Vicifons:Scriptorium

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="la">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikisource</sitename>
    <dbname>lawikisource</dbname>
    <base>https://la.wikisource.org/wiki/Pagina_prima</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Specialis</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Disputatio</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Usor</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Disputatio Usoris</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vicifons</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Disputatio Vicifontis</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Fasciculus</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Disputatio Fasciculi</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Disputatio MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Formula</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Disputatio Formulae</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Auxilium</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Disputatio Auxilii</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categoria</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Disputatio Categoriae</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Scriptor</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Disputatio Scriptoris</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Pagina</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Disputatio Paginae</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Liber</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Disputatio Libri</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Vicifons:Scriptorium</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1852</id>
    <revision>
      <id>186165</id>
      <parentid>185931</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tanzania</username>
        <id>2919</id>
      </contributor>
      <comment>/* Charter of Jönköping */ nova pars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83950" xml:space="preserve">__NEWSECTIONLINK__
&lt;!--- __NOTOC__ ---&gt;[[Categoria:Vicifons|Scriptorium]]
{{Intraincepti
|w= Vicipaedia:Taberna
|q= Vicicitatio:Taberna
|commons: &lt;!-- Communia --&gt;
|b= Vicilibri:Porta Communis
|wikt= Victionarium:Taberna
|m= &lt;!-- Meta --&gt;
|wikispecies= &lt;!-- Vicispecies --&gt;
|n= &lt;!-- Vicinuntii --&gt;
}}
&lt;div class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;text-align:center; font-size:14pt; background:#eef; color:navy; &quot;&gt;
Hac pagina scriptorium Vicifontis est.&lt;br /&gt;
&lt;small&gt;&lt;small&gt;Nunc iam sunt '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' paginae. Hodie '''{{CURRENTDAYNAME}}, {{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}'''.&lt;/small&gt;&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{{center|
'''(DE)''' Neue Nachrichten dürfen auf Latein, Französisch, Englisch oder Italienisch gestellt werden.&lt;br /&gt;
'''(EN)''' You can write a new message in Latin, French, English or Italian.&lt;br /&gt;
'''(FR)''' Vous pouvez écrire en latin, en français, en italien ou en anglais.&lt;br /&gt;
'''(IT)''' Potete scrivere in latino, italiano, francese o inglese.&lt;br /&gt;
'''(ALIAE)''' ''Aliis linguis uti potes, sed noli iubere nos facile eas intellegere''
}}
&lt;br /&gt;
&lt;div style=&quot;margin: 0 0em; border: 1px dashed blue; padding: 3px; text-align: center; background: #eef&quot;&gt;
'''[http://la.wikisource.org/w/index.php?title=Vicifons:Scriptorium&amp;action=edit&amp;section=new   Quaestio nova]'''
&lt;br /&gt;
''Ut sententias antiquiores legas vide [[Vicifons:Scriptorium/Vetera]]''
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{| class=&quot;WSerieV&quot; id=&quot;WBistro&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;padding: 0.3em; float:right; margin-left: 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background:#fff0ff; text-align:center&quot;
|[[Image:Forum-de-César.jpg|right|210px]]
|-
|style=&quot;padding: 0.5em; font-family: sans-serif&quot;| '''Scriptorium Vicifontis'''&lt;br/&gt;
----
|-
|style=&quot;padding: 0.3em; font-family: sans-serif; background-color: #e4e4c9; border: 1px solid #c0c0c0&quot;|'''Alia scriptoria''' 
|-
|style=&quot;padding: 0.3em; line-height: 1.5em&quot;|
'''[[w:la:Vicipaedia:Taberna|Vicipaedia:Taberna]]'''&lt;br /&gt;
'''[[q:la:Vicicitatio:Taberna|Vicicitatio:Taberna]]'''&lt;br /&gt;
'''[[wikt:la:Victionarium:Taberna|Victionarium:Taberna]]'''&lt;br /&gt;
|}

&lt;!-- 
Interwiki liks moved to the top of the discussion since button &quot;Quaestio nova&quot; 
appends new entries to physical end of this page
--&gt;

&lt;!-- Interwiki links --&gt;
[[mul:Wikisource:Scriptorium]]
&lt;!-- Interwiki links --&gt;

__TOC__


== Wiki Loves Folklore is back! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February.

You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&amp;campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest.

You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.

Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. 

'''Kind regards,'''

'''Wiki loves Folklore International Team'''

--[[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 13:15, 9 Ianuarii 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22560402 --&gt;

== opus concinnandum ==

I was unable to identify a template or category to mark texts that require cleanup, so I am just posting here to note that [[Naturalis Historia/Liber XXVII]] needs some serious cleanup from someone with the time and interest. [[Usor:This, that and the other|This, that and the other]] ([[Disputatio Usoris:This, that and the other|disputatio]]) 01:52, 10 Ianuarii 2022 (UTC)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. 

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]]

Best,

Movement Strategy and Governance&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 00:30, 15 Ianuarii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikisource&amp;oldid=22610050 --&gt;

== IMPORTANT: Admin activity review ==

Hello. A policy regarding the removal of &quot;advanced rights&quot; (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing &quot;advanced rights&quot; from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]].

We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years):
# Hsarrazin (bureaucrat, administrator)

These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards.

However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, [[Usor:علاء|علاء]] ([[Disputatio Usoris:علاء|disputatio]]) 09:26, 17 Ianuarii 2022 (UTC)

== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear community members, 

Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. 

If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.

Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].

More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].

For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org.
------
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|&lt;span style=&quot;color:#8B0000&quot;&gt;'''ZI Jony'''&lt;/span&gt;]] [[User talk:ZI Jony|&lt;sup&gt;&lt;span style=&quot;color:Green&quot;&gt;&lt;i&gt;(Talk)&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;&lt;/sup&gt;]], {{&lt;includeonly&gt;subst:&lt;/includeonly&gt;#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&amp;oldid=21244129 --&gt;

== Movement Strategy and Governance News – Issue 5 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 5, January 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----
Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.
&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]])
*'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]])
*'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]])
*'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:12, 29 Ianuarii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikisource&amp;oldid=22704039 --&gt;
=== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ===
	
Hello, I have an update on the vote on the enforcement guidelines that was mentioned above. [[Usor:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[Disputatio Usoris:Xeno (WMF)|disputatio]]) 02:51, 4 Februarii 2022 (UTC)
----
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 4 February 2022 at 15:00 UTC, 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== [[Grammatica Germanicae Linguae]] ==

Hello everyone, can anyone help me and say what the last two letters of the last word of the second section on [[Pagina:Grammatica Germanicae Linguae 288.jpg|page]] (Græcorumos) is? Furthermore, i wonder if there is a way to connect different pages like on [[:de:Seite:Die Gartenlaube (1853) 009.jpg]] where you have arrows on the top to navigate to page 008 and 010? Thank you in advance, --[[Usor:Aschroet|Arnd]] ([[Disputatio Usoris:Aschroet|disputatio]]) 07:07, 9 Februarii 2022 (UTC)
:{{ping|Aschroet}} Græcorumos? The second section of the page you linked to (288) ends in Heroicis, correctly transcribed. I'm sure you must be asking something else, though.--[[Usor:Ser be etre shi|Ser be etre shi]] ([[Disputatio Usoris:Ser be etre shi|disputatio]]) 01:27, 7 Martii 2022 (UTC)
::Oh, I understand now. You're looking at Graecorum'''que''' actually. That's an old abbreviation for it.--[[Usor:Ser be etre shi|Ser be etre shi]] ([[Disputatio Usoris:Ser be etre shi|disputatio]]) 01:29, 7 Martii 2022 (UTC)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:20, 9 Februarii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikisource&amp;oldid=22796775 --&gt;

== Phormio Terenti ==

I have started a transcription of an English translation of ''[[Phormio]]'' at en.WS, but the scan also includes the Latin text on the even-numbered pages, if anyone is interested in creating a scan-backed copy of the play here.  See [[s:en:Index:Phormio (Morgan 1894).djvu]] --[[Usor:EncycloPetey|EncycloPetey]] ([[Disputatio Usoris:EncycloPetey|disputatio]]) 05:25, 19 Februarii 2022 (UTC)

== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.

We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.

Best wishes,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Wiki Loves Folklore'''

[[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 04:50, 22 Februarii 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Coming soon ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
=== Several improvements around templates ===
Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki:
* Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]),
* Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]),
* and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right).

All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. &lt;/div&gt; - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 Februarii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=22907463 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki.

There are events scheduled to learn more and discuss:
* A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&amp;A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants.
* The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022.

You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance &lt;br /&gt;
Wikimedia Foundation &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 Martii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22916674 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 00:52, 8 Martii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22962850 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;Hello! 

The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

01:31, 10 Martii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22974079 --&gt;

== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. 

([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])

The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]

A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on  [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 14:41, 14 Martii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Invitation to join the first Wikisource Triage meeting on 21st March 2022 ==

Hello everyone,

[[User:SWilson (WMF)|Sam Wilson]] and [[User:SGill (WMF)|I]] are excited to share that we will be hosting regular [[:meta:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meetings]], starting from 21st March 2022. 

These meetings aim to foster the growth of a technical community of Wikisource developers and contributors. The meetings will be primarily focused on identifying, prioritizing and estimating tasks on the All-and-every-Wikisource and ProofreadPage workboards (among others) on Phabricator and eventually reduce the backlog of technical tasks and bugs related to Wikisource by making incremental improvements to Wikisource infrastructure and coordinating these changes with the Wikisource communities.

While these meetings are technology focused, non-technical Wikisource contributors are also invited to join and share any technical challenges that they are facing and we will help them to create phabricator tickets. Newbie developers are also more than welcome!

The first meeting has been scheduled for 21st March 2022 at 10:30 AM UTC / 4:00 PM IST ([https://zonestamp.toolforge.org/1647858641 Check your local time]). If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite. 

Meanwhile, feel free to [[:meta:Wikisource Triage meetings|check out the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.

On behalf of [[User:SWilson (WMF)|Sam Wilson]] and [[User:SGill (WMF)|Satdeep Gill]]

&lt;small&gt;Sent by [[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 15:52, 15 Martii 2022 (UTC)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGill (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=22324971 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''.

Thank you,

From the Community Development team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:20, 18 Martii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22974079 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Greetings,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work.

The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Best regards,

Movement Strategy and Governance&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:53, 30 Martii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23079949 --&gt;

== Philippi Cluueri/Germania Antiqua ==

Bonjour, je suis un nouveau contributeur sur les plateformes Wiki, je me porte volontaire pour lancer les travaux afin d'importer le contenu de cet imposant ouvrage (1216 pages) dont on peut trouver un exemplaire très intéressant de 1216 pages sur [https://books.google.fr/books/download/Germania_antiqua.pdf?id=J3Q-AAAAcAAJ&amp;hl=fr&amp;capid=AFLRE73SnCW2DpEW06cavwNJ1HXAUUFYx-s7mrAf-UvhL3JSmu9kxefcimGW3VXnFiP5moTEiSa-xB-ENbKSqqUoOsZWt8Xbeg&amp;continue=https://books.google.fr/books/download/Germania_antiqua.pdf%3Fid%3DJ3Q-AAAAcAAJ%26hl%3Dfr%26output%3Dpdf Google Books].
Pour l'instant, j'ai extrait la base texte du pdf et j'ai commencé les corrections à partir de la vignette 95 pour répondre aux besoins de la rédaction d'un article.

Hello, I am a new contributor on the Wiki platforms, I volunteer to start the work in order to import the content of this imposing work (1216 pages) of which you can find a very interesting copy of 1216 pages on [https://books.google.fr/books/download/Germania_antiqua.pdf?id=J3Q-AAAAcAAJ&amp;hl=fr&amp;capid=AFLRE73SnCW2DpEW06cavwNJ1HXAUUFYx-s7mrAf-UvhL3JSmu9kxefcimGW3VXnFiP5moTEiSa-xB-ENbKSqqUoOsZWt8Xbeg&amp;continue=https://books.google.fr/books/download/Germania_antiqua.pdf%3Fid%3DJ3Q-AAAAcAAJ%26hl%3Dfr%26output%3Dpdf Google Books].
For now, I extracted the text base from the pdf and started the corrections from thumbnail 95 to meet the needs of writing an article.
:{{ping|LokitoX8}} welcome to Vicifons and the overall Wikisource community! I have see your post on the FRWS, but since the book that interest you is in Latin, continuing the discussion here make sense. First of all, you want to upload the book on [[commons:Accueil|Special:UploadWizard]]. We like to use djvu files on Wikisource, but pdfs are fine as well. You only need to follow the instructions of the UploadWizard; for the file name, I recommend something along the line of [[Clüver - Germania antiqua, 1616]]. Note that the pdf on Google Books is fairly large, so I'm not 100% sure that it will get through the UploadWizard; also, you will need a good upload connection otherwise you will time out during the process (like me). In any case, it might be a good idea to look around if you find a smaller file or compress this one. Once the file is on Commons, we'll be able to create the Liber: page here and you'll get started. --[[Usor:Jahl de Vautban|Jahl de Vautban]] ([[Disputatio Usoris:Jahl de Vautban|disputatio]]) 19:34, 10 Aprilis 2022 (UTC)

:Agreed, thank you for your welcome and for these very clear explanations, maybe I could  provide a lighter file than the source file [[Usor:LokitoX8|LokitoX8]] ([[Disputatio Usoris:LokitoX8|disputatio]]) 19:55, 10 Aprilis 2022 (UTC)
:&quot;Once the file is on Commons, we'll be able to create the Liber: page here and you'll get started&quot;
:The upload is done, [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cl%C3%BCver_-_Germania_antiqua,_1616.pdf Clüver - Germania antiqua, 1616.pdf] [[Usor:LokitoX8|LokitoX8]] ([[Disputatio Usoris:LokitoX8|disputatio]]) 15:30, 15 Aprilis 2022 (UTC)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Also, a draft of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|'''2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan''']] has been published. Input is being sought on-wiki and during [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations|'''several conversations''' with Wikimedia Foundation CEO Maryana Iskander]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|See full announcement on Meta-wiki]]. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:46, 22 Aprilis 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23184989 --&gt;

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 Aprilis 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:56, 2 Maii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== 2022 Board of Trustees Call for Candidates ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

;Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
10:39, 10 Maii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Poll regarding Third Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the third [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] in the last week of May and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below by 20th May 2022: 
 
https://wudele.toolforge.org/ctQEP3He1XCNullZ
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 03:38, 14 Maii 2022 (UTC)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGill (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23283908 --&gt;

== Invitation to join the third Wikisource Triage meeting (28th May 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!


We are the hosting the [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''28th May 2022 at 11 AM UTC / 4:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1653735600 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/ctQEP3He1XCNullZ wudele poll]. We will be welcoming some developers who contributed to Wikisource related tasks during the recently concluded [[:m:Indic Hackathon 2022|Indic Hackathon]].

As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 03:39, 23 Maii 2022 (UTC) &lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGill (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct.  After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself.

Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments!  The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. 

Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. 

Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals.

On behalf of the UCoC project team &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:57, 3 Iunii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Poll regarding Fourth Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the '''fourth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]]''' in the last week of June and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly '''share your availabilities''' at the wudele link below '''by 20th June 2022''': 
 
https://wudele.toolforge.org/wstriage4
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards

[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt;Sent via [[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 13:22, 14 Iunii 2022 (UTC)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGill (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== Invitation to join the fourth Wikisource Triage meeting (29th June 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the fourth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''29th June 2022 at 10:00 AM UTC / 3:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1656496824 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/wstriage4 wudele poll]. 
 
There is some exciting news about a few technical projects related to Wikisource that are getting started right now and we will be sharing more information during the meeting. 
 
As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 07:39, 23 Iunii 2022 (UTC)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGill (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 16:12, 4 Iulii 2022 (UTC)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== Section for easy Latin or Latin for learners ==

Hi there, we have a growing amount of content and a few transcribers working on Latin texts for learners. Could we highlight this on the main page, like we do for period Latin? It would also be helpful to have a hub page for this content so we can co-ordinate proofreading efforts etc :) [[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 10:38, 9 Iulii 2022 (UTC)
:{{ping|Barbaking|Demetrius Talpa}} Would either of you be able to help with this? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 13:06, 31 Iulii 2022 (UTC)
::Editing ''pagina prima'' isn't particularly difficult, but it's protected from editing by non-admins. In principle, I do not mind such additions. [[Usor:Demetrius Talpa|Demetrius Talpa]] ([[Disputatio Usoris:Demetrius Talpa|disputatio]]) 17:58, 31 Iulii 2022 (UTC)
::{{ping|Barbaking|Demetrius Talpa}} I've created [[:Formula:Ad discendam linguam latinam]] and included the completed texts only, could that be added in? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 10:34, 6 Augusti 2022 (UTC)

== Propose statements for the 2022 Election Compass ==

:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

;Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)|talk]]) 11:34, 14 Iulii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 7&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 7, July-September 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt; 
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.  

The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Thank you for reading! [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 01:38, 18 Iulii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23529147 --&gt;

== Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

'''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

Thank you to those who followed the Affiliate process for this Board election. You may review the results of the Affiliate selection process.

'''The next part of the Board election process is the community voting period.''' [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline|You may view the Board election timeline here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with in the following ways:

* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives.
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&amp;A]].
* See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]].
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles.
* Encourage others in your community to take part in the election.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot;/&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 14:03, 27 Iulii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== Vote for Election Compass Statements ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki.

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

*&lt;s&gt;July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements&lt;/s&gt;
*July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
*August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
*August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
*August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August

Best, 

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 21:01, 27 Iulii 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== Corrigendum ==

[[:Categoria:Opera cum libro digitale]] =&gt; '''digitali''' (ars grammatica). Ubi hoc corrigi potest? [[Usor:Demetrius Talpa|Demetrius Talpa]] ([[Disputatio Usoris:Demetrius Talpa|disputatio]]) 20:15, 29 Iulii 2022 (UTC)
:Inveni. [[Module:Titulus]]. [[Usor:Demetrius Talpa|Demetrius Talpa]] ([[Disputatio Usoris:Demetrius Talpa|disputatio]]) 21:28, 29 Iulii 2022 (UTC)

== Co-operation on easy Latin texts ==

Hi there {{ping|Persimmon and Hazelnut|PWidergren}},

I notice there are three of us working on easy Latin texts — such as [[:Liber:Dialogues of Roman Life.djvu]] and [[:Liber:Ora Maritima.djvu]]. It would be great to help each other on these — I’m the only person working on both at the moment, but you are both working more consistently than me! [[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 13:09, 31 Iulii 2022 (UTC)

:Certainly.  The more the merrier.  I am working on Dialogues of Roman Life at the moment, but would be willing to collaborate with anyone interested in making progress with these sorts of easy Latin texts.  I am happy with either proofreading or validating text and can supply my own OCR if need be.  I use AutoHotkey to produce macrons when they are present in the original text and to streamline adding headers, etc.  I do not particularly like adding images to Wikimedia Commons if I do not have to, but know how to upload images if no one else is doing it.  [[Usor:PWidergren|PWidergren]] ([[Disputatio Usoris:PWidergren|disputatio]]) 20:26, 1 Augusti 2022 (UTC)
::Thank you {{ping| PWidergren}}; I'll return to Dialogues of Roman Life this weekend. I've also added [[:Liber:Easy Latin Plays.pdf|Liber:Easy Latin Plays]] which is very short; I've actually had OCR issues with it tho. ::I've made a request to place these texts on the front page ''where completed'' (see above discussion and [[:Formula:Ad discendam linguam latinam]] which would be used to create a section within ''Pagina Prima''.) --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 10:42, 6 Augusti 2022 (UTC)
:::I'll turn to validating the text on [[:Liber:A First Latin Reader.pdf]] next. 
:::I have found a very useful [https://www.jstor.org/stable/3288634?seq=5#metadata_info_tab_contents list of Latin plays], the list was compiled in 1925, meaning they are all out of US copyright.
:::Let me know if any look particularly interesting, I suggest we could choose one and have a go? (I'll try to make a Wiki'd list soon). --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 08:54, 11 Augusti 2022 (UTC)
::::I was thinking of doing [https://archive.org/details/marjorie-fay-carolus-et-maria Carolus et Maria], [https://archive.org/details/MN40039ucmf_6 Cornelia], and [https://archive.org/details/maxey-mima-fay-marjorie-a-new-latin-primer-1933 A New Latin Primer] once I finished ''Ora Maritima''. These books were written in 1933 by two women working together, so they all 
::::have the same vocabulary. (AFAICT the copyright was not renewed on any of them so they are now public domain in the US, although that's not quite as definite as the older works.) [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 17:56, 11 Augusti 2022 (UTC)
:::::Those seem like good choices, I'd be happy to help. Cornelia has been transcribed somewhere, so we should be able to use that if we can find it. 
:::::You can verify lack of copyright renewals by checking the US journals. I'd have to dig out the method but obviously we should do that, we will get removal requests otherwise! --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 19:16, 11 Augusti 2022 (UTC)
::::::Quick note to say someone else has transcribed ''Ora Maritima'' and ''Pro Patria'';  they have not done the excercises and so on. I've left a note on the talk page. I think we can import the ''Pro Patria'' content (they have an open licence) and check for accuracy. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 10:50, 12 Augusti 2022 (UTC)
:::::::I've done an intial import of ''Pro Patria'' into a book [[:Liber:Pro Patria A Latin Story for Beginners.pdf|here]] --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 12:39, 12 Augusti 2022 (UTC)
::::::::I'm done with ''[[Pro Patria]]'' now; as it was just about import and fixing layout. I've raised the question about Cornelia's copyright on Wikicommons, ([[:commons:Commons:Village_pump/Copyright#Works_that_were_not_re-registered|Nor can the folks at Commons it seems]]) but I can't find any evidence that copyright was renewed, so it seems it is public domain in the US.  --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 12:48, 13 Augusti 2022 (UTC)
:I've set up [[Liber:Cornelia Mima Maxey.pdf]] and started checking. (PS: there is also ''Acta Muciorum'' in this series, although I cannot find a PDF. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 13:53, 13 Augusti 2022 (UTC)

==Colloquia transcriptions currently abandoned==
Hi all, this is a bit of a longer term project, I'd like to know if people would like to do this. There are a bunch of abandoned transcriptions of Colloquia, from STOA, available on wayback machine, but not on any public website. See [https://web.archive.org/web/20100808165422/http://www.stoa.org/hopper/collection.jsp?collection=Stoa%3Acollection%3Acolloquia this link]. Would anyone like to help move some / most / all of these over here? is there a way to import these programmatically perhaps? 

* Franciscus Cervantes de Salazar. Ad Exercitia Linguae Latinae Dialogi. 
* Sebastianus Castalio. Dialogorum Sacrorum Libri Quatuor. 
* Maturinus Corderius. Colloquia scholastica. 
* Laurentius Corvinus. Latinum Ydeoma. 
* Desiderius Erasmus. Colloquia familiaria. ''(already here)''
* Ioannes Fontanus. Hortulus puerorum pergratus ac perutilis Latine discentibus. 
* Petrus Mosellanus. Paedologia. 
* Beraldus Nicolaus. Dialogus quo rationes quaedam explicantur quibus dicendi ex tempore facultas parari possit. 
* Jacobus Pontanus. Jacobi Pontani de Societate Jesu Progymnasmatum Latinitatis, sive Dialogorum Volumen primum, cum annotationibus. De Rebus Literariis.. 
* Petrus Popo. Colloquia de Scholis Herbipolensibus. 
* Martinus Duncanus Quempensis. Praetextata Latine Loquendi Ratio. 
* Johannes Ludovicus Vives. Exercitatio Linguae Latinae. 

--[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 12:52, 12 Augusti 2022 (UTC)

== Invitation to join the fifth Wikisource Triage meeting (18th August 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the fifth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''18th August 2022 at 4 PM UTC / 9:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1660838411 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/wIztQjaxX1l5qy3A wudele poll] and also based on the previous feedback to have a Europe-Americas friendly meeting. 
 
As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Usor:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Disputatio Usoris:MediaWiki message delivery|disputatio]]) 15:05, 15 Augusti 2022 (UTC)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGill (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== Charter of Jönköping ==

Hi all,
Sorry for not writing in Latin. My Latin studies are enough for reading the texts, but not for writing on my own.. 
I have been working a bit with the Swedish National Heritage Archives to make the Charter of Jönköping (Junacop) available on the Wikimedia platforms. The original is in Latin, and I would love to have it added to Wikisource. But it does not have a Latin name, only a Latin text, and I am not sure how to name it. How would you go about naming it? Inventing a Latin name, or any other approach?

Here is the Commons file of the original text: https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Privilegiebrev_för_Jönköping_från_1284.tif [[Usor:Tanzania|Tanzania]] ([[Disputatio Usoris:Tanzania|disputatio]]) 15:31, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>fjfzb9m33lz67d6k6znwgk4twp3c4g1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Disputatio:Cothvrnvlvs</title>
    <ns>1</ns>
    <id>36096</id>
    <revision>
      <id>186312</id>
      <parentid>120373</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:40:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Title */ nova pars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="268" xml:space="preserve">See [[Cothvrnvlvs]]

== Title ==

Shouldn't we stick with the title &quot;Cothvrnvlvs&quot; as given by the author? Seems odd to use different versions at different points. [[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:40, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>2is71pitowharzakpsntjfx0w0hfrba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/120</title>
    <ns>104</ns>
    <id>48776</id>
    <revision>
      <id>186163</id>
      <parentid>163451</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:51:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OrbiliusMagister</username>
        <id>40</id>
      </contributor>
      <comment>/* Riletta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1741" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;OrbiliusMagister&quot; /&gt;{{Rh|110|{{Sc|caput cxviii}}|}}&lt;/noinclude&gt;{{Allineatore|la}}&lt;!--{{Iwpage|la}}, 163451, 3--&gt;
ἐκ παραλόγου iura constituit&lt;ref&gt;''Dig''., I, 3 (''De legibus''), 3 et [cfr.] 4.&lt;/ref&gt;, parvi pendens an quandoque vera non essent et solum curans quae frequenter et facile eveniunt&lt;ref&gt;''Dig''., eodem titulo, 5.&lt;/ref&gt;, quae semel aut bis accidunt contemnit&lt;ref&gt;eodem titulo, 6.&lt;/ref&gt;.

{{Ct|c=t1|Interpretatio iure naturali necessaria.}}
[5] Quod legis vicium quidem, sed necessarium, supplendum sive emendandum interpretationi permisit&lt;ref&gt;''Dig'',, eodem titulo, 10, cum tribus sequentibus.&lt;/ref&gt;. Unde Pomponius ait «naturaliter fieri ut legibus latis interpretatio desideretur»&lt;ref&gt;''Dig''., I, 2 (''De origine iuris)'', 1, § 5 («His legibus»).&lt;/ref&gt;.

{{Ct|c=t1|Ius civile pro vi necessitatem, pro incertitudine solemnitatem induxit,&lt;br&gt;ut pudorem et verum, qua licet, custodiat.}}
[6] Et ita civilis potestas, quae, in republicae genitura, dominia, libertates, tutelas acceperat a patribus certa sed violenta, a plebe vera sed incerta, quasi brevi manu auctoritatis civilis, omni vi adempta, omni incertitudine sublata, et pro iis inducta iuris civilis necessitate et solemnitate, in cives certa et civilia, seu verecunda, refudit atque distribuit; eoque pacto ex bona et magna parte iis iuris naturalis verum et pudorem reposuit.

{{Ct|c=plain|CAPUT {{§|CXVIII|CXVIII}}}}
{{Ct|c=t1|IUS CIVILE COMMUNE}}
Atque hac domimi, libertatis, tutelae metamorphosi, ut ita dicam, qua ex violentis iuribus in modesta sunt commutata, extitit ius civile omnium civitatum commune, quod omnibus populis, qui a iure maiorum gentium sub iuris civilis auctoritatem concesserunt, ipsa rerum, quam disseruimus, natura dictat una eademque ratione evenisse.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ikuiz5hj3hwyp1waxo3vi8fvg4cygtq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186164</id>
      <parentid>186163</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:51:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OrbiliusMagister</username>
        <id>40</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1691" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;OrbiliusMagister&quot; /&gt;{{Rh|110|{{Sc|caput cxviii}}|}}&lt;/noinclude&gt;ἐκ παραλόγου iura constituit&lt;ref&gt;''Dig''., I, 3 (''De legibus''), 3 et [cfr.] 4.&lt;/ref&gt;, parvi pendens an quandoque vera non essent et solum curans quae frequenter et facile eveniunt&lt;ref&gt;''Dig''., eodem titulo, 5.&lt;/ref&gt;, quae semel aut bis accidunt contemnit&lt;ref&gt;eodem titulo, 6.&lt;/ref&gt;.

{{Ct|c=t1|Interpretatio iure naturali necessaria.}}
[5] Quod legis vicium quidem, sed necessarium, supplendum sive emendandum interpretationi permisit&lt;ref&gt;''Dig'',, eodem titulo, 10, cum tribus sequentibus.&lt;/ref&gt;. Unde Pomponius ait «naturaliter fieri ut legibus latis interpretatio desideretur»&lt;ref&gt;''Dig''., I, 2 (''De origine iuris)'', 1, § 5 («His legibus»).&lt;/ref&gt;.

{{Ct|c=t1|Ius civile pro vi necessitatem, pro incertitudine solemnitatem induxit,&lt;br&gt;ut pudorem et verum, qua licet, custodiat.}}
[6] Et ita civilis potestas, quae, in republicae genitura, dominia, libertates, tutelas acceperat a patribus certa sed violenta, a plebe vera sed incerta, quasi brevi manu auctoritatis civilis, omni vi adempta, omni incertitudine sublata, et pro iis inducta iuris civilis necessitate et solemnitate, in cives certa et civilia, seu verecunda, refudit atque distribuit; eoque pacto ex bona et magna parte iis iuris naturalis verum et pudorem reposuit.

{{Ct|c=plain|CAPUT {{§|CXVIII|CXVIII}}}}
{{Ct|c=t1|IUS CIVILE COMMUNE}}
Atque hac domimi, libertatis, tutelae metamorphosi, ut ita dicam, qua ex violentis iuribus in modesta sunt commutata, extitit ius civile omnium civitatum commune, quod omnibus populis, qui a iure maiorum gentium sub iuris civilis auctoritatem concesserunt, ipsa rerum, quam disseruimus, natura dictat una eademque ratione evenisse.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dn5p5pn1h6ixf86gf7oii1t9din6lbc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/144</title>
    <ns>104</ns>
    <id>48801</id>
    <revision>
      <id>186315</id>
      <parentid>162938</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:51:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OrbiliusMagister</username>
        <id>40</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1885" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Alex brollo&quot; /&gt;{{Rh|134|{{Sc|caput cxlii}}|}}&lt;/noinclude&gt;
appellabatur: nam primi reges fuerunt manus, ut ita dicam, iuris, quae ius civibus ministrabat; nam mens iuris apud ordinem erat; iurisdictio erat regum, at iurisditio erat ordinis. Eaque ratione primi reges, significatione nativa et maxime propria, dicti sunt «legumlatores», qui ferebant leges ab ordine ad populum, uti Tullus, qui, concilio populi advocato, duumviros creavit, ex quorum formula ius in Horatium dixit, et ita perduellionis legem ab ordine ad populum tulit, neque duumviri legem concipere poterant nisi Tullus creasset. Et ita cum tanta illa antiqui iuris solemnitate belle convenit «ius incertum» Pomponii: quia in regis arbitrio erat creare duumviros. Quare antiquissimi reges in republica optimatium ea creatione tantum pollebant, quantum consules postea in libera pollebant relatione, et ita eorum propria erat legislatio domi, ut belligeratio foris. Quae duo Theseus in fundanda atheniensi republica sibi regi servavit&lt;ref&gt;{{Sc|Plutarchus}}, in ''Theseo''.&lt;/ref&gt;.

{{Ct|c=t1|Merae regiae nutu principum.}}
[5] In rebuspublicis mere regiis principes summi solo nutu gentium moribus moderantur. Unde apud turcas, tartaros, moschos, persas leges nullae praeter divinas, quas falsi habent.

{{Ct|c=t1|Liberae legibus.}}
[6] In rebuspublicis mere liberis omnia legibus proprie dictis, quae sunt iussa populi, peraguntur.

{{Ct|c=plain|CAPUT {{§|CXLII|CXLII}}}}
{{Ct|c=t1|SUMMA IURIS CIVILIS DIVISIO IN MORES AC LEGES}}
{{smaller block|c=is|Respublica mere optimatium et mere regia moribus, legibus mere libera regitur — Qua ratione ius scriptum ab atheniensibus, non scriptum a spartanis — Spartanorum leges propriae παιδαγωγία, mores reliqui.}}

Hinc prima iuris civilis communis divisio est in mores ac leges. Quod ita Gaius&lt;ref&gt;''Dig''., I, 1 (''De iustitia et iure''), 9.&lt;/ref&gt; enunciat: «Omnes populi legibus et&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mtecwwivb6yctn6ttedupq41ut5yifw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/153</title>
    <ns>104</ns>
    <id>48822</id>
    <revision>
      <id>186316</id>
      <parentid>163380</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:52:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OrbiliusMagister</username>
        <id>40</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2053" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Alex brollo&quot; /&gt;{{Rh||{{Sc|caput cxlix}}|143}}&lt;/noinclude&gt;
{{Pt|que|quoque}}&lt;ref&gt;Cap. {{C1|CXXVII}}.&lt;/ref&gt;, haec origo non satis apte narratur. Antiquitatem vocabuli «agraria» ibi supra coniecimus: huius vocabuli «lex»
vetustatem dat coniicere quod monosyllaba sapiat latinae gentis infantiam.

{{Ct|c=t1|Monosyllaba prima rerum vocabula.}}
[2] Namque inter homines primae interiectiones natae sunt,
quas definias primas humanas ad affectuum impetum erumpentes voces, quas monosyllabas in omnibus ferme linguis observes, quod est praecipuum infantiae argumentum; et pronomina, quae, antequam nomina, nata esse etiamnum infantes
nos docent, in graecis aeque ac latinis monosyllaba pleraque
omnia. Latinis autem prima rerum vocabula item ferme omnia
monosyllaba fuere, ut eorum, quae primo erant notanda in
natura: «hoc», pro «caelo»&lt;ref&gt;Id nobis faciet initium ''Historiae temporis obscuri'' [''De constantia philologiae'', cap. 19 sgg.].&lt;/ref&gt; (et apud comicos, passim,
«Luciscit hoc iam» pro «luciscit iam {{Spaziato|caelum}}»&lt;ref&gt;Questa parentesi fu aggiunta nelle postille marginali [Ed.].&lt;/ref&gt;), «sol»,
«lux», «nox»; in homine: «os», «frons», «cor», «cus»,
«crus», «pes» (at «manus», graecis χείρ); magis propria:
«vox», «for», «sum», «mens»; niagis necessaria: «lux»,
«fons», «nux»&lt;ref&gt;«Nux» aggiunto nelle postille marginali [Ed.].&lt;/ref&gt;, «glans», certe graecis pro «igne» πῦρ
(an terra dieta «dis», quod conservarunt poetae?); magis iucunda: «lac», «mel», aureae aetatis cibi; in plantis: «stirps»,
«flos», «frons», «frux»; utiliora animantia: «bos», «sus»,
(an «ovis» monosyllaba, postea dissyllaba, graecis ὄις);
materia pecuariae: «grex»; rusticae: «rus»; infantiae vocabularium: «res»; primum frumentum: «far»; condimentum:
«sal»; instrumentum: «vas»; primum metallum: «aes»; prima moneta: «as»; deorum rudissimus: «Pan»; sua religione
fundat societatem deorum «Styx»; rei civilis principia: «vis»,
«vir», «gens», «urbs», «rex», «dux», «merx», «pax»&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pjc1vhyh6oy0qtbl6nhcoargqttaq8m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/154</title>
    <ns>104</ns>
    <id>48823</id>
    <revision>
      <id>186317</id>
      <parentid>163465</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:55:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OrbiliusMagister</username>
        <id>40</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2076" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Alex brollo&quot; /&gt;{{Rh|144|{{Sc|caput cxlix}}|}}&lt;/noinclude&gt;
(unde «pacisci»), «ius», «fas», «mos», «lex»&lt;ref&gt;Vide ''Notas'', {{N1|17}} [postilla marginale],&lt;/ref&gt;. An «lex»
dieta significatione qua «aquilex», inveniendae eliciendaeque
aquae peritus?

{{smaller block|c=is|Prima civilis cura inventio fontium — Lex aquae — «Aquilae» unde dictae? — Unde «pagi»? unde «dii» dicti? — Unde δίκαιον — «Ius» a «Iove» appellatum.}}
[3] Certe prima mortalium communis cura fuit, ut eruditiores observant, inventio fontium et puteorum. Igitur prima
omnium dieta «lex aquae», unde fortasse omnes aves maiores
«aquilae» latinis, quasi «aquilegae» dictae, quam firmat coniecturam quod «aquulas» prisci dixere. Quod qui primi
gentes fundarunt, quum ex multitudine impia et nefaria segregari, ut supra diximus&lt;ref&gt;Cap. {{C1|CIV}}, § «In statu» [5].&lt;/ref&gt;, vellent, quia id de avibus observarant, quod nidificarent ad fontes&lt;ref&gt;Vide ''Notas'', {{N1|18}} [postilla marginale].&lt;/ref&gt;, ut ibi sedes legerent ubi
aquarum copiam haberent (unde «pagi» a verbo πηγή), quod
«fontem» significat, dicti, quam vocis originem custodierunt
in iure romani, quo paganos a militibus separant), aquilas secuti sunt, quas postea numina romana romani custodiere. Et
quia id de coelo observarant, et quicquid coeleste esset vel
ad coelum pertineret, ut aves, ex communi origine graeci {{Greek|διον|?}},
latini «dium» dicebant, ut supra vidimus&lt;ref&gt;Dicto cap. {{C1|CIV}}, § «In statu» [5].&lt;/ref&gt;; unde facile «dii»
appellati. Indidem δίαϊον, «ius», ut divinatur Plato, dixere;
quod postea, ut idem philosophus coniicit, venustioris appellationis gratia, κ addito, δίκαιον sunt proloquuti. Nam cetera quae super eius verbi origine disserit — ius esse mentem divinam ab omni concretione purissimam, omnia permeantem,
omnia continentem, agitantem omnia, quam physici «aethera»,
poetae dixere «Iovem»; — ea, inquam, Platonis mentem,
non primae aetatis summam, nedum altissimarum, sed omnium
rerum, imperitiam et ruditatem decent. Id vero constat, cum&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nz09wn5zd96sv3i3croaqwxibsc0jcu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186318</id>
      <parentid>186317</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:55:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OrbiliusMagister</username>
        <id>40</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2064" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Alex brollo&quot; /&gt;{{Rh|144|{{Sc|caput cxlix}}|}}&lt;/noinclude&gt;
(unde «pacisci»), «ius», «fas», «mos», «lex»&lt;ref&gt;Vide ''Notas'', {{N1|17}} [postilla marginale],&lt;/ref&gt;. An «lex»
dieta significatione qua «aquilex», inveniendae eliciendaeque
aquae peritus?

{{smaller block|c=is|Prima civilis cura inventio fontium — Lex aquae — «Aquilae» unde dictae? — Unde «pagi»? unde «dii» dicti? — Unde δίκαιον — «Ius» a «Iove» appellatum.}}
[3] Certe prima mortalium communis cura fuit, ut eruditiores observant, inventio fontium et puteorum. Igitur prima
omnium dieta «lex aquae», unde fortasse omnes aves maiores
«aquilae» latinis, quasi «aquilegae» dictae, quam firmat coniecturam quod «aquulas» prisci dixere. Quod qui primi
gentes fundarunt, quum ex multitudine impia et nefaria segregari, ut supra diximus&lt;ref&gt;Cap. {{C1|CIV}}, § «In statu» [5].&lt;/ref&gt;, vellent, quia id de avibus observarant, quod nidificarent ad fontes&lt;ref&gt;Vide ''Notas'', {{N1|18}} [postilla marginale].&lt;/ref&gt;, ut ibi sedes legerent ubi
aquarum copiam haberent (unde «pagi» a verbo πηγή), quod
«fontem» significat, dicti, quam vocis originem custodierunt
in iure romani, quo paganos a militibus separant), aquilas secuti sunt, quas postea numina romana romani custodiere. Et
quia id de coelo observarant, et quicquid coeleste esset vel
ad coelum pertineret, ut aves, ex communi origine graeci διόν,
latini «dium» dicebant, ut supra vidimus&lt;ref&gt;Dicto cap. {{C1|CIV}}, § «In statu» [5].&lt;/ref&gt;; unde facile «dii»
appellati. Indidem δίαϊον, «ius», ut divinatur Plato, dixere;
quod postea, ut idem philosophus coniicit, venustioris appellationis gratia, κ addito, δίκαιον sunt proloquuti. Nam cetera quae super eius verbi origine disserit — ius esse mentem divinam ab omni concretione purissimam, omnia permeantem,
omnia continentem, agitantem omnia, quam physici «aethera»,
poetae dixere «Iovem»; — ea, inquam, Platonis mentem,
non primae aetatis summam, nedum altissimarum, sed omnium
rerum, imperitiam et ruditatem decent. Id vero constat, cum&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hd3x3o32bd70wp8h5hwave1b0gvvq29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. II, 1936 – BEIC 1961223.djvu/72</title>
    <ns>104</ns>
    <id>49211</id>
    <revision>
      <id>186321</id>
      <parentid>164463</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Candalua</username>
        <id>1426</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1002" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Alex brollo&quot; /&gt;{{Rh|330|{{Sc|pars posterior - caput iv}}|}}&lt;/noinclude&gt;
nata commercia, per quae, tanquam per rivos ex altero fonte
— libertate — humanitas derivata. Unde videmus civitates commerciis celebratas humanissimas esse: a commerciis remotas,
feriores.

{{Ct|c=t1|Libertatis partes duae: dominium et tutela — Tres legum et&lt;br&gt;rerumpublicarum fontes primi.}}
[5] Huius naturalis libertatis partes duae sunt, quae ab
ea, tanquam a suo trunco, diramantur: dominium et tutela.
Nam qui liber est, saltem suae libertatis est dominus; et qui
ab iniuriis se tueri non potest, servus est&lt;ref&gt;Libro superiore, cap. {{C1|CXXII}}.&lt;/ref&gt;. Quae sunt tria
iura primaria, ex quibus omnes leges omnesque respublicas
ortas vidimus&lt;ref&gt;Ibidem, cap. {{C1|LXXIII}}.&lt;/ref&gt;, atque adeo omnis humanitas condita est.

{{Ct|c=t1|Auctoritas naturalis.}}
[6] Libertas enim est, ex qua homo proprius sive suus
ipsius est, quam diximus esse naturalem auctoritatem&lt;ref&gt;Ibidem, cap. {{C1|LXXXIX}} cum duobus sequentibus.&lt;/ref&gt;.


{{Sezione note}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t0uvhshjkxdrsxloazgffy8l2kq1a3z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Dialogues of Roman Life.djvu/136</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57115</id>
    <revision>
      <id>186212</id>
      <parentid>185343</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:28:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>PWidergren</username>
        <id>22206</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proofread */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3049" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;PWidergren&quot; /&gt;{{rh||VOCABULARY|125}}&lt;/noinclude&gt;'''mando, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, entrust, set (a task).

'''māne,''' ''adv.'', in the morning, early.

'''maneo, -ēre, -sī, -sum,''' ''v. a. and n.'', await, remain.

'''mānes, -ium,''' ''m. plur.'', departed spirits.

'''manicae, -ārum,''' ''f. plur.'', sleeves.

'''manipulus, -i,''' ''m.'', company.

'''mantēle, -i,''' ''n.'', towel.

'''manus, -ūs,''' ''f.'', hand, stake (in a game), band.

'''mappa, -ae,''' ''f.'', napkin.

'''mare, -is,''' ''n.'', sea.

'''maritimus, -a, -um,''' ''adj.'', of the sea, maritime.

'''marmoreus, -a, -um,''' ''adj.'', of marble.

'''Martius, -a, -um,''' ''adj.'', of Mars, of March.

'''māter, -ris,''' ''f.'', mother.

'''mātercula, -ae,''' ''f. dim.'', little mother, dear mother.

'''māteriēs, -ēi,''' ''f.'', material.

'''māternus, -a, -um,''' ''adj.'', of a mother.

'''mātūrus, -a, -um,''' ''adj.'', early.

'''Maurētānia, -ae,''' ''f.'', Mauritania, a province of Africa.

'''mediocris, -e,''' ''adj.'', moderate.

'''meditor, -āri, -ātus sum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, practise.

'''medius, -a, -um,''' ''adj.'', middle, in the middle.

'''medius Fidius,''' ''interj.'', so help me heaven! (lit. may the god of good faith [help] me).

'''mēhercle,''' ''interj.'', by Hercules!

'''melimēla, -ōrum,''' ''n. plur.'', sweet apples.

'''mellītus, -a, -um,''' ''adj.'', honeyed, sweet.

'''membrum, -i,''' ''n.'', limb.

'''memini,''' ''perf., no pres., v.a. or n., with gen.'', remember.

'''memoria, -ae,''' ''f.'', memory. 

'''mendīcus, -i,''' ''m.'', beggar.

'''mens, -tis,''' ''f.'', mind.

'''mensa, -ae,''' ''f.'', table.

'''mensis, -is,''' ''m.'', month.

'''mercātor, -ōris,''' ''m.'', shopkeeper.

'''mercātūra, -ae,''' ''f.'', commerce, trade.

'''merces, -ēdis,''' ''f.'', fee, reward.

'''mereor, -ēri, mēritus sum,''' ''v. dep. a.'', earn, deserve.

'''merus, -a, -um,''' ''adj.'', unmixed; (of wine) neat.

'''merx, -cis,''' ''f.'', goods, merchandise.

'''mēta, -ae,''' ''f.'', goal.

'''metallum, -i,''' ''n.'', metal.

'''meto, -ere, messui, messum,''' ''v. a. and n.'', reap.

'''meus, -a, -um,''' ''adj.'', my, mine.

'''mīles, -itis,''' ''m.'', soldier.

'''miliārium, -ii,''' ''n.'', milestone.

'''mille,''' ''num. adj, indecl.'' (''plur.'' '''milia'''), a thousand; '''m. passuum,''' a mile.

'''minae, -ārum,''' ''f. plur.'', threats.

'''minimē,''' ''superl. adv.'', least, by no means, no.

'''minor, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. a.'', threaten (a thing to a person).

'''mīrābilis, -e,''' ''adj.'', wonderful.

'''mīrāculum, -i,''' ''n.'', marvel.

'''mīrificus, -a, -um,''' ''adj.'', wonder-working, wonderful.

'''mīror, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. a. and n.'', admire, wonder.

'''mīrus, -a, -um,''' ''adj.'', wonderful.

'''misceo, -ēre, miscui, mixtum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, mix.

'''miser, -era, -erum,''' ''adj.'', wretched.

'''missus, -ūs,''' ''m.'', heat (of a race).

'''mitigo, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, soften, appease.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ks35kfj6nrg04txfmvq0hmrd7mbjj6p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186310</id>
      <parentid>186212</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:09:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3049" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;{{rh||VOCABULARY|125}}&lt;/noinclude&gt;'''mando, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, entrust, set (a task).

'''māne,''' ''adv.'', in the morning, early.

'''maneo, -ēre, -sī, -sum,''' ''v. a. and n.'', await, remain.

'''mānes, -ium,''' ''m. plur.'', departed spirits.

'''manicae, -ārum,''' ''f. plur.'', sleeves.

'''manipulus, -i,''' ''m.'', company.

'''mantēle, -i,''' ''n.'', towel.

'''manus, -ūs,''' ''f.'', hand, stake (in a game), band.

'''mappa, -ae,''' ''f.'', napkin.

'''mare, -is,''' ''n.'', sea.

'''maritimus, -a, -um,''' ''adj.'', of the sea, maritime.

'''marmoreus, -a, -um,''' ''adj.'', of marble.

'''Martius, -a, -um,''' ''adj.'', of Mars, of March.

'''māter, -ris,''' ''f.'', mother.

'''mātercula, -ae,''' ''f. dim.'', little mother, dear mother.

'''māteriēs, -ēi,''' ''f.'', material.

'''māternus, -a, -um,''' ''adj.'', of a mother.

'''mātūrus, -a, -um,''' ''adj.'', early.

'''Maurētānia, -ae,''' ''f.'', Mauritania, a province of Africa.

'''mediocris, -e,''' ''adj.'', moderate.

'''meditor, -āri, -ātus sum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, practise.

'''medius, -a, -um,''' ''adj.'', middle, in the middle.

'''medius Fidius,''' ''interj.'', so help me heaven! (lit. may the god of good faith [help] me).

'''mēhercle,''' ''interj.'', by Hercules!

'''melimēla, -ōrum,''' ''n. plur.'', sweet apples.

'''mellītus, -a, -um,''' ''adj.'', honeyed, sweet.

'''membrum, -i,''' ''n.'', limb.

'''memini,''' ''perf., no pres., v.a. or n., with gen.'', remember.

'''memoria, -ae,''' ''f.'', memory. 

'''mendīcus, -i,''' ''m.'', beggar.

'''mens, -tis,''' ''f.'', mind.

'''mensa, -ae,''' ''f.'', table.

'''mensis, -is,''' ''m.'', month.

'''mercātor, -ōris,''' ''m.'', shopkeeper.

'''mercātūra, -ae,''' ''f.'', commerce, trade.

'''merces, -ēdis,''' ''f.'', fee, reward.

'''mereor, -ēri, mēritus sum,''' ''v. dep. a.'', earn, deserve.

'''merus, -a, -um,''' ''adj.'', unmixed; (of wine) neat.

'''merx, -cis,''' ''f.'', goods, merchandise.

'''mēta, -ae,''' ''f.'', goal.

'''metallum, -i,''' ''n.'', metal.

'''meto, -ere, messui, messum,''' ''v. a. and n.'', reap.

'''meus, -a, -um,''' ''adj.'', my, mine.

'''mīles, -itis,''' ''m.'', soldier.

'''miliārium, -ii,''' ''n.'', milestone.

'''mille,''' ''num. adj, indecl.'' (''plur.'' '''milia'''), a thousand; '''m. passuum,''' a mile.

'''minae, -ārum,''' ''f. plur.'', threats.

'''minimē,''' ''superl. adv.'', least, by no means, no.

'''minor, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. a.'', threaten (a thing to a person).

'''mīrābilis, -e,''' ''adj.'', wonderful.

'''mīrāculum, -i,''' ''n.'', marvel.

'''mīrificus, -a, -um,''' ''adj.'', wonder-working, wonderful.

'''mīror, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. a. and n.'', admire, wonder.

'''mīrus, -a, -um,''' ''adj.'', wonderful.

'''misceo, -ēre, miscui, mixtum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, mix.

'''miser, -era, -erum,''' ''adj.'', wretched.

'''missus, -ūs,''' ''m.'', heat (of a race).

'''mitigo, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, soften, appease.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>glok7ueyjb6oyjan8lktrzmtgmtp1j9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Dialogues of Roman Life.djvu/139</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57118</id>
    <revision>
      <id>186311</id>
      <parentid>186118</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:12:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3175" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;{{rh|128|VOCABULARY}}&lt;/noinclude&gt;'''obtempero, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. n.''}}, ''with dat.'', hearken to, obey.

'''obtestor, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. a.'', call to witness, swear by.

'''obtingo, -ere, obtigi,''' ''no sup.'', {{nowrap|''v. n.''}}, ''with dat.'', fall to the lot of.

'''obtrecto, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, carp at, criticize.

'''obtūsus, -a, -um,''' ''partic.'' '''obtundo,''' blunt.

'''obviam,''' ''adv.'', in the way, ''with dat.''

'''obvius, -a, -um,''' ''adj.'', facing, in the way of, ''with dat.''

'''obvolvo, -ere, -vi, -ūtum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, wrap, conceal.

'''occāsio, -ōnis,''' ''f.'', opportunity, fit time.

'''occīdo, -ere, -di, -sum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, kill.

'''occulto, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, hide.

'''occupo, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, occupy, seize.

'''occurro, -ere, -i, -sum,''' {{nowrap|''v. n.''}}, ''with dat.'', meet.

'''ōcius,''' ''adv.'', quickly.

'''octo,''' ''num. adj.'', ''indecl.'', eight.

'''oculus, -i,''' ''m.'', eye.

'''odiōsus, -a, -um,''' ''adj.'', hateful.

'''offendo, -ere, -di, -sum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, hit upon, find.

'''offensio, -ōnis,''' ''f.'', failure.

'''officīna, -ae,''' ''f.'', workshop.

'''officio, -ere, -fēci, -fectum,''' {{nowrap|''v. n.''}}, ''with dat.'', hinder.

'''oleārius, -a, -um,''' ''adj.'', of oil.

'''oleum, -i,''' ''n.'', olive oil.

'''ōlim,''' ''adv.'', long ago.

'''omitto, -ere, omīsi, omissum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, leave out, give up.

'''omnīno,''' ''adv.'', altogether.

'''omnis, -e,''' ''adj.'', all.

'''onus, -eris,''' ''n.'', burden.

'''opera, -ae,''' ''f.'', work, care; ''in plur.'', work people.

'''opīnio, -ōnis,''' ''f''., opinion.

'''opīnor, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. n.'', think.

'''oportet, -uit,''' ''v. impers. n.'', it is right.

'''oppidum, -i,''' ''n.'', town.

'''opsōnium, -i,''' ''n.'', relish, meat.

'''opto, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, desire, pray for.

'''opus, -eris,''' ''n.'', need, work.

'''ōra, -ae,''' ''f.'', shore.

'''ōrāculum, -i,''' ''n.'', oracle.

'''ōrātor, -ōris,''' ''m.'', spokesman, orator.

'''orbis, -is,''' ''m.'', circle; '''o. terrārum,''' world.

'''ordior, -īri, orsus sum,''' ''v. dep. a.'', begin, relate, set out.

'''ordo, -inis,''' ''m.'', row.

'''organum, -i.''' ''n.'', implement.

'''ornāmentum, -i,''' ''n.'', adornment.

'''orno, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, adorn.

'''ōro, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, beg for.

'''ōs, ōris,''' ''n.'', mouth, face.

'''oscito, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. n.''}}, yawn.

'''osculor, -āri, -ātus sum,''' ''v. dep. a.'', kiss.

'''osculum, -i,''' ''n.'', kiss.

'''ostendo, -ere, -i, -sum''' ''or'' '''-tum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, show.

'''ostento, -āre, -āvi, -ātum,''' {{nowrap|''v. a.''}}, show.

'''ōtiōsus, -a, -um,''' ''adj.'', at rest.

'''ōtium, -ii,''' ''n.'', rest, ease, idleness.

'''ovīle, -is,''' ''n.'', sheep-fold.

'''ōvum, -ī,''' ''n.'', egg.


{{ancora|P}}
[[#top|↑]]
{{nop}}
'''pābulum, -i,''' ''n.'', food.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>356kpx6gp3qutzn7iaafe7x4jx1on2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liber:Cornelia Mima Maxey.pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>57157</id>
    <revision>
      <id>186301</id>
      <parentid>186031</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:36:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="347" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Author=[[Scriptor:Mima Maxey]]
|Title=[[Cornelia Puella Americana]]
|Year=1933
|Publisher=University of Chicago Press
|Source=https://archive.org/details/MN40039ucmf_6
|Image=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cornelia_Mima_Maxey.pdf/page1-1416px-Cornelia_Mima_Maxey.pdf.jpg
|Pages=&lt;pagelist
1=&quot;Cover&quot;
2=&quot;-&quot;
3=1
4=&quot;-&quot;
3to16=roman
12=&quot;-&quot;
14=&quot;-&quot;
16=&quot;-&quot;
74=&quot;-&quot;
86=&quot;-&quot;
95to97=&quot;-&quot;
17=1
/&gt;
|Remarks=
}}</text>
      <sha1>51047qu1yga49ggbl47tv685grih49r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186302</id>
      <parentid>186301</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:36:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="355" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Author=[[Scriptor:Mima Maxey]]
|Title=[[Cornelia Puella Americana]]
|Year=1933
|Publisher=University of Chicago Press
|Source=https://archive.org/details/MN40039ucmf_6
|Image=[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cornelia_Mima_Maxey.pdf/page1-1416px-Cornelia_Mima_Maxey.pdf.jpg Cover]
|Pages=&lt;pagelist
1=&quot;Cover&quot;
2=&quot;-&quot;
3=1
4=&quot;-&quot;
3to16=roman
12=&quot;-&quot;
14=&quot;-&quot;
16=&quot;-&quot;
74=&quot;-&quot;
86=&quot;-&quot;
95to97=&quot;-&quot;
17=1
/&gt;
|Remarks=
}}</text>
      <sha1>09mqhqnm211eqaqbg8pgxme3lp9vho9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186303</id>
      <parentid>186302</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:44:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="294" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Author=[[Scriptor:Mima Maxey]]
|Title=[[Cornelia Puella Americana]]
|Year=1933
|Publisher=University of Chicago Press
|Source=https://archive.org/details/MN40039ucmf_6
|Image=[[File:Cornelia cover.jpg|thumb|alt=Cover of Cornelia by Mima Maxey]]
|Pages=&lt;pagelist
1=&quot;Cover&quot;
2=&quot;-&quot;
3=1
4=&quot;-&quot;
3to16=roman
12=&quot;-&quot;
14=&quot;-&quot;
16=&quot;-&quot;
74=&quot;-&quot;
86=&quot;-&quot;
95to97=&quot;-&quot;
17=1
/&gt;
|Remarks=
}}</text>
      <sha1>293yrx6d0vpa9bfcnwirx6w4oiidtqg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57158</id>
    <revision>
      <id>186220</id>
      <parentid>185563</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:24:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Vacua */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;0&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9pseznl7gjzz1ige5ny5zeq5msnz99i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57164</id>
    <revision>
      <id>186308</id>
      <parentid>185938</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:04:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="442" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{xxx-larger|CORNELIA}}}}
{{rule|height=2px}}
{{rule|height=2px}}
{{c|{{larger|BY MIMA MAXEY}}}}
{{c|''The Laboratory Schools, The University of Chicago''}}
{{rule|height=2px}}
{{rule|height=2px}}

{{c|{{smaller|ILLUSTRATIONS BY}}}}
{{c|EDMUND GIESBERT}}

[[File:University of Chicago Press logo.jpg|75px|center|alt=University of Chicago Press logo]]

{{c|{{larger|THE UNIVERSITY OF CHICAGO PRESS&lt;br/&gt;CHICAGO • ILLINOIS}}}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3le9kbe1k7su81jlmlewubwvyks9g0o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186309</id>
      <parentid>186308</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:05:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="446" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{xxx-larger|CORNELIA}}}}
{{rule|height=2px}}
{{rule|height=2px}}
{{c|{{larger|BY MIMA MAXEY}}}}
{{c|''The Laboratory Schools, The University of Chicago''}}
{{rule|height=2px}}
{{rule|height=2px}}

{{c|{{smaller|ILLUSTRATIONS BY}}}}
{{c|EDMUND GIESBERT}}


[[File:University of Chicago Press logo.jpg|75px|center|alt=University of Chicago Press logo]]


{{c|{{larger|THE UNIVERSITY OF CHICAGO PRESS&lt;br/&gt;CHICAGO • ILLINOIS}}}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k1d9uo4ydmh5ayiq93jrxnhwvo8nayv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/15</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57172</id>
    <revision>
      <id>186293</id>
      <parentid>186000</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:10:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="530" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{|style=&quot;margin: auto;&quot;
|colspan=&quot;2&quot;|{{center|{{xx-larger|TABLE OF CONTENTS }}}}
|-
| [[Cornelia Puella Americana/I|{{sc|Cornēlia}}]] || {{right|1}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter|{{sc|Suggestive Questions on Each Chapter}}]] || {{right|50}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies|{{sc|Latin Vocabulary, Showing Word Values in Each Lesson}}]] || {{right|59}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Vocabulary|{{sc|Latin–English Vocabulary}}]] || {{right|71}}
|-
|}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gefwm6l1nwjn2bh705ilxdj5o0pb3qw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186294</id>
      <parentid>186293</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:10:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="527" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{|style=&quot;margin: auto;&quot;
|colspan=&quot;2&quot;|{{center|{{larger|TABLE OF CONTENTS }}}}
|-
| [[Cornelia Puella Americana/I|{{sc|Cornēlia}}]] || {{right|1}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter|{{sc|Suggestive Questions on Each Chapter}}]] || {{right|50}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies|{{sc|Latin Vocabulary, Showing Word Values in Each Lesson}}]] || {{right|59}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Vocabulary|{{sc|Latin–English Vocabulary}}]] || {{right|71}}
|-
|}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>er4hrrslpc9df3pmjcrz0pl2l7r81y4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/66</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57176</id>
    <revision>
      <id>186217</id>
      <parentid>186093</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:13:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="835" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|{{x-larger|SUGGESTIVE QUESTIONS ON EACH CHAPTER}}}}
{{center|I}}
# Quis est haec puella?
# Quālis puella est Cornēlia?
# Quis est haec fēmina?
{{center|II}}
# Quis est haec fēmina?
# Quālis est māter Cornēliae?
# Quis est puella alta?
# Quis est hic puer?
{{center|III}}
# Quid est patria Cornēliae?
# Amatne haec fēmina Americam?
# Quālis terra est America?
# Quālēs sunt viae Americae?
{{center|IV}}
# Quis est hic?
# Ubi habitat agricola?
# Quid facit agricola?
# Quid facit frāter Cornēliae?
# Quid facit Cornēlia?
# Quid facit māter?
{{center|V}}
# Quid nunc facit agricola?
# Quid faciunt Cornēlia et frāter?
# Cūr scrībit agricola?
# Quō tempore scrībit nauta?
# Quī pecūniam nōn habent?
{{center|VI}}
# Quis Cornēliae dōnum dat?
# Cūr?
# Quālem pecūniam nauta Cornēliae dat?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lb8yvr5x3la1xvsayir5kksj4qu6fi8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186319</id>
      <parentid>186217</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:26:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="835" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|{{x-larger|SUGGESTIVE QUESTIONS ON EACH CHAPTER}}}}
{{center|I}}
# Quis est haec puella?
# Quālis puella est Cornēlia?
# Quis est haec fēmina?
{{center|II}}
# Quis est haec fēmina?
# Quālis est māter Cornēliae?
# Quis est puella alta?
# Quis est hic puer?
{{center|III}}
# Quid est patria Cornēliae?
# Amatne haec fēmina Americam?
# Quālis terra est America?
# Quālēs sunt viae Americae?
{{center|IV}}
# Quis est hic?
# Ubi habitat agricola?
# Quid facit agricola?
# Quid facit frāter Cornēliae?
# Quid facit Cornēlia?
# Quid facit māter?
{{center|V}}
# Quid nunc facit agricola?
# Quid faciunt Cornēlia et frāter?
# Cūr scrībit agricola?
# Quō tempore scrībit nauta?
# Quī pecūniam nōn habent?
{{center|VI}}
# Quis Cornēliae dōnum dat?
# Cūr?
# Quālem pecūniam nauta Cornēliae dat?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>58h7ht4skm9oztbqlyzqee96r5xx9uo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/46</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57177</id>
    <revision>
      <id>186244</id>
      <parentid>186145</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:38:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1696" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXIV}}}}

“Ōlim,” inquit avunculus Cornēliae, “ubi cum barbarīs pugnāvī et erat mora bellī, amīcum quī prope locum bellī habitābat vīsitāvī. Amīcus meus erat dominus et multōs servōs habēbat. Tēctum erat magnum et agrī erant lātī. Servī in agrīs labōrābant, tēctum cūrābant, līberōs dominī cūrābant. Etiam in silvās mittēbantur et ibi labōrābant. Neque urbs neque oppidum erat prope locum. Locus erat prope silvās magnās. Amīcus meus igitur erat paene rēx. Imperāvit sī aliquid cupīvit et servī pāruērunt. Nōn omnēs servī ita pāruērunt sed eius servī erant bonī. Paucī servī celeriter sē movent quod sunt miserī. Lignum et aquam portāre nōn cupiunt. Līberī esse cupiunt. Heu! Semper miserī sunt eī quī nōn sunt līberī. Hoc memoriā tenēre necesse est. Sī dominus nōn est bonus sed est malus, nōn est homō sed est ferus et servōs bēstiās esse putat, suōs servōs in vincula conicit, etiam terga servōrum vulnerat. Saepe eīs temporibus ubi erant servī, clāmōrēs servōrum vulnerātōrum audīvī. Ōlim clāmōrēs audīvī et ānserēs vidēre exspectāvī sed mox miserōs servōs repperī. Paucī servī erant laetī quod multī dominī erant perfidī et animī erant saevī. Post bellum dūrum omnēs servī līberī erant. Etiam dominī nunc sunt laetī. Līberī esse cupiunt omnēs, hominēs et animālia quoque. 

“Multa vīdistī, mī avuncule,” inquit Cornēlia. Manē nōbīscum et semper fābulās nārrā.” 

“Manēre cupiō, Cornēlia,” inquit avunculus. “Vestrum tēctum mihi grātum est; sed multa facere et ad multa loca īre necesse est. Crās ībō.”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4xvj6xd58v0db1z94fu5pt4patclgt3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/47</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57178</id>
    <revision>
      <id>186200</id>
      <parentid>186146</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:12:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="871" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXV}}}}

Hodiē Cornēlia ad scholam īvit et ibi puerum novum vīdit. Puer cum Mārcō quī erat discipulus sedēbat. Puer nōn erat discipulus. Posteā Cornēlia ad puerum cum aliīs puerīs puellīsque īvit. Puer multa dē sē dīcēbat et haec Cornēlia repperit.

[[File:Naves aedificantur.png|300px|center|alt=Naves aedificantur]]

Hic puer in urbe ubi sunt multī hominēs habitābat. Hic ad scholam īre nōn potest quamquam est puer quod pater mortuus est et māter, heu, nōn magnam pecūniam habet. Hic aut in aedificiō magnō. aut in nūllō aedificiō sed semper prope rīpam flūminis labōrat. Ibi nāvēs et nāviculae aedificantur. Prīmō hic puer et aliī hominēs rēs multās hī aedificiō faciunt; deinde in rīpā corpus nāvis aut nāviculae faciunt. Diū nāvis in rīpā stat et illō tempore ubi nāvis aedificātur&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b8g5ixlw6dy7grqlaabriaajo1mbhth</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/75</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57180</id>
    <revision>
      <id>186328</id>
      <parentid>185965</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:32:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1045" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|{{x-larger|LESSON VOCABULARIES}}}}

(Roman numerals denote classes of words as explained in Author’s Foreword)


{{center|LESSON I}}
{| cellpadding=1
| I || et 
|-
| || hic 
|-
| || sum
|-
| II || magnus
|-
| || nōn
|-
| III || altus
|-
| IV || bonus
|-
| || parvus
|-
| V || puer
|-
| || pulcher
|-
| || quālis
|-
| || quoque
|-
| || valeō
|-
| VI || fēmina
|-
| VII || discipula
|-
| || discipulus
|-
| || magister
|-
| || magistra
|-
| || puella
|-
| || salvē
|-
|}

{{center|LESSON II}}
{| cellpadding=1
| I || (hīc)
|-
| III || meus
|-
| || nunc
|-
| || sed
|-
| || tuus
|-
| IV || ita
|-
| || -ne
|-
| V || frāter
|-
| || māter
|-
| || soror
|-
| VI || amō
|-
| || fīlia
|-
| || fīlius
|-
|}

{{center|LESSON III}}
{| cellpadding=1
| III || longus
|-
| || terra
|-
| IV || fortūna
|-
| || novus
|-
| || patria
|-
| || via
|-
| V || antīquus
|-
| || fāma
|-
| || īnsula
|-
| VII || America
|-
| || (Austrālia)
|-
| || Britannia
|-
| || (Cuba)
|-
| || (Hibernia)
|-
| || Italia
|-
| || (Sicilia)
|-
|}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>47ksb94vo5yh9z029inon81vecbqpwp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/65</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57185</id>
    <revision>
      <id>186174</id>
      <parentid>186111</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:41:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="276" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{pt|runt|coepērunt}}. Sī hic eques pugnābat, victōriam reportābat, sed nōn saepe pugnābat. Pācem hostēs volēbant quod eques erat fortis et sapiēns et nōbilis. Multum eum timēbant. Utrum est melius, sī homō pācem vult, bonus gladius an bona vīta?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i7betlha0i3qkwfju6tz71h2zysvjed</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186178</id>
      <parentid>186174</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:46:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Incerta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="276" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{pt|runt|coepērunt}}. Sī hic eques pugnābat, victōriam reportābat, sed nōn saepe pugnābat. Pācem hostēs volēbant quod eques erat fortis et sapiēns et nōbilis. Multum eum timēbant. Utrum est melius, sī homō pācem vult, bonus gladius an bona vīta?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>axcgdw31p62xc9ruvae7x30xnrd7edd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186203</id>
      <parentid>186178</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:16:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="330" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{pt|runt|coepērunt}}. Sī hic eques pugnābat, victōriam reportābat, sed nōn saepe pugnābat. Pācem hostēs volēbant quod eques erat fortis et sapiēns et nōbilis. Multum eum timēbant. Utrum est melius, sī homō pācem vult, bonus gladius an bona vīta?

[[File:Equus (Cornelia).png|300px|center|alt=eques]]&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j0gwg27lbx21ya9vk9qnenuw8boebj9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186218</id>
      <parentid>186203</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:18:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>777sms</username>
        <id>22530</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="330" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{pt|runt|coepērunt}}. Sī hic eques pugnābat, victōriam reportābat, sed nōn saepe pugnābat. Pācem hostēs volēbant quod eques erat fortis et sapiēns et nōbilis. Multum eum timēbant. Utrum est melius, sī homō pācem vult, bonus gladius an bona vīta?

[[File:Eques (Cornelia).png|300px|center|alt=eques]]&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kzskkeo3ec5m5vx3xpxr15hcp0u061w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186222</id>
      <parentid>186218</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:29:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="333" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{pt|runt|coepērunt}}. Sī hic eques pugnābat, victōriam reportābat, sed nōn saepe pugnābat. Pācem hostēs volēbant quod eques erat fortis et sapiēns et nōbilis. Multum eum timēbant. Utrum est melius, sī homō pācem vult, bonus gladius an bona vīta?”

[[File:Eques (Cornelia).png|300px|center|alt=eques]]&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gy39lodhvlsmjrwnj2e1d685lmuvph0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/29</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57194</id>
    <revision>
      <id>186175</id>
      <parentid>186142</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:43:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="626" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XIII}}}}

Fīlius agricolae est puer magnus et validus, quī in agrīs labōrat. Aestāte semper labōrat. Cum aestās it, et agricolae quiētem capiunt, tum fīlius ad oppidum magnum it et amīcōs videt. [[File:Puer-filius-agricolae.png|300px|center|alt=Filius agricolae in agrō labōrat]] Ubi fīlius ad oppidum it, agricola nōn est maestus; laetus est quod puer est bonus et nōn est malus et hoc est praemium. Māter et Cornēlia lacrimant cum “Valē” dīcunt, sed sunt laetae quoque. Ubi puer nōn audit, Cornēlia “Valē” vocat. Mox, post ūnam hōram, puer est in tēctō amīcī in&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7f99a4qfnyt3b0t453kvigxzibv9emy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186177</id>
      <parentid>186175</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:46:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="626" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XIII}}}}

Fīlius agricolae est puer magnus et validus, quī in agrīs labōrat. Aestāte semper labōrat. Cum aestās it, et agricolae quiētem capiunt, tum fīlius ad oppidum magnum it et amīcōs videt. [[File:Puer-filius-agricolae.png|300px|center|alt=Filius agricolae in agrō labōrat]] Ubi fīlius ad oppidum it, agricola nōn est maestus; laetus est quod puer est bonus et nōn est malus et hoc est praemium. Māter et Cornēlia lacrimant cum “Valē” dīcunt, sed sunt laetae quoque. Ubi puer nōn audit, Cornēlia “Valē” vocat. Mox, post ūnam hōram, puer est in tēctō amīcī in&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ian9p8co1d99ziraaog3fhje9d6818j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/31</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57196</id>
    <revision>
      <id>186180</id>
      <parentid>186123</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1745" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XIV}}}}

Hic vir est alius fīlius agricolae sed nōn est agricola. Domī nōn manet. Pūblius est mīles et in bellō pugnat. Hieme nūllum bellum est. Tum Pūblius in castrīs manet. Aestāte pugnat. Est bonus mīles quī nūllum perīculum timet. Pūblius bene pugnat. Bellum est bellum magnum.

