Уикипедия kkwiki https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Таспа Арнайы Талқылау Қатысушы Қатысушы талқылауы Уикипедия Уикипедия талқылауы Сурет Сурет талқылауы МедиаУики МедиаУики талқылауы Үлгі Үлгі талқылауы Анықтама Анықтама талқылауы Санат Санат талқылауы Портал Портал талқылауы Жоба Жоба талқылауы TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Topic 0 1030 3064510 3062141 2022-08-26T20:45:17Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Мемлекет |Қазақша атауы = Қазақстан Республикасы<br>Qazaqstan Respublikasy |Шынайы атауы = |Атау септігі = Қазақстан |Елтаңба = Emblem_of_Kazakhstan_latin.svg |Байрақ = Flag of Kazakhstan.svg |Ұраны = Алаш! <small>(тарихи)</small><br />Алға Қазақстан! <small>(ресми емес)</small> |Әнұранның аты = Менің Қазақстаным (әнұран) |Аудио = Kazakhstan National Anthem 2012.ogg |Картада = Kazakhstan (orthographic projection).svg |карта тақырыбы = |Картада2 = |lat_dir = N|lat_deg = 48|lat_min = 57|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 66|lon_min = 14|lon_sec = 0 |region = KZ |CoordScale = 10000000 |Тілдері = [[Қазақ тілі]] — мемлекеттік тіл<ref>Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл - қазақ тілі. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 7-бап, 1 бөлім</ref><br />[[орыс тілі]] — ресми<ref>Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 7-бап, 2 бөлім</ref> |Мемлекеттік діні = Зайырлы мемлекет |Үкімет түрі = [[Президенттік республика|Президенттік]] [[Унитарлы мемлекет|унитарлы]] [[республика]]<ref>Қазақстан Республикасы - президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 2-бап, 1 бөлім</ref> |Құрылды = [[1465 жыл]]<br>[[Қазақ хандығы]] |Тәуелсіздік күні = [[16 желтоқсан]] [[1991 жыл]]ы |Тәуелсіздігін алды = [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дан |Астанасы = [[Сурет:Emblem of Nur-Sultan-1.svg|22px]] [[Нұр-Сұлтан]] |Ірі қалалары = [[Алматы]], [[Нұр-Сұлтан]], [[Шымкент]], [[Қарағанды]], [[Ақтөбе]], [[Тараз]], [[Павлодар]], [[Өскемен]] |Басшы қызметі = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]]<br />[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-министрі]]<br />[[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Парламент Сенатының төрағасы]]<br />[[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Парламент Мәжiлiсі төрағасы]] |Басшылары = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br />[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]<br />[[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]<br />[[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]] |Жер аумағы бойынша орны = 9-шы |Жер аумағы = 2 724 902 |Судың үлесі = 2,8 |Этнохороним = [[Қазақстан халқы|қазақстандық, қазақстандықтар]] |Халық саны бойынша орны = 62-ші |Жұрты = {{өсім}} 19 172 524<ref name="stat2022">{{cite web|url=https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT459124&|lang=kk|title=Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|author=|date=2022-06-01|work=Әлеуметтік және демографиялық статистика департаменті|publisher=stat.gov.kz|accessdate=2022-07-22|lang=kk}}</ref> |Сарап жылы = 2022 |Санақ бойынша халық саны = {{өсім}} 19 169 550<ref>{{cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-premer-ministr-askar-mamindi-kabyldady-8114629 |title=Мемлекет басшысы Премьер-Министр Асқар Маминді қабылдады|author=|date=8 желтоқсан 2021|work=|publisher=akorda.kz|accessdate=2022-08-17|lang=}}</ref> |Санақ жылы = 2021 |Халық тығыздығы = 7,1<ref>{{cite web|url=https://countrymeters.info/en/Kazakhstan|title=Kazakhstan Population|author=|date=|work=|publisher=countrymeters.info|accessdate=2022-08-19|lang=en}}</ref> |Тығыздық бойынша орны = 184-ші |ЖІӨ (АҚТ) = {{өсім}} 534,271 млрд.<ref name=IMF>{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=67&pr.y=1&sy=2017&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=916&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title=World Economic Outlook Database, April 2019|publisher=International Monetary Fund|website=IMF.org|accessdate=7 мамыр 2019}}</ref> |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2019 |ЖІӨ (АҚТ) орны = 41-ші |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = {{өсім}} 28,514<ref name=IMF /> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 53-ші |ЖІӨ (номинал) = {{құлдырау}} 164,207 млрд.<ref name=IMF /> |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2019 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны = 54-ші |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = {{құлдырау}} 8,763<ref name=IMF /> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 71-ші |АДИ = {{өсім}} 0,800 |АДИ жылдық есебі = 2017 |АДИ бойынша орны = 58-ші |АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">өте жоғары</span> |Әуе компаниясы = [[Air Astana]], [[SCAT]], [[Qazaq Air]], [[FlyArystan]] |Валютасы = [[Қазақстан теңгесі]] '''{{Unicode|₸}}'''<br />([[ISO 4217|KZT, код 82]]) |Интернет үйшігі = [[.kz]], [[.қаз]] |ISO = KZ |Телефон коды = 7-6xx, +7-7xx |Уақыт белдеулері = +5, +6 |Түсініктемелер = }} {{мағына|Қазақстан (айрық)}} '''Қазақстан''' ({{audio-nohelp|Kk-kazakhstan.ogg|Қазақстан}} {{IPA|[qɑzɑqˈstɑn]}}), толық атауы '''Қазақстан Республикасы''' ({{audio-nohelp|Kk-republic-of-kazakhstan.ogg|Қазақстан Республикасы}}) — [[Шығыс Еуропа]] мен [[Орталық Азия]]да орналасқан [[мемлекет]]. Батысында [[Еділ|Еділдің төменгі ағысынан]], шығысында [[Алтай таулары]]на дейін 3 000 км-ге, солтүстіктегі [[Батыс Сібір жазығы]]нан, оңтүстіктегі [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тәңір тауы|Тянь-Шань тау жүйесіне]] 1 600 км-ге созылып жатыр. Қазақстан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдеріне, Еділ өзені және [[Еділ-Дон каналы]] арқылы [[Азов теңізі]] мен [[Қара теңіз]]ге шыға алады. Мұхитқа тікелей шыға алмайтын мемлекеттердің ішінде Қазақстан — ең үлкені. Қазақстан бес мемлекетпен шекаралас, соның ішінде әлемдегі құрлықтағы ең ұзын шекара, солтүстігінде және батысында [[Ресей]]мен — 7591 км құрайды. Оңтүстігінде: [[Түрікменстан]] — 426 км, [[Өзбекстан]] — 2354 км және [[Қырғызстан]] — 1241 км, ал шығысында: [[Қытай|Қытаймен]] — 1782 км шектеседі. Жалпы құрлық шекарасының ұзындығы — 13394 км. Батыста [[Каспий теңізі]]мен (2000 км), оңтүстік батыста [[Арал теңізі]]мен шайылады<ref>[https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстанның_географиялық_орны_мен_шекаралары#Шекарасы Қазақстанның географиялық орны мен шекаралары]</ref>. [[2022 жыл]]дың [[1 маусым]]дағы елдегі тұрғындар саны — 19 222 625<ref name="stat2022"/>, [[Халық саны бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі|бұл әлем бойынша 62-орын]]. Жер көлемі жағынан [[Жер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі|әлем елдерінің ішінде 9-орын алады]] (2 724 902 км²). Елдің астанасы — [[Нұр-Сұлтан|Нұр-Сұлтан қаласы]]. [[Мемлекеттік тіл]]і — [[қазақ тілі]]. Ресми тілі — [[орыс тілі]]. Қазақстанның ұлттық құрамы алуан түрлі. Халықтың басым бөлігін тұрғылықты [[қазақтар|қазақ]] халқы құрайды, пайыздық үлесі — 70,18%<ref>[https://qazaqstan.tv/news/149278/ Биылғы Ұлттық халық санағының алғашқы нәтижесі белгілі болды]</ref>, [[орыстар]] — 18,42%, [[өзбектер]] — 3,29%, [[украиндар]] — 1,36%, [[ұйғырлар]] — 1,48%, [[татарлар]] — 1,06%, басқа халықтар 5,38% <ref name="etno2021">{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT414397|title=Численность населения Казахстана по отдельным этносам на начало 2021 года|author=|website=[[Комитет по статистике МНЭ РК|Комитет по статистике Министерства национальной экономики Казахстана]]|date=|publisher=|lang=ru|accessdate=2021-05-01}}</ref>. Халықтың 75% астамын [[Мұсылман|мұсылмандар]] құрайды, [[Православ шіркеуі|православты]] [[Христиандық|христиандар]] — 21%, қалғаны басқа да дін өкілдері.<ref name="2009 Census">{{cite web |url=http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx|title=The results of the national population census in 2009|date=12 қараша 2010|publisher=Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan|accessdate=21 January 2010}}</ref> Экономикалық көрсеткіштері бойынша дамушы экономика ретінде қарастырылады. Елдің жалпы ішкі өнімі ЖІӨ (номинал) = $205,539 млрд (2018). Экономиканың негізгі бағыты — отын-энергетика саласындағы шикізат өндіру, ауыл шаруашылығы (егіншілік). Елдің негізгі валютасы — [[Қазақстан теңгесі|теңге]]. [[1991 жыл]]дың [[16 желтоқсан]] күні [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-ның ыдырауына байланысты өз егемендігін жариялады және халықаралық қауымдастық тарапынан тәуелсіз мемлекет ретінде мойындалды. [[1992 жыл]]дың [[2 наурыз]]ынан бастап [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ-ның толыққанды мүшесі]]. Сонымен қатар [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]на, [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына]], [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]на және [[Еуразия Экономикалық Қауымдастығы|Еуразиялық Экономикалық Қауымдастығы]] сияқты басқа да бірнеше [[халықаралық ұйымдар]]дың құрамына кіреді. == Этимологиясы == Қазақстан сөзі '''''[[Қазақтар|Қазақ]]''''' <ref>[http://www.abai.kz/content/kazak-sozinin-magynasy "Қазақ" сөзінің мағынасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101214222829/http://abai.kz/content/kazak-sozinin-magynasy |date=2010-12-14 }}</ref><ref>[http://abai.kz/node/655 «ҚАЗАҚ» ДЕГЕН ЭТНОНИМНІҢ ШЫҒУ ТЕГІ. ОНЫ «КАЗАК» ЭТНОНИМІНЕ ҚАНДАЙ ҚАТЫСЫ БАР?]</ref> және '''''Стан''''' сөздерінен құралған, яғни ''Қазақ елі'' деген мағына береді. Соңғы кездері халық арасында '''''Қазақ елі''''', '''''Ұлы дала елі''''' және '''''Қазақия''''' деген атаулар қолданылуда<ref>[http://www.nlrk.kz/page.php?page_id=826&lang=1 Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы, Батырғалиұлы Мағаз. Әдебиет қазақия, 1908 жыл] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130601155000/http://www.nlrk.kz/page.php?page_id=826&lang=1 |date=2013-06-01 }}</ref><ref>[http://www.namys.kz/?p=680 Үздіктер ішінде Қазақия жоқ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140831045202/http://www.namys.kz/?p=680 |date=2014-08-31 }}</ref><ref>[http://anatili.kz/?cat=20 "Ана тілі" газеті, ҚАЗАҚИЯ ҚАЛАЛАРЫ]</ref>. == Тарихы == {{main|Қазақстан тарихы}} {{Қазақстан тарихы}} === Ежелгі Қазақстан === Қазіргі Қазақстан жерін ежелгі адамзат баласы бұдан 1 миллиондай жыл бұрын мекен еткен. Қола дәуірінде Сібірдің, Жайық өңірінің, Қазақстан мен [[Орта Азия]]ның ұлан-ғайыр далаларын тегі және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді. Бұл тайпалар өзінше бір үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Мұны ғылымда [[Андронов мәдениеті|Андрон мәдениеті]] деп атайды. Ерте [[темір ғасыры]] дәуірінде (біздің заманымыздан бұрынғы I мыңжылдық ортасы) Қазақстанда тайпалық одақтар қалыптасты. Қазақстанның оңтүстік, шығыс және орталық аудандарын мекендеген тайпалар [[сақ]] тайпалар одағына, ал батыс, солтүстік аудандарындағы тайпалар [[савроматтар]] тайпалық бірлестігіне бірікті. Біздің заманымыздан бұрынғы 3-ғасырда Қазақстан жерінде кейбір тайпалар өз мемлекетін құрып, алыс-жақын елдермен саяси қарым-қатынастарға түсті. Олардың алғашқылары сюнну (ғұндар) болатын. Зерттеушілер ғұндарды түріктердің арғы ата-бабалары деп есептейді. Бұл бірлестікті [[Мөде қаған|Мөде]] басқарған кезде ғұндар бүкіл әлемге танылды. Ғұндардың батысқа жорығы “Халықтардың ұлы қоныс аударуына” түрткі болды. Жетісуда ежелгі [[тиграхауда сақтары]]ның жерін мұра етіп алған усундер ([[Үйсін мемлекеті|үйсіндер]]) біздің заманымыздан бұрынғы 160 ж. шамасында Іле алқабында өз мемлекетін құрды. Олар [[Қаңлылар|Қаңлы мемлекетімен]] шектесті. Бұл тайпалар құрған мемлекеттер [[Қытай]], [[Парфия]], [[Рим]] және [[Кушан империясы]] сияқты елдермен саяси, экономикалық және мәдени байланыс орнатқан. === Ерте орта ғасырлардағы Қазақстан (Түркі дәуірі)=== ====Қазақстан аумағындағы ерте орта ғасырдағы мемлекеттер (VI-IX ғғ)==== VI ғасырдың басында бүгінгі қазақ жерінде аса күрделі бетбұрыстар болған. [[Алтай аймағы|Алтай-Сібір]], [[Моңғолия]] жерінде [[Түркі тайпалары|түркі тайпаларының]] үстем тап өкілдері бірігіп, әскер күшіне сүйенген [[Түрік қағанаты]] атты ерте [[Мемлекеттің тарихи түрлері|феодалдық мемлекет]] құрды. Олардың жері шығыс [[Корея]]дан бастап, [[Орта Азия]]ның жерін де қамтылған. Қазақстан да бұл қағандықтың құрамына кірген. Бұл [[мемлекет]] туралы жазба деректер түрік тайпаларының өз тілінде жазылған «[[Үлкен күлтегін]]», «[[Тоныкөк]]» [[құлпытас]]тарындағы жазуларынан белгілі. [[Махмұд Қашқари]], [[Рашид-ад-дин]]нің тарихи жазбаларынан көптеген құнды деректер алуға болады. [[Шығыс Рим империясы|Византия]], [[Қытай]] [[тарихшы]]лары да мол мәлімет береді. Қазақстанның тарихында бұл мерзім «[[Түрік дәуірі]]» (VI-XIII ғ. ғ.) деген атпен белгілі. Қазақ жерінде көрсетілген мерзімде бірнеше феодалдық мемлекеттер өздерінің [[саяси-әкімшілік билік]]терін жүргізді. Қазақстанда [[Алғашқы қауым|алғашқы қауымдық құрылыстан]] кейін V ғасырдан [[феодалдық қатынастар]] орнай бастады (немісше феод- «жер», аль- «иесі», яғни жердің иесі деген ұғымды береді.). [[Ортағасырлық тайпалар]]дың арасында негізгі екі тап: [[феодалдық тап|феодалдық табы]] мен [[шаруалар табы]] қалыптасады. [[Феодал]]дар мал мен жердің негізгі иесі болады. [[Феодалдық қатынастар]]дың орнауы Қазақстанның оңтүстігінде басқа өңірлерге қарағанда жедел жүрді. Орта ғасырлардағы [[Қазақстан тарихы]]ның басты ерекшеліктерінің бірі осы феодалдық-патриархаттық қатынастардың орнауы болды. {{See also|Түрік қағанаты|Батыс Түрік қағанаты|Түргеш қағанаты|Қарлұқ қағанаты}} === Орта ғасырлардағы Қазақстан (Оғыз дәуірі) === {{Толықтыру}} Орта ғасырларда қазіргі Қазақстан жерін [[Қарахан мемлекеті|Қарахан]], [[Қарақытай мемлекеті|Қарақытай]], [[Оғыз мемлекеті|Оғыз]], [[Қимақ қағанаты|Қимақ]] мемлекеттері өмір сүрді. === Ресей империясының құрамындағы Қазақстан === Қазақстанды Ресейдің отарлауы 1731 жылы [[Кіші жүз|Кіші Жүз]] ханы [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайырдың]] [[Ресей империясы|Ресейге]] қосылуынан басталды. Бұл процесс 130 жылдан аса уақытқа созылып, 19 ғасырдың 60 жылдарының ортасына қарай толық жүзеге асырылды. 1731–1860 жылдары Қазақстан Ресейге, көбіне сөз жүзінде ғана бағынып, іс жүзінде ру, тайпа билеушілері дербес саясат жүргізді. Патша өкіметі халық көтерілістерін аяусыз басып отырғанымен, елдің ішкі істеріне (сот жүйесіне, ру аралық мәселелерге) араласпады. Ел ішіндегі беделді адамдарға, ру басыларына жалақы тағайындап, әр түрлі атақтар беріп, екінші жағынан әкімшілік реформалар жасап, көнбегендерін жазалау арқылы өз билігін күшейтті. * 1822 ж. “Сібір қазақтары туралы жарғы”, 1824 ж. “Орынбор қазақтары жөніндегі жарғы” деген құжаттармен қазақ жерін басқару тәртібі белгіленді. Осы заңдар бойынша Орта жүз бен Кіші жүз хандықтары жойылды. Кіші жүзде хандық биліктің орнына Ресейдегі сияқты әкімшілік басқару жүйесі қалыптасты. Ал Орта жүзде “аға сұлтан” деген басқарушы қызмет енгізілді. Ішкі округтер құрылды. Округтер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді. * 19-ғасырдың басында Хиуа мен Қоқан хандары Оңтүстік Қазақстанға өз бақылауларын орнатты. Қазақтар Қоқан мен Хиуа билеушілеріне қарсы жиі-жиі бас көтеріп отырды. Отарлық езгінің күшеюі, шұрайлы жерлерді тартып алып, бекіністер салу Кенесары Қасымұлы бастаған қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысын (1837–47) тудырды. * 19-ғасырдың 60-жылдарында Қазақстанның Ресейге қосылу кезеңі аяқталды. * 1914 ж. 1-тамызда Ресейдің 1-дүниежүзілік соғысқа тартылуы Қазақстан халқына ауыр соққы болып тиді. * Жаппай наразылықтар нәтижесінде 1916 жылғы көтеріліс шықты. Көтерілістің басталуына патшаның 1916 жылғы 25-маусымдағы майдандағы қара жұмысқа Қазақ пен Түркістан өлкелерінің және ішінара Сібірдің 19-дан 43 жас аралығындағы ер-азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы түрткі болды. Көтерілістің аса ірі ошақтары Жетісу мен Торғайда болды. * 1917 ж. патшаны тақтан құлатқан Ақпан революциясының оқиғалары көп ұзамай Қазақстанға да жетті. * 1917 ж. 21–28 шілдеде Орынборда [[1-Бүкілқазақ съезі]] өтті. Делегаттар ұлттық автономия, жер-су, т. б. мәселелердің шешілуіне, Құрылтай жиналысына әзірлік және қазақ саяси партиясын құру мәселелеріне баса назар аударды. [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Әлихан Бөкейханов]], [[Мұхаметжан Тынышбайұлы|Мұхамеджан Тынышбаев]], [[Міржақып Дулатұлы|Міржақып Дулатов]], [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Жаһанша Досмұхамедов|Жанша Досмұхамедұлы]], [[Халел Досмұхамедов|Халел Досмұхамедұлы]], [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]], т. б. қайраткерлер отаршылдыққа қарсы Алаш партиясын құрды. Олар қазақ халқын отарлық езгіден азат ету ұраны төңірегіне топтасып, қазақтың дербес, тәуелсіз [[Алаш Орда|Алашорда]] демократиялық мемлекетін құруға кірісті. Бірақ көп ұзамай бүкіл Ресейдегі сияқты қазақ жерінде де кеңес билігі орнады. === Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы === 1917 жылы большевистік революциядан кейін Қазақстанда Кеңес билігі орнады. Бірінші дүниежүзілік және азамат соғыстары бүкіл ел шаруашылығын күйретті. 1920-1921 жж. қыста болған жұттың салдарынан ірі қараның жартысына жуығы қырылды. 1921 жылы жаз егінсіз болып, аштық орнады. Тек 20-жылдардың соңына қарай Қазақстан қалпына келді. 1920 жылы Қазақстан автономды, ал 1936 жылы КСРО құрамындағы одақтық республика болды. Аймақтың экономикалық әлсіздігін есепке ала отырып, одақтық үкімет Қазақстан шаруашылығын қарқынды түрде дамытуды алға қойды және 1941 жылы өнеркәсіп өндіріс көлемі 1913 жылмен салыстырғанда сегіз есеге артты. Ірі экономикалық жобаларды орындауға ресурстарды топтастырудың жоспарлық жүйесінің мүмкіндіктері арқасында Қазақстан 30-жылдары көшпелі өлкесінен ірі және өнеркәсіптік, егіншілік пен мал шаруашылығы дамыған, жоғары мәдени деңгейі бар аймаққа айналды. Қазақстан аумағында мыңдаған ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар құрылды, он мыңдаған шақырымға созылған темір және автомобиль жолдары түсті. Қазақстан түрлі түсті және қара металл, көмір, мұнай, бидай, мал шаруашылығы өнімдерінің ірі өндірушісі болды. 1991 жылы Қазақстан үлесіне қорғасын, мырыш, титан, магний, қалайыны өндіруде одақтық өндірістің 70 пайызы, фосфор мен хром өндірісінің 90 пайызы, күміс пен молибденнің 60 пайыздан астамы тиесілі болды. Қазақстан дәнді дақылдардың ірі өндірушісі болды. Алайда, экономикалық дамудағы жетістіктер үшін қазақ халқы құнын өтеді. «Социалистік индустриялау» әдісі қайғылы жағдайға әкелді. Нәтижесінде ұжымдастыру бойынша қозғалыс 30-жылдары аштыққа әкеліп тіреді. Қазақтардың бір бөлігі тобымен Қытайға және көршілес ортаазия елдеріне кетті. 1931-1934 жылдары аштық пен аурудан бір жарым миллион адам қаза тапты, ол этностың 40 пайызын құрады. Қазақстан бұрынғы КСРО аумағындағы негізгі тұрғындардың ең аз бөлігін құраған бірегей республика болды; мұндай жағдай 30-жылдары халықтың көп бөлігінен айырылғаннан емес, КСРО-ның басқа аймақтарынан Қазақстан аумағына жүз мыңдаған адамдарды жарамсыз большевиктік режимде 1937-1938 жж. террор құрбандарына арналған концлагерлер ұйымдастыру арқылы қоныс аудару салдарынан болды. 1935 жылдан 1940 жылға дейінгі кезеңде Батыс Украина, Белоруссия және Литвадан поляктардың жер аударуы көп орын алды (120 мыңға жуық адам). ІІ дүниежүзілік соғыс жылдары Қазақстанға Поволжья немістері, Кавказдан шешендер, ингуштар және басқа да ұлт өкілдері күштеп қоныс аударылды, ал 50-60 жж. тың игеруге байланысты біздің елге Ресей, Украина, Белоруссиядан миллиондаған тұрғындар көшіп келді. Нәтижесінде 1926 жылы республикадағы барлық тұрғынның меншікті салмағы 57,1% құрап, 1939 жылы бұл көрсеткіш 38%-ға дейін төмендеді, ал 1959 жылы небәрі 30 пайызға тең болды. Тек соңғы жылдары қазақтардың меншікті салмағы 50 %-дың көрсеткішке жетті. 70-80 жылдар қарсаңында КСРО-ның экономикалық және әлеуметтік-саяси өміріндегі дағдарыс Қазақстанға да әсер етті. Қатаң жоспарлық жүйе елдің экономикалық дамуын, әлеуметтік саланы тоқыратты. Сондықтан да қайта құру саясаты жариялылық пен демократияға сенген Қазақстан халқынан кең қолдау тапты. Алайда, 1986 жылғы 17 желтоқсанда орын алған Алматыдағы жастардың демократиялық көтерілісінің қатты қысымға алынғаны тағы да «әлеуметтік» жүйенің жарамсыздығын көрсетті. === Қазақстан Республикасы === ==== {{main|Қазақстан тарихы}} ==== '''1990 жылдарда''' 1991 жылы 8 желтоқсанда РКФСР, [[Украина]], [[Беларусь]] басшылары [[Минск]] қаласында кесдесті (Беловеж келісімі). Талқыланған негізгі мәселелер — 1922 жылғы КСРО құру туралы келісім шартты жою, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру. Бас қосуда осы мәселелер туралы құжаттарға қол қойылды. Бұл кездесуге Қазақстан Президенті Н. Ә. Назарбаев та, басқа Орта азиялық республикалардың басшылары да шақырылмады. 1991 жылы 13 желтоқсанда Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, Тәжікстан басшылары Ашхабадта бас қосты. Орта Азия мемлекеттерінің басшылары Минск (Беловеж келісімі) шешімін қолдайтындықтарын білдірді. 1991 жылы 20 желтоқсанда Қазақстан, [[Қырғызстан]], [[Өзбекстан]], [[Тәжікстан]], [[Түрікменстан|Түркіменстан]], РКФСР, Украина, Белорусь, [[Армения]], [[Молдова]] Алматыда бас қосты. Оған [[Грузия]] бақылаушы есебінде ғана қатысты. 1991 жылы 21 желтоқсанда аталған 11 республиканың басшылары КСРО-ны ыдыратып, ТМД-ны құру туралы келісімге қол қойды. Кеңестік жүйенің құрсауынан босап шыққан республикалар «кеңестік», «социалистік» деген атаулардан бас тарта бастады. 