Diū mīles pugnat et nunc est dēfessus. Patrem et mātrem vidēre cupit. Est impiger sed est dēfessus. Nōn est mīles malus; est dēfessus. Diū exspectat, tum cōnsilium bonum capit. Hoc est cōnsilium. Ad Claudium, ducem, it. “Hic est gladius meus sōlus,” inquit Pūblius. “Est gladius lātus sed nōn est novus, nōn est bonus. Haec est galea mea. Galea quoque nōn est nova, nōn est bona. Nōn bene caput tegit. In perīculō sum quod vīta mīlitis est perīculōsa. Domī novum gladium et novam galeam habeō. Ā castrīs domum īre, et gladium et galeam novam ad castra portāre cupiō. Arma bona habēre cupiō.” Dux audit. Mox respondet: “Ī et tēla bona ad castra portā.” Cōnsilium est bonum et mīles domum it.

Mox ibi patrem et mātrem videt. Māter lacrimat cum Pūblium videt, sed nōn lacrimat quod est maesta. Cēnam edunt. Ad stabulum Pūblius it ubi duo equī stant. In stabulō equīs frūmentum dat. In hortō ambulat sed nunc nūllae rosae sunt ibi, quod est hiems et hieme in hortō nōn sunt rosae et līlia alba et aliī flōrēs. Pūblius et pater nōn ūnum colloquium sed multa colloquia dē castrīs et bellō et duce habent. Multās hōrās cum patre Pūblius colloquia habet. Cornēliam ad sē vocat. Pictūram pīlī et scūtī mōnstrat. Domī est quiēs et mox mīles nōn est dēfessus. Tum gladium et galeam novām capit. Mox est in castrīs. Nunc ibi laetus est.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e0xm4qv1zj7x4svgatvznt0k6gvh48x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/32</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57197</id>
    <revision>
      <id>186193</id>
      <parentid>186141</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:07:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="531" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XV}}}}

Iānua est aperta. In hortō stat agricola benignus. Nōn est hiems et in hortō sunt līlia et aliī flōrēs. Ā dextrā stat fīlia agricolae. Fīlia est puella bona et cāra agricolae. Fīlius agricolae cum duōbus equīs ambulat. Ā dextrā ambulat equus albus; ā sinistrā equus niger ambulat. Fīlius agricolae est medius. 

[[File:Fīlius meus ex silvā animālia portat.png|300px|center|alt=Fīlius meus ex silvā animālia portat]]


Trēs ad stabulum eunt. Ibi fīlius agricolae equīs&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i6u6mlmefiwj47ijkm9a0ic4j139ivl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186213</id>
      <parentid>186193</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:38:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="531" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XV}}}}

Iānua est aperta. In hortō stat agricola benignus. Nōn est hiems et in hortō sunt līlia et aliī flōrēs. Ā dextrā stat fīlia agricolae. Fīlia est puella bona et cāra agricolae. Fīlius agricolae cum duōbus equīs ambulat. Ā dextrā ambulat equus albus; ā sinistrā equus niger ambulat. Fīlius agricolae est medius. 

[[File:Fīlius meus ex silvā animālia portat.png|300px|center|alt=Fīlius meus ex silvā animālia portat]]


Trēs ad stabulum eunt. Ibi fīlius agricolae equīs&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>36bgyeqnltstioahrzmcna66de9sir4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/33</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57198</id>
    <revision>
      <id>186182</id>
      <parentid>186125</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:53:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1594" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;frūmentum dat. Alium fīlium agricola habet quī hīc nōn habitat. Est mīles clārus quī in bellō pugnat. In castrīs cum duce et aliīs mīlitibus habitat. Nōn est sagittārius et nūllās sagittās habet. Tēlum mīlitis nōn est pīlum, sed gladium sōlum portat. Nōn scūtum, sed galeam habet. Arma capit et bene pugnat. (Pīlum est longum; gladius est lātus. Scūtum mīlitem tegit; galea caput mīlitis tegit.)

Fāma fīlī est grāta agricolae. Agricola est laetus quod fīlius est clārus mīles. Agricola nōn est Rōmānus. Itaque linguā Britannicā colloquium cum fīliā habet. “Frātris tuī,” inquit, “fīlia mea, magna est fāma et nōmen nōn est obscūrum. Clārus vir est. Sed vīta mīlitis est perīculōsa. Miser sum cum perīculum est magnum et sōlus sum. Sed nūllum perīculum semper manet, et laetus sum quod puer noster est pulcher et impiger et quod numquam aeger est. Laetus est meus fīlius quod est mīles et nōn semper sum miser. Interdum fīlius meus nōn pugnat sed in silvam it. Ad silvam gladium et pīlum nōn portat. Quid capit? Iaculum capit. Colloquia cum aliīs mīlitibus nōn habet. Semper audit et animālia nōn timent. Fīlius meus ex silvā animālia portat. Prīmum animal ducī dat. Secundum animal et tertium mīlitēs edunt. Cum quattuor animālia habent, magna est cēna mīlitum et mēnsam laetī vident. Cōnsilium bonum est in silvam īre et animālia capere. Cum ex silvā it, frāter tuus est dēfessus, sed post cēnam est laetus. Tum aliī mīlitēs quoque sunt laetī. Mox frāter tuus quiētem capit.”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>st5axz3u00haryapdekas3ykcwsjek5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/34</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57199</id>
    <revision>
      <id>186181</id>
      <parentid>186127</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:51:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Incerta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="660" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XVI}}}}

Hodiē Cornēlia et pater ad oppidum eunt. Duōs equōs et carrum habent. In carrō sunt multa quae ad oppidum portantur.

Nōmen priml equī, quī ā dextrā stat, est “Pulcher.” Secundus equus est “Dux.” Dux ā sinistrā stat. Manē domō eunt quod pater māne domum venīre cupit. Per viam eunt et post ūnam hōram prope oppidum sunt. Multa et magna aedificia in oppidō vident et Cornēlia est laeta quod multa videt.

Bene eunt equī. Nunc in mediā viā ante equōs est aliquid albī. Rēs est alba; nōn est nigra. Subitō animal parvum trāns viam it et post animal it rēs alba quae est in mediā viā. Nunc&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i49ibf52jzincg1fb37eba437l2zkic</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186195</id>
      <parentid>186181</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="739" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XVI}}}}

Hodiē Cornēlia et pater ad oppidum eunt. Duōs equōs et carrum habent. In carrō sunt multa quae ad oppidum portantur. Nōmen prīmī equī, quī ā dextrā stat, est “Pulcher.” Secundus equus est “Dux.” Dux ā sinistrā stat. Manē domō eunt quod pater māne domum venīre cupit. Per viam eunt et post ūnam hōram prope oppidum sunt. Multa et magna aedificia in oppidō vident et Cornēlia est laeta quod multa videt.

[[File:Equi timent et currunt.png|300px|center|alt=Equī timent et currunt]]

Bene eunt equī. Nunc in mediā viā ante equōs est aliquid albī. Rēs est alba; nōn est nigra. Subitō animal parvum trāns viam it et post animal it rēs alba quae est in mediā viā. Nunc&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n7afd9gxmdvbidctl40u487m6i2bhu8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186306</id>
      <parentid>186195</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T20:12:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="739" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XVI}}}}

Hodiē Cornēlia et pater ad oppidum eunt. Duōs equōs et carrum habent. In carrō sunt multa quae ad oppidum portantur. Nōmen prīmī equī, quī ā dextrā stat, est “Pulcher.” Secundus equus est “Dux.” Dux ā sinistrā stat. Manē domō eunt quod pater māne domum venīre cupit. Per viam eunt et post ūnam hōram prope oppidum sunt. Multa et magna aedificia in oppidō vident et Cornēlia est laeta quod multa videt.

[[File:Equi timent et currunt.png|300px|center|alt=Equī timent et currunt]]

Bene eunt equī. Nunc in mediā viā ante equōs est aliquid albī. Rēs est alba; nōn est nigra. Subitō animal parvum trāns viam it et post animal it rēs alba quae est in mediā viā. Nunc&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dvp72vjjwsmm5zg2x6nvazc18knff5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/38</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57203</id>
    <revision>
      <id>186197</id>
      <parentid>186132</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:09:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="481" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XIX}}}}

Māne hodiē Cornēlia ad scholam ībat. Agrī erant pulchrī et per agrōs laetē ībat. Per agrōs fluēbat flūmen parvum.

[[File:Vir caecus et miser.png|300px|center|alt=Vir caecus et miser]]

Prope flūmen erant flōrēs pulchrī. Diū inter flōrēs prope flūmen Cornēlia manēbat quod diēs erat pulcher et puella erat laeta. Ecce! Subitō cum puella nōn longē ā flūmine abest, aliquis vidētur. Hic vir est paene caecus et miser et&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4ksu5ieu0fd4hi76n6141e2iplnd4ed</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/40</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57205</id>
    <revision>
      <id>186198</id>
      <parentid>186135</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:10:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="956" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XX}}}}

Māter Cornēliae cēnam parat. Cornēlia mātrem iuvat. Interdum Cornēlia omnem cēnam parāre cupit. Ōlim, ubi māter āfuit, Cornēlia paene omnem cēnam parāvit. Avunculus Cornēliae ad casam veniēbat. Māter ad oppidum īvit quod frātrem vidēre multum cupīvit. Cornēlia saltāvit et clāmāvit quod cēnam parāre et avunculum vidēre cupīvit. Avunculus Cornēliae erat dux mīlitum et diū longē aberat. Mox māter et avunculus ad casam vēnērunt. Ubi ad casam avunculus venit, Cornēliam patremque laetē salūtāvit.

[[File:Dux militum.png|300px|center|alt=Dux militum avunculus Corneliae]]

“Quamquam bellum amō,” inquit, “tamen laetus sum cum amīcōs videō. Cum longē domō absum, interdum inter amīcōs meōs esse cupiō. Amīcōs dēsīderō. Inimīcōs habeō nūllōs. Cum hostibus laetē pugnō. Hostēs semper superō, quod oppida eōrum ācriter oppugnāre et agrōs eōrum vastāre&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jaw772mp6jidxzd2h5sj01988rcvili</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/43</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57208</id>
    <revision>
      <id>186199</id>
      <parentid>186139</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:11:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="603" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXII}}}}

Quamquam Cornēlia est parva puella, tamen inter aliōs puerōs et puellās quī prope habitant magnā putātur. Interdum eīs temporibus cum patrēs et mātrēs nōn domī sunt, Cornēlia cum puerīs puellīsque domī manet, nam est bona puella et cēterōs bene cūrat. Ōlim fēmina fīnitima ad oppidum īvit et Cornēlia cum puerīs puellīsque domī mānsit. Cornēlia omnia cūrābat. Puerī et puellae erant laetī.

[[File:Vos estis barbari.png|300px|center|alt=Vos estis barbari]]

“Quid faciēmus, Cornēlia?” inquiunt. Aliquid novī facere cupimus.”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1dnxbgolydpkejgbs935ue8jkp87pff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/44</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57209</id>
    <revision>
      <id>186292</id>
      <parentid>186140</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1345" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;“Sciō,” inquit Cornēlia. “Vōs estis barbarī. Servī aliōrum virōrum esse nōn cupitis. In silvās itis et ibi errātis et animālia necātis. Ego sum bēstia, magna et fera. In silvā errō. Nunc ego dormiō; vōs parātis.” 

Mox Cornēlia post casam celeriter Īvit et dormiēbat. Puerī puellaeque sagittās suās et iacula fēcērunt. Ubi omnia parāta sunt, ad silvam celeriter īvērunt. Undique circumspectāvērunt. Ibi dormiēbat magna et fera bēstia! Barbarī timēbant et prope Īre nōn audēbant. Omnēs sagittās iēcērunt, tamen hae bēstiam feram nōn incitāvērunt. Bēstia nōn movēbātur; dormiēbat. Tum iaculum iēcērunt. Iaculum bēstiam facile incitāvit. Ad barbarōs bēstia īvit. Eī celeriter cucurrērunt. Nunc post mūrōs validōs (post iānuam) stant barbarī. Tūtī sunt. Iacula iaciunt. Mūrī barbarōs servant. Bēstia nunc nōn currit; vulnerāta est. Barbarī vincula portāvērunt et mox bēstia erat in vinculīs. Barbarī oppida nōn expugnāvērunt neque dēlēvērunt. Sed bēstiam cēpērunt et per tōtum diem laetī fuērunt. Mox fēmina domum venit et Cornēliam īre necesse erat. 

“Crās iterum veniam,” inquit Cornēlia, et iterum bēstiae et barbarī erimus.” 

“Bene est,” inquiunt puerī puellaeque. “Laetī erimus quod multa et pulchra scīs.”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ndj9s335leidc5fqj8hd52c3x8iczcr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/49</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57212</id>
    <revision>
      <id>186257</id>
      <parentid>186148</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:43:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1844" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXVI}}}}

“Herī,” inquit Cornēlia, “in scholā erat puer quī in urbe magnā labōrat. Ibi sunt aedificia magna et hominēs nāvēs nāviculāsque faciunt. Hanc urbem et hās rēs vidēre cupiō.” “Potes īre, Cornēlia,” inquit pater. &quot;Haec urbs nōn longē abest. Nōs omnēs ībimus.”

Ōlim igitur omnia parāvērunt quod māne ad urbem īre cupīvērunt. Ubi māter māne Cornēliam excitāvit, quod lūx erat obscūra et diēs nōn erat clārus et lūna iam in caelō erat, Cornēlia nōn intellēxit. Sed nūlla mora erat. Mox tamen lūx erat clārior et omnēs domum relinquere parātī erant. In omnibus arboribus avēs audiēbant. Avēs etiam in summīs arboribus erant. Caelum erat clārum; in caelō erat nūlla nūbēs. Diēs erat pulcher. Via angusta erat. Cornēlia et pater et māter per silvam et per collēs ībant. Mox prope rīpam flūminis ībant. Ibi quoque erant avēs; aut in saxīs prope rīpam sedēbant aut in flūmine natābant. Ubi via in silvā fuit, avēs et arborēs sōlae vidērī poterant. Cornēlia avēs vīdit sed nūllum hominem vīdit. Omnia spectābat et laeta erat.

Nunc omnia silēbant. Māter cibum sēcum portāverat nunc itaque māter et pater et Cornēlia prope viam sēdērunt et ēdērunt. Quamquam avēs nōn audiēbant, corpora parva inter arborēs vidēre poterant et ea Cornēlia laetē spectāvit. Pater ōlim avem pulchram vīderat dē quā nunc Cornēliae nārrāvit.

“Omnēs avēs sunt pulchrae nātūra,” inquit pater, “sed hae avēs erant pulcherrimae.”

“Illae erant avēs pulchrae,” inquit Cornēlia. “Ego ūnam ex illīs avibus vidēre cupiō,” sed, heu, nūllam avem tam pulchram vīdit. Mox silvam relīquērunt et urbī magnae appropinquābant. “Mox, mox,” inquit Cornēlia, “nāvēs et nāviculās vidēbimus.”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qiby91bn9wdy5v0xpup1elwd2qulnbg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/58</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57220</id>
    <revision>
      <id>186162</id>
      <parentid>186101</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:00:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1709" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXV}}}}

Ubi Cornēlia et puerī puellaeque prope lūmen quod illī mare appellāvērunt castra mūnīvērunt, per grāmina vēnērunt duo aliī puerī quī domī nōn fuerant cum aliī prōcessērunt. In umbrīs manēbant et pedēs in grāmine altō nūllum sonitum fēcērunt. Ubi propius vēnērunt et aliōs audīre potuērunt, in grāmen sē iēcērunt et ibi iacuērunt et omnia audīvērunt. Fēlīcēs erant quod nunc omnia intellēxērunt. Ipsī aliquid facere cōnstituērunt. Subitō ad castra īvērunt. Tum puer altior hoc dīxit: “Salvēte. Latrōnēs estis. Nōs sumus magistrātūs reī pūblicae. Ego sum cōnsul; hic est quaestor. Officium meum semper faciō; neque officium umquam neglegō. Imperium summum habeō. Vōs-vōs quī pecūniam et rēs bonās petītīs et virōs vulnerāre et necāre vultis-cīvitās esse latrōnēs malōs seit. Semper cīvitās vōs premere vult sed difficile est vōs reperīre. Nisi nunc nōbīscum venīre cōnstituētis, hic quaestor sine morā exercitum meum vocābit atque vōs omnēs premēmus. Quis vōs regit? Ubi est centuriō vester?” 

Latrōnēs bene scīvērunt exercitum esse nūllum, et cōnsulem nēminem regere et duōs puerōs esse sōlōs. Tanta fābula tamen erat grāta et puerōs fābulamque amāvērunt. Itaque respondērunt: “Sī vōs cīvitātem vestram relinquētis et eritis latrōnēs nōbīscum, cōnsulem et quaestōrem nostrum faciēmus. Nisi hoc faciētis, vōs in mare sine morā coniciēmus. Altus erit somnus vester sĨ vōs petēmus. Nōs ipsī officium nostrum vidēmus.”
 
Ut centuriō latrōnum hoc dīxit, duo puerī pācem facere cōnstituērunt et posteā omnēs erant latrōnēs.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m3zffpvo03fjjv3827is1nwi55ucfmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/59</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57221</id>
    <revision>
      <id>186166</id>
      <parentid>186104</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:37:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1736" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXVI}}}}

Ōlim ad casam Cornēliae venit fēmina quam Cornēlia quae erat in hortō nōn cognōvit. Māter erat intrā casam. Ad iānuam venit māter Cornēliae. Māter et fēmina, altera alteram spectāvit. Deinde laeta erat māter. Cognōvit fēminam amīcam quam puella parva cognōverat. Māter autem Cornēliam petīvit et Cornēlia sē fēlīcem putāvit quod audiēbat mātrem et amīcam nārrāre dē temporibus ubi puellae parvae septem annōrum fuērunt.

Posterō diē duae fēminae et Cornēlia per viam ambulābant. “Ōlim,” inquit amīca mātris, “hic sub ponte castellum mūnīvimus atque summā cum salūte per tōtam aestātem per diem in castellō manēbāmus. Nocte domum īvimus. Nostrās cōpiās dīvīsimus. Altera pars erat mīlitēs reī pūblicae, altera pars erat hostēs. Quīdam ex mīlitibus reī pūblicae erant explōrātōrēs, aliī erant magistrātūs et mīlitēs quī in castellō mānsērunt. Per diem utrāque pars erat in agrīs et in castellō. Nocte utrāque pars domum īvit.”

“Habuistisne, cōnsulēs et quaestōrēs et aliōs magistrātūs reī pūblicae quī imperium habuērunt et aliōs rēxērunt?” rogāvit Cornēlia.
“Minimē,” inquit fēmina, “nam tum dē Rōmānīs nōn scīvimus. Sed explōrātōrēs nostrī in grāmine latuērunt et dē numerīs hostium didicērunt, deinde nūntiōs ad aliōs portāvērunt. Itaque semper hostēs repellere poterāmus. Neque enim magistrātūs nostrī officium umquam neglegēbant. Nisi magistrātus officium facit nōn est bonus. Sī hostēs venīre scīvimus, facile eōs premere potuimus, quod castellum erat in locō idōneō.”

Magna erat laetitia Cornēliae per diēs quōs fēmina mānsit.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2z72bt5dsmu0ci3d1dixd00wnx7m69w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/60</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57222</id>
    <revision>
      <id>186167</id>
      <parentid>186105</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:38:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="723" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXVII}}}}

Hodiē caelum nōn erat clārum et Cornēlia intrā casam manēbat et legēbat. Fābulam legēbat dē temporibus antīquīs quandō rēs pūblica erat nova et nūllī magistrātūs imperium tenuērunt nisi eī validī et fortēs et fēlīcēs. Exercitus reī pūblicae cum hostibus pugnābat et numerus hostium erat magnus. Parvus exercitus reī pūblicae intrā castellum manēbat et hostēs repellere nōn poterat. Hostēs Americānōs premēbant. Nūntiōs autem Americānī mittere nōn poterant quod explōrātōrēs hostium latēbant quī nūntiōs petēbant. Sī nūntius missus est, statim captus est.

“Nūllō modo mīlitēs reī pūblicae victōriam spērābant,” lēgit&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2e8h4yukfgf7pgvgzgwnm7iec1ys8s7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186176</id>
      <parentid>186167</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:45:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Incerta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="723" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXVII}}}}

Hodiē caelum nōn erat clārum et Cornēlia intrā casam manēbat et legēbat. Fābulam legēbat dē temporibus antīquīs quandō rēs pūblica erat nova et nūllī magistrātūs imperium tenuērunt nisi eī validī et fortēs et fēlīcēs. Exercitus reī pūblicae cum hostibus pugnābat et numerus hostium erat magnus. Parvus exercitus reī pūblicae intrā castellum manēbat et hostēs repellere nōn poterat. Hostēs Americānōs premēbant. Nūntiōs autem Americānī mittere nōn poterant quod explōrātōrēs hostium latēbant quī nūntiōs petēbant. Sī nūntius missus est, statim captus est.

“Nūllō modo mīlitēs reī pūblicae victōriam spērābant,” lēgit&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>11df7ljwtr4ozedzn2hknvjj5e3qgg0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186201</id>
      <parentid>186176</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:13:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="767" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXVII}}}}

Hodiē caelum nōn erat clārum et Cornēlia intrā casam manēbat et legēbat. Fābulam legēbat dē temporibus antīquīs quandō rēs pūblica erat nova et nūllī magistrātūs imperium tenuērunt nisi eī validī et fortēs et fēlīcēs. Exercitus reī pūblicae cum hostibus pugnābat et numerus hostium erat magnus. Parvus exercitus reī pūblicae intrā castellum manēbat et hostēs repellere nōn poterat. Hostēs Americānōs premēbant. Nūntiōs autem Americānī mittere nōn poterant quod explōrātōrēs hostium latēbant quī nūntiōs petēbant. Sī nūntius missus est, statim captus est.

[[File:Pugna.png|300px|center|alt=Pugna]]

“Nūllō modō mīlitēs reī pūblicae victōriam spērābant,” lēgit&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cue99c0ai9wopzcgz6i69idmodd9jda</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/61</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57223</id>
    <revision>
      <id>186168</id>
      <parentid>186106</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:39:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1985" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Cornēlia. “Nūllō modo salūtem spērābant. Nūllō modo explōrātor trāns pontem trānsīre poterat et nūntium ad comitēs ferre. Deī hīs mīlitibus victōriam sinere nōn vidēbantur. Nisi deī victōriam sinunt, mīlitibus est nūlla victōria. Nihil hī mīlitēs spērābant. At imperātor erat sapiēns et fortis. Mīlitēs suōs fortēs esse cognōvit. Magnā vōce septem mīlitēs ad sē vocāvit et cōnsilium mōnstrāvit. Vigilēs ex moenibus prōspectāverant et locum ubi nūntius trānsīre poterat vīderant. At nihil erat difficilius quam ad hunc locum pervenīre.

“Duo mīlitēs erant in exercitū quī loca bene cognōverant. Uterque erat fortis, uterque erat sapiēns, uterque erat fēlīx, uterque nunc rem fēlīcem futūram esse spērābat. Difficile erat ūnum legere. Tandem alter lectus est, alter in castellō mānsit. Omnēs mīlitēs hunc perventūrum esse spērābant. Multī ex moenibus prōspectābant. Nox tamen erat obscūra et nihil vīdērunt. Quanta erat cūra omnium mīlitum, ut comes ex castellō īvit, sine sonitū in flūmen sē iēcit, sine sonitū per aquam īvit. Magna erat vīs flūminis, sed magna erat vīs mīlitis. Magnā vī prōcessit et mox ad locum tūtum pervēnit. Ibi ex flūmine īvit et nūntium ad aliōs comitēs tulit. Hī comitēs mīlitēs mīsērunt et mox magnā vī in hostēs ā tergō impetum fēcērunt. Quanta erat laetitia mīlitum quī in castellō mānsērunt quandō comitēs vīdērunt! Quanta autem erat virtūs mīlitis fortis et sapientis quī suīs comitibus hoc modo salūtem dederat!”

Haec fābula Cornēliae grāta erat. Diū sēcum putābat. Tandem sēcum hoc dīxit: “Multī hōrum hostium necātī sunt. Multī tamen ex hōc locō cucurrērunt et exsulēs factī sunt. Etiam nunc post multōs annōs minōrēs eōrum in patriā nostrā habitāre putō. Hodiē nihil nisi bonī cīvēs sunt! Quanta est vīs temporis quod amīcōs et fīnitimōs ex hostibus facit!”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jxzv7l5m75pjywmd7zelclmdvjgcz5r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186170</id>
      <parentid>186168</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:39:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1987" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Cornēlia. “Nūllō modō salūtem spērābant. Nūllō modō explōrātor trāns pontem trānsīre poterat et nūntium ad comitēs ferre. Deī hīs mīlitibus victōriam sinere nōn vidēbantur. Nisi deī victōriam sinunt, mīlitibus est nūlla victōria. Nihil hī mīlitēs spērābant. At imperātor erat sapiēns et fortis. Mīlitēs suōs fortēs esse cognōvit. Magnā vōce septem mīlitēs ad sē vocāvit et cōnsilium mōnstrāvit. Vigilēs ex moenibus prōspectāverant et locum ubi nūntius trānsīre poterat vīderant. At nihil erat difficilius quam ad hunc locum pervenīre.

“Duo mīlitēs erant in exercitū quī loca bene cognōverant. Uterque erat fortis, uterque erat sapiēns, uterque erat fēlīx, uterque nunc rem fēlīcem futūram esse spērābat. Difficile erat ūnum legere. Tandem alter lectus est, alter in castellō mānsit. Omnēs mīlitēs hunc perventūrum esse spērābant. Multī ex moenibus prōspectābant. Nox tamen erat obscūra et nihil vīdērunt. Quanta erat cūra omnium mīlitum, ut comes ex castellō īvit, sine sonitū in flūmen sē iēcit, sine sonitū per aquam īvit. Magna erat vīs flūminis, sed magna erat vīs mīlitis. Magnā vī prōcessit et mox ad locum tūtum pervēnit. Ibi ex flūmine īvit et nūntium ad aliōs comitēs tulit. Hī comitēs mīlitēs mīsērunt et mox magnā vī in hostēs ā tergō impetum fēcērunt. Quanta erat laetitia mīlitum quī in castellō mānsērunt quandō comitēs vīdērunt! Quanta autem erat virtūs mīlitis fortis et sapientis quī suīs comitibus hoc modo salūtem dederat!”

Haec fābula Cornēliae grāta erat. Diū sēcum putābat. Tandem sēcum hoc dīxit: “Multī hōrum hostium necātī sunt. Multī tamen ex hōc locō cucurrērunt et exsulēs factī sunt. Etiam nunc post multōs annōs minōrēs eōrum in patriā nostrā habitāre putō. Hodiē nihil nisi bonī cīvēs sunt! Quanta est vīs temporis quod amīcōs et fīnitimōs ex hostibus facit!”&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hxbziwgnq7x6xeufs8bo1c6zrzuh9vq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/62</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57224</id>
    <revision>
      <id>186171</id>
      <parentid>186107</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:40:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1574" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXVIII}}}} 

Cornēlia lēgerat dē fēminīs nōbilibus, sapientibus, potentibus, quae temporibus antīquīs usque ad locum ubi Cornēlia nunc habitābat pervēnerant atque ibi paene in silvīs prīmīs novās domōs cōnstituerant. Paene exsulēs hae fēminae fuerant. Vōcem nūllam audīvērunt nisi vōcēs virōrum suōrum et līberōrum suōrum. Diēbus illīs numquam conventum est quod aliud tēctum longē ab aliō aberat et magnus erat labor. Equīs sōlis itinera facta sunt. Nūllī pontēs erant. Flūmina equīs trānsita sunt. Ubīque erant barbarī. Sī vir tergum vertit, tēlum coniciēbātur et vir occīdēbātur. Deinde necesse erat fēminam et līberōs sōlōs domum antīquam redīre aut sōla fēmina labōrem tōtum facere coepit. Interdum barbarī impetumn magnā vī fēcērunt ubi nēmō in cōnspectū fuit atque omnēs occīdēbantur. Salūtem omnēs spērābant sed paucī reperiēbant. Sī barbarī nōn vēnērunt, saepe nūllō modō cōpiam satis magnam cibī fēmina reperīre poterat.

Quantī erant labōrēs illōrum diērum! Multae fēminae animōs magnōs ostendērunt, at, heu, multīs victōriā sērō venit. Dēfessae, nihil facere nisi morīrī potuērunt. Fortūna nihil aliud eīs sinēbat.

Duās fābulās Cornēlia maximē amābat. Altera erat dē fēminā fortī quae cum barbarīs pugnāvit atque tēctum et līberōs servāvit ubi vir longē āfuit; altera erat dē fēminā quae barbarōs vulnerātōs iūvit et eōs amīcōs fēcit. Utrāque fēminā fortis erat et hās Cornēlia amāvit.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f6iggwmlgxq2cmutyrh7th7yckm75ve</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/63</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57225</id>
    <revision>
      <id>186172</id>
      <parentid>186109</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:40:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1545" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XXXIX}}}} 

Cornēlia cum puerō fīnitimō ad casam virī quī tempora antīqua cognōverat et quī in silvā prope agrōs patris Cornēliae habitābat pervēnit. Multōs annōs vir sōlus in casā habitāverat et apud virum multa genera tālōrum erant. “Nōlīte,” inquit vir, “haec sūmere, puer et puella.” Intereā tēla in mēnsā dispōnere coepit. Quandō multā in mēnsā in cōnspectū posita erant, vir dē eīs nārrāre coepit.

“Hāc sagittā barbarus saevus fēminam nōbilem occīdit. Alterā sagittā in corpore virī quī fēminam suam servāre voluit reperta est. Trāns locum apertum ad fēminam trānsībat cum barbarus hanc sagittam mīsit. Eīs diēbus barbarī magnā vī impetūs faciēbant et multōs occīdērunt. Sī barbarus clāmāre coepit, reliquī barbarī celeriter conveniēbant.”

Deinde ad magnam secūrim successit. “Hāc secūrī pater meus ipse prīmam arborem quae in hāc silvā ā virō quī nōn erat barbarus caesa est cecidit.”

Deinde gladium antīquum et frāctum sūmpsit. “Hōc gladiō māter patris meī per tōtam noctem usque ad diem vigiliam ēgit. Vir eius longē ad oppidum prōcesserat neque redierat. Fēmina barbarōs timuit. Itaque ibi sedēbat per tōtam noctem parāta barbarōs pellere. Sērō vir rediit. Fortem fēminam multum laudāvit.” In manū vir gladium vertit, eum amārē vīsus est.

Tēla omnia sūmpsit et ad loca restituit. Paene perterrita Cornēliā virum relīquit quod haec esse partem temporum antīquōrum sēnsit.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kqge7ejsilp6x8e6nokmsi13mjl4cf8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/64</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57226</id>
    <revision>
      <id>186173</id>
      <parentid>186110</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:41:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1796" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{c|{{larger|XL}}}}

Apud virōs antīquōs equitēs magnō honōre habēbantur. (Notātē bene, discipulī: eques nōn est equus; nōn est bēstia; est vir!) Equitēs domō exīvērunt et per tōtum rēgnum, etiam per omnēs terrās Īvērunt ubi eōs quī iniūriās tulerant petīvērunt. Quandō eques pervēnit, ei quī iniūriam ferēbant aut fūgērunt aut id quod iniūriā cēpērunt restituērunt. Sī malī hās rēs restituere nōlēbant, eques secūrim sūmpsit et impetum fēcit. Eques numquam sē recēpit. Aut malum secūrī cecidit aut malum pepulit aut eques ipse caesus est. Nisi ā multīs et malīs virīs circumventus est, eques numquam occīsus est, sed victōriam reportābat.

Fābulās eius generis dē equitibus Cornēliā saepe legēbat et multum amābat. In quādam fābula hoc legit: “Per ignem, per gladiōs, per aquam hī equitēs tūtī ībant.” Hoc nōn intellēxit Cornēlia quod equitēs sunt hominēs atque ignēs et gladiōs iniūriam ferre sciēbat.

In aliā fābulā saepe dē equite quī album īnsigne in galeā gerēbat legēbat Cornēlia. Haec fābula ita incēpit: “Utrum est melius sī homō pācem vult, bonus gladius an bona vīta?” Hic eques nūllōs vigilēs disposuit, nocte erant nūllae vigiliae, mīlitēs aliīs mīlitibus ad vigiliās numquam successērunt, pontēs nōn frēgērunt, quod hic eques nōn erat eques Rōmānus. Erat eques Gallicus quī erat rēx et rēgnum magnum regēbat. Ubi regere coepit, multī et nōbilēs equitēs convēnērunt. Ad suās domās numquam rediērunt sed semper cum hōc rēge mānsērunt. Eum summō honōre habēbant. Sī īnsigne album vīdērunt, ad eum locum ībant et numquam sē recipiēbant. Intereā malī virī fugiēbant et bonī rēs meliōrēs spērāre {{pt|coepē-|}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mm06z9j048nhbk3emrxakr8coqqiejf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57232</id>
    <revision>
      <id>186296</id>
      <parentid>186114</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:25:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2879" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Mima Maxey
|OperaeTitulus=	Cornelia Puella Americana
|Annus= 1933
|Editio=University of Chicago Press
|Recensor=
|SubTitulus=
|Genera=Textus ad discendam linguam latinam
|Liber=Cornelia_Mima_Maxey.pdf
}}
&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=7 to=7 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=4 to=5 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=6 to=6 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=15 to=15 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
{|style=&quot;margin: auto;&quot;
|colspan=&quot;2&quot;|{{center|{{larger|TABLE OF CONTENTS }}}}
|-
| [[Cornelia Puella Americana/I|{{sc|Cornēlia}}]] || {{right|1}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter|{{sc|Suggestive Questions on Each Chapter}}]] || {{right|50}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies|{{sc|Latin Vocabulary, Showing Word Values in Each Lesson}}]] || {{right|59}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Vocabulary|{{sc|Latin–English Vocabulary}}]] || {{right|71}}
|-
|}


* [[Cornelia Puella Americana/I|I]]
* [[Cornelia Puella Americana/II|II]]
* [[Cornelia Puella Americana/III|III]]
* [[Cornelia Puella Americana/IV|IV]]
* [[Cornelia Puella Americana/V|V]]
* [[Cornelia Puella Americana/VI|VI]]
* [[Cornelia Puella Americana/VII|VII]]
* [[Cornelia Puella Americana/VIII|VIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/IX|IX]]
* [[Cornelia Puella Americana/X|X]]
* [[Cornelia Puella Americana/XI|XI]]
* [[Cornelia Puella Americana/XII|XII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XIII|XIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XIV|XIV]]
* [[Cornelia Puella Americana/XV|XV]]
* [[Cornelia Puella Americana/XVI|XVI]]
* [[Cornelia Puella Americana/XVII|XVII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XVIII|XVIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XIX|XIX]]
* [[Cornelia Puella Americana/XX|XX]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXI|XXI]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXII|XXII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXIII|XXIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXIV|XXIV]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXV|XXV]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXVI|XXVI]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXVII|XXVII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXVIII|XXVIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXIX|XXIX]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXX|XXX]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXI|XXXI]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXII|XXXII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXIII|XXXIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXIV|XXXIV]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXV|XXXV]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXVI|XXXVI]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXVII|XXXVII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXVIII|XXXVIII]]
* [[Cornelia Puella Americana/XXXIX|XXXIX]]
* [[Cornelia Puella Americana/XL|XL]]


{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>6q86np6227twn5bv8xqljermosi5get</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186297</id>
      <parentid>186296</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:28:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2927" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Mima Maxey
|OperaeTitulus=	Cornelia Puella Americana
|Annus= 1933
|Editio=University of Chicago Press
|Recensor=
|SubTitulus=
|Genera=Textus ad discendam linguam latinam
|Liber=Cornelia_Mima_Maxey.pdf
}}
&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=7 to=7 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=4 to=5 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=6 to=6 /&gt;

{{c|{{bar|10}}}}
{|style=&quot;margin: auto;&quot;
|colspan=&quot;2&quot;|{{center|{{larger|TABLE OF CONTENTS }}}}
|-
| [[Cornelia Puella Americana/I|{{sc|Cornēlia I}}]] || {{right|1}} 
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/II|II]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/III|III]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/IV|IV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/V|V]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VI|VI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VII|VII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VIII|VIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/IX|IX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/X|X]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XI|XI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XII|XII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIII|XIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIV|XIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XV|XV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVI|XVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVII|XVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVIII|XVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIX|XIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XX|XX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXI|XXI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXII|XXII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIII|XXIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIV|XXIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXV|XXV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVI|XXVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVII|XXVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVIII|XXVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIX|XXIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXX|XXX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXI|XXXI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXII|XXXII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIII|XXXIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIV|XXXIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXV|XXXV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVI|XXXVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVII|XXXVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVIII|XXXVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIX|XXXIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XL|XL]]
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter|{{sc|Suggestive Questions on Each Chapter}}]] || {{right|50}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies|{{sc|Latin Vocabulary, Showing Word Values in Each Lesson}}]] || {{right|59}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Vocabulary|{{sc|Latin–English Vocabulary}}]] || {{right|71}}
|-
|}


{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>095clnq7adsa8cpbovai6fwvrxtwyhq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186299</id>
      <parentid>186297</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:30:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3003" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Mima Maxey
|OperaeTitulus=	Cornelia Puella Americana
|Annus= 1933
|Editio=University of Chicago Press
|Recensor=
|SubTitulus=
|Genera=Textus ad discendam linguam latinam
|Liber=Cornelia_Mima_Maxey.pdf
}}
&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=7 to=7 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=4 to=5 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=6 to=6 /&gt;

{{c|{{bar|10}}}}
{|style=&quot;margin: auto;&quot;
|colspan=&quot;2&quot;|{{center|{{larger|TABLE OF CONTENTS }}}}
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Foreword|{{sc|Foreword}}]] || {{right|x}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/I|{{sc|Cornēlia I}}]] || {{right|1}} 
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/II|II]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/III|III]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/IV|IV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/V|V]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VI|VI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VII|VII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VIII|VIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/IX|IX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/X|X]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XI|XI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XII|XII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIII|XIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIV|XIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XV|XV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVI|XVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVII|XVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVIII|XVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIX|XIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XX|XX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXI|XXI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXII|XXII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIII|XXIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIV|XXIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXV|XXV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVI|XXVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVII|XXVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVIII|XXVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIX|XXIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXX|XXX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXI|XXXI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXII|XXXII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIII|XXXIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIV|XXXIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXV|XXXV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVI|XXXVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVII|XXXVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVIII|XXXVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIX|XXXIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XL|XL]]
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter|{{sc|Suggestive Questions on Each Chapter}}]] || {{right|50}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies|{{sc|Latin Vocabulary, Showing Word Values in Each Lesson}}]] || {{right|59}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Vocabulary|{{sc|Latin–English Vocabulary}}]] || {{right|71}}
|-
|}


{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>3w29il8zdnx6mbtijkwgbyrxle0sydj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186300</id>
      <parentid>186299</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:31:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3012" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Mima Maxey
|OperaeTitulus=	Cornelia Puella Americana
|Annus= 1933
|Editio=University of Chicago Press
|Recensor=
|SubTitulus=
|Genera=Textus ad discendam linguam latinam
|Liber=Cornelia_Mima_Maxey.pdf
}}
&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=7 to=7 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=4 to=5 /&gt;
{{c|{{bar|10}}}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=6 to=6 /&gt;

{{c|{{bar|10}}}}
{|style=&quot;margin: auto;&quot;
|colspan=&quot;2&quot;|{{center|{{larger|TABLE OF CONTENTS }}}}
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Foreword|{{sc|Foreword}}]] || {{right|{{sc|vii}}}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/I|{{sc|Cornēlia I}}]] || {{right|1}} 
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/II|II]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/III|III]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/IV|IV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/V|V]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VI|VI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VII|VII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/VIII|VIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/IX|IX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/X|X]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XI|XI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XII|XII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIII|XIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIV|XIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XV|XV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVI|XVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVII|XVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XVIII|XVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XIX|XIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XX|XX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXI|XXI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXII|XXII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIII|XXIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIV|XXIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXV|XXV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVI|XXVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVII|XXVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXVIII|XXVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXIX|XXIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXX|XXX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXI|XXXI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXII|XXXII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIII|XXXIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIV|XXXIV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXV|XXXV]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVI|XXXVI]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVII|XXXVII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXVIII|XXXVIII]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XXXIX|XXXIX]]
|-
|  [[Cornelia Puella Americana/XL|XL]]
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter|{{sc|Suggestive Questions on Each Chapter}}]] || {{right|50}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies|{{sc|Latin Vocabulary, Showing Word Values in Each Lesson}}]] || {{right|59}} 
|-
| [[Cornelia Puella Americana/Vocabulary|{{sc|Latin–English Vocabulary}}]] || {{right|71}}
|-
|}


{{Liber
|Ante=
|AnteNomen=
|Post=Foreword
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Foreword
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>s3qf4eg9gcqb1ayg9g9ug80ugb3doju</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/Foreword</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57233</id>
    <revision>
      <id>186298</id>
      <parentid>185758</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:29:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="297" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= Index
|AnteNomen= Cornelia Puella Americana
|Post=I
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/I
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=9 to=11 /&gt;

{{Liber
|Ante= Index
|AnteNomen= Cornelia Puella Americana
|Post=I
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/I
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>bvxkomia91srcnadj0cnri7oh4putql</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XIV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57248</id>
    <revision>
      <id>186289</id>
      <parentid>185825</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:01:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIII
|Post=XV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=31 to=31 /&gt;

{{Liber
|Ante= XIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIII
|Post=XV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>apmv4vfihiqqqy10tiw3pz0h6zkcx96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Disputatio Libri:Cornelia Mima Maxey.pdf</title>
    <ns>107</ns>
    <id>57259</id>
    <revision>
      <id>186211</id>
      <parentid>186103</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:27:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hold off correcting from page 15-49 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3769" xml:space="preserve">== Hold off correcting from page 15-49 ==

@[[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] / others Heads up that I will &quot;macronise&quot; pages 15-49 in one pass, via search and replace or a macroniser tool, once I have corrected the non-macronised text. So please leave those pages as is until this is done :)

You are all welcome to check any page up to and including page 14 of course :)[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 15:43, 15 Augusti 2022 (UTC)

:OK. I actually have the vocabulary for Cornelia proofread and on my computer, so hold off on pp. 59-78. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:05, 15 Augusti 2022 (UTC)
::Transferred. Go ahead and proofread the glossary (pp. 59-78) if you are so inclined. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:49, 15 Augusti 2022 (UTC)
:What are you using for your OCR step? Does it really not see macrons at all? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 18:42, 15 Augusti 2022 (UTC)
::I am - as I mentioned above - '''ignoring''' macrons as there are multiple easy ways to add them in bulk in a single automated step across all pages when all is done. The default scan is very accurate for the text (it jumbles it a bit) but does not contain macrons or other diacritics.  If you leave them out you can work more quickly and we can complete this job in less time, but if you put them in, that's up to you, it won't matter.
::BTW doesn't it warn when someone is editing a page? I just had an edit conflict as we worked on the same scan page. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:17, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::In any case you seem to have made short work of that! Thank you. I'll make a check for accuracy and run it through a macroniser. What are you using for OCR? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:29, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::I'm using the iPad app &quot;Text Scanner (OCR)&quot;. It seems to miss fewer characters than Wikisource's default scans and it's pretty good at noticing when a letter has a diacritic. (Other than “i”—distinguishing i and ī is apparently very hard.) (It is not so good at noticing ''which'' diacritic—I have a postprocessing step where I convert all the â/ã/å/äs to ās.) I noticed that you missed a few macrons on pp. 1–14 and I thought it would be easier to just add them in at the start rather than the end.
::::Is there a way to do a find/replace across multiple Wikisource pages at once without having to edit all the pages one at a time? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:39, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::::I don't think so; I would simply create a text document with pages 15-49 and run it through a macroniser, and then place it back in. This ''seemed'' the quicker way although with your version it's not as helpful as they are mostly already there. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:54, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::::OK, I ran all the pages through [https://www.alatius.com/macronizer/ this Macroniser]; it is also a useful spell checker. The pages do still need a careful read; I have spotted things that are missed. In particular the Macroniser can't tell a lot of ablatives from nominatives in 'a' declensions. However we've made short work of this, I'm quite impressed by your scanner! --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 16:27, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>p6sgbbfom2qr2kbbto6kxw9m4wvnxhd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186268</id>
      <parentid>186211</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:47:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hold off correcting from page 15-49 */ Reply</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4394" xml:space="preserve">== Hold off correcting from page 15-49 ==

@[[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] / others Heads up that I will &quot;macronise&quot; pages 15-49 in one pass, via search and replace or a macroniser tool, once I have corrected the non-macronised text. So please leave those pages as is until this is done :)

You are all welcome to check any page up to and including page 14 of course :)[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 15:43, 15 Augusti 2022 (UTC)

:OK. I actually have the vocabulary for Cornelia proofread and on my computer, so hold off on pp. 59-78. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:05, 15 Augusti 2022 (UTC)
::Transferred. Go ahead and proofread the glossary (pp. 59-78) if you are so inclined. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:49, 15 Augusti 2022 (UTC)
:What are you using for your OCR step? Does it really not see macrons at all? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 18:42, 15 Augusti 2022 (UTC)
::I am - as I mentioned above - '''ignoring''' macrons as there are multiple easy ways to add them in bulk in a single automated step across all pages when all is done. The default scan is very accurate for the text (it jumbles it a bit) but does not contain macrons or other diacritics.  If you leave them out you can work more quickly and we can complete this job in less time, but if you put them in, that's up to you, it won't matter.
::BTW doesn't it warn when someone is editing a page? I just had an edit conflict as we worked on the same scan page. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:17, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::In any case you seem to have made short work of that! Thank you. I'll make a check for accuracy and run it through a macroniser. What are you using for OCR? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:29, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::I'm using the iPad app &quot;Text Scanner (OCR)&quot;. It seems to miss fewer characters than Wikisource's default scans and it's pretty good at noticing when a letter has a diacritic. (Other than “i”—distinguishing i and ī is apparently very hard.) (It is not so good at noticing ''which'' diacritic—I have a postprocessing step where I convert all the â/ã/å/äs to ās.) I noticed that you missed a few macrons on pp. 1–14 and I thought it would be easier to just add them in at the start rather than the end.
::::Is there a way to do a find/replace across multiple Wikisource pages at once without having to edit all the pages one at a time? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:39, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::::I don't think so; I would simply create a text document with pages 15-49 and run it through a macroniser, and then place it back in. This ''seemed'' the quicker way although with your version it's not as helpful as they are mostly already there. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:54, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::::OK, I ran all the pages through [https://www.alatius.com/macronizer/ this Macroniser]; it is also a useful spell checker. The pages do still need a careful read; I have spotted things that are missed. In particular the Macroniser can't tell a lot of ablatives from nominatives in 'a' declensions. However we've made short work of this, I'm quite impressed by your scanner! --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 16:27, 16 Augusti 2022 (UTC)
:::::::Part of the reason I did my part so fast is that I'd been planning on uploading this in 2029 (because then it will be in the public domain even if I missed the copyright renewal), so I had the first third or so already proofread and had done a lot of find-and-replace searches to macronize the later parts.
:::::::I've also got fair-sized chunks of ''Carolus et Maria'' and ''A New Latin Primer'' partly proofread/macronized, so let me know if you decide to start those ones. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 17:47, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>guleismick6rwkfnc7rauyfetiku6aq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186307</id>
      <parentid>186268</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:01:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4703" xml:space="preserve">== Hold off correcting from page 15-49 ==

@[[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] / others Heads up that I will &quot;macronise&quot; pages 15-49 in one pass, via search and replace or a macroniser tool, once I have corrected the non-macronised text. So please leave those pages as is until this is done :)

You are all welcome to check any page up to and including page 14 of course :)[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 15:43, 15 Augusti 2022 (UTC)

:OK. I actually have the vocabulary for Cornelia proofread and on my computer, so hold off on pp. 59-78. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:05, 15 Augusti 2022 (UTC)
::Transferred. Go ahead and proofread the glossary (pp. 59-78) if you are so inclined. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:49, 15 Augusti 2022 (UTC)
:What are you using for your OCR step? Does it really not see macrons at all? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 18:42, 15 Augusti 2022 (UTC)
::I am - as I mentioned above - '''ignoring''' macrons as there are multiple easy ways to add them in bulk in a single automated step across all pages when all is done. The default scan is very accurate for the text (it jumbles it a bit) but does not contain macrons or other diacritics.  If you leave them out you can work more quickly and we can complete this job in less time, but if you put them in, that's up to you, it won't matter.
::BTW doesn't it warn when someone is editing a page? I just had an edit conflict as we worked on the same scan page. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:17, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::In any case you seem to have made short work of that! Thank you. I'll make a check for accuracy and run it through a macroniser. What are you using for OCR? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:29, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::I'm using the iPad app &quot;Text Scanner (OCR)&quot;. It seems to miss fewer characters than Wikisource's default scans and it's pretty good at noticing when a letter has a diacritic. (Other than “i”—distinguishing i and ī is apparently very hard.) (It is not so good at noticing ''which'' diacritic—I have a postprocessing step where I convert all the â/ã/å/äs to ās.) I noticed that you missed a few macrons on pp. 1–14 and I thought it would be easier to just add them in at the start rather than the end.
::::Is there a way to do a find/replace across multiple Wikisource pages at once without having to edit all the pages one at a time? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:39, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::::I don't think so; I would simply create a text document with pages 15-49 and run it through a macroniser, and then place it back in. This ''seemed'' the quicker way although with your version it's not as helpful as they are mostly already there. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:54, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::::OK, I ran all the pages through [https://www.alatius.com/macronizer/ this Macroniser]; it is also a useful spell checker. The pages do still need a careful read; I have spotted things that are missed. In particular the Macroniser can't tell a lot of ablatives from nominatives in 'a' declensions. However we've made short work of this, I'm quite impressed by your scanner! --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 16:27, 16 Augusti 2022 (UTC)
:::::::Part of the reason I did my part so fast is that I'd been planning on uploading this in 2029 (because then it will be in the public domain even if I missed the copyright renewal), so I had the first third or so already proofread and had done a lot of find-and-replace searches to macronize the later parts.
:::::::I've also got fair-sized chunks of ''Carolus et Maria'' and ''A New Latin Primer'' partly proofread/macronized, so let me know if you decide to start those ones. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 17:47, 16 Augusti 2022 (UTC)
::::::::OK, will do. The main obstacle is finding / recording the copyright records search, which is a bit of work but not too much. I'll try to do this in the coming days so you can add in your work. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:01, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>dgag0uh8by17lpyisgwx4ksfwtdbolw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186313</id>
      <parentid>186307</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:41:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Images */ nova pars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5300" xml:space="preserve">== Hold off correcting from page 15-49 ==

@[[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] / others Heads up that I will &quot;macronise&quot; pages 15-49 in one pass, via search and replace or a macroniser tool, once I have corrected the non-macronised text. So please leave those pages as is until this is done :)

You are all welcome to check any page up to and including page 14 of course :)[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 15:43, 15 Augusti 2022 (UTC)

:OK. I actually have the vocabulary for Cornelia proofread and on my computer, so hold off on pp. 59-78. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:05, 15 Augusti 2022 (UTC)
::Transferred. Go ahead and proofread the glossary (pp. 59-78) if you are so inclined. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:49, 15 Augusti 2022 (UTC)
:What are you using for your OCR step? Does it really not see macrons at all? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 18:42, 15 Augusti 2022 (UTC)
::I am - as I mentioned above - '''ignoring''' macrons as there are multiple easy ways to add them in bulk in a single automated step across all pages when all is done. The default scan is very accurate for the text (it jumbles it a bit) but does not contain macrons or other diacritics.  If you leave them out you can work more quickly and we can complete this job in less time, but if you put them in, that's up to you, it won't matter.
::BTW doesn't it warn when someone is editing a page? I just had an edit conflict as we worked on the same scan page. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:17, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::In any case you seem to have made short work of that! Thank you. I'll make a check for accuracy and run it through a macroniser. What are you using for OCR? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:29, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::I'm using the iPad app &quot;Text Scanner (OCR)&quot;. It seems to miss fewer characters than Wikisource's default scans and it's pretty good at noticing when a letter has a diacritic. (Other than “i”—distinguishing i and ī is apparently very hard.) (It is not so good at noticing ''which'' diacritic—I have a postprocessing step where I convert all the â/ã/å/äs to ās.) I noticed that you missed a few macrons on pp. 1–14 and I thought it would be easier to just add them in at the start rather than the end.
::::Is there a way to do a find/replace across multiple Wikisource pages at once without having to edit all the pages one at a time? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:39, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::::I don't think so; I would simply create a text document with pages 15-49 and run it through a macroniser, and then place it back in. This ''seemed'' the quicker way although with your version it's not as helpful as they are mostly already there. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:54, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::::OK, I ran all the pages through [https://www.alatius.com/macronizer/ this Macroniser]; it is also a useful spell checker. The pages do still need a careful read; I have spotted things that are missed. In particular the Macroniser can't tell a lot of ablatives from nominatives in 'a' declensions. However we've made short work of this, I'm quite impressed by your scanner! --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 16:27, 16 Augusti 2022 (UTC)
:::::::Part of the reason I did my part so fast is that I'd been planning on uploading this in 2029 (because then it will be in the public domain even if I missed the copyright renewal), so I had the first third or so already proofread and had done a lot of find-and-replace searches to macronize the later parts.
:::::::I've also got fair-sized chunks of ''Carolus et Maria'' and ''A New Latin Primer'' partly proofread/macronized, so let me know if you decide to start those ones. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 17:47, 16 Augusti 2022 (UTC)
::::::::OK, will do. The main obstacle is finding / recording the copyright records search, which is a bit of work but not too much. I'll try to do this in the coming days so you can add in your work. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:01, 16 Augusti 2022 (UTC)

== Images ==

@[[Usor:JimKillock|JimKillock]]: There are certain images that appear in the middle of a paragraph. I am inclined to think that putting them on the wrong page (the next page) is better than introducing new paragraph breaks. (The real answer probably involves getting floating images to work, which involves messing with the CSS in ways I'm not sure how to do.)

https://en.wikisource.org/wiki/Template:Img_float#Image_in_centre 

Thoughts? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:41, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>pu0rabudmcdfxh62ry2f16qcothg3ss</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186314</id>
      <parentid>186313</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T21:45:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Images */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5876" xml:space="preserve">== Hold off correcting from page 15-49 ==

@[[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] / others Heads up that I will &quot;macronise&quot; pages 15-49 in one pass, via search and replace or a macroniser tool, once I have corrected the non-macronised text. So please leave those pages as is until this is done :)

You are all welcome to check any page up to and including page 14 of course :)[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 15:43, 15 Augusti 2022 (UTC)

:OK. I actually have the vocabulary for Cornelia proofread and on my computer, so hold off on pp. 59-78. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:05, 15 Augusti 2022 (UTC)
::Transferred. Go ahead and proofread the glossary (pp. 59-78) if you are so inclined. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 16:49, 15 Augusti 2022 (UTC)
:What are you using for your OCR step? Does it really not see macrons at all? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 18:42, 15 Augusti 2022 (UTC)
::I am - as I mentioned above - '''ignoring''' macrons as there are multiple easy ways to add them in bulk in a single automated step across all pages when all is done. The default scan is very accurate for the text (it jumbles it a bit) but does not contain macrons or other diacritics.  If you leave them out you can work more quickly and we can complete this job in less time, but if you put them in, that's up to you, it won't matter.
::BTW doesn't it warn when someone is editing a page? I just had an edit conflict as we worked on the same scan page. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:17, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::In any case you seem to have made short work of that! Thank you. I'll make a check for accuracy and run it through a macroniser. What are you using for OCR? --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:29, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::I'm using the iPad app &quot;Text Scanner (OCR)&quot;. It seems to miss fewer characters than Wikisource's default scans and it's pretty good at noticing when a letter has a diacritic. (Other than “i”—distinguishing i and ī is apparently very hard.) (It is not so good at noticing ''which'' diacritic—I have a postprocessing step where I convert all the â/ã/å/äs to ās.) I noticed that you missed a few macrons on pp. 1–14 and I thought it would be easier to just add them in at the start rather than the end.
::::Is there a way to do a find/replace across multiple Wikisource pages at once without having to edit all the pages one at a time? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:39, 15 Augusti 2022 (UTC)
:::::I don't think so; I would simply create a text document with pages 15-49 and run it through a macroniser, and then place it back in. This ''seemed'' the quicker way although with your version it's not as helpful as they are mostly already there. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:54, 15 Augusti 2022 (UTC)
::::::OK, I ran all the pages through [https://www.alatius.com/macronizer/ this Macroniser]; it is also a useful spell checker. The pages do still need a careful read; I have spotted things that are missed. In particular the Macroniser can't tell a lot of ablatives from nominatives in 'a' declensions. However we've made short work of this, I'm quite impressed by your scanner! --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 16:27, 16 Augusti 2022 (UTC)
:::::::Part of the reason I did my part so fast is that I'd been planning on uploading this in 2029 (because then it will be in the public domain even if I missed the copyright renewal), so I had the first third or so already proofread and had done a lot of find-and-replace searches to macronize the later parts.
:::::::I've also got fair-sized chunks of ''Carolus et Maria'' and ''A New Latin Primer'' partly proofread/macronized, so let me know if you decide to start those ones. [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 17:47, 16 Augusti 2022 (UTC)
::::::::OK, will do. The main obstacle is finding / recording the copyright records search, which is a bit of work but not too much. I'll try to do this in the coming days so you can add in your work. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:01, 16 Augusti 2022 (UTC)

== Images ==

@[[Usor:JimKillock|JimKillock]]: There are certain images that appear in the middle of a paragraph. I am inclined to think that putting them on the wrong page (the next page) is better than introducing new paragraph breaks. (The real answer probably involves getting floating images to work, which involves messing with the CSS in ways I'm not sure how to do.)

https://en.wikisource.org/wiki/Template:Img_float#Image_in_centre 

Thoughts? [[Usor:Persimmon and Hazelnut|Persimmon and Hazelnut]] ([[Disputatio Usoris:Persimmon and Hazelnut|disputatio]]) 21:41, 16 Augusti 2022 (UTC)
:I think it's painful / confusing to future editors or checkers to place the images on the wrong page within the book, but I also agree it is best to avoid new paragraph breaks where possible. Sometimes the images are mid-sentence etc, so there is simply no perfect way to do this. 
:We can use &lt;nowiki&gt;{{pt|text|text}}&lt;/nowiki&gt; to hide text if we need, which might be a good workaround. Let me know where there is an issue and we can see what the best workaround is. --[[Usor:JimKillock|JimKillock]] ([[Disputatio Usoris:JimKillock|disputatio]]) 21:45, 16 Augusti 2022 (UTC)</text>
      <sha1>1s8kwj4ktlps88bbw6htdvi5vu1qgpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/76</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57263</id>
    <revision>
      <id>186329</id>
      <parentid>185975</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:33:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1065" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|LESSON IV}}
{| cellpadding=1
| I || in
|-
| III || causa
|-
| || habeō
|-
| || quis
|-
| || quod
|-
| || ubi
|-
| IV || ager
|-
| || intellegō
|-
| || laetus
|-
| || parō
|-
| VI || cupiō
|-
| || cūr
|-
| || labōrō
|-
| || portō
|-
| VII || agricola
|-
| || casa
|-
| || cēna
|-
| || epistula
|-
| || schola
|-
|}

{{center|LESSON V}}
{| cellpadding=1
| III || multus
|-
| || videō
|-
| || vir
|-
| || (bene)
|-
| IV || vīta
|-
| V || amīcus
|-
| || saepe
|-
| || semper
|-
| VI || aqua
|-
| || habitō
|-
| || interdum
|-
| || laudō
|-
| || nauta
|-
| || pecūnia
|-
| || perīculōsus
|-
| || poēta
|-
| || scrībō
|-
| VII || Americānus
|-
| || Britannus
|-
| || (Hibernus)
|-
| || (Hispānus)
|-
| || incola
|-
| || (Italus)
|-
|}

{{center|LESSON VI}}
{| cellpadding=1
| II || ego
|-
| III || agō
|-
| || dē
|-
| || dō
|-
| || ē, ex
|-
| || pater
|-
| || tū
|-
| V || dōnum
|-
| || grātia
|-
| || ostendō
|-
| VI || legō
|-
| || mōnstrō
|-
| || nārrō
|-
| || spectō
|-
| VII || fābula
|-
| || pictūra
|-
|}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o2rpy7f98if8m7sfh3ejv0y4o8yuv41</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/77</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57264</id>
    <revision>
      <id>186330</id>
      <parentid>185967</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:35:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Incerta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1016" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;
{{center|LESSON VII}}
{| cellpadding=1
| III || cum
|-
| IV || silva
|-
| V || aperiō
|-
| || clārus
|-
| || ibi
|-
| VI || cārus
|-
| || claudō
|-
| || cūrō
|-
| || grātus
|-
| || iānua
|-
| VII || ambulō
|-
| || benignus
|-
| || fenestra
|-
| || rosa
|-
|}

{{center|LESSON VIII}}
{| cellpadding=1
| II || ad
|-
| III || noster
|-
| V || exspectō
|-
| VI || discō
|-
| || lingua
|-
| || properō
|-
| VII || Latīnus
|-
|}

{{center|LESSON IX}}
{| cellpadding=1
| III || nox
|-
| || (noctū)
|-
| IV || sōlus
|-
| V || miser
|-
@ C&amp;M is missing p. 80-81
| VI || aeger
|-
| || lūna
|-
| || obscūrus
|-
| || stella
|-
| || tardus
|-
| VII || medicus
|-
|}

{{center|LESSON X}}
{| cellpadding=1
| III || cum
|-
| IV || stō
|-
| VI || hodiē
|-
| || vesper
|-
| VII || herī
|-
| || impiger
|-
| || medicīna
|-
|}

{{center|LESSON XI}}
{| cellpadding=1
| III || dīcō
|-
| IV || oppidum
|-
| || tegō
|-
| || (tēctum)
|-
| V || diū
|-
| || maneō
|-
| || praemium
|-
| || respondeō
|-&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k2fjtq7y76co8xlk0h2uow0mlagcmqc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/78</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57265</id>
    <revision>
      <id>186331</id>
      <parentid>185972</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:37:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1019" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;{|&lt;/noinclude&gt;| VI || aestās
|-
| || validus
|-
| VII || saltō
|-
| || tabernāculum
|-
|}

{{center|LESSON XII}}
{| cellpadding=1
| II || suī
|-
| III || ūnus
|-
| IV || domus
|-
| || eō
|-
| || post
|-
| || vocō
|-
| V || malus
|-
| VI || hōra
|-
| || lacrimō
|-
| || maestus
|-
| || mox
|-
|}

{{center|LESSON XIII}}
{| cellpadding=1
| I || quī
|-
| III || alius
|-
| || nūllus
|-
| || tum
|-
| IV || audiō
|-
| || capiō
|-
| || duo
|-
| || equus
|-
| || perīculum
|-
| V || frūmentum
|-
| || hiems
|-
| || timeō
|-
| VI || albus
|-
| || colloquium
|-
| || edō
|-
| || flōs
|-
| || quiēs
|-
| || quot
|-
| VII || hortus
|-
| || līlium
|-
| || stabulum
|-
|}