1991 жылғы желтоқсанның 10-ы Республика Жоғарғы Кеңесінің сессиясында Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауын Қазақстан Республикасы деп өзгертті. Алматы кездесуі кезінде келісілген мәселелердің аса бір маңыздысы - ядролық қаруға қатысты бірлескен шара жөніндегі келіссөз еді. Оған қолдарында ядролық қаруы бар мемлекет есебінде Белорусь, Қазақстан, Ресей Федерациясы және Украина Республикасының басшылары қол қойды. Мемлекеттер келісімі бойынша — қатысушылар ядролық мәселе жөніндегі саясатты бірлесе жасап, Тәуелсіз Елдер Достастығына енетін барлық республиқалардың ұжымдық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тиісті болды. КСРО-ның ыдырау процессін тездеткен 1991 жылғы тамыз бүлігі 1991 жылдың қазанына қарай көптеген республикалардың өз тәуелсіздігін жариялауына септігін тигізді. 1991 жылы 16 желтоқсанда Республиканың Жоғарғы Қеңесінің жетінші сессиясында «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Заң қабылданды. Осы күні Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялады. Сонымен, 1991 жылғы 16 желтоқсан Республиканың тәуесіздік алған күні. '''Екінші мыңжылдықта''' '''Екінші мыңжылдық 10 жылдарында''' == Географиясы == {{main|Қазақстан географиясы}} Қазақстан Республикасының жер көлемі 2,7 млн шаршы шақырым. Жерінің ауданы жағынан дүние жүзіндегі ең ірі мемлекеттердің қатарына жатады. Бұл көрсеткіш бойынша Ресей, Канада, Қытай, АҚШ, Бразилия, Австралия, Үндістан және Аргентинадан кейін 9-шы орында тұр. Республика Еуразия құрлығының орталығында барлық мұхиттардан бірдей қашықтықта орналасқан. Республика батысында [[Еділ|Еділ өзені]] алабынан шығысында [[Алтай таулары|Алтай тауы]] шыңдарына дейін 3 мың км дейін, солтүстіктегі [[Батыс Сібір жазығы]]нан (Солтүстік Қазақстан жазығы) оңтүстігінде Қызылқұм шөлі мен [[Тәңір тауы|Тянь-Шань]] тау жүйесіне 1600 км-ге дейін созылып жатыр. Қиыр солтүстік нүктесі (55 26 с. е.) Шығыс Еуропа жазығының орталық бөлігі мен Британия аралдарының оңтүстігіне, ал оңтүстік нүктесі (40 56 с. е.) Кавказ сырты мен Оңтүстік Еуропаның Жерорта теңізі өңіріндегі елдердің ендігіне сәйкес келеді. Қазақстан қоңыржай белдеудің орта және оңтүстік ендіктерінде орналасқан. Географиялық орнына қарай орманды дала, дала, шөлейт және шөл зоналары қалыптасқан. Елдің батыс шеті (46 27 ш. б.) Елтон және Басқыншақ көлдері маңына, ал шығыс нүктесі (87 20 ш. б.) Бұқтырма өзенінің бастауына тұспа тұс келеді. Аумағының 10%-ы биік таулы өңірлер, қалған бөлігі [[ойпат]], [[жазық]], [[үстірт]], [[қырат]] жерлер. Қазақстанның ең биік жері — [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі шыңы]] (6995 м, қар құрсауымен қосып есептесе 7010 м). Ол [[Тәңір тауы|Тянь-Шань]] тау жүйесінде орналасқан. Каспий теңізінің шығыс жағалауында елдің ең ойпат жері [[Қарақия ойысы]] теңіз деңгейінен 132 м төменде орналасқан. == Әкімшілік бөлінуі == {{main|Қазақстан әкімшілік бірліктері}} Қазақстан Республикасы — [[унитарлы мемлекет|унитарлы]] мемлекет. Әкішілік құрылымы бойынша құрамына [[Қазақстан әкімшілік бірліктері|17 облыс]], [[Қазақстан қалалары|89 қала]], соның ішінде [[республикалық маңызы бар қала|3 республикалық маңызы бар қалалар]] ([[Нұр-Сұлтан]], [[Алматы]], [[Шымкент]]), [[Қазақстан аудандары|186 аудан]], [[Қазақстан ауылдық округтері|174 ауылдық округ]] кіреді. [[Сурет:Kazakhstan provinces and province capitals kz 2022.png|500px|нобай|Қазақстан әкімшілік бірліктері және олардың орталықтары (8 маусым 2022 жылдан бастап)]] {| class="wikitable sortable" ! №||Аймақ||Әкімшілік орталығы|| Ауданы, км²|| Тұрғыны<br /><small>(1 шілде<br />2017 ж. адам)<ref name="Pop-Jan-2011">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/03_2010-Б-15-07-К.rar 2011 жылғы 1 қаңтарға Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130405220928/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/03_2010-%D0%91-15-07-%D0%9A.rar |date=2013-04-05 }}</ref></small>|| Тұрғыны (1 қаңтар<br />2019 ж. адам) || 2 жылдық қорытынды (адам) |- | 1||[[Сурет:Almaty.JPG|20px|Туы]] [[Алматы облысы]]||[[Талдықорған]]|| 223&nbsp;924|| 2 003 063 || 2 037 393 ||{{өсім}} 34 330 |- | 2||[[Сурет:Coats of arms of East Kazakhstan Province.svg|20px|Туы]] [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан облысы (ШҚО)]]||[[Өскемен]]|| 283&nbsp;226|| 1&nbsp;386&nbsp;208 || 1 379 079 ||{{құлдырау}} 7 129 |- | 3||[[Сурет:Coat of Arms of Karagandy Province.svg|20px|Туы]] [[Қарағанды облысы]]||[[Қарағанды]]|| 427&nbsp;982|| 1 381 501 || 1 378 863 ||{{құлдырау}} 2 638 |- | 4||[[Сурет:Zhambyl province seal.png|20px|Туы]] [[Жамбыл облысы]]||[[Тараз]]|| 144&nbsp;264 ||1 116 384 || 1 124 559 ||{{өсім}} 8 175 |- | 5||[[Сурет:South Kazakhstan province seal.png|20px|Туы]] [[Түркістан облысы|Түркістан облысы (ОҚО)]]||[[Түркістан (қала)|Түркістан]]|| 117&nbsp;249|| 1 929 000 || 1 977 768 ||{{өсім}} 48 768 |- | 6||[[Сурет:Logo kostanay.jpg|20px|Туы]] [[Қостанай облысы]]||[[Қостанай]]|| 196&nbsp;001|| 876 833 || 873 124 ||{{құлдырау}} 3 709 |- | 7||[[Сурет:Aktobe seal.png|20px|Туы]] [[Ақтөбе облысы]]||[[Ақтөбе]]|| 300&nbsp;629 || 851 339 || 867 828 ||{{өсім}} 16 489 |- | 8||[[Сурет:Kyzylorda province seal.svg|20px|Туы]] [[Қызылорда облысы]]||[[Қызылорда]]|| 226&nbsp;019 || 777 730 || 793 299 ||{{өсім}} 15 568 |- | 9||[[Сурет:Coat of Arms of Pavlodar Province.png|20px|Туы]] [[Павлодар облысы]]||[[Павлодар]]|| 124&nbsp;800 || 755 847 || 753 981 ||{{құлдырау}} 1 866 |- | 10||[[Сурет:Coat of Arms of Aqmola Province.png|20px|Туы]] [[Ақмола облысы]]|| [[Көкшетау]]|| 146&nbsp;219|| 737 449 || 739 566 ||{{өсім}} 2 117 |- | 11||[[Сурет:Лого Мангистау.jpg|20px|Туы]] [[Маңғыстау облысы]]||[[Ақтау]]|| 165&nbsp;642|| 650 509 || 676 835 ||{{өсім}} 26 326 |- | 12||[[Сурет:Coats of arms of None.svg|20px|Туы]] [[Батыс Қазақстан облысы|Батыс Қазақстан облысы (БҚО)]]||[[Орал]]|| 151&nbsp;339|| 643 874 || 651 874 ||{{өсім}} 8 000 |- | 13||[[Сурет:Coat of arms of Atyrau.svg|20px|Туы]] [[Атырау облысы]]||[[Атырау]]|| 118&nbsp;631|| 613 880 || 632 896 ||{{өсім}} 19 016 |- | 14||[[Сурет:North Kazakhstan province seal.png|20px|Туы]] [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстан облысы (СҚО)]]||[[Петропавл]]|| 97&nbsp;993|| 560 553 || 555 020 ||{{құлдырау}} 5 533 |- | 15||[[Сурет:Coat of arms of Almaty old.svg|20px|Туы]] [[Алматы]] — республикалық маңызы бар қала |||| 451 || 1 772 779 || 1 854 556 ||{{өсім}} 81 777 |- | 16||[[Сурет:Astana city seal.png|20px|Туы]] [[Нұр-Сұлтан|Астана]] — республиканың елордасы || || 710,2 || 1 006 570 || 1 078 362 ||{{өсім}} 71 792 |- |17 |[[Сурет:Coat of arms of Shymkent.png|20px|Туы]] [[Шымкент]] — республикалық маңызы бар қала | |506 |1 002 291 |1 011 511 |{{өсім}} 9 220 |- | 18||[[Сурет:Baikonur seal.png|20px|Туы]] [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] — республикалық маңызы бар қала || || 57 || 38 500 || 39 161||{{өсім}} 661 |- | || Барлығы || || 2 724 902 || 17 994 200 || 18 592 701 ||{{өсім}} 598 501 |} === Ірі қалалар === [[Сурет:Astana centr.JPG|thumb|alt=A.|Нұр-Сұлтан]] [[Сурет:Modern Almaty.jpg|thumb| alt=A.|Алматы]] [[Сурет:Soyuz TMA-3 launch.jpg|thumb|alt=A.|[[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр ғарыш айлағы]]]] {| class="wikitable" |- ! rowspan = 2| Орыны ! Қала ! Тұрғыны |- ! Миллионер қала ! > 1 млн |- align=center | 1 |[[Алматы]] | 1 854 556 |- align="center" | 2 |[[Нұр-Сұлтан]] | >1 млн |- align="center" | 3 |[[Шымкент]] | >1 млн |- align=center ! ! Жүз мыңнан астам тұрғынды қалалар ! 100—999 мың тұрғын |- align=center | 4 | [[Қарағанды]] | 497 824 |- align=center | 5 | [[Ақтөбе]] | 429 462 |- align=center | 6 | [[Тараз]] | 356 069 |- align=center | 7 |[[Семей]] | 349 102 |- align=center | 8 |[[Павлодар]] | 334 057 |- align=center | 9 | [[Өскемен]] | 329 090 |- align=center | 10 |[[Атырау]] | 268 840 |- align=center | 11 |[[Қостанай]] | 239 652 |- align=center | 12 |[[Қызылорда]] | 238 349 |- align=center | 13 |[[Орал]] | 234 167 |- align=center | 14 |[[Петропавл]] | 218 031 |- align=center | 15 |[[Ақтау]] | 182 033 |- align=center | 16 |[[Жаңаөзен]] | 182 000 |- align=center | 17 |[[Теміртау]] | 179 248 |- align=center | 18 |[[Түркістан (қала)|Түркістан]] | 164 413 |- align=center | 19 |[[Көкшетау]] | 163 300 |- align=center | 20 |[[Талдықорған]] | 145 652 |- align=center | 21 |[[Екібастұз]] | 134 152 |- align=center | 22 | [[Рудный]] | 115 448 |- align=center ! ! Барлық тұрғын саны<br />(ірі қалаларда): ! 8 705 318 |- | | Қазақстанның жалпы тұрғын саны: | '''18,592,970''' |- ! ! Ірі қалалардың тұрғын санындағы үлесі % ! 46,9% |- |} * [[Қазақстан қалалары]] * [[Қазақстан аудандары]] == Халқы == {{main|Қазақстан демографиясы}} == Мемлекеттік құрылымы == Қазақстан — [[1995 жыл|1995 жылғы]] [[30 тамыз|30 тамыздағы]] республикалық [[референдум]]да қабылданған [[Конституция]] бойынша — өзін [[демократия]]лы, зайырлы, құқықты және әлеуметті мемлекет ретінде орнықтырды. Қазақстан Республикасы – президенттік басқару формасындағы біртұтас мемлекет. Республиканың ең жоғарғы өкілді [[орган]]ы — [[Парламент]]. Ол республиканың заң шығару құзіретін жүзеге асырады. Парламент тұрақты жұмыс істейтін екі [[Палата]]дан: [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттан]] және [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжілістен]] тұрады. Сенатқа әр облыстан және респ. маңызы бар 2 қаладан екі адамнан сайланады. Сенаттың 15 депутатын Парламент өкілеттігі мерзіміне Республика Президенті тағайындайды. Мәжіліс республиканың әкімш.-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып құрылған, сайлаушылар саны шамамен тең болатын бір мандатты аумақтық сайлау округтары бойынша сайланатын алпыс жеті депутаттан және партиялық тізім бойынша сайланатын 10 депутаттан тұрады. [[Президент]] Үкіметті Конституцияда белгіленген тәртіппен құрады. Тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы республика Президентіне ұсыныс енгізеді. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі жеті мүшеден тұрады, олардың өкілеттігі алты жылға созылады. Конституциялық Кеңестің төрағасын республика Президенті тағайындайды. Қазақстан Республикасында [[сот]] төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Ол заңмен құрылған Қазақстан Республикасының Жоғ. Соты және республиканың жергілікті соттары болады. Жергілікті мемлекет басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілдік (мәслихат) және атқарушы органдар (әкімдік) жүзеге асырады. == Табиғаты == ==== {{main|Қазақстанның жер бедері}} ==== [[Сурет:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|right|thumb|alt=A.|"[[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа даласы]]"]] Қазақстанның қазіргі жер бедері палеогеографиялық дамудың талай ұзақ кезеңдерінен кейін, теңіздік және континенттік жағдайлардың алмасып отыруынан, климаттың үнемі өзгеріске ұшырауынан және тектоник. қозғалыстардың нәтижесінде қалыптасқан. [[Республика]]ның орт. бөлігінде болған варийлік (герциндік) тау жүйелері жоғ. [[палеозой]]дан бастап қарқынды континенттік мүжілуге ұшырау салдарынан, қалдық қырқалы денудациялық жазықтар мен аласа тауларға айналды. Тек қана [[Торғай]] қолаты мен республиканың солт.-шығыс бөлігін кайнозойдың мореналық алаптарының жекелеген шығанақтары, ал оңт.-батыс бөлігін тұтасымен бор және неогендік теңіз басып жатты. Төрттік кезеңде ғана [http://www.caspiy.kz/kz/mangistau/geo/ Маңғыстау түбегі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130908154416/http://caspiy.kz/kz/mangistau/geo/ |date=2013-09-08 }} мен оған жапсарлас аудандар [[климат]]ы қуаң жазық [[құрлық]]қа айналды. Қазақстанның оңт.-шығысында неоген-төрттік кезеңде түзілген биік таулы аймақтың қалыптасу процесі бүгінге дейін созылуда. Оған жер қыртысының осы аймақтағы қозғалыстары мен сілкінулері дәлел. Таулы өңірді табиғат [[тарих]]ында 3 рет [[мұз]] басқан, соның салдарынан мұнда қар, мұздықтық аңғарлар, мореналық жыныстар ұшырайды. === {{main|Қазақстанның геологиялық құрылымы}} === Қазақстан [[Шығыс Еуропа]] [[платформа]]сының оңт.-шығыс шетін ([http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/217-kolder-men-tenizder/1785-kaspii-tenizi.html Каспий] маңы синеклизасын) және [[Орал]]-[[Моңғолдар|Моңғол]] қатпарлы белдеуінің батыс бөлігін алып жатыр. Қатпарлы белдеу өзінің оңт.-батысында [[Тұран]] ойпатына (тақтасына) жалғасады. * '''Тақтаның''' (плитаның) мезокайнозойлық тысының астынан [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]] мен [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратаудың]] ([[Маңғыстау облысы|Маңғыстауда]]) [[палеозой]]лық құрылымдары шығып жатады. Бұлардың шығысындағы Қазақстанның таулы-қатпарлы бөлігінде Орт. Қазақстан палеозойлық массиві — [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқаны]], бірнеше қатпарлы жүйелер мен облыстарды (Шыңғыс — [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]], [[Обь]] — [[Зайсан (көл)|Зайсан]] және [[Алтай таулары|Алтай]] — Саян қатпарлы облыстарының қазақстандық бөліктері), Солт. Тянь-Шань мен [[Жетісу]] Алатауының ендік бағытқа жуық альпілік белдеулерін ажыратуға болады. [[Каспий теңізі|Каспий]] маңы синеклизасы (ойпаңы) үш бөлікке жіктелген шөгінділерден тұрады. Төм. бөлігі қалыңд. 13 км-ге дейінгі рифей мен төм. және орт. палеозойдың құмды-тақтатасты, сазды, карбонатты-терригендік қат-қабаттарынан, орт. бөлігі кунгур ярусының (қалыңд. 5 км-дей) тұзды сериясынан, беткі жағы жоғ. пермь-мезозойдың теңіздік, континенттік шөгінділерінен (4–6 км) құралған... === {{main|Қазақстан климаты}} === '''Қазақстанның климаты''' шұғыл континентті. Климаттың континенттігі оның өзіндік ерекшеліктерінен көрінеді. Оларға: қыс пен жаз температурасының үлкен айырмашылықта болуы, ауаның құрғақтығы, республиканың көп жерінде атмосфералық жауын-шашынның әркелкі түсуі, қыстың солтүстікте ұзақ әрі аязды, оңтүстікте қысқа әрі жұмсақ болуы жатады. Қазақстан өзі орналасқан географиялық ендігі бойынша климаты ылғалды субтропикалы [[Жерорта теңізі]] елдеріне және [[Қоңыржай климат|қоңыржай континентті]] орталық Еуропаға сәйкес келеді. Бірақ еліміз орасан зор Еуразия құрлығының ортасында орналасқандықтан климатының шұғыл континенттігімен ерекше. Өйткені Дүниежүзілік мұхиттардан мыңдаған километр қашық жатқандықтан олардың климат жұмсартарлық әсері өте аз. Қазақстан коңыржай климаттық белдеудің оңтүстігінде жатыр, сондықтан жылдың төрт мезгілі ([[жаз]], [[күз]], [[қыс]], [[көктем]]) айқын білінеді. Қыста [[Сібір]]дің қатты суығы келеді. Жазда [[Орта Азия]]ның жылы, тіпті ыстық ауасының әсері жақсы байқалады. Жыл мезгілдерінің арасындағы температуралық айырмашылықтар климаттың континенттігін арттырады. Кең байтақ Қазақстан жерінде оның географиялық орнына (яғни [[атмосфера]]лық ылғалдықтың негізгі көзі — [[мұхит]]тардан тым шалғай орналасуына) және жер бедеріне байланысты қуаң континенттік [[климат]] қалыптасқан. Басқа кез келген аумақты аймақтар сияқты [[республика]] климатына да радиациялық және циркуляциялық факторлар кешені ерекше әсер етеді. '''[http://e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=/web%20content/citizenry/social_protec/soc_support/support_semsk/article/1247&lang=kk Радиация] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204170732/http://e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=%2Fweb%20content%2Fcitizenry%2Fsocial_protec%2Fsoc_support%2Fsupport_semsk%2Farticle%2F1247&lang=kk |date=2017-02-04 }}'''. Қазақстан аумағы үстінде бүкіл жыл бойы жоғары қысымды [[ауа]] қабаты үстемдік етеді, ал оған көршілес аймақтарға (солт., батыс және оңт.) төм. қысымды қабаттар тән келеді. Жалпы республика аумағының көп бөлігінде антициклондық [[ауа райы]] басым. Сондықтан мұнда шұғылалы ашық күндер ұзақт. жылына солт-тен оңт-ке қарай 2000 сағ-тан 3000 сағ-қа дейін артып отырады. Жылына солт-те 120, оңт-те 260 күн ұдайы ашық болады, бұлтты күндер саны тиісінше 60 күннен 10 күнге дейін (Балқаш ойысында) кемиді. Міне, осылардың нәтижесінде жиынтық [[радиация]] мөлшері де солт-тен оңт-ке қарай 4200-ден 5500 МДж/м²-ге дейін біртіндеп артады. Сол сияқты төсеніш беттің (жер бетінің) сәуле қайтару қабілетіне байланысты сіңірілетін радиация мөлшері де оңтүстікке қарай бірқалыпты көбейеді. Сәуле қайтару қабілетін қыста тұрақты қар жамылғысы қалыптасқанда ең жоғары шегі 70–80%-ға жетіп, жазда көп жерде 20 – 30%-ке дейін төмендейді. Радиацияның жылдық тиімді сәулелену мәні солтүстікте 1500-ден оңтүстікте 2100 МДж/м²-ге дейін өзгереді. Теріс мәнді радиациялық баланстың маусымдық ұзақт. солт-те 3,5 — 4,5 ай (қараша — наурыз), оңтүстікте — 1 ай. === {{main|Қазақстанның су қорлары}} === Қазақстанның жер үсті суларының [[ресурсы]] сулылығы бойынша орташа жылдық көлемі 100,5 км³; соның ішінде не бары 56,5 км³-і ғана республика аумағында қалыптасады, қалған көлемі [[Орта Азия]] мемлекеттерінен, [[Ресей|Ресей Федерациясынан]] және [[Қытай|Қытай Халық Республикасынан]] келетін [[өзен]] суларынан құралады. Өзен су ағынының көлемі бойынша Қазақстан планетаның сумен ең аз қамтылған елдерінің қатарына жатады. Қажетті су тұтыну көл. 54,5 км³-ді құрайды, мұның сулылығы бойынша орташа жылдық бағаммен шаруашылыққа пайдаланылу мүмкіндігі 46,0 км3-ден аспайды. Су тапшы жылдары су ресурстарының көл. 58 км³-ге дейін, ал пайдаланылатын су тиісінше 26 км³-ге дейін төмендейді. Тұщы жер асты су қоры 15,1 км³-ді құрайды, оны пайдалану деңгейі 11,3% немесе 1,7 км³. Қайтымды сулардың көл. 4 км³, су көздеріне қайта құйылған су 2 км3-ден аспайды, қалған ағынды құрамы сейіледі немесе жерге сіңіп кетеді. Қайтымды сулар табиғи сулар мен қоршаған ортаны ластаудың негізгі көзі болады. === {{main|Қазақстанның топырағы}} === Топырақ — табиғат компоненттерінің бірі. Жердің [[геология]]лық тарихында алдымен пайда болған топырақ. Палеогеографиялық зерттеулердің деректері бойынша алғашқы жұқа топырақ қабаты 500 млн жыл бұрын кембрий дәуірінде пайда болыпты. Бұл кезде әлі өсімдік жамылғысы қалыптаспаған. Топырақ жамылғысын зерттейтін топырақтану ғылымы — жас ғылым. Оның негізін салған XIX ғасырдың 80-жылдары орыс ғалымы В. В. Докучаев — топырақтың табиғи және тарихи дене екенін анықтады. Қазақстанда өзге елдерде кездесетін топырақ түрлерінің түгелдей дерлігі тараған. Мұнда [[тайга]], [[тундра]] топырағына дейін бар, тек ылғалды [[субтропик]] белдеміне тән топырақ қана жоқ. ===Өсімдігі === Қазақстанда [[интродукция]]ланған, мәдени дақылға айналдырылған және кездейсоқ әкелінген түрілерін қоспағанда шамаммен 6025 [[Өсімдіктер|өсімдік]] түрі бар. Жабайы өсімдіктердің 18 түрі [[Космополитизм|космополит]] ([[Антарктика]]дан басқа [[құрлық]]тарда өседі), 285-і голарктикалық түр (Евразия мен [[Солтүстік Америка]]да өседі). Бұлардың ішінде 535-і (шамамен 11%-і) тек Қазақстанда кездеседі ([[эндемик]]тер). Мұнда бірнеше [[Зона|ботаникалық зона]] бар. Тау өсімдіктері өздеріне тән биіктік зоналар құрайды. [[Өзен]]-[[көл]], [[батпақ]], [[жайылма]], [[Шалғындық дала|шалғындық]], [[көлтабан]] өсімдіктері ешқандай зонаға жатпайды. Су өсімдіктерінің түрі аз (63 [[Гидрофильдік|гидрофильді]] түрі). Олардың құрамында барлық космополиттердің жартысы (шылаңдар мен руппияларды қосқанда 9 түрі), 24 голарктикалық түр (сальвиния, тұңғиқ т. б.) бар. Бұлар су өсімдіктерінің 52%-і, яғни ең көне өсімдіктер. [[Палеоботаника]]лық тұрғыдан да осылай; шылаңдар туысы (21 түрі бар) бұдан 70-100 млн жыл (бор дәуірінде), сальвиния, жестер, телорез 40-70 млн жыл бұрын болған. Тегі тропикалық, гидрофильді өсімдіктер тобына жататын су өсімдіктері Қазақстан жерінде 25-40 млн жыл бұрын [[Олигоцен|(олигоценде]]) қаулап өскен. Батпақ, өзен жайылмасы мен көлтабан өсімдіктерінің 450-ден астам түрі бар. Шалғынды, кейде батпақты жерлерде [[Бидайық (өсімдік)|бидайық]], [[тарғақ]], [[айрауық]], шалғын [[атқонақ|атқонағы]], шалғын [[беде]]сі, шалғын ноғатығы, кәдімгі бекмания, [[қамыс]], [[қоға]], [[қияқ]] сияқты азықтық шөптер көбірек. Олардың топтасуынан өнімділігі әркелкі [[шабындық]] қалыптасады. *'''Шөл зона өсімдігі''' ** Сұр топырақты қырат жерлерді ([[Оңтүстік Қазақстан]]) алып жатқан ағаш-бұта құрамында [[пісте]] мен (жемісі — кәдімгі пісте) қатар Регель [[алмұрт]]ы, [[таудаған]], [[тобылғы]], қаратау лепидолофасы, тікенекті бадам (бұлардың көпшілігі сирек кездеседі) бар. [[Талас Алатауы]], Қаржантау мен [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]] бөктерлері селдір орманды, мұнда сары [[долана]], [[зеравшан аршасы]] басым. Тақырда өсетін [[сексеуіл]] тоғайлары негізінен жапырақсыз аласа (2-8м) «шала ағаш» — қара сексеуілден тұрады. Сексеуіл арасында басқа азықтық өсімдіктер де ([[жусан]], күйреуік, изен, теріскен) аз емес. **[[Қоңыр топырақтар|Қоңыр]] және сұр қоңыр топырақты шөл даладағы шала бұта өсімдіктердің арасында ақ жусан, қара жусан, туран жусаны, ал гипсті қоңыр топырақта [[баялыш]] көбірек кездеседі. Мұнда түрлі [[Эфемероидтер|эфемероидтар]] (әсіресе баданалы қоңырбас пен жуан сабақты [[қияқ]]) мен [[эфемерлер]] де бар. ** Құм топырақты шөл даладағы бұта өсімдіктерінің арасында [[жүзгін]], құм сексеуілі, [[қоянсүйек]], [[қылша]] түрлері, жапырақсыз құланқұйрық және түкті жүзгін ағаштары басым. Мұнда бұта тәрізді аласа өсімдіктер (жусан, изен) мен [[Көп жылдық өсімдіктер|көп жылдық шөптер]] де (құмерке) көп. **[[Сор топырақ]]ты шала бұта өскен шөл далада [[сарсазан]], [[бұйырғын]] т. б. өсімдіктер басым. *'''Далалық зона''' Далалық зонада [[бөденешөп]], қызылбояу, боз, [[бетеге]], қырғыз бетегесі, қылтық бетеге, көде, еркекшөп бітік өседі. [[Реликт|Реликт өсімдіктері]] — сібір бетегесі, [[ши]] мен көп тамырлы [[жуа]]. * '''Тау өсімдіктері''' [[Алтай таулары|Оңтүстік Алтай]], [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]], Солтүстік және [[Батыс Тәңір тауы|Батыс Тянь-Шань]] өсімдіктері далалық, ормандық және альпілік белдеулерге бөлінеді. Оңтүстік Алтай мен [[Сауыр-Тарбағатай|Тарбағатайдағы]] далалық белдеу далалық зонамен ұласып жатыр, бірақ мұндағы өсімдіктерге [[Бадам (өсімдік)|бадам]], [[майқарағай]], [[тобылғы]] араласқан. Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шаньда (шөл зона) бетеге, боз шалғын, бидайық (түкті бидайық), [[арпа]] (баданалы арпа) тұқымдастары өседі, мұнда [[итмұрын]], [[қызыл шие]] т. б. өсімдіктер көп. Қазақстан тауларында бірнеше [[орман]] түрлері бар: * [[самырсын]] және [[қарағай]] ормандары (Алтайда); * [[Жапырақты ағаш|жапырақты]] (Сауыр); * майқарағай (Алтай және Жоңғар Алатауы); * [[шырша]] (Алтайдағы сібір шыршасы, Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шаньдағы Шренк шыршасы); * [[Алма|алма ағаш]] (Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шань); * [[өрік]] (Солтүстік Тянь-Шань); * [[шетен]] (Тянь-Шань); * [[Қотыр қайың|ақ қайың]] (Тянь-Шань). Тау ормандарының мұншама кең алқапта орналасуына, республиканың батысында еменді және қарағашты, ал солтүстүігінде қайыңды және қарағайлы ормандардың бар болуына байланысты ормандар мен орман шалғындарының құрамындағы өсімдіктер Қазақстандағы барлық өсімдіктердін 40%-інен асады. Олардың ішінде 1 космополит (кәдімігі қыранқұлақ), 30-дан астам голарктикалық түр — орман папоротнигі, қауырсын папоротник, усасыр, құлмақ, күреңот, ұртшөп бар. Олар көне заман ормандарынан келіп жеткен реликтілер. Мұндай орман өсімдіктеріне [[грек жаңғағы]], семенов үйеңкісі, лепсі таспасы, тянь-шань цицербитасы, семенов айдаршөбі сияқты аз тараған реликтілер, сондай-ақ «Қазақстанның Қызыл кітабына» енгізілген қырғыз қайыңы, бекара терегі, Мушкетов түйесіңірі, мыңжылқы усасыр қырыққұлағы сияқты эндемдер айырықша сипат береді. * '''Альпі белдеулері''' ** Альпіге [[доңызсырт]] шабындықтары мен майда шөпті шалғындықтар тән. Бұлардың алғашқысы түкті доңызсырттан, ал Алтайда Белларди доңызсыртынан тарайды. Майда шөпті шабындық құрамында крылов бетегсі, монғол птильагростисі, ал түрлі шөптерден альпі [[маралоты]], [[таран]], сарғыш [[майдажелек]] т. б. бар. ** Субальпілік шалғындықтар тау белдеулерімен шекаралас жерлерде қалыптасқан. Тянь-Шаньда бұл — крылов бетегсінен, жартас [[Қазтамақ тұқымдасы|қазтамағынан]], кәдімгі манжеткадан құралған шалғындықтар. Тек [[мысыққұйрық]]тан тұратын шалғандықтар да кездеседі. Әдетте бұлардың бәрі құнарлы жаздық жайылымдар, шабындық жерлер.<ref name="ReferenceA">ҚазССР. Қысқаша энциклопедия, 2-том. Алматы - 1987</ref> === Жануарлар дүниесі === Ұлан байтақ Қазақстан жерінде [[сүтқоректілер]]дің 172, [[Құстар|құстың]] 485, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 52, [[қосмекенділер]]дің 12, [[Балықтар|балықтың]] 150-ге жуық түрі бар. Омыртқасыз жәндіктер ([[Жәндіктер|насекомдар]], шаян тәрізділер, [[ұлулар]], [[құрттар]] т. б.) бұдан да көп. Тек жәндік түрлерінің өзі-ақ 30 мыңнан асады. Жануарлар түрінің осыншалық көп болуы республиканың географиялық орнына, жер бедерінің дамуы мен жануар түрлері қалыптасуының ұзақ та күрделі тарихына байланысты. * '''Жануарлардың табиғат зоналары бойынша мекендеу'''і: **'''Орманды дала зонасы'''. Қазақстанның солтүстігіндегі орманды дала зонасында [[бұлан]], [[елік]], [[ақ қоян]], [[Тышқандар|сұр тышқан]], [[Егеуқұйрықтар|су егеуқұйрығы]], орман тышқаны, [[бұлдырық]], [[Аққұр|ақ кекілік]], көл айдындарын суқұстары — [[Аққулар|аққу]], [[Қаздар|қаз]], [[үйрек]], [[Шағалалар|шағала]], [[тарғақ]], [[қасқалдақ]] мекендеген. Оңтүстікке қарай созылып жатқан [[Еділ-Жайық|Еділ]] жағалауынан [[Алтай]] таулы бөктеріне дейінгі астық тұқымдас шөп пен [[жусан]], [[бетеге]] өскен далада [[суыр]], дала [[Дала алақоржыны|алақоржыны]], сүйірбас сұр тышқан, кәдімгі сұр тышқан, дала тышқаны, [[Сарышұнақтар|саршұнақ]] (үлкені, кішісі, жирені), ал құстан — [[дуадақ]], [[безгелдек]], [[Жылқышы (құс)|жылқышы]], [[Сұңқарлар|сұңқар]], дала трикушкасы, [[бозторғайлар]], [[Дала қыраны|қыранқара]], дала [[Құладындар|құладыны]] мен шабындық құландыны қоныстайды. [[Көктем]]нен [[күз]]ге дейін бұл жерлерде [[ақбөкен]] үйірлері жайылады, олар қысқа қарай шөлді аймаққа ығысады. ** '''Далалық зона'''. Едәуір бөлігін [[Жайық]] өзенінің аңғарындағы [[орман]] алып жатқан далалық зонаның батыс бөлігін бұлан, елік жайлаған, мұнда европалық [[қара күзен]], жұпар тышқан, [[орман сусары]] да кездеседі. Қосмекенділерден Жайық т. б. өзендердің аңғарында [[тарбақа]], орман [[Нағыз бақалар|бақасы]] кездеседі. Мұнда бұлдырық, сұр кекілік, тырна, бозторғай көп. Сыңсыған [[қарағай]] өскен тау сілемдері ([[Көкше]] қыраты) бар далалық зонаның орта бөлігінде бұлан, елік, [[сілеусін]], қызыл тоқалтіс сияқты орман тұрғындары, аққоян, [[Тиіндер|ақтиін]] ([[Ертіс]] бойындағы қалың орманда), бұлдырық, қаратоқылдақ, кәдімгі тоқылдақ кездеседі. Далалық зонаның шығысында суыр, дала тышқаны, дала [[Шақылдақтар|шақылдағы]] сияқты жануарлармен қатар аққоян, сілеусін, елік, [[арқар]] мекендеген. ** '''Шөлейт зонасы'''. Өсімдік жамылғысы әркелкі шөлейт зонасында- саршұнақтар (кішісі, орташасы, сарысы) мен [[Қосаяқтар|қосаяқтың]], құм тышқан мен толай қоянның бірнеше түрі мекендеген. Мұнда [[ақбөкен]] де, [[қарақұйрық]] та көптеп кездеседі. Бұл зонада құстан [[дуадақ]], [[Шілдер|шіл]], қылқұйрық, бозторғай т. б. бар. ** '''Шөл зонасы'''. Республиканың оңтүстігін тау бөктеріне дейін алып жатқан шөл зонада тек осында ғана мекендейтін бірнеше жануар түрлері бар, олар оңтүстікте республика шебінен тысқары шығып кетеді. Қыста қар тоқтап, көктемде қар суы жиналатын [[Үстірт (Маңғыстау)|Үстірт]] пен Маңғышылақ жартастарының арасында кездесетін үстірт [[муфлон]]ы жұтаң өсімдіктермен қоректеніп, ащы суды қанағат етеді. Үстіртте ұзын инелі [[Кірпітәрізділер|кірпі]], қарақұйрық, шөл сілеусіні — [[қарақал]] кездеседі. [[Сазды]] және [[Қиыршық тастар|қиыршық тасты]] шөл дала жануарларынан Қазақстаннан басқа жерлерде кездеспейтін ерекше тұқымдас өкілі — жаламан мекендейді. Ол тек [[Бетпақдала]]да, [[Балқаш]] көлінің солтүстік жағалауындағы кейбір аудандарда, [[Алакөл (көл)|Алакөл]] және [[Зайсан (көл)|Зайсан]] қазаншұңқырында ғана табылған. Солтүстік Балқаш маңындағы бірнеше жерден ғана табылған бесбашбайлы ергежейлі қосаяқ та ерекше хайуан. Ірі жануарлардан осы шөл далада ақбөкен, қарақұйрық қыстайды. Құстан — шіл, қылқұйрық, тырна, жек дуадақ кездеседі. Түк аяқты қосаяқ, үшбашбайлы ергежейлі қосаяқ, құм тышқаны, жіңішке башбайлы саршұнақ, ала [[Жертесерлер|жертесер]], құм мысығы т. б. құм ішінде тіршілік етуге бейімделген. Оңтүстік Балқаш құмында осы араға тән сексеуіл жорға торғайы, шөл дала [[Жапалақтәрізділер|жапалағы]] тіршілік етеді. Құмайтты шөлде бірқатар [[Кесірткелер|кесіртке]] (жұмыр бас, ешкіемер), [[Жыландар|жылан]] (оқ жылан, айдаһар, қара шұбар жылан т. б.) түрлері, дала [[Тасбақалар|тасбақасы]] тараған. Өзен-көл аңғарындағы орман-тоғайларда елік, [[жабайы шошқа]], құм қоян, [[қырғауыл]] т. б. кездеседі. Балқаш, [[Сасықкөл (көл, Алматы, Абай облыстары)|Сасықкөл]] және т.б. көлдердің жағалауындағы қалың [[қамыс]] арасында [[Бірқазандар|бірқазан]], [[жалбағай]], [[Үлкен аққұтан|аққұтан]], [[көкқұтан]], [[Суқұзғындар|қарақаз]], шағала бар. Алакөл айдынынан өте сирек кездесетін, «Қазақстан Қызыл кітабына» енгізілген [[реликт шағала]] қоныстайды. ** Қазақстанның шығысы мен оңтүстігін қоршап жатқан таулардың жануарлар дүниесі де сан алуан. Қылқан жапырақты Алтай ормандарында [[бұлан]], [[Кермарал|марал]], [[құдыр]], сібір таутекесі, арқар, алтай көртышқаны, қоңыр аю, бұлғын, құну, күзен, барыс, тиін, борша тышқан, алтай суыры, құр, шіл, тундра кекілігі, ақ кекілік, алтай ұлары, кукша, жорға торғай кездеседі. Зайсан қазаншұңқырынан оңтүстікке қарай созылып жатқан тауларда (Сауыр, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы) марал, елік, арқар, сібір таутекесі, қоңыр аю, сілесін, барыс, ұзынқұйрық саршұнақ мекендейді. Жоңғар, Іле Алатауы мен Талас Алатауында көкшіл суырдың орнына қызыл суыр және өте сирек кездесетін Менабир суыры жерсіндірілген. Қазақстанның оңтүстік-шығыс тауларында жыртқыш құстардан қозықұмай, тазқара, бүркіт тіршілік етеді. Бұл жерлерге сондай-ақ гималай ұлары, кекілік, ұзақ қарға, шау қарға, қызыл құйрық торғай, аршалық ементұмсық, тау шымшық, көкқұс тән. Жоңғар Алатауындағы кіші-гірім өзендерде жетісу [[тритон]]ы тіршілік етеді<ref name="ReferenceA"/>. === Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар === [[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|300 px|[[Алматы қорығы]]ндағы Талғар шыңы]] [[Сурет:IMG 7431-Sharyn canyon.jpg|thumb|300 px|[[Шарын шатқалы]]]] {{main|Қазақстан ерекше қорғалатын табиғи аумақтары}} '''Ерекше қорғалатын табиғи аумақ''' — ерекше қорғау режимі белгіленген мемлекеттік табиғи-қорық қорының табиғи кешендері мен объектілері бар жер, су объектілері және олардың үстіндегі әуе кеңістігінің учаскелері. Ерекше қорғалатын аумақ — кеңістігінде бағалы табиғи немесе колдан жасалған (бағалы [[Экологиялық жүйе|экожүйе]], [[гейзерлер]], бау- саябақ ескерткіштері, инженерлік құрылыстар, т. б.) немесе қоршаған ортаға қолайлы әсер ететін кеңістіктер ([[Орман жолақтары|орман жолағы]], [[көгерген аймақтар]]), аумақтар, [[акватория]]лар. Мүндай аумақтар тек заңмен ғана емес, арнайы бақылауда болып, адамдармен қорғалады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref> === Табиғат ресурстары === {{main|Қазақстанның кен ресурстары}} Қазақстан кен байлықтарының қоры мен әр алуандығы жағынан Жер шарындағы бай аймақтардың бірі. Минералдық шикізат қорлары Қазақстанның ұлттық экономикасының тұрақты дамуы мен қауіпсіздігінің маңызды кепілі. Қуатты минералдық шикізат базасының қазіргі жай-күйі республиканы шет елдердің кен қазбаларына тәуелділіктен толық арылтып, Қазақстанның дүниежүз. рынокқа минералдық шикізат қорлары мен оның өңделген өнімдерін шығаруына мүмкіндік берді. Минералдық шикізат ресурстары еліміздің даму стратегиясын анықтайтын негізгі факторлардың бірі. Маңыздылығы жағынан олар үш топқа бөлінеді. Бірінші топқа негізгі қаржы түсімін қамтамасыз ететін және экон.-саяси мәні бар стратегиялық кен байлықтары жатады: мұнай, газ, көмір, уран, хромит кен орындары. Екінші топты қаржы түсімін қамтамасыз ететін әрі Қазақстанның индустриялық бет-бейнесінің негізі болып табылатын маңызды кен байлықтары құрайды: темір, марганец, мыс, қорғасын, мырыш, алюминий және алтын кен орындары. Үшінші топқа ішкі және сыртқы рыноктарда жоғары сұранымға ие қалайы, күміс, фосфор, барит кен орындары кіреді. Кен байлықтардың барланған қоры негізінде ондаған мұнай-газ және кентас өндіретін кәсіпорындар жұмыс істейді, олар 70-тен аса әр түрлі минералдық шикізат түрлерін өндіреді және өңдейді. == Саяси жағдайы == {{Main|Қазақстанның ішкі саясаты}} Қазақстан — 1995 жылғы 30 тамызында республикалық [[референдум]]да қабылданған [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|Конституция]] бойынша&nbsp;— өзін демократиялы, зайырлы, құқықты және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады. Қазақстан Республикасы&nbsp;— президенттік басқару формасындағы біртұтас мемлекет. Республиканың ең жоғары өкілді органы — [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]. Ол республиканың заң шығару қызметін жүзеге асырады. Парламент тұрақты жұмыс істейтін екі Палатадан: [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттан]] және [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжілістен]] тұрады. Сенат әр [[облыс]]тан, [[республикалық маңызы бар қала]]дан және Қазақстан Республикасының елордасынан екі адамнан, тиісінше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Республика елордасының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенаттың 15 депутатын Парламент өкілеттігі мерзіміне [[Қазақстан Республикасының Президенті|Республика Президенті]] тағайындайды. Мәжіліс дәрежелі өкілеттілік және біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша партиялық тізім негізінде сайланған 98 депутаттардан құралады, және 9 депутатты [[Қазақстан халқы ассамблеясы|Қазақстан халқы Ассамблеясы]] сайлайды. [[Сурет:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|150px|нобай|оңға|Нұрсұлтан Назарбаев]] Президент [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкіметті]] Мәжілістегі көпшілік алған партия ұсынысымен құрады. Республика [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министрі]] тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентіне ұсыныс енгізеді. Премьер-Министр Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар өкімдер шығарады. Қазақстан Республикасының [[Қазақстан Конституциялық Кеңесі|Конституциялық Кеңесі]] жеті мүшеден тұрады, олардың өкілеттігі алты жылға созылады. Конституциялық Кеңестің Төрағасын Республиканың Президенті тағайындайды. Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Заңмен құрылған [[Қазақстан Жоғарғы Соты|Республиканың Жоғарғы Соты]] және Республиканың жергілікті соттары Республиканың соттары болып табылады. === Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару === Жергілікті мемлекеттік басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілдік ([[мәслихат]]) және атқарушы органдар ([[әкім]]дік) жүзеге асырады. === Сыртқы саясат === {{main|Қазақстанның сыртқы саясаты}} Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік сақтауға ұмтылысымен, прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат жүргізуге талпынысымен және көпжақты ынтымақтастыққа бағытталғандығымен ерекшеленеді. Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және экономикалық факторларына байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы саясатын халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың аймақтық біртұтастығын кұрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді. Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға ынталы екендігі оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. === Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы === 2020 жылғы 6 наурызда Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы жарияланды. Құжатта мынадай басымдықтар негізге алынған: - үдемелі сипатқа ие және ел дамуының жаңа кезеңінде Тұңғыш Президент – Елбасының сыртқы саяси бағытын жалғастыруға өзінің сабақтастығын сақтайтын елдің ашық, болжамды және дәйекті сыртқы саясаты; - адам құқықтарын қорғау, гуманитарлық дипломатияны дамыту және қоршаған ортаны қорғау; - халықаралық аренада экономикалық мүдделерді ілгерілету, соның ішінде инвестициялар тарту бойынша мемлекеттік саясатты іске асыру; - халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау; - ең алдымен, негізгі әріптестер – Ресей, Қытай, АҚШ, Орталық Азия мемлекеттері және Еуропалық Одақ елдері, ал көпжақты құрылымдар бойынша – Біріккен Ұлттар Ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығы және басқа да ұйымдармен өзара тиімді байланыстарды нығайтуды білдіретін өңірлік және көпжақты дипломатияны дамыту.<ref>https://www.inform.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-kr-syrtky-sayasatynyn-2020-2030-zhyldarga-arnalgan-tuzhyrymdamasyn-bekitti_a3622803</ref> === Қазақстандағы саяси реформалар === 2019 жылғы маусымда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрылды. Оның негізгі мақсаты – жұртшылық, саяси партиялар, азаматтық қоғам өкілдерінің қатысуымен өтетін талқылаудың негізінде мемлекеттік саясаттың өзекті мәселелері бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлеу.<ref>https://egemen.kz/article/202452-ulttyq-qoghamdyq-senim-kenhesininh-dgugi-salmaqty</ref> 2019 жылдың шілдесінде Қазақстан Президенті азаматтардың сындарлы сұрауларына жедел әрі тиімді жауап беретін «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын жария етті.<ref>https://egemen.kz/article/211354-khalyq-unine-qulaq-asatyn-memleket</ref> Сонымен бірге, Қазақстанда балама көзқарастар мен пікірлерді көтермелеу мақсатында басқа партиялардың өкілдеріне кейбір парламенттік комитеттерде төрағалық етуге мүмкіндік беретін заң қабылданатын болады. Саяси партияларды құру үшін тіркеу кедергісі 40 мыңнан 20 мың адамға дейін төмендетіледі. <ref>https://abai.kz/post/103296</ref> Қазақстанда бейбіт жиналыстар туралы жаңа заң қабылданды. Заңда пикет, демонстрация, шеру, митинг сияқты бейбіт жиналыстың негізгі тұжырымдамалары мен нысандарын қалыптастыруға мүмкіндік беретін концептуалды аппаратты енгізу қарастырылған. Заң ұйымдастырушылардың, бейбіт жиналыстарға қатысушылардың және журналистердің мәртебесін, құқықтары мен міндеттерін реттейді. Қоғамдық қауіпсіздікті күшейту мақсатында Президент Қ.К.Тоқаев тұлғаға қарсы жасалатын қылмыс үшін қолданылатын жазаны да күшейтті. <ref>https://informburo.kz/kaz/seksualdy-sipattay-ylmystara-zhaa-bap-engzlu-mmkn-za-zhobasyn-taldaymyz-.html</ref> === Қоғам === Қазақ техникалық мамандары [[Қазақ инженерлер бірлестігі|Қазақ Инженерлер Бірлестігі]] ұйымына біріккен. ==Мереке және демалыс күндер== {{lower|0.4em|<ref>[http://www.worldtravelguide.net/kazakhstan/public-holidays Kazakhstan Public Holidays]. Worldtravelguide.net. Тексерілген 2013-01-14.</ref>}} {{lower|0.4em|<ref>[http://egov.kz/wps/portal/!ut/p/b1/04_SjzQ0MbUwtLQwMtWP0I_KSyzLTE8syczPS8wB8aPM4v09DN3cTS2NDfxdLFwNPC1Mjf3cfDyM3L2NgAoicSswACogSr8BDuBoQEh_uH4UPiVgF4AV4LHCzyM_N1U_NyrHzdJT1xEAojlmQQ!!/dl4/d5/L0lDUmlTUSEhL3dHa0FKRnNBLzRKVXFDQSEhL2Vu/]</ref>}} {|class="wikitable" style="font-size:95%;" |- style="background:#efefef;" ! style="width:80px;"|Күн!! style="width:170px;"|Қазақша аталуы |- |[[1 қаңтар|1]]–[[2 қаңтар]] |[[Жаңа жыл]] |- |[[7 қаңтар]] |Рождество мейрамы (Рождество Христово) |- |[[8 наурыз]] |[[Халықаралық әйелдер күні]] |- |[[21 наурыз|21]]–[[23 наурыз]] |[[Наурыз мейрамы]] |- |[[1 мамыр]] |[[Қазақстан халқының бірлігі күні]] |- |[[7 мамыр]] |[[Отан қорғаушы күні (Қазақстан)|Отан Қорғаушылар күні]] |- |[[9 мамыр]] |[[Жеңіс күні]] |- |[[6 шілде]] |[[Астана күні (Қазақстан мейрамы)|Астана күні]] |- |[[30 тамыз]] |Қазақстан Республикасының Конституциясы күні |- |Қажылықтың соңғы күні. |[[Құрбан айт]] |- |[[1 желтоқсан]] |[[Тұңғыш президент күні (Қазақстан)|Тұңғыш Президент күні]] |- |[[16 желтоқсан|16]]-[[17 желтоқсан]] |[[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні|Тәуелсіздік күні]] |} == Экономикасы == Тәуелсіздік кезеңінде Қазақстанға әлемнің 120-дан аса елінен 330 млрд доллар шетелдік инвестиция тартылды.<ref>https://www.inform.kz/kz/28-zhylda-kazakstanga-kansha-investiciya-tartyldy_a3595458</ref> Дүниежүзілік Банктің «2020 жылғы бизнес жүргізу» есебінде Қазақстан әлемде 25-ші орынға ие болды және миноритарлық инвесторлардың құқықтарын қорғау бойынша әлемдегі ең үздік ел атанды. Қазақстанның ЖІӨ 179,332 млрд. АҚШ долларын құрайды және жылдық өсім қарқыны 4,5%- ға тең. Қазақстанның ЖІӨ жан басына шаққанда 9 686 АҚШ долларын құрайды.<ref>https://stat.gov.kz/official/dynamic</ref> Қазақстан Қытай мен Қатардан кейін ХХІ ғасырдың бірінші онжылдығының ең серпінді 25 экономиканың арасында үшінші орынға ие. Қазақстанның әлемдік саудадағы рөлі мен жаңа Жібек жолындағы орталық орында орналасуы елге миллиардтаған адамға өз нарықтарын ашуға мүмкіндік берді. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына 2015 жылы мүше болды. Қазақстан экономикасының әлемдік экономикадағы үлесін анықтаудың негізгі көрсеткіші — елдің халықаралық саудадағы үлесіне қарап анықтауға болады. Қазақстанның сыртқы сауда айналымы жылдан жылға өсіп келеді: 1995 жылы $9 млрд болатын болса 2008 жылы $109 млрд болды. Негізгі өсім мұнай өндіру және металлугрия саласыныңеншісіне тиесілі. Экспорт өндірілетін өнім көлемінің өсуіне жәнебағаның қымбаттауына байлнысты. Ал импорттың өсуі тиісінше өнімді өндіруге қажетті машиналар мен жабдықтарды сатып алудың нәтижесінде өсті<ref>[http://forbes.kz/process/expertise/v_mirovoy_ekonomike_kazahstan_vnizu_pischevoy_tsepochki В мировой экономике Казахстан - внизу пищевой цепочки] 2013 жылдың 27 ақпан күні қаралды</ref>. 2009 жылы сыртқы сауда айналымы 34%-ға төмендеп кеттті, оның негізгі себепшісі мұнай мен металл бағасының төмендеуі. Дегенмен, 2010 жылдан бастап бағалардың қайта өсуіне байланысты қарқынды даму байқалды, Нәтижесінде экспорттық-импорттық операциялар көлемі $137 млрд. құрады. Экспорт ($92 млрд) иморттан екі есе көп болды ($45 млрд). Экспорттың 75% — минералды ресурстар, ең үлкен бөлігі мұнай, газ, көмір, уран сияқты пайдалы қазбаларға тиесілі. Қалған 13% — металлдар және 3,4% — ауылшаруашылық өнімдері құрайды (негізгісі бидай), 4,2% — химия өнеркәсібінің өнімдері. Негізгі өндіретін тауар — өңделмеген табиғи қазбалар құрайды. Қазақстан әлемдік сауда нарығында табиғи ресурстарды қамтамасыз етуші ретінде қызмет етеді. Қазақстан дүинежүзілік сауда ұйымына 2015 ж. 22 маусымда мүше болды.