{{center|LESSON XIV}}
{| cellpadding=1
| II || ā, ab
|-
| III || arma
|-
| || bellum
|-
| || castra
|-
| || cōnsilium
|-
| || mīles
|-
| IV || (tegō)
|-
| || tēlum
|-
| V || dux
|-
| || inquam
|-
| || lātus
|-
| || pugnō
|-
| VI || dēfessus
|-
| || galea
|-
| || gladius
|-
| || pīlum
|-
| || scūtum
|-
| VII || Rōmānus
|-
|}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4a4fsa452po65k73fpwbqmq5kjxmg5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/67</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57282</id>
    <revision>
      <id>186215</id>
      <parentid>185993</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:08:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1016" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Quid facit agricola ubi Cornēlia pecūniam nautae ostendit?
# Quid Cornēlia facere cupit?
{{center|VII}}
# Quālis est casa agricolae?
# Quid facit Cornēlia?
# Quid faciunt agricola et nauta?
# Ubi Cornēlia nautae cēnam dat, quid facit nauta?
# Quid ostendit nauta?
# Cūr multī poētae pecūniam dant?
{{center|VIII}}
# Ubi nunc est Cornēlia?
# Quāles sunt fenestrae?
# Quālis est magistra?
# Quid facit Cornēlia in scholā?
# Quālis est Cornēlia?
# Quālis est schola Cornēliae?
{{center|IX}}
# Quālis nunc est Cornēlia?
# Quem exspectat?
# Quid est tempus?
# Quid videt Cornēlia?
# Quid facit pater?
{{center|X}}
# Quālis est medicus?
# Quid facit medicus?
# Cūr Cornēlia in casā labōrat?
# Quālēs herī erant pater et māter Cornēliae?
# Quid nunc facit Cornēlia?
# Quid facit frāter Cornēliae?
# Cūr?
{{center|XI}}
# Cūr hodiē medicus Cornēliae medicīnam dare cupit?
# Quid quoque medicus Cornēliae dat?
# Aestāte ubi habitat medicus?
# Quid medicō grātum est?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ko3evzb95ocfy75rrkwby7mh5in4hcu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186320</id>
      <parentid>186215</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:27:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1016" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Quid facit agricola ubi Cornēlia pecūniam nautae ostendit?
# Quid Cornēlia facere cupit?
{{center|VII}}
# Quālis est casa agricolae?
# Quid facit Cornēlia?
# Quid faciunt agricola et nauta?
# Ubi Cornēlia nautae cēnam dat, quid facit nauta?
# Quid ostendit nauta?
# Cūr multī poētae pecūniam dant?
{{center|VIII}}
# Ubi nunc est Cornēlia?
# Quāles sunt fenestrae?
# Quālis est magistra?
# Quid facit Cornēlia in scholā?
# Quālis est Cornēlia?
# Quālis est schola Cornēliae?
{{center|IX}}
# Quālis nunc est Cornēlia?
# Quem exspectat?
# Quid est tempus?
# Quid videt Cornēlia?
# Quid facit pater?
{{center|X}}
# Quālis est medicus?
# Quid facit medicus?
# Cūr Cornēlia in casā labōrat?
# Quālēs herī erant pater et māter Cornēliae?
# Quid nunc facit Cornēlia?
# Quid facit frāter Cornēliae?
# Cūr?
{{center|XI}}
# Cūr hodiē medicus Cornēliae medicīnam dare cupit?
# Quid quoque medicus Cornēliae dat?
# Aestāte ubi habitat medicus?
# Quid medicō grātum est?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cth31jcigbwwspyyb8gytgzi7ltmkh8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/68</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57283</id>
    <revision>
      <id>186216</id>
      <parentid>185994</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:12:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1024" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Quid aestāte facit agricola?
# Quō tempore “Valē” dīcit medicus?
{{center|XII}}
# Quō modō sentit Cornēlia hodiē?
# Cūr?
# Quid facit māter?
# Quid mox facit Cornēlia?
# Quid faciunt puerī et puellae?
# Quid dīcit māter Cornēliae?
{{center|XIII}}
# Quō tempore fīlius agricolae ad oppidum it?
# Quid ibi facit?
# Dē quibus sunt colloquia puerī et amīcōrum?
# Quid hieme faciunt equī agricolae?
# Quot equōs habet agricola?
# Quid vesperī facit fīlius agricolae?
# Quid tum faciunt pater et māter et Cornēlia et frāter?
{{center|XIV}}
# Quis est Pūblius?
# Aestāte quid facit Pūblius?
# Hieme quid facit Pūblius?
# Quō modō sentit?
# Quid est cōnsilium Pūblī?
# Quid domī facit Pūblius?
{{center|XV}}
# Pictūram fac et ostende ea quae in fābulā sunt.
# Ubi habitat alius fīlius agricolae?
# Quae tēla et arma habet?
# Quāle est nōmen mīlitis?
# Quid interdum facit mīles?
{{center|XVI}}
# Quid faciunt Cornēlia et pater hodiē?
# Quae sunt nōmina equōrum?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>naubxf26m2ps6bn9pbwpwxgjghuaxff</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186322</id>
      <parentid>186216</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:57:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1024" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Quid aestāte facit agricola?
# Quō tempore “Valē” dīcit medicus?
{{center|XII}}
# Quō modō sentit Cornēlia hodiē?
# Cūr?
# Quid facit māter?
# Quid mox facit Cornēlia?
# Quid faciunt puerī et puellae?
# Quid dīcit māter Cornēliae?
{{center|XIII}}
# Quō tempore fīlius agricolae ad oppidum it?
# Quid ibi facit?
# Dē quibus sunt colloquia puerī et amīcōrum?
# Quid hieme faciunt equī agricolae?
# Quot equōs habet agricola?
# Quid vesperī facit fīlius agricolae?
# Quid tum faciunt pater et māter et Cornēlia et frāter?
{{center|XIV}}
# Quis est Pūblius?
# Aestāte quid facit Pūblius?
# Hieme quid facit Pūblius?
# Quō modō sentit?
# Quid est cōnsilium Pūblī?
# Quid domī facit Pūblius?
{{center|XV}}
# Pictūram fac et ostende ea quae in fābulā sunt.
# Ubi habitat alius fīlius agricolae?
# Quae tēla et arma habet?
# Quāle est nōmen mīlitis?
# Quid interdum facit mīles?
{{center|XVI}}
# Quid faciunt Cornēlia et pater hodiē?
# Quae sunt nōmina equōrum?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cxboodkmqlmfypuv1ek0xmxgxx83k0z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/69</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57284</id>
    <revision>
      <id>186219</id>
      <parentid>185995</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:18:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1024" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Quid prope oppidum fit?
# Quid dīcit pater?
# Quid in carrō dīcit Cornēlia?
{{center|XVII}}
# Quis ad iānuam Cornēliae venit?
# Cūr hīc est?
# Ad quem locum it?
# Cūr pater virum nōn amat?
# Quid postero die fīnitimus dīcit?
{{center|XVIII}}
# Quid māne facit Cornēlia?
# Quid herī vesperī factum est?
# Quid numquam iterum mīles faciet?
# Quid faciunt duae puellae?
# Quid dīcit magistra?
{{center|XIX}}
# Cūr Cornēlia prope flūmen manēbat?
# Quis vidētur?
# Quid facit vir?
# Quid facit Cornēlia?
# Cūr erat vir īrātus?
# Quid dīcit magistra?
{{center|XX}}
# Cūr Cornēlia saltāvit et clāmāvit?
# Quis erat avunculus Cornēiae?
# Cūr hostēs semper superāvit?
# Quid vīdit avunculus ubi ex casā īvit?
# Quid fēcit?
{{center|XXI}}
# Quid posterō die faciēbant Cornēlia et avunculus?
# Dē quibus avunculus fabulam nārrāvit?
# Quālēs erant?
# Quid faciēbant?
# Quid faciēbant eī quī in eīs locīs habitābant?
# Quid fēcērunt mīlitēs avunculī Cornēliae?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>96u824kn4ypfz5yr83mty0hvi8fbkka</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186323</id>
      <parentid>186219</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1024" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Quid prope oppidum fit?
# Quid dīcit pater?
# Quid in carrō dīcit Cornēlia?
{{center|XVII}}
# Quis ad iānuam Cornēliae venit?
# Cūr hīc est?
# Ad quem locum it?
# Cūr pater virum nōn amat?
# Quid postero die fīnitimus dīcit?
{{center|XVIII}}
# Quid māne facit Cornēlia?
# Quid herī vesperī factum est?
# Quid numquam iterum mīles faciet?
# Quid faciunt duae puellae?
# Quid dīcit magistra?
{{center|XIX}}
# Cūr Cornēlia prope flūmen manēbat?
# Quis vidētur?
# Quid facit vir?
# Quid facit Cornēlia?
# Cūr erat vir īrātus?
# Quid dīcit magistra?
{{center|XX}}
# Cūr Cornēlia saltāvit et clāmāvit?
# Quis erat avunculus Cornēiae?
# Cūr hostēs semper superāvit?
# Quid vīdit avunculus ubi ex casā īvit?
# Quid fēcit?
{{center|XXI}}
# Quid posterō die faciēbant Cornēlia et avunculus?
# Dē quibus avunculus fabulam nārrāvit?
# Quālēs erant?
# Quid faciēbant?
# Quid faciēbant eī quī in eīs locīs habitābant?
# Quid fēcērunt mīlitēs avunculī Cornēliae?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hk5aynlsbjdmn5x9qap7ozi070ipl9y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/70</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57285</id>
    <revision>
      <id>186221</id>
      <parentid>185996</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:28:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1138" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|XXII}}
# Quid interdum faciēbat Cornēlia?
# Cūr?
# Quid ōlim puerī puellaeque cupiēbant?
# Quid faciēbant? (Omnia nārrā.)
# Quid dīxit Cornēlia ubi fēmina domum vēnit?
# Quid dīxērunt puerī et puellae?
{{center|XXIII}}
# Quāle est bellum barbarōrum?
# Cūr?
# Quid dux imperāvit ubi avunculus novus mīles fuit?
# Quō modō sentiēbat avunculus?
# Quid factum est? (Omnia nārrā.)
# Cūr avunculus nōn timidus erat ubi posteā dux ad barbarōs mīsit?
{{center|XXIV}}
# Quō tempore avunculus amīcum vīsitāvit?
# Quālis erat amīcus?
# Ubi habitāvit?
# Nārrā dē vītā servōrum.
# Quid ōlim audīvit avunculus?
# Quid crās avunculum facere necesse erit?
{{center|XXV}}
# Ubi habitāvit novus puer?
# Quid ibi fēcit?
# Īvitne ad scholam?
# Quō modō nāvis facta est?
# Quae erant nōmina nāviculārum?
# Cūr puer dīxit sē rēgem esse?
{{center|XXVI}}
# Quid dīxit pater Cornēliae ubi Cornēlia nāvēs vidēre cupiēbat?
# Quō tempore māter Cornēliam excitāvit?
# Quae prope viam vīdērunt?
# Quid fīēbat ut edēbant?
# Quid dīxit Cornēlia ubi silvam relīquērunt?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>azrvw6hjaual028pldv1p6cpqlr2elk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186324</id>
      <parentid>186221</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:00:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1138" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|XXII}}
# Quid interdum faciēbat Cornēlia?
# Cūr?
# Quid ōlim puerī puellaeque cupiēbant?
# Quid faciēbant? (Omnia nārrā.)
# Quid dīxit Cornēlia ubi fēmina domum vēnit?
# Quid dīxērunt puerī et puellae?
{{center|XXIII}}
# Quāle est bellum barbarōrum?
# Cūr?
# Quid dux imperāvit ubi avunculus novus mīles fuit?
# Quō modō sentiēbat avunculus?
# Quid factum est? (Omnia nārrā.)
# Cūr avunculus nōn timidus erat ubi posteā dux ad barbarōs mīsit?
{{center|XXIV}}
# Quō tempore avunculus amīcum vīsitāvit?
# Quālis erat amīcus?
# Ubi habitāvit?
# Nārrā dē vītā servōrum.
# Quid ōlim audīvit avunculus?
# Quid crās avunculum facere necesse erit?
{{center|XXV}}
# Ubi habitāvit novus puer?
# Quid ibi fēcit?
# Īvitne ad scholam?
# Quō modō nāvis facta est?
# Quae erant nōmina nāviculārum?
# Cūr puer dīxit sē rēgem esse?
{{center|XXVI}}
# Quid dīxit pater Cornēliae ubi Cornēlia nāvēs vidēre cupiēbat?
# Quō tempore māter Cornēliam excitāvit?
# Quae prope viam vīdērunt?
# Quid fīēbat ut edēbant?
# Quid dīxit Cornēlia ubi silvam relīquērunt?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1ju5nflkpbq5qwsazu8kco1xuq8gcjr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/71</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57286</id>
    <revision>
      <id>186250</id>
      <parentid>185997</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:40:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1224" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|XXVII}}
# Dē quō pater Cornēliae nārrābat?
# Quō modō nāvis amīcīs et hostibus nōta est?
# Quod signum pater Cornēliae vīderat?
# Quid fīēbat sī nautae nāvem expugnāvērunt?
# Quid dīxit Cornēlia?
{{center|XXVIII}}
# Quae in portū Cornēlia vīdit?
# Quālem virum Cornēlia vīdit?
# Quid in tergō vir habuit?
# Nārrā fābulam dē vitā virī.
{{center|XXIX}}
# Ad quem locum pater Cornēliae īvit?
# Nārrā dē impetū barbarōrum.
# Cūr auxilium ā portū nōn missum est?
# Quō modō ē castrīs īvērunt?
# Quid factum est?
{{center|XXX}}
# Cūr hodie Cornēlia fābulās lēgit?
# Cūr multae urbēs neque moenia neque vālla neque portās habēbant?
# Quid longē vidērī poterat?
# Sī mīlitēs saepe superāvērunt, quid putāvērunt?
# Sī auxilium ā fīnitimīs datum est, quid post bellum Etrūscī fēcērunt?
{{center|XXXI}}
# Quae putās tēla fuisse?
{{center|XXXII}}
# Quid pater Cornēliae dīxit?
# Cūr centuriō sīc appellātur?
# Quō modō hic centuriō corōnam accēpit?
# Quid fīēbat, si ūnus miles pugnāvit et superāvit?
# Quid Cornēlia tanden fēcit?
{{center|XXXIII}}
# Quid Cornēlia patrī dīxit?
# Quae latrōnēs olim faciēbant?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aecvnxem39m0n22qzxdx638h7jvhfkt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186325</id>
      <parentid>186250</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:02:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1225" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|XXVII}}
# Dē quō pater Cornēliae nārrābat?
# Quō modō nāvis amīcīs et hostibus nōta est?
# Quod signum pater Cornēliae vīderat?
# Quid fīēbat sī nautae nāvem expugnāvērunt?
# Quid dīxit Cornēlia?
{{center|XXVIII}}
# Quae in portū Cornēlia vīdit?
# Quālem virum Cornēlia vīdit?
# Quid in tergō vir habuit?
# Nārrā fābulam dē vitā virī.
{{center|XXIX}}
# Ad quem locum pater Cornēliae īvit?
# Nārrā dē impetū barbarōrum.
# Cūr auxilium ā portū nōn missum est?
# Quō modō ē castrīs īvērunt?
# Quid factum est?
{{center|XXX}}
# Cūr hodie Cornēlia fābulās lēgit?
# Cūr multae urbēs neque moenia neque vālla neque portās habēbant?
# Quid longē vidērī poterat?
# Sī mīlitēs saepe superāvērunt, quid putāvērunt?
# Sī auxilium ā fīnitimīs datum est, quid post bellum Etrūscī fēcērunt?
{{center|XXXI}}
# Quae putās tēla fuisse?
{{center|XXXII}}
# Quid pater Cornēliae dīxit?
# Cūr centuriō sīc appellātur?
# Quō modō hic centuriō corōnam accēpit?
# Quid fīēbat, si ūnus miles pugnāvit et superāvit?
# Quid Cornēlia tanden fēcit?
{{center|XXXIII}}
# Quid Cornēlia patrī dīxit?
# Quae latrōnēs ōlim faciēbant?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1vso4l6m89xmqqizjn6e27u5196jabf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/72</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57287</id>
    <revision>
      <id>186275</id>
      <parentid>185998</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:51:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1111" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Cūr hic vir latrōnēs vīcit?
# Quid erat praemium virī?
{{center|XXXIV}}
# Quae ōlim fēcit Cornēlia?
# Ubi in grāmine iacēbat?
# Quod cōnsilium discipuli cēpērunt?
# Quid tandem fēcit Cornēlia?
{{center|XXXV}}
# Cūr hi duo pueri cum reliquīs nōn vēnerant?
# Quō modō omnia intellēxērunt?
# Quid dixit altior puer?
# Quid latrōnēs scīvērunt?
# Quid respondērunt?
# Quid factum est?
{{center|XXXVI}}
# Quis ad casam Cornēliae vēnit?
# Cūr Cornēlia sē fēlīcem putāvit?
# Quid ōlim sub ponte factum est?
# Cūr cōnsulēs et quaestōrēs et aliōs magistrātūs rei pūblicae nōn
habuērunt?
# Cūr erat facile hostēs premere?
{{center|XXXVII}}
# In quāli loco erat exercitus rei pūblicae?
# Quō modō sentiebant militēs?
# Quid erat cōnsilium imperātōris?
# Quid fēcit miles?
# Quid fēcērunt comitēs hōrum militum?
# Ubi nunc sunt filii hōrum hostium?
{{center|XXXVIII}}
# QuālēS erant fēminae temporum antīquōrum?
# Qualis erat vīta hārum fēminārum? (Multa nārrā.)
# Nārrā fābulam dē utrāque feminā quam Cornēlia maximē amābat.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>am8k7avw61facdsthmoufiucn462hnw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186295</id>
      <parentid>186275</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:23:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1124" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Cūr hic vir latrōnēs vīcit?
# Quid erat praemium virī?
{{center|XXXIV}}
# Quae ōlim fēcit Cornēlia?
# Ubi in grāmine iacēbat?
# Quod cōnsilium discipulī cēpērunt?
# Quid tandem fēcit Cornēlia?
{{center|XXXV}}
# Cūr hī duo puerī cum reliquīs nōn vēnerant?
# Quō modō omnia intellēxērunt?
# Quid dīxit altior puer?
# Quid latrōnēs scīvērunt?
# Quid respondērunt?
# Quid factum est?
{{center|XXXVI}}
# Quis ad casam Cornēliae vēnit?
# Cūr Cornēlia sē fēlīcem putāvit?
# Quid ōlim sub ponte factum est?
# Cūr cōnsulēs et quaestōrēs et aliōs magistrātūs reī pūblicae nōn
habuērunt?
# Cūr erat facile hostēs premere?
{{center|XXXVII}}
# In quālī loco erat exercitus reī pūblicae?
# Quō modō sentiēbant mīlitēs?
# Quid erat cōnsilium imperātōris?
# Quid fēcit miles?
# Quid fēcērunt comitēs hōrum mīlitum?
# Ubi nunc sunt fīliī hōrum hostium?
{{center|XXXVIII}}
# Quālēs erant fēminae temporum antīquōrum?
# Quālis erat vīta hārum fēminārum? (Multa nārrā.)
# Nārrā fābulam dē utrāque feminā quam Cornēlia maximē amābat.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8jlr7pply7czzkla42nq35z8m44ohkt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186326</id>
      <parentid>186295</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:09:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1126" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;# Cūr hic vir latrōnēs vīcit?
# Quid erat praemium virī?
{{center|XXXIV}}
# Quae ōlim fēcit Cornēlia?
# Ubi in grāmine iacēbat?
# Quod cōnsilium discipulī cēpērunt?
# Quid tandem fēcit Cornēlia?
{{center|XXXV}}
# Cūr hī duo puerī cum reliquīs nōn vēnerant?
# Quō modō omnia intellēxērunt?
# Quid dīxit altior puer?
# Quid latrōnēs scīvērunt?
# Quid respondērunt?
# Quid factum est?
{{center|XXXVI}}
# Quis ad casam Cornēliae vēnit?
# Cūr Cornēlia sē fēlīcem putāvit?
# Quid ōlim sub ponte factum est?
# Cūr cōnsulēs et quaestōrēs et aliōs magistrātūs reī pūblicae nōn habuērunt?
# Cūr erat facile hostēs premere?
{{center|XXXVII}}
# In quālī locō erat exercitus reī pūblicae?
# Quō modō sentiēbant mīlitēs?
# Quid erat cōnsilium imperātōris?
# Quid fēcit miles?
# Quid fēcērunt comitēs hōrum mīlitum?
# Ubi nunc sunt fīliī hōrum hostium?
{{center|XXXVIII}}
# Quālēs erant fēminae tempōrum antīquōrum?
# Quālis erat vīta hārum fēminārum? (Multa nārrā.)
# Nārrā fābulam dē utrāque feminā quam Cornēlia maximē amābat.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qo94z3hihqcczdcs48e2bw305xvzqwz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Cornelia Mima Maxey.pdf/73</title>
    <ns>104</ns>
    <id>57288</id>
    <revision>
      <id>186279</id>
      <parentid>185999</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:52:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>/* Emendata */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="394" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Persimmon and Hazelnut&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|XXXIX}}
# Quae habuit vir in casā suā?
# Quid dē sagittīs nārrāvit?
# Quis secūrim habuerat?
# Cūr vir gladium amāvit?
# Cūr erat Cornēlia paene perterrita?
{{center|XL}}
# Quid temporibus antīquis equitēs faciēbant?
# Quam diū pugnābat eques?
# Nārrā dē vītā equitis quī īnsigne album in galeā gerēbat.
# Quid Cornēlia memoriā maximē tenēbat?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1xpbor6m02qpzn4quqocjddc8j0unu8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186327</id>
      <parentid>186279</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:10:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bis lecta */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="394" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;JimKillock&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{center|XXXIX}}
# Quae habuit vir in casā suā?
# Quid dē sagittīs nārrāvit?
# Quis secūrim habuerat?
# Cūr vir gladium amāvit?
# Cūr erat Cornēlia paene perterrita?
{{center|XL}}
# Quid temporibus antīquis equitēs faciēbant?
# Quam diū pugnābat eques?
# Nārrā dē vītā equitis quī īnsigne album in galeā gerēbat.
# Quid Cornēlia memoriā maximē tenēbat?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nv2mrwj66ayj2qgmo00zfe5rlt6oqel</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Trialogus de possest</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57292</id>
    <revision>
      <id>186169</id>
      <timestamp>2022-08-16T15:39:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '{{titulus2 |Scriptor=Nicolaus Cusanus |OperaeTitulus=Trialogus de possest |Annus=ca. 1460 |Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_tria.html Bibliotheca Augustana] }} &lt;div class=text&gt;   &lt;center&gt;''Incipit dialogus reverendissimi in Christo patris domini''&lt;/center&gt; &lt;center&gt;''Nicolai de Cusa cardinalis sancti Petri ad vincula de possest.''&lt;/center&gt; &lt;center&gt;''Interlocutores tres sunt.''&lt;/center&gt;    '''Bernardus:''' Cum nobis concedat...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77324" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Trialogus de possest
|Annus=ca. 1460
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_tria.html Bibliotheca Augustana]
}}
&lt;div class=text&gt;
 
&lt;center&gt;''Incipit dialogus reverendissimi in Christo patris domini''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''Nicolai de Cusa cardinalis sancti Petri ad vincula de possest.''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''Interlocutores tres sunt.''&lt;/center&gt;
 

'''Bernardus:''' Cum nobis concedatur colloquendi cardinalem dudum optata facultas nec sibi sit onerosum conceptum diu pensatum propalare, velis, peto, mi abba Iohannes, aliqua ex tuis studiis ipsum excitandi gratia proponere. Provocatus indubie grata nobis reserabit.

'''Iohannes:''' Audivit iam ante me saepissime. Si quid moveris tu, ipse scilicet citius occurret, cum te placido vultu respiciat et diligat. Nec deero, si sic iudicabis. Accedamus igitur propius ad ignem. Ecce ipsum in sella tuis desideriis placere paratum.

'''Cardinalis:'''
Accedite. Frigus solito intensius nos artat et excusat, si igni consederimus.

'''Bernardus:'''
Cum tempus sic urgeat, proni sumus tuis iussis parere.

'''Cardinalis:'''
Aliqua inter vos versatur forte dubitatio, cum sitis solliciti. Facite me studiorum vestrorum participem.

'''Iohannes:'''
Dubia utique habemus, quae tu speramus dissolves. Si placet, Bernardus movebit.

'''Cardinalis:'''
Placet.

'''Iohannes:'''
Incidi in studium epistulae Pauli apostoli ad Romanos et legi, quomodo deus manifestat hominibus ea, quae eis de ipso nota sunt. Ait autem hoc fieri hoc modo: «Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque eius virtus et divinitas.» Istius modi elucidationem a te audire exposcimus.

'''Cardinalis:'''
Quis melius sensum Pauli quam Paulus exprimeret? Invisibilia alibi ait aeterna esse. Temporalia imagines sunt aeternorum. Ideo si ea quae facta sunt intelliguntur, invisibilia dei conspiciuntur, uti sunt sempiternitas, virtus eius et divinitas. Ita a creatura mundi fit dei manifestatio.

'''Bernardus:'''
Miramur abbas et ego quod invisibilia conspiciuntur.

'''Cardinalis:'''
Conspiciuntur invisibiliter, sicut intellectus invisibilem veritatem, quae latet sub littera, quando intelligit quae legit invisibiliter videt. Dico invisibiliter hoc est mentaliter, cum aliter invisibilis veritas, quae est obiectum intellectus videri nequeat.

'''Bernardus:'''
Quomodo autem a visibili creatura mundi elicitur haec visio?

'''Cardinalis:'''
Id, quod video sensibiliter, scio ex se non esse. Sicut enim sensus nihil a se discernit, sed habet discretionem a superiori virtute, sic et sensibile a se non est, sed est ab altiore virtute. Ideo apostolus dicebat «a creatura mundi», ut a visibili mundo tamquam creatura ad creatorem elevemur. Quando igitur videndo sensibile intelligo ipsum a quadam altiori virtute esse, cum sit finitum, quod a se esse nequit – quomodo enim finitum sibi ipsi terminum posuisset? –, tunc virtutem, a qua est, non possum nisi invisibilem et aeternam conspicere. Virtus enim creativa non potest intelligi nisi aeterna. Nam quomodo esset ab alia virtute, nisi foret creata? Sempiterna igitur est virtus, per quam mundi exstat creatura, ideo invisibilis. «Quae enim videntur, temporalia sunt.» Et haec est ipsa omni creaturae invisibilis divinitas.

'''Bernardus:'''
Forte hoc sic est ut clare ostendis. Videtur tamen Paulum parum per hoc aperire de dei desideratissima notitia.

'''Cardinalis:'''
Immo non pauca sed maxima. Dixit enim: «Invisibilia» ipsius dei «a creatura mundi intellecta conspiciuntur», non quod invisibilia dei sint quid aliud quam deus invisibilis, sed quia plura in creatura mundi sunt visibilia, quorum quodlibet sua adaequata ratione id est quod est, ideo de qualibet visibili creatura docet ad cuiuslibet invisibile principium ascendendum.
'''Bernardus:'''
Intelligimus competenter ista, quomodo a creaturis incitamur, ut earum rationes aeternas in principio conspiciamus. Hoc potuisset sic clare per apostolum dici, si aliud non intendebat. Quod si aliquid dicere proposuit fecundius deum apprehendere gliscenti rogamus aperiri.

'''Cardinalis:'''
Arbitror quod multa valde etiam altissima et mihi abscondita. Sed quae nunc conicio haec sunt: Docere nos voluit apostolus, quomodo in deo illa invisibiliter apprehendere poterimus, quae in creatura videmus. Omnis enim creatura actu exsistens utique esse potest. Quod enim esse non potest, non est. Unde non-esse non est creatura. Si enim est creatura, utique est. Creare etiam cum sit ex non-esse ad esse producere, utique clare ostendit ipsum non-esse nequaquam creaturam. Neque hoc parvum est apprehendisse.

Dico autem consequenter: Cum omne exsistens possit esse id quod est actu, hinc actualitatem conspicimus absolutam, per quam quae actu sunt id sunt quod sunt. Sicut cum alba videmus visibili oculo, albedinem intellectualiter intuemur, sine qua album non est album. Cum igitur actualitas sit actu, utique et ipsa potest esse, cum impossibile esse non sit. Nec potest ipsa absoluta possibilitas aliud esse a posse, sicut nec absoluta actualitas aliud ab actu. Nec potest ipsa iam dicta possibilitas prior esse actualitate quemadmodum dicimus aliquam potentiam praecedere actum. Nam quomodo prodisset in actum nisi per actualitatem? Posse enim fieri si se ipsum ad actum produceret, esset actu antequam actu esset. Possibilitas ergo absoluta, de qua loquimur, per quam ea quae actu sunt actu esse possunt, non praecedit actualitatem neque etiam sequitur. Quomodo enim actualitas esse posset possibilitate non exsistente? Coaeterna ergo sunt absoluta potentia et actus et utriusque nexus. Neque plura sunt aeterna, sed sic sunt aeterna quod ipsa aeternitas. Videnturne vobis haec sic aut aliter se habere?

'''Bernardus:'''
Utique mens dissentire nequit.

'''Iohannes:'''
Quasi dum solem intueor, negare nequeo ipsum superlucidum; sic ista tuo ductu clarissima intueor. Exspecto autem quod more tuo magna ex his inferas.

'''Cardinalis:'''
Satis mihi est, si vestro iudicio non aberro. Pergam ergo hac via ad quae festino. Nominabo autem hanc quam sic videmus aeternitatem deum gloriosum. Et dico nunc nobis constare deum ante actualitatem, quae distinguitur a potentia, et ante possibilitatem, quae distinguitur ab actu, esse ipsum simplex mundi principium. Omnia autem quae post ipsum sunt cum distinctione potentiae et actus, ita ut solus deus id sit quod esse potest, nequaquam autem quaecumque creatura, cum potentia et actus non sint idem nisi in principio.

'''Bernardus:'''
Siste, pater, parumper et dubium declara. Quomodo dicis deum id esse quod esse potest? Videtur enim hoc de sole et luna et terra et alio quolibet pariformiter dici posse.

'''Cardinalis:'''
Loquor in absolutis et generalissimis terminis, quasi dicerem: Cum potentia et actus sint idem in deo, tunc deus omne id est actu, de quo posse esse potest verificari. Nihil enim esse potest, quod deus actu non sit. Hoc facile videt quisque attendens absolutam potentiam coincidere cum actu. Secus de sole. Nam licet sol sit actu id quod est, non tamen id quod esse potest. Aliter enim esse potest quam actu sit.

'''Bernardus:'''
Prosequere, pater. Nam certum est nullam creaturam esse actu omne id quod esse potest, cum dei potentia creativa non sit evacuata in ipsius creatione, quin possit de lapide suscitare hominem et adicere seu diminuere cuiusque quantitatem et generaliter omnem creaturam in aliam et aliam vertere.

'''Cardinalis:'''
Recte dicis. Cum igitur haec sic se habeant, quod deus sit absoluta potentia et actus atque utriusque nexus et ideo sit actu omne possibile esse, patet ipsum complicite esse omnia. Omnia enim, quae quocumque modo sunt aut esse possunt, in ipso principio complicantur, et quaecumque creata sunt aut creabuntur, explicantur ab ipso, in quo complicite sunt.

'''Iohannes:'''
Quamvis haec a te pluries audiverim, numquam tamen nisi magna visa sunt et mihi difficillima. Ideo ne pigriteris respondere: An velis dicere creaturas, quae per decem praedicamenta significantur, puta substantia, quantitas, qualitas et alia, in deo esse?

'''Cardinalis:'''
Volo dicere omnia illa complicite in deo esse deus sicut explicite in creatura mundi sunt mundus.

'''Iohannes:'''
Igitur deus est magnus.

'''Cardinalis:'''
Utique est magnus; sed sic magnus quod magnitudo quae est omne id quod esse potest. Nam non est magnus magnitudine quae maior esse potest aut magnitudine quae dividi et minui potest quemadmodum creata quantitas, quae non est id quod esse potest.

'''Bernardus:'''
Si ergo deus est magnus magnitudine quae id est quod esse potest et – ut dicis – quae maior esse non potest et quae minor esse non potest, tunc deus est magnitudo maxima pariter et minima.

'''Cardinalis:'''
Utique non errat dicens deum magnitudinem absolute maximam pariter et minimam; quod non est aliud dicere quam infinitam et impartibilem, quae est omnis magnitudinis finitae veritas et mensura. Quomodo enim foret maior alicui quae sic est maxima quod et minima? Seu quomodo minor alicui quae sic est minima quod maxima? Aut quomodo non est omnis magnitudinis essendi aequalitas quae omne id est actu quod esse potest? Utique essendi aequalitas esse potest.

'''Bernardus:'''
Grata sunt haec. Sed sicut video, nec nomen nec res nec quicquam omnium, quae creatae magnitudini conveniunt, convenienter de deo dicuntur, cum differant per infinitum. Et fortassis non solum in magnitudine hoc verum, sed in omnibus quae de creaturis verificantur.

'''Cardinalis:'''
Recte concipis, Bernarde. Et hoc ipsum apostolus insinuat, cum faceret inter illa quae in creaturis attinguntur et in deo differentiam uti est inter visibilia et invisibilia, quae utique in infinitum distare affirmamus.

'''Iohannes:'''
Quantum capio, in his paucis multa valde continentur. Nam si dico ex pulchritudine creaturarum deum pulchrum et scio quod deus est ita pulcher quod pulchritudo quae est omne id quod esse potest, scio nihil pulchri totius mundi deficere deo ac quod omnis quae potest creari pulchritudo non est nisi quaedam similitudo improportionalis ad illam quae actu est omnis essendi possibilitas pulchritudinis, quae non potest esse aliter quam est, cum sit id quod esse potest. Ita de bono, de vita et aliis, sic et de motu. Nullus enim motus est in fine seu id quod esse potest nisi qui deo convenit, qui est motus maximus pariter et minimus seu quietissimus. Et ita mihi videris dicere. Sed haesito, an in simili convenienter dici possit deum esse solem aut caelum sive hominem aut aliud tale.

'''Cardinalis:'''
Non est vocabulis insistendum. Nam si dicitur deum esse solem, utique si intelligitur hoc sane de sole qui est omne id actu quod esse potest, tunc clare videtur istum solem non esse aliquid simile ad illum. Hic enim sol sensibilis dum est in oriente, non est in qualibet parte caeli, ubi esse posset, neque est maximus pariter et minimus, ut non possit esse nec maior nec minor, neque est undique et ubilibet, ut non possit esse alibi quam est, neque est omnia, ut non possit esse aliud quam est, et ita de reliquis. Sic quidem de omnibus creaturis pariformiter. Non refert igitur quomodo deum nomines, dummodo terminos sic ad posse esse intellectualiter transferas.

'''Bernardus:'''
Intelligo te dicere velle deum esse omnia, ut non possit esse aliud quam est. Quomodo hoc capit intellectus?

'''Cardinalis:'''
Utique hoc firmissime asserendum. Deo enim nil omnium abest quod universaliter et absolute esse potest, quia est ipsum esse, quod entitas potentiae et actus. Sed dum est omnia in omnibus, sic est omnia quod non plus unum quam aliud, quoniam non est sic unum quod non aliud.

'''Bernardus:'''
Cave, ne tibi ipsis contradicas. Aiebas enim parum ante deum non esse solem, modo asseris ipsum omnia.

'''Cardinalis:'''
Immo dicebam ipsum solem; sed non modo essendi quo hic sol est, qui non est quod esse potest. Qui enim est id quod esse potest, utique solare esse sibi non deficit; sed habet ipsum meliori essendi modo quia perfectissimo et divino. Sicut essentia manus verius esse habet in anima quam in manu, cum in anima sit vita et manus mortua non sit manus, ita de toto corpore et singulis membris: ita se habet universum ad deum, excepto quod deus non est anima mundi sicut anima hominis anima est, nec forma alicuius, sed omnibus forma, quia causa efficiens, formalis seu exemplaris et finalis.

'''Bernardus:'''
Vultne Iohannes evangelista dicere omnia sic in deo esse vita sicut de manu dixisti et anima?

'''Cardinalis:'''
Arbitror vitam ibi veritatem et vivacitatem dicere. Nam cum non sint res nisi per formam formentur, tunc formae in forma formarum verius et vivacius esse habent quam in materia. Res enim non est, nisi sit vera et suo modo viva. Quo cessante esse desinit. Ideo verius est in forma formarum quam in se. Ibi enim est vera et viva.

'''Iohannes:'''
Optime nos instruis, pater. Videtur mihi ex uno te omnia elicere. Deus ergo est omnia, ut non possit esse aliud. Ita est undique, ut non possit esse alibi. Ita est omnium adaequatissima mensura, ut non possit esse aequalior. Sic de forma et specie et cunctis. Nec est hac via difficile videre deum esse absolutum ab omni oppositione et quomodo ea, quae nobis videntur opposita, in ipso sunt idem et quomodo affirmationi in ipso non opponitur negatio et quaeque talia.

'''Cardinalis:'''
Cepisti, abba, propositi radicem et vides hanc contemplationem per multos sermones inexplicabilem brevissimo verbo complicari. Esto enim quod aliqua dictio significet simplicissimo significato quantum hoc complexum ‚posse est‘, scilicet quod ipsum posse sit. Et quia quod est actu est, ideo posse esse est tantum quantum posse esse actu. Puta vocetur possest. Omnia in illo utique complicantur, et est dei satis propinquum nomen secundum humanum de eo conceptum. Est enim nomen omnium et singulorum nominum atque nullius pariter. Ideo dum deus sui vellet notitiam primo revelare, dicebat: «Ego» sum «deus omnipotens», id est sum actus omnis potentiae. Et alibi: «Ego sum qui sum.» Nam ipse est qui est. Quae enim nondum sunt id quod esse aut intelligi possunt, de illis absolutum esse non verificatur. Habet autem Graecus: Ego sum entitas, ubi nos: «Ego sum qui sum.» Est enim forma essendi seu forma omnis formabilis formae. Creatura autem, quae non est quod esse potest, non est simpliciter. Solus deus perfecte et complete est.

Ducit ergo hoc nomen speculantem super omnem sensum, rationem et intellectum in mysticam visionem, ubi est finis ascensus omnis cognitivae virtutis et revelationis incogniti dei initium. Quando enim supra se ipsum omnibus relictis ascenderit veritatis inquisitor et reperit se amplius non habere accessum ad invisibilem deum, qui sibi manet invisibilis, cum nulla luce rationis suae videatur, tunc exspectat devotissimo desiderio solem illum omnipotentem et per sui ipsius ortum pulsa caligine illuminari, ut invisibilem tantum videat quantum se ipsum manifestaverit. Sic intelligo apostolum deum a creatura mundi intellecta, puta quando ipsum mundum creaturam intelligimus et mundum transcendentes creatorem ipsius inquirimus, se manifestare ipsum ut creatorem suum summa formata fide quaerentibus.

'''Iohannes:'''
Quorsum nos vehis, pater, mundanos supra mundum!

Indulgebis, ut te praesente cum Bernardo colloquar. Dicito, vir zelose, an quae dicta sunt cepisti?

'''Bernardus:'''
Spero aliquid saltem, licet parum.

'''Iohannes:'''
Quomodo intelligis in possest omnia complicari?

'''Bernardus:'''
Quia posse simpliciter dictum est omne posse. Unde si viderem omne posse esse actu, utique nihil restaret amplius. Si enim aliud aliquid restaret, utique hoc esse posset; ita non restaret, sed prius non fuisset comprehensum.

'''Iohannes:'''
Recte dicis. Nam si non est posse esse, nihil est, et si est, omnia id sunt quod sunt in ipso et extra ipsum nihil. Omnia igitur quae facta sunt in ipso ab aeterno necesse est fuisse. Quod enim factum est, in posse esse semper fuit, sine quo factum est nihil. Patet possest omnia esse et ambire, cum nihil aut sit aut possit fieri, quod non includatur. In ipso ergo omnia sunt et moventur et id sunt quod sunt quicquid sunt.

Sed quomodo intelligis ascendentem supra se ipsum constitui oportere?

'''Bernardus:'''
Quia nullo gradu cognitionis attingitur. Sensus enim nihil non-quantum attingit. Sic nec imaginatio. Simplex enim et quod non possit esse maius aut minus vel mediari aut duplicari nullo sensu nec etiam per quamcumque subtilissimam attingitur phantasiam. Nec altissimus intellectus concipere potest infinitum interminum et unum quod omnia atque ipsum, ubi non est oppositionis diversitas. Nisi enim intellectus se intelligibili assimilet, non intelligit, cum intelligere sit assimilare et intelligibilia se ipso seu intellectualiter mensurare. Quod in eo, quod est id quod esse potest, non est possibile; nam immensurabile utique est, cum non possit esse maius. Quomodo ergo per intellectum, qui numquam est adeo magnus quin possit esse maior, intelligi posset.

'''Iohannes:'''
Profundius quam credideram dicta patris nostri subintrasti. Et hoc ultimum certum me facit oportere ascendentem omnia linquere, etiam suum intellectum transcendere, cum virtus infinita per terminatam capi non possit.

'''Cardinalis:'''
Gaudeo de vestro profectu ac quod iis locutus sum, qui pro suo captu dicta magnificant.

'''Bernardus:'''
Quamvis constet mihi omnibus diebus meis contemplationis cibum posse ex praemissis elicere et sermones multiplicare et semper proficere, optamus tamen aliquo sensibili phantasmate manuduci, maxime quomodo aeternum est omnia simul et in nunc aeternitatis tota, ut ipso phantasmate relicto salientes supra omnia sensibilia elevemur.

'''Cardinalis:'''
Conabor. Et recipio omnibus nobis etiam in praxi notum trochi ludum puerorum: Proicit puer trochum et proiciendo simul ipsum retrahit cum chorda circumligata. Et quanto potentior est fortitudo brachii, tanto citius circumvolvitur trochus, adeo quod videatur, dum est in maiori motu, stare et quiescere, et dicunt pueri ipsum tunc quiescere. Describamus ergo circulum b c, qui super a circumvolvatur quasi superior circulus trochi, et sit alius circulus d e fixus:

[[Fasciculus:Cus tria.jpg|thumb]]

Nonne quanto velocius mobilis circumrotatur, tanto videtur minus moveri?
'''Bernardus:'''
Videtur certe, et hoc vidimus pueri.
[19]
'''Cardinalis:'''
Esto ergo quod posse moveri in ipso sit actu, scilicet ut moveatur actu quantum est possibile: Nonne tunc penitus quiesceret?
'''Bernardus:'''
Nulla successio posset notari ex repentina velocitate. Ita utique motus deprehendi nequiret successione cessante.
'''Iohannes:'''
Quando motus foret infinitae velocitatis, b et c puncta in eodem puncto temporis forent cum d puncto circuli fixi sine eo quod alter punctus scilicet b prius tempore fuisset quam c, aliter non esset maximus et infinitus motus, et tamen non esset motus sed quies, quia nullo tempore illa puncta de d fixo recederent.
'''Cardinalis:'''
Recte ais, abba. Maximus ergo motus esset simul et minimus et nullus.
'''Bernardus:'''
Ita necessario videtur.
'''Cardinalis:'''
Nonne quemadmodum b c puncta opposita eo casu forent semper cum d, ita semper etiam cum opposito eius scilicet e?
'''Iohannes:'''
Necessario.
'''Cardinalis:'''
Nonne etiam omnia intermedia puncta circuli b c similiter?
'''Iohannes:'''
Similiter.
'''Cardinalis:'''
Totus ergo circulus etiamsi maximus foret, in omni nunc simul foret cum puncto d, etiamsi d punctus minimus foret, et non solum in d et e, sed in omni puncto circuli d e.
'''Iohannes:'''
Ita foret.
'''Cardinalis:'''
Satis sit ergo hoc phantasmate posse aenigmatice aliqualiter videri, quomodo si b c circulus sit ut aeternitas et alius d e tempus, non repugnare aeternitatem simul totam esse in quolibet puncto temporis et deum principium et finem simul esse totum in omnibus et quaelibet talia.
[20]
'''Bernardus:'''
Video adhuc unum utique magnum.
'''Iohannes:'''
Quid hoc?
'''Bernardus:'''
In deo hic distantia nequaquam distare. Nam d e distant per diametrum circuli, cuius sunt opposita puncta; sed non in deo. Veniente enim b ad d est simul et cum e. Ita omnia, quae in tempore distant in hoc mundo, sunt in praesentia coram deo, et quae distant opposite sunt ibi coniuncte, et quae hic diversa ibi idem.
'''Iohannes:'''
Haec certe notanda, ut intelligamus deum supra omnem differentiam, varietatem, alteritatem, tempus, locum et oppositionem esse.
[21]
'''Cardinalis:'''
Iam intelligetis facilius, quomodo concordabitis theologos, quorum alter dicit sapientiam quae deus omni mobili mobiliorem et verbum velociter currere et omnia penetrare atque a fine ad finem pertingere atque ad omnia progredi. Alius vero dicit primum principium fixum immobile stare in quiete, licet det omnia moveri, quidam quod simul stat et progreditur, et adhuc alii quod neque stat neque movetur. Ita quidam dicunt ipsum generaliter in omni loco, alii particulariter in quolibet, alii utrumque, alii nullum. Haec et his similia facilius per hoc speculare medium capiuntur, licet infinite melius haec omnia sint in deo ipse deus simplex, quam per dictum paradigma etiam per cuiuscumque altissimum saltum.
[22]
'''Bernardus:'''
Immo etiam de aeternis rerum rationibus, quae in rebus aliae et aliae atque differentes sunt, etiam pariformiter videtur eas in deo non esse varias. Nam etsi circuli b c puncta concipiantur rationes rerum seu ideae, non tamen sunt plura, cum totus circulus et punctus sint idem. Quando enim b est cum d, totus circulus est cum d et omnes eius puncti sunt unus punctus, licet videantur esse plura, quando ad d e temporis circulum et eius puncta respicimus.
[23]
'''Cardinalis:'''
Multum acceditis ad theologiam illam latissimam pariter et concisam. Possemus adhuc plura in hoc trochi motu pulcherrima venari, scilicet quomodo puer volens trochum mortuum seu sine motu facere vivum sui conceptus similitudinem sibi imprimit per inventum sui intellectus ingenium et motu manuum recto pariter et obliquo seu pulsionis pariter et attractionis imprimit sibi motum supra naturam trochi, cum non haberet nisi motum versus centrum uti grave: facit ipsum circulariter moveri ut caelum. Et hic spiritus movens adest trocho invisibiliter diu aut parum secundum impressionem communicatae virtutis. Quo desinente volvere trochum revertitur uti erat prius ad motum versus centrum. Nonne hic est similitudo creatoris spiritum vitae dare non-vivo volentis? Uti enim praeordinavit dare, ita medio motus caeli, qui sunt instrumenta exsecutionis voluntatis eius, moventur motu recto ab oriente ad occasum et cum hoc reversionis de occasu ad orientem simul, ut sciunt astrologi, et spiritus vitae ex zodiaco animali impressus movet vitaliter id, quod de sua natura vita caruit, et vivificat quamdiu spiritus durat, deinde revertitur in terram suam. Talia, quae tamen non sunt praesentis speculationis, et plura valde significantur in hoc ludo puerorum. Haec sic cursim rememorata sint, ut consideretis quomodo etiam in arte puerorum relucet natura et in ipsa deus, quodque sapientes mundi qui hoc ponderarunt veriores assecuti sunt de scibilibus coniecturas.
[24]
'''Bernardus:'''
Ago tibi immensas gratias, pater optime, quoniam multa dubia et quae videbantur impossibilia hoc aptissimo trochi aenigmate facta sunt mihi non solum credibilia sed necessaria.
'''Cardinalis:'''
Qui sibi de deo conceptum simplicem facit quasi significati huius compositi vocabuli possest, multa sibi prius difficilia citius capit. Nam si quis se ad lineam convertit et applicat ipsum possest, ut videat possest lineale, hoc est ut videat lineam illud esse actu quod esse potest et omne id esse quod lineam fieri posse intelligit, utique ex sola illa ratione quia est possest ipsam videt lineam maximam pariter et minimam. Nam cum sit id quod esse potest, non potest esse maior: sic videtur maxima, nec minor: sic videtur minima. Et quia est id quod linea fieri potest, ipsa est terminus omnium superficierum. Sic et terminus figurae triangularis, quadrangularis et omnium polygoniarum et omnium circulorum et figurarum omnium, quae fieri possunt ex linea sive recta sive curva, et omnium figurarum exemplar simplex, verissimum et adaequatissimum et aequalitas in se omnes habens et per se omnia figurans. Et ita unica figura omnium figurabilium linealiter et ratio una atque causa omnium quantumcumque variarum figurarum.
[25]
In hoc aenigmate vides quomodo si possest applicatur ad aliquod nominatum, [quomodo] fit aenigma ad ascendendum ad innominabile, sicut de linea per possest pervenisti ad indivisibilem lineam supra opposita exsistentem, quae est omnia et nihil omnium lineabilium. Et non est tunc linea, quae per nos linea nominatur, sed est supra omne nomen lineabilium. Quia possest absolute consideratum sine applicatione ad aliquod nominatum te aliqualiter ducit aenigmatice ad omnipotentem, ut ibi videas omne quod esse ac fieri posse intelligis supra omne nomen, quo id quod potest esse est nominabile, immo supra ipsum esse et non-esse omni modo, quo illa intelligi possunt. Nam non-esse cum possit esse per omnipotentem, utique est actu, quia absolutum posse est actu in omnipotente. Si enim ex non-esse potest aliquid fieri quacumque potentia, utique in infinita potentia complicatur. Non esse ergo ibi est omnia esse. Ideo omnis creatura, quae potest de non-esse in esse perduci, ibi est ubi posse est esse et est ipsum possest.
[26]
Ex quo te elevare poteris, ut supra esse et non-esse omnia ineffabiliter, aenigmatice tamen, videas, quae de non-esse per actu esse omnia in esse veniunt. Et ubi hoc vides, verissime et discretissime nullum nomen nominabile per nos invenis. Illi enim principio non convenit nec nomen unitatis seu singularitatis nec pluralitatis aut multitudinis nec aliud quodcumque nomen per nos nominabile seu intelligibile, cum esse et non-esse ibi sibi non contradicant nec alia quaecumque opposita aut discretionem affirmantia vel negantia. Eius enim nomen est nomen nominum et non plus singulare singulorum quam universale simul omnium et nullius.
[27]
'''Bernardus:'''
Intelligo te dicere quomodo hoc nomen compositum possest de posse et esse unitum habet simplex significatum iuxta tuum humanum conceptum ducentem aenigmatice inquisitorem ad aliqualem de deo positivam assertionem. Et capis posse absolutum prout complicat omne posse supra actionem et passionem, supra posse facere et posse fieri. Et concipis ipsum posse actu esse. Hoc autem esse quod actu est omne posse esse dicis, id est absolutum. Et ita vis dicere quod ubi omne posse actu est, ibi pervenitur ad primum omnipotens principium. Non haesito quin omnia in illo complicentur principio, quod omnia quae quocumque modo possunt esse in se habet. Nescio si bene dico.
'''Cardinalis:'''
Optime. Principium igitur suam vim omnipotentem in nullo quod esse potest evacuat. Ideo nulla creatura est possest. Quare omnis creatura potest esse quod non est. Solum principium quia est ipsum possest, non potest esse quod non est.
'''Bernardus:'''
Clarum est hoc. Si enim principium posset non esse, non esset, cum sit quod esse potest.
'''Iohannes:'''
Est igitur absoluta necessitas, cum non possit non esse.
'''Cardinalis:'''
Recte dicis. Nam quomodo posset non esse, quando non-esse in ipso sit ipsum.
'''Iohannes:'''
Mirabilis deus, in quo non-esse est essendi necessitas.
[28]
'''Bernardus:'''
Quia mundus potuit creari, semper ergo fuit ipsius essendi possibilitas. Sed essendi possibilitas in sensibilibus materia dicitur. Fuit igitur semper materia. Et quia numquam creata, igitur increata. Quare principium aeternum.
'''Iohannes:'''
Non videtur procedere hoc tuum argumentum. Nam increata possibilitas est ipsum possest. Unde quod mundus ab aeterno potuit creari, est quia possest est aeternitas. Non est igitur verum aliud requiri ad hoc quod possibilitas essendi mundum sit aeterna nisi quia possest est possest, quae est unica ratio omnium modorum essendi.
[29]
'''Cardinalis:'''
Abbas bene dicit. Nam si posse fieri non habet initium, hoc ideo est, quia possest est sine initio. Praesupponit enim posse fieri absolutum posse, quod cum actu convertitur, sine quo impossibile est quicquam fieri posse. Quod si absolutum posse indigeret alio, scilicet materia sine qua nihil posset, non esset ipsum possest. Quod enim hominis posse facere requirat materiam quae possit fieri, quia non est ipsum possest, in quo facere et fieri sunt ipsum posse. Hoc enim posse quod de facere verificatur est idem posse quod de fieri verificatur.
'''Bernardus:'''
Difficile est mihi hoc capere.
'''Cardinalis:'''
Quando attendis in deo non-esse esse ipsum possest, capies. Nam si in posse facere non-esse coincidit, utique et posse fieri coincidit. Ac si tu fores auctor libri quem scribis, in posse tuo activo, scilicet in ipso scribere librum, complicaretur ipsum posse passivum, scilicet ipsum scribi ipsius libri, quia non-esse libri in tuo posse esse haberet.
[30]
'''Iohannes:'''
Maxima sunt quae aperis, pater. Nam omnia in possest sunt et videntur ut in sua causa et ratione, licet nullus intellectus capere possit ipsum nisi qui est ipsum.
'''Cardinalis:'''
Intellectus noster quia non est ipsum possest – non enim est actu quod esse potest; maior igitur et perfectior semper esse potest –, ideo ipsum possest licet a remotis videat, non capit. Solum ipsum possest se intelligit et in se omnia, quoniam in possest omnia complicantur.
'''Iohannes:'''
Bene considero quomodo omnia de possest negantur, quando nullum omnium quae nominari possunt sit ipsum, cum possit esse id quod non est. Ideo quantitas non est. Quantitas enim cum possit esse id quod non est, non est possest. Puta potest esse maior quam est aut aliud quam est; sed non sic possest, cui nec maioritas quae esse potest aut quicquam quod esse potest deest. Ipsum enim posse est actu perfectissimum.
[31]
Sed nunc subiunge quaeso, postquam ille superadmirabilis deus noster nullo quamvis etiam altissimo ascensu naturaliter videri possit aliter quam in aenigmate, ubi potius posse videri quam visio attingitur et in caliginem umbrosam pervenit inquisitor: quomodo ergo demum ille qui manet semper invisibilis videatur?
'''Cardinalis:'''
Nisi posse videri deducatur in actum per ipsum qui est actualitas omnis potentiae per sui ipsius ostensionem, non videbitur. Est enim deus occultus et absconditus ab oculis omnium sapientum, sed revelat se parvulis seu humilibus, quibus dat gratiam. Est unus ostensor, magister scilicet Iesus Christus. Ille in se ostendit patrem, ut qui eum meruerit videre qui est filius, videat et patrem.
[32]
'''Iohannes:'''
Forte vis dicere, quod pater illis ostenditur, in quibus Christus per fidem habitat.
'''Cardinalis:'''
Non potest Christus per fidem habitare in aliquo, nisi habeat spiritum veritatis, qui docet omnia. Diffunditur enim spiritus Christi per Christiformem et est spiritus caritatis, qui non est de hoc mundo, nec mundus ipsum capere potest, sed Christiformis qui mundum transiliit. Hic spiritus, qui stultam facit mundi sapientiam, est illius regni, ubi «videtur deus deorum in Sion». Est enim virtus illuminativa nati caeci, qui per fidem visum acquirit. Neque dici potest quomodo hoc fiat. Quis enim dicere posset hoc? Nec qui ex non-vidente factus est videns. Multis enim quaestionibus interrogabatur illuminatus, sed artem qua Christus eum fecit videntem nec scivit nec dicere potuit. Sed bene dixit ipsum facere potuisse sibi, quia credidit fieri posse videns ab ipso, et hanc fidem respiciens noluit ipsam irritam esse. Nemo enim umquam in ipso confidens derelictus est. Postquam enim homo est desperatus de se ipso, ita quod se tamquam infirmum et penitus impotentem ad desiderati apprehensionem certus est, convertit se ad amatum suum, indubia fide promissioni Christi inhaerens, et pulsat oratione devotissima, credens non posse derelinqui, si non cessaverit pulsare Christum, qui suis nihil negat. Indubie assequetur quaesitum. Apparebit enim Christus dei verbum et manifestabit se illi et cum patre suo ad ipsum veniet et mansionem faciet, ut videri possit.
[33]
'''Bernardus:'''
Capio te dicere velle quod viva fides, caritate scilicet formata quae facit quem Christiformem, illa implet defectum naturae et stringit quodammodo deum, ut quicquid in nomine Christi petierit assiduus orator, impetret. Confortatur ex spiritu fidei concepto in spiritu nostro ipse spiritus noster secundum mensuram fidei, sicut spiritus visivus oculi caeci nati tenebrosus et impotens spiritu fidei Christi sanatus et confortatus sibi prius invisibile vidit.
'''Cardinalis:'''
Illa est suprema unici salvatoris nostri Christi doctrina, ipsum, qui est verbum dei per quod deus fecit et saecula, omnia adimplere quae natura negat in eo, qui ipsum ut verbum dei indubitata fide recipit, ut credens in ea fide, in qua est Christus, potens sit ad omnia medio verbi in eo per fidem habitantis.
[34]
Sicuti aliqua in hoc mundo medio humanae artis fieri videmus per eos, qui artem habent in anima sua studio acquisitam, ita quod ars est in ipsis recepta et manens et verbum docens et imperans ea quae artis sunt, sic et ars divina, quae firmissima fide acquisita est in spiritu nostro, est verbum dei docens et imperans ea quae artis creativae et omnipotentis exsistunt. Et sicut non potest indispositus artista operari ea quae artis sunt, ita nec indispositus fidelis. Dispositio autem fidelis volentis deum videre, quae necessario requiritur, est munditia cordis. Illi enim beati sunt et deum videbunt, ut verbum fidei Christi nostri nos docet.
[35]
'''Bernardus:'''
Vellem de praemissis adhuc clarius si fieri posset informari.
'''Cardinalis:'''
Arbitror necessarium quod qui videre deum cupit, ipsum quantum potest desideret. Oportet enim quod posse desiderare ipsius perficiatur, ut sic actu tantum ferveat desiderium quantum desiderare potest. Hoc quidem desiderium est vivus amor, quo deum quaerens ipsum ex toto corde, ex tota anima, hoc est ex omnibus viribus suis, quantum scilicet potest, diligat. Quod quidem desiderium nemo habet nisi qui Christum ut dei filium ita diligit sicut Christus ipsum, in quo utique per fidem Christus habitat, ita ut dicere possit se spiritum Christi habere.
[36]
'''Iohannes:'''
Intelligo fidem superare naturam et non esse deum alia fide visibilem quam fide Christi. Qui cum sit verbum dei omnipotentis et ars creativa, dum spiritui nostro ipsum per fidem recipienti illabitur, super naturam elevat in sui consortium spiritum nostrum, qui non haesitat propter inhabitantem in eo spiritum Christi et eius virtute supra omnia ut verbum imperiale ferri.
'''Bernardus:'''
Utique in verbo imperativo cunctipotentis, qui dicit et facta sunt, ipsa omnipotentia, quae deus creator et pater omnium est, revelatur, neque in alio aliquo quam in suo verbo potest revelari. Cui igitur hoc verbum se manifestat, in ipso utique ut in filio pater ostenditur. Sed stupor est ingens hominem posse per fidem ad verbum omnipotentis ascendere.
[37]
'''Cardinalis:'''
Legimus aliquos subito artem verbi linguarum dono sancti spiritus recepisse, ita ut de ignorantibus subito facti sint scientes genera linguarum. Et haec vis non erat nisi participatio verbi divinae artis. Illi tamen non habuerunt scientiam nisi humanam, sed super hominem subito per infusionem acquisitam. Alii non solum linguarum sed doctorum peritiam receperunt, alii virtutem miraculorum. Et haec certa sunt. Fideles enim a principio cum fide viva talem spiritum receperunt, ut certi essent fidem tantae virtutis esse. Et sic si plantari debuit expediebat, non modo post eius receptionem, ut non quaerat signa sed sit pura et simplex.
[38]
Hic spiritus per fideles receptus quamvis cum mensura, tamen est spiritus Christi participator nos certos faciens quod quando in nobis habitaret integer spiritus Christi, ultimum felicitatis assecuti essemus, scilicet potestatem verbi dei per quod omnia, scilicet nostrae creationis scientiam. Felicitas enim ultima, quae est visio intellectualis ipsius cunctipotentis, est adimpletio illius desiderii nostri quo omnes scire desideramus. Nisi igitur ad scientiam dei qua mundum creavit pervenerimus, non quietatur spiritus. Semper enim restabit scientia scientiarum, quamdiu illam non attingit. Et haec scientia est verbi dei notitia, quia verbum dei est conceptus sui et universi. Qui enim non pervenerit ad hunc conceptum, neque ad scientiam dei attinget neque se ipsum cognoscet. Non enim potest se causatum cognoscere causa ignorata. Ideo hic intellectus cum sit omnia ignorans, intellectualiter in «umbra mortis» perpetua egestate tristabitur.
[39]
'''Iohannes:'''
Incidit mihi videre fidem esse videre deum.
'''Bernardus:'''
Quomodo?
'''Iohannes:'''
Nam fides est invisibilium et aeternorum. Videre ergo fidem est videre invisibile, aeternum seu deum nostrum.
'''Cardinalis:'''
Non es parvum verbum locutus, mi abba. In Christiano vero non est nisi Christus: in hoc mundo per fidem, in alio per veritatem. Quando igitur Christianus Christum videre quaerens facialiter linquet omnia quae huius mundi sunt, ut iis subtractis quae non sinebant Christum, qui de hoc mundo non est, sicuti est videri, in eo raptu fidelis in se sine aenigmate Christum videt, quia se a mundo absolutum qui est Christiformis videt. Non ergo nisi fidem videt, quae sibi facta est visibilis per denudationem mundialium et sui ipsius facialem ostensionem.
[40]
'''Bernardus:'''
Haec certe meo iudicio magna sunt valde et quam breviter atque clare a te dicta. Vellem tamen adhuc aliquid a te, pater, audire de sacratissima trinitate, ut de omnibus maximis aliquo a te sic audito mihi ipsi aliqualem praestare possem devotam consolationem.
'''Cardinalis:'''
Semper varie multa dici posse, licet insufficientissime, haec quae praemisi et quae in variis libellis meis legisti ostendunt. Multis enim valde et saepissime profundissimis meditationibus mecum habitis diligentissimeque quaesitis antiquorum scriptis repperi ultimam atque altissimam de deo considerationem esse interminam seu infinitam seu excedentem omnem conceptum. Omne enim cuius conceptus est aliquis, utique in conceptu clauditur. Deus autem id omne excedit. Nam conceptus de deo est conceptus seu verbum absolutum in se omne conceptibile complicans, et hic non est conceptibilis in alio. Omne enim in alio aliter est. Nihil enim per intellectum actu concipitur ut concipi posset. Per altiorem enim intellectum melius conciperetur. Solus per se seu absolutus conceptus est actu omnis conceptibilis conceptus. Sed noster conceptus, qui non est per se seu absolutus conceptus sed alicuius conceptus, ideo per se conceptum non concipit, cum ille non sit plus unius quam alterius, cum sit absolutus.
[41]
Ideo istum infinibilem et interminabilem seu inconceptibilem dei conceptum ob suam infinitatem etiam dicimus necessario ineffabilem. Verbum enim illud nullo nomine seu termino finiri seu diffiniri per nos potest, cum concipi nequeat. Sic neque ipsum nominamus unum nec trinum nec alio quocumque nomine, cum omnem conceptum unius et trini et cuiuscumque nominabilis excedat, sed ab eo removemus omne omnium conceptibilium nomen, cum excellat.
'''Iohannes:'''
Quanto igitur intellectus intelligit conceptum dei minus formabilem, tanto maior est, ut mihi videtur.
'''Cardinalis:'''
Recte dicis, abba. Ideo quicumque putat apprehendisse ipsum, sciat hoc ex defectu et parvitate sui intellectus evenire.
'''Bernardus:'''
Doctior igitur est sciens se scire non posse.
'''Cardinalis:'''
Hoc necessario omnes illuminatissimi etiam dicent.
'''Bernardus:'''
Dum considero nihil concipi per nos posse uti est conceptibile, clare mihi constat deum concipi non posse, qui concipi utique non potest nisi omnis conceptibilitas actu concipiatur.
[42]
'''Cardinalis:'''
Scimus quod omnis numerabilis proportio diametri ad costam est inattingibilis, cum nulli duo numeri dari possent, qui praecise sic se habeant. Sed quibuscumque datis habitudo eorum est aut maior aut minor quam diametri ad costam, et quibuscumque datis possunt dari numeri propinquiores illi habitudini. Et ita videtur possibilis, sed actu numquam datur illa possibilitas. Actus autem esset praecisio, ita quod numeri praecise se sic haberent. Ratio est: Quia nisi numerus detur qui nec par nec impar, non erit quaesitus. Omnis autem numerus quem nos concipimus necessario est par vel impar et non simul; ideo deficimus. Videmus tamen quod apud illum conceptum qui concipit nobis impossibile praecisio exsistit. Sic dicere nos oportet quod noster conceptus non potest proportionem ipsius posse et ipsius esse attingere, cum nullum medium commune habeamus per quod attingamus habitudinem, cum posse sit infinitum et indeterminatum et actus finitus et terminatus, inter quae non cadit medium. Sed videmus illa in deo esse indistincta, et ideo est supra nostrum conceptum.
'''Bernardus:'''
Cum omne quod per nos scitur non sciatur sicut sciri potest – potest enim melius sciri –, sola scientia dei, ubi omne posse est actu, est perfecta et praecisa.
[43]
'''Iohannes:'''
Nonne, Bernarde, verissimum est bis duo esse quattuor et omnem triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis?
'''Bernardus:'''
Immo.
'''Iohannes:'''
Non est igitur verum quod nostra scientia non attingat praecisam veritatem.
'''Cardinalis:'''
Oportet ut consideretur id quod dicitur. Nam in mathematicis quae ex nostra ratione procedunt et nobis experimur inesse sicut in suo principio per nos ut nostra seu rationis entia sciuntur praecise, scilicet praecisione tali rationali a qua prodeunt, sicut realia sciuntur praecise praecisione divina a qua in esse procedunt. Et non sunt illa mathematicalia neque quid neque quale sed notionalia a ratione nostra elicita, sine quibus non posset in suum opus procedere, scilicet aedificare, mensurare et cetera. Sed opera divina, quae ex divino intellectu procedunt, manent nobis uti sunt praecise incognita, et si quid cognoscimus de illis, per assimilationem figurae ad formam coniecturamur. Unde omnium operum dei nulla est praecisa cognitio nisi apud eum qui ipsa operatur. Et si quam de ipsis habemus notitiam, illam ex aenigmate et speculo cognitae mathematicae elicimus: sicut formam quae dat esse a figura quae dat esse in mathematicis. Sicut figura trianguli dat esse triangulo, ita forma seu species humana dat esse homini. Figuram trianguli cognoscimus, cum sit imaginabilis, formam humanam non, cum non sit imaginabilis nec sit quanta quantitate discreta seu continua. Omne autem, quod non cadit sub multitudine nec magnitudine, non potest nec concipi nec imaginari nec de eo phantasma fieri; sic nec praecise intelligi. Oportet enim omnem intelligentem phantasmata speculari. Ideo de his potius ‚quia est‘ quam ‚quid est‘ attingitur.
[44]
'''Bernardus:'''
Si igitur recte consideraverimus, nihil certi habemus in nostra scientia nisi nostram mathematicam, et illa est aenigma ad venationem operum dei. Ideo magni viri si aliquid magni locuti sunt, illud in similitudine mathematicae fundarunt: ut illud quod species se habent ut numeri et sensitivum in rationali sicut trigonum in tetragono et talia multa.
Cardinalis. Bene dicis. Ideo hic sic dixerim, ut sciatis quod si illam theologiam Christianorum deum esse unum et trinum in aenigmate videre volumus, recurrere nos possumus ad principium mathematicae: illud utique est unum pariter et trinum. Videmus enim quantitatem, sine qua non est mathematica, esse discretam, cuius principium est unum, et continuam, cuius principium est trinum. Nec sunt duo principia mathematicae, sed unum quod et trinum.
'''Bernardus:'''
Capio bene quoad discretam quantitatem unum principium, sed non quoad continuam trinum.
'''Cardinalis:'''
Prima figura quantitatis continuae est trigonus, in quam aliae figurae resolvuntur, quod ostendit ipsam esse primam. Tetragonus in trigonos resolvitur. Sed trigonus non potest resolvi in duorum angulorum aut unius anguli figuram. Quare patet primum principium mathematicae esse unitrinum.
[45]
'''Bernardus:'''
Si igitur viderem principium mathematicae in sua puritate, utique sine pluralitate ipsum viderem unitrinum. Principium enim est ante alteritatem et pluralitatem et tale, quod omnia principiata quando in simplex resolvuntur, ad ipsum terminantur.
'''Cardinalis:'''
Optime. Sed attende: Ut principium videatur, necesse est abstrahi simplex, sine quo nihil principiatorum esse potest. Si igitur simplex, sine quo nec numerus nec figura esse potest, est id quod non est plus unum quam trinum et ita unum quod trinum et non est trinum ex numero, cum numerus sit principiatum, sed trinum ut sit perfectum principium omnium, ita in aenigmate videtur deus unitrinus ut sit perfectissimum principium omnium.
[46]
'''Iohannes:'''
Sine numero dicis eum trinum. Nonne tres personae sunt ex ternario numero tres personae?
'''Cardinalis:'''
Nequaquam. Quia numerus quem tu conspicis dum hoc dicis est mathematicus et ex mente nostra elicitus, cuius principium est unitas. Sed trinitas in deo non est ab alio principio, sed est principium.
'''Bernardus:'''
Utique trinitas in principio est principium et non est a numero, qui non potest esse ante principium. «Omnis» enim «multitudinis unitas est principium». Si igitur trinitas in divinis esset numerus, et principiata a se ipsa esset.
'''Cardinalis:'''
Vides igitur primum principium unitrinum ante omnem numerum. Et si non potes hoc concipere quod sit ante numerum, hoc est ideo quia tuus intellectus sine numero nihil concipit. Id tamen, quod concipere nequit, videt supra conceptum negari non posse et credit. Sicut igitur deum magnum sine quantitate continua, ita trinum sine quantitate discreta seu numero. Et sicut credit deum magnum sibi attribuendo magnitudinem, ita credit trinum sibi attribuendo numerationem.
[47]
'''Iohannes:'''
Intelligo nos consideratione creaturarum habita creatorem unitrinum affirmare, qui – ut praedictum est – in se manet omni modo dicendi ineffabilis.
'''Cardinalis:'''
Recte ais. Nam sine potentia et actu atque utriusque nexu non est nec esse potest quicquam. Si enim aliquid horum deficeret, non esset. Quomodo enim esset si esse non posset? Et quomodo esset si actu non esset, cum esse sit actus? Et si posset esse et non esset, quomodo esset? Oportet igitur utriusque nexum esse. Et posse esse et actu esse et nexus non sunt alia et alia. Sunt enim eiusdem essentiae, cum non faciant nisi unum et idem. Rosa in potentia et rosa in actu et rosa in potentia et actu est eadem et non alia et diversa, licet posse et actus et nexus non verificentur de se invicem sicut de rosa.
'''Bernardus:'''
Bene capio non posse negari dum mente rosam video me unitrinam videre. Nam ipsam video in posse. Si enim posse de ea negaretur, utique non posset esse. Video ipsam in esse. Si enim esse de ea negaretur, quomodo esset? Et video ipsam in nexu utriusque. Negato enim utriusque nexu non esset actu, cum nihil sit actu nisi possit esse et sit; ab his enim procedit actualis exsistentia.
[48]
Sic video unitrinam rosam ab unitrino principio. Hoc autem principium in omnibus relucere video, cum nullum sit principiatum non unitrinum. Sed omnia principiata video nihil esse principii, licet omnia sint in ipso ut in causa et ratione. Deus igitur non est ut rosa unitrina. Nihil enim habet aeternum principium a principiato, sed est unitrinitas absoluta, a qua omnia unitrina id sunt quod sunt.
'''Iohannes:'''
Mihi similiter ut tibi, Bernarde, videtur. Nec alius est deus a quo est rosa in potentia, alius a quo in esse et alius a quo in nexu utriusque, cum non sit alia rosa quae est in posse et alia quae in esse et alia quae in nexu, sed unitrina. Sed cum Christiani dicant aliam esse personam ipsius absoluti posse, quam nominamus patrem omnipotentem, et aliam ipsius esse, quam quia est ipsius posse nominamus filium patris, et aliam utriusque nexum, quam spiritum vocamus, cum naturalis amor sit nexus spiritalis patris et filii: has personales differentias quomodo in aenigmate videre debeam, non capio.
[49]
'''Cardinalis:'''
Bene dicis, abba, aliam esse personam patris, aliam filii, aliam spiritus sancti in divinis propter infinitae perfectionis trinitatem. Non tamen est alia persona patris per aliquam alteritatem, cum omnem alteritatem supergrediatur benedicta trinitas, quae non est ab alio, sed per se est id quod est. Ideo pater non est aliud a filio propter identitatem essentiae et naturae, sed non est filius. Non per non-esse pater non est filius, cum ante omne non-esse sit deus unitrinus, sed quia esse praesupponit posse, cum nihil sit nisi possit a quo est, posse vero nihil praesupponit, cum posse sit aeternitas. Ideo cum videam deum qui non praesupponat sui principium et videam deum praesupponentem sui principium et videam deum procedentem ab utroque et non videam tres deos sed unitatem deitatis in trinitate, id quod sic video distincte in indistincta deitate verius et perfectius esse non dubito quam ego videam. Ideo sicut video ipsum absolutum posse in aeternitate esse aeternitatem et non video ipsum esse in aeternitate ipsius posse nisi ab ipso posse, sic credo ipsum posse aeternum habere hypostasim et esse per se et de ipso deo patre, qui est per se, generari deum, qui sit omne id quod est ab ipsa omnipotentia patris, ut sit filius omnipotentiae, id scilicet sit quod pater possit: omnipotens sit de absoluto posse seu omnipotente. A quibus procedat omnipotentiae et omnipotentis nexus. Video deum aeternaliter et eundem deum de deo aeternaliter ac eundem deum ab utroque aeternaliter procedentem. Sed quia subtilius sancti hoc viderunt quam nos, satis sit nos ad hoc devenisse quod sicut perfectio principii deposcit quod sit unum, ita deposcit veraciter quod sit trinum.
[50]
Non esset enim unitas naturalis et perfectissima, nisi in se haberet omnia quae ad perfectissimum principium sunt necessaria, quae per trinitatem exprimuntur. Neque trinitas esset perfecta, nisi esset una quae unitas. Non enim unitas quae de deo dicitur est mathematica, sed est vera et viva omnia complicans. Nec trinitas est mathematica, sed vivaciter correlativa. Unitrina enim vita est, sine qua non est laetitia sempiterna et perfectio suprema. Unde de essentia perfectissimae vitae est, quod sit perfectissime unitrina, ut posse vivere sit adeo omnipotens, quod de se sui ipsius generet vitam. A quibus procedit spiritus amoris et laetitia sempiterna.
[51]
'''Iohannes:'''
Quaeso parum audiri, si forte aliquid de his altis percepi. Et ad possest me converto. Cum omne quod est non sit nisi id quod potest esse, possest video omnium formabilium formam verissimam et adaequatissimam. Sed in omni re video posse, esse et utriusque nexum, sine quibus impossibile est ipsam esse, et illa video in qualibet re sic esse quod perfectius esse possunt. Ideo ubi haec sunt adeo perfecta quod perfectius esse nequeunt, ut in possest, ibi video omnium exsistentium unitrinum principium. In perfectione igitur primi principii necesse est omnium principiabilium esse perfectionem. Quae si maior concipi posset, utique non esset perfectio principii sed principiati.
'''Cardinalis:'''
Ita oportet quod humanus intellectus, qui primum principium sibi absconditum uti est capere nequit, ex principiatis intellectis – ut Paulus nos instruit – videat. Oportet ergo, si posse debet esse perfectissimum, quod in ipso sit esse et utriusque nexus. Sic si esse debet esse perfectissimum, oportet quod in ipso sit posse et utriusque nexus. Et si nexus debet esse perfectissimus, oportet in ipso esse posse et actum seu esse. Haec ergo videmus necessario in perfectissimo unitrino principio, licet quomodo haec se habeant, omnem intellectum exsuperet.
[52]
'''Bernardus:'''
Audi quaeso me, si huius tui dicti habeo intellectum. Et converto me ad motum. In essentia enim illius video primo posse et ab illo generari actum atque ab utroque procedere movere, qui est nexus ipsius posse et actus. Omnis autem motus qui concipi potest non est sicut esse potest motus, quia potest esse tardior et velocior motus, et ideo in posse ipsius non est actus et nexus utriusque, quando non movetur actus sicut potest moveri. Sed si motus esset id quod esse potest, tunc in posse foret actus et nexus aequaliter. Quantum posset tantum in posse esset actu. Et talis esset utriusque nexus. Ita de esse et nexu. Sed hic motus non intelligeretur. Nam cum esset id quod esse potest motus, utique neque maior neque minor esse posset et ita foret maximus pariter et minimus, velocissimus pariter et tardissimus seu quietissimus. Et qui foret motus cui quies non opponitur, ideo sublata oppositione nomen motus sibi non competeret, immo non plus foret motus quam non-motus, licet foret exemplar, forma, mensura et veritas omnis motus.
[53]
Motus autem qui intelligitur, cui quies opponitur, ille intelligitur, quia terminatur quiete ei opposita, et concipitur per finitum conceptum. Quando igitur intelligitur hunc conceptum de motu non esse conceptum motus qui id est quod esse potest, licet qualis ille sit intelligi nequeat, dimisso motu qui sciri potest convertit se mens ad videndum motum qui sciri nequit et non quaerit ipsum nec per nomen nec conceptum nec scientiam, immo per omnium quae de motu sciuntur ignorantiam. Scit enim se nequaquam illum motum videre, quamdiu aliquid horum manet. Tunc ad non-esse motus pertingens propius ad quaesitum ascendit, id enim quod se tunc supra esse et non-esse ipsius motus offert taliter quod quid sit penitus ignorat, quia est supra omne nomen. Ibi ignorantia est perfecta scientia, ubi non-esse est essendi necessitas, ubi ineffabile est nomen omnium nominabilium. Haec sic ex tuis dictis – nescio si bene – collegi.
'''Cardinalis:'''
Abunde animum applicasti.
[54]
'''Iohannes:'''
Quantum tradi potest doctrina ignorantiae illius quae ad ineffabile pergit, videtur dictum. Sed adiciam aliquod mei conceptus speculum. Nam licet aenigmata multa nos ducant, sine quibus ad incognitum deum non habemus accedendi modum – oportet enim ad aliquod cognitum respicere incognitum quaerentem –, tamen in minimis principia maxime relucent. Capio igitur abbreviatum verbum concisum valde puta IN. Dico: Si volo intrare divinas contemplationes, per ipsum IN, cum nihil possit intrari nisi per ipsum IN, intrare conabor. Primo ad figuram eius adverto quomodo est ex tribus aequalibus lineis quasi unitrinum et quomodo I et N per spiritum conexionis nectuntur. In ipso enim IN est primo I, deinde N et utriusque nexus, ut sit una simplex dictio IN I et N et utriusque nexu consistens. Nihil simplicius I. Nulla littera figurari potest sine illa simplici linea, ut sit principium omnium. N primo omnium ex simplicissimo I in se ducto generatur. Nec N littera est bis I littera, sed ex I semel in se ducta, ut sit una littera. In N enim est I explicatum. Unde si I additur ad N, non plus vocis habetur. Iam enim erat in N eius virtus. N enim non consonat ipsi E quasi N sit EN, sed ipsi I ut sit IN, ut sciunt illi, qui Graecarum litterarum peritiam habent. Nexus igitur utriusque naturalissimus est. Figura igitur unitrini principii conveniens ipsius IN videtur. Deinde adverto quomodo est primo I, scilicet principium. Ex quo N, ubi se I primo manifestat. N enim est notitia, nomen seu relatio potentiae ipsius I principii.
[55]
Deinde considero quomodo per IN intratur in deum et omnia. Nam omnia quae nominari possunt nihil nisi IN in se continent. Si enim IN non esset, nihil in se omnia continerent et vacua penitus forent. Dum enim intueor in substantiam, video ipsum IN substantiatum, si in caelum caelestiatum, si in locum locatum, si in quantum quantificatum, si in quale qualificatum, et ita de omnibus quae dici possunt. Quare in termino est terminatum, in fine finitum, in altero alteratum. Si vero video ipsum IN ante omne nomen, utique nec terminatum nec finitum nec aliquod esse video omnium quae nominari possunt. Quaecumque vero video in IN, video ineffabilitatem intrasse. Nam si video finem aut terminum in IN, non possum amplius ipsum nominare aut finem aut terminum. Transivit enim in IN, quod nec est finis nec terminus. Unde secundum hoc videretur mutasse nomen in oppositum, ut nominetur terminus in IN interminus seu non-terminus. Et quia IN, quod omnia implet et sine quo omnia sunt vacua, inest et immanet, integrat et informat, ideo est perfectio omnis rei, omnis termini et omnis finis et omnium. Patet IN plus esse quam finis aut terminus, ut finis in IN non desinat esse finis, sed sit valde finis et finis in fine seu finis finium, ut non vocetur finis, quia non finitur omni fine, sed excedit. Sic enim omnia quando in absoluto videntur fiunt ineffabilia. IN igitur in suo simplicissimo significato complicat simul affirmationem et negationem, quasi I sit ita et N sit non, quae in IN conectantur. IN enim dum adicitur aliis dictionibus, aut est affirmatio aut negatio, in se vero utriusque complicatio.
[56]
IN igitur videtur conveniens speculum relucentiae divinae theologiae, quoniam «in omnibus est omnia, in nihilo nihil» et omnia in ipso ipsum. De hoc IN in se ineffabili quis quae dici possent explicaret nisi ille cuius loqui est perfectum cum sit possest? Solum enim verbum quod est elocutio omnium dicibilium hoc potest.
'''Cardinalis:'''
Subtiliter considerasti, pater abba, et satis est fecundum aenigma tuum, quoniam in spiritum ducit. Nam quae in deo sunt nemo scit nisi spiritus dei sicut quae in homine spiritus hominis. Ipsum igitur IN est aenigma spiritus omnia scrutantis. Sed qui per ipsum IN maiestatem dei intrare nititur, ut perscrutator opprimitur a gloria. Non enim IN ipsum quod notatur et intelligitur est lumen illuminans incomprehensibilitatis ipsius deitatis in se ipsa absolutae ostensionem, sed IN et omnia nomina, quae infinitatem deo attribuunt, eius incomprehensibilitatem nituntur ostendere per supereminentiam.
[57]
'''Bernardus:'''
Quoniam abbas per verbum breve et concisum se intrasse in profunda ostendit, ne ego nil dicendo videar in vacuum tot alta audisse, dicam quoddam aenigma non reiciendum in ipso possest: Video E simplicem vocalem unitrinam. Nam est vocalis ipsius possE, ipsius Esse et nExus utriusque. Vocalitas eius utique simplicissima est trina. Et ut refertur ad possE non refertur ad esse et ut refertur ad Esse non refertur ad posse et ita ut refertur ad nExum utriusque non refertur nec ad posse nec ad esse sed nExum. Has igitur relationes in ipso E inconfusas et quamlibet per se veram et perfectam video non esse tres vocales seu vocalitates sed unam simplicissimam et indivisibilem vocalitatem. Cum igitur haec sic mente contemplor, magnum mihi praebet haec aenigmatica visio fidei orthodoxae argumentum, ut deum unitrinum simplicissimum credam principium esse in mundo aliquali similitudine licet remotissima ut vocalitas ipsius E in possest, a quo mundus habet quod potest esse et quod est et conexionem utriusque. Sicut enim probatur vocalitatem E dare omnia ipsi possest, quoniam E sublato penitus desinit esse dictio significativa, sic deo sublato mundus penitus desineret. Nec opus video ut de hac aenigmatis assimilativa proprietate plura dicam, cum vos ipsi melius me applicare possitis.
[58]
'''Cardinalis:'''
Laudo aenigma tuum, Bernarde, utique aptum proposito. Sed aenigmatum nullus est finis, cum nullum sit adeo propinquum quin semper possit esse propinquius. Solus dei filius est «figura substantiae» patris, quia est quicquid esse potest. Forma dei patris non potest esse aut verior aut perfectior, cum sit possest.
'''Bernardus:'''
Si adhuc de aenigmatibus dicenda tibi aliqua post multa et varia in opusculis et sermonibus tuis tacta occurrunt, adicias. Nam intellectum abunde ad theologiam manuducunt.
'''Cardinalis:'''
Placet. Quoniam plurimum difficile est videre quomodo unum omnia quod essentialiter in omnibus, ad hoc quaerantur clariora aenigmata. Cuius tamen in libello Iconae satis conveniens ponitur aenigma. Sicut enim deus omnia et singula simul videt, cuius videre est esse, ita ipse omnia et singula simul est. Homo enim simul et semel in aures omnium et singulorum ipsum audientium verbum immittit. Sic deus, cuius loqui est creare, simul omnia et singula creat. Et cum verbum dei sit deus, ideo deus in omnibus et singulis est creaturis. De quo in dicto Iconae libello latius.
[59]
Sed quomodo deus in se absolute consideratus sit actus omnis posse seu forma simplicissima simul et infinitissima, non video aenigma intellectuale propinquius quam si pono lineam infinitam. Declaravi enim in libello Doctae ignorantiae illam si dabilis esset actum esse omnis posse lineae, scilicet terminum omnium per lineam terminabilium et adaequatissimum omnium figurarum lineabilium exemplar. Sic necesse est se habere absolutam entitatem seu formam. Absoluta enim est interminata et infinita. Quare est cuiuslibet terminatae et finitae adaequatissimum exemplar, cum nulli sit aut maior aut minor. Deum autem esse absolutum necesse est, cum praecedat omne non-esse et per consequens omnem alteritatem et contractionem. Ideo nulli alter vel diversus, licet nihil ad eius aequalitatem accedere possit, cum omnia alia sint altera et finita. Unde cum deo nihil sit impossibile, oportet per ea quae in hoc mundo sunt impossibilia nos ad ipsum respicere, apud quem impossibilitas est necessitas. Sicut infinitas in hoc mundo actu est impossibilis, sic magnitudo cuius non est finis est necessitas illa, quae non-ens seu nihil ut sit necessitat.
[60]
Adhuc mathematice aenigmatizando considera, quomodo summa aequalitas quantitatum ipsas ab omni pluralitate absolvit. Puta si concipis circuli a centro ad circumferentiam lineas ut describitur in pavimento, videntur esse aequales, sed non sunt propter pavimenti fluxibilitatem et materiam, ita quod nulla est alteri praecise similis, ut in Docta ignorantia ostenditur. Sed dum intellectualiter circulus in se consideratur, lineae multae in pavimento non possunt ibi esse aliae et aliae, quia causa alteritatis cessat scilicet materia. Sic nec sunt plures. Sicut igitur de lineis dictum est, ita de omni quanto scilicet superficie et corpore. Quando igitur video in pavimento unam superficiem terminari figura circulari, et aequalem superficiem figura triangulari terminari et aequalem figura hexagonali et ita de omnibus signabilibus figuris et post haec considero plures videri superficies illas aequales ob subiectum aliud et aliud, in quo aliter et aliter describuntur, abstraho igitur mentaliter a subiecto et video quomodo prius una et eadem superficies fuit mihi alia et alia visa, quia vidi in alio et alio loco et subiecto. Et deinde adverto quod una et eadem superficies est circulus, est trigonus, est hexagonus et omnis figura, qua superficies figurari et terminari potest.
[61]
Per hoc aenigma entitatem ab hoc et illo absolutam video actu esse omnium et singulorum entium essendi formam quomodocumque formabilem, non quidem similitudinarie et mathematice, sed verissime et forma[bi]liter, quod et vitaliter dici potest. Et hoc aenigma mihi placet. Nam eandem superficiem posse esse circularem et rectilinealem et polygoniam et eius praxim nuper ostendi. Esto igitur quod possibile esse ponatur actu esse, uti in theologicis fatendum est, utique tunc aenigma clarius dirigit. Quare secundum mathematicae perfectam comprehensionem ad theologiam aenigma propinquius fieri posse arbitror. Et haec de hoc nunc sic dicta sint.
[62]
'''Iohannes:'''
Timeo ne importunus videar et taediosus alioquin adhuc informari peterem.
'''Cardinalis:'''
Petite ambo. Nam hae collocutiones nequaquam me fatigant, sed apprime delectant. Ideo si quid restat, cum alio forte tempore minus otii detur mihi, nequaquam nunc indulgete.
'''Iohannes:'''
Inter innumera quae audire vellem est unum praecipue quomodo hanc omnipotentem formam negative melius attingimus, quae dicitur super omne esse et non-esse videri.
'''Cardinalis:'''
Oportet, abba, praesupponere quae alias a me audisti: tres esse speculativas inquisitiones. Infima est physica, quae circa naturam versatur et considerat formas inabstractas, quae subsunt motui. Nam forma in materia est natura et ideo inabstracta est atque in alio, ideo aliter. Secundam igitur instabilitatem materiae continue movetur seu alteratur. Et hanc inquirit anima sensibus et ratione.
[63]
Alia est speculatio circa formam penitus absolutam et stabilem, quae est divina et est ab omni alteritate abstracta, ideo aeterna sine omni motu et variatione. Et hanc formam quaerit anima per se sine phantasmate supra omnem intelligentiam et disciplinam per supremam sui ipsius acutiem et simplicitatem, quae intellectualitas a quibusdam dicitur. Estque media speculatio circa inabstractas formas tamen stabiles, quae mathematica dicitur. Considerat enim circulum, qui non est a subiecto seu omni materia intelligibili abstractus sed bene a materia corporali et instabili. Non enim considerat circulum ut in pavimento corruptibili sed ut in sua ratione seu diffinitione. Et vocatur speculatio illa mathesis seu disciplina. Traditur enim via disciplinae. Et utitur anima in huius inquisitione intellectu cum imaginatione. De his alias.
[64]
Nunc autem de absoluta forma theologizantes dicimus, quoniam ipsa primarie dat esse. Omnis enim forma adveniens materiae dat ei esse et nomen. Ut cum figura Platonis advenit aeri, dat aeri esse et nomen statuae. Sed quia omnes formae inabstractae, quae sine materia non subsistunt nisi notionaliter, proprie non dant esse, sed ex ipsarum cum materia conexione surgit esse, ideo necesse est quod sit forma penitus abstracta per se subsistens sine cuiuscumque indigentia, quae det materiae possibilitatem essendi et formae ei advenienti actualitatem et utriusque conexioni rei exsistentiam. Formae igitur quanto magis indigent subiecto seu materia ut subsistant actu, utique debiliores et materialiores sunt et magis naturam subiecti imitantur et ideo minus perfectae. Quanto vero minus indigent subiecto, formaliores, stabiliores et perfectiores exsistunt. Oportet igitur quod forma quae penitus nullo alio indiget quoniam infinitae perfectionis in se omnium formarum formabilium complicet perfectiones, quoniam est actu ipse essendi thesaurus a quo emanant omnia quae sunt, quemadmodum ipsa ab aeterno in thesauro sapientiae concepta vel reposita sunt.
[65]
Refert Moyses deum dixisse: Ego sum entitas, quod reperitur in libris nostris translatum – ut praedictum est –: «Ego sum qui sum.» Esse igitur quod entitas nominat nobis formarum formam. Nulli dabili formae convenit esse quod entitas nisi illi penitus abstractae et adeo perfectae quod ab omni indigentia sit libera. Potest igitur omnis forma esse perfectior quae non est absoluta entitas. Esse autem quod entitas est perfectio omnis esse et ideo omnium formarum complicatio. Unde nisi ipsa entitas daret omnibus formis esse formativum, nequaquam haberent. In omnibus igitur est divina essentia quae entitas absoluta dans omnibus esse tale quale habent. Cum autem omnia bonum appetant et nihil appetibilius ipso esse, quod de suo thesauro utique optimo emanare facit entitas absoluta, ideo deum quem entitatem nominamus solum bonum dicimus, quia ab ipso optimum donum nobis gratissimum, nostrum scilicet proprium esse, recipimus.
[66]
Quaerimus autem fontem nostri esse videre per omnes nobis possibiles modos et reperimus per negativam nos verius iter carpere, cum sit incomprehensibilis quem quaerimus et infinitus. Ut igitur tibi nunc dicam quae a me exigis, de negativa recipiamus negativam scilicet non-esse, quae omnium negationum prima videtur. Nonne negativa illa praesupponit et negat?
'''Iohannes:'''
Utique praesupponit esse et negat esse.
'''Cardinalis:'''
Id igitur esse quod praesupponit ante negationem est.
'''Iohannes:'''
Utique sic est necesse secundum nostrum intelligendi modum.
'''Cardinalis:'''
Esse igitur quod negatio praesupponit utique aeternum est. Est enim ante non-esse, et esse id quod negat post non-esse est initiatum.
'''Iohannes:'''
Necesse videtur.
[67]
'''Cardinalis:'''
Negatio igitur quae cadit super esse negat esse illud sic nominatum esse praesuppositum, quod non est aliud dicere nisi quod esse post non-esse nequaquam est esse aeternum et ineffabile.
'''Iohannes:'''
Negare ista nequeo.
'''Cardinalis:'''
Sic verius video deum quam mundum. Nam non video mundum nisi cum non-esse et negative, ac si dicerem: Mundum video non esse deum. Deum autem video ante non-esse; ideo nullum esse de ipso negatur. Esse igitur ipsius est omne esse omnium quae sunt aut esse quoquomodo possunt. Hoc nulla alia via absque phantasmate simplicius et verius videri potest. Per negativam enim praesuppositum ipsum, quod non-esse antecedit, entitatem omnis esse in aeternitate simplici intuitu vides, a quo omne quod non-esse sequitur negas.
Iohannnes: Intelligo ipsum praesuppositum esse in negatione necessario antecedere non-esse, alias utique nihil esset. Quis enim non-esse in esse produxisset? Non ipsum non-esse, quando non praesupponeret esse a quo produceretur. Si igitur aliquid esse affirmamus, necesse est id quod dicis esse verissimum.
[68]
'''Cardinalis:'''
Bene infers, abba. Tu autem vides aliqua esse, caelum scilicet et terram et mare et cetera. Vides autem unum non esse aliud, et ita illa vides post non-esse. Vides igitur illa de aeterno esse post non-esse hoc esse quod sunt. Cum enim praecedat ipsa aeternitas non-esse, quod se in esse producere nequit, necesse est omnia per aeternum esse de non-esse seu non exstantibus produci. Aeternum igitur esse est necessitas essendi omnibus.
'''Iohannes:'''
Pater, dicito clarius si potes quomodo omnia in aeterno esse videre queam.
'''Cardinalis:'''
Si sol in eo quod est foret etiam eo ipso omnia quae non est, tunc utique foret ante non-esse et ita sol et omnia, quia nihil de ipso negari posset.
'''Iohannes:'''
Admitto. Sed me conturbat conceptus solis, qui est terminatus.
'''Cardinalis:'''
Iuves te igitur et respice in ipsum esse solis et deinde tolle li ‚solis‘ et omnem inabstractionem, removendo sic negativam: tunc de eo vides nihil negari. Quando enim vides quod esse solis non est esse lunae, hoc evenit quia vides esse inabstractum et sic contractum et limitatum quod ideo solare dicitur. Si igitur aufers terminum et videas esse interminum seu eterminum sive aeternum, utique tunc vides ipsum ante non-esse.
[69]
'''Iohannes:'''
Quodlibet igitur esse sic video in deo aeterno deum et omnia esse.
'''Cardinalis:'''
Ita est. Nam cum deus aeternus omnia de non-esse producat, nisi ipse actu esset omnium et singulorum esse, quomodo de non-esse produceret?
'''Iohannes:'''
Haec igitur vera sunt quae sancti asserunt. Aiunt enim deum esse quantum sine quantitate, qualem sine qualitate et ita de omnibus.
'''Cardinalis:'''
Sic dicunt. Sed dicito tu quomodo illud intelligas.
'''Iohannes:'''
Intelligo ipsum omnium quae videmus veritatem absolutam. Ideo oportet de contracto contractionem negare, ut absolutum pertingamus. In visibili namque quantitate attendo quomodo est vera quantitas. Veritatem igitur eius, per quam vera est, in absoluto inspicere attempto et video ipsam esse quantitatem sine tali quantitate quam vidi post non-esse sic et sic terminatam et limitatam, quae per hoc nomen ‚quantitas‘ designatur.
[70]
Oportet igitur me citra non-esse relinquere omnia ea, per quae quantitas est potius quantitas quam omnia. Et ita nomen, diffinitionem, figuram et omnia, quae omni sensu, imaginatione et intellectu de quantitate apprehenduntur, abicio, ut sic perveniam ad non-esse huius quantitatis. Deinde respicio in aeternam eius quod prius videram causam et rationem. Quae etsi sit ineffabilis ante omne nomen, tamen ipsam aeternitatem quantitatem sine quantitate nomino, quia ratio et veritas nominabilis quantitatis. Ratio autem quanti non est quanta, sic nec veritas seu aeternitas, sicut nec ratio temporis est temporalis sed aeterna.
[71]
'''Cardinalis:'''
Gaudeo haec a te audisse. Nec haec quae dixisti cuiquam mira videbuntur, qui experitur in se quomodo calor in regione sensibilium est sine calore in regione virtutum cognoscitivarum magis abstractarum. Calor cum calore est in sensu ubi calor sentitur, sed in imaginatione sive intellectu sine calore attingitur. Ita de omnibus quae sensu attinguntur pariformiter dicendum. Odor enim sine odore et dulce sine dulcedine et sonus sine sono et ita de singulis. Sicut igitur quae sensibiliter sunt in sensu insensibiliter sunt in intellectu, quia in eo non sunt sensibiliter sed intellectualiter et intellectus, sic omnia quae sunt mundialiter in mundo sunt immundialiter in deo, quia ibi sunt divine et deus. Ita temporalia intemporaliter quia aeterne et corruptibilia incorruptibiliter, materialia immaterialiter et plura impluraliter et numerata innumerabiliter, composita incomposite, et ita de omnibus. Quod totum non est aliud nisi quod omnia sunt in suo proprio et adaequatissimo aeterno esse sine omni substantiali aut accidentali differentia discretissime ipsa simplicissima aeternitas.
[72]
'''Bernardus:'''
Audivi utique alta lucide resolvi. Ex quibus elicio mundum post non-esse initiatum ideo Graece dici pulchrum cosmon, quia est ab ineffabili aeterna pulchritudine, quae est ante non-esse. Et nomen id negat ipsum esse ipsam pulchritudinem ineffabilem. Affirmat tamen esse illius imaginem, cuius ineffabilis est veritas. Quid igitur est mundus nisi invisibilis dei apparitio? Quid deus nisi visibilium invisibilitas, uti apostolus in verbo in principio nostrae collocutionis praemisso innuit? Mundus igitur revelat suum creatorem, ut cognoscatur, immo incognoscibilis deus se mundo in speculo et aenigmate cognoscibiliter ostendit, ut bene dicebat apostolus apud deum non esse est et non sed est tantum. Vivorum regio, quae est in aeternitate ante non-esse, aliquantulum mihi incipit ex dictis quia est apparere atque quale sit istud magnum chaos, de quo Christus loquitur quod est inter incolas immortalitatis aeternae et eos qui inhabitant infernum, ac quod Christus magister noster ignorantiam tollens et viam ad immortalitatis aeternitatem nos docens omnia supplebit, quae nos aeternae illius immortalitatis incapaces reddunt.
[73]
Nunc satis erit tanta dixisse, quae si placet epilogando concludas.
'''Cardinalis:'''
Forte sic tempus fieri postulat. Movistis ex Pauli summi theologi sententia quomodo ex creatura mundi intellecta conspiciuntur invisibilia dei. Diximus mente illa creatoris sempiternam virtutem et invisibilem divinitatem conspici, quae mundum creaturam intelligit. Non est enim possibile creaturam intelligi emanasse a creatore, nisi videatur in invisibili virtute seu potestate eius ipsam aeternaliter fuisse. Oportet omnia creabilia actu in eius potestate esse, ut ipse sit formarum omnium perfectissima forma. Oportet ipsum omnia esse quae esse possunt, ut si verissima formalis seu exemplaris causa. Oportet ipsum in se habere omnium formabilium conceptum et rationem. Oportet ipsum esse supra omnem oppositionem. Nam in ipso non potest esse alteritas, cum sit ante non-esse. Si enim post non-esse esset, non esset creator sed creatura de non-esse producta. In ipso igitur non-esse est omne quod esse potest. Ideo de nullo alio creat, sed ex se, cum sit omne quod esse potest.
[74]
Et quando ipsum conati sumus super esse et non-esse videre, non potuimus intelligere quomodo foret visibilis qui est super omne simplex et compositum, super omne singulare et plurale, super omnem terminum et infinitatem, totaliter undique et nullibi, omniformis pariter et nulliformis et penitus ineffabilis, in omnibus omnia, in nullo nihil et omnia et nihil in ipso ipse, integre, indivise in quolibet quantumcumque parvo et simul in nullo omnium. Qui se in omni creatura ostendit unitrinum exemplar verissimum et adaequatissimum, omnem sensibilem, imaginabilem et intellectualem phantasmatibus inhaerentem in infinitum excedentem cognitionem, cum his cognitionibus nihil incorporeum et spirituale attingatur, sed altissimo et ab omnibus phantasmatibus absoluto intellectu omnibus transcensis ut nihil omnium quae sunt reperitur inintelligibilis ignoranter seu inintelligibiliter in umbra seu tenebra sive incognite. Ubi videtur in caligine et nescitur, quae substantia aut quae res aut quid entium sit, uti res, in quo coincidunt opposita, scilicet motus et quies simul, non ut duo, sed supra dualitatem et alteritatem. Haec visio in tenebra est, ubi occultatur ipse deus absconditus ab oculis omnium sapientum.
[75]
Et nisi sua luce pellat tenebram et se manifestet, manet omnibus ipsum via rationis et intelligentiae quaerentibus penitus incognitus. Sed non deserit quaerentes ipsum summa fide et spe certissima atque fervidissimo quantum fieri potest desiderio, scilicet via illa quam nos docuit magister unicus Christus dei filius, viva via, solus ostensor patris sui, creatoris nostri omnipotentis. Quaecumque igitur per nos dicta sunt non ad aliud tendunt quam ut intelligamus ipsum omnem intellectum excedere. Cuius facialis visio quae sola felicitat nobis fidelibus per veritatem ipsam dei filium promittitur, si viam nobis verbo et facto patefactam ipsum sequendo tenuerimus. Quod nobis ipse dominus noster Iesus Christus concedat semper benedictus. Amen.
 