<ref>[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-kazakstannyin-dsu-ga-kru-jonndeg-kelssozderdn-262874/ Назарбаев Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі келіссөздердің аяқталғанын жария етті]</ref> {{main|Қазақстан экономикасы}} <gallery> Сурет:Modern Almaty.jpg|Дамыған Алматы Сурет:Kazah tenge.jpg|[[Қазақстан теңгесі]] </gallery> === Қазақстанның сыртқы экономикасы === Қазақстанның сыртқы экономикасы әлем елдерімен экономикалық, сауда, валюта, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да қатынастарды қамтып отыр. Бұл сала субъктілері сыртқы экономикалық қызметтерге байланысты меншік түрі бойынша тәуелсіз елімізде тіркелген Қазақстанның немесе шет мемлекеттердің заңды немесе жеке тұлғалары болып табылады. Сыртқы экономика саласында басты және маңызды орында сауда саласы. Соңғы жылдарда қазақстаннан экспортталатын тауардырдың үлесі үш есеге өсті. Оған бірнеше факторлар себепші болып отыр. Қолайлы инвестициялық жағдайлардың жаалуы тікелей шетелдік қомақты инвестициялардың тікелей ағылып келуіне себепші болды, оның негізгі бөлігі еліміздің мұнай өндіру саласына жұмсалады. Біріншеден, бұл өз кезегінде мұнай мен газ конденсатын өндіруді қарқынды дамытты. Екіншіден, дүниежүзілік тауар нарығындағы көмірсутектер шикізатын сату шартының қолайлылығы экспорт әлеуетінің өсіне жағдай жасады. Дәл осылай деп тау-кен металлургия сала-соңғы оң жыл көлемінде жалпы қазақстандық экспорт және қызмет көрсету үлесінің көбеюі, әлемдік сауданың дамуымен салыстырғандағы оның қарқынды дамуы мен көлеміне байланысты болып отыр. Қазақстандығы тауар экспорттау динамикасының деңгейінің өсуі оның жоғары, екпінді дамуын көрсетеді. Орташа есеппен он жыл ішінде тауар экспорттау төрт есеге өссе, импорт үш жарым есеге өсті. Әлемдік деңгеймен салыстырмалы түрде қарағанда еліміздің макроэкономикалық көлемі жоғары емес. Осыған қарамастан Қазақстанның сытрқы экономикалық саласын болащақта дамытуына орасан зор шамасы бар. Атап айтқанда, бүгінде 500-ден астам кен орындары барланып, минералды шикізаттың 1220 түрінің барлығы анықталған. Осылардың көпшілігінен біздің еліміз дүние жүзі бойынша алдыңғы орында. Осылайша, Қазастан барланған цинк, вольфрам және барит қорларын әлем бойынша бірінші орында болса, күміс қорғасын және хромит қорынан екінші орында, мыс, марганец, флюорит бойынша үшінші, молибден қорынан төртінші, сонымен қатар алтын қоры жөнінен алдыңғы қатардағы он елдің қатарында. Елімізде темір рудасы әлемдік қордың 8 пайызын, уранның жобамен 25 пайызын құрайды. Қазақстан мұнай қорын барлаудан әлемдегі он елдің қатарында. Ғаламдық қаржылық — экономикалық тоқырау республикамыздың сыртқы экономикалық саласына кері әсерін тигізді. == Энергетикасы == {{main|Қазақстан энергетикасы}} === Мәдениет және қоғам === {{main |Қазақ мәдениеті}}, {{main|Қазақстанның әдебиеті мен өнері}}, {{main|Қазақ өнері}} === Білім беру жүйесі === {{main|Қазақстанның білім беру жүйесінің тарихы}} === Бұқаралық ақпарат құралдары === {{main|Қазақстанның бұқаралық ақпарат құралдары}} === Әлеуметтік саласы === {{main|Қазақстанның әлеуметі}} === Қарулы күштері === {{main|Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері}} Қазақстан Республикасының әскери құрылымы әскери басқару органдарын, Қарулы Күштердің түрлерін, арнайы әскерлерді, тыл, әскери оқу орындары мен ғыл. мекемелерді қамтиды. Соғыс уақытында құрамына қорғаныс мин-не қарайтын әскер түрлерінен басқа Ішкі істер мин-нің ішкі әскерлері, Ұлттық қауіпсіздік к-тінің шекара қызметі және басқа да әскерлері, респ. “Ұлан”, азаматтық және аумақтық қорғанысты басқару мен құру органдары кіреді. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің басты мақсаты — елдің егемендігін, аумағының тұтастығын, экономикасын, мемл. ин-ттары мен азаматтарын соғыс қатерінен қорғау, жаугершілік немесе әскери қақтығыстар туғызудың алдын алу, Қазақстанның орнықты дамуы үшін қолайлы жағдай туғызу. Республика Қарулы Күштеріне бейбіт кезеңде мынандай негізгі міндеттерді орындау жүктелген: * әскери күшті, жауынгерлік даярлықты қамтамасыз етіп, басқару органдары мен әскерлерді ел ішіндегі қақтығыстарды, * Қазақстан Республикасының мемл. шекарасында немесе аум-ның шегінде туған кез келген заңсыз қарулы күш көрсетуді тұмшалап, тойтара алатын деңгейде ұстау; * әуе кеңістігін күзету, сондай-ақ, мемл. шекараның жедел-стратег. тұрғыда маңызды өңірлерін жабу; * маңызды әскери нысандарды күзету; * елдің кез келген ауданында жағдайды тұрақтандыру жөніндегі батыл іс-қимылға әзір болу; * халықаралық міндеттемелерге сәйкес бітімгершілік және өзге де операцияларға қатысу. Бұл міндеттерді орындауды Қарулы Күштер Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарымен өзара тығыз іс-қимылда жүзеге асырады. Бұл ретте Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік к-тінің шекара қызметіне құрлықта, теңізде, көлдерде және өзге де су айдындарында мемл. шекараны күзету мен қорғау, сондай-ақ, лаңкестікке (террорға), қару мен есірткі саудасына қарсы күреске қатысу жүктеледі. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 ж. 23 қарашадағы 1579 қаулысына сәйкес елімізде Оңт., Батыс, Шығыс, Орт. әскери округтері құрылған. Оңт. әскери окуругінің қорғайтын жер аумағына: Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Тараз қаласында. Шығыс әскери округі қорғайтын жер аумағына: Шығ. Қазақстан, Павлодар облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Семей қаласында. Батыс әскери округінің қорғайтын аумағына: Ақтөбе, Атырау, Бат. Қазақстан, Маңғыстау облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Ақтөбе қаласында. Қазақстанның қалған облыстары Орт. әскери округіне қарайды. Орт. штаб – Қарағанды қаласында. Қазақстанның геосаяси жағдайы үлкен өзгерістерге (экстремизм, шекараға таяу жерлерде әскери қақтығыстардың өршуі, жаңадан ядр. мемлекеттер пайда болуы, т. б.) ұшырауда. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери доктринасы орташа мерзімді кезеңге есептеліп жасалған (1999–2005) қорғаныстық сипатқа ғана ие. Ол әлемдегі және аймақтағы әскери-саяси жағдайды кешенді бағалауға, мемлекеттің экон. болмысы мен материалдық қорының мүмкіндіктеріне сүйенеді. Доктрина Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі стратегиясының негізгі ережелерін нақтылайды және шабуыл жасалған жағдайда елдің қорғанысын ұйымдастыруға, ұжымдық әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі одақтас мемлекеттермен бірлескен күш-жігерді үйлестіруге бағытталған. == Қызықты деректер == * 1. Қазақстанда 19 миллионнан астам адам, шамамен 130-дан астам этнос тұрады. Оның 48,71 % — ерлер, 51,29 % — әйелдер. Қазақстан халық саны бойынша әлемде 64-орында. * 2. Қазақстанның аумағы [[Азия]] мен [[Еуропа]]да орналасқан. Жер көлемі — 2,7 миллион шаршы шақырым. Дүниежүзінде [[Жер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі#Аумағы бойынша жалпы елдер мен тәуелділіктер|9-орында]] тұр. Қазақстанның территориясына 3 [[Түркия]], 5 [[Франция]] немесе 7 [[Жапония]] сиып кетер еді. * 3. Қазақстанда екі сағаттық белдеу бар, климаты — күрт континенталды. Ауа температурасы -45-тен +45 градусқа дейін болады. * 4. Қазақстан – табиғи ресурстарға өте бай мемлекеттердің бірі. Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99-ы қазақ жерінен табылған. [[Мұнай]] қоры бойынша Қазақстан әлемдегі 20 жетекші елдің қатарына кіреді. Ал [[газ]] қоры бойынша 30-орынға, [[алтын]] қорлары бойынша әлемде 15-орынды, [[Уран (химиялық элемент)|уран]]нан екінші орынға тұрақтаған. * 5. Қазақстан өз еркімен күштілігі жағынан әлемде төртінші орында тұратын қарудан бас тартып, әлемдегі ең ірі ядролық тәжірибелер полигонын жапты. 1991 жылдың 29 тамызында [[Семей полигоны|Семей ядролық полигоны]] жабылды. * 6. [[Нұр-Сұлтан]] (бұрынғы атауы Астана) қаласы әлемнің ең жас астанасы болып есептеледі. 1998 жылы [[ЮНЕСКО]] бас қаланы «Бейбітшілік қаласы» деген атауға сай деп танып, медальмен марапаттады. Бразилияда өткен дүниежүзілік байқауда әлем бойынша 12 жас қаланың ішінен Нұр-Сұлтан жоғары атақты иеленді. Ал 2012 жылы елордаға «ТМД мен Түркі әлемінің мәдени астанасы» мәртебесі берілді. 2019 жылдың наурыз айынан бастап қала атауы Тұңғыш Президенттің құрметіне Нұр-Сұлтан деп өзгертілді. * 7. Әлемдегі ең биiк түтiн мұржасы Қазақстанда ([[Екібастұз]] қаласында) орналасқан. Оның биiктігi — 420 метр. Ол [[Эйфель мұнарасы]]нан 100 метр биік. * 8. [[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр]] – әлемдегі бірінші және ең үлкен ғарыш айлағы. «Байқоңыр» ғарыш айлағынан тұңғыш рет адамзат ғарышқа ұшқан. Ол Қазақстан жерінде [[Төретам]] кентіне жақын ауданда орналасқан. Көлемі 6717 шаршы шақырым. * 9. [[Медеу]] — әлемдегі ең биік орналасқан жасанды мұз айдыны. Мұнда 170 әлемдік рекорд орнатылған. «Медеу» атауы ХІХ ғасырдың соңында өмір сүрген қоғам қайраткері [[Медеу Пұсырманұлы]]ның құрметіне берілген. * 10. Қазақстанда 3,8 млн жеңіл көлік тіркелген (2021 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша)<ref>https://www.inform.kz/kz/kazakstanda-3-8-mln-zhenil-kolik-tirkelgen_a3862967</ref>. * 11. Орталық Азиядағы ең үлкен театр Қазақстанда орналасқан. «[[Астана Опера]]<nowiki/>» театрын 33 елдің мамандары үш жыл салды. * 12. Қазақстан – [[қызғалдақ]] пен [[алма]]ның отаны. Ал жылқы алғаш рет (б.д.д 4 мыңыншы жылдарда) Қазақстанда қолға үйретілген. * 13. Қазақстанның [[Қазақстан теңгесі|төл валютасы]] қатарынан үш рет 2011, 2012 және 2013 жылдары дүниежүзіндегі ең үздік қағаз ақша ретінде танылды. Алғашқы қазақстандық ақшалар [[Лондон]]да шығарылды. * 14. Тәуелсіздік алғалы бері Қазақстанға әлемнің 120-дан астам мемлекеті 370 млрд доллардан астам инвестиция құйды (2022 жылғы деректер бойынша). * 15. Әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара — Қазақстан мен Ресей шекарасы (7591 шақырым)<ref>[https://qazaqstan.tv/news/119949/ Қазақстан туралы қызықты деректер]</ref>. * 16. Қазақстанның екі ескерткіші [[Әлемдік мұра|ЮНЕСКО-ның әлемдік мәдени мұрасы]]ның қатарында. Олар – [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]] мен [[Таңбалы петроглифтері]]<ref>[https://qazaquni.kz/kogam/62106-kazakstan-turaly-25-kyzykty-derek Қазақстан туралы 25 қызықты дерек]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер|3}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat|Қазақстан}} * [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }} * [http://www.akorda.kz Президенттің ресми торабы] * [http://www.parliament.kz Парламенттің ресми торабы] * [http://e.gov.kz/wps/portal?lang=kk Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі] * [http://kz.government.kz/ Үкiметтiң ресми торабы] * [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/ Қазақстан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309094529/http://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD |date=2017-03-09 }} [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]] * [http://online.prg.kz/ Қазақстан Республикасының онлайн заңнамасы] * [http://www.stat.kz/Pages/default.aspx Қазақстанның ресми статистикасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113142704/http://www.stat.kz/Pages/default.aspx |date=2013-11-13 }} * [http://www.zakon.kz Қазақстанның бірінші ақпараттық порталы] {{Қазақстан тақырыптарда}} {{Навигациялық блок |тақырып = Қазақстан |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}}; |state = collapsed |Азия елдері |Еуропа елдері |Орталық Азия |Каспий теңізі бойындағы елдер |ЭЫҰ |ТМД |Еуразия Экономикалық Қауымдастығы |ҰҚШҰ |Түркі кеңесі |Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы |ТҮРКСОЙ |Ислам Әріптестік Ұйымы }} [[Санат:Қазақстан|*]] [[Санат:Посткеңестік елдер]] 6plc3fyhxjro5glhql42fxn1v4paxqk 0 1649 3064497 3062628 2022-08-26T19:48:19Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Қазақстан қалалары.svg|thumb|500 px|right|Қазақстан картасы]] [[Қазақстан]]да қала мәртебесіне ие 90 елді мекен бар<ref>http://www.stat.gov.kz/faces/publicationsPage/publicationsOper/homeNumbersPopulation?_afrLoop=102634747729929#%40%3F_afrLoop%3D102634747729929%26_adf.ctrl-state%3D4txp58f2b_4</ref>. Республика тұрғындарының 55,1%-ы қалаларда шоғырланған. Қалалардың ең көбі [[Ақтөбе облысы]]нда шоғырланған, онда 8 қала бар. == Тұрғын саны миллионнан жоғары қалалар == * [[Алматы]] (бұрынғы атауы: ''Верный'') - {{Formatnum:1897143}} адам (2019<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]</ref>) * [[Нұр-Сұлтан]] (бұрынғы атаулары: ''Астана'', ''Ақмола'', ''Целиноград'') - 1 121 809 адам (2019) * [[Шымкент]] - 1 028 673 адам (2019) [[Сурет:Қазақстан картасы.png|thumb|500px|Қазақстанның ірі қалалары]] == Тұрғын саны 300 мың - 999 мың арасындағы қалалар (ірі қалалар) == * [[Ақтөбе]] - 497 381 адам (2019) * [[Қарағанды]] - 496 701 адам (2019) * [[Тараз]] (бұрынғы атауы ''Жамбыл'') - 357 663 адам (2019) * [[Павлодар]] - 333 554 адам (2019) * [[Өскемен]] - 333 112 адам (2019) * [[Семей]] - 323 721 адам (2019) == Тұрғын саны 200 мың - 299 мың арасындағы қалалар (үлкен қалалар) == * [[Атырау]] (бұрынғы атауы: ''Гурьев'') - 270 882 адам (2019) * [[Қостанай]] (бұрынғы атауы: ''Николаевск'') - 247 246 адам (2019) * [[Қызылорда]] (бұрынғы атаулары: ''Ақмешіт'', ''Перовск'') - 241 416 адам (2019) * [[Орал]] - 233 904 адам (2019) * [[Петропавл]] - 219 011 адам (2019) == Тұрғын саны 100 мың - 199 мың арасындағы қалалар (орташа қалалар) == * [[Ақтау]] (бұрынғы атауы: ''Шевченко'') - 181 674 адам (2014) * [[Теміртау]] - 176 349 адам (2014) * [[Түркістан (қала)|Түркістан]] - 156 986 адам (2014) * [[Көкшетау]] - 140 685 адам (2014) * [[Талдықорған]] - 137 008 адам (2014) * [[Екібастұз]] - 131 626 адам (2014) * [[Рудный]] - 114 285 адам (2014) * [[Жаңаөзен]] - 108 961 адам (2014) == Тұрғын саны 10 мыңнан 99 мыңға дейін қалалар (шағын қалалар) == * [[Жезқазған]] - 84 699 адам (2014) * [[Балқаш (қала)|Балқаш]] - 71 398 адам (2014) * [[Кентау]] - 65 038 адам (2014) * [[Қаскелең]] - 64 789 адам (2014) * [[Сәтбаев (қала)|Сәтбаев]] (бұрынғы атауы: ''Никольский'') - 61 886 адам (2014) * [[Құлсары]] - 56 003 адам (2014) * [[Қосшы]] - 54 527 адам (2020) * [[Риддер]] (бұрынғы атауы: ''Лениногорск'') - 49 627 адам (2014) * [[Талғар]] - 48 324 адам (2014) * [[Степногорск]] - 47 194 адам (2014) * [[Ақсу]] (бұрынғы атауы: ''Ермак'')- 46 025 адам (2014) * [[Щучинск]] - 45 965 адам (2014) * [[Қонаев (қала)|Қонаев]] (бұрынғы атауы: ''Қапшағай'') - 43 922 адам (2014) * [[Саран (қала)|Саран]] - 43 114 адам (2014) * [[Жаркент]] (бұрынғы атауы: ''Панфилов'') - 42 963 адам (2014) * [[Арыс]] - 42 442 адам (2014) * [[Сарыағаш]] - 39 676 адам (2014) * [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] (бұрынғы атауы: ''Ленинск'') - 39 202 адам (2014) * [[Есік]] - 38 569 адам (2014) * [[Шахтинск]] - 38 533 адам (2014) * [[Алтай (қала)|Алтай]] (бұрынғы атауы: ''Зыряновск'') - 37 787 адам (2014) * [[Аягөз]] - 37 395 адам (2014) * [[Лисаковск]] - 36 842 адам (2014) * [[Шу]] - 35 923 адам (2014) * [[Жітіқара]] - 35 114 адам (2014) * [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] - 33 534 адам (2014) * [[Қандыағаш]] (бұрынғы атауы: ''Октябрьск'') - 32 311 адам (2014) * [[Арал (қала)|Арал]] - 31 814 адам (2014) * [[Шардара (қала)|Шардара]] - 30 786 адам (2014) * [[Текелі]] - 30 218 адам (2014) * [[Атбасар]] - 29 699 адам (2014) * [[Жетісай]] - 29 559 адам (2014) * [[Арқалық (қала)|Арқалық]] - 29 073 адам (2014) * [[Абай (қала)|Абай]] - 28 036 адам (2014) * [[Қаратау (қала)|Қаратау]] - 27 860 адам (2014) * [[Шалқар (қала)|Шалқар]] - 27 733 адам (2014) * [[Хромтау]] - 25 207 адам (2014) * [[Үштөбе (қала)|Үштөбе]] - 24 725 адам (2014) * [[Тобыл (қала)|Тобыл]] (бұрынғы атауы: ''Затобольск'')- 24 590 адам (2019) * [[Леңгір]] - 24 117 адам (2014) * [[Жаңатас]] - 21 742 адам (2014) * [[Алға]] - 20 068 адам (2014) * [[Шемонаиха]] - 18 222 адам (2014) * [[Үшарал (қала)|Үшарал]] - 17 691 адам (2014) * [[Макинск]] - 17 246 адам (2014) * [[Зайсан (қала)|Зайсан]] - 15 830 адам (2014) * [[Сарқан]] - 13 962 адам (2014) * [[Ақкөл қаласы|Ақкөл]] (бұрынғы атауы: ''Алексеевка'') - 13 726 адам (2014) * [[Приозерск]] - 13 404 адам (2014) * [[Курчатов]] - 11 885 адам (2014) * [[Ембі]] - 11 757 адам (2014) * [[Тайынша]] (бұрынғы атауы: ''Красноармейск'') - 11 489 адам (2014) * [[Есіл (қала)|Есіл]] - 10 866 адам (2014) * [[Ерейментау]] - 10 264 адам (2014) == Тұрғын саны 10 мыңнан кем қалалар (ең шағын қалалар) == * [[Қаражал (қала)|Қаражал]] - 9 556 адам (2014) * [[Серебрянск]] - 9 053 адам (2014) * [[Қарқаралы]] - 8 611 адам (2014) * [[Шар (қала)|Шар]] - 7 692 адам (2014) * [[Булаев]] - 7 592 адам (2014) * [[Сергеев]] - 7 397 адам (2014) * [[Мамлют]] - 7 205 адам (2014) * [[Қазалы]] - 7 204 адам (2014) * [[Державинск|Державин]] - 6 301 адам (2014) * [[Форт-Шевченко]] (бұрынғы атаулары: ''Форт-Александровск, Форт-Урицкий'') - 5 392 адам (2014) * [[Степняк]] - 3 840 адам (2014) * [[Темір (қала)|Темір]] - 2 513 адам (2014) * [[Жем (қала)|Жем]] (бұрынғы атауы: ''Ембі-5'') - 2 013 адам (2014) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }} * [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Қалалар/ Қазақстан қалалары] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170314143054/http://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D2%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/ |date=2017-03-14 }} — [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]] * [http://www.stat.gov.kz/faces/publicationsPage/publicationsOper/homeNumbersPopulation?_afrLoop=102634747729929#%40%3F_afrLoop%3D102634747729929%26_adf.ctrl-state%3D4txp58f2b_4] {{Қазақстан қалалары}} {{Қазақстан тақырыптарда}} [[Санат:Қазақстан қалалары|*]] [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] svdoh30f430yiosk05gbad84bo95pp2 3064498 3064497 2022-08-26T20:12:57Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Қазақстан қалалары.svg|thumb|500 px|right|Қазақстан картасы]] [[Қазақстан]]да қала мәртебесіне ие 89 елді мекен бар<ref>http://www.stat.gov.kz/faces/publicationsPage/publicationsOper/homeNumbersPopulation?_afrLoop=102634747729929#%40%3F_afrLoop%3D102634747729929%26_adf.ctrl-state%3D4txp58f2b_4</ref>. Республика тұрғындарының 55,1%-ы қалаларда шоғырланған. Қалалардың ең көбі [[Ақтөбе облысы]]нда шоғырланған, онда 8 қала бар. == Тұрғын саны миллионнан жоғары қалалар == * [[Алматы]] (бұрынғы атауы: ''Верный'') - {{Formatnum:1897143}} адам (2019<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]</ref>) * [[Нұр-Сұлтан]] (бұрынғы атаулары: ''Астана'', ''Ақмола'', ''Целиноград'') - 1 121 809 адам (2019) * [[Шымкент]] - 1 028 673 адам (2019) [[Сурет:Қазақстан картасы.png|thumb|500px|Қазақстанның ірі қалалары]] == Тұрғын саны 300 мың - 999 мың арасындағы қалалар (ірі қалалар) == * [[Ақтөбе]] - 497 381 адам (2019) * [[Қарағанды]] - 496 701 адам (2019) * [[Тараз]] (бұрынғы атауы ''Жамбыл'') - 357 663 адам (2019) * [[Павлодар]] - 333 554 адам (2019) * [[Өскемен]] - 333 112 адам (2019) * [[Семей]] - 323 721 адам (2019) == Тұрғын саны 200 мың - 299 мың арасындағы қалалар (үлкен қалалар) == * [[Атырау]] (бұрынғы атауы: ''Гурьев'') - 270 882 адам (2019) * [[Қостанай]] (бұрынғы атауы: ''Николаевск'') - 247 246 адам (2019) * [[Қызылорда]] (бұрынғы атаулары: ''Ақмешіт'', ''Перовск'') - 241 416 адам (2019) * [[Орал]] - 233 904 адам (2019) * [[Петропавл]] - 219 011 адам (2019) == Тұрғын саны 100 мың - 199 мың арасындағы қалалар (орташа қалалар) == * [[Ақтау]] (бұрынғы атауы: ''Шевченко'') - 181 674 адам (2014) * [[Теміртау]] - 176 349 адам (2014) * [[Түркістан (қала)|Түркістан]] - 156 986 адам (2014) * [[Көкшетау]] - 140 685 адам (2014) * [[Талдықорған]] - 137 008 адам (2014) * [[Екібастұз]] - 131 626 адам (2014) * [[Рудный]] - 114 285 адам (2014) * [[Жаңаөзен]] - 108 961 адам (2014) == Тұрғын саны 10 мыңнан 99 мыңға дейін қалалар (шағын қалалар) == * [[Жезқазған]] - 84 699 адам (2014) * [[Балқаш (қала)|Балқаш]] - 71 398 адам (2014) * [[Кентау]] - 65 038 адам (2014) * [[Қаскелең]] - 64 789 адам (2014) * [[Сәтбаев (қала)|Сәтбаев]] (бұрынғы атауы: ''Никольский'') - 61 886 адам (2014) * [[Құлсары]] - 56 003 адам (2014) * [[Қосшы]] - 54 527 адам (2020) * [[Риддер]] (бұрынғы атауы: ''Лениногорск'') - 49 627 адам (2014) * [[Талғар]] - 48 324 адам (2014) * [[Степногорск]] - 47 194 адам (2014) * [[Ақсу]] (бұрынғы атауы: ''Ермак'')- 46 025 адам (2014) * [[Щучинск]] - 45 965 адам (2014) * [[Қонаев (қала)|Қонаев]] (бұрынғы атауы: ''Қапшағай'') - 43 922 адам (2014) * [[Саран (қала)|Саран]] - 43 114 адам (2014) * [[Жаркент]] (бұрынғы атауы: ''Панфилов'') - 42 963 адам (2014) * [[Арыс]] - 42 442 адам (2014) * [[Сарыағаш]] - 39 676 адам (2014) * [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] (бұрынғы атауы: ''Ленинск'') - 39 202 адам (2014) * [[Есік]] - 38 569 адам (2014) * [[Шахтинск]] - 38 533 адам (2014) * [[Алтай (қала)|Алтай]] (бұрынғы атауы: ''Зыряновск'') - 37 787 адам (2014) * [[Аягөз]] - 37 395 адам (2014) * [[Лисаковск]] - 36 842 адам (2014) * [[Шу]] - 35 923 адам (2014) * [[Жітіқара]] - 35 114 адам (2014) * [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] - 33 534 адам (2014) * [[Қандыағаш]] (бұрынғы атауы: ''Октябрьск'') - 32 311 адам (2014) * [[Арал (қала)|Арал]] - 31 814 адам (2014) * [[Шардара (қала)|Шардара]] - 30 786 адам (2014) * [[Текелі]] - 30 218 адам (2014) * [[Атбасар]] - 29 699 адам (2014) * [[Жетісай]] - 29 559 адам (2014) * [[Арқалық (қала)|Арқалық]] - 29 073 адам (2014) * [[Абай (қала)|Абай]] - 28 036 адам (2014) * [[Қаратау (қала)|Қаратау]] - 27 860 адам (2014) * [[Шалқар (қала)|Шалқар]] - 27 733 адам (2014) * [[Хромтау]] - 25 207 адам (2014) * [[Үштөбе (қала)|Үштөбе]] - 24 725 адам (2014) * [[Тобыл (қала)|Тобыл]] (бұрынғы атауы: ''Затобольск'')- 24 590 адам (2019) * [[Леңгір]] - 24 117 адам (2014) * [[Жаңатас]] - 21 742 адам (2014) * [[Алға]] - 20 068 адам (2014) * [[Шемонаиха]] - 18 222 адам (2014) * [[Үшарал (қала)|Үшарал]] - 17 691 адам (2014) * [[Макинск]] - 17 246 адам (2014) * [[Зайсан (қала)|Зайсан]] - 15 830 адам (2014) * [[Сарқан]] - 13 962 адам (2014) * [[Ақкөл қаласы|Ақкөл]] (бұрынғы атауы: ''Алексеевка'') - 13 726 адам (2014) * [[Приозерск]] - 13 404 адам (2014) * [[Курчатов]] - 11 885 адам (2014) * [[Ембі]] - 11 757 адам (2014) * [[Тайынша]] (бұрынғы атауы: ''Красноармейск'') - 11 489 адам (2014) * [[Есіл (қала)|Есіл]] - 10 866 адам (2014) * [[Ерейментау]] - 10 264 адам (2014) == Тұрғын саны 10 мыңнан кем қалалар (ең шағын қалалар) == * [[Қаражал (қала)|Қаражал]] - 9 556 адам (2014) * [[Серебрянск]] - 9 053 адам (2014) * [[Қарқаралы]] - 8 611 адам (2014) * [[Шар (қала)|Шар]] - 7 692 адам (2014) * [[Булаев]] - 7 592 адам (2014) * [[Сергеев]] - 7 397 адам (2014) * [[Мамлют]] - 7 205 адам (2014) * [[Қазалы]] - 7 204 адам (2014) * [[Державинск|Державин]] - 6 301 адам (2014) * [[Форт-Шевченко]] (бұрынғы атаулары: ''Форт-Александровск, Форт-Урицкий'') - 5 392 адам (2014) * [[Степняк]] - 3 840 адам (2014) * [[Темір (қала)|Темір]] - 2 513 адам (2014) * [[Жем (қала)|Жем]] (бұрынғы атауы: ''Ембі-5'') - 2 013 адам (2014) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }} * [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Қалалар/ Қазақстан қалалары] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170314143054/http://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D2%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/ |date=2017-03-14 }} — [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]] * [http://www.stat.gov.kz/faces/publicationsPage/publicationsOper/homeNumbersPopulation?