&lt;center&gt;''Laus deo. Finis trialogi aut verius stellae habiti a sapientissimo et reverendissimo patre domino Nicolao de Cusa, sanctae Romanae ecclesiae presbytero, cardinale tituli sancti Petri ad vincula cum duobus familiaribus suis, domino Bernardo cancellario archiepiscopi Salsburgensis et Iohanne Andrea Vigevio, abbate monasterii sanctae Iustinae de Sezadio.''&lt;/center&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>k77rs015ymbibo5of3mr9fc0onx2c14</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186179</id>
      <parentid>186169</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:47:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77187" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Trialogus de possest
|Annus=ca. 1460
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_tria.html Bibliotheca Augustana]
}}
&lt;div class=text&gt;
 
&lt;center&gt;''Incipit dialogus reverendissimi in Christo patris domini''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''Nicolai de Cusa cardinalis sancti Petri ad vincula de possest.''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''Interlocutores tres sunt.''&lt;/center&gt;


'''Bernardus:'''
Cum nobis concedatur colloquendi cardinalem dudum optata facultas nec sibi sit onerosum conceptum diu pensatum propalare, velis, peto, mi abba Iohannes, aliqua ex tuis studiis ipsum excitandi gratia proponere. Provocatus indubie grata nobis reserabit.

'''Iohannes:'''
Audivit iam ante me saepissime. Si quid moveris tu, ipse scilicet citius occurret, cum te placido vultu respiciat et diligat. Nec deero, si sic iudicabis. Accedamus igitur propius ad ignem. Ecce ipsum in sella tuis desideriis placere paratum.

'''Cardinalis:'''
Accedite. Frigus solito intensius nos artat et excusat, si igni consederimus.

'''Bernardus:'''
Cum tempus sic urgeat, proni sumus tuis iussis parere.

'''Cardinalis:'''
Aliqua inter vos versatur forte dubitatio, cum sitis solliciti. Facite me studiorum vestrorum participem.

'''Iohannes:'''
Dubia utique habemus, quae tu speramus dissolves. Si placet, Bernardus movebit.

'''Cardinalis:'''
Placet.

'''Iohannes:'''
Incidi in studium epistulae Pauli apostoli ad Romanos et legi, quomodo deus manifestat hominibus ea, quae eis de ipso nota sunt. Ait autem hoc fieri hoc modo: «Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque eius virtus et divinitas.» Istius modi elucidationem a te audire exposcimus.

'''Cardinalis:'''
Quis melius sensum Pauli quam Paulus exprimeret? Invisibilia alibi ait aeterna esse. Temporalia imagines sunt aeternorum. Ideo si ea quae facta sunt intelliguntur, invisibilia dei conspiciuntur, uti sunt sempiternitas, virtus eius et divinitas. Ita a creatura mundi fit dei manifestatio.

'''Bernardus:'''
Miramur abbas et ego quod invisibilia conspiciuntur.

'''Cardinalis:'''
Conspiciuntur invisibiliter, sicut intellectus invisibilem veritatem, quae latet sub littera, quando intelligit quae legit invisibiliter videt. Dico invisibiliter hoc est mentaliter, cum aliter invisibilis veritas, quae est obiectum intellectus videri nequeat.

'''Bernardus:'''
Quomodo autem a visibili creatura mundi elicitur haec visio?

'''Cardinalis:'''
Id, quod video sensibiliter, scio ex se non esse. Sicut enim sensus nihil a se discernit, sed habet discretionem a superiori virtute, sic et sensibile a se non est, sed est ab altiore virtute. Ideo apostolus dicebat «a creatura mundi», ut a visibili mundo tamquam creatura ad creatorem elevemur. Quando igitur videndo sensibile intelligo ipsum a quadam altiori virtute esse, cum sit finitum, quod a se esse nequit – quomodo enim finitum sibi ipsi terminum posuisset? –, tunc virtutem, a qua est, non possum nisi invisibilem et aeternam conspicere. Virtus enim creativa non potest intelligi nisi aeterna. Nam quomodo esset ab alia virtute, nisi foret creata? Sempiterna igitur est virtus, per quam mundi exstat creatura, ideo invisibilis. «Quae enim videntur, temporalia sunt.» Et haec est ipsa omni creaturae invisibilis divinitas.

'''Bernardus:'''
Forte hoc sic est ut clare ostendis. Videtur tamen Paulum parum per hoc aperire de dei desideratissima notitia.

'''Cardinalis:'''
Immo non pauca sed maxima. Dixit enim: «Invisibilia» ipsius dei «a creatura mundi intellecta conspiciuntur», non quod invisibilia dei sint quid aliud quam deus invisibilis, sed quia plura in creatura mundi sunt visibilia, quorum quodlibet sua adaequata ratione id est quod est, ideo de qualibet visibili creatura docet ad cuiuslibet invisibile principium ascendendum.
'''Bernardus:'''
Intelligimus competenter ista, quomodo a creaturis incitamur, ut earum rationes aeternas in principio conspiciamus. Hoc potuisset sic clare per apostolum dici, si aliud non intendebat. Quod si aliquid dicere proposuit fecundius deum apprehendere gliscenti rogamus aperiri.

'''Cardinalis:'''
Arbitror quod multa valde etiam altissima et mihi abscondita. Sed quae nunc conicio haec sunt: Docere nos voluit apostolus, quomodo in deo illa invisibiliter apprehendere poterimus, quae in creatura videmus. Omnis enim creatura actu exsistens utique esse potest. Quod enim esse non potest, non est. Unde non-esse non est creatura. Si enim est creatura, utique est. Creare etiam cum sit ex non-esse ad esse producere, utique clare ostendit ipsum non-esse nequaquam creaturam. Neque hoc parvum est apprehendisse.

Dico autem consequenter: Cum omne exsistens possit esse id quod est actu, hinc actualitatem conspicimus absolutam, per quam quae actu sunt id sunt quod sunt. Sicut cum alba videmus visibili oculo, albedinem intellectualiter intuemur, sine qua album non est album. Cum igitur actualitas sit actu, utique et ipsa potest esse, cum impossibile esse non sit. Nec potest ipsa absoluta possibilitas aliud esse a posse, sicut nec absoluta actualitas aliud ab actu. Nec potest ipsa iam dicta possibilitas prior esse actualitate quemadmodum dicimus aliquam potentiam praecedere actum. Nam quomodo prodisset in actum nisi per actualitatem? Posse enim fieri si se ipsum ad actum produceret, esset actu antequam actu esset. Possibilitas ergo absoluta, de qua loquimur, per quam ea quae actu sunt actu esse possunt, non praecedit actualitatem neque etiam sequitur. Quomodo enim actualitas esse posset possibilitate non exsistente? Coaeterna ergo sunt absoluta potentia et actus et utriusque nexus. Neque plura sunt aeterna, sed sic sunt aeterna quod ipsa aeternitas. Videnturne vobis haec sic aut aliter se habere?

'''Bernardus:'''
Utique mens dissentire nequit.

'''Iohannes:'''
Quasi dum solem intueor, negare nequeo ipsum superlucidum; sic ista tuo ductu clarissima intueor. Exspecto autem quod more tuo magna ex his inferas.

'''Cardinalis:'''
Satis mihi est, si vestro iudicio non aberro. Pergam ergo hac via ad quae festino. Nominabo autem hanc quam sic videmus aeternitatem deum gloriosum. Et dico nunc nobis constare deum ante actualitatem, quae distinguitur a potentia, et ante possibilitatem, quae distinguitur ab actu, esse ipsum simplex mundi principium. Omnia autem quae post ipsum sunt cum distinctione potentiae et actus, ita ut solus deus id sit quod esse potest, nequaquam autem quaecumque creatura, cum potentia et actus non sint idem nisi in principio.

'''Bernardus:'''
Siste, pater, parumper et dubium declara. Quomodo dicis deum id esse quod esse potest? Videtur enim hoc de sole et luna et terra et alio quolibet pariformiter dici posse.

'''Cardinalis:'''
Loquor in absolutis et generalissimis terminis, quasi dicerem: Cum potentia et actus sint idem in deo, tunc deus omne id est actu, de quo posse esse potest verificari. Nihil enim esse potest, quod deus actu non sit. Hoc facile videt quisque attendens absolutam potentiam coincidere cum actu. Secus de sole. Nam licet sol sit actu id quod est, non tamen id quod esse potest. Aliter enim esse potest quam actu sit.

'''Bernardus:'''
Prosequere, pater. Nam certum est nullam creaturam esse actu omne id quod esse potest, cum dei potentia creativa non sit evacuata in ipsius creatione, quin possit de lapide suscitare hominem et adicere seu diminuere cuiusque quantitatem et generaliter omnem creaturam in aliam et aliam vertere.

'''Cardinalis:'''
Recte dicis. Cum igitur haec sic se habeant, quod deus sit absoluta potentia et actus atque utriusque nexus et ideo sit actu omne possibile esse, patet ipsum complicite esse omnia. Omnia enim, quae quocumque modo sunt aut esse possunt, in ipso principio complicantur, et quaecumque creata sunt aut creabuntur, explicantur ab ipso, in quo complicite sunt.

'''Iohannes:'''
Quamvis haec a te pluries audiverim, numquam tamen nisi magna visa sunt et mihi difficillima. Ideo ne pigriteris respondere: An velis dicere creaturas, quae per decem praedicamenta significantur, puta substantia, quantitas, qualitas et alia, in deo esse?

'''Cardinalis:'''
Volo dicere omnia illa complicite in deo esse deus sicut explicite in creatura mundi sunt mundus.

'''Iohannes:'''
Igitur deus est magnus.

'''Cardinalis:'''
Utique est magnus; sed sic magnus quod magnitudo quae est omne id quod esse potest. Nam non est magnus magnitudine quae maior esse potest aut magnitudine quae dividi et minui potest quemadmodum creata quantitas, quae non est id quod esse potest.

'''Bernardus:'''
Si ergo deus est magnus magnitudine quae id est quod esse potest et – ut dicis – quae maior esse non potest et quae minor esse non potest, tunc deus est magnitudo maxima pariter et minima.

'''Cardinalis:'''
Utique non errat dicens deum magnitudinem absolute maximam pariter et minimam; quod non est aliud dicere quam infinitam et impartibilem, quae est omnis magnitudinis finitae veritas et mensura. Quomodo enim foret maior alicui quae sic est maxima quod et minima? Seu quomodo minor alicui quae sic est minima quod maxima? Aut quomodo non est omnis magnitudinis essendi aequalitas quae omne id est actu quod esse potest? Utique essendi aequalitas esse potest.

'''Bernardus:'''
Grata sunt haec. Sed sicut video, nec nomen nec res nec quicquam omnium, quae creatae magnitudini conveniunt, convenienter de deo dicuntur, cum differant per infinitum. Et fortassis non solum in magnitudine hoc verum, sed in omnibus quae de creaturis verificantur.

'''Cardinalis:'''
Recte concipis, Bernarde. Et hoc ipsum apostolus insinuat, cum faceret inter illa quae in creaturis attinguntur et in deo differentiam uti est inter visibilia et invisibilia, quae utique in infinitum distare affirmamus.

'''Iohannes:'''
Quantum capio, in his paucis multa valde continentur. Nam si dico ex pulchritudine creaturarum deum pulchrum et scio quod deus est ita pulcher quod pulchritudo quae est omne id quod esse potest, scio nihil pulchri totius mundi deficere deo ac quod omnis quae potest creari pulchritudo non est nisi quaedam similitudo improportionalis ad illam quae actu est omnis essendi possibilitas pulchritudinis, quae non potest esse aliter quam est, cum sit id quod esse potest. Ita de bono, de vita et aliis, sic et de motu. Nullus enim motus est in fine seu id quod esse potest nisi qui deo convenit, qui est motus maximus pariter et minimus seu quietissimus. Et ita mihi videris dicere. Sed haesito, an in simili convenienter dici possit deum esse solem aut caelum sive hominem aut aliud tale.

'''Cardinalis:'''
Non est vocabulis insistendum. Nam si dicitur deum esse solem, utique si intelligitur hoc sane de sole qui est omne id actu quod esse potest, tunc clare videtur istum solem non esse aliquid simile ad illum. Hic enim sol sensibilis dum est in oriente, non est in qualibet parte caeli, ubi esse posset, neque est maximus pariter et minimus, ut non possit esse nec maior nec minor, neque est undique et ubilibet, ut non possit esse alibi quam est, neque est omnia, ut non possit esse aliud quam est, et ita de reliquis. Sic quidem de omnibus creaturis pariformiter. Non refert igitur quomodo deum nomines, dummodo terminos sic ad posse esse intellectualiter transferas.

'''Bernardus:'''
Intelligo te dicere velle deum esse omnia, ut non possit esse aliud quam est. Quomodo hoc capit intellectus?

'''Cardinalis:'''
Utique hoc firmissime asserendum. Deo enim nil omnium abest quod universaliter et absolute esse potest, quia est ipsum esse, quod entitas potentiae et actus. Sed dum est omnia in omnibus, sic est omnia quod non plus unum quam aliud, quoniam non est sic unum quod non aliud.

'''Bernardus:'''
Cave, ne tibi ipsis contradicas. Aiebas enim parum ante deum non esse solem, modo asseris ipsum omnia.

'''Cardinalis:'''
Immo dicebam ipsum solem; sed non modo essendi quo hic sol est, qui non est quod esse potest. Qui enim est id quod esse potest, utique solare esse sibi non deficit; sed habet ipsum meliori essendi modo quia perfectissimo et divino. Sicut essentia manus verius esse habet in anima quam in manu, cum in anima sit vita et manus mortua non sit manus, ita de toto corpore et singulis membris: ita se habet universum ad deum, excepto quod deus non est anima mundi sicut anima hominis anima est, nec forma alicuius, sed omnibus forma, quia causa efficiens, formalis seu exemplaris et finalis.

'''Bernardus:'''
Vultne Iohannes evangelista dicere omnia sic in deo esse vita sicut de manu dixisti et anima?

'''Cardinalis:'''
Arbitror vitam ibi veritatem et vivacitatem dicere. Nam cum non sint res nisi per formam formentur, tunc formae in forma formarum verius et vivacius esse habent quam in materia. Res enim non est, nisi sit vera et suo modo viva. Quo cessante esse desinit. Ideo verius est in forma formarum quam in se. Ibi enim est vera et viva.

'''Iohannes:'''
Optime nos instruis, pater. Videtur mihi ex uno te omnia elicere. Deus ergo est omnia, ut non possit esse aliud. Ita est undique, ut non possit esse alibi. Ita est omnium adaequatissima mensura, ut non possit esse aequalior. Sic de forma et specie et cunctis. Nec est hac via difficile videre deum esse absolutum ab omni oppositione et quomodo ea, quae nobis videntur opposita, in ipso sunt idem et quomodo affirmationi in ipso non opponitur negatio et quaeque talia.

'''Cardinalis:'''
Cepisti, abba, propositi radicem et vides hanc contemplationem per multos sermones inexplicabilem brevissimo verbo complicari. Esto enim quod aliqua dictio significet simplicissimo significato quantum hoc complexum ‚posse est‘, scilicet quod ipsum posse sit. Et quia quod est actu est, ideo posse esse est tantum quantum posse esse actu. Puta vocetur possest. Omnia in illo utique complicantur, et est dei satis propinquum nomen secundum humanum de eo conceptum. Est enim nomen omnium et singulorum nominum atque nullius pariter. Ideo dum deus sui vellet notitiam primo revelare, dicebat: «Ego» sum «deus omnipotens», id est sum actus omnis potentiae. Et alibi: «Ego sum qui sum.» Nam ipse est qui est. Quae enim nondum sunt id quod esse aut intelligi possunt, de illis absolutum esse non verificatur. Habet autem Graecus: Ego sum entitas, ubi nos: «Ego sum qui sum.» Est enim forma essendi seu forma omnis formabilis formae. Creatura autem, quae non est quod esse potest, non est simpliciter. Solus deus perfecte et complete est.

Ducit ergo hoc nomen speculantem super omnem sensum, rationem et intellectum in mysticam visionem, ubi est finis ascensus omnis cognitivae virtutis et revelationis incogniti dei initium. Quando enim supra se ipsum omnibus relictis ascenderit veritatis inquisitor et reperit se amplius non habere accessum ad invisibilem deum, qui sibi manet invisibilis, cum nulla luce rationis suae videatur, tunc exspectat devotissimo desiderio solem illum omnipotentem et per sui ipsius ortum pulsa caligine illuminari, ut invisibilem tantum videat quantum se ipsum manifestaverit. Sic intelligo apostolum deum a creatura mundi intellecta, puta quando ipsum mundum creaturam intelligimus et mundum transcendentes creatorem ipsius inquirimus, se manifestare ipsum ut creatorem suum summa formata fide quaerentibus.

'''Iohannes:'''
Quorsum nos vehis, pater, mundanos supra mundum!

Indulgebis, ut te praesente cum Bernardo colloquar. Dicito, vir zelose, an quae dicta sunt cepisti?

'''Bernardus:'''
Spero aliquid saltem, licet parum.

'''Iohannes:'''
Quomodo intelligis in possest omnia complicari?

'''Bernardus:'''
Quia posse simpliciter dictum est omne posse. Unde si viderem omne posse esse actu, utique nihil restaret amplius. Si enim aliud aliquid restaret, utique hoc esse posset; ita non restaret, sed prius non fuisset comprehensum.

'''Iohannes:'''
Recte dicis. Nam si non est posse esse, nihil est, et si est, omnia id sunt quod sunt in ipso et extra ipsum nihil. Omnia igitur quae facta sunt in ipso ab aeterno necesse est fuisse. Quod enim factum est, in posse esse semper fuit, sine quo factum est nihil. Patet possest omnia esse et ambire, cum nihil aut sit aut possit fieri, quod non includatur. In ipso ergo omnia sunt et moventur et id sunt quod sunt quicquid sunt.

Sed quomodo intelligis ascendentem supra se ipsum constitui oportere?

'''Bernardus:'''
Quia nullo gradu cognitionis attingitur. Sensus enim nihil non-quantum attingit. Sic nec imaginatio. Simplex enim et quod non possit esse maius aut minus vel mediari aut duplicari nullo sensu nec etiam per quamcumque subtilissimam attingitur phantasiam. Nec altissimus intellectus concipere potest infinitum interminum et unum quod omnia atque ipsum, ubi non est oppositionis diversitas. Nisi enim intellectus se intelligibili assimilet, non intelligit, cum intelligere sit assimilare et intelligibilia se ipso seu intellectualiter mensurare. Quod in eo, quod est id quod esse potest, non est possibile; nam immensurabile utique est, cum non possit esse maius. Quomodo ergo per intellectum, qui numquam est adeo magnus quin possit esse maior, intelligi posset.

'''Iohannes:'''
Profundius quam credideram dicta patris nostri subintrasti. Et hoc ultimum certum me facit oportere ascendentem omnia linquere, etiam suum intellectum transcendere, cum virtus infinita per terminatam capi non possit.

'''Cardinalis:'''
Gaudeo de vestro profectu ac quod iis locutus sum, qui pro suo captu dicta magnificant.

'''Bernardus:'''
Quamvis constet mihi omnibus diebus meis contemplationis cibum posse ex praemissis elicere et sermones multiplicare et semper proficere, optamus tamen aliquo sensibili phantasmate manuduci, maxime quomodo aeternum est omnia simul et in nunc aeternitatis tota, ut ipso phantasmate relicto salientes supra omnia sensibilia elevemur.

'''Cardinalis:'''
Conabor. Et recipio omnibus nobis etiam in praxi notum trochi ludum puerorum: Proicit puer trochum et proiciendo simul ipsum retrahit cum chorda circumligata. Et quanto potentior est fortitudo brachii, tanto citius circumvolvitur trochus, adeo quod videatur, dum est in maiori motu, stare et quiescere, et dicunt pueri ipsum tunc quiescere. Describamus ergo circulum b c, qui super a circumvolvatur quasi superior circulus trochi, et sit alius circulus d e fixus:

[[Fasciculus:Cus tria.jpg|thumb]]

Nonne quanto velocius mobilis circumrotatur, tanto videtur minus moveri?

'''Bernardus:'''
Videtur certe, et hoc vidimus pueri.

'''Cardinalis:'''
Esto ergo quod posse moveri in ipso sit actu, scilicet ut moveatur actu quantum est possibile: Nonne tunc penitus quiesceret?

'''Bernardus:'''
Nulla successio posset notari ex repentina velocitate. Ita utique motus deprehendi nequiret successione cessante.

'''Iohannes:'''
Quando motus foret infinitae velocitatis, b et c puncta in eodem puncto temporis forent cum d puncto circuli fixi sine eo quod alter punctus scilicet b prius tempore fuisset quam c, aliter non esset maximus et infinitus motus, et tamen non esset motus sed quies, quia nullo tempore illa puncta de d fixo recederent.

'''Cardinalis:'''
Recte ais, abba. Maximus ergo motus esset simul et minimus et nullus.

'''Bernardus:'''
Ita necessario videtur.

'''Cardinalis:'''
Nonne quemadmodum b c puncta opposita eo casu forent semper cum d, ita semper etiam cum opposito eius scilicet e?

'''Iohannes:'''
Necessario.

'''Cardinalis:'''
Nonne etiam omnia intermedia puncta circuli b c similiter?

'''Iohannes:'''
Similiter.

'''Cardinalis:'''
Totus ergo circulus etiamsi maximus foret, in omni nunc simul foret cum puncto d, etiamsi d punctus minimus foret, et non solum in d et e, sed in omni puncto circuli d e.

'''Iohannes:'''
Ita foret.

'''Cardinalis:'''
Satis sit ergo hoc phantasmate posse aenigmatice aliqualiter videri, quomodo si b c circulus sit ut aeternitas et alius d e tempus, non repugnare aeternitatem simul totam esse in quolibet puncto temporis et deum principium et finem simul esse totum in omnibus et quaelibet talia.

'''Bernardus:'''
Video adhuc unum utique magnum.

'''Iohannes:'''
Quid hoc?

'''Bernardus:'''
In deo hic distantia nequaquam distare. Nam d e distant per diametrum circuli, cuius sunt opposita puncta; sed non in deo. Veniente enim b ad d est simul et cum e. Ita omnia, quae in tempore distant in hoc mundo, sunt in praesentia coram deo, et quae distant opposite sunt ibi coniuncte, et quae hic diversa ibi idem.

'''Iohannes:'''
Haec certe notanda, ut intelligamus deum supra omnem differentiam, varietatem, alteritatem, tempus, locum et oppositionem esse.

'''Cardinalis:'''
Iam intelligetis facilius, quomodo concordabitis theologos, quorum alter dicit sapientiam quae deus omni mobili mobiliorem et verbum velociter currere et omnia penetrare atque a fine ad finem pertingere atque ad omnia progredi. Alius vero dicit primum principium fixum immobile stare in quiete, licet det omnia moveri, quidam quod simul stat et progreditur, et adhuc alii quod neque stat neque movetur. Ita quidam dicunt ipsum generaliter in omni loco, alii particulariter in quolibet, alii utrumque, alii nullum. Haec et his similia facilius per hoc speculare medium capiuntur, licet infinite melius haec omnia sint in deo ipse deus simplex, quam per dictum paradigma etiam per cuiuscumque altissimum saltum.

'''Bernardus:'''
Immo etiam de aeternis rerum rationibus, quae in rebus aliae et aliae atque differentes sunt, etiam pariformiter videtur eas in deo non esse varias. Nam etsi circuli b c puncta concipiantur rationes rerum seu ideae, non tamen sunt plura, cum totus circulus et punctus sint idem. Quando enim b est cum d, totus circulus est cum d et omnes eius puncti sunt unus punctus, licet videantur esse plura, quando ad d e temporis circulum et eius puncta respicimus.

'''Cardinalis:'''
Multum acceditis ad theologiam illam latissimam pariter et concisam. Possemus adhuc plura in hoc trochi motu pulcherrima venari, scilicet quomodo puer volens trochum mortuum seu sine motu facere vivum sui conceptus similitudinem sibi imprimit per inventum sui intellectus ingenium et motu manuum recto pariter et obliquo seu pulsionis pariter et attractionis imprimit sibi motum supra naturam trochi, cum non haberet nisi motum versus centrum uti grave: facit ipsum circulariter moveri ut caelum. Et hic spiritus movens adest trocho invisibiliter diu aut parum secundum impressionem communicatae virtutis. Quo desinente volvere trochum revertitur uti erat prius ad motum versus centrum. Nonne hic est similitudo creatoris spiritum vitae dare non-vivo volentis? Uti enim praeordinavit dare, ita medio motus caeli, qui sunt instrumenta exsecutionis voluntatis eius, moventur motu recto ab oriente ad occasum et cum hoc reversionis de occasu ad orientem simul, ut sciunt astrologi, et spiritus vitae ex zodiaco animali impressus movet vitaliter id, quod de sua natura vita caruit, et vivificat quamdiu spiritus durat, deinde revertitur in terram suam. Talia, quae tamen non sunt praesentis speculationis, et plura valde significantur in hoc ludo puerorum. Haec sic cursim rememorata sint, ut consideretis quomodo etiam in arte puerorum relucet natura et in ipsa deus, quodque sapientes mundi qui hoc ponderarunt veriores assecuti sunt de scibilibus coniecturas.

'''Bernardus:'''
Ago tibi immensas gratias, pater optime, quoniam multa dubia et quae videbantur impossibilia hoc aptissimo trochi aenigmate facta sunt mihi non solum credibilia sed necessaria.

'''Cardinalis:'''
Qui sibi de deo conceptum simplicem facit quasi significati huius compositi vocabuli possest, multa sibi prius difficilia citius capit. Nam si quis se ad lineam convertit et applicat ipsum possest, ut videat possest lineale, hoc est ut videat lineam illud esse actu quod esse potest et omne id esse quod lineam fieri posse intelligit, utique ex sola illa ratione quia est possest ipsam videt lineam maximam pariter et minimam. Nam cum sit id quod esse potest, non potest esse maior: sic videtur maxima, nec minor: sic videtur minima. Et quia est id quod linea fieri potest, ipsa est terminus omnium superficierum. Sic et terminus figurae triangularis, quadrangularis et omnium polygoniarum et omnium circulorum et figurarum omnium, quae fieri possunt ex linea sive recta sive curva, et omnium figurarum exemplar simplex, verissimum et adaequatissimum et aequalitas in se omnes habens et per se omnia figurans. Et ita unica figura omnium figurabilium linealiter et ratio una atque causa omnium quantumcumque variarum figurarum.

In hoc aenigmate vides quomodo si possest applicatur ad aliquod nominatum, [quomodo] fit aenigma ad ascendendum ad innominabile, sicut de linea per possest pervenisti ad indivisibilem lineam supra opposita exsistentem, quae est omnia et nihil omnium lineabilium. Et non est tunc linea, quae per nos linea nominatur, sed est supra omne nomen lineabilium. Quia possest absolute consideratum sine applicatione ad aliquod nominatum te aliqualiter ducit aenigmatice ad omnipotentem, ut ibi videas omne quod esse ac fieri posse intelligis supra omne nomen, quo id quod potest esse est nominabile, immo supra ipsum esse et non-esse omni modo, quo illa intelligi possunt. Nam non-esse cum possit esse per omnipotentem, utique est actu, quia absolutum posse est actu in omnipotente. Si enim ex non-esse potest aliquid fieri quacumque potentia, utique in infinita potentia complicatur. Non esse ergo ibi est omnia esse. Ideo omnis creatura, quae potest de non-esse in esse perduci, ibi est ubi posse est esse et est ipsum possest.

Ex quo te elevare poteris, ut supra esse et non-esse omnia ineffabiliter, aenigmatice tamen, videas, quae de non-esse per actu esse omnia in esse veniunt. Et ubi hoc vides, verissime et discretissime nullum nomen nominabile per nos invenis. Illi enim principio non convenit nec nomen unitatis seu singularitatis nec pluralitatis aut multitudinis nec aliud quodcumque nomen per nos nominabile seu intelligibile, cum esse et non-esse ibi sibi non contradicant nec alia quaecumque opposita aut discretionem affirmantia vel negantia. Eius enim nomen est nomen nominum et non plus singulare singulorum quam universale simul omnium et nullius.

'''Bernardus:'''
Intelligo te dicere quomodo hoc nomen compositum possest de posse et esse unitum habet simplex significatum iuxta tuum humanum conceptum ducentem aenigmatice inquisitorem ad aliqualem de deo positivam assertionem. Et capis posse absolutum prout complicat omne posse supra actionem et passionem, supra posse facere et posse fieri. Et concipis ipsum posse actu esse. Hoc autem esse quod actu est omne posse esse dicis, id est absolutum. Et ita vis dicere quod ubi omne posse actu est, ibi pervenitur ad primum omnipotens principium. Non haesito quin omnia in illo complicentur principio, quod omnia quae quocumque modo possunt esse in se habet. Nescio si bene dico.

'''Cardinalis:'''
Optime. Principium igitur suam vim omnipotentem in nullo quod esse potest evacuat. Ideo nulla creatura est possest. Quare omnis creatura potest esse quod non est. Solum principium quia est ipsum possest, non potest esse quod non est.

'''Bernardus:'''
Clarum est hoc. Si enim principium posset non esse, non esset, cum sit quod esse potest.

'''Iohannes:'''
Est igitur absoluta necessitas, cum non possit non esse.

'''Cardinalis:'''
Recte dicis. Nam quomodo posset non esse, quando non-esse in ipso sit ipsum.

'''Iohannes:'''
Mirabilis deus, in quo non-esse est essendi necessitas.

'''Bernardus:'''
Quia mundus potuit creari, semper ergo fuit ipsius essendi possibilitas. Sed essendi possibilitas in sensibilibus materia dicitur. Fuit igitur semper materia. Et quia numquam creata, igitur increata. Quare principium aeternum.

'''Iohannes:'''
Non videtur procedere hoc tuum argumentum. Nam increata possibilitas est ipsum possest. Unde quod mundus ab aeterno potuit creari, est quia possest est aeternitas. Non est igitur verum aliud requiri ad hoc quod possibilitas essendi mundum sit aeterna nisi quia possest est possest, quae est unica ratio omnium modorum essendi.

'''Cardinalis:'''
Abbas bene dicit. Nam si posse fieri non habet initium, hoc ideo est, quia possest est sine initio. Praesupponit enim posse fieri absolutum posse, quod cum actu convertitur, sine quo impossibile est quicquam fieri posse. Quod si absolutum posse indigeret alio, scilicet materia sine qua nihil posset, non esset ipsum possest. Quod enim hominis posse facere requirat materiam quae possit fieri, quia non est ipsum possest, in quo facere et fieri sunt ipsum posse. Hoc enim posse quod de facere verificatur est idem posse quod de fieri verificatur.

'''Bernardus:'''
Difficile est mihi hoc capere.

'''Cardinalis:'''
Quando attendis in deo non-esse esse ipsum possest, capies. Nam si in posse facere non-esse coincidit, utique et posse fieri coincidit. Ac si tu fores auctor libri quem scribis, in posse tuo activo, scilicet in ipso scribere librum, complicaretur ipsum posse passivum, scilicet ipsum scribi ipsius libri, quia non-esse libri in tuo posse esse haberet.

'''Iohannes:'''
Maxima sunt quae aperis, pater. Nam omnia in possest sunt et videntur ut in sua causa et ratione, licet nullus intellectus capere possit ipsum nisi qui est ipsum.

'''Cardinalis:'''
Intellectus noster quia non est ipsum possest – non enim est actu quod esse potest; maior igitur et perfectior semper esse potest –, ideo ipsum possest licet a remotis videat, non capit. Solum ipsum possest se intelligit et in se omnia, quoniam in possest omnia complicantur.

'''Iohannes:'''
Bene considero quomodo omnia de possest negantur, quando nullum omnium quae nominari possunt sit ipsum, cum possit esse id quod non est. Ideo quantitas non est. Quantitas enim cum possit esse id quod non est, non est possest. Puta potest esse maior quam est aut aliud quam est; sed non sic possest, cui nec maioritas quae esse potest aut quicquam quod esse potest deest. Ipsum enim posse est actu perfectissimum.

Sed nunc subiunge quaeso, postquam ille superadmirabilis deus noster nullo quamvis etiam altissimo ascensu naturaliter videri possit aliter quam in aenigmate, ubi potius posse videri quam visio attingitur et in caliginem umbrosam pervenit inquisitor: quomodo ergo demum ille qui manet semper invisibilis videatur?

'''Cardinalis:'''
Nisi posse videri deducatur in actum per ipsum qui est actualitas omnis potentiae per sui ipsius ostensionem, non videbitur. Est enim deus occultus et absconditus ab oculis omnium sapientum, sed revelat se parvulis seu humilibus, quibus dat gratiam. Est unus ostensor, magister scilicet Iesus Christus. Ille in se ostendit patrem, ut qui eum meruerit videre qui est filius, videat et patrem.

'''Iohannes:'''
Forte vis dicere, quod pater illis ostenditur, in quibus Christus per fidem habitat.

'''Cardinalis:'''
Non potest Christus per fidem habitare in aliquo, nisi habeat spiritum veritatis, qui docet omnia. Diffunditur enim spiritus Christi per Christiformem et est spiritus caritatis, qui non est de hoc mundo, nec mundus ipsum capere potest, sed Christiformis qui mundum transiliit. Hic spiritus, qui stultam facit mundi sapientiam, est illius regni, ubi «videtur deus deorum in Sion». Est enim virtus illuminativa nati caeci, qui per fidem visum acquirit. Neque dici potest quomodo hoc fiat. Quis enim dicere posset hoc? Nec qui ex non-vidente factus est videns. Multis enim quaestionibus interrogabatur illuminatus, sed artem qua Christus eum fecit videntem nec scivit nec dicere potuit. Sed bene dixit ipsum facere potuisse sibi, quia credidit fieri posse videns ab ipso, et hanc fidem respiciens noluit ipsam irritam esse. Nemo enim umquam in ipso confidens derelictus est. Postquam enim homo est desperatus de se ipso, ita quod se tamquam infirmum et penitus impotentem ad desiderati apprehensionem certus est, convertit se ad amatum suum, indubia fide promissioni Christi inhaerens, et pulsat oratione devotissima, credens non posse derelinqui, si non cessaverit pulsare Christum, qui suis nihil negat. Indubie assequetur quaesitum. Apparebit enim Christus dei verbum et manifestabit se illi et cum patre suo ad ipsum veniet et mansionem faciet, ut videri possit.

'''Bernardus:'''
Capio te dicere velle quod viva fides, caritate scilicet formata quae facit quem Christiformem, illa implet defectum naturae et stringit quodammodo deum, ut quicquid in nomine Christi petierit assiduus orator, impetret. Confortatur ex spiritu fidei concepto in spiritu nostro ipse spiritus noster secundum mensuram fidei, sicut spiritus visivus oculi caeci nati tenebrosus et impotens spiritu fidei Christi sanatus et confortatus sibi prius invisibile vidit.

'''Cardinalis:'''
Illa est suprema unici salvatoris nostri Christi doctrina, ipsum, qui est verbum dei per quod deus fecit et saecula, omnia adimplere quae natura negat in eo, qui ipsum ut verbum dei indubitata fide recipit, ut credens in ea fide, in qua est Christus, potens sit ad omnia medio verbi in eo per fidem habitantis.

Sicuti aliqua in hoc mundo medio humanae artis fieri videmus per eos, qui artem habent in anima sua studio acquisitam, ita quod ars est in ipsis recepta et manens et verbum docens et imperans ea quae artis sunt, sic et ars divina, quae firmissima fide acquisita est in spiritu nostro, est verbum dei docens et imperans ea quae artis creativae et omnipotentis exsistunt. Et sicut non potest indispositus artista operari ea quae artis sunt, ita nec indispositus fidelis. Dispositio autem fidelis volentis deum videre, quae necessario requiritur, est munditia cordis. Illi enim beati sunt et deum videbunt, ut verbum fidei Christi nostri nos docet.

'''Bernardus:'''
Vellem de praemissis adhuc clarius si fieri posset informari.

'''Cardinalis:'''
Arbitror necessarium quod qui videre deum cupit, ipsum quantum potest desideret. Oportet enim quod posse desiderare ipsius perficiatur, ut sic actu tantum ferveat desiderium quantum desiderare potest. Hoc quidem desiderium est vivus amor, quo deum quaerens ipsum ex toto corde, ex tota anima, hoc est ex omnibus viribus suis, quantum scilicet potest, diligat. Quod quidem desiderium nemo habet nisi qui Christum ut dei filium ita diligit sicut Christus ipsum, in quo utique per fidem Christus habitat, ita ut dicere possit se spiritum Christi habere.

'''Iohannes:'''
Intelligo fidem superare naturam et non esse deum alia fide visibilem quam fide Christi. Qui cum sit verbum dei omnipotentis et ars creativa, dum spiritui nostro ipsum per fidem recipienti illabitur, super naturam elevat in sui consortium spiritum nostrum, qui non haesitat propter inhabitantem in eo spiritum Christi et eius virtute supra omnia ut verbum imperiale ferri.

'''Bernardus:'''
Utique in verbo imperativo cunctipotentis, qui dicit et facta sunt, ipsa omnipotentia, quae deus creator et pater omnium est, revelatur, neque in alio aliquo quam in suo verbo potest revelari. Cui igitur hoc verbum se manifestat, in ipso utique ut in filio pater ostenditur. Sed stupor est ingens hominem posse per fidem ad verbum omnipotentis ascendere.

'''Cardinalis:'''
Legimus aliquos subito artem verbi linguarum dono sancti spiritus recepisse, ita ut de ignorantibus subito facti sint scientes genera linguarum. Et haec vis non erat nisi participatio verbi divinae artis. Illi tamen non habuerunt scientiam nisi humanam, sed super hominem subito per infusionem acquisitam. Alii non solum linguarum sed doctorum peritiam receperunt, alii virtutem miraculorum. Et haec certa sunt. Fideles enim a principio cum fide viva talem spiritum receperunt, ut certi essent fidem tantae virtutis esse. Et sic si plantari debuit expediebat, non modo post eius receptionem, ut non quaerat signa sed sit pura et simplex.

Hic spiritus per fideles receptus quamvis cum mensura, tamen est spiritus Christi participator nos certos faciens quod quando in nobis habitaret integer spiritus Christi, ultimum felicitatis assecuti essemus, scilicet potestatem verbi dei per quod omnia, scilicet nostrae creationis scientiam. Felicitas enim ultima, quae est visio intellectualis ipsius cunctipotentis, est adimpletio illius desiderii nostri quo omnes scire desideramus. Nisi igitur ad scientiam dei qua mundum creavit pervenerimus, non quietatur spiritus. Semper enim restabit scientia scientiarum, quamdiu illam non attingit. Et haec scientia est verbi dei notitia, quia verbum dei est conceptus sui et universi. Qui enim non pervenerit ad hunc conceptum, neque ad scientiam dei attinget neque se ipsum cognoscet. Non enim potest se causatum cognoscere causa ignorata. Ideo hic intellectus cum sit omnia ignorans, intellectualiter in «umbra mortis» perpetua egestate tristabitur.

'''Iohannes:'''
Incidit mihi videre fidem esse videre deum.

'''Bernardus:'''
Quomodo?

'''Iohannes:'''
Nam fides est invisibilium et aeternorum. Videre ergo fidem est videre invisibile, aeternum seu deum nostrum.

'''Cardinalis:'''
Non es parvum verbum locutus, mi abba. In Christiano vero non est nisi Christus: in hoc mundo per fidem, in alio per veritatem. Quando igitur Christianus Christum videre quaerens facialiter linquet omnia quae huius mundi sunt, ut iis subtractis quae non sinebant Christum, qui de hoc mundo non est, sicuti est videri, in eo raptu fidelis in se sine aenigmate Christum videt, quia se a mundo absolutum qui est Christiformis videt. Non ergo nisi fidem videt, quae sibi facta est visibilis per denudationem mundialium et sui ipsius facialem ostensionem.

'''Bernardus:'''
Haec certe meo iudicio magna sunt valde et quam breviter atque clare a te dicta. Vellem tamen adhuc aliquid a te, pater, audire de sacratissima trinitate, ut de omnibus maximis aliquo a te sic audito mihi ipsi aliqualem praestare possem devotam consolationem.

'''Cardinalis:'''
Semper varie multa dici posse, licet insufficientissime, haec quae praemisi et quae in variis libellis meis legisti ostendunt. Multis enim valde et saepissime profundissimis meditationibus mecum habitis diligentissimeque quaesitis antiquorum scriptis repperi ultimam atque altissimam de deo considerationem esse interminam seu infinitam seu excedentem omnem conceptum. Omne enim cuius conceptus est aliquis, utique in conceptu clauditur. Deus autem id omne excedit. Nam conceptus de deo est conceptus seu verbum absolutum in se omne conceptibile complicans, et hic non est conceptibilis in alio. Omne enim in alio aliter est. Nihil enim per intellectum actu concipitur ut concipi posset. Per altiorem enim intellectum melius conciperetur. Solus per se seu absolutus conceptus est actu omnis conceptibilis conceptus. Sed noster conceptus, qui non est per se seu absolutus conceptus sed alicuius conceptus, ideo per se conceptum non concipit, cum ille non sit plus unius quam alterius, cum sit absolutus.

Ideo istum infinibilem et interminabilem seu inconceptibilem dei conceptum ob suam infinitatem etiam dicimus necessario ineffabilem. Verbum enim illud nullo nomine seu termino finiri seu diffiniri per nos potest, cum concipi nequeat. Sic neque ipsum nominamus unum nec trinum nec alio quocumque nomine, cum omnem conceptum unius et trini et cuiuscumque nominabilis excedat, sed ab eo removemus omne omnium conceptibilium nomen, cum excellat.

'''Iohannes:'''
Quanto igitur intellectus intelligit conceptum dei minus formabilem, tanto maior est, ut mihi videtur.

'''Cardinalis:'''
Recte dicis, abba. Ideo quicumque putat apprehendisse ipsum, sciat hoc ex defectu et parvitate sui intellectus evenire.

'''Bernardus:'''
Doctior igitur est sciens se scire non posse.

'''Cardinalis:'''
Hoc necessario omnes illuminatissimi etiam dicent.

'''Bernardus:'''
Dum considero nihil concipi per nos posse uti est conceptibile, clare mihi constat deum concipi non posse, qui concipi utique non potest nisi omnis conceptibilitas actu concipiatur.

'''Cardinalis:'''
Scimus quod omnis numerabilis proportio diametri ad costam est inattingibilis, cum nulli duo numeri dari possent, qui praecise sic se habeant. Sed quibuscumque datis habitudo eorum est aut maior aut minor quam diametri ad costam, et quibuscumque datis possunt dari numeri propinquiores illi habitudini. Et ita videtur possibilis, sed actu numquam datur illa possibilitas. Actus autem esset praecisio, ita quod numeri praecise se sic haberent. Ratio est: Quia nisi numerus detur qui nec par nec impar, non erit quaesitus. Omnis autem numerus quem nos concipimus necessario est par vel impar et non simul; ideo deficimus. Videmus tamen quod apud illum conceptum qui concipit nobis impossibile praecisio exsistit. Sic dicere nos oportet quod noster conceptus non potest proportionem ipsius posse et ipsius esse attingere, cum nullum medium commune habeamus per quod attingamus habitudinem, cum posse sit infinitum et indeterminatum et actus finitus et terminatus, inter quae non cadit medium. Sed videmus illa in deo esse indistincta, et ideo est supra nostrum conceptum.

'''Bernardus:'''
Cum omne quod per nos scitur non sciatur sicut sciri potest – potest enim melius sciri –, sola scientia dei, ubi omne posse est actu, est perfecta et praecisa.

'''Iohannes:'''
Nonne, Bernarde, verissimum est bis duo esse quattuor et omnem triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis?

'''Bernardus:'''
Immo.

'''Iohannes:'''
Non est igitur verum quod nostra scientia non attingat praecisam veritatem.

'''Cardinalis:'''
Oportet ut consideretur id quod dicitur. Nam in mathematicis quae ex nostra ratione procedunt et nobis experimur inesse sicut in suo principio per nos ut nostra seu rationis entia sciuntur praecise, scilicet praecisione tali rationali a qua prodeunt, sicut realia sciuntur praecise praecisione divina a qua in esse procedunt. Et non sunt illa mathematicalia neque quid neque quale sed notionalia a ratione nostra elicita, sine quibus non posset in suum opus procedere, scilicet aedificare, mensurare et cetera. Sed opera divina, quae ex divino intellectu procedunt, manent nobis uti sunt praecise incognita, et si quid cognoscimus de illis, per assimilationem figurae ad formam coniecturamur. Unde omnium operum dei nulla est praecisa cognitio nisi apud eum qui ipsa operatur. Et si quam de ipsis habemus notitiam, illam ex aenigmate et speculo cognitae mathematicae elicimus: sicut formam quae dat esse a figura quae dat esse in mathematicis. Sicut figura trianguli dat esse triangulo, ita forma seu species humana dat esse homini. Figuram trianguli cognoscimus, cum sit imaginabilis, formam humanam non, cum non sit imaginabilis nec sit quanta quantitate discreta seu continua. Omne autem, quod non cadit sub multitudine nec magnitudine, non potest nec concipi nec imaginari nec de eo phantasma fieri; sic nec praecise intelligi. Oportet enim omnem intelligentem phantasmata speculari. Ideo de his potius ‚quia est‘ quam ‚quid est‘ attingitur.

'''Bernardus:'''
Si igitur recte consideraverimus, nihil certi habemus in nostra scientia nisi nostram mathematicam, et illa est aenigma ad venationem operum dei. Ideo magni viri si aliquid magni locuti sunt, illud in similitudine mathematicae fundarunt: ut illud quod species se habent ut numeri et sensitivum in rationali sicut trigonum in tetragono et talia multa.

'''Cardinalis:'''
Bene dicis. Ideo hic sic dixerim, ut sciatis quod si illam theologiam Christianorum deum esse unum et trinum in aenigmate videre volumus, recurrere nos possumus ad principium mathematicae: illud utique est unum pariter et trinum. Videmus enim quantitatem, sine qua non est mathematica, esse discretam, cuius principium est unum, et continuam, cuius principium est trinum. Nec sunt duo principia mathematicae, sed unum quod et trinum.

'''Bernardus:'''
Capio bene quoad discretam quantitatem unum principium, sed non quoad continuam trinum.

'''Cardinalis:'''
Prima figura quantitatis continuae est trigonus, in quam aliae figurae resolvuntur, quod ostendit ipsam esse primam. Tetragonus in trigonos resolvitur. Sed trigonus non potest resolvi in duorum angulorum aut unius anguli figuram. Quare patet primum principium mathematicae esse unitrinum.

'''Bernardus:'''
Si igitur viderem principium mathematicae in sua puritate, utique sine pluralitate ipsum viderem unitrinum. Principium enim est ante alteritatem et pluralitatem et tale, quod omnia principiata quando in simplex resolvuntur, ad ipsum terminantur.

'''Cardinalis:'''
Optime. Sed attende: Ut principium videatur, necesse est abstrahi simplex, sine quo nihil principiatorum esse potest. Si igitur simplex, sine quo nec numerus nec figura esse potest, est id quod non est plus unum quam trinum et ita unum quod trinum et non est trinum ex numero, cum numerus sit principiatum, sed trinum ut sit perfectum principium omnium, ita in aenigmate videtur deus unitrinus ut sit perfectissimum principium omnium.

'''Iohannes:'''
Sine numero dicis eum trinum. Nonne tres personae sunt ex ternario numero tres personae?

'''Cardinalis:'''
Nequaquam. Quia numerus quem tu conspicis dum hoc dicis est mathematicus et ex mente nostra elicitus, cuius principium est unitas. Sed trinitas in deo non est ab alio principio, sed est principium.

'''Bernardus:'''
Utique trinitas in principio est principium et non est a numero, qui non potest esse ante principium. «Omnis» enim «multitudinis unitas est principium». Si igitur trinitas in divinis esset numerus, et principiata a se ipsa esset.

'''Cardinalis:'''
Vides igitur primum principium unitrinum ante omnem numerum. Et si non potes hoc concipere quod sit ante numerum, hoc est ideo quia tuus intellectus sine numero nihil concipit. Id tamen, quod concipere nequit, videt supra conceptum negari non posse et credit. Sicut igitur deum magnum sine quantitate continua, ita trinum sine quantitate discreta seu numero. Et sicut credit deum magnum sibi attribuendo magnitudinem, ita credit trinum sibi attribuendo numerationem.

'''Iohannes:'''
Intelligo nos consideratione creaturarum habita creatorem unitrinum affirmare, qui – ut praedictum est – in se manet omni modo dicendi ineffabilis.

'''Cardinalis:'''
Recte ais. Nam sine potentia et actu atque utriusque nexu non est nec esse potest quicquam. Si enim aliquid horum deficeret, non esset. Quomodo enim esset si esse non posset? Et quomodo esset si actu non esset, cum esse sit actus? Et si posset esse et non esset, quomodo esset? Oportet igitur utriusque nexum esse. Et posse esse et actu esse et nexus non sunt alia et alia. Sunt enim eiusdem essentiae, cum non faciant nisi unum et idem. Rosa in potentia et rosa in actu et rosa in potentia et actu est eadem et non alia et diversa, licet posse et actus et nexus non verificentur de se invicem sicut de rosa.