_afrLoop=102634747729929#%40%3F_afrLoop%3D102634747729929%26_adf.ctrl-state%3D4txp58f2b_4] {{Қазақстан қалалары}} {{Қазақстан тақырыптарда}} [[Санат:Қазақстан қалалары|*]] [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] byny2qebh77c75zx73bc2rmnd25hovt 0 2654 3064428 2962832 2022-08-26T13:31:48Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны]] 6gqmmo4rqq6djxa5icsy313oal9xady 0 3396 3064500 3060190 2022-08-26T20:20:25Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Қала |атауы = Талдықорған |сурет = |әкімшілік күйі = Облыс орталығы |елтаңба = Taldykorgan seal.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg= 44|lat_min= 59|lat_sec=58 |lon_deg= 78|lon_min= 22|lon_sec=52 |CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Жетісу облысы |кестедегі облыс = Жетісу облысы |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = Әсет Масабаев |құрылған уақыты = 1944 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = Гавриловка |статус алуы = |жер аумағы = 74 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 163,3 мың |санақ жылы = 01.05.2015 |тығыздығы = 4139 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] 64,96 % <br /> [[орыстар]] 24,47 % <br /> [[корейлер]] 3,61 % <br /> [[татарлар]] 1,94 % <br /> [[немістер]] 1,10 % <br /> [[украиндар]] 0,75 % <br /> [[ұйғырлар]] 0,65 % <br /> [[шешендер]] 0,25 % <br /> [[өзбектер]] 0,21 % <br /> [[белорустар]] 0,12 % <br /> басқалары 0,92 %<ref name="stat.kz2">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы]</ref> |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = талдықорғандық |телефон коды = 7282 |пошта индекстері = 040000 |автомобиль коды = B, V,05 |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Taldykorgan |сайты = http://www.taldykorgan.gov.kz |сайт тілі = kz |сайт тілі 2 = ru |сайт тілі 3 = }} '''Талдықорған''' ([[1993 жыл]]дың [[4 мамыр]]ына дейін '''Талды-Қорған''')<ref>[http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan Талдықорған қаласы туралы мәліметтер. Тарихы. Көрнекі жерлері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130506004544/http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan/ |date=2013-05-06 }}</ref> — қала, [[Жетісу облысы]]ның орталығы. 2001-2022 жылдары, [[Алматы облысы]]ның орталығы болды. == Тарихы == Ең алғаш қазіргі Талдықорған аумағында орналасқан [[XIX ғасыр|XIX ғасырдың]] екінші жартысында, яғни 1869 жылы "Гавриловка" селосы бой көтерді. Бұл өңірді алғаш рет қоныстаған [[казактар]] болды<ref>[http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan Талдықорған қаласы туралы мәліметтер. Тарихы. Көрнекі жерлері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130506004544/http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan/ |date=2013-05-06 }}</ref>. Кейін Жетісу облисполкомының ұйғаруымен 1920 жылы (кейбір деректерде 1921 жылы) "Гавриловка" селосының атауы ресми түрде "Талды-Қорған" селосы деп өзертіліп, Қапал уезінің орталығы дәрежесін алады. 1930 – 1944 жылдар аралығында Талды-Қорған [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ның Алматы округі, Талды-Қорған ауданының орталығы болып бекітіледі. 1944 жылы Талды-Қорған селосына қала дәжересі беріліп, Алматы округінен бөлініп кеткеннен кейін, 1944 жылдан 1959 жыл аралығында және 1967 жылдан 1997 жылдар аралығында Қазақ КСР [[Талдықорған облысы]]ның орталығы дәрежесін алады. Ал 1993 жылы қала атауы ресми түрде ''Талдықорған'' деп өзгертілді. Қазіргі кезде Талдықорған қаласы 2001 жылдың 22 қыркүйегінен бастап, 2022 жылдың маусымына дейін Алматы облысының орталығы болып келді<ref>http://ortcom.kz/map/city/18{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Талдықорған</ref>. 2022 жылдың маусымынан жаңадан құрылған [[Жетісу облысы]]ның орталығы. == Географиясы == Талдықорған қаласы Қазақстанның оңтүстік-шығысында, облыстың орталық тұсында, [[Жетісу Алатауы]]ның батысында (теңіз деңгейінен 570-600 м биіктікте), [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]] өзенінің жағалауында орналасқан. Қаланың жер аумағы 74 км² құрайды. == Климаты == Қаланың климаты [[Континенттік климат|континенттік]]. Қысы қоңыржай салқын, қаңтар айының жылдық орташа температурасы -11 - 13°С, жазы ыстық және қуаң, шілдеде - 22-24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері - 350 - 400 мм. Оның басым бөлігі наурыз-мамыр және қараша-желтоқсан айларында түседі. [[Жел]] негізінен солтүстік-шығыс (34%), солтүстік (16%) бағыттан соғады. Жылына 50 күнге дейін қуаңшылық байқалады. Тұрақты кар жамылғысы қараша айының соңғы онкүндігінде түсіп, наурыздың екінші онкүндігінде ери бастайды. == Өсімдіктері == Талдықорған бұта аралас сулыбас, бетеге, боз, эфемерль бозжусанды шөлейт белдемде жатыр. Қала аумағында шөмішгул, қарағай, сиягүл, жаңғак сабынкеп, қызғалдақ, долана, шырғанақ, шұғынық гүл, кәдімгі өpiк, қызыл мия, шырмауық, қарасора, алабота, жусан, т.б. шөптесіндер өседі. == Әкімшілік ұйымдастырылуы == Қалалық әкімшілік аумаққа қарасты 7 елді мекен [[Еркін ауылдық округі|Еркін]] және [[Өтенай ауылдық округі|Өтенай]] ауылдық округтеріне біріктірілген және құрамында [[Талдықорған агро-техникалық колледжі]]<nowiki/>нің оқу-тәжірибе шаруашылығы бар. == Халқы == {| class="wikitable" |- ! # !! Санақ болған жыл !! Халықтың саны |- | 1. || [[1959 жыл|1959]]|| 41418 |- | 2. || 1970 || 60601 |- | 3. || 1979 || 87948 |- | 4. || 1989 || 119149 |- | 5. || 1991 || 124500 |- | 6. || 1999 || 97996 |- | 7. || 2004 || 100577 |- | 8. || 2005 || 103041 |- | 9. || 2006 || 106900 |- | 10. || 2007 || 110686 |- | 11. || 2008 || 114441 |- | 12. || 2009 || 123038 |- | 13. || 2010 || 125919 |- | 14. || 2011 || 127324 |- | 15. || 2012 || 130253 |- |16. |2016 |163300 |} Халық тығыздығы - 1 км²-ге шаққанда 1155 адам. == Ұлттық құрамы == * Қаланың ұлттық құрамы ([[2019 жыл]]дың [[1 қаңтар|1 қаңтарғ]]ы санақ бойынша): * [[қазақтар]] — 128 652 адам. (74,97 %) * [[орыстар]] — 33 824 адам (19,53 %) * [[Корейлер|кәрістер]] — 4236 адам (2,45 % %) * [[татарлар]] — 2452 адам (1,42 %) * [[немістер]] — 1060 адам (0,61 %) * [[украиндар]] — 307 адам (0,18 %) * [[ұйғырлар]] — 803 адам (0,46 %) * [[шешендер]] — 423 адам (0,24 %) * [[өзбектер]] — 307 адам (0,18 %) * [[Беларустар|белорустар]] — 65 адам (0,04 %) * [[әзірбайжандар]] — 149 адам (0,09 %) * [[поляктар]] — 68 адам (0,09 %) * [[қырғыздар]] — 81 адам (0,05 %) * басқалары — 786 адам (0,45 %) * Барлығы — 173 213 адам (100,00 %) == Өнеркәсіп == Қалада 1570 жұмыс істейтін ауыл шаруашылық, өнеркәсіп кәсіпорыны мен ұжымдар тіркелген, олардың арасында серіктес шаруашылықтар саны — 1055, 72 АҚ, 82 егістік кооператив бар. Өнеркәсіп бағытындағы ipi кәсіпорындарға [[Қайнар аккумулятор зауыты|«Қайнар»]], «Teмip», «Темірбетон», «Ажар», «Нан», «Өрнек», «Аққу», «Сайман», «Қаласүтзауыты», «Мирас», т. б. акционерлік қоғамдар жатады. Ауыл шарушылығы бағытында 95, құрылыста 96 акционерлік қоғамдар бар. Қалада әр турлі салаларға маманданған «Гамма» АҚ, «Механикаландырылған жұмыстар» ЖАҚ, «Құрылысшы» АҚ, «Шымыр» ЖАҚ, «Ақ сұңқар-ай» ЖАҚ, «Талдықорған электр желілері құрылысы» АҚ, «Ақжол» ЖАҚ, «Қалалық жол құрылысы» ЖАҚ, т. б. жұмыс істейді. Сондай-ақ, 64 көлік мекемесі, 406 сауда және қоғамдық тамақтандыру орындары бар. Талдықорған қаласына қарасты жер аумағының (82333 га) ауыл шаруашылығына жарамды бөлігі 92,1%, оның ішінде егістігі 7527 га, жайылымы 65429 га, шабындығы 873 га. == Әлеуметтік инфрақұрылым == Қаланың әлеуметтік инфрақұрылымы жақсы дамыған. С. Сейфуллин атындағы қалалық кітапхана, қалалық балалар кітапханасы, В.Маяковский атындағы кітапхана, М. Тынышпаев атындағы өлкетану музейі, І. Жансүгіровтің әдеби музейі, І. Жансүгіров атындағы мәдениет сарайы, 7 халықтық көркемөнерпаздар ұжымы бар. Сондай-ақ, І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетi, медицина колледжі, Қ.Байсеитов атындағы музыкалық колледж, [[Талдықорған агро-техникалық колледжі]], 3 кәсіптік-техникалық лицей мен мектептер, жалпы білім беретін 22 мектеп жұмыс істейді. Қала аумағындағы республика және облыстық деңгейде қамқорлыққа алынған мәдени-архитектура ескерткіштері санатында "Даңқ" ескерткіші (1968 ж. салынған), "Атамекен" кинотеатры (1950 ж.), Пионерлер үйі (көркем-сурет галереясы, 1957 ж.), № 3 кәсіптәк-техника мектеп ғимараты (1958), Сән ательесі (1959), қалалык әкімшілік ғимараты (1950), Аяқ-киім фабрикасы (1952), І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің ғимараты (1975), Ақ мешіт (1996), С. Сейфуллин атындағы кітапхана (1982), М. Тынышпаев атындағы тарихи-өлкелік мұражай (1980), т. б. бар. Калада Б. Римова атындағы облыстық драма театры, «Алтын дән», «Туған тел», «Ачимноуль», «Контраст», Ардагерлер хоры, Қуыршақ театры, «Улыбка», «Солнышко» атты көркемөнерпаздар тобы жұмыс істейді. Қала аумағындағы автокөлік жолының ұзындығы 352 км, оның ішінде 247 км-не асфальт төселген, 96 км-i тас жол. Талдықорған арқылы [[Алматы]]-[[Өскемен]], [[Семей]]-Алматы, т. б. бағыттарға автокөлік өтеді. Қалада темір жолы стансасы 1949 ж. салынды. Одан Көксу, Текелі, Қарабұлақ темір жолы стансаларына жүк поездары қатынайды. 19 емдеу-сауықтыру орындары: қалалық емхана, жүрек ауруларын емдейтін орталық, қалалық, санитарлық-эпидемиология станса, облыстық онкология диспансері, әйелдерге дәрігерлік көмек беретін орталық, облыстық перинатальдық орталығы, облыстық аурухана, қалалық облыстық балалар ауруханасы, жұқпалы аурулар ауруханасы, туберкулез диспансері, облыстық наркология диспансері, қалалық жедел және шұғыл жәрдем көрсету стансасы, қалалық қан орталығы, қалалық бөбектер үйі, т.б. жұмыс істейді Талдықорған қаласынан Астана қаласына дейін қашықтық 758 км, Алматы қаласына дейінгі қашықтық 279 км. Тұрғындар саны 145,403 адамды құрайды (2019 жылы).<ref>http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm</ref> Орталық Азия, Ресей мемлекеттеріне шығуға мүмкіндік беретін әуежай, теміржол станциясы бар. Жалпы мемлекеттік және облыстық маңызы бар автомобиль жолдары тораптарының жүйесі арқасында қала Қазақстанның басқа да қалаларымен, Орталық Азиямен, Ресеймен және Қытаймен байланысып жатыр. Білім, мәдениет, туризм орталығы және халықаралық, өңіраралық өндірістік-қызмет көрсету орталығы ретінде аса тартымды қала. Қалада 4 жоғарғы оқу орны, 12 орта кәсіби білім мекемелері, 25 жалпы білім беру мекемелері жұмыс жасайды. Сондай-ақ, қалада драма театры, филармония, мұражайлар, мәдениет және демалыс парктері, кітапханалар мен кинотеатрлар, стадиондар, спорт кешені, аквапарк және ипподром бар. Қаланың құрылыс индустриясын дамыту, балаларға арналған тағамдар, электр сорғылары, сүт өнімін, керамика-граниттан жасалған плиталар, жұмыртқа және құс етін өндіру әлеуеті бар. Талдықорған - қала (1944 ж.), Алматы облысының орталығы (2000 ж.), темір жол станциясы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтеме == * http://visitkazakhstan.kz/kk/guide/places/view/141/ {{Жетісу облысы}} {{Қазақстан қалалары}} {{Талдықорған қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Талдықорған]] 4pcqt219n6a7s7idnyob9ushvsxa39j 3064501 3064500 2022-08-26T20:20:36Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Қала |атауы = Талдықорған |сурет = |әкімшілік күйі = Облыс орталығы |елтаңба = Taldykorgan seal.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg= 44|lat_min= 59|lat_sec=58 |lon_deg= 78|lon_min= 22|lon_sec=52 |CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Жетісу облысы |кестедегі облыс = Жетісу облысы |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = Әсет Масабаев |құрылған уақыты = 1944 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = Гавриловка |статус алуы = |жер аумағы = 74 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 163,3 мың |санақ жылы = 01.05.2015 |тығыздығы = 4139 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] 64,96 % <br /> [[орыстар]] 24,47 % <br /> [[корейлер]] 3,61 % <br /> [[татарлар]] 1,94 % <br /> [[немістер]] 1,10 % <br /> [[украиндар]] 0,75 % <br /> [[ұйғырлар]] 0,65 % <br /> [[шешендер]] 0,25 % <br /> [[өзбектер]] 0,21 % <br /> [[белорустар]] 0,12 % <br /> басқалары 0,92 %<ref name="stat.kz2">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы]</ref> |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = талдықорғандық |телефон коды = 7282 |пошта индекстері = 040000 |автомобиль коды = B, V,05 |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Taldykorgan |сайты = http://www.taldykorgan.gov.kz |сайт тілі = kz |сайт тілі 2 = ru |сайт тілі 3 = }} '''Талдықорған''' ([[1993 жыл]]дың [[4 мамыр]]ына дейін '''Талды-Қорған''')<ref>[http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan Талдықорған қаласы туралы мәліметтер. Тарихы. Көрнекі жерлері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130506004544/http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan/ |date=2013-05-06 }}</ref> — қала, [[Жетісу облысы]]ның орталығы. 2001-2022 жылдары [[Алматы облысы]]ның орталығы болды. == Тарихы == Ең алғаш қазіргі Талдықорған аумағында орналасқан [[XIX ғасыр|XIX ғасырдың]] екінші жартысында, яғни 1869 жылы "Гавриловка" селосы бой көтерді. Бұл өңірді алғаш рет қоныстаған [[казактар]] болды<ref>[http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan Талдықорған қаласы туралы мәліметтер. Тарихы. Көрнекі жерлері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130506004544/http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan/ |date=2013-05-06 }}</ref>. Кейін Жетісу облисполкомының ұйғаруымен 1920 жылы (кейбір деректерде 1921 жылы) "Гавриловка" селосының атауы ресми түрде "Талды-Қорған" селосы деп өзертіліп, Қапал уезінің орталығы дәрежесін алады. 1930 – 1944 жылдар аралығында Талды-Қорған [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ның Алматы округі, Талды-Қорған ауданының орталығы болып бекітіледі. 1944 жылы Талды-Қорған селосына қала дәжересі беріліп, Алматы округінен бөлініп кеткеннен кейін, 1944 жылдан 1959 жыл аралығында және 1967 жылдан 1997 жылдар аралығында Қазақ КСР [[Талдықорған облысы]]ның орталығы дәрежесін алады. Ал 1993 жылы қала атауы ресми түрде ''Талдықорған'' деп өзгертілді. Қазіргі кезде Талдықорған қаласы 2001 жылдың 22 қыркүйегінен бастап, 2022 жылдың маусымына дейін Алматы облысының орталығы болып келді<ref>http://ortcom.kz/map/city/18{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Талдықорған</ref>. 2022 жылдың маусымынан жаңадан құрылған [[Жетісу облысы]]ның орталығы. == Географиясы == Талдықорған қаласы Қазақстанның оңтүстік-шығысында, облыстың орталық тұсында, [[Жетісу Алатауы]]ның батысында (теңіз деңгейінен 570-600 м биіктікте), [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]] өзенінің жағалауында орналасқан. Қаланың жер аумағы 74 км² құрайды. == Климаты == Қаланың климаты [[Континенттік климат|континенттік]]. Қысы қоңыржай салқын, қаңтар айының жылдық орташа температурасы -11 - 13°С, жазы ыстық және қуаң, шілдеде - 22-24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері - 350 - 400 мм. Оның басым бөлігі наурыз-мамыр және қараша-желтоқсан айларында түседі. [[Жел]] негізінен солтүстік-шығыс (34%), солтүстік (16%) бағыттан соғады. Жылына 50 күнге дейін қуаңшылық байқалады. Тұрақты кар жамылғысы қараша айының соңғы онкүндігінде түсіп, наурыздың екінші онкүндігінде ери бастайды. == Өсімдіктері == Талдықорған бұта аралас сулыбас, бетеге, боз, эфемерль бозжусанды шөлейт белдемде жатыр. Қала аумағында шөмішгул, қарағай, сиягүл, жаңғак сабынкеп, қызғалдақ, долана, шырғанақ, шұғынық гүл, кәдімгі өpiк, қызыл мия, шырмауық, қарасора, алабота, жусан, т.б. шөптесіндер өседі. == Әкімшілік ұйымдастырылуы == Қалалық әкімшілік аумаққа қарасты 7 елді мекен [[Еркін ауылдық округі|Еркін]] және [[Өтенай ауылдық округі|Өтенай]] ауылдық округтеріне біріктірілген және құрамында [[Талдықорған агро-техникалық колледжі]]<nowiki/>нің оқу-тәжірибе шаруашылығы бар. == Халқы == {| class="wikitable" |- ! # !! Санақ болған жыл !! Халықтың саны |- | 1. || [[1959 жыл|1959]]|| 41418 |- | 2. || 1970 || 60601 |- | 3. || 1979 || 87948 |- | 4. || 1989 || 119149 |- | 5. || 1991 || 124500 |- | 6. || 1999 || 97996 |- | 7. || 2004 || 100577 |- | 8. || 2005 || 103041 |- | 9. || 2006 || 106900 |- | 10. || 2007 || 110686 |- | 11. || 2008 || 114441 |- | 12. || 2009 || 123038 |- | 13. || 2010 || 125919 |- | 14. || 2011 || 127324 |- | 15. || 2012 || 130253 |- |16. |2016 |163300 |} Халық тығыздығы - 1 км²-ге шаққанда 1155 адам. == Ұлттық құрамы == * Қаланың ұлттық құрамы ([[2019 жыл]]дың [[1 қаңтар|1 қаңтарғ]]ы санақ бойынша): * [[қазақтар]] — 128 652 адам. (74,97 %) * [[орыстар]] — 33 824 адам (19,53 %) * [[Корейлер|кәрістер]] — 4236 адам (2,45 % %) * [[татарлар]] — 2452 адам (1,42 %) * [[немістер]] — 1060 адам (0,61 %) * [[украиндар]] — 307 адам (0,18 %) * [[ұйғырлар]] — 803 адам (0,46 %) * [[шешендер]] — 423 адам (0,24 %) * [[өзбектер]] — 307 адам (0,18 %) * [[Беларустар|белорустар]] — 65 адам (0,04 %) * [[әзірбайжандар]] — 149 адам (0,09 %) * [[поляктар]] — 68 адам (0,09 %) * [[қырғыздар]] — 81 адам (0,05 %) * басқалары — 786 адам (0,45 %) * Барлығы — 173 213 адам (100,00 %) == Өнеркәсіп == Қалада 1570 жұмыс істейтін ауыл шаруашылық, өнеркәсіп кәсіпорыны мен ұжымдар тіркелген, олардың арасында серіктес шаруашылықтар саны — 1055, 72 АҚ, 82 егістік кооператив бар. Өнеркәсіп бағытындағы ipi кәсіпорындарға [[Қайнар аккумулятор зауыты|«Қайнар»]], «Teмip», «Темірбетон», «Ажар», «Нан», «Өрнек», «Аққу», «Сайман», «Қаласүтзауыты», «Мирас», т. б. акционерлік қоғамдар жатады. Ауыл шарушылығы бағытында 95, құрылыста 96 акционерлік қоғамдар бар. Қалада әр турлі салаларға маманданған «Гамма» АҚ, «Механикаландырылған жұмыстар» ЖАҚ, «Құрылысшы» АҚ, «Шымыр» ЖАҚ, «Ақ сұңқар-ай» ЖАҚ, «Талдықорған электр желілері құрылысы» АҚ, «Ақжол» ЖАҚ, «Қалалық жол құрылысы» ЖАҚ, т. б. жұмыс істейді. Сондай-ақ, 64 көлік мекемесі, 406 сауда және қоғамдық тамақтандыру орындары бар. Талдықорған қаласына қарасты жер аумағының (82333 га) ауыл шаруашылығына жарамды бөлігі 92,1%, оның ішінде егістігі 7527 га, жайылымы 65429 га, шабындығы 873 га. == Әлеуметтік инфрақұрылым == Қаланың әлеуметтік инфрақұрылымы жақсы дамыған. С. Сейфуллин атындағы қалалық кітапхана, қалалық балалар кітапханасы, В.Маяковский атындағы кітапхана, М. Тынышпаев атындағы өлкетану музейі, І. Жансүгіровтің әдеби музейі, І. Жансүгіров атындағы мәдениет сарайы, 7 халықтық көркемөнерпаздар ұжымы бар. Сондай-ақ, І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетi, медицина колледжі, Қ.Байсеитов атындағы музыкалық колледж, [[Талдықорған агро-техникалық колледжі]], 3 кәсіптік-техникалық лицей мен мектептер, жалпы білім беретін 22 мектеп жұмыс істейді. Қала аумағындағы республика және облыстық деңгейде қамқорлыққа алынған мәдени-архитектура ескерткіштері санатында "Даңқ" ескерткіші (1968 ж. салынған), "Атамекен" кинотеатры (1950 ж.), Пионерлер үйі (көркем-сурет галереясы, 1957 ж.), № 3 кәсіптәк-техника мектеп ғимараты (1958), Сән ательесі (1959), қалалык әкімшілік ғимараты (1950), Аяқ-киім фабрикасы (1952), І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің ғимараты (1975), Ақ мешіт (1996), С. Сейфуллин атындағы кітапхана (1982), М. Тынышпаев атындағы тарихи-өлкелік мұражай (1980), т. б. бар. Калада Б. Римова атындағы облыстық драма театры, «Алтын дән», «Туған тел», «Ачимноуль», «Контраст», Ардагерлер хоры, Қуыршақ театры, «Улыбка», «Солнышко» атты көркемөнерпаздар тобы жұмыс істейді. Қала аумағындағы автокөлік жолының ұзындығы 352 км, оның ішінде 247 км-не асфальт төселген, 96 км-i тас жол. Талдықорған арқылы [[Алматы]]-[[Өскемен]], [[Семей]]-Алматы, т. б. бағыттарға автокөлік өтеді. Қалада темір жолы стансасы 1949 ж. салынды. Одан Көксу, Текелі, Қарабұлақ темір жолы стансаларына жүк поездары қатынайды. 19 емдеу-сауықтыру орындары: қалалық емхана, жүрек ауруларын емдейтін орталық, қалалық, санитарлық-эпидемиология станса, облыстық онкология диспансері, әйелдерге дәрігерлік көмек беретін орталық, облыстық перинатальдық орталығы, облыстық аурухана, қалалық облыстық балалар ауруханасы, жұқпалы аурулар ауруханасы, туберкулез диспансері, облыстық наркология диспансері, қалалық жедел және шұғыл жәрдем көрсету стансасы, қалалық қан орталығы, қалалық бөбектер үйі, т.б. жұмыс істейді Талдықорған қаласынан Астана қаласына дейін қашықтық 758 км, Алматы қаласына дейінгі қашықтық 279 км. Тұрғындар саны 145,403 адамды құрайды (2019 жылы).