'''Bernardus:'''
Bene capio non posse negari dum mente rosam video me unitrinam videre. Nam ipsam video in posse. Si enim posse de ea negaretur, utique non posset esse. Video ipsam in esse. Si enim esse de ea negaretur, quomodo esset? Et video ipsam in nexu utriusque. Negato enim utriusque nexu non esset actu, cum nihil sit actu nisi possit esse et sit; ab his enim procedit actualis exsistentia.

Sic video unitrinam rosam ab unitrino principio. Hoc autem principium in omnibus relucere video, cum nullum sit principiatum non unitrinum. Sed omnia principiata video nihil esse principii, licet omnia sint in ipso ut in causa et ratione. Deus igitur non est ut rosa unitrina. Nihil enim habet aeternum principium a principiato, sed est unitrinitas absoluta, a qua omnia unitrina id sunt quod sunt.

'''Iohannes:'''
Mihi similiter ut tibi, Bernarde, videtur. Nec alius est deus a quo est rosa in potentia, alius a quo in esse et alius a quo in nexu utriusque, cum non sit alia rosa quae est in posse et alia quae in esse et alia quae in nexu, sed unitrina. Sed cum Christiani dicant aliam esse personam ipsius absoluti posse, quam nominamus patrem omnipotentem, et aliam ipsius esse, quam quia est ipsius posse nominamus filium patris, et aliam utriusque nexum, quam spiritum vocamus, cum naturalis amor sit nexus spiritalis patris et filii: has personales differentias quomodo in aenigmate videre debeam, non capio.

'''Cardinalis:'''
Bene dicis, abba, aliam esse personam patris, aliam filii, aliam spiritus sancti in divinis propter infinitae perfectionis trinitatem. Non tamen est alia persona patris per aliquam alteritatem, cum omnem alteritatem supergrediatur benedicta trinitas, quae non est ab alio, sed per se est id quod est. Ideo pater non est aliud a filio propter identitatem essentiae et naturae, sed non est filius. Non per non-esse pater non est filius, cum ante omne non-esse sit deus unitrinus, sed quia esse praesupponit posse, cum nihil sit nisi possit a quo est, posse vero nihil praesupponit, cum posse sit aeternitas. Ideo cum videam deum qui non praesupponat sui principium et videam deum praesupponentem sui principium et videam deum procedentem ab utroque et non videam tres deos sed unitatem deitatis in trinitate, id quod sic video distincte in indistincta deitate verius et perfectius esse non dubito quam ego videam. Ideo sicut video ipsum absolutum posse in aeternitate esse aeternitatem et non video ipsum esse in aeternitate ipsius posse nisi ab ipso posse, sic credo ipsum posse aeternum habere hypostasim et esse per se et de ipso deo patre, qui est per se, generari deum, qui sit omne id quod est ab ipsa omnipotentia patris, ut sit filius omnipotentiae, id scilicet sit quod pater possit: omnipotens sit de absoluto posse seu omnipotente. A quibus procedat omnipotentiae et omnipotentis nexus. Video deum aeternaliter et eundem deum de deo aeternaliter ac eundem deum ab utroque aeternaliter procedentem. Sed quia subtilius sancti hoc viderunt quam nos, satis sit nos ad hoc devenisse quod sicut perfectio principii deposcit quod sit unum, ita deposcit veraciter quod sit trinum.

Non esset enim unitas naturalis et perfectissima, nisi in se haberet omnia quae ad perfectissimum principium sunt necessaria, quae per trinitatem exprimuntur. Neque trinitas esset perfecta, nisi esset una quae unitas. Non enim unitas quae de deo dicitur est mathematica, sed est vera et viva omnia complicans. Nec trinitas est mathematica, sed vivaciter correlativa. Unitrina enim vita est, sine qua non est laetitia sempiterna et perfectio suprema. Unde de essentia perfectissimae vitae est, quod sit perfectissime unitrina, ut posse vivere sit adeo omnipotens, quod de se sui ipsius generet vitam. A quibus procedit spiritus amoris et laetitia sempiterna.

'''Iohannes:'''
Quaeso parum audiri, si forte aliquid de his altis percepi. Et ad possest me converto. Cum omne quod est non sit nisi id quod potest esse, possest video omnium formabilium formam verissimam et adaequatissimam. Sed in omni re video posse, esse et utriusque nexum, sine quibus impossibile est ipsam esse, et illa video in qualibet re sic esse quod perfectius esse possunt. Ideo ubi haec sunt adeo perfecta quod perfectius esse nequeunt, ut in possest, ibi video omnium exsistentium unitrinum principium. In perfectione igitur primi principii necesse est omnium principiabilium esse perfectionem. Quae si maior concipi posset, utique non esset perfectio principii sed principiati.

'''Cardinalis:'''
Ita oportet quod humanus intellectus, qui primum principium sibi absconditum uti est capere nequit, ex principiatis intellectis – ut Paulus nos instruit – videat. Oportet ergo, si posse debet esse perfectissimum, quod in ipso sit esse et utriusque nexus. Sic si esse debet esse perfectissimum, oportet quod in ipso sit posse et utriusque nexus. Et si nexus debet esse perfectissimus, oportet in ipso esse posse et actum seu esse. Haec ergo videmus necessario in perfectissimo unitrino principio, licet quomodo haec se habeant, omnem intellectum exsuperet.

'''Bernardus:'''
Audi quaeso me, si huius tui dicti habeo intellectum. Et converto me ad motum. In essentia enim illius video primo posse et ab illo generari actum atque ab utroque procedere movere, qui est nexus ipsius posse et actus. Omnis autem motus qui concipi potest non est sicut esse potest motus, quia potest esse tardior et velocior motus, et ideo in posse ipsius non est actus et nexus utriusque, quando non movetur actus sicut potest moveri. Sed si motus esset id quod esse potest, tunc in posse foret actus et nexus aequaliter. Quantum posset tantum in posse esset actu. Et talis esset utriusque nexus. Ita de esse et nexu. Sed hic motus non intelligeretur. Nam cum esset id quod esse potest motus, utique neque maior neque minor esse posset et ita foret maximus pariter et minimus, velocissimus pariter et tardissimus seu quietissimus. Et qui foret motus cui quies non opponitur, ideo sublata oppositione nomen motus sibi non competeret, immo non plus foret motus quam non-motus, licet foret exemplar, forma, mensura et veritas omnis motus.

Motus autem qui intelligitur, cui quies opponitur, ille intelligitur, quia terminatur quiete ei opposita, et concipitur per finitum conceptum. Quando igitur intelligitur hunc conceptum de motu non esse conceptum motus qui id est quod esse potest, licet qualis ille sit intelligi nequeat, dimisso motu qui sciri potest convertit se mens ad videndum motum qui sciri nequit et non quaerit ipsum nec per nomen nec conceptum nec scientiam, immo per omnium quae de motu sciuntur ignorantiam. Scit enim se nequaquam illum motum videre, quamdiu aliquid horum manet. Tunc ad non-esse motus pertingens propius ad quaesitum ascendit, id enim quod se tunc supra esse et non-esse ipsius motus offert taliter quod quid sit penitus ignorat, quia est supra omne nomen. Ibi ignorantia est perfecta scientia, ubi non-esse est essendi necessitas, ubi ineffabile est nomen omnium nominabilium. Haec sic ex tuis dictis – nescio si bene – collegi.

'''Cardinalis:'''
Abunde animum applicasti.

'''Iohannes:'''
Quantum tradi potest doctrina ignorantiae illius quae ad ineffabile pergit, videtur dictum. Sed adiciam aliquod mei conceptus speculum. Nam licet aenigmata multa nos ducant, sine quibus ad incognitum deum non habemus accedendi modum – oportet enim ad aliquod cognitum respicere incognitum quaerentem –, tamen in minimis principia maxime relucent. Capio igitur abbreviatum verbum concisum valde puta IN. Dico: Si volo intrare divinas contemplationes, per ipsum IN, cum nihil possit intrari nisi per ipsum IN, intrare conabor. Primo ad figuram eius adverto quomodo est ex tribus aequalibus lineis quasi unitrinum et quomodo I et N per spiritum conexionis nectuntur. In ipso enim IN est primo I, deinde N et utriusque nexus, ut sit una simplex dictio IN I et N et utriusque nexu consistens. Nihil simplicius I. Nulla littera figurari potest sine illa simplici linea, ut sit principium omnium. N primo omnium ex simplicissimo I in se ducto generatur. Nec N littera est bis I littera, sed ex I semel in se ducta, ut sit una littera. In N enim est I explicatum. Unde si I additur ad N, non plus vocis habetur. Iam enim erat in N eius virtus. N enim non consonat ipsi E quasi N sit EN, sed ipsi I ut sit IN, ut sciunt illi, qui Graecarum litterarum peritiam habent. Nexus igitur utriusque naturalissimus est. Figura igitur unitrini principii conveniens ipsius IN videtur. Deinde adverto quomodo est primo I, scilicet principium. Ex quo N, ubi se I primo manifestat. N enim est notitia, nomen seu relatio potentiae ipsius I principii.

Deinde considero quomodo per IN intratur in deum et omnia. Nam omnia quae nominari possunt nihil nisi IN in se continent. Si enim IN non esset, nihil in se omnia continerent et vacua penitus forent. Dum enim intueor in substantiam, video ipsum IN substantiatum, si in caelum caelestiatum, si in locum locatum, si in quantum quantificatum, si in quale qualificatum, et ita de omnibus quae dici possunt. Quare in termino est terminatum, in fine finitum, in altero alteratum. Si vero video ipsum IN ante omne nomen, utique nec terminatum nec finitum nec aliquod esse video omnium quae nominari possunt. Quaecumque vero video in IN, video ineffabilitatem intrasse. Nam si video finem aut terminum in IN, non possum amplius ipsum nominare aut finem aut terminum. Transivit enim in IN, quod nec est finis nec terminus. Unde secundum hoc videretur mutasse nomen in oppositum, ut nominetur terminus in IN interminus seu non-terminus. Et quia IN, quod omnia implet et sine quo omnia sunt vacua, inest et immanet, integrat et informat, ideo est perfectio omnis rei, omnis termini et omnis finis et omnium. Patet IN plus esse quam finis aut terminus, ut finis in IN non desinat esse finis, sed sit valde finis et finis in fine seu finis finium, ut non vocetur finis, quia non finitur omni fine, sed excedit. Sic enim omnia quando in absoluto videntur fiunt ineffabilia. IN igitur in suo simplicissimo significato complicat simul affirmationem et negationem, quasi I sit ita et N sit non, quae in IN conectantur. IN enim dum adicitur aliis dictionibus, aut est affirmatio aut negatio, in se vero utriusque complicatio.

IN igitur videtur conveniens speculum relucentiae divinae theologiae, quoniam «in omnibus est omnia, in nihilo nihil» et omnia in ipso ipsum. De hoc IN in se ineffabili quis quae dici possent explicaret nisi ille cuius loqui est perfectum cum sit possest? Solum enim verbum quod est elocutio omnium dicibilium hoc potest.

'''Cardinalis:'''
Subtiliter considerasti, pater abba, et satis est fecundum aenigma tuum, quoniam in spiritum ducit. Nam quae in deo sunt nemo scit nisi spiritus dei sicut quae in homine spiritus hominis. Ipsum igitur IN est aenigma spiritus omnia scrutantis. Sed qui per ipsum IN maiestatem dei intrare nititur, ut perscrutator opprimitur a gloria. Non enim IN ipsum quod notatur et intelligitur est lumen illuminans incomprehensibilitatis ipsius deitatis in se ipsa absolutae ostensionem, sed IN et omnia nomina, quae infinitatem deo attribuunt, eius incomprehensibilitatem nituntur ostendere per supereminentiam.

'''Bernardus:'''
Quoniam abbas per verbum breve et concisum se intrasse in profunda ostendit, ne ego nil dicendo videar in vacuum tot alta audisse, dicam quoddam aenigma non reiciendum in ipso possest: Video E simplicem vocalem unitrinam. Nam est vocalis ipsius possE, ipsius Esse et nExus utriusque. Vocalitas eius utique simplicissima est trina. Et ut refertur ad possE non refertur ad esse et ut refertur ad Esse non refertur ad posse et ita ut refertur ad nExum utriusque non refertur nec ad posse nec ad esse sed nExum. Has igitur relationes in ipso E inconfusas et quamlibet per se veram et perfectam video non esse tres vocales seu vocalitates sed unam simplicissimam et indivisibilem vocalitatem. Cum igitur haec sic mente contemplor, magnum mihi praebet haec aenigmatica visio fidei orthodoxae argumentum, ut deum unitrinum simplicissimum credam principium esse in mundo aliquali similitudine licet remotissima ut vocalitas ipsius E in possest, a quo mundus habet quod potest esse et quod est et conexionem utriusque. Sicut enim probatur vocalitatem E dare omnia ipsi possest, quoniam E sublato penitus desinit esse dictio significativa, sic deo sublato mundus penitus desineret. Nec opus video ut de hac aenigmatis assimilativa proprietate plura dicam, cum vos ipsi melius me applicare possitis.

'''Cardinalis:'''
Laudo aenigma tuum, Bernarde, utique aptum proposito. Sed aenigmatum nullus est finis, cum nullum sit adeo propinquum quin semper possit esse propinquius. Solus dei filius est «figura substantiae» patris, quia est quicquid esse potest. Forma dei patris non potest esse aut verior aut perfectior, cum sit possest.

'''Bernardus:'''
Si adhuc de aenigmatibus dicenda tibi aliqua post multa et varia in opusculis et sermonibus tuis tacta occurrunt, adicias. Nam intellectum abunde ad theologiam manuducunt.

'''Cardinalis:'''
Placet. Quoniam plurimum difficile est videre quomodo unum omnia quod essentialiter in omnibus, ad hoc quaerantur clariora aenigmata. Cuius tamen in libello Iconae satis conveniens ponitur aenigma. Sicut enim deus omnia et singula simul videt, cuius videre est esse, ita ipse omnia et singula simul est. Homo enim simul et semel in aures omnium et singulorum ipsum audientium verbum immittit. Sic deus, cuius loqui est creare, simul omnia et singula creat. Et cum verbum dei sit deus, ideo deus in omnibus et singulis est creaturis. De quo in dicto Iconae libello latius.

Sed quomodo deus in se absolute consideratus sit actus omnis posse seu forma simplicissima simul et infinitissima, non video aenigma intellectuale propinquius quam si pono lineam infinitam. Declaravi enim in libello Doctae ignorantiae illam si dabilis esset actum esse omnis posse lineae, scilicet terminum omnium per lineam terminabilium et adaequatissimum omnium figurarum lineabilium exemplar. Sic necesse est se habere absolutam entitatem seu formam. Absoluta enim est interminata et infinita. Quare est cuiuslibet terminatae et finitae adaequatissimum exemplar, cum nulli sit aut maior aut minor. Deum autem esse absolutum necesse est, cum praecedat omne non-esse et per consequens omnem alteritatem et contractionem. Ideo nulli alter vel diversus, licet nihil ad eius aequalitatem accedere possit, cum omnia alia sint altera et finita. Unde cum deo nihil sit impossibile, oportet per ea quae in hoc mundo sunt impossibilia nos ad ipsum respicere, apud quem impossibilitas est necessitas. Sicut infinitas in hoc mundo actu est impossibilis, sic magnitudo cuius non est finis est necessitas illa, quae non-ens seu nihil ut sit necessitat.

Adhuc mathematice aenigmatizando considera, quomodo summa aequalitas quantitatum ipsas ab omni pluralitate absolvit. Puta si concipis circuli a centro ad circumferentiam lineas ut describitur in pavimento, videntur esse aequales, sed non sunt propter pavimenti fluxibilitatem et materiam, ita quod nulla est alteri praecise similis, ut in Docta ignorantia ostenditur. Sed dum intellectualiter circulus in se consideratur, lineae multae in pavimento non possunt ibi esse aliae et aliae, quia causa alteritatis cessat scilicet materia. Sic nec sunt plures. Sicut igitur de lineis dictum est, ita de omni quanto scilicet superficie et corpore. Quando igitur video in pavimento unam superficiem terminari figura circulari, et aequalem superficiem figura triangulari terminari et aequalem figura hexagonali et ita de omnibus signabilibus figuris et post haec considero plures videri superficies illas aequales ob subiectum aliud et aliud, in quo aliter et aliter describuntur, abstraho igitur mentaliter a subiecto et video quomodo prius una et eadem superficies fuit mihi alia et alia visa, quia vidi in alio et alio loco et subiecto. Et deinde adverto quod una et eadem superficies est circulus, est trigonus, est hexagonus et omnis figura, qua superficies figurari et terminari potest.

Per hoc aenigma entitatem ab hoc et illo absolutam video actu esse omnium et singulorum entium essendi formam quomodocumque formabilem, non quidem similitudinarie et mathematice, sed verissime et forma[bi]liter, quod et vitaliter dici potest. Et hoc aenigma mihi placet. Nam eandem superficiem posse esse circularem et rectilinealem et polygoniam et eius praxim nuper ostendi. Esto igitur quod possibile esse ponatur actu esse, uti in theologicis fatendum est, utique tunc aenigma clarius dirigit. Quare secundum mathematicae perfectam comprehensionem ad theologiam aenigma propinquius fieri posse arbitror. Et haec de hoc nunc sic dicta sint.

'''Iohannes:'''
Timeo ne importunus videar et taediosus alioquin adhuc informari peterem.

'''Cardinalis:'''
Petite ambo. Nam hae collocutiones nequaquam me fatigant, sed apprime delectant. Ideo si quid restat, cum alio forte tempore minus otii detur mihi, nequaquam nunc indulgete.

'''Iohannes:'''
Inter innumera quae audire vellem est unum praecipue quomodo hanc omnipotentem formam negative melius attingimus, quae dicitur super omne esse et non-esse videri.

'''Cardinalis:'''
Oportet, abba, praesupponere quae alias a me audisti: tres esse speculativas inquisitiones. Infima est physica, quae circa naturam versatur et considerat formas inabstractas, quae subsunt motui. Nam forma in materia est natura et ideo inabstracta est atque in alio, ideo aliter. Secundam igitur instabilitatem materiae continue movetur seu alteratur. Et hanc inquirit anima sensibus et ratione.

Alia est speculatio circa formam penitus absolutam et stabilem, quae est divina et est ab omni alteritate abstracta, ideo aeterna sine omni motu et variatione. Et hanc formam quaerit anima per se sine phantasmate supra omnem intelligentiam et disciplinam per supremam sui ipsius acutiem et simplicitatem, quae intellectualitas a quibusdam dicitur. Estque media speculatio circa inabstractas formas tamen stabiles, quae mathematica dicitur. Considerat enim circulum, qui non est a subiecto seu omni materia intelligibili abstractus sed bene a materia corporali et instabili. Non enim considerat circulum ut in pavimento corruptibili sed ut in sua ratione seu diffinitione. Et vocatur speculatio illa mathesis seu disciplina. Traditur enim via disciplinae. Et utitur anima in huius inquisitione intellectu cum imaginatione. De his alias.

Nunc autem de absoluta forma theologizantes dicimus, quoniam ipsa primarie dat esse. Omnis enim forma adveniens materiae dat ei esse et nomen. Ut cum figura Platonis advenit aeri, dat aeri esse et nomen statuae. Sed quia omnes formae inabstractae, quae sine materia non subsistunt nisi notionaliter, proprie non dant esse, sed ex ipsarum cum materia conexione surgit esse, ideo necesse est quod sit forma penitus abstracta per se subsistens sine cuiuscumque indigentia, quae det materiae possibilitatem essendi et formae ei advenienti actualitatem et utriusque conexioni rei exsistentiam. Formae igitur quanto magis indigent subiecto seu materia ut subsistant actu, utique debiliores et materialiores sunt et magis naturam subiecti imitantur et ideo minus perfectae. Quanto vero minus indigent subiecto, formaliores, stabiliores et perfectiores exsistunt. Oportet igitur quod forma quae penitus nullo alio indiget quoniam infinitae perfectionis in se omnium formarum formabilium complicet perfectiones, quoniam est actu ipse essendi thesaurus a quo emanant omnia quae sunt, quemadmodum ipsa ab aeterno in thesauro sapientiae concepta vel reposita sunt.

Refert Moyses deum dixisse: Ego sum entitas, quod reperitur in libris nostris translatum – ut praedictum est –: «Ego sum qui sum.» Esse igitur quod entitas nominat nobis formarum formam. Nulli dabili formae convenit esse quod entitas nisi illi penitus abstractae et adeo perfectae quod ab omni indigentia sit libera. Potest igitur omnis forma esse perfectior quae non est absoluta entitas. Esse autem quod entitas est perfectio omnis esse et ideo omnium formarum complicatio. Unde nisi ipsa entitas daret omnibus formis esse formativum, nequaquam haberent. In omnibus igitur est divina essentia quae entitas absoluta dans omnibus esse tale quale habent. Cum autem omnia bonum appetant et nihil appetibilius ipso esse, quod de suo thesauro utique optimo emanare facit entitas absoluta, ideo deum quem entitatem nominamus solum bonum dicimus, quia ab ipso optimum donum nobis gratissimum, nostrum scilicet proprium esse, recipimus.

Quaerimus autem fontem nostri esse videre per omnes nobis possibiles modos et reperimus per negativam nos verius iter carpere, cum sit incomprehensibilis quem quaerimus et infinitus. Ut igitur tibi nunc dicam quae a me exigis, de negativa recipiamus negativam scilicet non-esse, quae omnium negationum prima videtur. Nonne negativa illa praesupponit et negat?

'''Iohannes:'''
Utique praesupponit esse et negat esse.

'''Cardinalis:'''
Id igitur esse quod praesupponit ante negationem est.

'''Iohannes:'''
Utique sic est necesse secundum nostrum intelligendi modum.

'''Cardinalis:'''
Esse igitur quod negatio praesupponit utique aeternum est. Est enim ante non-esse, et esse id quod negat post non-esse est initiatum.

'''Iohannes:'''
Necesse videtur.

'''Cardinalis:'''
Negatio igitur quae cadit super esse negat esse illud sic nominatum esse praesuppositum, quod non est aliud dicere nisi quod esse post non-esse nequaquam est esse aeternum et ineffabile.

'''Iohannes:'''
Negare ista nequeo.

'''Cardinalis:'''
Sic verius video deum quam mundum. Nam non video mundum nisi cum non-esse et negative, ac si dicerem: Mundum video non esse deum. Deum autem video ante non-esse; ideo nullum esse de ipso negatur. Esse igitur ipsius est omne esse omnium quae sunt aut esse quoquomodo possunt. Hoc nulla alia via absque phantasmate simplicius et verius videri potest. Per negativam enim praesuppositum ipsum, quod non-esse antecedit, entitatem omnis esse in aeternitate simplici intuitu vides, a quo omne quod non-esse sequitur negas.

'''Iohannnes:'''
Intelligo ipsum praesuppositum esse in negatione necessario antecedere non-esse, alias utique nihil esset. Quis enim non-esse in esse produxisset? Non ipsum non-esse, quando non praesupponeret esse a quo produceretur. Si igitur aliquid esse affirmamus, necesse est id quod dicis esse verissimum.

'''Cardinalis:'''
Bene infers, abba. Tu autem vides aliqua esse, caelum scilicet et terram et mare et cetera. Vides autem unum non esse aliud, et ita illa vides post non-esse. Vides igitur illa de aeterno esse post non-esse hoc esse quod sunt. Cum enim praecedat ipsa aeternitas non-esse, quod se in esse producere nequit, necesse est omnia per aeternum esse de non-esse seu non exstantibus produci. Aeternum igitur esse est necessitas essendi omnibus.

'''Iohannes:'''
Pater, dicito clarius si potes quomodo omnia in aeterno esse videre queam.

'''Cardinalis:'''
Si sol in eo quod est foret etiam eo ipso omnia quae non est, tunc utique foret ante non-esse et ita sol et omnia, quia nihil de ipso negari posset.

'''Iohannes:'''
Admitto. Sed me conturbat conceptus solis, qui est terminatus.

'''Cardinalis:'''
Iuves te igitur et respice in ipsum esse solis et deinde tolle li ‚solis‘ et omnem inabstractionem, removendo sic negativam: tunc de eo vides nihil negari. Quando enim vides quod esse solis non est esse lunae, hoc evenit quia vides esse inabstractum et sic contractum et limitatum quod ideo solare dicitur. Si igitur aufers terminum et videas esse interminum seu eterminum sive aeternum, utique tunc vides ipsum ante non-esse.

'''Iohannes:'''
Quodlibet igitur esse sic video in deo aeterno deum et omnia esse.

'''Cardinalis:'''
Ita est. Nam cum deus aeternus omnia de non-esse producat, nisi ipse actu esset omnium et singulorum esse, quomodo de non-esse produceret?

'''Iohannes:'''
Haec igitur vera sunt quae sancti asserunt. Aiunt enim deum esse quantum sine quantitate, qualem sine qualitate et ita de omnibus.

'''Cardinalis:'''
Sic dicunt. Sed dicito tu quomodo illud intelligas.

'''Iohannes:'''
Intelligo ipsum omnium quae videmus veritatem absolutam. Ideo oportet de contracto contractionem negare, ut absolutum pertingamus. In visibili namque quantitate attendo quomodo est vera quantitas. Veritatem igitur eius, per quam vera est, in absoluto inspicere attempto et video ipsam esse quantitatem sine tali quantitate quam vidi post non-esse sic et sic terminatam et limitatam, quae per hoc nomen ‚quantitas‘ designatur.

Oportet igitur me citra non-esse relinquere omnia ea, per quae quantitas est potius quantitas quam omnia. Et ita nomen, diffinitionem, figuram et omnia, quae omni sensu, imaginatione et intellectu de quantitate apprehenduntur, abicio, ut sic perveniam ad non-esse huius quantitatis. Deinde respicio in aeternam eius quod prius videram causam et rationem. Quae etsi sit ineffabilis ante omne nomen, tamen ipsam aeternitatem quantitatem sine quantitate nomino, quia ratio et veritas nominabilis quantitatis. Ratio autem quanti non est quanta, sic nec veritas seu aeternitas, sicut nec ratio temporis est temporalis sed aeterna.

'''Cardinalis:'''
Gaudeo haec a te audisse. Nec haec quae dixisti cuiquam mira videbuntur, qui experitur in se quomodo calor in regione sensibilium est sine calore in regione virtutum cognoscitivarum magis abstractarum. Calor cum calore est in sensu ubi calor sentitur, sed in imaginatione sive intellectu sine calore attingitur. Ita de omnibus quae sensu attinguntur pariformiter dicendum. Odor enim sine odore et dulce sine dulcedine et sonus sine sono et ita de singulis. Sicut igitur quae sensibiliter sunt in sensu insensibiliter sunt in intellectu, quia in eo non sunt sensibiliter sed intellectualiter et intellectus, sic omnia quae sunt mundialiter in mundo sunt immundialiter in deo, quia ibi sunt divine et deus. Ita temporalia intemporaliter quia aeterne et corruptibilia incorruptibiliter, materialia immaterialiter et plura impluraliter et numerata innumerabiliter, composita incomposite, et ita de omnibus. Quod totum non est aliud nisi quod omnia sunt in suo proprio et adaequatissimo aeterno esse sine omni substantiali aut accidentali differentia discretissime ipsa simplicissima aeternitas.

'''Bernardus:'''
Audivi utique alta lucide resolvi. Ex quibus elicio mundum post non-esse initiatum ideo Graece dici pulchrum cosmon, quia est ab ineffabili aeterna pulchritudine, quae est ante non-esse. Et nomen id negat ipsum esse ipsam pulchritudinem ineffabilem. Affirmat tamen esse illius imaginem, cuius ineffabilis est veritas. Quid igitur est mundus nisi invisibilis dei apparitio? Quid deus nisi visibilium invisibilitas, uti apostolus in verbo in principio nostrae collocutionis praemisso innuit? Mundus igitur revelat suum creatorem, ut cognoscatur, immo incognoscibilis deus se mundo in speculo et aenigmate cognoscibiliter ostendit, ut bene dicebat apostolus apud deum non esse est et non sed est tantum. Vivorum regio, quae est in aeternitate ante non-esse, aliquantulum mihi incipit ex dictis quia est apparere atque quale sit istud magnum chaos, de quo Christus loquitur quod est inter incolas immortalitatis aeternae et eos qui inhabitant infernum, ac quod Christus magister noster ignorantiam tollens et viam ad immortalitatis aeternitatem nos docens omnia supplebit, quae nos aeternae illius immortalitatis incapaces reddunt.

Nunc satis erit tanta dixisse, quae si placet epilogando concludas.

'''Cardinalis:'''
Forte sic tempus fieri postulat. Movistis ex Pauli summi theologi sententia quomodo ex creatura mundi intellecta conspiciuntur invisibilia dei. Diximus mente illa creatoris sempiternam virtutem et invisibilem divinitatem conspici, quae mundum creaturam intelligit. Non est enim possibile creaturam intelligi emanasse a creatore, nisi videatur in invisibili virtute seu potestate eius ipsam aeternaliter fuisse. Oportet omnia creabilia actu in eius potestate esse, ut ipse sit formarum omnium perfectissima forma. Oportet ipsum omnia esse quae esse possunt, ut si verissima formalis seu exemplaris causa. Oportet ipsum in se habere omnium formabilium conceptum et rationem. Oportet ipsum esse supra omnem oppositionem. Nam in ipso non potest esse alteritas, cum sit ante non-esse. Si enim post non-esse esset, non esset creator sed creatura de non-esse producta. In ipso igitur non-esse est omne quod esse potest. Ideo de nullo alio creat, sed ex se, cum sit omne quod esse potest.

Et quando ipsum conati sumus super esse et non-esse videre, non potuimus intelligere quomodo foret visibilis qui est super omne simplex et compositum, super omne singulare et plurale, super omnem terminum et infinitatem, totaliter undique et nullibi, omniformis pariter et nulliformis et penitus ineffabilis, in omnibus omnia, in nullo nihil et omnia et nihil in ipso ipse, integre, indivise in quolibet quantumcumque parvo et simul in nullo omnium. Qui se in omni creatura ostendit unitrinum exemplar verissimum et adaequatissimum, omnem sensibilem, imaginabilem et intellectualem phantasmatibus inhaerentem in infinitum excedentem cognitionem, cum his cognitionibus nihil incorporeum et spirituale attingatur, sed altissimo et ab omnibus phantasmatibus absoluto intellectu omnibus transcensis ut nihil omnium quae sunt reperitur inintelligibilis ignoranter seu inintelligibiliter in umbra seu tenebra sive incognite. Ubi videtur in caligine et nescitur, quae substantia aut quae res aut quid entium sit, uti res, in quo coincidunt opposita, scilicet motus et quies simul, non ut duo, sed supra dualitatem et alteritatem. Haec visio in tenebra est, ubi occultatur ipse deus absconditus ab oculis omnium sapientum.

Et nisi sua luce pellat tenebram et se manifestet, manet omnibus ipsum via rationis et intelligentiae quaerentibus penitus incognitus. Sed non deserit quaerentes ipsum summa fide et spe certissima atque fervidissimo quantum fieri potest desiderio, scilicet via illa quam nos docuit magister unicus Christus dei filius, viva via, solus ostensor patris sui, creatoris nostri omnipotentis. Quaecumque igitur per nos dicta sunt non ad aliud tendunt quam ut intelligamus ipsum omnem intellectum excedere. Cuius facialis visio quae sola felicitat nobis fidelibus per veritatem ipsam dei filium promittitur, si viam nobis verbo et facto patefactam ipsum sequendo tenuerimus. Quod nobis ipse dominus noster Iesus Christus concedat semper benedictus. Amen.
 

&lt;center&gt;''Laus deo. Finis trialogi aut verius stellae habiti a sapientissimo et reverendissimo patre domino Nicolao de Cusa, sanctae Romanae ecclesiae presbytero, cardinale tituli sancti Petri ad vincula cum duobus familiaribus suis, domino Bernardo cancellario archiepiscopi Salsburgensis et Iohanne Andrea Vigevio, abbate monasterii sanctae Iustinae de Sezadio.''&lt;/center&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>0ya9d9o6cs0jac5ufwnbiub25olbtc7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Directio speculantis, seu De non aliud</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57293</id>
    <revision>
      <id>186183</id>
      <timestamp>2022-08-16T15:53:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '{{titulus2 |Scriptor=Nicolaus Cusanus |OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud |Annus=ca. 1462 |Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana] }}  ==Capitulum I== &lt;div class=text&gt;  &lt;/div&gt; ==Capitulum II== &lt;div class=text&gt;  &lt;/div&gt; ==Capitulum III== &lt;div class=text&gt;  &lt;/div&gt; ==Capitulum IV== &lt;div class=text&gt;  &lt;/div&gt; ==Capitulum V== &lt;div class=text&gt;  &lt;/div&gt; ==Capitulum VI== &lt;div class=text&gt;  &lt;/d...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1288" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>bj11c463p9nnwr55o5n3fb4kfs7qf53</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186184</id>
      <parentid>186183</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:56:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum I */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5517" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>p0ck751szq26kbolivem3kk8obicz0s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186185</id>
      <parentid>186184</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:57:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum II */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7947" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>mmrsxuot0sza1fnqur11kwpcohee50d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186186</id>
      <parentid>186185</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:59:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum III */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11192" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ihthba9pyzt0gdvqsm92v464s3jhlim</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186187</id>
      <parentid>186186</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:00:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum IV */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15496" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>1cnxtiamhh10h4gm40kod2g8jyayze6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186188</id>
      <parentid>186187</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:01:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum V */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20999" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>berhhz4lbq77bahntr1eewp0pte48x7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186189</id>
      <parentid>186188</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:02:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum VI */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24135" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>rpyq66gf22sfhhqwz6rafwn53znyxw4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186190</id>
      <parentid>186189</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:03:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum VII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27541" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>dyqt2hbw9el8c3fstxiq92rw728bh5j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186191</id>
      <parentid>186190</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:04:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum VIII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31621" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ds7jhnxw65rrm1bx4vqlfrgytwazw10</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186192</id>
      <parentid>186191</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:05:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum IX */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36631" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>2odzyjcpkmodauz4wv31qexktkkt9qh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186194</id>
      <parentid>186192</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Propositiones */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46710" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>krl1d4cnoea765blfkzefqi7itautkb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186196</id>
      <parentid>186194</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:08:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum X */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51338" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>gnqbm1ky5ymtcfk2htf8k82yeo2l4uu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186202</id>
      <parentid>186196</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:15:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XI */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55335" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>lnby5xh53jtaqtajpbnmdfh5bd2yiag</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186204</id>
      <parentid>186202</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:17:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58511" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>37bxuro268aiq1h8ewej7sotkcjbqy3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186205</id>
      <parentid>186204</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:18:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XIII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63790" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>nypkxx25qu24c8rouc1dvbnbb0k82au</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186206</id>
      <parentid>186205</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:19:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XIV */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78485" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>0ozekcfg6u0rvbkln4775jdf49sq1pe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186207</id>
      <parentid>186206</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:20:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XV */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81893" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

Ferdinandus. Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

Nicolaus. Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

Ferdinandus. Non adhuc clare percepi.

Nicolaus. Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

Ferdinandus. Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

Nicolaus. Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

Ferdinandus. Consideravi et placuit.

Nicolaus. Quare placuit?

Ferdinandus. Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

Nicolaus. Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

Ferdinandus. Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

Nicolaus. Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

Ferdinandus. Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

Nicolaus. Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>0u6z0v89hfwe0imcmg36alt1kdr44y6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186208</id>
      <parentid>186207</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:21:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XVI */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86183" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

Ferdinandus. Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

Nicolaus. Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

Ferdinandus. Non adhuc clare percepi.

Nicolaus. Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

Ferdinandus. Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

Nicolaus. Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

Ferdinandus. Consideravi et placuit.

Nicolaus. Quare placuit?

Ferdinandus. Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

Nicolaus. Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

Ferdinandus. Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

Nicolaus. Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

Ferdinandus. Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

Nicolaus. Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>hhpnnvouhcf8zbg5p8wuwsl3rs45x07</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186209</id>
      <parentid>186208</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:22:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XV */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86267" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>94uea5fz6c90j6h78o7ypcgdxp2n7x3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186210</id>
      <parentid>186209</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:23:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XVII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="88876" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>odjt1zokw4wbd2gi8zw6nmlc5ehyxul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186223</id>
      <parentid>186210</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:30:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XVIII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92563" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>brlqfasfsm5fhcjf1f0w73ugi4pc0im</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186224</id>
      <parentid>186223</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:31:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XIX */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96100" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>8gk37wdh93m45rgxh2kgtjffy2zqi7q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186229</id>
      <parentid>186224</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:32:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XX */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100452" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus Balbus Pisanus.''' Audivi te, pater, cum Ferdinando multa et mihi quidem gratissima contulisse, sed maxime ex Dionysii maximi theologi libellis recitata sum admiratus. Cum enim Proculum illum Platonicum in libro de Platonis divini theologia de Graeco verterem his diebus in Latinum, ea ipsa quasi eodem quoque expressionis tenore ac modo repperi, quam ob rem de Platonica etiam te audire theologia aliquid cupio.

'''Nicolaus.''' Proculum tuum, Petre, Dionysio Areopagita tempore posteriorem fuisse certum est. An autem Dionysii scripta viderit, est incertum. Sed tu particularius narrato, quo in dicto consentiant.

'''Petrus.''' Sicut Dionysius inquit unum, quod est posterius uno simpliciter, ita et Proculus Platonem referens asserit.

'''Nicolaus.''' Forte sapientes idem omnes dicere voluerunt de primo rerum principio, sed varie id ipsum varii expresserunt. Plato autem, quem tantopere Proculus extollit, tamquam deus quidem fuerit humanatus, ad anterius semper respiciens conatus est rerum videre substantiam ante omne nominabile. Unde cum rem corporalem divisibilemque ex se subsistere non posse perspiceret nec se ipsam propter debilitatem et fluxibilitatem suam conservare, ante illam animam, ante animam vero intellectum vidit atque ante intellectum unum. – Posterius autem prioris participatione subsistit. Primum igitur, cuius participatione omnia id sunt, quod sunt, ante intellectum videtur, cum omnia intellectu nequaquam participent. Intellectus igitur anterius sive senius se ipso, ut verbis eius utamur, non attingit. Ex quo Platonem reor rerum substantiam seu principium in mente sua revelationis via percepisse modo, quo apostolus ad Romanos dicit Deum se illis revelasse, quam equidem revelationem in lucis similitudine capio, quae sese per semet ipsam visui ingerit. Et aliter non videtur, neque cognoscitur, quam ipsa se revelat, cum sit invisibilis, quia est ante et supra omne visibile. Haec Plato in epistolis sic se habere perbreviter exprimit Deum ipsum dicens vigilantissime et constanter quaerenti se demum manifestare, quae Proculus quoque in Parmenidis commentariis resumit. Cum haec igitur vera supponat, animam inquit, quae quidem omnia posteriora se ipsam contemplans in se animaliter complicat, ut vivo in speculo cuncta inspicere, quae eius participant vitam et per ipsam vivunt vitaliterque subsistunt. Et quia illa in ipsa sunt, ipsa in sui similitudine sursum ascendit ad priora, quemadmodum haec Proculus in eius recitat theologia.

'''Petrus.''' Declara id, quaeso, quod dixisti, ipsum idem dicere scilicet, quod tu de ‚non aliud‘ praemisisti.

'''Nicolaus.''' Faciliter consideranti id ipsum clarescet. Namque, ut ipse ait, omnium causam ab omnibus oportet participari. Ideo ipsum unum, quod dicit esse ante unum, quod est unum ab eo, non est aliud, cum eius sit causa; quare causam ipsius unius, quod est, ideo unum nominat, ut ‚non aliud‘ exprimat. Unde sicut nominat unius, quod est, causam unum, sic entis causam ens nuncupat et substantiae substantiam et de omnibus eodem modo, per quod intelligi datur, omnia, quae sunt et nominantur id, quod sunt et nominantur, habere ab omni causa, quae in existentibus omnibus est id, quod sunt et nominantur, et non aliud. Vides igitur omnia nomina, quae nominatorum nomina dicit, antecedere, sicut unum ante unum, quod est et nominatur unum; ideo causae attribui, ut causam a causato non esse aliud designetur. In omnibus igitur nominibus ‚non aliud‘ est, quod significatur.

'''Petrus.''' Video, pater, haec dubio carere: sed dum ad li ‚non aliud‘ me converto, non possum equidem, quid sit, mente concipere.

'''Nicolaus.''' Si quidem posses id concipere, haud utique esset omnium principium, quod in omnibus omnia significaret. Omnis enim humanus conceptus unius alicuius conceptus est. Verum ante conceptum ‚non aliud‘ est, quando quidem conceptus non aliud quam conceptus est. Vocetur igitur ipsum ‚non aliud‘ conceptus absolutus, qui videtur quidem mente, ceterum non concipitur.

'''Petrus.''' Ipsum ergo ‚non aliud‘, cum ab aliquo non sit aliud, sed in omnibus omnia, nonne omni in conceptu omnia est?

'''Nicolaus.''' Utique. Ideo cum omnis conceptus non aliud quam conceptus sit, in omni conceptu ‚non aliud‘ est, quodcumque concipitur, manente sane conceptu, qui ipsum ‚non aliud‘ est, inconceptibili.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>s102yirh06uvxl5m90zin8yfwvcedz1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186233</id>
      <parentid>186229</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:34:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XXI */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105157" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus Balbus Pisanus.''' Audivi te, pater, cum Ferdinando multa et mihi quidem gratissima contulisse, sed maxime ex Dionysii maximi theologi libellis recitata sum admiratus. Cum enim Proculum illum Platonicum in libro de Platonis divini theologia de Graeco verterem his diebus in Latinum, ea ipsa quasi eodem quoque expressionis tenore ac modo repperi, quam ob rem de Platonica etiam te audire theologia aliquid cupio.

'''Nicolaus.''' Proculum tuum, Petre, Dionysio Areopagita tempore posteriorem fuisse certum est. An autem Dionysii scripta viderit, est incertum. Sed tu particularius narrato, quo in dicto consentiant.

'''Petrus.''' Sicut Dionysius inquit unum, quod est posterius uno simpliciter, ita et Proculus Platonem referens asserit.

'''Nicolaus.''' Forte sapientes idem omnes dicere voluerunt de primo rerum principio, sed varie id ipsum varii expresserunt. Plato autem, quem tantopere Proculus extollit, tamquam deus quidem fuerit humanatus, ad anterius semper respiciens conatus est rerum videre substantiam ante omne nominabile. Unde cum rem corporalem divisibilemque ex se subsistere non posse perspiceret nec se ipsam propter debilitatem et fluxibilitatem suam conservare, ante illam animam, ante animam vero intellectum vidit atque ante intellectum unum. – Posterius autem prioris participatione subsistit. Primum igitur, cuius participatione omnia id sunt, quod sunt, ante intellectum videtur, cum omnia intellectu nequaquam participent. Intellectus igitur anterius sive senius se ipso, ut verbis eius utamur, non attingit. Ex quo Platonem reor rerum substantiam seu principium in mente sua revelationis via percepisse modo, quo apostolus ad Romanos dicit Deum se illis revelasse, quam equidem revelationem in lucis similitudine capio, quae sese per semet ipsam visui ingerit. Et aliter non videtur, neque cognoscitur, quam ipsa se revelat, cum sit invisibilis, quia est ante et supra omne visibile. Haec Plato in epistolis sic se habere perbreviter exprimit Deum ipsum dicens vigilantissime et constanter quaerenti se demum manifestare, quae Proculus quoque in Parmenidis commentariis resumit. Cum haec igitur vera supponat, animam inquit, quae quidem omnia posteriora se ipsam contemplans in se animaliter complicat, ut vivo in speculo cuncta inspicere, quae eius participant vitam et per ipsam vivunt vitaliterque subsistunt. Et quia illa in ipsa sunt, ipsa in sui similitudine sursum ascendit ad priora, quemadmodum haec Proculus in eius recitat theologia.

'''Petrus.''' Declara id, quaeso, quod dixisti, ipsum idem dicere scilicet, quod tu de ‚non aliud‘ praemisisti.

'''Nicolaus.''' Faciliter consideranti id ipsum clarescet. Namque, ut ipse ait, omnium causam ab omnibus oportet participari. Ideo ipsum unum, quod dicit esse ante unum, quod est unum ab eo, non est aliud, cum eius sit causa; quare causam ipsius unius, quod est, ideo unum nominat, ut ‚non aliud‘ exprimat. Unde sicut nominat unius, quod est, causam unum, sic entis causam ens nuncupat et substantiae substantiam et de omnibus eodem modo, per quod intelligi datur, omnia, quae sunt et nominantur id, quod sunt et nominantur, habere ab omni causa, quae in existentibus omnibus est id, quod sunt et nominantur, et non aliud. Vides igitur omnia nomina, quae nominatorum nomina dicit, antecedere, sicut unum ante unum, quod est et nominatur unum; ideo causae attribui, ut causam a causato non esse aliud designetur. In omnibus igitur nominibus ‚non aliud‘ est, quod significatur.

'''Petrus.''' Video, pater, haec dubio carere: sed dum ad li ‚non aliud‘ me converto, non possum equidem, quid sit, mente concipere.

'''Nicolaus.''' Si quidem posses id concipere, haud utique esset omnium principium, quod in omnibus omnia significaret. Omnis enim humanus conceptus unius alicuius conceptus est. Verum ante conceptum ‚non aliud‘ est, quando quidem conceptus non aliud quam conceptus est. Vocetur igitur ipsum ‚non aliud‘ conceptus absolutus, qui videtur quidem mente, ceterum non concipitur.

'''Petrus.''' Ipsum ergo ‚non aliud‘, cum ab aliquo non sit aliud, sed in omnibus omnia, nonne omni in conceptu omnia est?

'''Nicolaus.''' Utique. Ideo cum omnis conceptus non aliud quam conceptus sit, in omni conceptu ‚non aliud‘ est, quodcumque concipitur, manente sane conceptu, qui ipsum ‚non aliud‘ est, inconceptibili.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus.''' Me certe li ‚quam‘ turbat, quando ipse definiendo dicis: terra non est aliud quam terra. Id igitur, ut explanares, vellem.

'''Nicolaus.''' Plane tu quidem vides veram esse hanc terrae definitionem, qua dicitur: terra non aliud quam terra est, hanc vero falsam: terra est aliud quam terra.

'''Petrus.''' Video.

'''Nicolaus.''' Veritas definitionis igitur unde dependet?

'''Petrus.''' Adverto plane, quomodo tam in vera quam falsa definitione est ‚quam‘; ideo nequeo ab ipso ‚quam‘ dicere veritatem dependere, sed ab ipso ‚non aliud‘ potius.

'''Nicolaus.''' Optime! ‚Quam‘ igitur non definit. Non ergo te perturbet.

'''Petrus.''' Quam ob causam apponitur?

'''Nicolaus.''' Quia dirigit visum; nam cum ‚non aliud‘ dico non aliud quam non aliud, li ‚quam‘ in ‚non aliud‘ visum simpliciter dirigit, uti ante aliud est. Quando autem dico: aliud est non aliud quam aliud, visum dirigit in ‚non aliud‘, ut est in alio aliud. Et cum dico: terra non aliud quam terra est, dirigit obtutum in ‚non aliud‘, ut est in terra terra, et pari de omnibus modo.

'''Petrus.''' Optime sane! Nam nunc video ad quaestionem ‚quid est terra?‘ responsum hoc: terram non aliud esse quam terram, mentis aciem explicare, qua mens quidem videt principium omnium per ‚non aliud‘ significatum terram definire, quod est ‚non aliud‘ in terra terram esse. Quodsi quaereretur ‚cur terra est terra?‘ responderi debet, quia non aliud quam terra. Ideo enim terra est terra, quia ipsius principium seu causa in ipsa ipsa est. Et sic si quaeratur: ‚unde habet terra, quod terra est?‘ dici sane debet: ab ipso suo principio seu ‚non aliud‘ id habere; ab eo enim, a quo habet, ut non aliud quam terra sit, habet, quod est terra. Quocirca si quaeratur: ‚a quo habet bonum, quod est bonum?‘ responderi potest a ‚non alio a bono‘. Nam cum bonum ab alio a bono non habeat, quod sit bonum, necesse profecto est, quod id habeat a ‚non alio a bono‘; sic terra habet, quod est terra, a ‚non alio a terra‘; et ita de singulis. Hoc modo prioriter omnia in principio, quod ‚non aliud‘, video. Et per ‚non aliud‘ simplicissime et absolute significatur, quia A ab aliquo non est aliud. Ideo causa, exemplar, forma, idea, species et eiusmodi nomina ei per philosophos attribuuntur, quemadmodum ante me videre fecisti.

'''Nicolaus.''' Subintrasti, Petre, videsque omnium principium per ‚non aliud‘ significari, ideo non aliud ab aliquo atque in omnibus omnia. Sed tu nunc ad Platonem revertere, cuius utique erat intentio principium, quod omnia est, in omnibus intueri. Unde ille omnia, quae habere se aliter possunt, ut est figura, nomen, definitio ratioque et opinio et talia, quidditatem nequaquam videbat ostendere, cum rerum essentia et quidditas haec omnia praecedat. Anterioriter igitur vidit ad illa, quae alia, instabilia et variabilia, ipsum, quod quidem aliud praecedit, omnium substantiarum substantiam et quidditatum esse quidditatem, quae cum in omnibus omnia sit, illa ipsum est, quod per ‚non aliud‘ significatur. Apud ipsum igitur primum ipsum omnia et ab ipso vidit omnia ut a fonte seu causa et eius gratia emanare.

'''Petrus.''' Haec aperte de se ipso Plato in epistolis scribit, verum adicit illud, quo omnia prime apud regem primum sunt et apud secundum secunde, tertie vero apud tertium.

'''Nicolaus.''' Diversos modos essendi rerum vidit. Nam omnia ante aliud ipsum principium intuitus est simplicissimum, in quo quodlibet, quod in alio aliter, in ipso quidem ‚non aliud‘ cernitur. Quando enim de terra, quam rationis obtutu esse quid aliud a non terra video seu caelo sive igne, me ad intuendum ipsam in principio transfero: ibi ipsam a non-terra aliam non video, quia ipsam principium, quod ab aliquo non aliud est, video; non quod ipsam imperfectiori modo quam prius intuear, sed pretiosissimo modo atque verissimo. Tunc enim quodlibet videtur praecisissime, quando ‚non aliud‘ cernitur. Qui enim sic terram videt, quod ‚non aliud‘ ipsam videt, praecisissime intuetur. Et hoc est quidditatis ipsius et omnium quidditatem cernere. Namque alia est terrae quidditatis visio, quae intellectu a quidditate aquae aut ignis videtur esse alia, et illa ‚non aliud‘ sequitur, quia ab aliis alia est, et hic essendi quidditatis secundus seu intellectualis est modus. – At tertius essendi est modus, quemadmodum per animam hoc ab illo discernentem animaliter attingitur, prout res seu rei quidditas sentitur, quod quidem fortassis dicere voluit Plato aut altius quiddam. Suum enim hoc arcanum et secretum quam breviter et timide Plato patefecit et in paucis suis verbis acutissima multorum ingenia excitavit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>fomj3daf1c0joolnv6x6591929ws3s3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186237</id>
      <parentid>186233</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:35:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XXII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108968" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus Balbus Pisanus.''' Audivi te, pater, cum Ferdinando multa et mihi quidem gratissima contulisse, sed maxime ex Dionysii maximi theologi libellis recitata sum admiratus. Cum enim Proculum illum Platonicum in libro de Platonis divini theologia de Graeco verterem his diebus in Latinum, ea ipsa quasi eodem quoque expressionis tenore ac modo repperi, quam ob rem de Platonica etiam te audire theologia aliquid cupio.

'''Nicolaus.''' Proculum tuum, Petre, Dionysio Areopagita tempore posteriorem fuisse certum est. An autem Dionysii scripta viderit, est incertum. Sed tu particularius narrato, quo in dicto consentiant.

'''Petrus.''' Sicut Dionysius inquit unum, quod est posterius uno simpliciter, ita et Proculus Platonem referens asserit.

'''Nicolaus.''' Forte sapientes idem omnes dicere voluerunt de primo rerum principio, sed varie id ipsum varii expresserunt. Plato autem, quem tantopere Proculus extollit, tamquam deus quidem fuerit humanatus, ad anterius semper respiciens conatus est rerum videre substantiam ante omne nominabile. Unde cum rem corporalem divisibilemque ex se subsistere non posse perspiceret nec se ipsam propter debilitatem et fluxibilitatem suam conservare, ante illam animam, ante animam vero intellectum vidit atque ante intellectum unum. – Posterius autem prioris participatione subsistit. Primum igitur, cuius participatione omnia id sunt, quod sunt, ante intellectum videtur, cum omnia intellectu nequaquam participent. Intellectus igitur anterius sive senius se ipso, ut verbis eius utamur, non attingit. Ex quo Platonem reor rerum substantiam seu principium in mente sua revelationis via percepisse modo, quo apostolus ad Romanos dicit Deum se illis revelasse, quam equidem revelationem in lucis similitudine capio, quae sese per semet ipsam visui ingerit. Et aliter non videtur, neque cognoscitur, quam ipsa se revelat, cum sit invisibilis, quia est ante et supra omne visibile. Haec Plato in epistolis sic se habere perbreviter exprimit Deum ipsum dicens vigilantissime et constanter quaerenti se demum manifestare, quae Proculus quoque in Parmenidis commentariis resumit. Cum haec igitur vera supponat, animam inquit, quae quidem omnia posteriora se ipsam contemplans in se animaliter complicat, ut vivo in speculo cuncta inspicere, quae eius participant vitam et per ipsam vivunt vitaliterque subsistunt. Et quia illa in ipsa sunt, ipsa in sui similitudine sursum ascendit ad priora, quemadmodum haec Proculus in eius recitat theologia.

'''Petrus.''' Declara id, quaeso, quod dixisti, ipsum idem dicere scilicet, quod tu de ‚non aliud‘ praemisisti.

'''Nicolaus.''' Faciliter consideranti id ipsum clarescet. Namque, ut ipse ait, omnium causam ab omnibus oportet participari. Ideo ipsum unum, quod dicit esse ante unum, quod est unum ab eo, non est aliud, cum eius sit causa; quare causam ipsius unius, quod est, ideo unum nominat, ut ‚non aliud‘ exprimat. Unde sicut nominat unius, quod est, causam unum, sic entis causam ens nuncupat et substantiae substantiam et de omnibus eodem modo, per quod intelligi datur, omnia, quae sunt et nominantur id, quod sunt et nominantur, habere ab omni causa, quae in existentibus omnibus est id, quod sunt et nominantur, et non aliud. Vides igitur omnia nomina, quae nominatorum nomina dicit, antecedere, sicut unum ante unum, quod est et nominatur unum; ideo causae attribui, ut causam a causato non esse aliud designetur. In omnibus igitur nominibus ‚non aliud‘ est, quod significatur.

'''Petrus.''' Video, pater, haec dubio carere: sed dum ad li ‚non aliud‘ me converto, non possum equidem, quid sit, mente concipere.

'''Nicolaus.''' Si quidem posses id concipere, haud utique esset omnium principium, quod in omnibus omnia significaret. Omnis enim humanus conceptus unius alicuius conceptus est. Verum ante conceptum ‚non aliud‘ est, quando quidem conceptus non aliud quam conceptus est. Vocetur igitur ipsum ‚non aliud‘ conceptus absolutus, qui videtur quidem mente, ceterum non concipitur.

'''Petrus.''' Ipsum ergo ‚non aliud‘, cum ab aliquo non sit aliud, sed in omnibus omnia, nonne omni in conceptu omnia est?

'''Nicolaus.''' Utique. Ideo cum omnis conceptus non aliud quam conceptus sit, in omni conceptu ‚non aliud‘ est, quodcumque concipitur, manente sane conceptu, qui ipsum ‚non aliud‘ est, inconceptibili.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus.''' Me certe li ‚quam‘ turbat, quando ipse definiendo dicis: terra non est aliud quam terra. Id igitur, ut explanares, vellem.

'''Nicolaus.''' Plane tu quidem vides veram esse hanc terrae definitionem, qua dicitur: terra non aliud quam terra est, hanc vero falsam: terra est aliud quam terra.

'''Petrus.''' Video.

'''Nicolaus.''' Veritas definitionis igitur unde dependet?

'''Petrus.''' Adverto plane, quomodo tam in vera quam falsa definitione est ‚quam‘; ideo nequeo ab ipso ‚quam‘ dicere veritatem dependere, sed ab ipso ‚non aliud‘ potius.

'''Nicolaus.''' Optime! ‚Quam‘ igitur non definit. Non ergo te perturbet.

'''Petrus.''' Quam ob causam apponitur?

'''Nicolaus.''' Quia dirigit visum; nam cum ‚non aliud‘ dico non aliud quam non aliud, li ‚quam‘ in ‚non aliud‘ visum simpliciter dirigit, uti ante aliud est. Quando autem dico: aliud est non aliud quam aliud, visum dirigit in ‚non aliud‘, ut est in alio aliud. Et cum dico: terra non aliud quam terra est, dirigit obtutum in ‚non aliud‘, ut est in terra terra, et pari de omnibus modo.

'''Petrus.''' Optime sane! Nam nunc video ad quaestionem ‚quid est terra?‘ responsum hoc: terram non aliud esse quam terram, mentis aciem explicare, qua mens quidem videt principium omnium per ‚non aliud‘ significatum terram definire, quod est ‚non aliud‘ in terra terram esse. Quodsi quaereretur ‚cur terra est terra?‘ responderi debet, quia non aliud quam terra. Ideo enim terra est terra, quia ipsius principium seu causa in ipsa ipsa est. Et sic si quaeratur: ‚unde habet terra, quod terra est?‘ dici sane debet: ab ipso suo principio seu ‚non aliud‘ id habere; ab eo enim, a quo habet, ut non aliud quam terra sit, habet, quod est terra. Quocirca si quaeratur: ‚a quo habet bonum, quod est bonum?‘ responderi potest a ‚non alio a bono‘. Nam cum bonum ab alio a bono non habeat, quod sit bonum, necesse profecto est, quod id habeat a ‚non alio a bono‘; sic terra habet, quod est terra, a ‚non alio a terra‘; et ita de singulis. Hoc modo prioriter omnia in principio, quod ‚non aliud‘, video. Et per ‚non aliud‘ simplicissime et absolute significatur, quia A ab aliquo non est aliud. Ideo causa, exemplar, forma, idea, species et eiusmodi nomina ei per philosophos attribuuntur, quemadmodum ante me videre fecisti.

'''Nicolaus.''' Subintrasti, Petre, videsque omnium principium per ‚non aliud‘ significari, ideo non aliud ab aliquo atque in omnibus omnia. Sed tu nunc ad Platonem revertere, cuius utique erat intentio principium, quod omnia est, in omnibus intueri. Unde ille omnia, quae habere se aliter possunt, ut est figura, nomen, definitio ratioque et opinio et talia, quidditatem nequaquam videbat ostendere, cum rerum essentia et quidditas haec omnia praecedat. Anterioriter igitur vidit ad illa, quae alia, instabilia et variabilia, ipsum, quod quidem aliud praecedit, omnium substantiarum substantiam et quidditatum esse quidditatem, quae cum in omnibus omnia sit, illa ipsum est, quod per ‚non aliud‘ significatur. Apud ipsum igitur primum ipsum omnia et ab ipso vidit omnia ut a fonte seu causa et eius gratia emanare.

'''Petrus.''' Haec aperte de se ipso Plato in epistolis scribit, verum adicit illud, quo omnia prime apud regem primum sunt et apud secundum secunde, tertie vero apud tertium.

'''Nicolaus.''' Diversos modos essendi rerum vidit. Nam omnia ante aliud ipsum principium intuitus est simplicissimum, in quo quodlibet, quod in alio aliter, in ipso quidem ‚non aliud‘ cernitur. Quando enim de terra, quam rationis obtutu esse quid aliud a non terra video seu caelo sive igne, me ad intuendum ipsam in principio transfero: ibi ipsam a non-terra aliam non video, quia ipsam principium, quod ab aliquo non aliud est, video; non quod ipsam imperfectiori modo quam prius intuear, sed pretiosissimo modo atque verissimo. Tunc enim quodlibet videtur praecisissime, quando ‚non aliud‘ cernitur. Qui enim sic terram videt, quod ‚non aliud‘ ipsam videt, praecisissime intuetur. Et hoc est quidditatis ipsius et omnium quidditatem cernere. Namque alia est terrae quidditatis visio, quae intellectu a quidditate aquae aut ignis videtur esse alia, et illa ‚non aliud‘ sequitur, quia ab aliis alia est, et hic essendi quidditatis secundus seu intellectualis est modus. – At tertius essendi est modus, quemadmodum per animam hoc ab illo discernentem animaliter attingitur, prout res seu rei quidditas sentitur, quod quidem fortassis dicere voluit Plato aut altius quiddam. Suum enim hoc arcanum et secretum quam breviter et timide Plato patefecit et in paucis suis verbis acutissima multorum ingenia excitavit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ioannes Andreas '''Abbas.'''''' Audivi te, pater, et antea saepe et nunc maxime mentis tuae visionem nobis referentem, quodque illam in ipsum primum, quod quidem omnia in omnibus est, dirigis, quo prius quidquam concipi non potest, quod ‚non aliud‘ nominas; et tamen ipsum asseris primum videri ante omne nominabile: quae mihi profecto videntur esse contraria.

'''Nicolaus.''' Pater abba, bene tenes audita; sed ipsum ‚non aliud‘ non dico equidem illius nomen, cuius est super omne nomen nuncupatio. Sed de ipso primo conceptus mei nomen per ipsum ‚non aliud‘ tibi patefacio; neque mihi praecisius occurrit conceptum meum exprimens nomen de innominabili, quod quidem a nullo aliud est.

'''Abbas.''' Equidem mirarer, quonam modo ipsum, quod tu vides ante et supra omne aliud, non sit aliud, cum aliud ipsi ‚non aliud‘ videatur opponi, nisi paene idem Plato quoque diceret in Parmenide et commentator Proculus hoc dubium enodaret. Etsi ibi de uno et altero tam Plato, quam Proculus disserant dicentes impossibile unum ab altero alterum esse, tu autem praecisiori expressione tui conceptus per ipsum ‚non aliud‘ clare me facis intueri ‚non aliud‘ ipsum ab alio aliud esse non posse quocumque nominabili aut innominabili, cum omnia ipsum ‚non aliud‘ ita definiat, ut omnia in omnibus sit. Verum Dionysius ille Areopagita dicebat etiam Deum alterum dici, quod quidem negatur in Parmenide.

'''Nicolaus.''' Meministi, puto, Platonem negare quid rei definitionem attingere, quia quidditati circumponitur, uti etiam Proculus explanat. Unde non fit ita, cum ipsum ‚non aliud‘ se atque omnia definit. Non enim sic ipsum principium quidditativum definit, quasi qui lineis circumpositis triangularem determinat seu definit superficiem, sed quasi superficiem, quae trigonus dicitur, constituat. Sed quod Plato et Dionysius sibi non repugnent atque adversentur, ipse quidem ex hoc vides: Dionysius enim ipsum alterum asserit, veluti communiter dicimus ‚amicus alter ego‘, non sane propter separationem, sed agglutinationem et ad essentiam ut sic dixerim talem, quod in omnibus omnia sit, ut ipse declarat. Nec aliud intendit Plato.

'''Abbas.''' Video certe hanc, quam asseris definitionem solum veram et quidditativam, non esse illam, quam Plato mancam et defectuosam dicit, et vehementer demiror, dum magis adverto, quomodo hic modus, quanto notior quidem clarior et facilior, tanto ab omni obscuritate ac dubio est remotior atque absolutior. Quocirca cum dubitare nemo queat, quin hae tuae definitiones adeo sint verae, quod veriores esse non possint, in ipsis utique rerum quidditas veraciter elucescit. Sed quid ad evangelium dices, ubi legitur Ioannem Baptistam, quo inter natos mulierum nemo est maior, asserere, quod Deum nemo vidit umquam, quodque hoc filius Dei, quo veritas in eodem nominatur evangelio, revelavit.

'''Nicolaus.''' Id ipsum sane aio, ipsum scilicet omni visionis modo invisibilem. Nam etsi quis assereret se ipsum vidisse, is utique nequiret exprimere, quid vidisset. Nam qui est ante visibile et invisibile, quo pacto est visibilis, nisi quia excellit omne visibile, quod sine ipso nihil cernitur? Unde quando ipsum nec caelum, nec a caelo aliud esse video et universaliter nec esse aliud, nec ab alio aliud esse, non video ipsum quasi sciens, quid videam. Videre enim illud, quod equidem ad Deum refero, non est videre visibile, sed est videre in visibili invisibile. Sicut cum hoc esse verum video, quod nemo scilicet Deum vidit, tunc sane Deum video super omne visibile ‚non aliud‘ ab omni visibili; actualem autem illam infinitatem omnem excedentem visionem, omnium quidditatum quidditatem, nequaquam visibilem video, cum visibile quidem seu obiectum aliud sit a potentia, Deus autem, qui ab aliquo aliud esse non potest, omne obiectum excedat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>5kbfn7egdwaf1r2tsz2dmsrhdg1g5ca</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186238</id>
      <parentid>186237</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:36:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XXII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108962" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus Balbus Pisanus.''' Audivi te, pater, cum Ferdinando multa et mihi quidem gratissima contulisse, sed maxime ex Dionysii maximi theologi libellis recitata sum admiratus. Cum enim Proculum illum Platonicum in libro de Platonis divini theologia de Graeco verterem his diebus in Latinum, ea ipsa quasi eodem quoque expressionis tenore ac modo repperi, quam ob rem de Platonica etiam te audire theologia aliquid cupio.

'''Nicolaus.''' Proculum tuum, Petre, Dionysio Areopagita tempore posteriorem fuisse certum est. An autem Dionysii scripta viderit, est incertum. Sed tu particularius narrato, quo in dicto consentiant.

'''Petrus.''' Sicut Dionysius inquit unum, quod est posterius uno simpliciter, ita et Proculus Platonem referens asserit.

'''Nicolaus.''' Forte sapientes idem omnes dicere voluerunt de primo rerum principio, sed varie id ipsum varii expresserunt. Plato autem, quem tantopere Proculus extollit, tamquam deus quidem fuerit humanatus, ad anterius semper respiciens conatus est rerum videre substantiam ante omne nominabile. Unde cum rem corporalem divisibilemque ex se subsistere non posse perspiceret nec se ipsam propter debilitatem et fluxibilitatem suam conservare, ante illam animam, ante animam vero intellectum vidit atque ante intellectum unum. – Posterius autem prioris participatione subsistit. Primum igitur, cuius participatione omnia id sunt, quod sunt, ante intellectum videtur, cum omnia intellectu nequaquam participent. Intellectus igitur anterius sive senius se ipso, ut verbis eius utamur, non attingit. Ex quo Platonem reor rerum substantiam seu principium in mente sua revelationis via percepisse modo, quo apostolus ad Romanos dicit Deum se illis revelasse, quam equidem revelationem in lucis similitudine capio, quae sese per semet ipsam visui ingerit. Et aliter non videtur, neque cognoscitur, quam ipsa se revelat, cum sit invisibilis, quia est ante et supra omne visibile. Haec Plato in epistolis sic se habere perbreviter exprimit Deum ipsum dicens vigilantissime et constanter quaerenti se demum manifestare, quae Proculus quoque in Parmenidis commentariis resumit. Cum haec igitur vera supponat, animam inquit, quae quidem omnia posteriora se ipsam contemplans in se animaliter complicat, ut vivo in speculo cuncta inspicere, quae eius participant vitam et per ipsam vivunt vitaliterque subsistunt. Et quia illa in ipsa sunt, ipsa in sui similitudine sursum ascendit ad priora, quemadmodum haec Proculus in eius recitat theologia.

'''Petrus.''' Declara id, quaeso, quod dixisti, ipsum idem dicere scilicet, quod tu de ‚non aliud‘ praemisisti.

'''Nicolaus.''' Faciliter consideranti id ipsum clarescet. Namque, ut ipse ait, omnium causam ab omnibus oportet participari. Ideo ipsum unum, quod dicit esse ante unum, quod est unum ab eo, non est aliud, cum eius sit causa; quare causam ipsius unius, quod est, ideo unum nominat, ut ‚non aliud‘ exprimat. Unde sicut nominat unius, quod est, causam unum, sic entis causam ens nuncupat et substantiae substantiam et de omnibus eodem modo, per quod intelligi datur, omnia, quae sunt et nominantur id, quod sunt et nominantur, habere ab omni causa, quae in existentibus omnibus est id, quod sunt et nominantur, et non aliud. Vides igitur omnia nomina, quae nominatorum nomina dicit, antecedere, sicut unum ante unum, quod est et nominatur unum; ideo causae attribui, ut causam a causato non esse aliud designetur. In omnibus igitur nominibus ‚non aliud‘ est, quod significatur.

'''Petrus.''' Video, pater, haec dubio carere: sed dum ad li ‚non aliud‘ me converto, non possum equidem, quid sit, mente concipere.

'''Nicolaus.''' Si quidem posses id concipere, haud utique esset omnium principium, quod in omnibus omnia significaret. Omnis enim humanus conceptus unius alicuius conceptus est. Verum ante conceptum ‚non aliud‘ est, quando quidem conceptus non aliud quam conceptus est. Vocetur igitur ipsum ‚non aliud‘ conceptus absolutus, qui videtur quidem mente, ceterum non concipitur.

'''Petrus.''' Ipsum ergo ‚non aliud‘, cum ab aliquo non sit aliud, sed in omnibus omnia, nonne omni in conceptu omnia est?

'''Nicolaus.''' Utique. Ideo cum omnis conceptus non aliud quam conceptus sit, in omni conceptu ‚non aliud‘ est, quodcumque concipitur, manente sane conceptu, qui ipsum ‚non aliud‘ est, inconceptibili.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus.''' Me certe li ‚quam‘ turbat, quando ipse definiendo dicis: terra non est aliud quam terra. Id igitur, ut explanares, vellem.

'''Nicolaus.''' Plane tu quidem vides veram esse hanc terrae definitionem, qua dicitur: terra non aliud quam terra est, hanc vero falsam: terra est aliud quam terra.

'''Petrus.''' Video.

'''Nicolaus.''' Veritas definitionis igitur unde dependet?

'''Petrus.''' Adverto plane, quomodo tam in vera quam falsa definitione est ‚quam‘; ideo nequeo ab ipso ‚quam‘ dicere veritatem dependere, sed ab ipso ‚non aliud‘ potius.

'''Nicolaus.''' Optime! ‚Quam‘ igitur non definit. Non ergo te perturbet.

'''Petrus.''' Quam ob causam apponitur?

'''Nicolaus.''' Quia dirigit visum; nam cum ‚non aliud‘ dico non aliud quam non aliud, li ‚quam‘ in ‚non aliud‘ visum simpliciter dirigit, uti ante aliud est. Quando autem dico: aliud est non aliud quam aliud, visum dirigit in ‚non aliud‘, ut est in alio aliud. Et cum dico: terra non aliud quam terra est, dirigit obtutum in ‚non aliud‘, ut est in terra terra, et pari de omnibus modo.

'''Petrus.''' Optime sane! Nam nunc video ad quaestionem ‚quid est terra?‘ responsum hoc: terram non aliud esse quam terram, mentis aciem explicare, qua mens quidem videt principium omnium per ‚non aliud‘ significatum terram definire, quod est ‚non aliud‘ in terra terram esse. Quodsi quaereretur ‚cur terra est terra?‘ responderi debet, quia non aliud quam terra. Ideo enim terra est terra, quia ipsius principium seu causa in ipsa ipsa est. Et sic si quaeratur: ‚unde habet terra, quod terra est?‘ dici sane debet: ab ipso suo principio seu ‚non aliud‘ id habere; ab eo enim, a quo habet, ut non aliud quam terra sit, habet, quod est terra. Quocirca si quaeratur: ‚a quo habet bonum, quod est bonum?‘ responderi potest a ‚non alio a bono‘. Nam cum bonum ab alio a bono non habeat, quod sit bonum, necesse profecto est, quod id habeat a ‚non alio a bono‘; sic terra habet, quod est terra, a ‚non alio a terra‘; et ita de singulis. Hoc modo prioriter omnia in principio, quod ‚non aliud‘, video. Et per ‚non aliud‘ simplicissime et absolute significatur, quia A ab aliquo non est aliud. Ideo causa, exemplar, forma, idea, species et eiusmodi nomina ei per philosophos attribuuntur, quemadmodum ante me videre fecisti.