<ref>http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm</ref> Орталық Азия, Ресей мемлекеттеріне шығуға мүмкіндік беретін әуежай, теміржол станциясы бар. Жалпы мемлекеттік және облыстық маңызы бар автомобиль жолдары тораптарының жүйесі арқасында қала Қазақстанның басқа да қалаларымен, Орталық Азиямен, Ресеймен және Қытаймен байланысып жатыр. Білім, мәдениет, туризм орталығы және халықаралық, өңіраралық өндірістік-қызмет көрсету орталығы ретінде аса тартымды қала. Қалада 4 жоғарғы оқу орны, 12 орта кәсіби білім мекемелері, 25 жалпы білім беру мекемелері жұмыс жасайды. Сондай-ақ, қалада драма театры, филармония, мұражайлар, мәдениет және демалыс парктері, кітапханалар мен кинотеатрлар, стадиондар, спорт кешені, аквапарк және ипподром бар. Қаланың құрылыс индустриясын дамыту, балаларға арналған тағамдар, электр сорғылары, сүт өнімін, керамика-граниттан жасалған плиталар, жұмыртқа және құс етін өндіру әлеуеті бар. Талдықорған - қала (1944 ж.), Алматы облысының орталығы (2000 ж.), темір жол станциясы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтеме == * http://visitkazakhstan.kz/kk/guide/places/view/141/ {{Жетісу облысы}} {{Қазақстан қалалары}} {{Талдықорған қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Талдықорған]] tcby71x6cpduesskpydbsm38zn8j3v1 3064502 3064501 2022-08-26T20:21:09Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Қала |атауы = Талдықорған |сурет = |әкімшілік күйі = Облыс орталығы |елтаңба = Taldykorgan seal.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg= 44|lat_min= 59|lat_sec=58 |lon_deg= 78|lon_min= 22|lon_sec=52 |CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Жетісу облысы |кестедегі облыс = Жетісу облысы |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = Әсет Масабаев |құрылған уақыты = 1868 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = Гавриловка |статус алуы = 1944 |жер аумағы = 74 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 163,3 мың |санақ жылы = 01.05.2015 |тығыздығы = 4139 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] 64,96 % <br /> [[орыстар]] 24,47 % <br /> [[корейлер]] 3,61 % <br /> [[татарлар]] 1,94 % <br /> [[немістер]] 1,10 % <br /> [[украиндар]] 0,75 % <br /> [[ұйғырлар]] 0,65 % <br /> [[шешендер]] 0,25 % <br /> [[өзбектер]] 0,21 % <br /> [[белорустар]] 0,12 % <br /> басқалары 0,92 %<ref name="stat.kz2">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы]</ref> |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = талдықорғандық |телефон коды = 7282 |пошта индекстері = 040000 |автомобиль коды = B, V,05 |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Taldykorgan |сайты = http://www.taldykorgan.gov.kz |сайт тілі = kz |сайт тілі 2 = ru |сайт тілі 3 = }} '''Талдықорған''' ([[1993 жыл]]дың [[4 мамыр]]ына дейін '''Талды-Қорған''')<ref>[http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan Талдықорған қаласы туралы мәліметтер. Тарихы. Көрнекі жерлері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130506004544/http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan/ |date=2013-05-06 }}</ref> — қала, [[Жетісу облысы]]ның орталығы. 2001-2022 жылдары [[Алматы облысы]]ның орталығы болды. == Тарихы == Ең алғаш қазіргі Талдықорған аумағында орналасқан [[XIX ғасыр|XIX ғасырдың]] екінші жартысында, яғни 1869 жылы "Гавриловка" селосы бой көтерді. Бұл өңірді алғаш рет қоныстаған [[казактар]] болды<ref>[http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan Талдықорған қаласы туралы мәліметтер. Тарихы. Көрнекі жерлері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130506004544/http://www.centralasia-travel.com/ru/countries/kazakhstan/sights/taldikorgan/ |date=2013-05-06 }}</ref>. Кейін Жетісу облисполкомының ұйғаруымен 1920 жылы (кейбір деректерде 1921 жылы) "Гавриловка" селосының атауы ресми түрде "Талды-Қорған" селосы деп өзертіліп, Қапал уезінің орталығы дәрежесін алады. 1930 – 1944 жылдар аралығында Талды-Қорған [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ның Алматы округі, Талды-Қорған ауданының орталығы болып бекітіледі. 1944 жылы Талды-Қорған селосына қала дәжересі беріліп, Алматы округінен бөлініп кеткеннен кейін, 1944 жылдан 1959 жыл аралығында және 1967 жылдан 1997 жылдар аралығында Қазақ КСР [[Талдықорған облысы]]ның орталығы дәрежесін алады. Ал 1993 жылы қала атауы ресми түрде ''Талдықорған'' деп өзгертілді. Қазіргі кезде Талдықорған қаласы 2001 жылдың 22 қыркүйегінен бастап, 2022 жылдың маусымына дейін Алматы облысының орталығы болып келді<ref>http://ortcom.kz/map/city/18{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Талдықорған</ref>. 2022 жылдың маусымынан жаңадан құрылған [[Жетісу облысы]]ның орталығы. == Географиясы == Талдықорған қаласы Қазақстанның оңтүстік-шығысында, облыстың орталық тұсында, [[Жетісу Алатауы]]ның батысында (теңіз деңгейінен 570-600 м биіктікте), [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]] өзенінің жағалауында орналасқан. Қаланың жер аумағы 74 км² құрайды. == Климаты == Қаланың климаты [[Континенттік климат|континенттік]]. Қысы қоңыржай салқын, қаңтар айының жылдық орташа температурасы -11 - 13°С, жазы ыстық және қуаң, шілдеде - 22-24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері - 350 - 400 мм. Оның басым бөлігі наурыз-мамыр және қараша-желтоқсан айларында түседі. [[Жел]] негізінен солтүстік-шығыс (34%), солтүстік (16%) бағыттан соғады. Жылына 50 күнге дейін қуаңшылық байқалады. Тұрақты кар жамылғысы қараша айының соңғы онкүндігінде түсіп, наурыздың екінші онкүндігінде ери бастайды. == Өсімдіктері == Талдықорған бұта аралас сулыбас, бетеге, боз, эфемерль бозжусанды шөлейт белдемде жатыр. Қала аумағында шөмішгул, қарағай, сиягүл, жаңғак сабынкеп, қызғалдақ, долана, шырғанақ, шұғынық гүл, кәдімгі өpiк, қызыл мия, шырмауық, қарасора, алабота, жусан, т.б. шөптесіндер өседі. == Әкімшілік ұйымдастырылуы == Қалалық әкімшілік аумаққа қарасты 7 елді мекен [[Еркін ауылдық округі|Еркін]] және [[Өтенай ауылдық округі|Өтенай]] ауылдық округтеріне біріктірілген және құрамында [[Талдықорған агро-техникалық колледжі]]<nowiki/>нің оқу-тәжірибе шаруашылығы бар. == Халқы == {| class="wikitable" |- ! # !! Санақ болған жыл !! Халықтың саны |- | 1. || [[1959 жыл|1959]]|| 41418 |- | 2. || 1970 || 60601 |- | 3. || 1979 || 87948 |- | 4. || 1989 || 119149 |- | 5. || 1991 || 124500 |- | 6. || 1999 || 97996 |- | 7. || 2004 || 100577 |- | 8. || 2005 || 103041 |- | 9. || 2006 || 106900 |- | 10. || 2007 || 110686 |- | 11. || 2008 || 114441 |- | 12. || 2009 || 123038 |- | 13. || 2010 || 125919 |- | 14. || 2011 || 127324 |- | 15. || 2012 || 130253 |- |16. |2016 |163300 |} Халық тығыздығы - 1 км²-ге шаққанда 1155 адам. == Ұлттық құрамы == * Қаланың ұлттық құрамы ([[2019 жыл]]дың [[1 қаңтар|1 қаңтарғ]]ы санақ бойынша): * [[қазақтар]] — 128 652 адам. (74,97 %) * [[орыстар]] — 33 824 адам (19,53 %) * [[Корейлер|кәрістер]] — 4236 адам (2,45 % %) * [[татарлар]] — 2452 адам (1,42 %) * [[немістер]] — 1060 адам (0,61 %) * [[украиндар]] — 307 адам (0,18 %) * [[ұйғырлар]] — 803 адам (0,46 %) * [[шешендер]] — 423 адам (0,24 %) * [[өзбектер]] — 307 адам (0,18 %) * [[Беларустар|белорустар]] — 65 адам (0,04 %) * [[әзірбайжандар]] — 149 адам (0,09 %) * [[поляктар]] — 68 адам (0,09 %) * [[қырғыздар]] — 81 адам (0,05 %) * басқалары — 786 адам (0,45 %) * Барлығы — 173 213 адам (100,00 %) == Өнеркәсіп == Қалада 1570 жұмыс істейтін ауыл шаруашылық, өнеркәсіп кәсіпорыны мен ұжымдар тіркелген, олардың арасында серіктес шаруашылықтар саны — 1055, 72 АҚ, 82 егістік кооператив бар. Өнеркәсіп бағытындағы ipi кәсіпорындарға [[Қайнар аккумулятор зауыты|«Қайнар»]], «Teмip», «Темірбетон», «Ажар», «Нан», «Өрнек», «Аққу», «Сайман», «Қаласүтзауыты», «Мирас», т. б. акционерлік қоғамдар жатады. Ауыл шарушылығы бағытында 95, құрылыста 96 акционерлік қоғамдар бар. Қалада әр турлі салаларға маманданған «Гамма» АҚ, «Механикаландырылған жұмыстар» ЖАҚ, «Құрылысшы» АҚ, «Шымыр» ЖАҚ, «Ақ сұңқар-ай» ЖАҚ, «Талдықорған электр желілері құрылысы» АҚ, «Ақжол» ЖАҚ, «Қалалық жол құрылысы» ЖАҚ, т. б. жұмыс істейді. Сондай-ақ, 64 көлік мекемесі, 406 сауда және қоғамдық тамақтандыру орындары бар. Талдықорған қаласына қарасты жер аумағының (82333 га) ауыл шаруашылығына жарамды бөлігі 92,1%, оның ішінде егістігі 7527 га, жайылымы 65429 га, шабындығы 873 га. == Әлеуметтік инфрақұрылым == Қаланың әлеуметтік инфрақұрылымы жақсы дамыған. С. Сейфуллин атындағы қалалық кітапхана, қалалық балалар кітапханасы, В.Маяковский атындағы кітапхана, М. Тынышпаев атындағы өлкетану музейі, І. Жансүгіровтің әдеби музейі, І. Жансүгіров атындағы мәдениет сарайы, 7 халықтық көркемөнерпаздар ұжымы бар. Сондай-ақ, І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетi, медицина колледжі, Қ.Байсеитов атындағы музыкалық колледж, [[Талдықорған агро-техникалық колледжі]], 3 кәсіптік-техникалық лицей мен мектептер, жалпы білім беретін 22 мектеп жұмыс істейді. Қала аумағындағы республика және облыстық деңгейде қамқорлыққа алынған мәдени-архитектура ескерткіштері санатында "Даңқ" ескерткіші (1968 ж. салынған), "Атамекен" кинотеатры (1950 ж.), Пионерлер үйі (көркем-сурет галереясы, 1957 ж.), № 3 кәсіптәк-техника мектеп ғимараты (1958), Сән ательесі (1959), қалалык әкімшілік ғимараты (1950), Аяқ-киім фабрикасы (1952), І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің ғимараты (1975), Ақ мешіт (1996), С. Сейфуллин атындағы кітапхана (1982), М. Тынышпаев атындағы тарихи-өлкелік мұражай (1980), т. б. бар. Калада Б. Римова атындағы облыстық драма театры, «Алтын дән», «Туған тел», «Ачимноуль», «Контраст», Ардагерлер хоры, Қуыршақ театры, «Улыбка», «Солнышко» атты көркемөнерпаздар тобы жұмыс істейді. Қала аумағындағы автокөлік жолының ұзындығы 352 км, оның ішінде 247 км-не асфальт төселген, 96 км-i тас жол. Талдықорған арқылы [[Алматы]]-[[Өскемен]], [[Семей]]-Алматы, т. б. бағыттарға автокөлік өтеді. Қалада темір жолы стансасы 1949 ж. салынды. Одан Көксу, Текелі, Қарабұлақ темір жолы стансаларына жүк поездары қатынайды. 19 емдеу-сауықтыру орындары: қалалық емхана, жүрек ауруларын емдейтін орталық, қалалық, санитарлық-эпидемиология станса, облыстық онкология диспансері, әйелдерге дәрігерлік көмек беретін орталық, облыстық перинатальдық орталығы, облыстық аурухана, қалалық облыстық балалар ауруханасы, жұқпалы аурулар ауруханасы, туберкулез диспансері, облыстық наркология диспансері, қалалық жедел және шұғыл жәрдем көрсету стансасы, қалалық қан орталығы, қалалық бөбектер үйі, т.б. жұмыс істейді Талдықорған қаласынан Астана қаласына дейін қашықтық 758 км, Алматы қаласына дейінгі қашықтық 279 км. Тұрғындар саны 145,403 адамды құрайды (2019 жылы).<ref>http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm</ref> Орталық Азия, Ресей мемлекеттеріне шығуға мүмкіндік беретін әуежай, теміржол станциясы бар. Жалпы мемлекеттік және облыстық маңызы бар автомобиль жолдары тораптарының жүйесі арқасында қала Қазақстанның басқа да қалаларымен, Орталық Азиямен, Ресеймен және Қытаймен байланысып жатыр. Білім, мәдениет, туризм орталығы және халықаралық, өңіраралық өндірістік-қызмет көрсету орталығы ретінде аса тартымды қала. Қалада 4 жоғарғы оқу орны, 12 орта кәсіби білім мекемелері, 25 жалпы білім беру мекемелері жұмыс жасайды. Сондай-ақ, қалада драма театры, филармония, мұражайлар, мәдениет және демалыс парктері, кітапханалар мен кинотеатрлар, стадиондар, спорт кешені, аквапарк және ипподром бар. Қаланың құрылыс индустриясын дамыту, балаларға арналған тағамдар, электр сорғылары, сүт өнімін, керамика-граниттан жасалған плиталар, жұмыртқа және құс етін өндіру әлеуеті бар. Талдықорған - қала (1944 ж.), Алматы облысының орталығы (2000 ж.), темір жол станциясы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтеме == * http://visitkazakhstan.kz/kk/guide/places/view/141/ {{Жетісу облысы}} {{Қазақстан қалалары}} {{Талдықорған қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Талдықорған]] ms7mdbnojhl0g5czsb61siavx9mdqcc 10 3437 3064629 2978858 2022-08-27T08:46:11Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Кесте |аты = Қазақ рулары |тақырып = [[Қазақ рулары]] |сурет = [[Сурет:Shanirak.svg|100px|right|Шаңырақ]] |state = collapsed |style_main_title = background: #FFEFD5; |style_title = background: #FFEFD5; |бөлім1 = [[Ұлы жүз]] |тізім1 = <div> * '''[[Сіргелі]]''': · [[Айтбозым]] · [[Кеңірдек]] · [[Байжігіт (Сіргелі)|Байжігіт]] · [[Батыр руы|Батыр]] · [[Елібай]] · [[Жайдақ]] · [[Жаңабай (Сіргелі)|Жаңабай]] · [[Қайшылы]] · [[Қарабатыр]] · [[Тутаңбалы]] · [[Шалдар руы|Шалдар]] * '''[[Жалайыр]]''': [[Сырманақ]] · ([[Ақбұйым]] · [[Арықтыным]] · [[Байшегір]] · [[Балғалы]] · [[Қайшылы]] · [[Күшік руы|Күшік]]) · [[Шуманақ]] · ([[Андас]] · [[Қалпе руы|Қалпе]] · [[Қарашапан]] · [[Мырза руы|Мырза]] · [[Орақты]] · [[Сыпатай]]) · [[Бірманақ]] · ([[Сиыршы (ру)|Сиыршы]]) * '''[[Қаңлы руы|Қаңлы]]''': · [[Қара қаңлы]] · [[Қызыл қаңлы]] · [[Қапсан қаңлы]] · [[Сары қаңлы]] * '''[[Шанышқылы]]''': · [[Құрбақа руы|Құрбақа]] · ( [[Балық руы|Балық]] · [[Саңырау (Ру)|Саңырау]] · [[Мамыт руы|Мамыт]]) · [[Дархан (ру)|Дархан]] · [[Қырықсадақ]] · [[Бектау руы|Бектау]] · ( [[Қырпық]] · [[Арапшы руы|Арапшы]] · [[Сырдым]] )· [[Жойсын]] · [[Бағыс]] * '''[[Шақшам]]''': · '''[[Үйсін руы|Үйсін рулары]]:''' * '''[[Сары Үйсін]]''': · [[Қалша]] · [[Жақып руы|Жақып]] * '''[[Дулат]]''': · [[Ботбай]] · [[Жаныс]] · [[Сиқым]] · [[Шымыр]] * ''' [[Албан руы|Албан]]''': ''[[Сары (Албан)|Сары]]'':· ([[Айт руы|Айт]] · [[Қожбанбет]] · [[Қыстық]] · [[Бозым (Ұлы жүз)|Бозым]] · [[Алжан]] · [[Жарты]] · [[Құрман]] · [[Шоған]] · [[Досалы]] )· ''[[Шыбыл]]'': · ([[Қоңырбөрік]] · [[Қызылбөрік]]) * '''[[Суан]]''': · [[Байтүгей]] · [[Тоқарыстан]] · [[Бағыс]] · [[Сартай]] · [[Нартай]] * '''[[Шапырашты]]''': · [[Айқым]] · [[Асыл]] · [[Екей]] · [[Есқожа]] · [[Кебенек руы|Кебенек]] · [[Шыбыл]] * ''' [[Ошақты]]''': · [[Аталық руы|Аталық]] · [[Байыл]] · [[қоңыр руы|Қоңыр]] · [[Тасжүрек]] * ''' [[Ысты]]''': · [[Ойық руы|Ойық]] · [[Тiлiк]] </div> |бөлім2 = [[Орта жүз]] |тізім2 = <div> * '''[[Арғын]]''': [[Мейрам]]: · ( [[Қуандық]] · [[Сүйіндік (Орта жүз)|Сүйіндік]] · [[Бегендік]] · [[Шегендік]] · [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]]) · [[Момын]]: · ([[Қанжығалы руы|Қанжығалы]] · [[Тобықты]] · [[Атығай]] · [[Бәсентиін]] · [[Қарауыл руы|Қарауыл]] · [[Шақшақ]] · [[Саржетім]]) · [[Жоғары шекті]] · [[Төмен шекті]] · [[Тарақты]] (жиен) * '''[[Қыпшақ]]''': [[Құлан қыпшақ]] · [[Қытайқыпшақ]] · [[Сарықыпшақ]] · [[Қарақыпшақ]]: ([[Ұзын]] · [[Бұлтың]] · [[Қарабалық руы|Қарабалық]] · [[Көлденең руы|Көлденең]] · [[Торықыпшақ]]) * '''[[Найман]]''': [[Саржомарт]]: ([[Бура (найман)|Бура]], [[Қаратай (ру)|Қаратай]], [[Көкжарлы]]) · [[Төлегатай]]: ([[Қаракерей]], [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]], [[Садыр]], [[Төртуыл]]) · [[Терістаңбалы (ру)|Терістаңбалы]]: ( [[Бағаналы (ру)|Бағаналы]], [[Балталы]]) * '''[[Қоңырат]]''': [[Көтенші]]: · ([[Саңғыл]] · [[Божбан]] · [[Жетімдер руы|Жетімдер]] · [[Маңғытай]] · [[Аманбай]] · [[Жаманбай]]) · [[Көктіңұлы]]: · ([[Байлар-Жандар]] · [[Құлыншақ]] · [[Оразкелді (Қоңырат)|Оразкелді]] · [[Қарасирақ]] · [[Тоқболат]] · [[Құлшығаш]] · [[Алғи руы|Алғи]]) * '''[[Керей (тайпа)|Керей]]''': [[Тұрғақ]], [[Ашамайлы керей|Ашамайлы]]: · ([[Балта руы|Балта]] · [[Тарышы]] · [[Көшебе]] · [[Сибан]] · [[Ақсары (ру)|ақсары]]) · [[Абақ Керей|Абақ]]: · ([[Жәдік]] · [[Жәнтекей]] · [[Шұбарайғыр (ру)|Шұбарайғыр]] · [[Шимойын]] · [[Меркіт]] · [[Шеруші]] · [[сарбас руы|Сарбас]] · [[Молқы]] · [[Ителі]] · [[Қарақаc]] · [[Жастабан]] · [[Көнсадақ]] ) * '''[[Уақ]]''': [[Бетке]] · [[Ерқосай]] · [[Қалдыбатыр]] · [[Жантелі]] · [[Баймен]] · [[Тоқтамыс руы|Тоқтамыс]] · [[Сарман]] · [[Ергенші]] </div> |бөлім3 = [[Кіші жүз]] |тізім3 = <div> * '''[[Әлімұлы]]''': [[Кете (ру)|Кете]] · [[Қаракесек (Әлімұлы)|Қаракесек]] · [[Қарасақал]] · [[Төртқара]] · [[Шекті]] · [[Шөмекей]]<br /> * '''[[Байұлы]]''': [[Адай]] · [[Алаша (ру)|Алаша]] · [[Алтын руы|Алтын]] · [[Байбақты]] · [[Беріш]] · [[Есентемір]] · [[Жаппас]] · [[Қызылқұрт]] · [[Масқар]] · [[Таз руы|Таз]] · [[Тана]] · [[Шеркеш]] · [[Ысық]]<br /> * '''[[Жетіру]]''': [[Жағалбайлы (ру)|Жағалбайлы]] · [[Кердері]] · [[Керейіт]] · [[Табын]] · [[Тама]] · [[Телеу]] · [[Рамадан (ру)|Рамадан]]<br /> </div> |бөлім4 = [[Ақсүйек]] |тізім4 = <div> * '''[[Төре]]''': [[Абылай хан әулеті]] · [[Әбілқайыр әулеті]] · [[Бөкей әулеті]] · [[Жәдік әулеті]] · [[Қаратай әулеті ]]<br /> * '''[[Қожа]]''': [[Аққорған руы|Аққорған]] · [[Қорасан]] · [[Дуана руы|Дуана]] · [[Қарахан]] · [[Бақсайыс қожа]] · [[Қылышты қожа]] · [[Сейіт (ру)|Сейіт]]<br /> </div> |бөлім5 = Жүзге кірмейді |тізім5 = <div> * '''[[Сунақ]]''': [[Қайғақтық]] · [[Сыйық]] · [[Аташ]] · [[Бессары]] · [[Қалмырза-Тоқпан]]<br /> * '''[[Төлеңгіт]]''': <br /> * '''[[Ноғай-Қазақ]]''': [[Үйсін ноғай]] · [[Қояс]] · [[Қазан құлақ]] · [[Қос таңбалы]] * '''[[Қияттар]]''': * '''[[Қырғыз руы]]''': </div> |бөлім6 = Басқа |тізім6 = · [[Қазақ шежіресі]] · [[Қазақ жүздері]] · [[Шалақазақтар]] · [[Қазақ шежірелерінің тізімі]] · [[Жеті ата]] · [[Туыстық]] · [[Туыстық атаулары]] · [[Кірме]] · [[Ноқта ағасы]] · [[Құрама]] · [[Қазақстан жерінде болған болыстар тізімі|Болыстар]] · [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B4_%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B2 Қазақ генофонды]{{ref-ru}} }}<includeonly> [[Санат:Қазақ рулары]] </includeonly> [[Санат:Қазақ рулары]] jvumv43yd3zhxhvrzt9c25p5e63bj3v 0 6830 3064625 2968326 2022-08-27T08:37:53Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Infobox Kazakh Clan | атауы = Керей | лақап_атауы = Керейт | таңбасы =Kazakh Tamga 68.svg | таңба_сипаттамасы = [[ашамай]] (түйеге салатын ер) | ұраны = Ошыбай, Абақ, Жәнібек, Сартоқай | шығу_тегі = Байқұтанның баласы, [[Уақ]]тың інісі | жүзі = [[Орта жүз]] | тайпасы = | бөлімдері = [[Тұрғақ]], [[Ашамайлы Керей|Ашамайлы]], [[Абақ]] | тараулары = Ашамайлы: [[Шыңойлы]], [[Байталақ]],[[Барқым]]. Абақ: [[Сарбас]], [[Жәдік]], [[Меркіт]], [[Жәнтекей]], [[Ителі]], [[Молқы]], [[Шұбарайғыр (ру)|Шұбарайғыр]], [[Жастабан]], [[Шеруші]], [[Қарақаc]], [[Көнсадақ]], [[Шимойын]], | ақсақалы = | қыстаулары = Алтай тауының солтүстігінен басқа бөліктері, Сырдарияның төменгі бөлігі, Солтүстік Қазақстан, Ертіс өзенінің алабы | жайлаулары =Алтай тауының солтүстігінен басқа бөліктері, Сырдарияның төменгі бөлігі, Солтүстік Қазақстан, Ертіс өзенінің алабы | торабы, Кұлсары маны = ? }} {{мағына|Керей}} '''Керей''' (''карайлар'') — қазақ құрамындағы көне тайпалардың бірі – [[Керей елі]]нің де тарих көшінде белгілі бола бастаған кездеріндегі ғұмыр кешкен ата жұрты – сонау замандарда бірсыпыра түрік халықтарының қасиетті қонысы атанып, ғажайып ата жазу мұрағаттарымыз мәңгілікке қашалып, жазылып қалған, қазіргі моңғол даласы және оған іргелес жатқан аймақты қамтитын құтты мекендерінің бір тұсы – Орхон, Оңғын, [[Керулен]], Селеңге, [[Арғұн]] өзендерінің құйқалы алқабы еді. Керей атауының шығуы туралы әртүрлі пікірлер бар. Бірақ солардың арасында Орхон-енесай жазуларының білгір зерттеушісі, жазушы Қаржаубай Сартқожаұлының апталығымызға ұсынған қолжазбасындағы Керлін (Керулен) өзені және ол өз басын алатын Кентау тауына қатысты пікір көңілге қонымды көрінеді. Онда қазақ ғалымы көне түрік жазуларында (Мойыншор ескерткіші, VIII ғ) бұл қоныс жер аты «Кейре» түрінде көрініс бергендігін айтады. Ал Керлін алқабы ежелден керейлердің түп-тегі Тоғыз байырқулар қоныстанып келе жатқан төл мекен. Олар бірде «тоғыз байырқу», бірде «тоғыз оғұз», бірде «тоғыз керейлік» деп атала жүріп, ғасырлар өте келе «керейлер» боп өзгерген секілді. Бұл бағамдау Керей шежіресінде бұрыннан айтылып жүретін өзен атына қатысты әңгіме сарынын да пысықтағандай болады. Қытайда тұратын қазақ оқымыстыларының кейінгі кездерде бірсыпыра көне қытай жазбаларын қазақша сөйлете бастауы халқымыздың тарихына қатысты көптеген құнды деректерге жолықтырғанын бұрын да айтқан едік. Сол жазбаларда керей атауына да қатысты сәттер кездеседі. Мәселен, «Сүй патшалығының тарихында» Шеп тайпасының көсемі Керін Еркіннің Шығыс Түрік қағандығының үстемдігіне қарсы шыққаны туралы дерек бар. «Таң патшалығының көне тарихы» жазбасында сол Керіннің баласы Хылейдің де қаған болғандығы айтылады. Яғни осылардағы Керін мен Хылей «Керей» деген атау болуы да мүмкін деген топшылау ортаға тартылады. Аудармашылар бұл жазбалардан Шеп тайпасымен бірге Сеп, Байлау, Қойлау секілді тайпалар атауының да ізін бағамдағандай болды. Бір қызығы, Алтай аймағыгда ХІХ ғасырда ғұмыр кешкен керей Мәмидің шежіресінде де осыған үндесетін тұстар бар. Ол шежіреде Керей ұлысының арғы тегі Шеп, Сеп, Байлау, Қойлау, Елдей, Көлдей, Изен, Жусан секілді тайпалардан таралады делінеді. Бұлардың Шеп, Септен басқасының бәрі қазір Керей-Уақ шежіресінде кездесетін ата-тектер... Академик Ә.Марғұлан керейлер мен үңгіттердің (уақтардың, онгуд) моңғол дәуіріне дейін мәдениеті жоғары болғаны, көне түрк жазуларын пайдаланғандығы жөнінде өзінің «Таңбалы тас жазуы» еңбегінде былай дейді: «Алтай, Жоңғар даласында, Енесайда орхон жазуы бар құлпытастар жиі кездеседі. Олардың көбін жазған керей мен үңгіттер. Моңғол дәуіріне дейін бұлар және наймандар тегіс несториан дінін қабыл еткен елдер. Бұл әсіресе олардың крест таңбасынан ашық көрінеді... бұл таңба қазақ керейлерінде осы күнге дейін сақталған. Мұндай крест таңбасы бар құлпытастар (орхон жазулы) Енесай даласында көп...» Шыңғыс хан заманы туралы теңдесі жоқ жылнама түзіп кеткен Рәшид-әд-Дин еңбегінен сол кезеңдерде Керей мемлекетінің құрамында Керейт, Қырқын, Қоңқайт (Тоңқат), Сақайт, Тобаут, Албат, Қарақин секілді тайпалар болғанын білеміз. Бұлардағы сөз соңындағы «т» әрпі әдетте көптік жалғауды білдіреді. М.Тынышбайұлы осындағы Сақайттан бүгінгі сақаларды (якуттарды), тубауттардан туба жұрттарының атауын көріп, оларды бір кездегі ірі Керей мемлекетінен бөлшектенген елдер болуы кәміл деген болжамды ортаға тартады. Бұл пікірді профессор С.