'''Nicolaus.''' Subintrasti, Petre, videsque omnium principium per ‚non aliud‘ significari, ideo non aliud ab aliquo atque in omnibus omnia. Sed tu nunc ad Platonem revertere, cuius utique erat intentio principium, quod omnia est, in omnibus intueri. Unde ille omnia, quae habere se aliter possunt, ut est figura, nomen, definitio ratioque et opinio et talia, quidditatem nequaquam videbat ostendere, cum rerum essentia et quidditas haec omnia praecedat. Anterioriter igitur vidit ad illa, quae alia, instabilia et variabilia, ipsum, quod quidem aliud praecedit, omnium substantiarum substantiam et quidditatum esse quidditatem, quae cum in omnibus omnia sit, illa ipsum est, quod per ‚non aliud‘ significatur. Apud ipsum igitur primum ipsum omnia et ab ipso vidit omnia ut a fonte seu causa et eius gratia emanare.

'''Petrus.''' Haec aperte de se ipso Plato in epistolis scribit, verum adicit illud, quo omnia prime apud regem primum sunt et apud secundum secunde, tertie vero apud tertium.

'''Nicolaus.''' Diversos modos essendi rerum vidit. Nam omnia ante aliud ipsum principium intuitus est simplicissimum, in quo quodlibet, quod in alio aliter, in ipso quidem ‚non aliud‘ cernitur. Quando enim de terra, quam rationis obtutu esse quid aliud a non terra video seu caelo sive igne, me ad intuendum ipsam in principio transfero: ibi ipsam a non-terra aliam non video, quia ipsam principium, quod ab aliquo non aliud est, video; non quod ipsam imperfectiori modo quam prius intuear, sed pretiosissimo modo atque verissimo. Tunc enim quodlibet videtur praecisissime, quando ‚non aliud‘ cernitur. Qui enim sic terram videt, quod ‚non aliud‘ ipsam videt, praecisissime intuetur. Et hoc est quidditatis ipsius et omnium quidditatem cernere. Namque alia est terrae quidditatis visio, quae intellectu a quidditate aquae aut ignis videtur esse alia, et illa ‚non aliud‘ sequitur, quia ab aliis alia est, et hic essendi quidditatis secundus seu intellectualis est modus. – At tertius essendi est modus, quemadmodum per animam hoc ab illo discernentem animaliter attingitur, prout res seu rei quidditas sentitur, quod quidem fortassis dicere voluit Plato aut altius quiddam. Suum enim hoc arcanum et secretum quam breviter et timide Plato patefecit et in paucis suis verbis acutissima multorum ingenia excitavit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ioannes Andreas Abbas.''' Audivi te, pater, et antea saepe et nunc maxime mentis tuae visionem nobis referentem, quodque illam in ipsum primum, quod quidem omnia in omnibus est, dirigis, quo prius quidquam concipi non potest, quod ‚non aliud‘ nominas; et tamen ipsum asseris primum videri ante omne nominabile: quae mihi profecto videntur esse contraria.

'''Nicolaus.''' Pater abba, bene tenes audita; sed ipsum ‚non aliud‘ non dico equidem illius nomen, cuius est super omne nomen nuncupatio. Sed de ipso primo conceptus mei nomen per ipsum ‚non aliud‘ tibi patefacio; neque mihi praecisius occurrit conceptum meum exprimens nomen de innominabili, quod quidem a nullo aliud est.

'''Abbas.''' Equidem mirarer, quonam modo ipsum, quod tu vides ante et supra omne aliud, non sit aliud, cum aliud ipsi ‚non aliud‘ videatur opponi, nisi paene idem Plato quoque diceret in Parmenide et commentator Proculus hoc dubium enodaret. Etsi ibi de uno et altero tam Plato, quam Proculus disserant dicentes impossibile unum ab altero alterum esse, tu autem praecisiori expressione tui conceptus per ipsum ‚non aliud‘ clare me facis intueri ‚non aliud‘ ipsum ab alio aliud esse non posse quocumque nominabili aut innominabili, cum omnia ipsum ‚non aliud‘ ita definiat, ut omnia in omnibus sit. Verum Dionysius ille Areopagita dicebat etiam Deum alterum dici, quod quidem negatur in Parmenide.

'''Nicolaus.''' Meministi, puto, Platonem negare quid rei definitionem attingere, quia quidditati circumponitur, uti etiam Proculus explanat. Unde non fit ita, cum ipsum ‚non aliud‘ se atque omnia definit. Non enim sic ipsum principium quidditativum definit, quasi qui lineis circumpositis triangularem determinat seu definit superficiem, sed quasi superficiem, quae trigonus dicitur, constituat. Sed quod Plato et Dionysius sibi non repugnent atque adversentur, ipse quidem ex hoc vides: Dionysius enim ipsum alterum asserit, veluti communiter dicimus ‚amicus alter ego‘, non sane propter separationem, sed agglutinationem et ad essentiam ut sic dixerim talem, quod in omnibus omnia sit, ut ipse declarat. Nec aliud intendit Plato.

'''Abbas.''' Video certe hanc, quam asseris definitionem solum veram et quidditativam, non esse illam, quam Plato mancam et defectuosam dicit, et vehementer demiror, dum magis adverto, quomodo hic modus, quanto notior quidem clarior et facilior, tanto ab omni obscuritate ac dubio est remotior atque absolutior. Quocirca cum dubitare nemo queat, quin hae tuae definitiones adeo sint verae, quod veriores esse non possint, in ipsis utique rerum quidditas veraciter elucescit. Sed quid ad evangelium dices, ubi legitur Ioannem Baptistam, quo inter natos mulierum nemo est maior, asserere, quod Deum nemo vidit umquam, quodque hoc filius Dei, quo veritas in eodem nominatur evangelio, revelavit.

'''Nicolaus.''' Id ipsum sane aio, ipsum scilicet omni visionis modo invisibilem. Nam etsi quis assereret se ipsum vidisse, is utique nequiret exprimere, quid vidisset. Nam qui est ante visibile et invisibile, quo pacto est visibilis, nisi quia excellit omne visibile, quod sine ipso nihil cernitur? Unde quando ipsum nec caelum, nec a caelo aliud esse video et universaliter nec esse aliud, nec ab alio aliud esse, non video ipsum quasi sciens, quid videam. Videre enim illud, quod equidem ad Deum refero, non est videre visibile, sed est videre in visibili invisibile. Sicut cum hoc esse verum video, quod nemo scilicet Deum vidit, tunc sane Deum video super omne visibile ‚non aliud‘ ab omni visibili; actualem autem illam infinitatem omnem excedentem visionem, omnium quidditatum quidditatem, nequaquam visibilem video, cum visibile quidem seu obiectum aliud sit a potentia, Deus autem, qui ab aliquo aliud esse non potest, omne obiectum excedat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>rkjghkqm71z3hicax9wfbryr2v964qx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186242</id>
      <parentid>186238</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:37:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XXIII */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="113242" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus Balbus Pisanus.''' Audivi te, pater, cum Ferdinando multa et mihi quidem gratissima contulisse, sed maxime ex Dionysii maximi theologi libellis recitata sum admiratus. Cum enim Proculum illum Platonicum in libro de Platonis divini theologia de Graeco verterem his diebus in Latinum, ea ipsa quasi eodem quoque expressionis tenore ac modo repperi, quam ob rem de Platonica etiam te audire theologia aliquid cupio.

'''Nicolaus.''' Proculum tuum, Petre, Dionysio Areopagita tempore posteriorem fuisse certum est. An autem Dionysii scripta viderit, est incertum. Sed tu particularius narrato, quo in dicto consentiant.

'''Petrus.''' Sicut Dionysius inquit unum, quod est posterius uno simpliciter, ita et Proculus Platonem referens asserit.

'''Nicolaus.''' Forte sapientes idem omnes dicere voluerunt de primo rerum principio, sed varie id ipsum varii expresserunt. Plato autem, quem tantopere Proculus extollit, tamquam deus quidem fuerit humanatus, ad anterius semper respiciens conatus est rerum videre substantiam ante omne nominabile. Unde cum rem corporalem divisibilemque ex se subsistere non posse perspiceret nec se ipsam propter debilitatem et fluxibilitatem suam conservare, ante illam animam, ante animam vero intellectum vidit atque ante intellectum unum. – Posterius autem prioris participatione subsistit. Primum igitur, cuius participatione omnia id sunt, quod sunt, ante intellectum videtur, cum omnia intellectu nequaquam participent. Intellectus igitur anterius sive senius se ipso, ut verbis eius utamur, non attingit. Ex quo Platonem reor rerum substantiam seu principium in mente sua revelationis via percepisse modo, quo apostolus ad Romanos dicit Deum se illis revelasse, quam equidem revelationem in lucis similitudine capio, quae sese per semet ipsam visui ingerit. Et aliter non videtur, neque cognoscitur, quam ipsa se revelat, cum sit invisibilis, quia est ante et supra omne visibile. Haec Plato in epistolis sic se habere perbreviter exprimit Deum ipsum dicens vigilantissime et constanter quaerenti se demum manifestare, quae Proculus quoque in Parmenidis commentariis resumit. Cum haec igitur vera supponat, animam inquit, quae quidem omnia posteriora se ipsam contemplans in se animaliter complicat, ut vivo in speculo cuncta inspicere, quae eius participant vitam et per ipsam vivunt vitaliterque subsistunt. Et quia illa in ipsa sunt, ipsa in sui similitudine sursum ascendit ad priora, quemadmodum haec Proculus in eius recitat theologia.

'''Petrus.''' Declara id, quaeso, quod dixisti, ipsum idem dicere scilicet, quod tu de ‚non aliud‘ praemisisti.

'''Nicolaus.''' Faciliter consideranti id ipsum clarescet. Namque, ut ipse ait, omnium causam ab omnibus oportet participari. Ideo ipsum unum, quod dicit esse ante unum, quod est unum ab eo, non est aliud, cum eius sit causa; quare causam ipsius unius, quod est, ideo unum nominat, ut ‚non aliud‘ exprimat. Unde sicut nominat unius, quod est, causam unum, sic entis causam ens nuncupat et substantiae substantiam et de omnibus eodem modo, per quod intelligi datur, omnia, quae sunt et nominantur id, quod sunt et nominantur, habere ab omni causa, quae in existentibus omnibus est id, quod sunt et nominantur, et non aliud. Vides igitur omnia nomina, quae nominatorum nomina dicit, antecedere, sicut unum ante unum, quod est et nominatur unum; ideo causae attribui, ut causam a causato non esse aliud designetur. In omnibus igitur nominibus ‚non aliud‘ est, quod significatur.

'''Petrus.''' Video, pater, haec dubio carere: sed dum ad li ‚non aliud‘ me converto, non possum equidem, quid sit, mente concipere.

'''Nicolaus.''' Si quidem posses id concipere, haud utique esset omnium principium, quod in omnibus omnia significaret. Omnis enim humanus conceptus unius alicuius conceptus est. Verum ante conceptum ‚non aliud‘ est, quando quidem conceptus non aliud quam conceptus est. Vocetur igitur ipsum ‚non aliud‘ conceptus absolutus, qui videtur quidem mente, ceterum non concipitur.

'''Petrus.''' Ipsum ergo ‚non aliud‘, cum ab aliquo non sit aliud, sed in omnibus omnia, nonne omni in conceptu omnia est?

'''Nicolaus.''' Utique. Ideo cum omnis conceptus non aliud quam conceptus sit, in omni conceptu ‚non aliud‘ est, quodcumque concipitur, manente sane conceptu, qui ipsum ‚non aliud‘ est, inconceptibili.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus.''' Me certe li ‚quam‘ turbat, quando ipse definiendo dicis: terra non est aliud quam terra. Id igitur, ut explanares, vellem.

'''Nicolaus.''' Plane tu quidem vides veram esse hanc terrae definitionem, qua dicitur: terra non aliud quam terra est, hanc vero falsam: terra est aliud quam terra.

'''Petrus.''' Video.

'''Nicolaus.''' Veritas definitionis igitur unde dependet?

'''Petrus.''' Adverto plane, quomodo tam in vera quam falsa definitione est ‚quam‘; ideo nequeo ab ipso ‚quam‘ dicere veritatem dependere, sed ab ipso ‚non aliud‘ potius.

'''Nicolaus.''' Optime! ‚Quam‘ igitur non definit. Non ergo te perturbet.

'''Petrus.''' Quam ob causam apponitur?

'''Nicolaus.''' Quia dirigit visum; nam cum ‚non aliud‘ dico non aliud quam non aliud, li ‚quam‘ in ‚non aliud‘ visum simpliciter dirigit, uti ante aliud est. Quando autem dico: aliud est non aliud quam aliud, visum dirigit in ‚non aliud‘, ut est in alio aliud. Et cum dico: terra non aliud quam terra est, dirigit obtutum in ‚non aliud‘, ut est in terra terra, et pari de omnibus modo.

'''Petrus.''' Optime sane! Nam nunc video ad quaestionem ‚quid est terra?‘ responsum hoc: terram non aliud esse quam terram, mentis aciem explicare, qua mens quidem videt principium omnium per ‚non aliud‘ significatum terram definire, quod est ‚non aliud‘ in terra terram esse. Quodsi quaereretur ‚cur terra est terra?‘ responderi debet, quia non aliud quam terra. Ideo enim terra est terra, quia ipsius principium seu causa in ipsa ipsa est. Et sic si quaeratur: ‚unde habet terra, quod terra est?‘ dici sane debet: ab ipso suo principio seu ‚non aliud‘ id habere; ab eo enim, a quo habet, ut non aliud quam terra sit, habet, quod est terra. Quocirca si quaeratur: ‚a quo habet bonum, quod est bonum?‘ responderi potest a ‚non alio a bono‘. Nam cum bonum ab alio a bono non habeat, quod sit bonum, necesse profecto est, quod id habeat a ‚non alio a bono‘; sic terra habet, quod est terra, a ‚non alio a terra‘; et ita de singulis. Hoc modo prioriter omnia in principio, quod ‚non aliud‘, video. Et per ‚non aliud‘ simplicissime et absolute significatur, quia A ab aliquo non est aliud. Ideo causa, exemplar, forma, idea, species et eiusmodi nomina ei per philosophos attribuuntur, quemadmodum ante me videre fecisti.

'''Nicolaus.''' Subintrasti, Petre, videsque omnium principium per ‚non aliud‘ significari, ideo non aliud ab aliquo atque in omnibus omnia. Sed tu nunc ad Platonem revertere, cuius utique erat intentio principium, quod omnia est, in omnibus intueri. Unde ille omnia, quae habere se aliter possunt, ut est figura, nomen, definitio ratioque et opinio et talia, quidditatem nequaquam videbat ostendere, cum rerum essentia et quidditas haec omnia praecedat. Anterioriter igitur vidit ad illa, quae alia, instabilia et variabilia, ipsum, quod quidem aliud praecedit, omnium substantiarum substantiam et quidditatum esse quidditatem, quae cum in omnibus omnia sit, illa ipsum est, quod per ‚non aliud‘ significatur. Apud ipsum igitur primum ipsum omnia et ab ipso vidit omnia ut a fonte seu causa et eius gratia emanare.

'''Petrus.''' Haec aperte de se ipso Plato in epistolis scribit, verum adicit illud, quo omnia prime apud regem primum sunt et apud secundum secunde, tertie vero apud tertium.

'''Nicolaus.''' Diversos modos essendi rerum vidit. Nam omnia ante aliud ipsum principium intuitus est simplicissimum, in quo quodlibet, quod in alio aliter, in ipso quidem ‚non aliud‘ cernitur. Quando enim de terra, quam rationis obtutu esse quid aliud a non terra video seu caelo sive igne, me ad intuendum ipsam in principio transfero: ibi ipsam a non-terra aliam non video, quia ipsam principium, quod ab aliquo non aliud est, video; non quod ipsam imperfectiori modo quam prius intuear, sed pretiosissimo modo atque verissimo. Tunc enim quodlibet videtur praecisissime, quando ‚non aliud‘ cernitur. Qui enim sic terram videt, quod ‚non aliud‘ ipsam videt, praecisissime intuetur. Et hoc est quidditatis ipsius et omnium quidditatem cernere. Namque alia est terrae quidditatis visio, quae intellectu a quidditate aquae aut ignis videtur esse alia, et illa ‚non aliud‘ sequitur, quia ab aliis alia est, et hic essendi quidditatis secundus seu intellectualis est modus. – At tertius essendi est modus, quemadmodum per animam hoc ab illo discernentem animaliter attingitur, prout res seu rei quidditas sentitur, quod quidem fortassis dicere voluit Plato aut altius quiddam. Suum enim hoc arcanum et secretum quam breviter et timide Plato patefecit et in paucis suis verbis acutissima multorum ingenia excitavit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ioannes Andreas Abbas.''' Audivi te, pater, et antea saepe et nunc maxime mentis tuae visionem nobis referentem, quodque illam in ipsum primum, quod quidem omnia in omnibus est, dirigis, quo prius quidquam concipi non potest, quod ‚non aliud‘ nominas; et tamen ipsum asseris primum videri ante omne nominabile: quae mihi profecto videntur esse contraria.

'''Nicolaus.''' Pater abba, bene tenes audita; sed ipsum ‚non aliud‘ non dico equidem illius nomen, cuius est super omne nomen nuncupatio. Sed de ipso primo conceptus mei nomen per ipsum ‚non aliud‘ tibi patefacio; neque mihi praecisius occurrit conceptum meum exprimens nomen de innominabili, quod quidem a nullo aliud est.

'''Abbas.''' Equidem mirarer, quonam modo ipsum, quod tu vides ante et supra omne aliud, non sit aliud, cum aliud ipsi ‚non aliud‘ videatur opponi, nisi paene idem Plato quoque diceret in Parmenide et commentator Proculus hoc dubium enodaret. Etsi ibi de uno et altero tam Plato, quam Proculus disserant dicentes impossibile unum ab altero alterum esse, tu autem praecisiori expressione tui conceptus per ipsum ‚non aliud‘ clare me facis intueri ‚non aliud‘ ipsum ab alio aliud esse non posse quocumque nominabili aut innominabili, cum omnia ipsum ‚non aliud‘ ita definiat, ut omnia in omnibus sit. Verum Dionysius ille Areopagita dicebat etiam Deum alterum dici, quod quidem negatur in Parmenide.

'''Nicolaus.''' Meministi, puto, Platonem negare quid rei definitionem attingere, quia quidditati circumponitur, uti etiam Proculus explanat. Unde non fit ita, cum ipsum ‚non aliud‘ se atque omnia definit. Non enim sic ipsum principium quidditativum definit, quasi qui lineis circumpositis triangularem determinat seu definit superficiem, sed quasi superficiem, quae trigonus dicitur, constituat. Sed quod Plato et Dionysius sibi non repugnent atque adversentur, ipse quidem ex hoc vides: Dionysius enim ipsum alterum asserit, veluti communiter dicimus ‚amicus alter ego‘, non sane propter separationem, sed agglutinationem et ad essentiam ut sic dixerim talem, quod in omnibus omnia sit, ut ipse declarat. Nec aliud intendit Plato.

'''Abbas.''' Video certe hanc, quam asseris definitionem solum veram et quidditativam, non esse illam, quam Plato mancam et defectuosam dicit, et vehementer demiror, dum magis adverto, quomodo hic modus, quanto notior quidem clarior et facilior, tanto ab omni obscuritate ac dubio est remotior atque absolutior. Quocirca cum dubitare nemo queat, quin hae tuae definitiones adeo sint verae, quod veriores esse non possint, in ipsis utique rerum quidditas veraciter elucescit. Sed quid ad evangelium dices, ubi legitur Ioannem Baptistam, quo inter natos mulierum nemo est maior, asserere, quod Deum nemo vidit umquam, quodque hoc filius Dei, quo veritas in eodem nominatur evangelio, revelavit.

'''Nicolaus.''' Id ipsum sane aio, ipsum scilicet omni visionis modo invisibilem. Nam etsi quis assereret se ipsum vidisse, is utique nequiret exprimere, quid vidisset. Nam qui est ante visibile et invisibile, quo pacto est visibilis, nisi quia excellit omne visibile, quod sine ipso nihil cernitur? Unde quando ipsum nec caelum, nec a caelo aliud esse video et universaliter nec esse aliud, nec ab alio aliud esse, non video ipsum quasi sciens, quid videam. Videre enim illud, quod equidem ad Deum refero, non est videre visibile, sed est videre in visibili invisibile. Sicut cum hoc esse verum video, quod nemo scilicet Deum vidit, tunc sane Deum video super omne visibile ‚non aliud‘ ab omni visibili; actualem autem illam infinitatem omnem excedentem visionem, omnium quidditatum quidditatem, nequaquam visibilem video, cum visibile quidem seu obiectum aliud sit a potentia, Deus autem, qui ab aliquo aliud esse non potest, omne obiectum excedat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ioannes Andreas Abbas.''' Non est mirandum Deum creatorem, esse invisibilem, quippe cum mira intellectus opera in civitatum aedificiis, navibus, artibus, libris, picturis aliisque innumeris videamus, intellectum tamen sensu visus non attingimus; Deum itaque in creaturis suis cernimus, quamvis nobis maneat invisibilis. Sic quidem opera Dei sunt caeli et terra, quem nemo umquam vidit.

'''Nicolaus.''' Visus se ipse non videt, licet in alio, quod videt, se videre attingat. Sed is visus, qui est visuum visus, suum cernere in alio non attingit, cum ante aliud sit. Cum igitur ante aliud cernat, in ipsa visione non est aliud videns, aliud visibile et aliud videre ab ipsis procedens. Quare patet Deum, qui theos quod est a theoro seu video dicitur, visionem illam ante aliud esse, quam non possimus perfectam nisi trinam videre, quodque ipsum videre infinitum et interminatum in alio est videre non aliud ab aliquo. Se igitur et omnia unico et inenarrabili contuitu sapientes Deum videre aiunt, quia est visionum visio.

'''Abbas.''' Quis non videret hoc verum, quod tu te iam videre ostendisti? Nemo profecto negat nisi mentis carens acumine Deum, qui principium ante aliud et omnia est, non esse privatum visu, qui quidem est ante privationem omnem; quodsi visu privatus non est, sed a visu theos nominatur, perfectissimam habet visionem Deus se ipsam et omnia perficientem seu definientem eo modo, quo tu proxime explicuisti. Quod autem Deus habet, hoc ante aliud est. Visus ergo, qui et theos unitrinus, non alia sane visione sese et alia alia videt, sed ea visione, qua se, simul et omnia intuetur. Hoc videre definire est. Neque enim videre ab alio motum habet, sicut in nobis obiectum potentia movet, sed illius videre constituere est, quemadmodum inquit Moyses Deum vidisse lucem bonam et factam esse. Lux igitur non aliud quam lux est, quae per visum, qui ‚non aliud‘ est, lux visa est. Ex quo omnia una video ratione non aliud quam id, quod sunt, esse, quia scilicet visus, qui ‚non aliud‘ est, non aliud a se ipso vidit. Sed reliquum est ut te de bono audiam, quod Moyses praemittit inquiens: «Vidit Deus, quod esset bonum», et mox creavit.

'''Nicolaus.''' Legisti tu quidem in Parmenidis commentariis Deum bonum dici similiter et unum, quae idem esse, quia illa omnia penetrant, probat. Ac si diceret: quia Deus est omnia in omnibus, hoc ei est attribuendum nomen, quod quidem omnibus centraliter adesse cernimus. Bonum autem relucet in omnibus. Omnia suum esse diligunt, quia bonum, cum de se ipso amabile sit bonum atque diligibile. Quando igitur Moyses universi voluit describere constitutionem, in quo Deus se manifestaret, ad huius constitutionem singula creata bona dicit, ut universum esset gloriae et sapientiae Dei perfecta revelatio. Id igitur, quod ante aliud in se bonum vidit, in universi constitutionem, quia bonum, pervenit. Deus vero cum ante aliud videret bonum, ab illo utique aliud ipse non fuit. Quodsi quis bonum solum, ut est ipsum ‚non aliud‘, posset intueri ante omne aliud, profecto is intueretur, quod nemo bonus nisi solus Deus, qui est ante non-bonum. Omnia quippe alia, quia aliud esse aliter possent. Idcirco de ipsis bonum ipsum, quod quidem, quia ‚non aliud‘ aliter esse nequit, minime verificatur. At vero attende, quomodo principio bonum convenit, quia non-bonum praecedit, et ‚non aliud‘ praecedit aliud et principio convenit: et bonum, quod de principio dicitur, ‚non aliud‘ est; praecisius tamen ‚non aliud‘, cum sese bonumque definiat.

'''Abbas.''' Attende an ita sit, quod bonum non-bonum antecedit, cum secundum Platonem non-ens praecedat ens et affirmationem generaliter negativa.

'''Nicolaus.''' Cum dicitur non-ens praecedere ens, hoc non-ens ente quidem melius est secundum ipsum Platonem, ita etiam negativa, quae affirmativam praecedit. Ideo enim praecedit, quia melior. Verum non-bonum bono non est melius, quocirca secundum hoc bonum antecedit, et solus Deus bonum est, cum bono nihil sit melius. Bonum vero, quia aliud videtur a non-bono, non est praecisum nomen Dei. Et ideo negatur a Deo, sicut etiam alia omnia nomina, cum Deus nec a bono, nec a non-bono aliud sit, neque denique ab omni nominabili. Quare significatum li ‚non aliud‘ praecisius in Deum quam bonum dirigit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

&lt;/div&gt;
==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>9wsq2sfmyo3lafdofxv5x6e2iqsmfdl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186253</id>
      <parentid>186242</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:41:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>/* Capitulum XXIV */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="117581" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Directio speculantis, seu De non aliud
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_no00.html Bibliotheca Augustana]
}}

==Capitulum I==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Tu nosti nos tres, qui studio dediti tecum colloqui admittimur, in altis versari: ego enim in Parmenide Proculique commentariis, Petrus vero in theologia Platonis eiusdem Proculi, quam de Graeca Latinam facit, Ferdinandus autem Aristotelis perlustrat ingenium; tu vero, cum vacat, in Areopagita Dionysio theologo versaris. Gauderemus audire, an ne ad illa, quae per iam dictos tractantur, compendiosior tibi clariorque occurrat modus.

'''Nicolaus.''' Undique circa profunda mysteria occupamur, neque, ut credo, brevius quisquam faciliusque illa diceret, quam hi, quos lectitamus, licet mihi aliquando visum sit illud per nos neglegi, quod propinquius nos duceret ad quaesitum.

'''Petrus.''' Hoc aperiri deposcimus.

'''Ferdinandus.''' Ita omnes veritate afficimur, quod ipsam undique reperibilem scientes illum habere magistrum optamus, qui ipsam nostrae mentis oculis anteponat. Tu autem te infatigabilem ostendis in eo etiam tuo declinante senio, et quando pulsatus de ipsa loqueris, videris iuvenescere. Dicito igitur tu illud, quod prae nobis ipse considerasti.

'''Nicolaus.''' Dicam et tecum, Ferdinande, hoc pacto colloquar, quod omnia, quae a me audies, nisi compellaris ratione, ut levia abicias.

'''Ferdinandus.''' Sic philosophi, praeceptores mei, agendum esse docuerunt.

'''Nicolaus.''' Abs te igitur in primis quaero: quid est quod nos apprime facit scire?

'''Ferdinandus.''' Definitio.

'''Nicolaus.''' Recte respondes; nam oratio seu ratio est definitio. Sed unde dicitur definitio?

'''Ferdinandus.''' A definiendo, quia omnia definit.

'''Nicolaus.''' Bene sane! Si igitur omnia definit definitio, et se ipsam igitur definit?

'''Ferdinandus.''' Utique, cum nihil excludat.

'''Nicolaus.''' Vides igitur definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum?

'''Ferdinandus.''' Video, cum sui ipsius sit definitio. Sed quaenam sit illa, non video.

'''Nicolaus.''' Clarissime tibi ipsam expressi. Et hoc est id, quod dixi nos negligere in venationis cursu quaesitum praetereuntes.

'''Ferdinandus.''' Quando expressisti?

'''Nicolaus.''' Iam statim, quando dixi definitionem omnia definientem esse non aliud quam definitum.

'''Ferdinandus.''' Nondum te capio.

'''Nicolaus.''' Pauca, quae dixi, facile rimantur, in quibus reperies ‚non aliud‘; quodsi toto nisu mentis aciem ad li ‚non aliud‘ convertis, mecum ipsum definitionem se et omnia definientem videbis.

'''Ferdinandus.''' Instrue nos, quonam modo id fiat; nam magnum est quod affirmas et nondum credibile.

'''Nicolaus.''' Responde igitur mihi: quid est ‚non aliud‘? Estne aliud quam non aliud?

'''Ferdinandus.''' Nequaquam aliud.

'''Nicolaus.''' Igitur non aliud.

'''Ferdinandus.''' Hoc certum est.

'''Nicolaus.''' Definias igitur ‚non aliud‘!

'''Ferdinandus.''' Video equidem bene, quodmodo ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud. Et hoc negabit nemo.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nonne nunc certissime vides ‚non aliud‘ se ipsum definire, cum per aliud definiri non possit?

'''Ferdinandus.''' Video certe, sed nondum constat ipsum omnia definire.

'''Nicolaus.''' Nihil cognitu facilius. Quid enim responderes, si quis te «quid est aliud?» interrogaret? Nonne diceres: «non aliud quam aliud»? Sic, «quid caelum», responderes: «non aliud quam caelum».

'''Ferdinandus.''' Utique veraciter sic respondere possem de omnibus, quae a me definiri expeterentur.

'''Nicolaus.''' Cum igitur nihil maneat dubii, quin hic definiendi modus, quo ‚non aliud‘ se et omnia definit, praecisissimus sit atque verissimus, non restat nisi circa ipsum attente immorari et quae humanitus sciri possunt reperire.

'''Ferdinandus.''' Mira dicis et promittis. Cuperem quidem in primis audire, si quis palam hoc expresserit ex omnibus contemplativis.

'''Nicolaus.''' Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius propinquius videtur accessisse. Nam in omnibus, quae varie exprimit, ‚non aliud‘ ipse dilucidat. Quando vero ad finem mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti ‚non aliud‘ secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum II==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Cum cuncti primum principium Deum appellent, videris tu quidem ipsum per li ‚non aliud‘ velle significari. Primum enim ipsum fateri oportet, quod et se ipsum et omnia definit; nam cum primo non sit prius, sitque ab omnibus posterioribus absolutum, utique non nisi per semet ipsum definitur. Principiatum vero cum a se nihil, sed, quidquid est, habeat a principio, profecto principium est ratio essendi eius seu definitio.

'''Nicolaus.''' Bene me capis, Ferdinande. Nam etsi primo principio multa attribuantur nomina, quorum nullum ei adaequatum esse potest, cum sit etiam nominum omnium sicut et rerum principium, et nihil principiati omnia antecedat, per unum tamen significandi modum mentis acie praecisius videtur, quam per alium. Neque hactenus equidem comperi quodcumque significatum humanum visum rectius in primum dirigere. Nam omne significatum, quod in aliquid aliud sive in aliud ipsum terminatur, quemadmodum alia omnia sunt ab ipso ‚non aliud‘, utique non dirigunt in principium.

'''Ferdinandus.''' Video quae dicis sane sic se habere. Nam aliud, terminus visionis, principium videntis esse non potest. Aliud enim cum sit non aliud quam aliud, utique ‚non aliud‘ praesupponit, sine quo non foret aliud. Omne igitur significatum aliud a significato ipsius ‚non aliud‘ in alio quam in principio terminatur: Hoc certe verum perspicio.

'''Nicolaus.''' Optime! Cum nos autem alter alteri suam non possimus revelare visionem nisi per vocabulorum significatum, praecisius utique li ‚non aliud‘ non occurrit, licet non sit nomen Dei, quod est ante omne nomen in caelo et terra nominabile, sicut via peregrinantem ad civitatem dirigens non est nomen civitatis.

'''Ferdinandus.''' Sic est, ut dicis, et hoc clare conspicio, quando Deum esse non aliud quam Deum video et aliquid non aliud quam aliquid et nihil non aliud quam nihil et non-ens non aliud quam non-ens et ita de omnibus, quae qualitercumque dici possunt. Per hoc enim video ‚non aliud‘ talia omnia antecedere, quia ipsa definit, et ipsa alia esse, cum ‚non aliud‘ antecedat.

'''Nicolaus.''' Placet mihi mentis tuae promptitudo et vivacitas, quia et bene capis et cito quae volo. Ex his igitur nunc plane vides de li ‚non aliud‘ significatum non solum ut viam nobis servire ad principium, sed innominabile nomen Dei propinquius figurare, ut in ipso tamquam in pretiosiori aenigmate relucescat inquirentibus.

&lt;/div&gt;

==Capitulum III==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quamvis appareat te per li ‚non aliud‘ videre principium essendi et cognoscendi, tamen, nisi id ipsum mihi clarius ostendas, non percipio.

'''Nicolaus.''' Dicunt theologi Deum nobis in lucis aenigmate clarius relucere, quia per sensibilia scandimus ad intelligibilia. Lux profecto ipsa, quae Deus, ante aliam est lucem qualitercumque nominabilem et ante aliud simpliciter. Id vero, quod ante aliud videtur, non est aliud. Lux igitur illa, cum sit ipsum ‚non aliud‘ et non lux nominabilis, in sensibili lucet lumine. Sed sensibilis lux visui comparata sensibili ita sese habere aliqualiter concipitur, sicut lux, quae ‚non aliud‘, ad omnia quae mente videri queunt. Visum autem sensibilem absque luce sensibili nihil videre experimur, et visibilem colorem non esse nisi sensibilis lucis terminationem sive definitionem, ut iris ostendit; et ita sensibilis lux principium est essendi et visibile sensibile cognoscendi. Ita quidem conicimus principium essendi esse et principium cognoscendi.

'''Ferdinandus.''' Clara manuductio et grata! Nam sic se habet in auditu sensibili. Sonus enim est principium essendi audibilis et cognoscendi. Deus igitur per ‚non aliud‘ significatus essendi et cognoscendi omnibus principium est. Quem si quis subtrahit, nihil manet neque in re, neque in cognitione. Quemadmodum luce subtracta iris aut visibile nec est nec videtur, et sublato sono nec est audibile nec auditur, sic subtracto ‚non aliud‘ neque est nec cognoscitur quidquam. Ista mihi sic se habere certissime teneo.

'''Nicolaus.''' Utique bene tenes, sed advertas, quaeso: dum aliquid vides, puta lapidem quempiam, licet non consideres, non tamen nisi per lucem ipsum vides. Et ita dum aliquid audis, non nisi per sonum audis, quamvis non attendas. Prioriter igitur essendi cognoscendique principium sese offert tamquam sine quo frustra ad videndum intenderes seu audiendum. Ceterum quia ad aliud, quod videre cupis audireve, est intentio, in principii consideratione non defigeris, quamquam id principium, medium et finis est quaesiti. Eodem modo in ‚non aliud‘ adverte. Nam cum omne, quod quidem est, sit non aliud quam id ipsum, hoc utique non habet aliunde; a ‚non alio‘ igitur habet. Non igitur aut est aut cognoscitur esse id, quod est, nisi per ‚non aliud‘, quae quidem est eius causa, adaequatissima ratio scilicet sive definitio, quae sese prioriter offert, quia principium, medium et finis per mentem quaesiti; sed nequaquam iuxta esse consideratur, quando quidem id, quod quaeritur, quaeratur ut aliud. Nam proprie non quaeritur principium, quod quaesitum semper antecedit, et sine quo quaesitum minime quaeri potest. Quaerit autem omnis quaerens attrectare principium, si id, ut Paulus ait, valeret; quod quoniam fieri nequit, veluti in sese est, ante aliud quaerens ipsum, cum ipse sit aliud, ipsum sane quaerit in alio, sicut lux, quae in se est per hominis visum invisibilis, ut in solaris lucis exprimitur puritate, videri quaeritur in visibili. Neque enim opus est lucem quaeri, quae se ipsam &lt;ostendit in visibili, cum sit&gt; alioquin incomprehensibilis; oporteret enim lucem luce quaeri. Lux igitur in visibili, ubi percipiatur, exquiritur, ut sic saltem attrectabiliter videatur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Circa ‚non aliud‘ immorandum admonuisti; ob maxima igitur tua promissa abire nequaquam festinabo; dic ergo: quid tu per ‚non aliud‘ intelligis?

'''Nicolaus.''' Id, quod ipsum intelligo, per alia aliter exprimi nequit; nam omnis post ipsum foret alia expositio et minus ipso profecto. Id enim, quod per ipsum mens conatur videre, cum omnia, quae aut dici aut cogitari possunt, antecedat, quonam modo aliter dicetur? Omnes enim theologi Deum viderunt quid maius esse quam concipi posset, et idcirco ‚supersubstantialem‘, ‚supra omne nomen‘ et consimilia de ipso affirmarunt, neque aliud per ‚super‘, aliud per ‚sine‘, aliud per ‚in‘, aliud per ‚non‘ et per ‚ante‘ nobis in Deo expresserunt; nam idem est ipsum esse substantiam supersubstantialem, et substantiam sine substantia, et substantiam insubstantialem, et substantiam non-substantialem, et substantiam ante substantiam. Qualitercumque autem dixeris, cum id ipsum, quod dicis, non aliud sit quam idem ipsum, patet ‚non aliud‘ simplicius et prius esse per aliudque ineloquibile atque inexpressibile.

'''Ferdinandus.''' Visne dicere ‚non aliud‘ affirmationem esse vel negationem vel eius generis tale?

'''Nicolaus.''' Nequaquam, sed ante omnia talia; et istud est, quod per oppositorum coincidentiam annis multis quaesivi, ut libelli multi, quos de hac speculatione conscripsi, ostendunt.

'''Ferdinandus.''' Ponitne ‚non aliud‘ aliquid, aut aufert aliquid?

'''Nicolaus.''' Videtur ante omnem positionem atque ablationem.

'''Ferdinandus.''' Neque igitur est substantia, neque ens, neque unum, neque aliud quodcumque.

'''Nicolaus.''' Sic equidem video.

'''Ferdinandus.''' Eo pacto neque non-ens, nec nihil.

'''Nicolaus.''' Et hoc utique sic video.

'''Ferdinandus.''' Sequor te, pater, quantum valeo, mihique videtur certissimum ‚non aliud‘ nec affirmatione negationeve aut alio quolibet modo comprehendi, sed mirum in modum ad aeternum ipsum videtur accedere.

'''Nicolaus.''' Stabile, firmum, aeternum multum de ‚non aliud‘ videntur participare, cum alteritatem aut mutationem ‚non aliud‘ nequaquam possit accipere; cum tamen aeternum sit non aliud quam aeternum, erit sane aeternum aliud quidem quam ‚non aliud‘, et ideo ipsum ante aeternum et ante saecula perspicio supra omnem esse comprehensionem.

'''Ferdinandus.''' Ita quidem necesse est omnem quemcumque tecum perspicientem dicere, quando ad omnium, quae dici possunt, intendit antecedens. Verum equidem miror, quomodo unum et ens et verum et bonum post ipsum existant.

'''Nicolaus.''' Quamvis unum propinquum admodum ad ‚non aliud‘ videatur, quando quidem omne aut unum dicatur aut aliud, ita quod unum quasi ‚non aliud‘ appareat, nihilominus tamen unum, cum nihil aliud quam unum sit, aliud est ab ipso ‚non aliud‘. Igitur ‚non aliud‘ est simplicius uno, cum ab ipso ‚non aliud‘ habeat, quod sit unum; et non e converso. Enimvero quidam theologi unum pro ‚non aliud‘ accipientes ipsum unum ante contradictionem perspexerunt, quemadmodum in Platonis Parmenide legitur atque in Areopagita Dionysio. Tamen, cum unum sit aliud a non uno, nequaquam dirigit in primum omnium principium, quod sive ab alio sive a nihilo aliud esse non potest, quod item nulli est contrarium, ut inferius videbis. – Eodem modo de ente considera; nam etsi in ipso ‚non aliud‘ clare videatur elucere, cum eorum, quae sunt, aliud ab aliquo minime videatur: tamen ipsum ‚non aliud‘ praecedit. – Sic de vero, quod quidem similiter de nullo ente negatur, et bono, licet nihil boni expers reperiatur. Sumuntur quoque ob id omnia haec pro apertis Dei nominibus, tametsi praecisionem non attingant. Non tamen proprie dicuntur illa post ‚non aliud‘ esse; si enim forent post ‚non aliud‘, quomodo eorum quodlibet esset non aliud quam id, quod est? Sic igitur ‚non aliud‘ ante ista videtur et alia, quod post ipsum non sunt, sed per ipsum. Recte igitur tu quidem miratus es de his, quae ‚non aliud‘ antecedit, si post ipsum sunt, et quonam modo id possibile.

'''Ferdinandus.''' Si recte te capio, ita ‚non aliud‘ videtur ante omnia, quod ex his, quae post ipsum videntur, nullis abesse possit, si quidem etiam sint contradictoria.

'''Nicolaus.''' Ita utique verum perspicio.

&lt;/div&gt;

==Capitulum V==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Oro te, pater, patere me loqui ea, quae equidem sic in ‚non aliud‘ ductus intueor ut, si me errantem senseris, more corrigas tuo.

'''Nicolaus.''' Eloquere, Ferdinande.

'''Ferdinandus.''' ‚Non aliud‘ seorsum ante omne aliud intuens ipsum sic video, quod in eo quidquid videri potest intueor; nam neque esse nec cognosci extra ipsum quidquam possibile; aliud etiam ipsum ab esse et cognosci id nequit effugere. Esse enim intelligereve quippiam extra ‚non aliud‘ ne fingere quidem mihi est possibile; adeo ut, si ipsum quoque nihil et ignorare videre absque ‚non aliud‘ coner, videre frustra et incassum coner. Quomodo enim nihil nihil visibile nisi per ‚non aliud‘, ut sit non aliud quam nihil? Pari modo de ignorare et ceteris omnibus. Omne enim, quod est, in tantum est, in quantum ‚non aliud‘ est; et omne, quod intelligitur, in tantum intelligitur, in quantum ‚non aliud‘ esse intelligitur; et omne, quod videtur verum, usque adeo videtur verum, in quantum ‚non aliud‘ cernitur. Et summatim quidquid videtur aliud, in tantum aliud videtur, in quantum ‚non aliud‘. Sicut igitur sublato ‚non aliud‘ nec manet, nec cognoscitur quidquam: sic in ipso quidem omnia et sunt et cognoscuntur et videntur. Ipsum enim ‚non aliud‘ adaequatissima ratio est discretioque et mensura omnium, quae sunt, ut sint; et quae non sunt, ut non sint; et quae possunt esse, ut esse possint; et quae sic sunt, ut sic sint; et quae moventur, ut moveantur; et quae stant, ut stent; et quae vivunt, ut vivant; et quae intelligunt, ut intelligant, et eiusmodi omnia. – Ita enim necessarium esse video in eo, quod video ipsum ‚non aliud‘ se definire ideoque et omnia, quae nominari possunt.

'''Nicolaus.''' Recte in Deum aciem iecisti per ‚non aliud‘ significatum, ut in principio, causa seu ratione, quae non est alia nec diversa, cuncta humaniter visibilia conspiceres, quantum tibi nunc quidem conceditur. Tantum autem conceditur, quantum ipsum ‚non aliud‘, scilicet rerum ratio, tuae se rationi seu menti revelat sive visibilem exhibet; sed hoc nunc medio per ‚non aliud‘, quia sese definit, revelavit clarius quam antea. Nam quo pacto mihi se visibilem praestiterit, in libellis pluribus legere potuisti: nunc autem in hoc aenigmate significati ipsius ‚non aliud‘ per rationem potissimum illam, quia se definit, foecundius et clarius, adeo ut sperare queam ipsum Deum sese nobis aliquando sine aenigmate revelaturum.

'''Ferdinandus.''' Licet in praemissis, quaecumque videri per nos possunt, omnia complicentur, ut tamen acrius excitemur, certa dubia tangamus, ut per illorum evacuationem pronior fiat visio exercitata.

'''Nicolaus.''' Placet, ut ita facias.

'''Ferdinandus.''' In primis quaerit scientiae avidus, ubi sumi debeat ratio, quod Deus trinus et unus est per li ‚non aliud‘ significatus, cum ‚non aliud‘ numerum omnem antecedat.

'''Nicolaus.''' Ex his, quae dicta sunt, unica ratione omnia videntur, quam tu quidem vidisti esse, quia principium per ‚non aliud‘ significatum se ipsum definit. In explicatam igitur eius definitionem intueamur, quod videlicet ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud; idem triniter repetitum si est primi definitio, ut vides, ipsum profecto est unitrinum et non alia ratione, quam quia se ipsum definit; non enim foret primum, si se ipsum minime definiret; se autem quando definit, trinum ostendit. Ex perfectione igitur vides resultare trinitatem, quam tamen, quoniam ante aliud vides, nec numerare potes nec numerum esse affirmare, cum haec trinitas non sit aliud quam unitas, et unitas non sit aliud quam trinitas, quia tam trinitas quam unitas non sunt aliud quam simplex principium per ‚non aliud‘ significatum.

'''Ferdinandus.''' Optime perfectionis primi necessitatem video, quia se definit, exigere, ut sit unitrinum ante aliud tamen et numerum, cum ea, quae ipsum primum praesupponunt, ad eius nihil conferant perfectionem. Sed cum alias et saepe hanc divinam foecunditatem nisus sis aliquo modo, maxime quidem in docta ignorantia, explanare per alios terminos, satis erit, si istis nunc pauca addideris.

'''Nicolaus.''' Trinitatis secretum, Dei utique dono fide receptum, quamvis omnem sensum longe exsuperet atque antecedat, hoc medio, quo in praesentia Deum indagamus, non aliter nec praecisius quam superius audisti, declarari potest. Sed qui Patrem et Filium et Spiritum sanctum Trinitatem nominant, minus praecise quidem appropinquant, congrue tamen nominibus illis utuntur propter scripturarum convenientiam. – Qui vero unitatem, aequalitatem et nexum Trinitatem nuncupant propius accederent, si termini illi sacris in litteris reperirentur inserti; sunt enim hi, in quibus ‚non aliud‘ clare relucescit; nam in unitate, quae indistinctionem a se dicit et ab alio distinctionem, profecto ‚non aliud‘ cernitur. Ita et in aequalitate sese manifestat et nexu consideranti. – Adhuc simplicius hi termini: hoc, id et idem lucidius praecisiusque ‚non aliud‘ imitantur, sed minus sunt in usu. – Sic itaque patet in non aliud et non aliud atque non aliud, licet minime usitatum sit, unitrinum principium clarissime revelari supra omnem tamen nostram apprehensionem atque capacitatem. Quando enim primum principium ipsum se definit per ‚non aliud‘ significatum, in eo definitivo motu de non alio non aliud oritur atque de non alio et non alio exorto in non alio concluditur definitio, quae contemplans clarius, quam dici possit, intuebitur.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec de hoc quidem sufficiant; nunc ut in alio ‚non aliud‘ ostendas, porro perge.

'''Nicolaus.''' ‚Non aliud‘ neque est aliud, nec ab alio aliud, nec est in alio aliud non alia aliqua ratione, quam quia ‚non aliud‘ nullo modo esse aliud potest, quasi sibi desit aliquid, sicut alii. Aliud enim, quia aliud est ab aliquo, eo caret, a quo aliud. ‚Non aliud‘ autem, quia a nullo aliud est, non caret aliquo, nec extra ipsum quidquam esse potest. Unde sicut non potest sine ipso neque dici quidquam nec cogitari, quod per ipsum non dicatur aut cogitetur, sine quo non esse, non discerni aliquid possibile est, cum talia omnia antecedat: tunc ipsum in se antecedenter et absolute non aliud quam ipsum videtur et in alio cernitur non aliud quam ipsum aliud; puta si dixero Deum nihil visibilium esse, quoniam eorum causa est et creator, et dixero ipsum in caelo esse non aliud quam caelum; quomodo enim caelum non aliud quam caelum foret, si ‚non aliud‘ in ipso foret aliud quam caelum? Caelum autem cum a non-caelo aliud sit, idcirco aliud est; Deus vero, qui ‚non aliud‘ est, non est caelum, quod aliud, licet nec in ipso sit aliud, nec ab ipso aliud, sicut lux non est color, quamvis nec in ipso nec ab ipso aliud sit. Oportet te attentum esse, quomodo omnia, quae dici aut cogitari possunt, ideo non sunt primum per ‚non aliud‘ significatum, quia ea omnia a suis oppositis alia sunt. Deus autem, quia non aliud est ab alio, non est aliud, quamvis non aliud et aliud videantur opponi; sed non opponitur aliud ipsi, a quo habet quod est aliud, ut praediximus. Nunc vides, quomodo recte theologi affirmarunt Deum in omnibus omnia, licet omnium nihil.

'''Ferdinandus.''' Nemo est, qui quidem mentem applicans haec tecum non videat. Ex quo constat unicuique Deum innominabilem omnia nominare, infinitum omnia finire, interminum omnia terminare et de omnibus eodem modo.

'''Nicolaus.''' Recte; nam cum ipso ‚non aliud‘ cessante omnia, quae sunt quaeque non sunt, necessario cessent, clare perspicitur, quomodo in ipso omnia anterioriter ipsum sunt et ipsum in omnibus omnia. Cum igitur in alio ipsum intueor aliudque in ipso ipsum prioriter: quomodo per ipsum sine alio aliquo omnia id sunt, quod quidem sunt, video; non enim creat caelum ex alio, sed per caelum, quod in ipso ipsum est; sicut si ipsum intellectualem spiritum diceremus seu lucem et in ipso intellectu rationem omnium esse ipsum consideraremus; tunc enim ratio, cur caelum caelum et non aliud prioriter in ipso est, per quam constitutum est caelum, sive quae in caelo est caelum. Sensibile igitur caelum non est id, quod est, ab alio aut quid aliud a caelo, sed ab ipso ‚non aliud‘ ab aliquo, quod vides ante nomen, quia omnia in omnibus est nominibus et omnium nullum. Nam eadem ratione, qua rationem illam caelum nominarem, eadem ratione ipsam terram nominarem atque aquam et pari de singulis modo. Et si rationem caeli non video caelum nominandam, quasi causa causati non habeat nomen, sic ipsum eadem ratione nullo nomine video nominabilem. Non video igitur innominabilem quasi nomine privatum, verum ante nomen.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo et ita etiam verum cerno. Si enim cessaret causa, cessaret effectus; et ideo cessante ipso ‚non aliud‘ cessaret omne aliud et omne nominabile et ita etiam ipsum nihil, cum nihil nominetur; ostende mihi, quaeso, ut id ipsum perspiciam.

'''Nicolaus.''' Certum est quod si cessaret frigus, cessaret et glacies, quae iam Romae videtur multiplicata; verum propterea aqua prior glacie non cessaret; cessante vero ente cessaret et glacies et aqua, ita quod actu non esset; et tamen materia seu possibilitas essendi aquam non cessaret. Quae quidem possibilitas essendi aquam una dici possibilitas potest. – Cessante vero uno et glacie et aqua et essendi aquam cessaret possibilitas. At non cessaret omne intelligibile, quod posset ad essendi aquam possibilitatem necessitari per omnipotentiam, puta ipsum intelligibile nihil vel chaos non cessaret, quod quidem ab aqua distantius est, quam ipsa essendi aquam possibilitas, quae, quamvis remotissima confusissimaque, omnipotentiae tamen necessitatur oboedire. Vigor autem omnipotentiae in ipsum non cessaret per unius cessationem. – Verum si ipsum ‚non aliud‘ cessaret, statim omnia cessarent, quae ipsum ‚non aliud‘ antecedit. Atque ita non entium solummodo actus cessaret ac potentia, sed et non-ens et nihil entium, quae ‚non aliud‘ antecedit.

'''Ferdinandus.''' Satis dubio fecisti. Nunc nihil video, quod est non aliud quam nihil, ‚non aliud‘ ante se habere, a quo distat ultra actu esse et esse potentia. Videtur enim mente quam confusissimum chaos, quod infinita dumtaxat virtute, quae ‚non aliud‘ est, ut determinetur, potest astringi.

'''Nicolaus.''' Dixisti virtutem actu infinitam esse ‚non aliud‘. Quomodo id vides?

'''Ferdinandus.''' Virtutem unitam et minus aliam video fortiorem; quae igitur penitus ‚non aliud‘, illa erit infinita.

'''Nicolaus.''' Optime et rationabiliter imprimis dicis; rationabiliter inquam: sicut enim sensibilis visio quantumcumque acuta absque omni sensatione seu sensibili motu esse nequit, ita et mentalis non est absque omni ratione seu motu rationali. Et quamvis recto intuitu te videam uti, scire tamen opto, an ipsum ‚non aliud‘ sic per mentem videatur in omnibus, quod non possit non videri.

'''Ferdinandus.''' Ad principium se et quae dici queunt omnia definiens recurro videoque, quomodo videre est non aliud quam videre, et video equidem, quod ipsum ‚non aliud‘ tam per videre quam non videre conspicio. Si igitur mens sine ipso ‚non aliud‘ nec videre potest nec non videre, non igitur ipsum ‚non aliud‘ potest non videri, sicut non potest non sciri, quod per scientiam scitur atque ignorantiam. In alio ipsum ‚non aliud‘ cernitur, quia, cum aliud videtur, aliud videtur et ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Bene ais. Sed quomodo vides aliud, si in alio non vides aut in ‚non alio‘?

'''Ferdinandus.''' Quoniam positio ipsius ‚non aliud‘ omnium est positio et eius sublatio omnium sublatio, ideo aliud nec extra ‚non aliud‘ est nec videtur.

'''Nicolaus.''' Si in ‚non alio‘ aliud vides, utique non vides ipsum ibi esse esse aliud, sed non aliud, cum in ‚non alio‘ esse aliud sit impossibile.

'''Ferdinandus.''' Aliud in ‚non alio‘ videre me idcirco aio, quia extra ipsum nequit videri. Sed si me quid sit aliud in ‚non alio‘ interrogares, dicerem esse ‚non aliud‘.

'''Nicolaus.''' Recte.

&lt;/div&gt;

==Capitulum VIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' De quidditate aliquid attingere expedit.

'''Nicolaus.''' Attingam! Non haesitas, ut opinor, ipsius ‚non aliud‘ quidditatem ‚non aliud‘ ipsum esse; ideo Dei sive ipsius ‚non aliud‘ quidditas ab aliqua quidditate non est alia, sed in omni alia quidditate ipsum ‚non aliud‘ est ipsa non alia. Alia igitur a quidditate ipsius aliud idcirco accidunt ei, quia aliud, quod sine alio ‚non aliud‘ foret. Alia igitur illa ad ipsius aliud quidditatem consequenter se habentia quidditatis ipsius aliud splendores sunt, qui in nihil umbra occumbunt. Quidditas igitur, quae ‚non aliud‘, quidditatis ipsius aliud quidditas est, quae quidem quidditatis est prioris relucentia. – Suntque alia, quae illi accidunt, in quibus quidditas illa, cui accidunt, lucet. Quidditas, quam mente ante quantitatem video, cum sine quanto imaginari non possit, in imaginatione varias recipit imagines, quae sine varia quantitate esse non queunt; et licet de quidditatis essentia quantitas non sit, quam mens quidem supra imaginationem contemplatur, cumque quidditas illa, quam mens videt, non alia a quidditate sit, quam imaginatio imaginatur: quantitas tamen sic est consequenter ad imaginis quidditatem, quod sine ipsa esse nequit imago. Sic de magnitudine dico, quae mente supra imaginationem videtur ante imaginariam quantitatem. Sed in imaginatione cernitur quantitas. Quanto est autem absolutior eius imaginatio a grossa et umbrosa quantitate subtiliorque atque simplicior, tanto in ea magnitudinis quidditas simplicius et certius et imaginaria verior relucescit. Non enim quantitas aliquid est ad magnitudinis quidditatem, quasi ex eo constituatur, necessarium, cum maxima simplicitas sive indivisibilitas magna sit absque quantitate. Sed si debet imaginari magnitudo sive imaginabiliter apparere, statim quantitas est necessaria, tamquam sine qua hoc non sit possibile. Quantitas igitur est relucentia magnitudinis in sua imagine imaginabiliter, verum in intelligentia certius relucet. Magnum enim intellectum et scientiam magnam dicimus; ibi autem intellectualiter relucet magnitudo, separatim scilicet et absolute ante corpoream quantitatem, sed supra omnem intellectum verissime cernitur, scilicet supra et ante omnem modum cognitivum. Et ita incomprehensibiliter comprehenditur, incognoscibiliterque cognoscitur, sicut invisibiliter videtur. Quae quoniam supra hominis cognitionem est cognitio, non nisi negative in humaniter cognitis attrectatur. Nam non dubitamus, quin imaginabilis magnitudo non aliud quam imaginabilis sit, et sic intelligibilis non aliud quam intelligibilis, et ita magnitudinem illam videmus, quae in imaginabili imaginabilis et intelligibilis est in intelligibili, non illam, quae ‚non aliud‘ ipsum est et ante aliud, qua non existente neque intelligibilis foret. Imaginabilis enim magnitudo magnitudinem praesupponit, quae est ante imaginabilem contractionem, et intelligibilis eam, quae ante contractionem intelligibilem, quae sic et sic relucet in speculo et aenigmate, ut, quae est ante aliud et modum et omne effabile et cognoscibile, cognoscatur, qualis est illa Dei, cuius non est ullus finis: magnitudo, quae nullis cognoscibilibus terminis comprehenditur. Ita universaliter quidditas, quae est ipsum ‚non aliud‘, sese et rerum omnes definit quidditates, sicut est dictum de magnitudinis quidditate. Quemadmodum igitur ‚non aliud‘ non est multiplicabile, quia est ante numerum, eodem modo et quidditas, quae ‚non aliud‘, licet aliis in rebus aliisque in modis alia sit.

'''Ferdinandus.''' Aperuisti mihi oculos, ut videre incipiam, quomodo se habeat veritas quidditatis; et in aenigmate quidditatis magnitudinis me ad gratissimam utique visionem perduxisti.

'''Nicolaus.''' Bene nunc quidem clareque mente vides ipsum ‚non aliud‘ in omni cognitione praesupponi et cognosci, neque quod cognoscitur ab ipso aliud esse, sed esse ipsum incognitum, quod in cognito cognite relucescit, sicut solis claritas sensibiliter invisibilis in iridis coloribus visibilibus visibiliter relucet varie in varia nube.

&lt;/div&gt;

==Capitulum IX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Dic, rogo te, aliqua de universo, ut te sequens ad Dei melius subintrem visionem.

'''Nicolaus.''' Dicam. Dum corporeis caelum oculis video terramque et quae in his sunt, et illa, quae vidi, ut universum imaginer, colligo, intellectualiter conspicio quodlibet universi suo in loco et congruenti ordine ac pace, pulchrum contemplor mundum et cum ratione omnia fabrefacta, quam in omnibus comperio relucere tam in his, quae tantum sunt, quam in his, quae sunt simul et vivunt, in hisque, quae pariter sunt, vivunt et intelligunt, in primis quidem obscurius, vivacius in secundis et clarius, in tertiis vero lucidissime et in singulis modis varie in variis. Deinde ad ipsam me rerum rationem converto, quae mundum praecedit et per quam mundum video constitutum, et illam incomprehensibilem invenio. Non enim haesito ipsam mundi rationem, per quam omnia rationabiliter facta sunt, omnem cognitionem praesupponere et in creatis ipsam omnibus elucere, cum nihil sit factum absque ratione; ipsam tamen minime comprehendo. Nam si ipsam comprehenderem, profecto cur mundus sic est et non aliter scirem, cur sol sol, luna luna, terra terra et quodvis id, quod est et nec aliud, nec maius, nec minus; quippe si statim haec scirem, non ego essem creatura et portio universi, quia ratio mea esset ars universi creativa ita et sui ipsius creatrix; quare ipsum ‚non aliud‘ comprehendo, quando quidem universi rationem non esse comprehensibilem video, cum antecedat omne comprehensibile: ipsam igitur incomprehensibilem, quod in comprehensibilibus comprehensibiliter relucet, perspicio.

'''Ferdinandus.''' Difficile comprehenditur, quod esse praecedit.

'''Nicolaus.''' Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra vel citra comprehensionem attingimus; sed sine verbo visionem communicare non valentes sine li esse, quod non est, explicare non possumus, quia aliter audientes non comprehenderent. Unde hae mentis visiones, sicut sunt supra comprehensionem, sic etiam supra expressionem. Et locutiones de ipsis sunt impropriae, praecisione carentes, sicut cum dicimus materiam esse materiam, hyle esse hyle, nihil esse nihil et huiusmodi. Oportet igitur speculantem facere; uti facit videns per vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens per formam videns informatum.

'''Ferdinandus.''' Quo pacto hoc verum videbo, quod theologi dicunt omnia Dei creata voluntate?

'''Nicolaus.''' Voluntas Dei est ‚non aliud‘, nam velle determinat; quo autem voluntas perfectior, eo rationabilior atque ordinatior. Voluntas igitur, quae ante aliud ‚non aliud‘ cernitur, non est alia a ratione, neque sapientia, nec alio quolibet nominabili. Si voluntatem igitur esse ipsum ‚non aliud‘ vides, ipsam esse rationem, sapientiam, ordinem vides, a quibus non est aliud; et sic illa vides voluntate omnia determinari, causari, ordinari, firmari, stabiliri et conservari, et in universo relucere, sicut Traiani in sua columna, voluntatem, in qua sapientia est atque potentia. Nam cum posteris gloriam suam ostendere Traianus vellet, quae non nisi in aenigmate ostendi sensibili potuit sensibilibus, quibus gloriae suae praesentiam exhibere fuit impossibile: hoc fecit in columna, quae sua dicitur, quia sua voluntate id est columna quod est, et non est ipsa columna aliud ab eius voluntate, licet columna nequaquam sit voluntas, sed quidquid est columna, hoc habet ab ipsa voluntate, quae ipsam definit et terminat; sed in voluntate sapientia cernitur ordoque, quae relucet in sculpturis rerum bellicarum peractis cum felicitate; in pretiositate quoque operis, quod ab impotente perfici non potuisset, Traiani potentia relucet. Eo te iuvabis aenigmate, ut videas regem regum, qui per ‚non aliud‘ significatur, ad gloriae suae ostensionem voluntate, in qua est sapientia et potentia, universum et quamlibet eius partem creasse, quae etiam triniter relucet in omnibus, essentialiter scilicet, intelligibiliter et desiderabiliter, ut in anima nostra experimur. Nam ibi relucet ut principium essendi, a quo anima habet esse, et ut principium cognoscendi, a quo cognoscere, et ut principium desiderandi, a quo habet et velle, et suum unitrinum in his principium speculando ad eius accenditur gloriam.

'''Ferdinandus.''' Optime ista sic esse contemplor et video voluntatem, quae ‚non aliud‘, creatricem ab omnibus desiderari et nominari bonitatem. Nam quid desiderant omnia, quae sunt? Non aliud utique quam esse; quid quae vivunt? Non aliud quam vivere; et quae intelligunt? Non aliud quam intelligere. Hoc igitur quodlibet desiderat, quod ab ipso est ‚non aliud‘. ‚Non aliud‘ vero cum ab aliquo non sit aliud, ab omnibus summopere desideratur tamquam principium essendi, medium conservandi et quiescendi finis.

'''Nicolaus.''' Recte in ipsum ‚non aliud‘ intendis, in quo omnia elucescunt.

&lt;/div&gt;

==Capitulum X==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Quidam theologorum creaturam aiebant non aliud quam Dei participationem. Circa hoc te audire percupio.

'''Nicolaus.''' Primum tu vides quidem ipsum ‚non aliud‘ innominabile, quia nullum nomen ad ipsum attingit, cum omnia praecedat; omne nomen tamen id est, quod est, ipsius participatione; nominatur igitur minime nominabile. Sic in omnibus imparticipabile participatur. Sunt sane quae obscure ‚non aliud‘ participant, quia confuse atque generaliter; sunt quae magis specifice; sunt quae specialissime, sicut animae vitam aliqua membra obscure, aliqua clarius, aliqua vero specialissime participant; potentiae item animae aliae clarius, aliae obscurius participant intelligentiam. Creaturae quoque, quae minus ab aliis aliae sunt, veluti purae intelligentiae, de ipso plus participant. At quae magis ab aliis aliae sunt, ut puta corporales, quae sese uno non compatiuntur loco, de natura eius, quae non aliud est ab aliquo, minus participant.

'''Ferdinandus.''' Video ita se habere quae dixisti; sed adhuc, quaeso, adicere ne pigriteris, quonam id modo verum videtur, quod rerum essentiae incorruptibiles sunt.

'''Nicolaus.''' Primum non haesitas tu quidem ipsum ‚non aliud‘ esse incorruptibile; si enim corrumperetur, in aliud corrumperetur; posito autem aliud et ‚non aliud‘ ponitur; non est igitur corruptibile. – Deinde certum est ipsum ‚non aliud‘ se et omnia definire. Omnes igitur rerum essentiae nisi ipsius ‚non aliud‘ non sunt. Ex quo ipsum ‚non aliud‘ igitur in ipsis est, ipsae essentiae quomodo ‚non aliud‘ perdurante corrumperentur? Sicut enim ipsum ‚non aliud‘ essentias praecedit et omne nominabile, ita mutabilitatem ac fluxibilitatem, quae in alterabili materia radicatur, praecedunt essentiae. ‚Non aliud‘ quidem non est essentia, sed, quia in essentiis essentia, essentia dicitur essentiarum. Dicebat Apostolus: «Quae videntur, temporalia sunt; quae non videntur, aeterna.» – Materialia enim sunt, quae sensu quocumque sentiuntur, et secundum materiae naturam fluxibilia atque instabilia; quae vero non videntur sensibiliter et tamen sunt, temporaliter quidem esse non videntur, verum sunt aeterna. Dum essentiam in alio, ut in Socrate vides humanitatem, ipsam in alio aliam vides, ideoque propter hoc in Socrate corruptibili per accidens esse corruptibilem. Sin eam ab alio videas separatam et in ‚non alio‘, nempe secundum ipsius naturam, in quo illam vides, ipsam vides incorruptibilem.

'''Ferdinandus.''' Videris essentiam illam, quam ‚non aliud‘ praecedit et aliud sequitur, ideam sive speciem dicere.

'''Nicolaus.''' Sic rerum exemplaria ante res et post Deum vidit Plato; namque rem ratio rei antecedit, cum per ipsam fiat; varietas autem rerum varias dicit rationes, quas oportet post fontem esse, a quo secundum ipsum emanant. Sed quia ‚non aliud‘ ante res est, quod adaequatissima causa est, cur quodlibet id est, quod est, ‚non aliud‘ autem multiplicabile non est: idcirco rerum ratio, quae aliud praecedit, et numerum praecedit et pluralitatem et innumerabiliter secundum res ipsam participantes numeratur.

'''Ferdinandus.''' Videris dicere rerum essentias non esse, verum unam esse, quam rationem asseveras.

'''Nicolaus.''' Nosti tu quidem unum, essentiam, ideam, formam, exemplar sive speciem ‚non aliud‘ ista non attingere. Quando igitur in res intueor ipsarum essentias videns, cum res quidem per ipsas sint, per intellectum eas ipsas prioriter contemplando alias et alias assevero. Quando ipsas vero supra intellectum ante aliud video, non video alias aliasque essentias, sed non aliud quam essentiarum, quas in rebus contemplabar, simplicem rationem; et ipsam ‚non aliud‘ aut essentiarum essentiam appello, cum sit quidquid omnibus in essentiis cernitur.

'''Ferdinandus.''' Essentiae igitur esse essentiam dicis, quod eam ob rem Aristoteles non admisit, ne in infinitum transitus fieret nunquamque deveniretur ad primum et scientia omnis interiret.

'''Nicolaus.''' Recte dicebat Aristoteles in infinitum non posse pertransiri, prout quantitas mente concipitur, ideoque ipsum excludit; sed uti est ante quantitatem atque omne aliud et in omnibus omnia, eiusmodi non refutavit infinitum, sed ad ipsum cuncta deduxit ut de primo motore, quem virtutis repperit infinitae; et hanc participari in omnibus virtutem vidit, quod equidem infinitum ‚non aliud‘ dico. Unde ‚non aliud‘ formarum est forma sive formae forma et speciei species et termini terminus et de omnibus eodem modo sine eo, quod sic ulterius in infinitum sit progressus, cum iam ad infinitum omnia definiens sit perventum.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Velis, optime pater, aliquo aenigmate me ducere ad dictorum visionem, ut melius quid velis intuear.

'''Nicolaus.''' Perlibenter! Videsne hunc lapillum carbunculum, quem rustici rubinum nuncupant, hac ipsa tertia noctis hora, tempore et loco obscurissimo, nec opus candela esse, quia in eo lux est? Quae dum se ipsam vult exserere, medio lapilli hoc facit, quia in se esset sensui invisibilis; non enim occurreret sensui ideoque nequaquam sentiretur, cum nisi obvium sibi sensus non cognoscat. Illa igitur lux, quae fulgescit in lapillo, ad lucem, quae in oculo est, id defert, quod de lapillo illo visibile est. Considero autem quomodo carbunculorum alius plus, alius minus fulget, et perfectior is est, qui fulgidior et maior quantitate, minor autem fulgore ille quidem ignobilior; fulgoris igitur intensitatem eius pretiositatis mensuram perspicio non autem corporis molem, nisi secundum ipsam fulgoris etiam intensitas sit micantior. Non ergo molis quantitatem de carbunculi essentia video, quia et parvus lapillus carbunculus est, sicut et magnus. Ante magnum igitur corpus et parvum carbunculi substantiam cerno. Ita de colore, figura et ceteris eius accidentibus. Unde omnia, quae visu, tactu, imaginatione de carbunculo attingo, carbunculi non sunt essentia, sed quae ei accidunt cetera, in quibus, ut sensibilis sit, ipsa enitescit, quia sine illis nequit esse sensibilis. Illa igitur, quae accidens praecedit, substantia ab accidentibus nihil habet. Sed accidentia habent ab ipsa omnia, quoniam eius sunt accidentia seu substantialis lucis eius umbra vel imago. Lux igitur illa substantialis carbunculi in clarioris fulgore splendentiae se clarius ostendit ut in similitudine propinquiori. Carbunculi autem hoc est rubini color, rubeus scilicet, non nisi lucis terminus est substantialis, non autem substantia, sed est similitudo substantiae, quia extrinsecum est sive sensibilis. Lux igitur substantialis, quae praecedit colorem et omne accidens, quod quidem sensu et imaginatione potest apprehendi, intimior et penitior carbunculo est et sensui ipsi invisibilis, per intellectum autem, qui ipsam anterioriter separat, cernitur; ipse sane illam carbunculi substantiam videt non aliud quam carbunculi esse substantiam; et ideo ipsam etiam ab omni substantia non carbunculi aliam videt. Et hoc in aliis atque aliis operationibus experitur, quae substantiae carbunculi virtutem sequuntur et non alterius rei cuiuscumque. Quia igitur sic aliam substantialem invisibilem carbunculi lucem videt, aliam substantialem invisibilem magnetis substantiam, solis aliam, aliam leonis et ita de omnibus: substantialem lucem in visibilibus omnibus aliam et aliam videt, et ante omne sensibile intelligibilem, cum substantia, quae prior accidente videtur, non nisi intellectu videatur, qui solum videt intelligibile. Acutius deinde mente introspiciens in universum ipsum et eius singulas partes is videt, quod sicut carbunculi substantia a sua quantitate non est alia colore, duritie et reliquis, quando quidem eius sunt accidentia et ipsa in ipsis est omnia quaecumque illa sunt, quamquam non est ipsa nec quantitas illa nec qualitas nec accidentium aliud, sed in ipsis ipsa, quae alia sunt atque alia, quoniam aliud accidens quantitas est, aliud qualitas et pari de omnibus modo; ita necessarium video, quod, cum alia carbunculi substantia sit, alia magnetis, alia hominis, alia solis, tunc in ipsis omnibus aliis aliisque substantiis ‚non aliud‘ ipsum antecedere necesse est, quod quidem ab omnibus, quae sunt, non sit aliud, sed omnia in omnibus sit, omne id scilicet, quod in quocumque subsistit. Quemadmodum Ioannes Evangelista Deum lucem dicit ante aliud, scilicet tenebras, quia ipsum asserit lucem, in qua ullae non sunt tenebrae. Si lucem igitur id, quod ipsum est ‚non aliud‘, dixeris, erunt creaturae tenebrae aliud. Sic mens cernit ultra intelligibilem substantialem lucem singulorum lucis principium ‚non aliud‘, quia non aliud a singulis est substantiis.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligere te equidem videor mihi; ut tamen experiar, dicito: Nonne tu admittis parvum hunc carbunculum esse alium ab illo grandiori?

'''Nicolaus.''' Cur non admittam?

'''Ferdinandus.''' At cum ambo sint carbunculi, substantia utique unius ab alterius substantia alia non videtur; unde sunt ergo ab invicem alia?

'''Nicolaus.''' Tu quidem in substantiam absolutam intueris, quae in aliis alia esse non potest per ipsam substantificatis, at quae, ut sensibilis fiat substantia, materiam requirit substantificabilem, sine qua non posset substantificari. Quomodo enim substantificari posset absque sensibiliter essendi possibilitate? Idcirco cum ab illo alius sit iste carbunculus, ex essendi possibilitate, in uno alia quam in altero, hoc evenire necesse est. Cum igitur materia sensibilis ad sensibilem substantiam necessaria sit, erit substantialis materia in sensibilibus, ex quo secundum substantialem hanc materiam, quae alia in alio est carbunculo, substantialiter duo carbunculi differunt. At vero secundum intelligibilem substantiam, quae essendi forma possibilis sensibilisque substantiae intelligitur, alii et alii duo non sunt carbunculi.

'''Ferdinandus.''' Erit igitur carbuncularis id est rubinalis substantia non alia a qualibet cuiusvis carbunculi substantia, cuius quidem extrema ei accidentia, ut sensibilis et materialis est, ipsam consequuntur.

'''Nicolaus.''' Optime intelligis. Nam in diversis carbunculis est substantia, quae non est alia a quacumque cuiuslibet carbunculi substantia, licet neutrius substantia sit ob substantialis possibilitatis ipsorum et accidentium consequenter advenientium varietatem. Prima igitur substantia, quam intellectus videt separatam, est substantia seu forma specifica. Alia vero, quae sensibilis dicitur, est per primam et materiam specificabilem specificata.

'''Ferdinandus.''' Clarissima haec sunt. Sed nonne sic ipsum ‚non aliud‘ se habere ad alias et alias intelligibiles substantias vides?

'''Nicolaus.''' Praecise.

'''Ferdinandus.''' Non erit igitur unum universum quasi unus iste carbunculus?

'''Nicolaus.''' Quam ob rem hoc?

'''Ferdinandus.''' Quia eius substantia a qualibet ipsius partis substantia alia non foret, puta eius substantia non foret alia a carbunculi vel hominis substantia, sicut nec hominis substantia a substantia manus eius, licet non sit manus, quae alia est substantia.

'''Nicolaus.''' Quid tum?

'''Ferdinandus.''' Absurdum profecto! Nam ipsum ‚non aliud‘ substantia foret universi et ita ipsum universum foret, quod tamen video impossibile, quando ipsum ante universum et aliud conspicio. Universum vero illud utique aliud video.

'''Nicolaus.''' Non aberras nec devias, Ferdinande; nam cum omnia ad Deum seu ‚non aliud‘ ordinentur et nequaquam ad aliud post ipsum, non est considerandum universum quasi finis universorum; tunc enim Deus esset universum. Sed cum ad suum sint principium ordinata universa – per ordinem enim a Deo universa esse se ostendunt – ad ipsum igitur ut ordinis in omnibus ordinem sunt ordinata; omnia enim ordinat, ut ipsum ‚non aliud‘ sive ordinis ordo in ordinatorum ad ipsum perfectione perfectius relucescat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Colligendo quae iam intellexi ita in pluribus carbunculis aliquid cernit intellectus, quod eiusdem ipsos speciei efficit; et licet ipsis hoc insit omnibus ut specificans, anterioriter tamen ipsum tale ante pluralitatem illam carbunculorum intuetur ipsius ‚non aliud‘ similitudinem, quia carbunculum quemlibet esse carbunculum facit, et carbunculi cuiuslibet est internum substantiale principium, quo subtracto carbunculus non manebit. Hoc igitur specificum principium specificat carbunculi possibilitatem essendi specificabilem ipsique possibilitati esse tribuit actuale, quando quidem posse esse carbunculi facit actu suo actu esse carbunculum, quando confusam essendi possibilitatem per specificum actum determinatam et specificatam experimur; et tunc illud, quod prius intellectualiter absolutum vidisti, in singulo carbunculo possibilitatis actum vides, quoniam actu est carbunculus, veluti si quis glaciem respiciens consideret fuisse prius fluidum rivulum, quem nunc concretam et stabilitam glaciem videt. Ille causam inspiciens reperiet, quomodo frigus, quod intellectualiter separatum videt, essendi quaedam species est, quae in concretam et stabilem glaciem omnium rivulorum materiam crustavit et perstrinxit congelabilem, ut quilibet rivulus ob ipsius causae suae actualis praesentiam actu glacies sit, quamdiu per ipsam, quominus effluat, continetur. Et licet a frigidis non reperiatur frigus separatum, intuetur tamen intellectus ut frigidorum causam ipsum ante frigida et frigefactum actu per frigus frigidabile cernit in frigidis, indeque ita glaciem ortam aut inveniri aut pruinam aut grandinem aut secundum frigidabilium varietatem eius generis reliqua. Sed quoniam materia frigidabilis calefactibilis quoque est, ideo in sese frigus alioquin incorruptibile propter materiam, sine qua nequaquam actu reperitur, dum ipsa per caliditatem utpote calefactibilis alteratur, per accidens in corruptionem cadit. Sic mihi videris ipse dixisse. Quomodo etiam consequenter se habent ad specificas substantias accidentia intelligo. Sicut alia sunt, quae unam quam aliam glaciem consequuntur, alia item, quae nivem, pruinam, grandinem, cristallum et alium quemvis lapidem. Satis ex his naturae operibus apertis et patulis profundiora quoque reperio non aliter se habere, quam ipse breviter perstrinxisti, formas videlicet specificas et substantificas separatas per intellectum conspici ac in specificatis rebus substantificatisque modo praemisso attingi. De sensibilibus autem substantiis ad intelligibiles me per similitudinem erigo.

'''Nicolaus.''' Video te meum quidem conceptum in exemplo naturae aptissimo dilucide explanasse et gaudeo; omnia enim eo pacto considerando perspicies. Nam quod parvo calore cristallum non dissolvatur, ut glacies, propter congelantis victoriam frigoris super aquae congelatae fluxibilitatem, plane ostendit, ubi materiae fluxibilitatem omnem forma in actu ponit, veluti in caelo, illius corruptionem non sequi. Ex quo impossibilem esse intelligentiis corruptionem, quae in sensibilibus est, patet, quod sunt a materia separatae, quae apta est alterari. Unde cum in intelligente intellectum calor, ut calefiat, non immutet, sicut in sentiente, ubi sensum immutat, facit, evidens est intellectum materialem non esse aut alterabilem, quia sensibilia, quorum propria immutatio est, non sensibiliter in eo, sed intellectualiter sunt; dumque acriter attente intellectum ante sensum esse consideras et idcirco nullo attingibilem sensu, omnia quaecumque in sensu sunt anterioriter in intellectu reperies. Anterioriter autem, hoc est insensibiliter, dico: sicut in intellectu frigus est ac frigidum in sensu, frigus in intellectu ad sensibile frigus anterioriter est; non enim sentitur, sed intelligitur frigus, cum frigidum ipsum sentiatur; sicut nec calor sentitur, sed calidum, ita nec aqua, sed aqueum, neque ignis, sed igneum in sensibilium regione reperitur. Quod similiter de compositis omnibus est dicendum, quoniam omne sensibilis mundi tale simplex, quod est de regione intelligibilium, antecedit. Aliaque et alia intelligibilia ‚non aliud‘ ipsum, simplicium intelligibilium simplicitas, praecurrit, quam ob rem ‚non aliud‘ nequaquam in se, sed in simplici simpliciter, composite vero intelligitur in composito, quae quidem sunt, ut sic dixerim, ‚non aliata‘ eius, et a quibus scilicet ipsum ‚non aliud‘ aliud non est. Video igitur, quomodo eorum, quae in regione sensibilium reperiuntur, quicquam sentitur, simplex eius, quod quidem intelligitur, antecedit; nec minus omnia, quae in intelligibilium reperiuntur regione, principium, quod ‚non aliud‘ nominamus, antecurrit. Intellectuale quippe frigus eius praevenit causa, quae ipsum non aliud quam frigus esse definit. Sicut ergo intellectus per intellectuale frigus omnia sensibiliter frigida intelligit sine mutatione sui sive frigefactione, ita ipsum ‚non aliud‘ per se ipsum sive ‚non aliud‘ omnia intellectualiter existentia facit non alia quam id esse, quod sunt, sine sui vel mutatione vel alteritate. Et sicut frigidum sensibile intellectuale non est frigus, licet aliud ab ipso frigus nequaquam sit, sic frigus intellectuale principium non est primum, etsi primum principium, quod est ‚non aliud‘, ab ipso non sit aliud.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Prime equidem et clarissime ita haec esse perspicio, quemadmodum ais, elicioque in intellectualibus ‚non aliud‘ valde relucere principium, quoniam, etsi ipsa non sunt sensibilia, tamen a sensibilibus non sunt alia. Frigus enim a frigido non est aliud, ut dixisti, quoniam summoto frigore nec frigidum erit, neque esse intelligetur; sic intellectus se habet ad sensum; similiter ideo agens omne simile producere video, quia omne id, quod est, ab ipso ‚non aliud‘ habet; quapropter calor calefacere et frigefacere frigus nititur, et de omnibus eodem modo.

Sed haec nunc ita sufficiant! Quaeso vero, ut iuxta tua promissa ab hoc me principio in magnum illum theologum Dionysium aliosque quam brevissime introducas.

'''Nicolaus.''' Obsequar tibi, quam fieri poterit brevissime, ut poscis. Dionysius, theologorum maximus, impossibile esse praesupponit ad spiritualium intelligentiam praeterquam sensibilium formarum ductu hominem ascendere, ut visibilem scilicet pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet; hinc sensibilia intelligibilium similitudines seu imagines dicit, Deum autem principium asserit intelligibilia omnia praecedere, quem scire se dicit nihil omnium esse, quae sciri possunt aut concipi. Ideo hoc solum de ipso credit posse sciri, quem esse inquit omnium esse, quod scilicet omnem intellectum antecedit.

'''Ferdinandus.''' Dic eius, nisi tibi grave est, verba.

'''Nicolaus.''' Alii aliter eius verba Latine reddiderunt; ceterum ego ex fratris Ambrosii Camaldulensium generalis, novissimi interpretis, translatione, quae mihi proposito videbuntur inservire, ex ordine subiungam: Ex capitulo primo Caelestis Hierarchiae: «Impossibile est hominem ad intelligentiam spiritualium ascendere, nisi formis et similitudinibus sensibilium ducatur, ut scilicet visibilem pulchritudinem invisibilis decoris imaginem putet.» – Ex capitulo secundo: «Cum simplex divinarum rerum substantia in se ipsa et incognita sit nobis et intelligentiam fugiat nostram …» – Ex eodem: «Dum ipsam esse aliquid negamus ex his, quae sunt, verum profecto loquimur, etsi modum, quo illa indefinita est, quippe supersubstantialem et incomprehensibilem atque ineffabilem prorsus ignoramus.» – Caelestis hierarchiae capitulo quarto: «Igitur omnia quaeque subsistunt providentiae ratione reguntur ex summa illa omnium auctore deitate manantis. Alioquin essent profecto nulla, nisi substantiae rerum atque principio communicarent. Itaque inanimata omnia hoc ipsum quod sunt ab ipso suscipiunt, quippe esse omnium est ipsa divinitas, quae modum totius essentiae superat.» – Eodem capitulo: «Secretum ipsum dei, quodcumque tandem illud est, nemo unquam vidit, neque videbit.» – Eiusdem capitulo tertio decimo: «Admonebatur ergo theologus ex his, quae cernebat, ut secundum omnem substantialem eminentiam cunctis visibilibus invisibilibusque virtutibus absque ulla comparatione Deus excelsior sit.» – De ecclesiastica hierarchia capitulo primo: «Ut vere et proprie dixerim: unum quidem est, quod appetunt omnes, qui unius speciem praeferunt, sed non uno modo eius, quod idem atque unum est, participes fiunt, verum ut cuique pro merito sortem divina et aequissima libra distribuit.» – Eodem capitulo: «Initium est fons vitae, bonitatis essentia, unica rerum omnium causa, beatissima Trinitas, ex qua sola bonitatis causa, quae sunt omnia, ut et essent et bene essent, acceperunt; hinc transcendenti omnia divinae beatitudini trinae atque uni, cui soli vere esse inest modo nobis quidem incognitio, sed sibi plane perspecto et noto, voluntas quidem est rationalis salus humanae omnis caelestisque substantiae.» – De divinis nominibus capitulo primo: «Sicut enim spiritalia carnales percipere et inspicere nequeunt, et qui figmentis et figuris inhaerent ad simplicia figurisque vacua non aspirant, quique secundum corporum lineamenta formantur incorporearum rerum informitatem nec tactui nec figuris obnoxiam nequaquam attingunt: eadem ratione veritatis supereminet substantiis omnibus supersubstantialis infinitas, sensusque excellit omnes unitas sensu eminentior, ac mentibus omnibus inexcogitabile est unum illud mente superius, ineffabileque est verbis omnibus bonum, quod superat verbum.» – Eodem: «Ipsa de se in sacris tradit litteris, quod sit omnium causa, initium et substantia et vita.» – Eodem: «Invenies omnem, ferme dixerim, theologorum laudationem ad beneficos divinitatis progressus exponendos atque laudandos divina effingere nomina; quocirca in omnibus ferme sanctis libris advertimus divinitatem sancte praedicari ut singularem quidem atque unicam ob simplicitatem atque unitatem excellentis illius individui, ex quo veluti unifica virtute in unum evadimus dividuisque nostris alteritatibus supra mundanum modum conglobatis in divinam monadem atque unionem Deum imitantem colligimur etc.» – Eodem: «In quo termini omnes omnium scientiarum plus quam ineffabiliter praesubsistunt, neque intelligere, neque eloqui possumus, neque omnino quomodolibet intueri, quod sit exceptus omnibus et excellenter ignotus.» – Eodem: «Si enim scientiae omnes rerum substantium sunt atque in substantiis desinunt, quae substantiam excedit omnem, scientia quoque omni superior sit necesse est … Cum percipiat et comprehendat atque anticipet omnia, ipsa tamen omnino incomprehensibilis manet.» – Eodem: «Ipsaque iuxta scripturae fidem sit omnia in omnibus; verissime laudatur ut substantiae indultrix et consummatrix continensque custodia et domicilium et ad se ipsam convertens atque ista coniuncte, incircumscripte, excellenter.» – Eodem libro capitulo secundo: «Ineffabile quoque multis vocibus praedicatur, ignoratio, quod per cuncta intelligitur, omnium positio, omnium ablatio, quod positionem omnem ablationemque transcendit; divina sola participatione noscuntur.» – In epistola Hierothei: «Neque pars neque totum est, et pars est et totum, ut quae omne et partem et totum in se ipsa comprehenditur, et excellenter habeat, antequam habeat. Perfecta est quidem in imperfectis utpote perfectionis princeps; porro inter perfectos imperfecta est quippe perfectionem excellentia temporeque transcendens.» – In eadem: «Mensura est rerum et saeculum et supra saeculum et ante saeculum.» – In eadem: «Nec unum est neque unius particeps longeque ab his unum est super unum illud, quod in substantiis est.» – Eodem libro De divinis nominibus capitulo quarto: «Theologi peculiariter bonitatem summae deitati ex omnibus applicant ipsam, ut reor, substantiam divinam appellantes.» – Eodem: «Cum neque augeri neque minui possit substantia, quae bonum etc.» Eodem: «Ex illo namque bono lux est et imago bonitatis; idcirco lucis appellatione laudatur bonum veluti in imagine expressa primitiva forma.» – Eodem: «Illuminat quae lucem admittunt omnia et creat atque vivificat continetque et perficit mensuraque substantium est et saeculum et numerus et ordo etc.» Nota exemplum de sole. – Eodem: «Ut intelligibilis lux bonus ipse dicitur, qui omnem supercaelestem spiritum spiritali impleat luce omnemque ignorantiam pellat erroremque abigat ex animabus, quibus sese insinuaverit, omnibus etc.» – Eodem: «Lux igitur intelligibilis dicitur bonum illud omnem superans lucem ut principalis radius et exuberans effusio luminis.» – Eodem: «Bonum istud ut pulchrum quoque a theologis sanctis praedicatur.» – Eodem: «Ut pulchri omnis principalem pulchritudinem excellentissime in se ipso ante tempora habens …» – Eodem: «Idem pulchrum esse quod bonum perspicuum est.» – Eodem: «Neque est aliquid in substantiis rerum, quod pulchri et boni non sit aliquatenus particeps, et istud item dicere disserendo praesumimus id quoque, quod non est, pulchri et boni particeps esse. Tunc enim etc.» – Eodem: «Ut perstringam breviter: omnia, quae sunt, ex pulchro et bono sunt; et quae non sunt, omnia supersubstantialiter in pulchro sunt et bono, estque ipsum initium omnium et finis etc.» – Eodem capitulo octavo: «Neque est, sed his, quae sunt, esse ipse est, neque ea, quae sunt, solum, verum ipsum quoque eorum esse ex eo est, qui est ante saecula. Ipse enim est saeculum saeculorum, qui ante saecula est.» – Eodem capitulo octavo: «Resumentes itaque dicamus: ut iis, quae sunt omnibus et saeculis esse ab eo est, qui ante est, et omne quidem saeculum et tempus ab eo est.» – Eodem: «Omnia ipsi participant et a nullo existente discedit.» – Eodem: «Si quid quomodolibet est, in ipso, qui ante est, et est et cogitatur atque servatur ceterisque ipsius participationibus praefertur.» – Eodem: «Deus ante habet, ut ante sit et eminentissime sit excellenterque ipsum esse habeat. Omnia ipsum in se ipso esse praestituit atque ipso esse omne quod quomodolibet est, ut subsisteret, fecit; denique et rerum principia omnia esse ipsius participatione et sunt et principia sunt et prius sunt, postea principia sunt. Et si velis vitam ipsam viventium ut viventium initium dicere et similium ut similium similitudinem etc.» Eodem: «Haec esse ipsius invenies participare primum atque esse ipso primo manere, deinde huius aut illius esse principia essentiaeque participando et esse et participari; si autem ista participatione essentiae sunt, multo magis, quae ipsorum participia sunt.» – Eodem: «Bonitas prima participationum celebratur.» – Eodem: «Neque in aliquo subsistentium est neque aliquid est horum.» – Eodem capitulo nono: «Ipsi nihil contrarium.» Eodem capitulo decimo: «Qui invenitur ex omnibus, incomprehensibilem et investigabilem theologi dicunt.» – Eodem capitulo: «Divina oportet non intelligamus humano more, sed toti integre a nobis ipsis excedentes atque prorsus in Deum transeuntes.» – Eodem capitulo: «Non habet Deus peculiarem scientiam sui, aliam vero communem omnia comprehendentem. Ipsa enim se omnium causa cognoscens qua tandem ratione, quae ab se sunt et quorum est causa, ignorabit?» – Eodem capitulo: «In omnibus Deus cognoscitur, et seorsum ab omnibus et per scientiam et ignorationem cognoscitur Deus.» – Eodem capitulo: «In omnibus omnia est et in nihilo nihil.» – Eodem capitulo undecimo: «Virtus est Deus … et … omnis virtutis auctor.» – Eodem capitulo: «Infinite potens divina distributio in omnia, quae sunt, se intendit, et nihil est in rebus, quod non sit virtuti alicui percipiendae idoneum.» – Eodem capitulo: «Quod enim omnino nulla virtute subnititur, neque est, neque aliquid est, neque est penitus ipsius ulla positio». – Eodem capitulo: «Quique quae sunt omnia excellenter et ante tempora habeat supersubstantiali virtute sua, qui his, quae sunt omnibus, ut esse possint et hoc sint, excellentis virtutis copia et exuberanti profusione largitur.» – Eodem libro capitulo duodecimo: «Magnus quidem appellatur Deus iuxta propriam ipsius magnitudinem, quae magnis omnibus suimet consortium tradit et extrinsecus super omnem magnitudinem funditur et supra expanditur, omnem continens locum, omnem transcendens numerum, omnem transiliens infinitatem.» – Eodem: «Magnitudo haec et infinita est et quantitate caret et numero.» – Eodem: «Parvum vero sive tenue dicitur, quod molem omnem excedit atque distantiam, quod absque impedimento ad omnia pergit, quamquam certe omnium causa pusillum est: nusquam enim invenies pusilli speciem incommunicabilem.» – Eodem: «Hoc pusillum quantitate caret et qualitate tenetur nulla, infinitum est et indeterminatum, comprehendens omnia et ipsum comprehensibile nulli.» – Eodem: «Quod augeri minuique non possit …» – Eodem: «Porro alterum dicitur, quia omnibus providentiae ratione Deus adest et omnia in omnibus pro omnium salute fit, in se ipso et sua identitate manens.» – Eodem: «Divinae similitudinis virtus, per quam quae producuntur omnia ad auctorem convertuntur; haec quidem Deo similia dicenda sunt et ad divinam imaginem et similitudinem ficta. Non autem illis similis dicendus est Deus, quia neque homo est suae imagini similis.» – Eodem: «Ipsa theologia ipsum dissimilem praedicat et omnibus incompactum, ut ab omnibus alterum, et, quod est profecto mirabilius, nihil simile esse ait. Et certe non adversatur hoc divinae similitudini, quippe eadem Deo et similia et dissimilia sunt: similia, quia ipsum pro viribus imitantur, quem ad liquidum imitari possibile non est.» – Eodem: «Hoc autem, quia causalia auctore suo multum inferiora sunt et infinitis inconfusisque mensuris ab eo absunt.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Ex se velut ex omnipotente radice cuncta producens …» – Eodem: «Neque sinens ea ab se cadere …» – Eodem capitulo duodecimo: «Ipse omnium et saeculum et tempus et ante dies et ante saeculum ac tempus, quamvis et tempus et diem et momentum et saeculum eum convenientissime appellare possimus, et qui per omnem motum incommutabilis atque immobilis sit, cumque semper moveatur, in se ipso manet ut saeculi et temporis et dierum auctor.» – Eodem capitulo tertio decimo: «Vitam omnium quae vivunt et ipsius vitae causam … ipsum esse ipsamque vitam et ipsam deitatem diximus principaliter quidem et divine et secundum causam unum principia cuncta excellens.» – Eodem capitulo quinto decimo: «Omnem terminat infinitatem et supra omnem expanditur finem atque a nullo capitur seu comprehenditur; sed pertingit ad omnia simul.» – Eodem: «Neque est unum illud, omnium causa, unum ex pluribus, sed ante unum etc.» – Eodem: «Uniusque omnis ac multitudinis definitivum.» – Eodem: «Si omnibus omnia coniuncta quis ponat, erunt omnia toto unum.» – Eodem: «Est unum omnium veluti elementum.» – Eodem: «Si unum tollas, neque totum erit, neque pars aliqua, neque aliud quidquam in rebus. Omnia enim in se ipso unum uniformiter antea cepit atque complectitur.» – Eodem: «Unum ante … finem atque infinitatem etc.» – Eodem: «Omnia quae sunt ipsumque esse determinat.» – Eodem: «Quod supra ipsum unum est, ipsum quod unum est determinat.» – Eodem: «Unum quod est, inter ea, quae sunt, connumeratur. Porro numerus substantiae particeps est. Unum vero illud supersubstantiale et unum, quod est et omnem numerum determinat.» – Circa finem Mysticae theologiae: «Neque aliud aliquid ex his, quae nobis aut alteri cuiquam in mundo est cognitum, neque aliquid eorum, quae non sunt, neque eorum, quae sunt, est.» – In eadem: «Neque est ulla eius positio, neque ablatio.» – In Epistola ad Gaium: «Si aliquis videns Deum intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid; … non cognosci, neque esse est supersubstantialiter, et super mentem cognoscitur. … Perfecta ignorantia cognitio est eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur.»

&lt;/div&gt;

==Capitulum XV==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Haec theologi ponderosa et profunda esse dicta perspicio et talia, quae in ineffabilem divinitatem modo, quo quidem homini conceditur, visum dirigunt.

'''Nicolaus.''' Advertistine, quomodo de ipso ‚non aliud‘ loquitur?

'''Ferdinandus.''' Non adhuc clare percepi.

'''Nicolaus.''' Tu saltem ipsum de prima causa loqui considerasti, quam in omnibus omnia nunc sic, nunc alio modo ostendit.

'''Ferdinandus.''' Sic videtur. Sed duc me, quaeso, ut id ipsum clarius tecum inspiciam.

'''Nicolaus.''' Nonne, ubi ipsum principium unum nominat, considerasti quomodo post hoc dicit unum supersubstantiale unum quod est, et omnem numerum determinare?

'''Ferdinandus.''' Consideravi et placuit.

'''Nicolaus.''' Quare placuit?

'''Ferdinandus.''' Quia licet ipsum unum propinque ad ipsum ‚non aliud‘ accedat, adhuc tamen fatetur ante unum esse supersubstantiale unum; et hoc utique est unum ante ipsum unum, quod est unum. Et hoc tu quidem ipsum ‚non aliud‘ vides.

'''Nicolaus.''' Optime cepisti! Unde si A foret significatum de li ‚non aliud‘, tunc A id, de quo loquitur, foret. Si autem, ut ait, unum est ante finem et infinitatem omnem terminans infinitatem, ad omnia simul pertingens et ab omnibus incomprehensibile manens uniusque et omnis multitudinis definitivum: utique A ipsum unum definiens ipsum unum sane, quod est aliud, antecedit. Nam cum unum sit non aliud quam unum, tunc A subtracto unum desineret.

'''Ferdinandus.''' Recte! Nam cum dicat quomodo unum, quod supra unum est, ipsum, quod unum est, determinat, hoc utique unum supra unum prius dixit ‚unum ante unum‘. Determinat igitur A unum et omnia, cum, ut dicit, ipsum unum omnis unius et multitudinis sit definitivum.

'''Nicolaus.''' Potuisti etiam videre, quomodo theologus ad ipsum ante mentem convertit dicens Deum habere ante, ut ante sit et sit eminentissime, tamen A ante ante conspicitur, cum ante sit non aliud quam ante. Unde cum ante non nisi ante aliquid, quod praecedit, intelligatur, utique A est eminentissime ipsum ante, cum aliud omne praecedat. Ante autem dici de alio potest, ut aliud, quod praecedit, et aliud, quod sequitur, sit. Igitur si, ut theologus vult, in anteriori omnia eminenter sunt seu anterioriter quae reperiuntur in posteriori, in A utique eminentissime omnia cernimus, cum ante ipsum ante sit.

'''Ferdinandus.''' Optime rememoras! Adverti enim, quomodo dicit theologus ipsum, qui est ante saecula, esse saeculorum saeculum et ita ipsum de omnibus velle arbitror dicere. Per hoc igitur, quod Deum anterioriter ipsum A video, omnia in ipso ipsum video; per hoc vero, quod Deum posterioriter cerno in alio, ipsum in omnibus omnia esse cerno. Si ipsum ante saecula perspicio, in ipso saeculum Deum esse perspicio; nempe ante saeculum videtur saeculum in suo principio seu ratione; si video ipsum in saeculo, ipsum saeculum video. Quod enim ante vidi Deum, post video saeculum; nam saeculum, quod in Deo Deum vidi, in saeculo saeculum intueor, quod quidem non est aliud, quam cum in ipso priori posterius ipsum videtur, tunc enim est ipsum prius; quodsi in ipso posteriori prius ipsum cernitur, tunc ipsum posterius est.

'''Nicolaus.''' Omnia penetras per ea, quae de ipso ‚non aliud‘ concepisti, et, quantum tibi lucis ipsum A principium praestitit, intueris ad ea, quae tibi alioquin erant abscondita. Sed mihi adhuc unum dicito, quomodo apprehendis theologum asserere Deum convenientissime saeculum et tempus et diem et momentum posse nuncupari?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVI==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Intelligo iuxta theologi visionem. Vidit enim in tempore omnia temporalia temporaliter moveri, tempus tamen ipsum manere semper immutabile. Unde in tempore ipsum ‚non aliud‘ valde intelligere elucescit. In hora enim est hora, dies in die, mensis in mense, in anno annus, et ut ante haec omnia cernitur, in ipso ipsum sunt sicut ipsum in omnibus omnia. Et quamvis ipsum in omnibus, quae de tempore participant, omnia sit et ad omnia pergat et maneat cum omnibus inseparabiliter eaque definiat et terminet, non minus tamen apud se ipsum stabile manet et immobile neque augetur neque minuitur, licet maius esse tempus maiori induratione videatur, ut in mense maius quam die, quod non nisi ex alio venit, quod de ipso plus minusve participat. Aliter igitur et aliter eo manente imparticipabili varie participatur.

'''Nicolaus.''' Ut equidem video, nihil te latet, sed ut ad cuncta theologi verba mentem applices opus est. Nihil enim frustra dicit. Momentum enim ipsum Deum convenientissime dici posse ait.

'''Ferdinandus.''' Utique sic dicit. Sed cur hoc attendendum acriter mones?

'''Nicolaus.''' Momentum est temporis substantia. Nam eo sublato nihil temporis manet. Momentum igitur valde admodum de A participat ob suam simplicissimam indivisibilitatem et inalterabilitatem; videtur enim ipsa substantialitas, quae si duratio nominaretur, tunc facillime cerneretur quomodo in aeternitate aeternitas est, in tempore tempus, mensis in mense, in die dies, in hora hora, momentum in momento et de omnibus durationem participantibus eodem modo. Et non est aliud ab omnibus, quae durant, ipsa duratio et maxime quidem a momento sive nunc, quod stabiliter durat. Igitur duratio in omnibus est omnia, licet ante omnia, quae ipsam participant. Unde quia alia sunt, quae ipsam participant, et a participantibus ipsa non est aliud: patet quomodo ipsum ‚non aliud‘ per aeternitatem seu verius durationem et momentum participatur.

'''Ferdinandus.''' Puto te per momentum velle praesentiam dicere.

'''Nicolaus.''' Idem esse nunc, momentum et praesentiam volo.

'''Ferdinandus.''' Clare iam video, quoniam praesentia est cognoscendi principium et essendi omnes temporum differentias atque varietates; per praesentiam enim praeterita cognosco et futura, et quidquid sunt per ipsam sunt, quippe praesentia in praeterito est praeterita, in futuro autem est futura, in mense mensis, in die dies, et ita de omnibus. Et quamquam est omnia in omnibus et ad omnia pergens, est tamen ab omnibus incomprehensibilis stabiliter manens absque alteritate.

'''Nicolaus.''' Perfecte subintrasti atque ideo etiam nequaquam te latet A praesentiam esse praesentiae. Nam ipsam antecedit praesentiam, cum praesentia, quae non aliud est quam praesentia, ipsum ‚non aliud‘, quod in ipso est ipsum, praesupponat. Et quia praesentia est temporis substantia, recte quidem ipsum A substantiae vides esse substantiam. Sublata enim praesentia non permanent tempora, sed sublato A nec praesentiam, nec tempora, nec aliud quidquam possibile est manere.

'''Ferdinandus.''' Bene admonuisti, pater, et iam equidem clare video cuncta ipsius theologi dicta per ipsum A illuminari. Placetque plurimum, quod Dionysius ipse affirmat theologos bonitatem ipsius Dei primam celebrare participationem, ex quo video, quod omnia nomina divina imparticipabilem participationem significant. Sed, cum omnia talia ipso A sublato cessent a significatione et participatione, quod A ipsum in omnibus participatur, habere me gaudeo et prioriter quidem secundum theologos in bonitate. Nam cum id, quod ab omnibus appetitur, sub boni ratione appetatur, recte A ipsum, sine quo omnia cessant, bonitas nominatur. Moyses creatorem ad omnia creandum motum inquit, quia ipsa vidit bona. Si igitur rerum principium bonum est, omnia profecto in tantum sunt, in quantum bona sunt. Bonum sicut non est aliud a pulchro, ut ait Dionysius, sic nec ab omni existenti; hoc autem habet ab ipso A. Idcirco in ipso optime relucescit. Si enim A ipsum optime splendescit in aliquo, id ipsum utique et est et dicitur bonum.

'''Nicolaus.''' Perspicue cernis, quia medio ipsius A recte cuncta perlustras; numquid et id etiam considerasti, quomodo unum esse veluti omnium elementum theologus dicit, Deum tamen in mystica theologia unum negat?

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Consideravi, inquam, ipsum dixisse veluti ais, sed quaeso quid per hoc expresserit, dissere.

'''Nicolaus.''' Dicere ipsum voluisse arbitror: sicut uno sublato cessant singula et quemadmodum elemento sublato desinunt elementata, ita ipso A summoto omnia pariter cessant. Habet enim se modo ad cuncta intimiore penitioreque, quam elementum ad elementata.

'''Ferdinandus.''' David igitur de Dinanto et philosophi illi, quos secutus is est, minime errarunt, qui quidem Deum hylen et noyn et physin, et mundum visibilem Deum visibilem nuncuparunt.

'''Nicolaus.''' David hylen corporum principium vocat, noyn seu mentem principium animarum, physin vero seu naturam principium motuum et illa non vidit differre inter se ut in principio, quocirca sic dixit. Tu autem iam ipsum A haec ipsa vidisti definire ipsaque in ipsis esse, etsi ipsorum sit nullum. Ideo haec et huiusmodi nihil te moveant, quod scilicet theologus unum veluti elementum dicat, sed semper ad ipsum A et praemissa recurrens non errabis.

'''Ferdinandus.''' Sancte me instruis informasque, idque etiam mihi admodum est gratum, quod ad Gaium theologus scripsit. Est enim lucidum et ad ea, quae dixisti, conforme atque consentaneum.

'''Nicolaus.''' Quidnam illud?

'''Ferdinandus.''' Quando aiebat theologus: «si quis Deum videns intellexerit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid». Unde si David de Dinanto Deum vidisset esse hylen aut noyn aut physin, utique aliquid et non Deum vidisset.

'''Nicolaus.''' Mirabilis es, Ferdinande; et mirabilior sane, si id in dictis etiam verbis, quod est altius, considerasti.

'''Ferdinandus.''' Quid istuc est? rogo.

'''Nicolaus.''' Quando scilicet inquit: «cum omnia, quae intelliguntur, sint aliquid, ideo non sunt Deus.» Aliquid autem quid aliud est. Deus igitur, si intelligeretur, utique «non esse aliud» intelligeretur. Unde si non potest intelligi esse id, quod per aliud et aliquid significatur, nec aliquid intelligi potest, quod per aliquid non significetur: ideo Deus, si videretur, necesse est quod supra et ante quid aliud et supra intellectum videatur. Ast ante aliud nil nisi ‚non aliud‘ videri potest. Habes igitur quod ‚non aliud‘ in principium nos dirigit intellectum et aliud et aliquid et omne excellens et antecedens intelligibile. Haec ibidem theologus declarat, atque etiam, quomodo ipsius ‚non aliud‘ cognitio perfecta dici potest ignorantia, quando quidem eius, qui est super omnia, quae cognoscuntur, est cognitio. Haec nunc de nostro admirabili theologo sic dicta sint; sufficiunt enim proposito ad quaeque alia per ipsum taliter dicta.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XVIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Nunc si otium tibi est, maximi illius Peripatetici et argutissimi Aristotelis quaedam hoc nostro principio scripta forte non indigna subintremus. Et quoniam ignotus penitus nequaquam tibi est, dic, quaeso, quid nobis voluit ostendere tantae sollicitudinis philosophus?

'''Nicolaus.''' Ea sane arbitror, quae circa veri notitiam adinvenit.

'''Ferdinandus.''' Quid igitur invenit?

'''Nicolaus.''' Equidem, ut ingenue fatear, nescio; sed quidditatem, obiectum intellectus, semper quaesitam, numquam repertam dicit. Sic enim ait in Prima philosophia: «Omnibus difficillimum est maximamque ambiguitatem habet, utrum unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebat, non est aliud quidquam sed entium substantia, an non; an aliud quidem subiectum, ut Empedocles amicitiam ait, alius ignem, alius aquam, alius aërem.» Et alibi idem in eodem libro: «Tam olim quam nunc et semper quaeritur semperque dubitatur, quidnam ipsum ens sit, hoc est quaenam substantia est. Hoc enim quidam unum aiunt esse, quidam plura.»

'''Ferdinandus.''' Verba haec magni philosophi utique sunt aestimanda. Fac igitur, ut acuto visu hos philosophi sermones subintremus.

'''Nicolaus.''' Tentabo pro virili . Equidem considero quomodo quaerit, utrum unum et ens non est aliud quidquam, sed entium substantia, qualiter per ipsum ‚non aliud‘ rerum substantiam quaesivit. Vidit enim rerum substantiam non esse aliud quidquam et ideo de ente et de uno et de amicitia et de aëre et aqua et omnibus dubitavit, an aliquid horum foret rerum substantia, quoniam illa omnia aliud aliquid esse perspiciebat. Esse igitur rerum substantiam praesupposuit et plures tales non esse. Dubitavit autem, sicut alii omnes, quaenam haec esset. Et cum omnibus quaerens concurrit, qui ipsam varie nominabant, sciscitans, an per aliquem esset bene nominata. Et demum illi visum est, quod illam bene nemo nominavit; quia, quicumque eam nominarunt, aliquid aliud sive quid aliud, non ipsam simplicissimam rerum nominarunt quidditatem, quam utique vidit non posse esse aliud aliquid. Et in hoc quidem non erravit, sed ibi, sicut alii homines, cessavit. Vidit enim, quod omnis rationalis venandi modus ad capiendum ipsam tantopere desideratam et sapidam scientiam minime sufficit.

'''Ferdinandus.''' Video philosopho id accidisse, quod praedixisti.

'''Nicolaus.''' Quid illud?

'''Ferdinandus.''' Quia qui quaerit videre, quaenam visibilium sit substantia, cum visu illam inter visibilia quaerat, lucem se anterioriter percipere non attendit, sine qua nec posset quaerere nec reperire visibile. Quodsi ad illam attenderet, in aliquo alio quaerere desineret; nempe sic philosopho accidit, qui cum mente rerum quidditatem quaereret, lumen, quod per ‚non aliud‘ significatur, illi sese obtulit, tamquam sine quo nequaquam reperiret. Ceterum ipse lumen ipsum ‚non aliud‘ a quaesito non esse aliud non attendit. Quia vero per ‚non aliud‘ aliud quaesivit, non nisi aliud ab aliis repperit, quocirca hinc quaerendo remotius nimis adinvenit.

'''Nicolaus.''' Verum dicis. Nam si lumen ipsum, quod mente medium esse vidit ad quaesitum perveniendi principium, etiam ac finem esse attendisset, non deviasset profecto et tot labores abbreviasset. Si enim dixisset: clarissime utique video rerum quidditatem quid aliud esse non posse: quomodo enim foret rerum quidditas, si aliud foret? Aliud enim se ipsum quaesitum negat; quodsi non aliud esse debet, ab omni sane alio ‚non aliud‘ esse necesse est. Sed hoc, quod ab omni alio aliud esse non debet, certe aliter nominari non potest. ‚Non aliud‘ igitur recte nominabitur. Esto igitur quod A per ‚non aliud‘ ipsum significetur, A profecto quaesitum erit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XIX==
&lt;div class=text&gt;

'''Ferdinandus.''' Utinam, ut dicis, attendisset; magno quidem se et nos labore liberasset: nempe secretum hoc facillimis, clarissimis ac paucissimis verbis tradidisset. Neque enim laboriosa logica nec difficili definiendi arte opus habuisset, quae, cum vir ille maximo labore investigasset, ad perfectum tamen perducere non evaluit. Cessassent quoque omnes circa species et ideas difficultates ac opinionum diversitates humanamque scientiam gloriose consummasset.

'''Nicolaus.''' Ostendis eximiam erga philosophum utique diligendum affectionem, qui quidem ratione lucidissima dotatus videtur fuisse. Verum idem fortasse de omnibus speculativis dici philosophis posset. Difficilium enim haec est facilitas, quae ad veritatem speculantes direxisset omni visui mentis indubitabilem, qua meo quidem iudicio brevior nulla et artior vel tradi vel apprehendi potest, quae sola perfecta est, cui nihil addi per hominem est possibile. Visum enim ad principium dirigit, ut ibidem contemplans delicietur assidueque pascatur et excrescat. Neque ulla alia reperibilis est perfecta, absoluta et completa traditio. Omnia enim, quae oculi mentis acie non videntur, sed ratione investigantur, tametsi verum admodum appropinquare videantur, nondum tamen ad ultimam certitudinem pervenerunt. Ultima autem et omni ex parte cumulata certitudo visio est.

'''Ferdinandus.''' Cuncta, quae dicis, sic profecto se habent. Videtur sane philosophus ille omni suo tempore viam seu venandi rerum substantiam artem ex ratione elicere studuisse ac nullam, quae sufficeret, adinvenisse. Nam nec ipsa etiam ratio ad id, quod rationem antecedit, pertingit, minusque omnes a ratione productae artes possunt viam praebere ad id, quod omni rationi est incognitum. Philosophus ille certissimum credidit negativae affirmativam contradicere, quodque simul de eodem utpote repugnantia dici non possent. Hoc autem dixit rationis via id ipsum sic verum concludentis. Quodsi quis ab eo quaesivisset, quid est aliud, utique vere respondere potuisset: «non aliud quam aliud est.» Et consequenter si quaerens adiecisset: quare aliud est aliud? sane quidem, ut prius, dicere valuisset: «quia non aliud quam aliud est»; et ita ‚non aliud‘ et aliud neque sibi ut repugnantia vidisset contradicere. Atque illud, quod primum principium nominat, pro viae ostensione perspexisset non sufficere ad veritatem, quae supra rationem mente contemplatur.

'''Nicolaus.''' Tua equidem dicta laudo addoque, quod alio etiam modo ad veritatem intuendam viam sibi ipse praeclusit: aiebat enim substantiae non esse substantiam nec principii principium, ut supra tetigimus; nam sic etiam contradictionis negasset esse contradictionem. At si quispiam eum interrogasset, numquid in contradicentibus contradictionem vidisset, veraciter se videre respondisset. Deinde interrogatus, si id, quod in contradicentibus vidit, anterioriter sicut causam ante effectum videret, nonne tunc contradictionem videret absque contradictione, hoc certe sic se habere negare nequivisset. Sicut enim in contradicentibus contradictionem esse contradicentium contradictionem vidit, ita ante contradicentia contradictionem ante dictam vidisset contradictionem, sicut Dionysius theologus Deum oppositorum vidit oppositionem sine oppositione. Oppositioni enim ante opposita nihil opponitur. Verum etsi philosophus ille in prima seu mentali philosophia defecerit, multa tamen in rationali ac morali omni laude dignissima conscripsit. Quae quoniam praesentis speculationis non sunt, haec de Aristotele dixisse sufficiat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XX==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus Balbus Pisanus.''' Audivi te, pater, cum Ferdinando multa et mihi quidem gratissima contulisse, sed maxime ex Dionysii maximi theologi libellis recitata sum admiratus. Cum enim Proculum illum Platonicum in libro de Platonis divini theologia de Graeco verterem his diebus in Latinum, ea ipsa quasi eodem quoque expressionis tenore ac modo repperi, quam ob rem de Platonica etiam te audire theologia aliquid cupio.

'''Nicolaus.''' Proculum tuum, Petre, Dionysio Areopagita tempore posteriorem fuisse certum est. An autem Dionysii scripta viderit, est incertum. Sed tu particularius narrato, quo in dicto consentiant.

'''Petrus.''' Sicut Dionysius inquit unum, quod est posterius uno simpliciter, ita et Proculus Platonem referens asserit.

'''Nicolaus.''' Forte sapientes idem omnes dicere voluerunt de primo rerum principio, sed varie id ipsum varii expresserunt. Plato autem, quem tantopere Proculus extollit, tamquam deus quidem fuerit humanatus, ad anterius semper respiciens conatus est rerum videre substantiam ante omne nominabile. Unde cum rem corporalem divisibilemque ex se subsistere non posse perspiceret nec se ipsam propter debilitatem et fluxibilitatem suam conservare, ante illam animam, ante animam vero intellectum vidit atque ante intellectum unum. – Posterius autem prioris participatione subsistit. Primum igitur, cuius participatione omnia id sunt, quod sunt, ante intellectum videtur, cum omnia intellectu nequaquam participent. Intellectus igitur anterius sive senius se ipso, ut verbis eius utamur, non attingit. Ex quo Platonem reor rerum substantiam seu principium in mente sua revelationis via percepisse modo, quo apostolus ad Romanos dicit Deum se illis revelasse, quam equidem revelationem in lucis similitudine capio, quae sese per semet ipsam visui ingerit. Et aliter non videtur, neque cognoscitur, quam ipsa se revelat, cum sit invisibilis, quia est ante et supra omne visibile. Haec Plato in epistolis sic se habere perbreviter exprimit Deum ipsum dicens vigilantissime et constanter quaerenti se demum manifestare, quae Proculus quoque in Parmenidis commentariis resumit. Cum haec igitur vera supponat, animam inquit, quae quidem omnia posteriora se ipsam contemplans in se animaliter complicat, ut vivo in speculo cuncta inspicere, quae eius participant vitam et per ipsam vivunt vitaliterque subsistunt. Et quia illa in ipsa sunt, ipsa in sui similitudine sursum ascendit ad priora, quemadmodum haec Proculus in eius recitat theologia.

'''Petrus.''' Declara id, quaeso, quod dixisti, ipsum idem dicere scilicet, quod tu de ‚non aliud‘ praemisisti.

'''Nicolaus.''' Faciliter consideranti id ipsum clarescet. Namque, ut ipse ait, omnium causam ab omnibus oportet participari. Ideo ipsum unum, quod dicit esse ante unum, quod est unum ab eo, non est aliud, cum eius sit causa; quare causam ipsius unius, quod est, ideo unum nominat, ut ‚non aliud‘ exprimat. Unde sicut nominat unius, quod est, causam unum, sic entis causam ens nuncupat et substantiae substantiam et de omnibus eodem modo, per quod intelligi datur, omnia, quae sunt et nominantur id, quod sunt et nominantur, habere ab omni causa, quae in existentibus omnibus est id, quod sunt et nominantur, et non aliud. Vides igitur omnia nomina, quae nominatorum nomina dicit, antecedere, sicut unum ante unum, quod est et nominatur unum; ideo causae attribui, ut causam a causato non esse aliud designetur. In omnibus igitur nominibus ‚non aliud‘ est, quod significatur.

'''Petrus.''' Video, pater, haec dubio carere: sed dum ad li ‚non aliud‘ me converto, non possum equidem, quid sit, mente concipere.

'''Nicolaus.''' Si quidem posses id concipere, haud utique esset omnium principium, quod in omnibus omnia significaret. Omnis enim humanus conceptus unius alicuius conceptus est. Verum ante conceptum ‚non aliud‘ est, quando quidem conceptus non aliud quam conceptus est. Vocetur igitur ipsum ‚non aliud‘ conceptus absolutus, qui videtur quidem mente, ceterum non concipitur.

'''Petrus.''' Ipsum ergo ‚non aliud‘, cum ab aliquo non sit aliud, sed in omnibus omnia, nonne omni in conceptu omnia est?

'''Nicolaus.''' Utique. Ideo cum omnis conceptus non aliud quam conceptus sit, in omni conceptu ‚non aliud‘ est, quodcumque concipitur, manente sane conceptu, qui ipsum ‚non aliud‘ est, inconceptibili.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXI==
&lt;div class=text&gt;

'''Petrus.''' Me certe li ‚quam‘ turbat, quando ipse definiendo dicis: terra non est aliud quam terra. Id igitur, ut explanares, vellem.

'''Nicolaus.''' Plane tu quidem vides veram esse hanc terrae definitionem, qua dicitur: terra non aliud quam terra est, hanc vero falsam: terra est aliud quam terra.

'''Petrus.''' Video.

'''Nicolaus.''' Veritas definitionis igitur unde dependet?

'''Petrus.''' Adverto plane, quomodo tam in vera quam falsa definitione est ‚quam‘; ideo nequeo ab ipso ‚quam‘ dicere veritatem dependere, sed ab ipso ‚non aliud‘ potius.

'''Nicolaus.''' Optime! ‚Quam‘ igitur non definit. Non ergo te perturbet.

'''Petrus.''' Quam ob causam apponitur?

'''Nicolaus.''' Quia dirigit visum; nam cum ‚non aliud‘ dico non aliud quam non aliud, li ‚quam‘ in ‚non aliud‘ visum simpliciter dirigit, uti ante aliud est. Quando autem dico: aliud est non aliud quam aliud, visum dirigit in ‚non aliud‘, ut est in alio aliud. Et cum dico: terra non aliud quam terra est, dirigit obtutum in ‚non aliud‘, ut est in terra terra, et pari de omnibus modo.

'''Petrus.''' Optime sane! Nam nunc video ad quaestionem ‚quid est terra?‘ responsum hoc: terram non aliud esse quam terram, mentis aciem explicare, qua mens quidem videt principium omnium per ‚non aliud‘ significatum terram definire, quod est ‚non aliud‘ in terra terram esse. Quodsi quaereretur ‚cur terra est terra?‘ responderi debet, quia non aliud quam terra. Ideo enim terra est terra, quia ipsius principium seu causa in ipsa ipsa est. Et sic si quaeratur: ‚unde habet terra, quod terra est?‘ dici sane debet: ab ipso suo principio seu ‚non aliud‘ id habere; ab eo enim, a quo habet, ut non aliud quam terra sit, habet, quod est terra. Quocirca si quaeratur: ‚a quo habet bonum, quod est bonum?‘ responderi potest a ‚non alio a bono‘. Nam cum bonum ab alio a bono non habeat, quod sit bonum, necesse profecto est, quod id habeat a ‚non alio a bono‘; sic terra habet, quod est terra, a ‚non alio a terra‘; et ita de singulis. Hoc modo prioriter omnia in principio, quod ‚non aliud‘, video. Et per ‚non aliud‘ simplicissime et absolute significatur, quia A ab aliquo non est aliud. Ideo causa, exemplar, forma, idea, species et eiusmodi nomina ei per philosophos attribuuntur, quemadmodum ante me videre fecisti.

'''Nicolaus.''' Subintrasti, Petre, videsque omnium principium per ‚non aliud‘ significari, ideo non aliud ab aliquo atque in omnibus omnia. Sed tu nunc ad Platonem revertere, cuius utique erat intentio principium, quod omnia est, in omnibus intueri. Unde ille omnia, quae habere se aliter possunt, ut est figura, nomen, definitio ratioque et opinio et talia, quidditatem nequaquam videbat ostendere, cum rerum essentia et quidditas haec omnia praecedat. Anterioriter igitur vidit ad illa, quae alia, instabilia et variabilia, ipsum, quod quidem aliud praecedit, omnium substantiarum substantiam et quidditatum esse quidditatem, quae cum in omnibus omnia sit, illa ipsum est, quod per ‚non aliud‘ significatur. Apud ipsum igitur primum ipsum omnia et ab ipso vidit omnia ut a fonte seu causa et eius gratia emanare.

'''Petrus.''' Haec aperte de se ipso Plato in epistolis scribit, verum adicit illud, quo omnia prime apud regem primum sunt et apud secundum secunde, tertie vero apud tertium.

'''Nicolaus.''' Diversos modos essendi rerum vidit. Nam omnia ante aliud ipsum principium intuitus est simplicissimum, in quo quodlibet, quod in alio aliter, in ipso quidem ‚non aliud‘ cernitur. Quando enim de terra, quam rationis obtutu esse quid aliud a non terra video seu caelo sive igne, me ad intuendum ipsam in principio transfero: ibi ipsam a non-terra aliam non video, quia ipsam principium, quod ab aliquo non aliud est, video; non quod ipsam imperfectiori modo quam prius intuear, sed pretiosissimo modo atque verissimo. Tunc enim quodlibet videtur praecisissime, quando ‚non aliud‘ cernitur. Qui enim sic terram videt, quod ‚non aliud‘ ipsam videt, praecisissime intuetur. Et hoc est quidditatis ipsius et omnium quidditatem cernere. Namque alia est terrae quidditatis visio, quae intellectu a quidditate aquae aut ignis videtur esse alia, et illa ‚non aliud‘ sequitur, quia ab aliis alia est, et hic essendi quidditatis secundus seu intellectualis est modus. – At tertius essendi est modus, quemadmodum per animam hoc ab illo discernentem animaliter attingitur, prout res seu rei quidditas sentitur, quod quidem fortassis dicere voluit Plato aut altius quiddam. Suum enim hoc arcanum et secretum quam breviter et timide Plato patefecit et in paucis suis verbis acutissima multorum ingenia excitavit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ioannes Andreas Abbas.''' Audivi te, pater, et antea saepe et nunc maxime mentis tuae visionem nobis referentem, quodque illam in ipsum primum, quod quidem omnia in omnibus est, dirigis, quo prius quidquam concipi non potest, quod ‚non aliud‘ nominas; et tamen ipsum asseris primum videri ante omne nominabile: quae mihi profecto videntur esse contraria.

'''Nicolaus.''' Pater abba, bene tenes audita; sed ipsum ‚non aliud‘ non dico equidem illius nomen, cuius est super omne nomen nuncupatio. Sed de ipso primo conceptus mei nomen per ipsum ‚non aliud‘ tibi patefacio; neque mihi praecisius occurrit conceptum meum exprimens nomen de innominabili, quod quidem a nullo aliud est.

'''Abbas.''' Equidem mirarer, quonam modo ipsum, quod tu vides ante et supra omne aliud, non sit aliud, cum aliud ipsi ‚non aliud‘ videatur opponi, nisi paene idem Plato quoque diceret in Parmenide et commentator Proculus hoc dubium enodaret. Etsi ibi de uno et altero tam Plato, quam Proculus disserant dicentes impossibile unum ab altero alterum esse, tu autem praecisiori expressione tui conceptus per ipsum ‚non aliud‘ clare me facis intueri ‚non aliud‘ ipsum ab alio aliud esse non posse quocumque nominabili aut innominabili, cum omnia ipsum ‚non aliud‘ ita definiat, ut omnia in omnibus sit. Verum Dionysius ille Areopagita dicebat etiam Deum alterum dici, quod quidem negatur in Parmenide.

'''Nicolaus.''' Meministi, puto, Platonem negare quid rei definitionem attingere, quia quidditati circumponitur, uti etiam Proculus explanat. Unde non fit ita, cum ipsum ‚non aliud‘ se atque omnia definit. Non enim sic ipsum principium quidditativum definit, quasi qui lineis circumpositis triangularem determinat seu definit superficiem, sed quasi superficiem, quae trigonus dicitur, constituat. Sed quod Plato et Dionysius sibi non repugnent atque adversentur, ipse quidem ex hoc vides: Dionysius enim ipsum alterum asserit, veluti communiter dicimus ‚amicus alter ego‘, non sane propter separationem, sed agglutinationem et ad essentiam ut sic dixerim talem, quod in omnibus omnia sit, ut ipse declarat. Nec aliud intendit Plato.

'''Abbas.''' Video certe hanc, quam asseris definitionem solum veram et quidditativam, non esse illam, quam Plato mancam et defectuosam dicit, et vehementer demiror, dum magis adverto, quomodo hic modus, quanto notior quidem clarior et facilior, tanto ab omni obscuritate ac dubio est remotior atque absolutior. Quocirca cum dubitare nemo queat, quin hae tuae definitiones adeo sint verae, quod veriores esse non possint, in ipsis utique rerum quidditas veraciter elucescit. Sed quid ad evangelium dices, ubi legitur Ioannem Baptistam, quo inter natos mulierum nemo est maior, asserere, quod Deum nemo vidit umquam, quodque hoc filius Dei, quo veritas in eodem nominatur evangelio, revelavit.

'''Nicolaus.''' Id ipsum sane aio, ipsum scilicet omni visionis modo invisibilem. Nam etsi quis assereret se ipsum vidisse, is utique nequiret exprimere, quid vidisset. Nam qui est ante visibile et invisibile, quo pacto est visibilis, nisi quia excellit omne visibile, quod sine ipso nihil cernitur? Unde quando ipsum nec caelum, nec a caelo aliud esse video et universaliter nec esse aliud, nec ab alio aliud esse, non video ipsum quasi sciens, quid videam. Videre enim illud, quod equidem ad Deum refero, non est videre visibile, sed est videre in visibili invisibile. Sicut cum hoc esse verum video, quod nemo scilicet Deum vidit, tunc sane Deum video super omne visibile ‚non aliud‘ ab omni visibili; actualem autem illam infinitatem omnem excedentem visionem, omnium quidditatum quidditatem, nequaquam visibilem video, cum visibile quidem seu obiectum aliud sit a potentia, Deus autem, qui ab aliquo aliud esse non potest, omne obiectum excedat.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXIII==
&lt;div class=text&gt;

'''Ioannes Andreas Abbas.''' Non est mirandum Deum creatorem, esse invisibilem, quippe cum mira intellectus opera in civitatum aedificiis, navibus, artibus, libris, picturis aliisque innumeris videamus, intellectum tamen sensu visus non attingimus; Deum itaque in creaturis suis cernimus, quamvis nobis maneat invisibilis. Sic quidem opera Dei sunt caeli et terra, quem nemo umquam vidit.

'''Nicolaus.''' Visus se ipse non videt, licet in alio, quod videt, se videre attingat. Sed is visus, qui est visuum visus, suum cernere in alio non attingit, cum ante aliud sit. Cum igitur ante aliud cernat, in ipsa visione non est aliud videns, aliud visibile et aliud videre ab ipsis procedens. Quare patet Deum, qui theos quod est a theoro seu video dicitur, visionem illam ante aliud esse, quam non possimus perfectam nisi trinam videre, quodque ipsum videre infinitum et interminatum in alio est videre non aliud ab aliquo. Se igitur et omnia unico et inenarrabili contuitu sapientes Deum videre aiunt, quia est visionum visio.

'''Abbas.''' Quis non videret hoc verum, quod tu te iam videre ostendisti? Nemo profecto negat nisi mentis carens acumine Deum, qui principium ante aliud et omnia est, non esse privatum visu, qui quidem est ante privationem omnem; quodsi visu privatus non est, sed a visu theos nominatur, perfectissimam habet visionem Deus se ipsam et omnia perficientem seu definientem eo modo, quo tu proxime explicuisti. Quod autem Deus habet, hoc ante aliud est. Visus ergo, qui et theos unitrinus, non alia sane visione sese et alia alia videt, sed ea visione, qua se, simul et omnia intuetur. Hoc videre definire est. Neque enim videre ab alio motum habet, sicut in nobis obiectum potentia movet, sed illius videre constituere est, quemadmodum inquit Moyses Deum vidisse lucem bonam et factam esse. Lux igitur non aliud quam lux est, quae per visum, qui ‚non aliud‘ est, lux visa est. Ex quo omnia una video ratione non aliud quam id, quod sunt, esse, quia scilicet visus, qui ‚non aliud‘ est, non aliud a se ipso vidit. Sed reliquum est ut te de bono audiam, quod Moyses praemittit inquiens: «Vidit Deus, quod esset bonum», et mox creavit.

'''Nicolaus.''' Legisti tu quidem in Parmenidis commentariis Deum bonum dici similiter et unum, quae idem esse, quia illa omnia penetrant, probat. Ac si diceret: quia Deus est omnia in omnibus, hoc ei est attribuendum nomen, quod quidem omnibus centraliter adesse cernimus. Bonum autem relucet in omnibus. Omnia suum esse diligunt, quia bonum, cum de se ipso amabile sit bonum atque diligibile. Quando igitur Moyses universi voluit describere constitutionem, in quo Deus se manifestaret, ad huius constitutionem singula creata bona dicit, ut universum esset gloriae et sapientiae Dei perfecta revelatio. Id igitur, quod ante aliud in se bonum vidit, in universi constitutionem, quia bonum, pervenit. Deus vero cum ante aliud videret bonum, ab illo utique aliud ipse non fuit. Quodsi quis bonum solum, ut est ipsum ‚non aliud‘, posset intueri ante omne aliud, profecto is intueretur, quod nemo bonus nisi solus Deus, qui est ante non-bonum. Omnia quippe alia, quia aliud esse aliter possent. Idcirco de ipsis bonum ipsum, quod quidem, quia ‚non aliud‘ aliter esse nequit, minime verificatur. At vero attende, quomodo principio bonum convenit, quia non-bonum praecedit, et ‚non aliud‘ praecedit aliud et principio convenit: et bonum, quod de principio dicitur, ‚non aliud‘ est; praecisius tamen ‚non aliud‘, cum sese bonumque definiat.

'''Abbas.''' Attende an ita sit, quod bonum non-bonum antecedit, cum secundum Platonem non-ens praecedat ens et affirmationem generaliter negativa.

'''Nicolaus.''' Cum dicitur non-ens praecedere ens, hoc non-ens ente quidem melius est secundum ipsum Platonem, ita etiam negativa, quae affirmativam praecedit. Ideo enim praecedit, quia melior. Verum non-bonum bono non est melius, quocirca secundum hoc bonum antecedit, et solus Deus bonum est, cum bono nihil sit melius. Bonum vero, quia aliud videtur a non-bono, non est praecisum nomen Dei. Et ideo negatur a Deo, sicut etiam alia omnia nomina, cum Deus nec a bono, nec a non-bono aliud sit, neque denique ab omni nominabili. Quare significatum li ‚non aliud‘ praecisius in Deum quam bonum dirigit.

&lt;/div&gt;

==Capitulum XXIV==
&lt;div class=text&gt;

'''Abbas.''' Video nunc planissime, cur magister veritatis aiebat solum Deum bonum. Sed tu, pater, unum adhuc, quaeso, adice: quam ob causam idem magister Deum spiritum dicat, et tibi molesti esse desinemus.

'''Nicolaus.''' Spiritum quidem esse Deum inquit, quia, sicuti corpus, loco non clauditur, cum incorporeus sit. Incorporeum enim ante corporeum, illocale ante locale, incompositum est ante compositum. Quid enim omni in composito nisi simplex dumtaxat cernitur seu incompositum? Compositum enim de se suum principium incompositum dicit. Nam si in composito videretur et in illo composito item compositum, unum utique magis compositum esse et aliud minus oporteret. Ad incompositum tandem deveniretur, cum ante compositum sit componens. Nihil enim compositum se ipsum composuit. Erit ergo componens incompositum, quod ante partem et ante totum est et ante universum et ante omne, in quo anterioriter seu incomposite omnia sunt. Non igitur in compositis nisi incompositum dumtaxat videtur. Sic mens ante compositam lineam incompositum punctum contemplatur. Punctus enim signum est, linea vero significatum. Quid autem videtur in significato nisi signum? Quippe signum est significati signum. Ideo principium, medium et finis significati est signum, seu lineae est punctus, seu motus est quies, sive temporis est momentum et universaliter divisibilis indivisibile. Non video autem indivisibile in divisibili quasi eius partem, quia pars totius pars est, sed ipsum indivisibile ante partem et totum video in divisibili et ipsum non aliud ab ipso video. Si enim ipsum non cernerem, nihil penitus cernerem. Ultra ergo cum aliud in ipso video, non nisi ‚non aliud‘ video. Deus igitur est spirituum spiritus, qui per ipsum ‚non aliud‘ cernitur ante omnem spiritum. Quo sublato nec spiritus, nec corpus, nec quidquam potest manere nominabile. Sicut frigiditas propter suam invisibilitatem activitatemque, quae in frigido seu glacie sentitur, dici spiritus potest, qua sublata esse glacies desinit – subtracto enim spiritu congelante seu glaciente cessat et glacies – sic cessante spiritu connectente in compositis compositum cessat, et cessante spiritu essentiante cessat ens, et cessante spiritu discernente sive discretiante aut, ut praecisius exprimam, non aliante omnia pariter cessant. Spiritus enim, qui omnia in omnibus operatur, per quem quodlibet est non aliud quam est, per me ‚non aliud‘ nominatur. Ille spirituum spiritus est, cum omnis spiritus non aliud quam spiritus sit; ille spiritus non nisi in spiritu seu mente in veritate conspicitur. Solus enim ille rationalis creaturae spiritus, quae mens dicitur, veritatem potest intueri. In ipsa autem veritate videt spiritum, qui est spiritus veritatis, qui quidem omnia veraciter efficit id esse, quod sunt. Et sicut ipsum videt, ita etiam ipsum adorat, in spiritu scilicet et veritate.

'''Abbas.''' Duxisti me, pater, in spiritum, quem omnium creatorem video, ut propheta vidit, qui ad creatorem dixit: «Emitte spiritum tuum et creabuntur», ac si desiderans glaciem emitti spiritum peteret spirantem glaciationem, ita ultra de omni desiderato; atque ut mentem spiritum videam illius imaginem spiritus. Etenim spiritus ille, qui de sua virtute ad omnia pergit, omnia scrutatur et creat omnium notiones atque similitudines; creat, inquam, quoniam rerum similitudines notionales ex alio aliquo non facit, sicut nec spiritus, qui Deus, rerum quidditates facit ex alio, sed ex se aut ‚non alio‘. Ideo sicut ab aliquo creabili non est aliud, ita nec mens est aliud ab aliquo per ipsam intelligibili. Bene etiam in una video mente a corpore magis absoluta perfectius spiritum relucescere creatorem et praecisiores creare notiones. Sed quoniam tui propositi non est nisi nos tecum rapere et ducere ad visionis primi viam, quod omnia in omnibus est, quia in via alius alio citius currit, ut comprehendat, idcirco te deinceps sinam amplius conquiescere. Sufficit enim nobis directio tua, qua nos nisus es dirigere ad ipsum principium, quod sese et omnia definit, hactenus ab omnibus quaesitum semperque quaerendum in posterum; contentamur sane de via, quam tu nobis per ipsum ‚non aliud‘ revelasti. Et ego tibi pro omnibus immortales gratias ago agemusque semper, quoad usque facie ad faciem Deum deorum in Sion semper benedictum videbimus. Finis. Laus Deo!

&lt;/div&gt;

==Propositiones==
&lt;div class=text&gt;

'''Prima propositio:''' Definitio, quae se et omnia definit, ea est, quae per omnem mentem quaeritur.

'''Secunda:''' Quisquis videt verissimum esse, quod definitio est non aliud quam definitio, is etiam videt ipsum ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Tertia:''' Qui videt, quod ‚non aliud‘ est non aliud quam non aliud, videt ‚non aliud‘ definitionis esse definitionem.

'''Quarta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ definire se et definitionem omnia definientem, is ipsum ‚non aliud‘ videt non esse aliud ab omni definitione et ab omni definito.

'''Quinta:''' Qui videt ipsum ‚non aliud‘ principium definire, cum principium sit non aliud quam principium, ipsum ‚non aliud‘ videt principium esse principii, sic ipsum quoque videt medium medii et finem finis et nomen nominis et ens entis et non-ens non-entis atque ita de omnibus ac singulis, quae dici possunt aut cogitari.

'''Sexta:''' Qui videt, quomodo ex eo, quod ‚non aliud‘ se ipsum definit, ipsum ‚non aliud‘ est non aliud ipsius ‚non aliud‘, et quomodo ex eo etiam, quod omnia definit et singula, est in omnibus omnia et in singulis singula: ille quidem videt ipsum ‚non aliud‘ esse aliud ipsius aliud et videt ‚non aliud‘ ipsi aliud non opponi, quod est secretum, cuius non est simile.

'''Septima:''' Qui videt, quomodo subtracto ipso ‚non aliud‘ non remanet nec aliud, nec nihil, cum non aliud sit nihil ipsius nihil; ille sane videt ipsum ‚non aliud‘ in omnibus omnia esse et nihil in nihilo.

'''Octava:''' Non est possibile quidquam in hominis cogitationem posse venire absque ipso ‚non aliud‘, cum sit cogitationum cogitatio. Et licet ipsum ‚non aliud‘ non sit aliud a cogitatione de se ipso cogitante, non est tamen ipsa cogitatio, cum cogitatio non sit ‚non aliud‘ simpliciter, sed non aliud quam cogitatio; neque ipsum ‚non aliud‘ aliter se habet in omnibus, quae dici possunt.

'''Nona:''' Quidquid mens videt sine ipso ‚non aliud‘ non videt. Non enim videret aliud, si ‚non aliud‘ non foret ipsius aliud aliud. Sic nec ens cerneret, si ‚non aliud‘ non foret ipsius entis ens et ita de omnibus, quae dici queunt. Ita videt mens omne aliud per aliud, quod ‚non aliud‘, quare sic etiam alia omnia. Aliam enim videt veritatem per veritatem, quae ‚non aliud‘; aliam rationem per rationem, quae ‚non aliud‘. Igitur quodlibet aliud prioriter ‚non aliud‘ videt. Et eodem modo videt omnia et nomen et quidditatem et alia quaecumque habent ab ipso ‚non aliud‘ habere.

'''Decima:''' Qui videt finitum non aliud quam finitum, et infinitum non aliud quam infinitum, pari modo de visibili et invisibili, de numerabili quoque et innumerabili, mensurabili et immensurabili, conceptibili et inconceptibili, imaginabili et inimaginabili, intelligibili et inintelligibili et ceteris talibus: ille videt Deum per ‚non aliud‘ significatum nec finito nec infinito finibilem, nec mensura mensurabili nec immensurabili mensurabilem, nec numero numerabili nec innumerabili numerabilem, ita nec conceptibilem, nec imaginabilem, nec intelligibilem, nec nominabilem nomine nominabili nec nomine innominabili, licet a nullo omnium illorum et aliorum, quae dici possunt, nec in ipsis aliud sit.

'''Undecima:''' Qui videt, quomodo ipsum ‚non aliud‘ se definiendo omnia definit, ille videt, quoniam ipsum est omnium adaequatissima mensura, maiorum maior, minorum minor, aequalium aequalis, pulchrorum pulchra, verorum vera et vivorum viva mensura, et de omnibus eodem modo.

'''Duodecima:''' Qui videt, quoniam ipsum ‚non aliud‘ sui et omnium est definitio et definitum, ille in omnibus, quae videt, non nisi ‚non aliud‘ videt se ipsum definiens. Nam quid videt in aliud nisi ‚non aliud‘ sese definiens? Quid aliud in caelo quam ‚non aliud‘ se ipsum definiens? Et de omnibus eodem modo. Creatura igitur est ipsius creatoris sese definientis seu lucis, quae Deus est, se ipsam manifestantis ostensio, quasi mentis se ipsam definientis propalatio, quae praesentibus fit per vivam orationem et remotis per nuntium aut scripturam. In quibus ostensionibus mentis non est aliud nisi mens sese definiens, se clarissime et vivaciter per propriam orationem audientibus manifestans, remotis per legatam orationem, remotissimis per scriptam. Ita ipsum ‚non aliud‘ mens mentis se in primis quidem creaturis clarius, in aliis vero occultius ostendit.

'''Tertia decima:''' Qui videt, quomodo li ‚non aliud‘, quod est ipsius ‚non aliud‘ non aliud, relucet in aeterno, ubi est aeternae aeternitatis aeternitas, et in vero, ubi verae veritatis est veritas, et in bono, ubi bonae bonitatis est bonitas, et ita in reliquis: ille in omnibus Deum videt se ipsum definientem unitriniter relucere. Nam unitrinum ‚non aliud‘ in uno est unius unitatis unitas et in ente entis entitatis entitas et in magnitudine magnae magnitudinis magnitudo et in quanto quantae quantitatis quantitas et ita de ceteris.