Аманжоловтың «Тоңқатты» тубалардың құрамындағы «Тоңқат», Орхон-Енесай жазбаларында «Құрыққан» түрінде кездесетін «Қарақинді» якуттың қазіргі «Құрыққан» тайпасымен байланыстыруы одан әрі дамытады. Ал Керей мемлекетінің кезінде ірі де айбынды ел болғанына тарихта дәлел жеткілікті. Кей мемлекеттер бойынша Х ғасырда керейлер 200 мыңға жуық болған. Моңғол билігіне дейін Керейді Марғұзған, Құршақұз, Бұйрық, Гөрхан, Уаң хан сияқты хандар билеген. Уаңның өз аты Торы (Тұғырыл). Ол өз кезінде Қытайдың Алтан ұлысына татар тайпаларын жеңуге көмектескені үшін қытай әміршісінен Уаң хан (бір елдің ханы) лауазымын алған. Уаң ханның (Он ханның) осы есімі кезінде керейлердің несториан дінін ұстағанына қатысты Еуропаға «керейлердің королі Иоан поп» деген атаумен де жеткен екен. Шыңғыс хан моңғол жұрттарының басын құрап, жас мемлекетінің шаңырағын алғаш көтерген кезде, ол өз әкесінің анда-досы Уаң ханның көмегіне арқа сүйеді. Онымен бірге наймандарға қарсы соғысқа қатысты. Алайда кейіннен екеуінің арасында алауыздық туып, оның ақыры Шыңғыс ханның Керей мемлекетін жойып жіберуіне әкеліп соқты. Осы аласапыраннан кейін керейлердің бір бөлігі қонсылас наймандарға ығысып, Батыс Алтай мен Зайсан, Ертіс алқабына ауды. Ал атажұртта қалған бөлігі Шыңғыс хан қарауына өтіп, кейін жаулап алынған найман, меркіттермен бірге оның жорығына қатысып, Шыңғыс ханның жер қайысқан қолының басты күштерінің біріне айналды. Тарихшылар бүгінде Қазақстанның теріскейін жайлаған керейлер сол Керей мемлекеті күйрегеннен кейін Ертісті бойлап солтүстікке қарай ығысқан бөліктен тараған ұрпақтар екенін айтады. М.Тынышбайұлы керейлердің Шыңғыс ханға мойынсұнбаған бір бөлігі меркіттермен бірге Торғай даласына дейін ығысқан еді, бүгіндері Кіші жүздің Жетіруы құрамында Керейт тайпасы сол босқындардың ұрпағы болуы кәміл дегенді айтады. Ақсақ Темір жорықтары туралы жазбалардан сол кезде Керейлердің Қара Ертістен Алакөлге дейінгі аймақты мекендегенін де көреміз. Тарихтан жоңғарлардың XV ғасырдың басынан қуатты күшке айнала бастағаны белгілі. Осы шамада олар Балқаш, Алакөл аймағындағы керейлерді қатты бір соққыға душар етіп, жан-жаққа тағы ыдыратып жібергенге ұқсайды. Керейлердің бір тобы XV ғасырдың аяғы мен 16-ғасырдың басында Жошы тұқымы – Мауереннахр мен Хорасанда билік жүргізген Мұхаммед Шайбани ханның жорықтарына да қатысқан. Өз тарихында қилы-қилы дәуірлер мен аласапыран замандарды бастан өткерген көне Керей елі кейіннен қазақ халқын құрауға атсалысқан белді тайпалардың біріне айналды. Керейлер сондай-ақ өзбек халқының құрамында да бар. Кенегес тайпасының екі рулы Абақлы мен Ашамайлы деп аталады. Ол Қарақалпақтың Қоңырат деген үлкен арысына енетін рулардың да бірінің аты. Керей рулары тубалардың, Қырым татарларының, башқұрттардың да құрамында кездеседі. Дені қазақ ішінде қалған Керей елі қария сөздер бойынша Абақ және Ашамайлы болып екіге бөлінеді. Қазақ шежіресіндегі бұл ру аттарының шығу тегін тергеген тұстарына үңілсек, Абақты Керейдің Ақылбай атты ұрпағының бәйбішесінің аты еді деген түсіндірмеге жолығамыз. Оның есімі әуелі Аппақ екен, келе-келе Абаққа айналған. Қазір «12 ата Абақ» деп жүрген бірлестік әу баста сол Абақ бәйбішенің өзі тәрбиелеген он екі немересінен өрбіген делінеді. Ал Ашамайлының әуелгі аты Ғали екен (енді бір шежіреде Ақберді), әкесі ашамайға мінгізіп барып келіншек алып бергендіктен Ашамайлы атаныпты делінеді. Шежіреде Абақты Ашаммайлыдан әкеліп тарқататын нұсқалар да бар. Зерттеушілер бұл ру аттарын олардың таңбаларына қатысты өрбіген атау болуы керек деген пікірге ден қояды. Ашамай – қазақ тілінің түсіндірме сөздігі бойынша «балаға арналып, екі қасының жоғарғы ұшы айқастырылып жасалған ер». Ру таңбасындағы «Х» әрпіне ұқсас белгі соны көрсетеді. Ал «абақ» - қасқыр, түлкі секілді аңдарды ұстауға арналған көне құралдың аты. Ол аң сиятындай екі бөліктен тұрады. Аң ішкі бөлікте жатқан етке ұмтылып кірген кезде, жоғары қарай көтеріліп тұрған сырғыма есік сарт етіп төмен түсіп жабылып қалады (Қ.Салғарұлы). осы «абақ» сөзінен түрме мағынасын білдіретін «абақты» сөзі шыққан. Сондай-ақ ғалымдар арасында «ашамай» таңбаны керейлердің баяғыдан несториан дінін ұстанған кезінен қалған бір белгі деп – «крест» таңбасынан, ал «абақ» сөзін түрк-моңғол тілдеріндегі «қандас туыстар одағы» деген мағынаны білдіретін – «обақ», «обох» сөздерінен тарқататын топшылаулар да бар. Керей еліне қатысты ата-тек мәліметтерінің бірсыпырасы Сегіз сері Баһрамұлының шежіресінде жинақталған. Бүгіндері Қазақстан Республикасы ғылым академиясының қолжазба қорында сақталған бұл шежірені әу баста XVI ғасырдың соңы мен XVII ғасырдың басында ғұмыр кешкен көшебе Дәулен батыр Таузарұлы жинастырған екен. Одан кейін оны баласы Толыбай, немере туысы Шәукер мырза, ұрпақтары Шақшақ би сияқты біраз сауатты кісілер толықтырған. Олардан Сегіз сері жазып алып, кейінгі ізбасарларының дамытуымен бізге жеткен Абақ керейдің қоныстанған мекен тұрағы Алтай айналасы, Моңғолияда Қобда өлкесі, Баян-Өлке аймағы, Қытайда Қаба өзені, Қара Ертістің басы, Сауыр тауының күңгейі, Үліңгір көлі маңайы. Олардың қалың ұйысқан жерлері шетте болғандықтан, біз Абақ керей туралы толық шежірелік мәліметтерде ілкіде мұқтаждық көріп отырған едік. Алайда Моңғолияда тұратын авторымыз Қ.Сартқожаұлы Баян-Өлкеде 1991 жылы басылып шыққан Абақ керей шежіресін ала келіп, біраз жыртығымызды жамап кетті. Бүгінгі тізбе-кесте де Р.Шынай деген азамат құрастырған осы жинақтағы және бұрыннан да қолда бар моңғолиялық қазақ ғалымы И.Қабышұлының «Керейлер керуені» атты кітабындағы мәліметтер негізінде жасалды. Абақ шежіресін кестеге түсіру үстінде біз Шәкерім қажаның он екі ата Абақты – Жәнтекей, Жәдік, Жастабан, Шұбарайғыр, Шеруші, Ителі, Итемген, Молқы, Меркіт, Сарбас, Қарақас, Көнсадақ деп бөлгені дұрыс болуы керек деген ойға келдік. Біраз мәліметтерде он екі атаның бірі – Шимойын руы деп аталып жатады. Алайда тізбелеу үстінде біз Шимойын Абақтан емес, Ашамайлының Сибанынан тарайтын деп айтуының да бекер еместігіне ден қойған едік. Сегіз сеті шежіресі оны Балғанның Сибаына жатқызады. Осы соңғы шежіреде 19-ғасырдың басында Керей, Уақтың басым көпшілігі орыстан үркіп Алтай, Шәуешекке көшкенде, Шимойын керейлердің едәуір бөлігі солармен бірге өткені айтылады. Демек, Шимойынның Абаққа, Ашамайлыға да қатысы бар болуының бір төркіні осында. Қалың Абақтың арасында тұрғаннан кейін ол бірте-бірте сол қауымдастықтың бір баласы секілді болып кеткен. Алайда ата-текті тарқатқан шежіре желісіне сыналап кіре алмаған. Абақ керейдің қрамындағы Меркіт руы – ілгерідегі көне Меркіт тайпасынан жеткен бір сынық. Меркіт елі туралы алғашқы мәліметтер Қытайды билеген Лияу әулетінің жазба жылнамаларында бар. Рәшид-әд-Дин жылнамасынан оның ұдайы моңғол жұртымен, әсіресе Шыңғыс ханмен көп жауласқан тайпа болғанын көреміз. Олар бірде жас Темүжинді тұтқынға алса, енді бірде бәйбішесі Бөртені тартып алып кетеді. Темүжин араға керейдің Уаң ханын салып жүріп, бәйбішесін әзер қайтарып алады. Сол жолы Бөрте үйіне қайтып келе жатқанда, жолшыбай тұңғышы Жошыны босанады. Ол кезе меркіттердің көсемі Тоқтабек деген адам екен. Оның алты ұлы болыпты. Жылнамада сол алтауының тұңғышы Тоғыздың керейлермен соғыс кезінде, қалғандарының Шыңғыс ханмен өткен әлденеше шайқастарда көз жұмғаны айтылады. Жауынгер, бүлікшіл меркіт жұрты Шыңғыс ханға әлденеше рет қарсы көтерілген алайда бұның түбі олардың түгел дерлік қрып кетуіне де әкеп соққан еді. Шыңғыс хан меркіттердің «арба дөңгелегінен бойы асқандарының бәрін қыруға» жарлық берген екен деген деректер де бар. Меркіттердің аман қалған аз тобы керейлерге қосылып, кейін олардың бір атасы ретінде сіңісіп кетті. ==Керей мемлекеті== Керей билеушілері * Маргуз (Марк) I (1007 жылға жақын) * Уба (Увар) * Маргуз II (1092 жылдан кейін) * Маргуз (III) Буюрук-хан (жуық шамамен 1125—1150) * Хурджакус (Кириакос немесе Григорий) Бұйрық-хан (1150 жылдардың басы 1171) * [[Уаң-хан]] ([[Тұғырыл хан]]) (1171—1196, 1198—1203) * (Ерке-Қара (1196—1198) == Рулары == {{col-begin}}{{col-3}} * [[Тұрғақ]]: # Баба # Тайшыбек # Ораз # Төртқара # Бесқара # Күбі # Жолдыбай # Жәпек<ref>{{Cite web|url=https://qamshy.kz/article/55320-turghaq-kereydinh-bir-butaghy|title=ТҰРҒАҚ КЕРЕЙДІҢ БІР БҰТАҒЫ|website=qamshy.kz|access-date=2021-07-06}}</ref> {{col-3}} * [[Ашамайлы Керей|Ашамайлы]]: # [[Балта руы|Балта]] # [[Көшебе]] # [[Сибан]] # [[Тарышы]] {{col-3}} * [[Абақ Керей|Абақ]]: # [[Жәдік]] # [[Жәнтекей]] # [[Шеруші]] # [[Шұбарайғыр (ру)|Шұбарайғыр]] # [[Шимойын]] # [[Меркіт]] # [[сарбас руы|Сарбас]] # [[Молқы]] # [[Ителі]] # [[Қарақаc]] # [[Жастабан]] # [[Көнсадақ]] {{col-end}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Орта жүз]] {{Қазақ рулары}} hufny1iefomx005a4s1piwawpwhpfjs 0 12271 3064479 2929446 2022-08-26T18:12:20Z Kazman322 116706 wikitext text/x-wiki {{Әулет|қазақша атауы=Аштархан әулеті|шынайы атауы={{lang-uz|Ashtarxoniylar}}, {{lang-uz|Joniylar}}|сурет=|ел=[[Бұхара хандығы]]|негізгі үй=[[Жошы хан|Жошы әулеті]]|титул=Бұхара хандығының ханы<br /> [[Мәуереннаһр|Мәуереннаһр ханы]]|негізін салушы=[[Бәкі-Мұхаммад хан]]|соңғы=[[Әбілғазы хан (Бұхара ханы)|Әбілғазы хан]]|пайда болды=[[1599 жыл]]|құлауы=[[1785 жыл]]|ұлты=[[Өзбектер]]}} '''Аштархан әулеті''' немесе '''Жанилер''' ([[Өзбек тілі|өз]]: ''Ashtarxoniylar''; [[Өзбек тілі|өз]]: ''Joniylar'') — [[Орта Азия]]ның тарихындағы әміршілердің әулеті, [[Бұхара әмірлігі|Бұхара әміршілігін]] билеген. Негізін қалаған — [[Бәкі-Мұхаммад хан]].<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref> Аштархан (Жанилер) әулеті — [[Шайбани әулеті]]нен кейін [[Мәуереннаһр|Мәуераннаһрды]] билеген (1601 — 1756), Жошыдан тараған Астрахан (Қажы Тархан) хандығы билеушілерінің тұқымдары. Астраханды орыстар жаулап алған соң, олар Маңғыстау түбегіне қашып келген. Өз туыстарымен келіспей қалған Жармұхаммед сұлтан баласы Жани сұлтан екеуі Бұхараға келіп, Ескендір ханға (1561 — 83) қызмет етті. Жани сұлтанның ұлдары Дінмұхаммед, Бәкі-Мұхаммед, Уәли Мұхаммедтер Бұхар билеушісі Абдолла ІІ (1583 — 98) мен оның баласы Әбдімомынның (Абд ал-Муминнің) (1598, ақпан-шілде) сеніміне ие болды. Әбдімомын өлгеннен кейін Бұхар билеушілері өзара қырқысып, Хорасанды [[Иран]] шаһы Аббас басып алды. Дінмұхаммед ирандықтармен ұрыста Герат түбінде қаза тапты (1598 — 99). Бәкі-Мұхаммед пен Уәли-мұхаммед [[Ташкент]] пен Самарқанды басып алған [[Қазақ]] ханы Тәуекелге қарсы шайқасып, Бұхар хандығында тәртіп орнатуға, шонжарлардың алауыздығын тыюға тырысты. Мұндай жағдайда Бұхардың билеуші топтары таққа Аштарин әулеті өкілін отырғызуға шешім қабылдады. Олар төмендегідей ретпен таққа отырды. Бәкі-Мұхаммед хан (7.1601 — 4.1605), Уәлимұхаммед — Баһадүр хан (4.1605 — 10, екінші рет 27.8. 1611 — 8.10.1661), Имамқұл (1610 — 27.8.1911, екінші рет 8.10.1611 — 22.3.1642), Нәдірмұхаммед хан (22.3.1642 — 27.4.1645), Әбділғазиз (Абд әл-Азиз) хан (27.4.1645 — 8.9.1681), Сұбханқұл (8.9.1681 — 5.9.1702), Ұбайдулла хан (5.9.1702 — 14.4.1711), Әбілпейіз (Әбу-л-Феиз) хан (14.4.1711 — 10.7.1747), Әбд-әл-мумин (Абд-әл-Мумин) хан (12.7.1747 — 51), ІІ Ұбайдулла хан (1751 — 54), Шерғазы хан (1754 — 56). Бұхарада жарты ғасыр билік құрған Аштархан әулеті мемлекеттің ішкі, сыртқы жағдайын нығайтып, өнеркәсібін, егін ш-н, сауданы, қолөнерін, ғылымын, сәулет және бейнелеу өнерін дамытуға ықпал етті. Ұлы Моғол әулетіне қарсы соғыстың нәтижесінде Балх меншігін қайтарып алды. Аштархан әулетінің билік құруы кезеңінде ханнан кейінгі жоғары лауазымды иеленген аталықтың рөлі күшейді. Самарқанның Регистан алаңының құрылысы Аштархан әулеті билік құрған 17 ғасырдыңортасында аяқталды. Самарқан билеушісі [[Қазақтар|Қазақ]] [[Жалаңтөс Баһадүр Сейітқұлұлы|Жалаңтөс Баһадүр]] Шер-Дор мен Тіллә-Кари медресесін салды. Бұхар хандығы тағына маңғыт Мұхаммед Рақым аталықтың отыруымен (16.12.1756) Аштархани әулетінің билігі аяқталды.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том</ref> [[Шайбани әулеті]]нен шыққан соңғы Бұхардың ханы II Абдуллаһ [[1598]] жылында өлген соң, Бұқар дәулетінің тағына жаңа әулеттің өкілдері отырды. Бұл әулет те Шайбани әулетіне құсап [[Шыңғыс хан]]ның тікелей ұрпақтары еді. Шыңғыс ханның [[Жошы хан]] деген үлкен баласының [[Тоқай Темір]] деген бір баласы еді. Тоқай Темірдің ұрпақтары [[Астархан хандығы]]нда билеушілер еді. [[XVI ғасыр|XVI ғ]]. ортасында Астархан хандығы [[Ресей]]ге қосылды. Хан әулетінің өкілі — [[Жани-Мұхаммад сұлтан]] [[Бұхара]]ға қашып, Шайбанилардың тұсында жүрген еді. [[Шайбани Ескендір хан]]ның қызына, II Абдуллаһ-тың қарындасына үйленді, одан [[Бәкі-Мұхаммад]] деген ұлын тапты. Бәкі-Мұхаммадтың нағашы ағасы өлген соң, ол дәулетін өзіне қаратты. Осылайша жаңа әулетінің негізін қалаушысы болып қалды. Кейін Аштархан әулетінің өкілдері өзіні хан атамай, әмір деп аталауға басталды. Бұл Аштархан әулетінің әлсіз болып кетуінің белгісі еді. [[1785 жыл|1785]] жылы Аштархан әулетінің орнына жаңа — [[Маңғыт әулеті]] билігіне келді. == Дереккөздер == <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Өзбекстан тарихы]] [[Санат:Бұхара хандығы]] [[Санат:Шыңғыс ханның ұрпақтары]] ik5yh95tvm0a57gu9mi92f7sd2y1lnk 0 15793 3064595 2963371 2022-08-27T07:48:05Z Batyrbek.kz 5623 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Мағжан Бекенұлы Жұмабай |Шынайы есімі = |Сурет = magjan.JPG |Сурет ені = 250px |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 25.6.1893 |Туған жері = [[Солтүстік Қазақстан облысы]] |Мансабы = Алаш қозғалысының қайраткері, ақын, қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі |Азаматтығы = |Ұлты = Қазақ |Қайтыс болған күні = 19.3.1938 |Қайтыс болған жері = [[Алматы]] |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Зылиха |Балалары = |Марапаттары = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Мағжан (Әбілмағжан) Бекенұлы Жұмабай''' ([[25 маусым]] [[1893]], [[Солтүстік Қазақстан облысы]], қазіргі [[Мағжан Жұмабаев ауданы]], Сасықкөл жағасы – [[19 наурыз]] [[1938]], [[Алматы]]) — [[алаш қозғалысы]]ның қайраткері, [[ақын]], қазақ әдебиетінің жарқын жұлдызы. ==Өмірбаяны== [[Арғын]] тайпасының [[Атығай]] руының Құдайберді тармағынан шыққан<ref>[http://adebiportal.kz/web/viewer.php?file=/upload/iblock/13f/13fdd8c9e6ea3c5bd2e5f34bd0f9d871.pdf&ln=kz "Қазақстан тарихы этникалық зерттеулерде". Т. Х : Арғын.]</ref>. Атасы – Жұмабай қажы. Әкесі Бекен саудамен айналысқан дәулетті адам болған. Анасының есімі – Гүлсім. Мағжан ауыл молдасынан сауатын ашып, [[1905]] – [[1910]] жылдары Қызылжардағы ([[Петропавл]]) №1 мешіт жанында белгілі татар зиялысы, мұсылман халықтарының азаттығы жолында күрескен М.Бегишевтің ұйымдастыруымен ашылған медреседе оқыды. Медреседе Бегишевтен Шығыс халықтарының тарихынан дәріс алды, қазақ, татар әдебиеттерін, [[Фирдоуси]], [[Сағди]], [[Хафиз]], [[Омар Һайям]], [[Низами]], [[Науаи]] секілді шығыс ақындарының дастандарын оқып үйренді. Баспадан [[1909]] жылы шыққан Абай өлеңдерін оқып, ''“Атақты ақын, сөзі алтын хакім Абайға”'' деген өлең жазды. [[1910]] – [[1913]] жылдары [[Уфа]] қаласындағы ''“Ғалия”'' [[медресе]]сінде білім алды. Онда татар жазушысы Ғ.Ибрагимовтен дәріс алып, белгілі қайраткер С.Жантөринмен тығыз қарым-қатынас орнатады, болашақ көрнекті жазушы [[Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин|Б.Майлинмен]] танысады. Ибрагимовтің көмегімен [[1912]] жылы [[Қазан (қала)|Қазан қаласындағы]] Кәрімовтер баспасында ''“Шолпан”'' атты тұңғыш өлеңдер жинағы басылып шығады. ''“Садақ”'' журналын шығаруға қатысады, оған өзінің өлеңдерін жариялайды. [[1913]] – [[1916]] жылдары Омбы мұғалімдер [[семинария]]сында оқыды. ''“Бірлік”'' ұйымы жұмысына белсене араласып, ''“Балапан”'' қолжазба журналын шығаруға қатысады. [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Ә.Бөкейхан]], [[Ахмет Байтұрсынұлы|А.Байтұрсынұлы]], [[Міржақып Дулатұлы|М.Дулатұлы]] секілді алаш қайраткерлерімен байланыс орнатып, [[Қазақ газеті]]не өз өлеңдерін жариялайды. [[1917]] жылы Ақпан төңкерісінен кейін қалыптасқан саяси жағдайға сай қоғамдық өмірге белсене араласып, [[Ақмола облыстық қазақ съезі]]н өткізуді ұйымдастырушылардың қатарында болды. Осы жылы сәуірде [[Ақмола облысы]] қазақ комитеті құрамына сайланды. [[Мәскеу]] қаласында өткен [[Бүкілресейлік мұсылман съезі]]не қатысты. Бірінші жалпықазақ съезінің шешімі бойынша [[Бүкілресейлік Құрылтай жиналысы]]на депутаттыққа кандидат ретінде ұсынылды. [[Алаш партиясы|“Алаш” партиясының]] Ақмола облысының комитетінің мүшесі болды. ''“[[Үш Жүз партиясы|Үш жүз]]”'' партиясы өкілдерінің жалған айыптауымен бір айға жуық абақтыға отырып шықты. [[Екінші жалпықазақ съезі]]не делегат ретінде қатысып, онда оқу мәселесі бойынша құрылған комиссияға төрағалық етті. [[1918]] – [[1919]] жылдары Петропавл уездік земство басқармасында қызмет етті. 1919 – [[1923]] жылдары Ақмола губерниялық ''“Бостандық туы”'' газетінде, ''“Шолпан”, “Сана”'' журналдарында, ''“Ақжол”'' газетінде қызмет істеп жүріп, халық ағарту жұмысына белсене араласады. Сол кезеңде қалың қауымға таныс поэмасы “[[Батыр Баян]]ды” жазып, жарыққа шығарады. [[1923]] – [[1927]] жылдары Мәскеуде Жоғары әдебиет-көркемөнер институтында оқиды. Онда орыс әдебиетін, Батыс [[Еуропа халықтарының ағарту ісі мен әдебиеті|Еуропа әдебиетін]] терең зерттеп, орыс мәдениет қайраткерлерімен жете танысып, көпшілігімен достық қарым-қатынаста болады. Мәскеуде оқып жүргенде оның шығармалары орынсыз сынға ұшырады. [[1924]] жылы [[қарашаның 24|24 қарашада]] Мәскеу қаласындағы Шығыс еңбекшілері коммунистік университетінде қазақ жастарының жерлестік ұйымында жиналыс өтіп, олар Мағжанның [[1922]] жылы Қазанда, [[1923]] жылы [[Ташкент]]те басылып шыққан жыр жинақтарын талқыға салды. Онда ақын шығармаларын теріске шығаратын қаулы қабылданды. Бұл қаулы ''“[[Еңбекші Қазақ газеті|Еңбекші қазақ]]”'' газетінің [[1925]] жылы [[ақпанның 14|14 ақпандағы]] санында басылды. Орынсыз сыннан көңілі жабыққан ақын “Сәлем хат” деген өлең жазды. Ол ''“Тілші”'' газетінде жарияланды. ''“Еңбекші қазақ”'' газетінің [[1924]] жылы [[желтоқсанның 19|19 желтоқсанындағы]] санында [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|С.Мұқановтың]] ''“Сәлем хат жазған азамат Мағжан Жұмабаевқа”'' деген ескертпемен ''“Сәлемге сәлем”'' деген жауап өлеңі басылды. Жаңа құрылысқа, жаңа тұрмысқа қатысты нақтылы өлең жазбаса да, ''“уралап айқайламадың”'' деген кінәмен, тап күресіне белсене араласып, кедей сөзін сөйлемедің деген айыппен М.Жұмабаев қатаң сынға алынды. Мағжан [[1927]] – [[1929]] жылы [[Бурабай]]да, одан соң [[Қызылжар]]да оқытушылық қызметтер атқарады. 1929 жылы М.Жұмабаев ''“[[Алқа ұйымы|Алқа]]”'' атты жасырын ұйым құрғаны үшін деген айыптаулармен Мәскеудегі [[Бутырка]] түрмесіне қамалып, 10 жыл айдауға кесіледі. [[1936]] жылы [[Максим Горький|М.Горький]] мен [[Екатерина Павловна Пешкова|Е.Пешкованың]] араласуымен бостандық алып, [[Қазақстан]]ға қайтады. [[Петропавл]] қаласында мектепте [[орыс тілі]] мен әдебиетінен сабақ беретін мұғалім болып жұмыс істейді. Көп ұзамай қалалық оқу ісінің меңгерушісі оны саяси себептерге байланысты деген айыппен мұғалімдік қызметтен босатады. [[1937]] жылы наурызда М.Жұмабаев [[Алматы]]ға келеді. Аударма ісімен айналысады. [[1938]] жылы қайтадан қамауға алынып, 19 наурызда ату жазасына кесілді <ref>[https://kaz.altaynews.kz/archives/46968?fbclid=IwAR09OSF5oE87am0nqRnXgGzy7kzR_hBKNBQ3ZCthwOThltNvfGjuAk2qm-k Мағжанның соңына шам алып түскен үш адам бар – Бақыткамал Қанарбаева, мағжантанушы]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. ==Мағжан шығармашылығы== Ақын тұңғыш [[өлең]]інен бастап әлеуметтік тақырыпқа ден қойып, ағартушылық, ұлт-азаттық, [[демократия]]шыл бағытты ұстанды. Абай поэзиясының өшпес маңызын бірден танып, оны ''“[[хакім]]”'' деп атады, ұлы ақынның ''“мың жыл жұтса дәмі кетпес”'' сөзін жаңа жағдайда ілгері дамытты, Батыс пен Шығыстың рухани қазынасын сабақтастыру негізінде [[Қазақ поэзиясының антологиясы (жинақ)|қазақ поэзиясын]] тақырып, түр мен мазмұн жағынан байытты. Жұмабайұлы ел ішіндегі әлеуметтік мәселелерді көтерді (''“Шын сорлы”''), халқын өнер-білімге шақырды (''“Ләззат қайда?”'', ''“Жазғы таң”'', ''“Өнер-білім қайтсе табылар”'', ''“[[Балалық шақ]]”'', ''“Қазағым”'', ''“Қарағым”'', ''“Осы күнгі күй”'', ''“Мен сорлы”''). Бірқатар өлеңдерін махаббат тақырыбына арнады (''“Жас келін, “Зарлы сұлу”, “Сүйгеніме”, “Алданған сұлу”''). Өз поэзиясының алғашқы қадамдарынан бастап ақтық демі біткенге дейін М.Жұмабаев ұлт-азаттық тақырыбын үзбей толғанды, оны өз поэзиясының өзегі етті. Бүкіл халықты тап, топқа жіктемей, Қазақ елін әлемдік мәдени жетістіктерге қол жеткізуге қандай күш кедергі деген сауал қойып, оған басты кедергі – отаршылдық деген шешімге келді. Бастапқы кезде бұл тақырып туған жердің табиғатын тамашалаудан барып қайран жердің ендігі күні не болады деген уайым-қайғыға ұласады, ақыры келіп кіндік қаны тамған нулы, сулы өлкені жаулап жатқан қара шекпенді отаршылдыққа қарсы наразылық оты болып тұтанды (''“Туған жерім – Сасықкөл”''). Ақын халқымен бірге күйзелді, осыдан келіп романтикалық әуенге бөленген жорық идеясы туды (“''Жарыма”, “Есімде... тек таң атсын”, “Жаралы жан”, “Мен жастарға сенемін”'', т.б.). Мағжан шығармаларындағы романтикалық сарын, әсіресе, оның символистік арнада жазған өлеңдерінен айқын көрінеді. Ақын [[символизм]]і болашақ пердесін ашатын жаңа мифология туғызды, келешек суретін салу саясатшылардың емес, ақындардың қолында деген сенімге айналды (''“[[От]]”, “[[Пайғамбар]]”, “Күншығыс”, “Жаралы жан”, “Айға”'', т.