'''Quarta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, is videt in affirmatione negationem affirmari; et qui Deum videt ante affirmationem et negationem, ille Deum videt in affirmationibus, quae de ipso per nos fiunt, non esse negativam, quae affirmatur, sed affirmationis affirmationem.

'''Quinta decima:''' Qui videt in alio ‚non aliud‘ aliud, ille videt in calefacto non-calefactum calefactum et in frigefacto non-frigefactum frigefactum et in formato non-formatum formatum et in facto non-factum factum et in divisibili indivisibile divisibile et in composito in-compositum compositum et generaliter in affirmato non-affirmatum affirmatum, et videt negativam tale principium affirmationis, quod ea sublata est affirmatio. Negationes igitur dirigunt visum mentis in quid, affirmationes autem in tale quid.

'''Sexta decima:''' Qui videt, quomodo negationes, quae mentis visum in quidditatem dirigunt, sunt priores affirmationibus, ille videt omne nomen significare tale quid. Nam corpus non significat quidditatem, quae incorporalis est, sed talem scilicet corpoream; sic terra terrestrem et sol solarem et ita de omnibus. Nomina igitur omnia ex aliquo sensibili signo impositionem habent significativam, quae signa sequuntur rerum quidditatem. Non igitur ipsam, sed talem significant. Mens autem ipsam anterioriter contemplans vocabulum negat esse proprium ipsius, quam videt quidditatem.

'''Septima decima:''' Videt mens, quomodo ipsum ‚non aliud‘ est actus ipsius actus et ipsius maximi maximum et ipsius minimi minimum. Et ideo videt actum purum, qui purior esse non potest, numquam fuisse in potentia; nam per puriorem actum in actum devenisset. Quare videt omnia, quae alia esse possent, semper posse alia esse et ideo in recipientibus magis seu maius numquam deveniri ad actum maximum, quo maius esse nequit, et quae aliud esse possunt, quia numquam ad ipsum ‚non aliud‘ attingunt, semper possunt esse aliud.

'''Decima octava:''' Qui videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non est ipsum aliud, ille videt aliud ipsius aliud, quod est aliud aliorum; sic aequalis videt aequale, quod aequalium est aequale; et bonum ipsius boni, quod est bonum bonorum et ita de omnibus. Ille sane videt, quomodo ‚non aliud‘, quod est aliud ipsius aliud, non participatur per ipsum aliud, quia ab ipso non est aliud, sed in ipso ipsum, sed aliud ab aliis participatur. Sic de aequali et bono et ceteris. Bonum igitur, a quo ‚non aliud‘ non est aliud, ab omnibus aliis bonis participatur et in aliis aliter. Numquam igitur erunt duo aeque bona aut aeque aequalia, quae meliora esse non possint aut aequaliora; de similibus eodem modo. Oportet enim omne aliud ab alio esse aliud, cum solum ‚non aliud‘ sit non aliud ab omni alio.

'''Decima nona:''' Qui videt, Deum non esse aliud nec ab omni eo, quod intelligit, nec ab omni eo, quod intelligitur, ille videt Deum dare intellectui quod est non aliud quam intellectus intelligens et intelligibili, quod est non aliud quam intelligibile ab intellectu, et quod intellectus intelligens non sit aliud ab intellecto. Ipsum igitur ‚non aliud‘ clarius relucet in intellectu, qui non aliud est ab intellecto, sicut scientia non aliud a scito, quam in sensibus. Visus enim non sic clare non aliud est a viso et auditus ab audito. Intelligentiae autem, in quibus clarius ipsum ‚non aliud‘ relucet, citius et clarius intelligibilia, a quibus minus sunt alia, intelligunt. Hoc est enim intelligere, scilicet intelligibilia a se non alia facere, sicut lumen illuminabilia citius non alia a se facit, quando est intensius. Relucere autem videtur ipsum ‚non aliud‘ in omnibus, quando constat, quod omnia se in omnibus nituntur definire. Sicut calor omnia nititur calida talia facere, ut ipse sit non aliud ab ipsis et se in omnibus definiat, sic intellectus, ut omnia sint intellectus et se in omnibus definiat; ita et imaginatio et omnia cetera.

'''Vicesima:''' Quando mens considerat non-calidum calefieri et frigidum calefieri, per intellectum attingit non-calidum, per sensum frigidum, et videt non esse idem, quando per diversas potentias attingit. Et dum considerat non-frigidum per mentem videri, sicut non-calidum, ac quod non-calidum potest calefieri et non-frigidum frigefieri, et quod frigidum potest calefieri et calidum frigefieri: videt quomodo idem est non-calidum et non-frigidum; et dicitur non-calidum, quia, licet non sit actu calidum, potest tamen calefieri; et sic dicitur non-frigidum, quia, licet non actu frigidum, potest tamen frigefieri. Ideo cum actu est calidum, adhuc manet potentia frigidum, et cum actu est frigidum, manet potentia calidum. Potentia autem non quiescit, nisi sit actu, cum sit finis et perfectio eius, alias frustra foret potentia. Ideo non foret potentia, cum nihil sit frustra. Quia autem potentia se ipsam non producit in actum – hoc enim repugnat –, ideo est motor necessarius, qui potentiam ad actum moveat. Ita videt mens naturam et naturalem motum et ipsum ‚non aliud‘ naturae naturam in se ipsa relucentem. Finis propositionum. Laus Deo optimo.

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>gbii4n1qze5abodonuy372stgjqpf4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57294</id>
    <revision>
      <id>186214</id>
      <timestamp>2022-08-16T16:41:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Persimmon and Hazelnut</username>
        <id>22978</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante=XL |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XL |Post=Lesson Vocabularies |PostNomen=Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=66 to=73 /&gt;  {{Liber |Ante=XL |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XL |Post=Lesson Vocabularies |PostNomen=Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="366" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante=XL
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XL
|Post=Lesson Vocabularies
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=66 to=73 /&gt;

{{Liber
|Ante=XL
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XL
|Post=Lesson Vocabularies
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Lesson Vocabularies
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>6ivhiko4g18fb09x2mszvwlpl4ilv4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57295</id>
    <revision>
      <id>186225</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:31:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XIV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIV |Post=XVI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVI }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=33 to=34 /&gt;  {{Liber |Ante= XIV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIV |Post=XVI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVI }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIV
|Post=XVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=33 to=34 /&gt;

{{Liber
|Ante= XIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIV
|Post=XVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>dtqorgfc4gtak97lwbcc9p0ynpo75np</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186226</id>
      <parentid>186225</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:31:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIV
|Post=XVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=32 to=33 /&gt;

{{Liber
|Ante= XIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIV
|Post=XVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>niiyle57nnzjvclhr1q15mzfy9myryv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XVI</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57296</id>
    <revision>
      <id>186227</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:32:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XV |Post=XVII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=34 to=35 /&gt;  {{Liber |Ante= XV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XV |Post=XVII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XV
|Post=XVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=34 to=35 /&gt;

{{Liber
|Ante= XV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XV
|Post=XVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>m636wuxck1lcfl1yzd0ncvesh6ia9d7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XVII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57297</id>
    <revision>
      <id>186228</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:32:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XVI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVI |Post=XVIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=36 to=37 /&gt;  {{Liber |Ante= XVI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVI |Post=XVIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
|Post=XVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=36 to=37 /&gt;

{{Liber
|Ante= XVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
|Post=XVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>jlc50ro28nq7tlwfkcthwf7jjcu21rz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186230</id>
      <parentid>186228</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:33:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
|Post=XVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=36 to=36 /&gt;

{{Liber
|Ante= XVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVI
|Post=XVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>b7krxswv2zlkd3dpaq5l0o3n6r217lu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XVIII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57298</id>
    <revision>
      <id>186231</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:33:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XVII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVII |Post=XIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XIX }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=37 to=38 /&gt;  {{Liber |Ante= XVII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVII |Post=XIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XIX }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="312" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVII
|Post=XIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=37 to=38 /&gt;

{{Liber
|Ante= XVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVII
|Post=XIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ll5i4zk51j8hbizwl8uebdozavg7x4n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186232</id>
      <parentid>186231</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:34:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="312" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVII
|Post=XIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=37 to=37 /&gt;

{{Liber
|Ante= XVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVII
|Post=XIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>e0k1cunakdhvhvbrjz5nfwa1zxqadlg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XIX</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57299</id>
    <revision>
      <id>186234</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:34:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII |Post=XX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XX }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=38 to=39 /&gt;  {{Liber |Ante= XVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII |Post=XX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XX }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="312" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII
|Post=XX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=38 to=39 /&gt;

{{Liber
|Ante= XVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XVIII
|Post=XX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>j6cb447mqkdgwgwiuz4tmuinsmdnhym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XX</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57300</id>
    <revision>
      <id>186235</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:35:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XIX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIX |Post=XXI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXI }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=40 to=41 /&gt;  {{Liber |Ante= XIX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIX |Post=XXI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXI }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIX
|Post=XXI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=40 to=41 /&gt;

{{Liber
|Ante= XIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XIX
|Post=XXI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>itb7ya35ysz6z0osn58jvq7djda8vby</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXI</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57301</id>
    <revision>
      <id>186236</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:35:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XX |Post=XXII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=42 to=43 /&gt;  {{Liber |Ante= XX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XX |Post=XXII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XX
|Post=XXII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=42 to=43 /&gt;

{{Liber
|Ante= XX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XX
|Post=XXII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>347cx4co2o3eryq049kc9qtok1hsq4t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186290</id>
      <parentid>186236</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:02:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XX
|Post=XXII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=42 to=42 /&gt;

{{Liber
|Ante= XX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XX
|Post=XXII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>84mmhuwhtqqc3saabxcxmpy3ihfy8or</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57302</id>
    <revision>
      <id>186239</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:36:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI |Post=XXIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=44 to=45 /&gt;  {{Liber |Ante= XXI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI |Post=XXIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
|Post=XXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=44 to=45 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
|Post=XXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>30msj9pwm34vyufx3basqag6hd10y1j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186240</id>
      <parentid>186239</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:36:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
|Post=XXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=44 to=44 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
|Post=XXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>sm2x769f4clr52xxj2359zvsyan3zpb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186291</id>
      <parentid>186240</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:02:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
|Post=XXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=43 to=44 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXI
|Post=XXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>5ist30aberdvmyoj6fi6rdowrw0fpgr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXIII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57303</id>
    <revision>
      <id>186241</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:37:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXII |Post=XXIV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=45 to=46 /&gt;  {{Liber |Ante= XXII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXII |Post=XXIV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
|Post=XXIV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=45 to=46 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
|Post=XXIV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>awdlkcvgk7oogrkgpvfqjrcxw47xwdf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186245</id>
      <parentid>186241</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:38:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
|Post=XXIV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=45 to=45 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXII
|Post=XXIV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>2x6793cy4epnxkwuq3s1j6rs47rfe1l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXIV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57304</id>
    <revision>
      <id>186243</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:37:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII |Post=XXV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=47 to=48 /&gt;  {{Liber |Ante= XXIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII |Post=XXV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
|Post=XXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=47 to=48 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
|Post=XXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>sxezru1isy1uo6vgbp9gp8aiwidtx20</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186246</id>
      <parentid>186243</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:39:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
|Post=XXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=46 to=47 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
|Post=XXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>bm36yau9tuhg6cqfpmqvc0cgyhiz3bt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186247</id>
      <parentid>186246</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:39:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
|Post=XXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=46 to=46 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIII
|Post=XXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>kehezugq03v2bdk5dra3t9dsospskz0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57305</id>
    <revision>
      <id>186248</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXIV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV |Post=XXVI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=47 to=47 /&gt;  {{Liber |Ante= XXIV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV |Post=XXVI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
|Post=XXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=47 to=47 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
|Post=XXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>hm4v3q79bmf6at2m28oxpsq2c3a0mwn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186249</id>
      <parentid>186248</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:40:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
|Post=XXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=47 to=48 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIV
|Post=XXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>98csrc0islhx1kzi0hhrkjq195xm1wy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXVI</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57306</id>
    <revision>
      <id>186251</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:40:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV |Post=XXVII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=48 to=49 /&gt;  {{Liber |Ante= XXV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV |Post=XXVII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=48 to=49 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>o41jd8s1zzdi331zhio2hvguc029tdp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186252</id>
      <parentid>186251</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:40:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=49 to=49 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>9rwmuuh44b8i0iv0chxx98b61elatmt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186255</id>
      <parentid>186252</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:42:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=50 to=50 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>kvae0zdnjoa91uq9me63i3kqxk0fouj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186256</id>
      <parentid>186255</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:42:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=49 to=49 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXV
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>9rwmuuh44b8i0iv0chxx98b61elatmt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXVII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57307</id>
    <revision>
      <id>186254</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:41:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXVI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI |Post=XXIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=49 to=49 /&gt;  {{Liber |Ante= XXVI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI |Post=XXIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=49 to=49 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>mjwf6w9i2cp5r71fwj4k6qhoaemegco</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186259</id>
      <parentid>186254</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:43:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=50 to=51 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>4y2yldzagifo21fnrqvud2qsho9kdoz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186260</id>
      <parentid>186259</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:44:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=50 to=50 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>jc4c455p5fzqy2yhadamo5suzotdros</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186261</id>
      <parentid>186260</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:44:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="321" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=50 to=50 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post= XXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>kwptysv0z1h6n12bwr4gxmcqglmpzdv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186262</id>
      <parentid>186261</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:44:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="324" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=50 to=50 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVI
|Post=XXVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXVIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ah8udxbscp1i6lfc9vojv0h56p58kuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Commentatio de notione creandi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57308</id>
    <revision>
      <id>186258</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:43:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '{{titulus2 |Scriptor=Nicolaus Cusanus |OperaeTitulus=Commentatio de notione creandi |Annus=ca. 1462 |Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_frag.html Bibliotheca Augustana] }} &lt;div class=text&gt;  (''addit manus in margine sinistra'') Nota. sicud (''supra lineam'') si homo ex clausa manu in qua nichil aliud haberet, quae vellet. numeraret/ puta si ex illa numeraret denarios. licet nullum in manu haberet/ sic deus ex clausa manu. sc...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="888" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=Commentatio de notione creandi
|Annus=ca. 1462
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_frag.html Bibliotheca Augustana]
}}
&lt;div class=text&gt;

(''addit manus in margine sinistra'') Nota. sicud (''supra lineam'') si homo ex clausa manu in qua nichil aliud haberet, quae vellet. numeraret/ puta si ex illa numeraret denarios. licet nullum in manu haberet/ sic deus ex clausa manu. scilicet virtute sue potencie/ omnia numerat/ et hoc numerare est creando discernere/ educit enim de manu potencie sue omnia licet ex nichilo cum nichil omnium quae numerando creantur sit in manu clausa seu virtute potencie/ campsor de manu clausa numerat denarios/ sed quos habet in ea. enumerat/ vnde nostrum numerare est post esse numerabilium/ numerare dei non est post esse. sed est ipsum essenciare seu formare/

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>jdgf1d2wiq381oc6vi4e9vaul41l34r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXVIII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57309</id>
    <revision>
      <id>186263</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:45:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXVII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII |Post=XXIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=51 to=52 /&gt;  {{Liber |Ante= XXVII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII |Post=XXIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=51 to=52 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>qf3e261e6asduock3cyzdx4c5y70uea</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186264</id>
      <parentid>186263</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:45:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=51 to=51 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVII
|Post=XXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>mo8qcxqoxlty5pqab8g8tox1aue1ini</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXIX</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57310</id>
    <revision>
      <id>186265</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:46:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVIII |Post=XXX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXX }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=52 to=52 /&gt;  {{Liber |Ante= XXVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVIII |Post=XXX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXX }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVIII
|Post=XXX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=52 to=52 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXVIII
|Post=XXX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>mcu1px3tc2yd2mejxvdj2ngain74rvd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXX</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57311</id>
    <revision>
      <id>186266</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXIX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX |Post=XXXI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=53 to=53 /&gt;  {{Liber |Ante= XXIX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX |Post=XXXI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
|Post=XXXI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=53 to=53 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXIX
|Post=XXXI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>qsdare3y9p6jy6ywdzzhk1pf2k16n1t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXI</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57312</id>
    <revision>
      <id>186267</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:47:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXX |Post=XXXII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=54 to=54 /&gt;  {{Liber |Ante= XXX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXX |Post=XXXII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXX
|Post=XXXII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=54 to=54 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXX
|Post=XXXII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>e0n199wvh8tgao3xav6qubfmffok1j5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57313</id>
    <revision>
      <id>186269</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:48:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI |Post=XXXIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=55 to=55 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI |Post=XXXIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="324" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI
|Post=XXXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=55 to=55 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXI
|Post=XXXIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>tmosn4s4l49p95tq5166n4aq5efnyds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXIII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57314</id>
    <revision>
      <id>186270</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:48:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII |Post=XXXIV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=56 to=56 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII |Post=XXXIV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="324" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII
|Post=XXXIV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=56 to=56 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXII
|Post=XXXIV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>eby3oih0h5sbz8aa8v5d04zr2xexgtu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXIV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57315</id>
    <revision>
      <id>186271</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII |Post=XXXV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=57 to=57 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII |Post=XXXV |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="324" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII
|Post=XXXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=57 to=57 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIII
|Post=XXXV
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>9ecqgcwb33n5vzcmrz2fbc9mu89yxr6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57316</id>
    <revision>
      <id>186272</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:50:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '{{Liber |Ante= XXXIV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV |Post=XXXVI |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI }}'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" xml:space="preserve">{{Liber
|Ante= XXXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV
|Post=XXXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
}}</text>
      <sha1>21oge6emlqvigcdoltqkqr9r0zt5ccf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186273</id>
      <parentid>186272</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:50:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="324" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV
|Post=XXXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=58 to=58 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXIV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIV
|Post=XXXVI
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>9yyz63rubi8yg0d825a537j3ihq0c7e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXVI</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57317</id>
    <revision>
      <id>186274</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:51:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV |Post=XXXVII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=59 to=59 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXV |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV |Post=XXXVII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="324" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV
|Post=XXXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=59 to=59 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXV
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXV
|Post=XXXVII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>g56auork2i1tabqvcho8dt1l1c3u5y7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>De apice theoriae</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57318</id>
    <revision>
      <id>186276</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:51:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '{{titulus2 |Scriptor=Nicolaus Cusanus |OperaeTitulus=De apice theoriae |Annus=1449 |Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_auto.html Bibliotheca Augustana] }} &lt;div class=text&gt;  &lt;center&gt;''Interlocutores:''&lt;/center&gt; &lt;center&gt;''Reverendissimus dominus Cardinalis Sancti Petri''&lt;/center&gt; &lt;center&gt;''et Petrus de Ercklentz tunc temporis canonicus, postea decanus''&lt;/center&gt; &lt;center&gt;''ecclesiae beatae Mariae Aquensis Leodiensis diocesis.''...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22850" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=De apice theoriae
|Annus=1449
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_auto.html Bibliotheca Augustana]
}}
&lt;div class=text&gt;

&lt;center&gt;''Interlocutores:''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''Reverendissimus dominus Cardinalis Sancti Petri''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''et Petrus de Ercklentz tunc temporis canonicus, postea decanus''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''ecclesiae beatae Mariae Aquensis Leodiensis diocesis.''&lt;/center&gt;


'''Petrus:'''
Video te quadam profunda meditatione aliquot dies raptum adeo quod timui tibi molestior fieri, si te quaestionibus de occurrentibus pulsarem. Nunc, cum te minus intentum et quasi magni aliquid invenisses laetum reperiam, ignosces spero, si ultra solitum te interrogavero.

'''Cardinalis:'''
Gaudebo. Nam de tua tam longa taciturnitate saepe admiratus sum, maxime qui iam annis quattuordecim me audisti multa publice et private de studiosis inventionibus loquentem et plura quae scripsi opuscula collogisti. Utique, postquam nunc dono dei et meo ministerio divinum adeptus es sacratissimi sacerdotii locum, tempus venit, ut loqui et interrogare incipias.

'''Petrus:'''
Verecundor ob imperitiam. Tamen pietate tua confortatus peto, quid id novi est, quod his Paschalibus in meditationem venit. Credidi te perfecisse omnem speculationem in tot variis tuis codicibus explanatam.

'''Cardinalis:'''
Si apostolus Paulus in tertium caelum raptus nondum comprehendit incomprehensibilem, nemo umquam ipsum qui maior est omni comprehensioni satiabitur quin semper instet, ut melius comprehendat.

'''Petrus:'''
Quid quaeris?

'''Cardinalis:'''
Recte ais.
 

'''Petrus:'''
Ego te interrogo, et tu me derides. Cum peto, quid quaeras, tu dicis «recte ais», qui nihil aio, sed quaero.

'''Cardinalis:'''
Cum diceres «quid quaeris», recte dixisti, quia quid quaero. Quicumque quaerit quid quaerit. Si enim nec aliquid seu quid quaereret, utique non quaereret. Ego igitur – sicut omnes studiosi – quaero quid, quia scire valde cupio, quid sit ipsum quid seu quiditas, quae tantopere quaeritur.

'''Petrus:'''
Putasne quod reperiri possit?

'''Cardinalis:'''
Utique. Nam motus, qui omnibus studiosis adest, non est frustra.

'''Petrus:'''
Si hactenus nemo repperit quid, ultra cunctos tu conaris?

'''Cardinalis:'''
Puto multos aliqualiter et vidisse et in scriptis visionem reliquisse. Nam quiditas, quae semper quaesita est et quaeritur et quaeretur, si esset penitus ignota, quomodo quaereretur, quando etiam reperta maneret incognita? Ideo aiebat quidam sapiens ipsam ab omnibus, licet a remotis, videri.

Cum igitur annis multis viderim ipsam ultra omnem potentiam cognitivam ante omnem varietatem et oppositionem quaeri oportere, non attendi quiditatem in se subsistentem esse omnium substantiarum invariabilem subsistentiam; ideo nec multiplicabilem nec plurificabilem, et hinc non aliam et aliam aliorum entium quiditatem, sed eandem omnium hypostasim. Deinde vidi necessario fateri ipsam rerum hypostasim seu subsistentiam posse esse. Et quia potest esse, utique sine posse ipso non potest esse. Quomodo enim sine posse posset. Ideo posse ipsum, sine quo nihil quicquam potest, est quo nihil subsistentius esse potest. Quare est ipsum quid quaesitum seu quiditas ipsa, sine qua non potest esse quicquam. Et circa hanc theoriam in his festivitatibus versatus sum cum ingenti delectatione.

'''Petrus:'''
Quia sine posse nihil quicquam potest, uti ais – et verum te dicere video –, et sine quiditate utique non est quicquam, bene video posse ipsum quiditatem dici posse. Sed miror, cum iam ante de possest multa dixisses et in trialogo explanasses, cur illa non sufficiunt?

'''Cardinalis:'''
Videbis infra posse ipsum, quo nihil potentius nec prius nec melius esse potest, longe aptius nominare illud, sine quo nihil quicquam potest esse nec vivere nec intelligere, quam possest aut aliud quodcumque vocabulum. Si enim nominari potest, utique posse ipsum, quo nihil perfectius esse potest, melius ipsum nominabit. Nec aliud clarius, verius aut facilius nomen dabile credo.

'''Petrus:'''
Quomodo ais facilius, quando nihil difficilius arbitror re semper quaesita et numquam plene inventa?

'''Cardinalis:'''
Veritas quanto clarior tanto facilior. Putabam ego aliquando ipsam in obscuro melius reperiri. Magnae potentiae veritas est, in qua posse ipsum valde lucet. Clamitat enim in plateis, sicut in libello «de idiota» legisti. Valde certe se undique facilem repertu ostendit.

Quis puer aut adolescens posse ipsum ignorat, quando quisque dicit se posse comedere, posse currere aut loqui? Nec est quisquam mentem habens adeo ignarus, qui non sciat sine magistro nihil esse quin possit esse, et quod sine posse nihil quicquam potest sive esse sive habere, facere aut pati. Quis adolescens, interrogatus si posset portare lapidem, et responso facto quod posset, ultra interrogatus an sine posse posset, utique diceret «nequaquam»? Nam absurdam iudicaret atque superfluam interrogationem, quasi nemo sanae mentis dubium de hoc faceret quicquam facere aut fieri posse sine posse ipso.

Praesupponit enim omnis potens posse ipsum adeo necessarium, quod penitus nihil esse possit eo non praesupposito. Si enim aliquid potest esse notum, utique ipsi posse nihil notius. Si aliquid facile esse potest, utique ipsi posse nihil facilius. Si aliquid certum esse potest, posse ipso nihil certius. Sic nec prius nec fortius nec solidius nec substantialius nec gloriosius, et ita de cunctis. Carens autem ipso posse nec potest esse nec bonum nec aliud quodcumque esse potest.

'''Petrus:'''
Nihil certius his video, et puto neminem latere posse horum veritatem.

'''Cardinalis:'''
Solum interest inter te et me attentio. Nam si te interrogarem, quid videres in omnibus posteris Adae qui fuerunt, sunt et erunt, etiam si forent infiniti, nonne si attenderes statim responderes te non nisi paternum posse primi parentis in omnibus videre?

'''Petrus:'''
Ita est penitus.

'''Cardinalis:'''
Et si subiungerem, quid in leonibus et aquilis et cunctis speciebus animalium videres, nonne eodem modo responderes?

'''Petrus:'''
Certe non aliter.

'''Cardinalis:'''
Quid in omnibus causatis et principiatis?

'''Petrus:'''
Dicerem me non nisi posse causae primae et primi principii videre.

'''Cardinalis:'''
Et quid, si ulterius a te sciscitarer, cum posse omnium talium primorum sit penitus inexplicabile, unde posse tale hanc habeat virtutem? Nonne mox responderes, quod a posse ipso absoluto et incontracto penitus omnipotente, cui nihil potentius nec sentiri nec imaginari nec intelligi potest, cum hoc sit posse omnis posse, quo nihil prius esse potest nec perfectius, quo non existente nihil penitus manere potest?

'''Petrus:'''
Ita profecto dicerem.

'''Cardinalis:'''
Hinc posse ipsum est omnium quiditas et hypostasis, in cuius potestate tam ea quae sunt quam ea quae non sunt necessario continentur. Nonne haec omnino sic affirmanda diceres?

'''Petrus:'''
Omnino dicerem.

'''Cardinalis:'''
Posse igitur ipsius per quosdam sanctos lux nominatur, non sensibilis aut rationalis sive intelligibilis, sed lux omnium quae lucere possunt, quoniam ipso posse nihil lucidius esse potest nec clarius nec pulchrius. Respicias igitur ad lucem sensibilem, sine qua non potest esse sensibilis visio, et attende quomodo in omni colore et omni visibili nulla est alia hypostasis quam lux varie in variis essendi modis colorum apparens, ac quod luce subtracta nec color nec visibile nec visus manere potest. Claritas vero lucis, ut in se est, visivam potentiam excellit. Non igitur videtur, uti est, sed in visibilibus se manifestat, in uno clarius, in alio obscurius. Et quanto visibile magis clare lucem repraesentat, tanto nobilius et pulchrius. Lux vero omnium visibilium claritatem et pulchritudinem complicat et excellit. Nec lux se in visibilibus manifestat, ut se visibilem ostendat, immo ut potius se invisibilem manifestet, quando in visibilibus eius claritas capi nequit. Qui enim claritatem lucis in visibilibus invisibilem videt, verius ipsam videt. Capisne ista?

'''Petrus:'''
Eo facilius capio, quo a te pluries haec audivi.

'''Cardinalis:'''
Transfer igitur haec sensibilia ad intelligibilia, puta posse lucis ad posse simpliciter seu posse ipsum absolutum et esse coloris ad esse simplex. Nam ita se habet esse simplex sola mente visibile ad mentem, sicut esse coloris ad sensum visus. Et introspicias, quid videat mens in variis entibus, quae nihil sunt nisi quod esse possunt, et hoc solum habere possunt quod ab ipso posse habent. Et non videbis varia entia nisi apparitionis ipsius posse varios modos; quiditatem autem non posse variam esse, quia est posse ipsum varie apparens.

Nec in his, quae aut sunt aut vivunt aut intelligunt, quicquam aliud videri potest quam posse ipsum, cuius posse esse, posse vivere et posse intelligere sunt manifestationes. Quid enim aliud in omni potentia videri potest quam posse omnis potentiae? Non tamen in omnibus potentiis aut essendi aut cognoscendi posse ipsum, uti est, capi potest perfectissime, sed in illis apparet in uno potentius quam in alio; potentius quidem in intellectuali posse quam sensibili, quanto intellectus potentior est sensu. Sed in se posse ipsum supra omnem potentiam cognitivam, medio tamen intelligibilis posse, videtur verius, quando videtur excellere omnem vim capacitatis intelligibilis posse. Id quod intellectus capit intelligit. Quando igitur mens in posse suo videt posse ipsum ob suam excellentiam capi non posse, tunc visu supra suam capacitatem videt, sicut puer videt quantitatem lapidis maiorem, quam fortitudo suae potentiae portare posset. Posse igitur videre mentis excellit posse comprehendere.

Unde simplex visio mentis non est visio comprehensiva, sed de comprehensiva se elevat ad videndum incomprehensibile. Uti dum videt unum maius alio comprehensive, se elevat, ut videat illud quo non potest esse maius. Et hoc quidem est infinitum, maius omni mensurabili seu comprehensibili.

Et hoc posse videre mentis supra omnem comprehensibilem virtutem et potentiam est posse supremum mentis, in quo posse ipsum maxime se manifestat; et est interminatum citra posse ipsum. Nam est posse videre ad posse ipsum tantum ordinatum, ut mens praevidere possit, quorsum tendit; sicut viator praevidet terminum motus, ut ad desideratum terminum gressus dirigere possit. Mens igitur nisi quietis et desiderii ac laeticiae suae felicitatisque terminum a remotis videre posset, quomodo curreret, ut comprehendat? Apostolus recte admonebat sic per nos esse currendum, ut comprehendamus. Collige igitur haec, ut videas omnia ad hoc ordinata, ut mens ad posse ipsum, quod videt a remotis, currere possit et incomprehensibile meliori quo potest modo comprehendat; quia posse ipsum est solum potens, cum apparuerit in gloria maiestatis, satiare mentis desiderium. Est enim illud quid, quod quaeritur.
Videsne quae dixi.

'''Petrus:'''
Video haec vera quae dixisti, licet excellant capacitatem. Nam quid aliud satiare posset mentis desiderium quam posse ipsum, posse omnis posse, sine quo nihil quicquam potest? Si enim aliud posset esse quam posse ipsum, quomodo sine posse posset? Et si sine posse non posset, utique a posse ipso haberet quod posset.

Non satiatur mens nisi comprehendat, quo nihil melius esse potest. Et hoc non potest esse nisi posse ipsum, posse scilicet omnis posse. Recte igitur vides solum posse ipsum, hoc quid quod quaeritur per omnem mentem, esse principium mentalis desiderii, quia est quo nihil prius esse potest, et finem eiusdem mentalis desiderii, cum nihil ultra posse ipsum desiderari possit.

'''Cardinalis:'''
Optime. Vides nunc, Petre, quantum tibi confert consuetudo colloquii ac lectura opusculorum meorum, ut me facile intelligas. De posse ipso – non dubito – quaecumque video, et tu mox mente apposita videbis. Nam cum posse ipsum omnis quaestio de «potest» praesupponat, nulla dubitatio moveri de ipso potest; nulla enim ad ipsum posse pertinget.

Qui enim quaereret an posse ipsum sit, statim, dum advertit, videt quaestionem impertinentem, quando sine posse de ipso posse quaeri non posset. Minus quaeri potest an posse ipsum sit hoc vel illud, cum posse esse et posse esse hoc et illud posse ipsum praesupponant. Et ita posse ipsum omnem quae potest fieri dubitationem antecedere constat. Nihil igitur certius eo, quando dubium non potest nisi praesupponere ipsum, nec quicquam sufficientius aut perfectius eo excogitari potest. Sic ad ipsum non potest quicquam addi nec ab eo separari aut minui.

'''Petrus:'''
Solum quaeso nunc dicito, an iam clarius aliquid quam ante de primo velis revelare. Nam saepe habunde, licet non quantum dici potest, multa dixisti.
 

'''Cardinalis:'''
Hanc nunc facilitatem tibi pandere propono prius non aperte communicatam, quam secretissimam arbitror: puta omnem praecisionem speculativam solum in posse ipso et eius apparitione ponendam, ac quod omnes qui recte viderunt, hoc conati sunt exprimere.

Qui enim unum tantum affirmabant, ad posse ipsum respiciebant. Qui unum et multa dixerunt, ad posse ipsum et eius multos apparitionis essendi modos respexerunt.

Qui nihil novi posse fieri dixerunt, ad posse ipsum omnis posse esse aut fieri respexerunt. Qui vero mundi et rerum novitatem affirmant, ad ipsius posse apparitionem mentem converterunt. Quasi si quis ad posse unitatis visum mentis converteret, ille utique in omni numero et pluralitate non videret nisi posse ipsum unitatis, quo nihil potentius, et videret omnem numerum non nisi apparitionem ipsius posse unitatis innumerabilis et interminabilis. Numeri enim nihil sunt nisi speciales modi apparitionis ipsius posse unitatis. Et melius hoc posse apparet in impari ternario quam quaternario, et melius in perfectis certis numeris quam aliis. Sic genera et species et quaeque talia referenda sunt ad modos essendi apparitionis ipsius posse.

Qui dicunt non esse plures formas quae dant esse, ad posse ipsum, quo nihil sufficientius, respexerunt. Et qui plures dicunt specificas formas, ad specificos essendi modos apparitionis ipsius posse attendunt.

Qui dixerunt deum fontem idearum et plures esse ideas, hoc dicere voluerunt quod dicimus, scilicet deum posse ipsum quod variis et specie differentibus essendi modis apparet. Qui negant ideas et tales formas, ad posse ipsum respexerunt, quod solum est quid ipsum omnis posse.

Qui nihil posse interire dicunt, ad posse ipsum aeternum et incorruptibile respiciunt. Qui mortem aliquid esse dicunt et res interire putant, ad modos essendi apparitionis ipsius posse visum convertunt. Qui dicunt deum – patrem omnipotentem – creatorem caeli et terrae, id quod nos dicimus dicunt, scilicet posse ipsum, quo nihil omnipotentius, creare caelum et terram et omnia per suam apparitionem. Nam in omnibus, quae sunt aut esse possunt, non potest quicquam aliud videri quam posse ipsum, sicut in omnibus factis et faciendis posse primi facientis et in omnibus motis et movendis posse primi motoris. Talibus igitur resolutionibus vides cuncta facilia et omnem differentiam transire in concordantiam.

Velis igitur, mi Petre valde dilecte, mentis oculum acuta intentione ad hoc secretum convertere et cum ista resolutione nostra scripta et alia, quaecumque legis, subintrare et maxime te exercitare in libellis et sermonibus nostris singulariter «De dato lumine», qui bene intellectus secundum praemissa, idem continet quod iste libellus. Item «De icona sive visu dei» et «De quaerendo deum» libellos in memoria tua recondas, ut in his theologicis melius habitueris, et istis memoriale apicis theoriae, quod nunc quam breviter subicio, magno affectu coniungas. Eris, spero, acceptus dei contemplator et pro me inter sacra indesinenter orabis.


&lt;center&gt;'''&lt;Memoriale apicis theoriae&gt;'''&lt;/center&gt;


Apex theoriae est posse ipsum, posse omnis posse, sine quo nihil quicquam potest contemplari. Quomodo enim sine posse posset?

I. Ad posse ipsum nihil addi potest, cum sit posse omnis posse. Non est igitur posse ipsum posse esse seu posse vivere sive posse intelligere; et ita de omni posse cum quocumque addito, licet posse ipsum sit posse ipsius posse esse et ipsius posse vivere et ipsius posse intelligere.

II. Non est, nisi quod esse potest. Esse igitur non addit ad posse esse. Sic homo non addit aliquid ad posse esse hominem, nec homo iuvenis addit aliquid ad posse esse hominem iuvenem vel hominem magnum. Et quia posse cum addito ad posse ipsum nihil addit, acute contemplans nihil videt quam posse ipsum.

III. Nihil potest esse prius ipso posse. Quomodo enim sine posse posset? Sic nihil ipso posse potest esse melius, potentius, perfectius, simplicius, clarius, notius, verius, sufficientius, fortius, stabilius, facilius, et ita consequenter. Et quia posse ipsum omne posse cum addito antecedit, non potest nec esse nec nominari nec sentiri nec imaginari nec intelligi. Omnia enim talia id, quod per posse ipsum significatur, praecedit, licet sit hypostasis omnium sicut lux colorum.

IV. Posse cum addito imago est ipsius posse, quo nihil simplicius. Ita posse esse est imago ipsius posse, et posse vivere imago ipsius posse, et posse intelligere imago ipsius posse. Verior tamen imago eius est posse vivere, et adhuc verior posse intelligere. In omnibus igitur videt contemplator posse ipsum, sicut in imagine videtur veritas. Et sicut imago est apparitio veritatis, ita omnia non sunt nisi apparitiones ipsius posse.

V. Sicut posse mentis Aristotelis se in libris eius manifestat, non quod ostendant posse mentis perfecte, licet unus liber perfectius quam alius, et libri non sunt ad alium finem editi, nisi ut mens se ostendat, nec mens ad edendum libros fuit necessitata, quia libera mens et nobilis se voluit manifestare, ita posse ipsum in omnibus rebus. Mens vero est ut liber intellectualis in se ipso et omnibus intentionem scribentis videns.

VI. Quamvis in libris Aristotelis non contineatur nisi posse mentis eius, tamen hoc ignorantes non vident. Ita quamvis in universo non contineatur nisi posse ipsum, tamen mente carentes hoc videre nequeunt. Sed viva lux intellectualis, quae mens dicitur, in se contemplatur posse ipsum. Sic omnia propter mentem, et mens propter videre posse ipsum.

VII. Posse eligere in se complicat posse esse, posse vivere et posse intelligere. Et est posse liberae voluntatis nequaquam a corpore dependens, sicut dependet posse concupiscentiae desiderii animalis. Hinc non sequitur corporis infirmitatem. Numquam enim antiquatur aut deficit, sicut concupiscentia et sensus in antiquis, sed semper manet et dominatur sensibus. Non enim semper sinit oculum inspicere, quando inclinatur, sed avertit, ne videat vanitatem et scandalum, ita ne comedat esuriens, et ita de aliis. Videt igitur mens laudabilia et scandalosa, virtutes et vitia, quae non videt sensus, et cogere potest sensus stare suo iudicio et non proprio desiderio.

Et in hoc experimur posse ipsum in posse mentis potenter et incorruptibiliter apparere et separatum esse a corpore habere. De quo minus miratur, qui virtutes certarum herbarum a corporibus herbarum separatas in aqua vitae esse experitur, quando eandem videt operationem aquae vitae, quam habuit herba, antequam in ipsa mergeretur.

VIII. Quae mens videt, intelligibilia sunt et sensibilibus priora. Videt igitur mens se. Et quoniam videt posse suum non esse posse omnis posse, quando multa sibi sunt impossibilia, hinc se non esse posse ipsum, sed ipsius posse imaginem videt. In suo itaque posse cum videat posse ipsum et non sit nisi suum posse esse, tunc videt se esse modum apparitionis ipsius posse; et hoc ipsum in omnibus quae sunt similiter videt. Sunt igitur omnia, quae mens videt, modi apparitionis ipsius incorruptibilis posse.

IX. Esse corporis, licet sit ignobilius et infimum, sola mente videtur. Id enim quod sensus videt, accidens est quod non est, sed adest. Hoc quidem esse corporis, quod non est nisi posse esse corporis, nullo sensu attingitur, cum non sit nec quale nec quantum; ita non est divisibile nec corruptibile. Dum enim divido pomum, non divido corpus. Est enim pars pomi ita corpus sicut integrum pomum. Corpus autem est longum, latum et profundum, sine quibus non est corpus nec perfecta dimensio. Esse corporis est esse perfectae dimensionis. Corporalis longitudo non est separata a latitudine et profunditate, sicut nec latitudo a longitudine et profunditate; sic nec profunditas a longitudine et latitudine. Nec sunt partes corporis, cum pars non sit totum. Longitudo enim corporis corpus est; sic et latitudo atque profunditas. Neque longitudo ipsius esse corporalis, quae est corpus, est aliud corpus quam latitudo ipsius esse corporis aut profunditas; sed quaelibet harum idem corpus indivisibile et immultiplicabile. Licet longitudo non sit latitudo aut profunditas, est tamen principium latitudinis, et longitudo cum latitudine principium profunditatis. Sic videt mens posse ipsum in esse corporis unitrino incorruptibiliter apparere.

Et quoniam sic videt in esse corporis infimo, videt et &lt;in&gt; omni esse nobiliori nobiliori et potentiori modo apparere, et in se ipso clarius quam in esse vivo aut corporeo. Quomodo autem posse ipsum unitrinum clare appareat in mente memorante, intelligente et volente, mens sancti Augustini vidit et revelavit.

X. In operatione seu factione certissime mens videt posse ipsum apparere in posse facere facientis et in posse fieri factibilis et in posse conexionis utriusque. Nec sunt tria posse, sed idem posse est facientis, factibilis et conexionis. Sic in sensatione, visione, gustatione, imaginatione, intellectione, volitione, electione, contemplatione et cunctis bonis et virtuosis operibus videt unitrinum posse relucentiam ipsius posse, quo nihil operosius nec perfectius. Vitiosa autem opera, quia posse ipsum in ipsis non relucet, inania, mala et mortua, lucem mentis obtenebrantia et inficientia mens experitur.

XI. Non potest esse aliud substantiale aut quiditativum principium, sive formale sive materiale, quam posse ipsum. Et qui de variis formis et formalitatibus, ideis ac speciebus locuti sunt, ad posse ipsum non respexerunt, quomodo in variis generalibus et specialibus essendi modis se, ut vult, ostendit. Et ubi non relucet, illa carent hypostasi, uti inane, defectus, error, vitium, infirmitas, mors, corruptio et talia illa carent entitate, quia carent ipsius posse apparitione.

XII. Per posse ipsum deus trinus et unus, cuius nomen omnipotens seu posse omnis potentiae, apud quem omnia possibilia et nihil impossibile et qui fortitudo fortium et virtus virtutum, significatur. Cuius perfectissima apparitio, qua nulla potest esse perfectior, Christus est nos ad claram contemplationem ipsius posse verbo et exemplo perducens. Et haec est felicitas, quae solum satiat supremum mentis desiderium.

Pauca haec sola sunt, quae sufficere possunt.


&lt;center&gt;''Explicit libellus de apice theoriae.''&lt;/center&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>d3c1snqxmvt3cpx8j7e5zpltpdmfj9n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186304</id>
      <parentid>186276</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:44:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22850" xml:space="preserve">{{titulus2
|Scriptor=Nicolaus Cusanus
|OperaeTitulus=De apice theoriae
|Annus=1464
|Fons= [https://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost15/Cusa/cus_theo.html Bibliotheca Augustana]
}}
&lt;div class=text&gt;

&lt;center&gt;''Interlocutores:''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''Reverendissimus dominus Cardinalis Sancti Petri''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''et Petrus de Ercklentz tunc temporis canonicus, postea decanus''&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;''ecclesiae beatae Mariae Aquensis Leodiensis diocesis.''&lt;/center&gt;


'''Petrus:'''
Video te quadam profunda meditatione aliquot dies raptum adeo quod timui tibi molestior fieri, si te quaestionibus de occurrentibus pulsarem. Nunc, cum te minus intentum et quasi magni aliquid invenisses laetum reperiam, ignosces spero, si ultra solitum te interrogavero.

'''Cardinalis:'''
Gaudebo. Nam de tua tam longa taciturnitate saepe admiratus sum, maxime qui iam annis quattuordecim me audisti multa publice et private de studiosis inventionibus loquentem et plura quae scripsi opuscula collogisti. Utique, postquam nunc dono dei et meo ministerio divinum adeptus es sacratissimi sacerdotii locum, tempus venit, ut loqui et interrogare incipias.

'''Petrus:'''
Verecundor ob imperitiam. Tamen pietate tua confortatus peto, quid id novi est, quod his Paschalibus in meditationem venit. Credidi te perfecisse omnem speculationem in tot variis tuis codicibus explanatam.

'''Cardinalis:'''
Si apostolus Paulus in tertium caelum raptus nondum comprehendit incomprehensibilem, nemo umquam ipsum qui maior est omni comprehensioni satiabitur quin semper instet, ut melius comprehendat.

'''Petrus:'''
Quid quaeris?

'''Cardinalis:'''
Recte ais.
 

'''Petrus:'''
Ego te interrogo, et tu me derides. Cum peto, quid quaeras, tu dicis «recte ais», qui nihil aio, sed quaero.

'''Cardinalis:'''
Cum diceres «quid quaeris», recte dixisti, quia quid quaero. Quicumque quaerit quid quaerit. Si enim nec aliquid seu quid quaereret, utique non quaereret. Ego igitur – sicut omnes studiosi – quaero quid, quia scire valde cupio, quid sit ipsum quid seu quiditas, quae tantopere quaeritur.

'''Petrus:'''
Putasne quod reperiri possit?

'''Cardinalis:'''
Utique. Nam motus, qui omnibus studiosis adest, non est frustra.

'''Petrus:'''
Si hactenus nemo repperit quid, ultra cunctos tu conaris?

'''Cardinalis:'''
Puto multos aliqualiter et vidisse et in scriptis visionem reliquisse. Nam quiditas, quae semper quaesita est et quaeritur et quaeretur, si esset penitus ignota, quomodo quaereretur, quando etiam reperta maneret incognita? Ideo aiebat quidam sapiens ipsam ab omnibus, licet a remotis, videri.

Cum igitur annis multis viderim ipsam ultra omnem potentiam cognitivam ante omnem varietatem et oppositionem quaeri oportere, non attendi quiditatem in se subsistentem esse omnium substantiarum invariabilem subsistentiam; ideo nec multiplicabilem nec plurificabilem, et hinc non aliam et aliam aliorum entium quiditatem, sed eandem omnium hypostasim. Deinde vidi necessario fateri ipsam rerum hypostasim seu subsistentiam posse esse. Et quia potest esse, utique sine posse ipso non potest esse. Quomodo enim sine posse posset. Ideo posse ipsum, sine quo nihil quicquam potest, est quo nihil subsistentius esse potest. Quare est ipsum quid quaesitum seu quiditas ipsa, sine qua non potest esse quicquam. Et circa hanc theoriam in his festivitatibus versatus sum cum ingenti delectatione.

'''Petrus:'''
Quia sine posse nihil quicquam potest, uti ais – et verum te dicere video –, et sine quiditate utique non est quicquam, bene video posse ipsum quiditatem dici posse. Sed miror, cum iam ante de possest multa dixisses et in trialogo explanasses, cur illa non sufficiunt?

'''Cardinalis:'''
Videbis infra posse ipsum, quo nihil potentius nec prius nec melius esse potest, longe aptius nominare illud, sine quo nihil quicquam potest esse nec vivere nec intelligere, quam possest aut aliud quodcumque vocabulum. Si enim nominari potest, utique posse ipsum, quo nihil perfectius esse potest, melius ipsum nominabit. Nec aliud clarius, verius aut facilius nomen dabile credo.

'''Petrus:'''
Quomodo ais facilius, quando nihil difficilius arbitror re semper quaesita et numquam plene inventa?

'''Cardinalis:'''
Veritas quanto clarior tanto facilior. Putabam ego aliquando ipsam in obscuro melius reperiri. Magnae potentiae veritas est, in qua posse ipsum valde lucet. Clamitat enim in plateis, sicut in libello «de idiota» legisti. Valde certe se undique facilem repertu ostendit.

Quis puer aut adolescens posse ipsum ignorat, quando quisque dicit se posse comedere, posse currere aut loqui? Nec est quisquam mentem habens adeo ignarus, qui non sciat sine magistro nihil esse quin possit esse, et quod sine posse nihil quicquam potest sive esse sive habere, facere aut pati. Quis adolescens, interrogatus si posset portare lapidem, et responso facto quod posset, ultra interrogatus an sine posse posset, utique diceret «nequaquam»? Nam absurdam iudicaret atque superfluam interrogationem, quasi nemo sanae mentis dubium de hoc faceret quicquam facere aut fieri posse sine posse ipso.

Praesupponit enim omnis potens posse ipsum adeo necessarium, quod penitus nihil esse possit eo non praesupposito. Si enim aliquid potest esse notum, utique ipsi posse nihil notius. Si aliquid facile esse potest, utique ipsi posse nihil facilius. Si aliquid certum esse potest, posse ipso nihil certius. Sic nec prius nec fortius nec solidius nec substantialius nec gloriosius, et ita de cunctis. Carens autem ipso posse nec potest esse nec bonum nec aliud quodcumque esse potest.

'''Petrus:'''
Nihil certius his video, et puto neminem latere posse horum veritatem.

'''Cardinalis:'''
Solum interest inter te et me attentio. Nam si te interrogarem, quid videres in omnibus posteris Adae qui fuerunt, sunt et erunt, etiam si forent infiniti, nonne si attenderes statim responderes te non nisi paternum posse primi parentis in omnibus videre?

'''Petrus:'''
Ita est penitus.

'''Cardinalis:'''
Et si subiungerem, quid in leonibus et aquilis et cunctis speciebus animalium videres, nonne eodem modo responderes?

'''Petrus:'''
Certe non aliter.

'''Cardinalis:'''
Quid in omnibus causatis et principiatis?

'''Petrus:'''
Dicerem me non nisi posse causae primae et primi principii videre.

'''Cardinalis:'''
Et quid, si ulterius a te sciscitarer, cum posse omnium talium primorum sit penitus inexplicabile, unde posse tale hanc habeat virtutem? Nonne mox responderes, quod a posse ipso absoluto et incontracto penitus omnipotente, cui nihil potentius nec sentiri nec imaginari nec intelligi potest, cum hoc sit posse omnis posse, quo nihil prius esse potest nec perfectius, quo non existente nihil penitus manere potest?

'''Petrus:'''
Ita profecto dicerem.

'''Cardinalis:'''
Hinc posse ipsum est omnium quiditas et hypostasis, in cuius potestate tam ea quae sunt quam ea quae non sunt necessario continentur. Nonne haec omnino sic affirmanda diceres?

'''Petrus:'''
Omnino dicerem.

'''Cardinalis:'''
Posse igitur ipsius per quosdam sanctos lux nominatur, non sensibilis aut rationalis sive intelligibilis, sed lux omnium quae lucere possunt, quoniam ipso posse nihil lucidius esse potest nec clarius nec pulchrius. Respicias igitur ad lucem sensibilem, sine qua non potest esse sensibilis visio, et attende quomodo in omni colore et omni visibili nulla est alia hypostasis quam lux varie in variis essendi modis colorum apparens, ac quod luce subtracta nec color nec visibile nec visus manere potest. Claritas vero lucis, ut in se est, visivam potentiam excellit. Non igitur videtur, uti est, sed in visibilibus se manifestat, in uno clarius, in alio obscurius. Et quanto visibile magis clare lucem repraesentat, tanto nobilius et pulchrius. Lux vero omnium visibilium claritatem et pulchritudinem complicat et excellit. Nec lux se in visibilibus manifestat, ut se visibilem ostendat, immo ut potius se invisibilem manifestet, quando in visibilibus eius claritas capi nequit. Qui enim claritatem lucis in visibilibus invisibilem videt, verius ipsam videt. Capisne ista?

'''Petrus:'''
Eo facilius capio, quo a te pluries haec audivi.

'''Cardinalis:'''
Transfer igitur haec sensibilia ad intelligibilia, puta posse lucis ad posse simpliciter seu posse ipsum absolutum et esse coloris ad esse simplex. Nam ita se habet esse simplex sola mente visibile ad mentem, sicut esse coloris ad sensum visus. Et introspicias, quid videat mens in variis entibus, quae nihil sunt nisi quod esse possunt, et hoc solum habere possunt quod ab ipso posse habent. Et non videbis varia entia nisi apparitionis ipsius posse varios modos; quiditatem autem non posse variam esse, quia est posse ipsum varie apparens.

Nec in his, quae aut sunt aut vivunt aut intelligunt, quicquam aliud videri potest quam posse ipsum, cuius posse esse, posse vivere et posse intelligere sunt manifestationes. Quid enim aliud in omni potentia videri potest quam posse omnis potentiae? Non tamen in omnibus potentiis aut essendi aut cognoscendi posse ipsum, uti est, capi potest perfectissime, sed in illis apparet in uno potentius quam in alio; potentius quidem in intellectuali posse quam sensibili, quanto intellectus potentior est sensu. Sed in se posse ipsum supra omnem potentiam cognitivam, medio tamen intelligibilis posse, videtur verius, quando videtur excellere omnem vim capacitatis intelligibilis posse. Id quod intellectus capit intelligit. Quando igitur mens in posse suo videt posse ipsum ob suam excellentiam capi non posse, tunc visu supra suam capacitatem videt, sicut puer videt quantitatem lapidis maiorem, quam fortitudo suae potentiae portare posset. Posse igitur videre mentis excellit posse comprehendere.

Unde simplex visio mentis non est visio comprehensiva, sed de comprehensiva se elevat ad videndum incomprehensibile. Uti dum videt unum maius alio comprehensive, se elevat, ut videat illud quo non potest esse maius. Et hoc quidem est infinitum, maius omni mensurabili seu comprehensibili.

Et hoc posse videre mentis supra omnem comprehensibilem virtutem et potentiam est posse supremum mentis, in quo posse ipsum maxime se manifestat; et est interminatum citra posse ipsum. Nam est posse videre ad posse ipsum tantum ordinatum, ut mens praevidere possit, quorsum tendit; sicut viator praevidet terminum motus, ut ad desideratum terminum gressus dirigere possit. Mens igitur nisi quietis et desiderii ac laeticiae suae felicitatisque terminum a remotis videre posset, quomodo curreret, ut comprehendat? Apostolus recte admonebat sic per nos esse currendum, ut comprehendamus. Collige igitur haec, ut videas omnia ad hoc ordinata, ut mens ad posse ipsum, quod videt a remotis, currere possit et incomprehensibile meliori quo potest modo comprehendat; quia posse ipsum est solum potens, cum apparuerit in gloria maiestatis, satiare mentis desiderium. Est enim illud quid, quod quaeritur.
Videsne quae dixi.

'''Petrus:'''
Video haec vera quae dixisti, licet excellant capacitatem. Nam quid aliud satiare posset mentis desiderium quam posse ipsum, posse omnis posse, sine quo nihil quicquam potest? Si enim aliud posset esse quam posse ipsum, quomodo sine posse posset? Et si sine posse non posset, utique a posse ipso haberet quod posset.

Non satiatur mens nisi comprehendat, quo nihil melius esse potest. Et hoc non potest esse nisi posse ipsum, posse scilicet omnis posse. Recte igitur vides solum posse ipsum, hoc quid quod quaeritur per omnem mentem, esse principium mentalis desiderii, quia est quo nihil prius esse potest, et finem eiusdem mentalis desiderii, cum nihil ultra posse ipsum desiderari possit.

'''Cardinalis:'''
Optime. Vides nunc, Petre, quantum tibi confert consuetudo colloquii ac lectura opusculorum meorum, ut me facile intelligas. De posse ipso – non dubito – quaecumque video, et tu mox mente apposita videbis. Nam cum posse ipsum omnis quaestio de «potest» praesupponat, nulla dubitatio moveri de ipso potest; nulla enim ad ipsum posse pertinget.

Qui enim quaereret an posse ipsum sit, statim, dum advertit, videt quaestionem impertinentem, quando sine posse de ipso posse quaeri non posset. Minus quaeri potest an posse ipsum sit hoc vel illud, cum posse esse et posse esse hoc et illud posse ipsum praesupponant. Et ita posse ipsum omnem quae potest fieri dubitationem antecedere constat. Nihil igitur certius eo, quando dubium non potest nisi praesupponere ipsum, nec quicquam sufficientius aut perfectius eo excogitari potest. Sic ad ipsum non potest quicquam addi nec ab eo separari aut minui.

'''Petrus:'''
Solum quaeso nunc dicito, an iam clarius aliquid quam ante de primo velis revelare. Nam saepe habunde, licet non quantum dici potest, multa dixisti.
 

'''Cardinalis:'''
Hanc nunc facilitatem tibi pandere propono prius non aperte communicatam, quam secretissimam arbitror: puta omnem praecisionem speculativam solum in posse ipso et eius apparitione ponendam, ac quod omnes qui recte viderunt, hoc conati sunt exprimere.

Qui enim unum tantum affirmabant, ad posse ipsum respiciebant. Qui unum et multa dixerunt, ad posse ipsum et eius multos apparitionis essendi modos respexerunt.

Qui nihil novi posse fieri dixerunt, ad posse ipsum omnis posse esse aut fieri respexerunt. Qui vero mundi et rerum novitatem affirmant, ad ipsius posse apparitionem mentem converterunt. Quasi si quis ad posse unitatis visum mentis converteret, ille utique in omni numero et pluralitate non videret nisi posse ipsum unitatis, quo nihil potentius, et videret omnem numerum non nisi apparitionem ipsius posse unitatis innumerabilis et interminabilis. Numeri enim nihil sunt nisi speciales modi apparitionis ipsius posse unitatis. Et melius hoc posse apparet in impari ternario quam quaternario, et melius in perfectis certis numeris quam aliis. Sic genera et species et quaeque talia referenda sunt ad modos essendi apparitionis ipsius posse.

Qui dicunt non esse plures formas quae dant esse, ad posse ipsum, quo nihil sufficientius, respexerunt. Et qui plures dicunt specificas formas, ad specificos essendi modos apparitionis ipsius posse attendunt.

Qui dixerunt deum fontem idearum et plures esse ideas, hoc dicere voluerunt quod dicimus, scilicet deum posse ipsum quod variis et specie differentibus essendi modis apparet. Qui negant ideas et tales formas, ad posse ipsum respexerunt, quod solum est quid ipsum omnis posse.

Qui nihil posse interire dicunt, ad posse ipsum aeternum et incorruptibile respiciunt. Qui mortem aliquid esse dicunt et res interire putant, ad modos essendi apparitionis ipsius posse visum convertunt. Qui dicunt deum – patrem omnipotentem – creatorem caeli et terrae, id quod nos dicimus dicunt, scilicet posse ipsum, quo nihil omnipotentius, creare caelum et terram et omnia per suam apparitionem. Nam in omnibus, quae sunt aut esse possunt, non potest quicquam aliud videri quam posse ipsum, sicut in omnibus factis et faciendis posse primi facientis et in omnibus motis et movendis posse primi motoris. Talibus igitur resolutionibus vides cuncta facilia et omnem differentiam transire in concordantiam.

Velis igitur, mi Petre valde dilecte, mentis oculum acuta intentione ad hoc secretum convertere et cum ista resolutione nostra scripta et alia, quaecumque legis, subintrare et maxime te exercitare in libellis et sermonibus nostris singulariter «De dato lumine», qui bene intellectus secundum praemissa, idem continet quod iste libellus. Item «De icona sive visu dei» et «De quaerendo deum» libellos in memoria tua recondas, ut in his theologicis melius habitueris, et istis memoriale apicis theoriae, quod nunc quam breviter subicio, magno affectu coniungas. Eris, spero, acceptus dei contemplator et pro me inter sacra indesinenter orabis.


&lt;center&gt;'''&lt;Memoriale apicis theoriae&gt;'''&lt;/center&gt;


Apex theoriae est posse ipsum, posse omnis posse, sine quo nihil quicquam potest contemplari. Quomodo enim sine posse posset?

I. Ad posse ipsum nihil addi potest, cum sit posse omnis posse. Non est igitur posse ipsum posse esse seu posse vivere sive posse intelligere; et ita de omni posse cum quocumque addito, licet posse ipsum sit posse ipsius posse esse et ipsius posse vivere et ipsius posse intelligere.

II. Non est, nisi quod esse potest. Esse igitur non addit ad posse esse. Sic homo non addit aliquid ad posse esse hominem, nec homo iuvenis addit aliquid ad posse esse hominem iuvenem vel hominem magnum. Et quia posse cum addito ad posse ipsum nihil addit, acute contemplans nihil videt quam posse ipsum.

III. Nihil potest esse prius ipso posse. Quomodo enim sine posse posset? Sic nihil ipso posse potest esse melius, potentius, perfectius, simplicius, clarius, notius, verius, sufficientius, fortius, stabilius, facilius, et ita consequenter. Et quia posse ipsum omne posse cum addito antecedit, non potest nec esse nec nominari nec sentiri nec imaginari nec intelligi. Omnia enim talia id, quod per posse ipsum significatur, praecedit, licet sit hypostasis omnium sicut lux colorum.

IV. Posse cum addito imago est ipsius posse, quo nihil simplicius. Ita posse esse est imago ipsius posse, et posse vivere imago ipsius posse, et posse intelligere imago ipsius posse. Verior tamen imago eius est posse vivere, et adhuc verior posse intelligere. In omnibus igitur videt contemplator posse ipsum, sicut in imagine videtur veritas. Et sicut imago est apparitio veritatis, ita omnia non sunt nisi apparitiones ipsius posse.

V. Sicut posse mentis Aristotelis se in libris eius manifestat, non quod ostendant posse mentis perfecte, licet unus liber perfectius quam alius, et libri non sunt ad alium finem editi, nisi ut mens se ostendat, nec mens ad edendum libros fuit necessitata, quia libera mens et nobilis se voluit manifestare, ita posse ipsum in omnibus rebus. Mens vero est ut liber intellectualis in se ipso et omnibus intentionem scribentis videns.

VI. Quamvis in libris Aristotelis non contineatur nisi posse mentis eius, tamen hoc ignorantes non vident. Ita quamvis in universo non contineatur nisi posse ipsum, tamen mente carentes hoc videre nequeunt. Sed viva lux intellectualis, quae mens dicitur, in se contemplatur posse ipsum. Sic omnia propter mentem, et mens propter videre posse ipsum.

VII. Posse eligere in se complicat posse esse, posse vivere et posse intelligere. Et est posse liberae voluntatis nequaquam a corpore dependens, sicut dependet posse concupiscentiae desiderii animalis. Hinc non sequitur corporis infirmitatem. Numquam enim antiquatur aut deficit, sicut concupiscentia et sensus in antiquis, sed semper manet et dominatur sensibus. Non enim semper sinit oculum inspicere, quando inclinatur, sed avertit, ne videat vanitatem et scandalum, ita ne comedat esuriens, et ita de aliis. Videt igitur mens laudabilia et scandalosa, virtutes et vitia, quae non videt sensus, et cogere potest sensus stare suo iudicio et non proprio desiderio.

Et in hoc experimur posse ipsum in posse mentis potenter et incorruptibiliter apparere et separatum esse a corpore habere. De quo minus miratur, qui virtutes certarum herbarum a corporibus herbarum separatas in aqua vitae esse experitur, quando eandem videt operationem aquae vitae, quam habuit herba, antequam in ipsa mergeretur.

VIII. Quae mens videt, intelligibilia sunt et sensibilibus priora. Videt igitur mens se. Et quoniam videt posse suum non esse posse omnis posse, quando multa sibi sunt impossibilia, hinc se non esse posse ipsum, sed ipsius posse imaginem videt. In suo itaque posse cum videat posse ipsum et non sit nisi suum posse esse, tunc videt se esse modum apparitionis ipsius posse; et hoc ipsum in omnibus quae sunt similiter videt. Sunt igitur omnia, quae mens videt, modi apparitionis ipsius incorruptibilis posse.

IX. Esse corporis, licet sit ignobilius et infimum, sola mente videtur. Id enim quod sensus videt, accidens est quod non est, sed adest. Hoc quidem esse corporis, quod non est nisi posse esse corporis, nullo sensu attingitur, cum non sit nec quale nec quantum; ita non est divisibile nec corruptibile. Dum enim divido pomum, non divido corpus. Est enim pars pomi ita corpus sicut integrum pomum. Corpus autem est longum, latum et profundum, sine quibus non est corpus nec perfecta dimensio. Esse corporis est esse perfectae dimensionis. Corporalis longitudo non est separata a latitudine et profunditate, sicut nec latitudo a longitudine et profunditate; sic nec profunditas a longitudine et latitudine. Nec sunt partes corporis, cum pars non sit totum. Longitudo enim corporis corpus est; sic et latitudo atque profunditas. Neque longitudo ipsius esse corporalis, quae est corpus, est aliud corpus quam latitudo ipsius esse corporis aut profunditas; sed quaelibet harum idem corpus indivisibile et immultiplicabile. Licet longitudo non sit latitudo aut profunditas, est tamen principium latitudinis, et longitudo cum latitudine principium profunditatis. Sic videt mens posse ipsum in esse corporis unitrino incorruptibiliter apparere.

Et quoniam sic videt in esse corporis infimo, videt et &lt;in&gt; omni esse nobiliori nobiliori et potentiori modo apparere, et in se ipso clarius quam in esse vivo aut corporeo. Quomodo autem posse ipsum unitrinum clare appareat in mente memorante, intelligente et volente, mens sancti Augustini vidit et revelavit.

X. In operatione seu factione certissime mens videt posse ipsum apparere in posse facere facientis et in posse fieri factibilis et in posse conexionis utriusque. Nec sunt tria posse, sed idem posse est facientis, factibilis et conexionis. Sic in sensatione, visione, gustatione, imaginatione, intellectione, volitione, electione, contemplatione et cunctis bonis et virtuosis operibus videt unitrinum posse relucentiam ipsius posse, quo nihil operosius nec perfectius. Vitiosa autem opera, quia posse ipsum in ipsis non relucet, inania, mala et mortua, lucem mentis obtenebrantia et inficientia mens experitur.

XI. Non potest esse aliud substantiale aut quiditativum principium, sive formale sive materiale, quam posse ipsum. Et qui de variis formis et formalitatibus, ideis ac speciebus locuti sunt, ad posse ipsum non respexerunt, quomodo in variis generalibus et specialibus essendi modis se, ut vult, ostendit. Et ubi non relucet, illa carent hypostasi, uti inane, defectus, error, vitium, infirmitas, mors, corruptio et talia illa carent entitate, quia carent ipsius posse apparitione.

XII. Per posse ipsum deus trinus et unus, cuius nomen omnipotens seu posse omnis potentiae, apud quem omnia possibilia et nihil impossibile et qui fortitudo fortium et virtus virtutum, significatur. Cuius perfectissima apparitio, qua nulla potest esse perfectior, Christus est nos ad claram contemplationem ipsius posse verbo et exemplo perducens. Et haec est felicitas, quae solum satiat supremum mentis desiderium.

Pauca haec sola sunt, quae sufficere possunt.


&lt;center&gt;''Explicit libellus de apice theoriae.''&lt;/center&gt;

&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>mxungy0qa53n8zohgxrhjje80q3c14n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXVII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57319</id>
    <revision>
      <id>186277</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:51:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXVI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI |Post=XXXVIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=60 to=60 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXVI |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI |Post=XXXVIII |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="332" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
|Post=XXXVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=60 to=60 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
|Post=XXXVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>7x7dyy46r1bly4swkdhwgibacpf8eer</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186278</id>
      <parentid>186277</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:52:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="332" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
|Post=XXXVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=60 to=61 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVI
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVI
|Post=XXXVIII
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ghtvha3r38plxiclogv56dqyu9fmx39</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXVIII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57320</id>
    <revision>
      <id>186280</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:52:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXVII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII |Post=XXXIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=62 to=63 /&gt;  |Ante= XXXVII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII |Post=XXXIX |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
|Post=XXXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=62 to=63 /&gt;

|Ante= XXXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
|Post=XXXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>rzvuwhxdhdi4j08mm2itygvxfas3w31</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186283</id>
      <parentid>186280</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:54:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
|Post=XXXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=62 to=62 /&gt;

|Ante= XXXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
|Post=XXXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>gktzdvyx0uf723y4nlfch7m8dt3nne8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186284</id>
      <parentid>186283</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:54:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="328" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
|Post=XXXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=62 to=62 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVII
|Post=XXXIX
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>fq7i53tf40twmsio5hkjg2nk7vzujaq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XXXIX</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57321</id>
    <revision>
      <id>186281</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:53:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII |Post=XL |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=64 to=65 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII |Post=XL |PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=XL
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=64 to=65 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=XL
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>j0gh9aerwzmeppxcsrslhhjk9f9ah3z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186282</id>
      <parentid>186281</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:54:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=XL
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=63 to=64 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=XL
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>a2lfdwalor4s5xxduwvlovqpxp5v4dp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186285</id>
      <parentid>186282</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:55:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=XL
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=63 to=63 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=XL
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/XL
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>kzjnsyalonkst14kn40yi0738i9imen</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cornelia Puella Americana/XL</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57322</id>
    <revision>
      <id>186286</id>
      <timestamp>2022-08-16T17:55:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens '&lt;div class=text&gt; {{Liber |Ante= XXXIX |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX |Post= |PostNomen=Cornelia Puella Americana/ }} &lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=63 to=63 /&gt;  {{Liber |Ante= XXXVIII |AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII |Post= |PostNomen=Cornelia Puella Americana/ }} &lt;/div&gt;'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
|Post=
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=63 to=63 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>jn1s282w1whhfk7npggg1a6bryx094x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186287</id>
      <parentid>186286</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:56:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="452" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
|Post=Suggestive Questions on Each Chapter
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=63 to=63 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=Suggestive Questions on Each Chapter
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>teo0lw0o1jtui6u9g26slcj0bca5r4n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>186288</id>
      <parentid>186287</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:56:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JimKillock</username>
        <id>19003</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="452" xml:space="preserve">&lt;div class=text&gt;
{{Liber
|Ante= XXXIX
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXIX
|Post=Suggestive Questions on Each Chapter
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter
}}
&lt;pages index=&quot;Cornelia_Mima_Maxey.pdf&quot; from=64 to=65 /&gt;

{{Liber
|Ante= XXXVIII
|AnteNomen=Cornelia Puella Americana/XXXVIII
|Post=Suggestive Questions on Each Chapter
|PostNomen=Cornelia Puella Americana/Suggestive Questions on Each Chapter
}}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>1absfmxrz9cpixs9mulh1lf24i4ri50</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Scriptor:Antonius Astesanus</title>
    <ns>102</ns>
    <id>57323</id>
    <revision>
      <id>186305</id>
      <timestamp>2022-08-16T19:03:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Timotheus Maria Ioseph</username>
        <id>23759</id>
      </contributor>
      <comment>Paginam instituit, scribens ''''Antonius Astesanus''' (1412-1463), italice ''Antonio Astesano'', francogallice ''Antoine d'Asti'', fuit scriptor et poeta italicus, inter annos 1448 et 1453 secretarius ducis Caroli Aurelianensis.  ==Opera== * [[De Iohanna gallica virgine bellica]] (1435) * De origine et de vario regimine civitatis Mediolani (1448) * Elegiarum libri IV (1448) * Carmen de varietate fortunae, sive de vita et gestis civium astensium (1450-1453) * Epistolarum heroicarum libri...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="833" xml:space="preserve">'''Antonius Astesanus''' (1412-1463), italice ''Antonio Astesano'', francogallice ''Antoine d'Asti'', fuit scriptor et poeta italicus, inter annos 1448 et 1453 secretarius ducis Caroli Aurelianensis.

==Opera==
* [[De Iohanna gallica virgine bellica]] (1435)
* De origine et de vario regimine civitatis Mediolani (1448)
* Elegiarum libri IV (1448)
* Carmen de varietate fortunae, sive de vita et gestis civium astensium (1450-1453)
* [[Epistolarum heroicarum libri III]] (1451)
* De admirabile candide crucis apparitione apud Baionam (1452)
* De re funerea (1461)
* Summa de casibus conscientiae (publ. ca. 1473)
* [[«Tempus quod regnat clamidem dimisit acerbam»]] (translatio latina carminis Caroli Aurelianensis)
* [[Epistolae Caroli Aurelianensis]] (ab Antonio scriptae)

[[Categoria:Saeculi quinti decimi scriptores|Astesanus]]</text>
      <sha1>sqzpzapapmw2tqym9b0mt945wpdlq8h</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>