б.). Ақын дыбыс-буынның соны үндестіктерін тауып, қазақ жырын байыта түсті (“Шолпы”). Мағжан [[поэзия]]сындағы құнарлы арнаның бірі – түркі тақырыбы. Түркі халықтарының бірлігі тақырыбы М.Жұмабаев поэзиясының әуелден қалыптасқан алтын арқауы іспетті. Ақын дүниетанымына [[Қызылжар]]дағы Бегішев медресесінде оқуы көп ықпал етті. Ол жас өрен жүрегіне түрікке деген бауырмалдық сезім туғызды. ''“[[Шолпан]]”'' жинағындағы ''“[[Орал тауы]]”'' өлеңінде: {{cquote| :“Қосылып батыр түрік балалары, :Таптатпа, жолын кесіп тізгінге орал” }}, – деп жазды. Ерекше атап өтетін бір жәйт – Мағжанның түрік халқының шет ел басқыншыларына қарсы азаттық қозғалысына үн қосуы. Мұнда реалистік, романтикалық сарындар бір-бірімен астасып, бірге өріліп отырады. Түрік тақырыбы қазақ халқының ұлт-азаттық тақырыбына ұласып, отаршылдыққа қарсы күреске алып келді (''“[[Орал тауы]]”, “Алыстағы бауырыма”, “Жер жүзінде”, “[[Қазақ тілі]]”, “Тез барам!”, “[[Түркістан]]”, “[[Орал]]”''). Сондай-ақ, Мағжанның “[[Пайғамбар]]” өлеңінде “[[Ғұн]] – түріктің арғы атасы” десе, “Түркістан” атты өлеңінде “Түркістан – ер түріктің бесігі ғой” деп асқақ рухпен жырлады. түрікшілдік сезімі [[1919]] – [[1923]] жылы [[Мұстафа Кемал Ататүрік|Мұстафа Кемал]] Ататүрік бастаған түрік халқының азаттық соғысына арналған ''“Алыстағы бауырыма”'' атты өлеңінде айрықша байқалады. Оның бұл өлеңін [[Мұстафа Шоқай]] ''“Яш Түркістан”'' журналында ([[1930]], №1) жариялай отырып, оны түрікшілдік күресі үшін ең қымбатты және ең пайдалы өлең деп бағалады. ==Мағжантану ғылымы== Мағжан – философ [[ақын]]. Ақынның философиялық көзқарасы өз өлеңдерінде жақсылық пен жамандық, әділдік пен әділетсіздік тәрізді қарама-қайшылықты философиялық ұғымдарды шебер шендестіре білуінен байқалады. Ол дүниені біртұтас құбылыс ретінде алып, адамды сол ұлы табиғат, жаратылыстың бір туындысы, бөлшегі ретінде суреттейді. Табиғатсыз, жаратылыссыз адам жоқ. Ал табиғат адамсыз да күн көре береді. Бірақ сана оған бағынбайды, дене бағынса да сезім бағынбайды. Сондықтан ол бұлқынады, серпінеді, үстем болғысы келеді (''“[[От]]”''). Құбылыстың мәнін кең көлемде, жалпыға бірдей қалыпта тани білуде ақын, ең алдымен, ненің болса да мән-мазмұнына үңіледі, әрдайым жалпы адамзатқа тән әуенге бой ұрады, табиғаттың өз заңына ғана бағынатын құбылыстардың ішкі құпия астарын ұғынғысы келеді. Жұмабайұлының ойынша ақын деген болжап білмес жолға сапар шеккен пір, кейде жын, кейде бала, сол сапарда ол қиындықты қайыспай көтеретін, не дүниені тәрк етіп, бәрінен безінетін жан (''“Қиял құлы мен бір ақын”''). Ақын ''“[[Қорқыт ата|Қорқыт]]”'' [[поэма]]сында [[философия]]дағы мәңгілік тақырып – өмір мен өлім мәселесін Қорқыт пен ажалдың аңдысуы түрінде суреттейді. Ажал – хақ, сондықтан да өмір жібінің түйінінде өлімді болмай қоймайтын өмір ақиқаты ретінде қабылдау қажет деп санайды ол. ====Мағжан поэзиясы==== Мағжан қазақ [[лирика]]сының сыршылдығын тереңдетті, адамның нәзік сезімдеріне тіл бітіре білді. Бұл қасиет оның, әсіресе, махаббат лирикасына тән (“''Сүй, жан сәулем''”, т.б.). М.Жұмабаев – әлемдік поэзияда экологиялық тақырыпты алғаш жырлаушылардың бірі (''“Айда атыңды, Сәрсембай”, “Шойын жол”''). Ол техикалық прогреске қарсы болған жоқ, оның ұлттық-мәдени, рухани дәстүрлерді бұзуына қарсы еді. Техника жетістіктерін қызыға жырлай отырып, туған жердің әсем табиғатынан айырылып қалмауға үндеді. Мағжанның әйгілі өлеңдерінің бірі ''"Мен Жастарға Сенемін"'' болып табылады: Арыстандай айбатты, Жолбарыстай қайратты – Қырандай күштi қанатты. Мен жастарға сенемiн! ====Мағжан поэмалары==== Мағжан қазақ [[поэма]]сының баяндау стилін, шешендік мәнерін өзгерту қажет екендігін алғаш айтқандардың бірі болды. Қазақ поэмасын суреткерлік арнаға бұрды. Адам жанының, [[психология]] әлемінің құпия сырларын, иірімдерін, даму [[диалектика]]сын шеберлікпен кестелеп өрнектей білді. М.Жұмабаев поэмаларына [[лирика]]лық тереңдік пен [[эпика]]лық кең құлаштылық бірдей тән. Жеке адам мен ұлт тағдырын драм. сюжетте үйлестіріп, көркемдік зор қуатпен жырлай білді (“[[Батыр Баян]]”, “[[Оқжетпестің қиясында]]”, “Қойлыбайдың қобызы”, “Өтірік ертегі”, “Шын ертегі”). Ақын шығармашылығының үлкен бір арнасы – халыққа білім беру, [[педагогика]] саласы. Мектеп оқушыларына, мұғалімдерге арнап “Педагогика” ([[1922]], [[1923]]), “''Бастауыш мектепте ана тілін оқыту жөні''” ([[1925]]) еңбектерін жариялады. [[Ақан Сері|Ақан сері]], [[Базар жырау Оңдасұлы|Базар жырау]], [[Әбубәкір Ахметжанұлы Диваев|Әбубәкір Диваев]] туралы зерттеу еңбектер жазып, [[ауыз әдебиеті]] үлгілерін жинауға жәрдемдесті. ====Мағжан публицистикасы==== Мағжан аударма саласына үлкен мән берді. [[Йоганн Волфганг фон Гете|И.Гете]], [[Генрих Гейне|Г.Гейне]], [[Әбу Фирас]], [[Алексей Кольцов|А.В. Кольцов]], [[Михаил Юрьевич Лермонтов|М.Ю. Лермонтов]], [[Афанасий Афанасьевич Фет|А.А. Фет]], [[Иван Иванович Дмитриев|И.И. Дмитриев]], [[Иван Петро́вич Мятлев|И.П. Мятлов]], [[Александр Александрович Блок|А.А. Блок]] өлеңдерін, [[Максим Горький|А.М. Горький]], [[Всеволод Вячеславович Иванов|В.В. Иванов]], [[Дмитрий Наркисович Мамин-Сибиряк|Д.Н. Мамин-Сибиряк]], т.б. әңгімелерін қазақ тіліне аударды. Таңдаулы прозалық шығармалар аударумен қоса М.Жұмабаев ''“Шолпанның күнәсі”'' әңгімесі арқылы қазақ әдебиетіне психологиялық талдау, сана ағымы әдістерін енгізді. [[Сурет:Stamp of Kazakhstan kz012st.jpg|thumb|left|250px|Мағжан Жұмабайұлының құрметіне почта маркасы]] ==Қайтыс болғаннан кейін== Кеңестік жүйенің қуғын-сүргінінің құрбаны болған Мағжан есімін ақтау ісі [[1958]] жылы қолға алынды. Осы жылы ресми комиссия құрылып, ақынның таңдамалы лирикаларын жариялау жөнінде ұйғарым жасалды. Бірақ одан нәтиже шықпай, Мағжан шығармалары басылмай қала берді. [[1960]] жылы Түркістан әскери окр. әскери трибуналының алқасы шешімімен М.Жұмабаев толығымен, біржола ақталды. Мағжан есімі ақталса да ол жөнінде [[Қазақстан Жазушылар одағы]] мен ғылыми мекемелерге хабарланбады. Осылайша, Қазақстан халқы ұзақ уақыт бойы М.Жұмабаев шығармаларымен жете таныса алмай келді. [[Түркия]]да ақын кітаптары жарық көргенімен, олар қазақ оқырмандары қолына тимеді. [[1969]] жылы Мағжанмен қызметтес, таныс болған адамдар Мағжанды ақтау, шығармаларын жариялау керектігі жөнінде Қазақстан басшыларына хат та жолдаған болатын. Бірақ Мағжанның шығармалары [[1989]] жылы ғана қайтадан жариялана бастады. [[1995]] жылдан [[Мүсілім Базарбаев|М.Базарбаев]], [[Серік Смайылұлы Қирабаев|С.Қирабаев]], [[Хизмет Абдумуталипұлы Абдуллин|Х.Абдуллин]], [[Шериаздан Рүстемұлы Елеукенов|Ш.Елеукенов]], [[Батырхан Ерғалиұлы Дәрімбет|Б.Дәрімбет]], [[Шөмішбай Сариев]] бастаған ғалымдар тобы Жұмабайұлының 3 томдық шығармаларын шығаруды қолға алды.<ref>Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref> Мағжан Жұмабаев шығармашылығын тереңірек зерттеу еліміздің егемендік алуынан бергі кезеңде ғана нақтылы жолға қойылды. Мағжан есімін мәңгі есте қалдыру бағытында да біршама жұмыстар атқарылды. Алматы және Петропавл қалаларында бір-бір көшеге Мағжан Жұмабаев есімі берілді. Петропавл қаласында және ақынның туған ауылында ескерткіш қойылған. Солтүстік Қазақстан облысының бұрынғы [[Булаев ауданы]] Мағжан Жұмабаев ауданы болып аталды ([[2000]]).<ref>Қазақ энциклопедиясы, 4 том; Әдеб.: Аймауытов Ж., Мағжанның ақындығы туралы. “Лениншіл жас” журналы, ғ5, 1923; Тоғжанов Ғ., Жүсіпбектің сыны, Мағжанның ақындығы туралы, М., 1926; Тоғжанов Ғ., Әдебиет және сын мәселелері, Қ.-О., 1929; Мұқанов С., XX ғасырдағы қазақ әдебиеті. І-бөлім, Ұлтшылдық, байшылдық дәуірі, А., 1932; Мағжан Жұмабаевтың, Ахмет Байтұрсынұлының және Жүсіпбек Аймауытұлының творчестволық мұрасын зерттеу жөніндегі комиссияның қорытындысы. “Социалистік Қазақстан” газеті, 1988, №298; Елеукенов Ш., Мағжан, А., 1995; Қойгелдиев М., Алаш қозғалысы, А., 1995; Нұрпейісов К., Алаш һәм Алашорда, А., 1995. </ref> Мектеп оқушылары арасында жыл сайын республикалық Мағжан оқулары өтеді. ===Мағжан Жұмабаевтың мемориалдық мұражайы=== Ақынның 100 жылдық мерейтойына арналып [[1993]] жылы ашылған. Ол Мағжан Жұмабаев аудандағы өзінің туып-өскен [[Сарытомар]] ауылында орналасқан. Мұражай бұрынғы Мағжан Жұмабаев атындағы кеңшардың мектебінде. Ондағы жиналған қорлар мен материалдар ақынның шығармашылық өміріне арналған. Құжаттардың көшірмесі [[Алматы]], [[Петропавл]], [[Омбы]] қалаларында және кейбір аудандарда сақталған. Мұражайдың жалпы аумағы 60м². ===Қазақтың Ұлы ақыны Мағжан Жұмабаевтың ескерткiшi=== [[Сурет:127116442033 place.jpg|right|200px|thumb|Қазақтың Ұлы ақыны Мағжан Жұмабаевтың ескерткiшi]] Мағжан Жұмабаев және Интернационал көшелерiнiң қиылысында орналасқан алаңда [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстiк Қазақстан]] жерiнде туған көрнектi қазақ ақыны Мағжан Жұмабаевтың ескерткiшi орнатылған. Оның авторы — Қазақстан Республикасының жетекшi мүсiншiсi, халықаралық конкурстардың лауреаты және дипломанты, Суретшiлер одағының мүшесi [[Марат Өмірсерікұлы Әйнеков|Марат Әйнеков]].<ref>Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3</ref> Ескерткiш Мағжанның граниттен жасалған отырған бейнедегi үшметрлiк мүсiнiн ұсынады. Ақынның иығында ұшқыр ойдың нышаны — қаршыға. Ақын ой үстiнде отыр, оның ойы болашаққа бағытталған. Мүсiн қоңыр түстi күртi гранитiнен орындалған. Мүсiнмен жұмыс iстегенде авторға Мағжанды көрген және жадында ұстаған ақынның жалғыз туысы — [[Ғадылша Қаһарманов]] көмек қылған. Оның кескiн-келбетi Мағжанға өте ұқсас. Ескерткiш [[1993]] жылы ақынның 100-жылдығына ашылған. ===Киношежіре=== * [[1990]]&nbsp;— [[Мағжан (фильм)|«Мағжан»]] режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]] Жанр: деректі фильм. Өндіріс: [[Қазақтелефильм|“Қазақтелефильм”]] * [[1994]]&nbsp;— [[Алаш туралы сөз(фильм)|«Алаш туралы сөз»]] [[Алашорда]] режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]] Жанр: деректі фильм. Өндіріс: [[Қазақтелефильм|“Қазақтелефильм”]] * [[2009]]&nbsp;— [[“Алашорда” (фильм)|«Алашорда»]] [[Алашорда]] режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]] Жанр: деректі фильм. Өндіріс: [[Қазақфильм|“Қазақфильм”]] [[Шәкен Кенжетайұлы Айманов|Шәкен Айманов]] атындағы == Басылымдары == * Қазақтың көңіл күйі, өлең, “Үзік” жинағында, Орал, 1912; * Шолпан, өлеңдер, Қазан, 1912; * Өлеңдері, Қ.-О., 1922; * Өлеңдері, Таш., 1923; * Шығармалары, А., 1989; * Таңдамалы, А., 1992; * Шығармалар, 3 т., А., 1995. * Жумабаев М. Стихи. Буклет. (К 100-летию поэта. Пер. на рус. Сост. К.Бакбергенов). Алматы: Жазушы, 1993. * Магжан Жумабаев. «Пророк» (Стихи и поэмы в пер. на рус. Сост. Б. Канапьянов). Алматы: «Жибек Жолы», 2002. - 400 стр. * Жұмабаев М. Адассам елім деп адастым. Өлеңдер. Я солнцем огненным рожден. Стихи / Мағжан Жұмабаев. – Алматы: RS, 2011. – 146 б. – каз., рус. – (Бірінші республикалық Мағжан өнер фестиваліне орай). * Жұмабаев М. Батыр Баян. – Петропавл: «Полиграфия» АҚ, 2008. – 36 б. * Жұмабаев М. Өлеңдері, прозасы және әдеби зерттеулер / Құрастырған Ж.Сүлейменов. – Петропавл, 2006. – 428 б. * Жумабаев М. Исповедь / Пер. с каз. А.Кодара. - Петропавловск, 2011. - 376 с. * Мағжан: әдеби-көркем көпшілік журнал. 2007. * Нұрқатов А. 3 т. Идея және образ: әдеби-сын мақалалар. Шығармалар жинағы. – Алматы, 2010. – 416 б. * [[Кәкімбек Салықов]]. «Мағжанға тағзым», 2008. {{уики}} == Дереккөздер == <references/> == Сілтемелер == * [https://adebiportal.kz/kz/authors/view/985 Мағжан Жұмабаев] [[Әдебиет порталы]] сайтында * [https://adebiportal.kz/kz/news/view/14658 Жүсіпбек Аймауытов: Мағжанның ақындығы туралы] * [https://bilim-all.kz/figure/30?posts=olen Мағжан Жұмабаев өлеңдері] {{Алаш Орда}} {{Мағжан Жұмабай шығармалары}} [[Санат:25 маусымда туғандар]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысында туғандар]] [[Санат:19 наурызда қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] [[Санат:Сталиндік репрессия құрбандары]] [[Санат:КСРО-да атылғандар]] [[Санат:Ғалия медресесінде оқығандар]] j9lzepthnvcnzn17gc06txh01li9qve 0 15929 3064636 3064351 2022-08-27T10:21:27Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Райымбек батыр |Бағыт = [[Бірінші бағыт (Алматы)]] |сурет = Алматинское метро 011.JPG |өлшемі = |Сурет атауы = |Орналасуы = [[Жетісу ауданы]],<br>[[Алмалы ауданы]],<br>[[Медеу ауданы]] |Ашылған күні = [[1 желтоқсан]] [[2011 жыл|2011]] |Жобалық атауы = Октябрьская |Түрі = бір күмбезді, таяз |Тереңдігі = 5 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 104 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = [[Райымбек батыр даңғылы (Алматы)|Райымбек батыр даңғылы]],<br>[[Назарбаев даңғылы]] |Жұмыс уақыты = 06:20—00:00 |Ортаққорда = }} '''«Райымбек батыр»''' — [[Алматы метросы]]ның 1-ші бекеті. [[Нұрсұлтан Назарбаев даңғылы (Алматы)|Назарбаев даңғылы]] және [[Райымбек батыр даңғылы (Алматы)|Райымбек батыр даңғылы]]ның қиылысында орналасқан. Жерасты вестибюліне кіретін және шығатын жерлер Назарбаев даңғылы мен Райымбек батыр даңғылы қиылысқан әрбір бұрышқа орналасқан. Тағы екі кіретін және шығатын жерлер Назарбаев даңғылы бойында, Райымбек батыр даңғылының солтүстігіне қарай орналасқан. == Тарихы == Бекет [[2011 жыл]]дың [[1 желтоқсан]]ында ашылды. Ол Алматы метросының іске қосылған бірінші кезегінің бөлігі болып табылады. [[Райымбек батыр]] есiмiмен аталған. Жобада «Октябрьская» деп көрсетілген. == Техникалық сипаттамасы == Таяз орналасқан бекет ені — 10 м, ұзындығы — 104 м бір арал іспеттес платформасы бар бір күмбез тәрізді. == Архитектурасы мен безендірілуі == Әрлеуі ежелгі заман мен қазіргі замандағы үлгілерді біріктіру етіп орындалған. Қабырғаларда ұлттық өрнектер мен жартасқа салынған суреттер бейнеленген​. <gallery> Алматинское метро 010.JPG| Алматинское метро 012.JPG| Алматинское метро 013.JPG| </gallery> == Жақын орналасқан нысандар​ == * "Мерей" сауда Үйі​ * [[Алматы-2 стансасы|Алматы-2]] теміржол вокзалы * Көк базар​ * "[[Саяхат (автобекет)|Саяхат]]" автовокзалы == Сілтемелер == * {{cite web|url=http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/727|title=«Райымбек батыр» бекеті|publisher=metroalmaty.kz|accessdate=|description=|deadlink=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220531213059/http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/727|archivedate=18-08-2022}} {{Бірінші бағыт (Алматы)}} [[Санат:Алматы метро бекеттері]] mmb811nghqevi2unqujh3yzrs9d4mo3 0 17682 3064487 3062125 2022-08-26T18:37:58Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Бішкек |шынайы атауы = {{lang-ky|Бишкек}} |сурет = {{Фотомонтаж | photo1a = Ala-too Square in Bishkek, Kyrgyzstan, 2007-09-11 (color-corrected).jpg | photo2a = Bishkek.jpg | photo2b = High way 2.jpg | photo3a = | photo3b = Bishkek 10.JPG | photo4a = | photo4b = Katedrální kostel svatého Vzkříšení, Biškek.jpg | photo5a = BISHKEK KNATOB 3.jpg | photo5b = Bishkek-capital-of-Kyrgyzstan.jpg | spacing = 2 |position = center |color_border = white |color = white | size = 266 }} |жағдайы = Астана |ел = Қырғызстан |елтаңба = Coat of arms of Bishkek Kyrgyzstan.svg |ту = Flag of Bishkek Kyrgyzstan.svg |елтаңба сипаттамасы = Бішкек елтаңбасы |ту сипаттамасы = Бішкек туы |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 52|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 74|lon_min = 34|lon_sec = 0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 300 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = |аймағы = |кестедегі аймақ = |аудан түрі = |ауданы = |кестедегі аудан = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 4 аудан<br>(Ленин, Октябрь, Первомай, Свердлов) |басшының түрi = [[Бішкек мэрі|Мэрі]] |басшысы = [[Әзиз Қуанышбекұлы Әлиев|Әзиз Әлиев]] |құрылған уақыты = 1825 |алғашқы дерек = 1860 |бұрынғы атаулары = Пішпек ([[1926 жыл|1926]] дейін)<br />Фрунзе ([[1926 жыл|1926]]-[[1991 жыл|1991]]) |статус алуы = 1878 |жер аумағы = 160<ref name="Мэрі">{{Cite web |url=http://meria.kg/ky/history |title=Бишкек – Кыргыз Республикасынын борбору |accessdate=2018-09-11 |archiveurl= |archivedate= |deadlink=yes }}</ref> |биiктiктiң түрi = Биіктігі |орталығының биiктігі = 750—900 |климаты = қатаң континенталды |ресми тілі = қырғыз |тұрғыны = {{өсім}}1 088 900<ref name="Санақ 2021">{{Cite web |url=http://www.stat.kg/ru/statistics/download/operational/769/ |title=Численность постоянного населения Кыргызской Республики на 1 января 2021 г. |accessdate=2021-05-13 |archiveurl= |archivedate= |deadlink= }}</ref> |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = 6420 |шоғырлануы = 1 500 000 аса<ref>Рафис Абазов, Historical Dictionary of Kyrgyzstan, с. 91, ISBN 0-8108-4868-6</ref> |ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 73,69 %<br>[[орыстар]] — 16,64 %<br>[[ұйғырлар]] — 1,57 %<br>басқалары — 8,10 % |конфессионалдық құрамы = [[Ислам|мұсылман]]дар, [[Христиандық|христиандар]] және басқалары |этнохороним = |уақыт белдеуі = +6 |DST = |телефон коды = +996 312 |пошта индексі = 720001-720083<ref name="Индекстер">[http://kyrgyzpost.kg/ru/indeksy/category/bishkek.html Байланыс бөлімі. Бішкек] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170503175101/http://www.kyrgyzpost.kg/ru/indeksy/category/bishkek.html |date=2017-05-03 }}</ref> |пошта индекстері = |автомобиль коды = B, E және 01 |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Bishkek |сайты = http://meria.kg |сайт тілі = ky |сайт тілі 2 = ru }} '''Бішкек''' ({{lang-ky|Бишкек}}) — [[Қырғызстан]]нның [[елорда|астанасы]] мен ең үлкен қаласы. Ерекше басқару бірлігі. Қала Қырғыз Республикасының солтүстігінде [[Қазақстан]] шекарасынан 25 км қашықтықта орналасқан. == Құрылымы == Қала ауқымы — 160 км². Қала әкімшілігі төрт бөлікке бөлінген. {| align="left" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#f9f9f9"; !Аудан||Халық саны,мың адам||Аумағы, га |- |Ленин||187,4||4373 |- |Октябрь||219,2||3200 |- |Первомай||158,3||4715 |- |Свердлов||207,1||2920 |} == Тарихы == Қала ежелден бері [[Ұлы Жібек жолы]] бойындағы қала болатын. [[1825 жыл]]ы [[Қоқан хандығы]]ның Өзбек Ханы қаланы күшейтіп, маңызды қалалардың біріне айналдырды. Алайда, [[1862 жыл]]ы [[Ресей империясы|Патшалық Ресей]] қанды шайқаста фортты жаулап алып, оны Орыстың гарнизонына айналдырды. [[1877 жыл|1877]] қала атауы Пішпекке өзгертілсе, [[1926 жыл]]ы қала жаңа құрылған [[Қырғыз Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы (1926—1936)|Қырғыз АКСР-ның]] астанасы болып белгіленіп оның аты Фрунзеге ауыстырылды. [[1991 жыл]]дың 5 ақпанында қала қайтадан Бішкек болып аталынды. 1990 жылдары Кеңес үкіметінің құлдырауына байланысты күйсіздеуге ұшыраған қала, қазіргі уақытта жылдам дамушы қалалардың бірі. ==Халқы== {| class="standard sortable" |+1989-2009 жылғы халық санақтары мен 2019 жылғы болжам бойынша тұрғындардың этникалық құрамы: ! !1989 жылғы саны<ref name="Этно2009.Бишкек2">[https://web.archive.org/web/20120321015617/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек]</ref> !% !1999 жылғы саны<ref name="Этно2009.Бишкек2" /> !% !2009 жылғы саны<ref name="Этно2009.Бишкек2" /> !% !2019 жылғы саны<ref name="Демографический ежегодник">[http://stat.kg/media/publicationarchive/124c2f33-e6f2-453d-91a8-4d916ce10a66.rar Демографический ежегодник Кыргызской Республики 2014—2018]</ref> !% |- |всего | align="right" |619903 | align="right" |100,00 % | align="right" |762308 | align="right" |100,00 % | align="right" |835743 | align="right" |100,00 % | align="right" |1 027 245 | align="right" |100,00 % |- |[[Қырғыздар]] | align="right" |141841 | align="right" |22,88 % | align="right" |398000 | align="right" |52,21 % | align="right" |552957 | align="right" |66,16 % | align="right" |763 826 | align="right" |74,36 % |- |[[Орыстар]] | align="right" |345387 | align="right" |55,72 % | align="right" |252831 | align="right" |33,17 % | align="right" |192080 | align="right" |22,98 % | align="right" |165 029 | align="right" |16,07 % |- |[[Ұйғырлар]] | align="right" |10977 | align="right" |1,77 % | align="right" |13143 | align="right" |1,72 % | align="right" |13380 | align="right" |1,60 % | align="right" |15 983 | align="right" |1,56 % |- |[[Өзбектер]] | align="right" |10390 | align="right" |1,68 % | align="right" |12393 | align="right" |1,63 % | align="right" |11801 | align="right" |1,41 % | align="right" |13 990 | align="right" |1,36 % |- |[[Корейлер]] | align="right" |10043 | align="right" |1,62 % | align="right" |12710 | align="right" |1,67 % | align="right" |12014 | align="right" |1,44 % | align="right" |12 423 | align="right" |1,21 % |- |[[Татарлар]] | align="right" |16984 | align="right" |2,74 % | align="right" |15817 | align="right" |2,07 % | align="right" |12712 | align="right" |1,52 % | align="right" |11 775 | align="right" |1,15 % |- |[[Қазақтар]] | align="right" |8943 | align="right" |1,44 % | align="right" |12064 | align="right" |1,58 % | align="right" |9013 | align="right" |1,08 % | align="right" |10 301 | align="right" |1,00 % |- |[[Дүнгендер]] | align="right" |2618 | align="right" |0,42 % | align="right" |3558 | align="right" |0,47 % | align="right" |4040 | align="right" |0,48 % | align="right" |5 305 | align="right" |0,52 % |- |[[Украиндар]] | align="right" |34321 | align="right" |5,54 % | align="right" |16125 | align="right" |2,12 % | align="right" |7987 | align="right" |0,96 % | align="right" |4 630 | align="right" |0,45 % |- |[[Түріктер]] | align="right" |908 | align="right" |0,15 % | align="right" |2277 | align="right" |0,30 % | align="right" |3149 | align="right" |0,38 % | align="right" |3 746 | align="right" |0,36 % |- |[[Әзірбайжандар]] | align="right" |2166 | align="right" |0,35 % | align="right" |2454 | align="right" |0,32 % | align="right" |2142 | align="right" |0,26 % | align="right" |2 722 | align="right" |0,26 % |- |[[Немістер]] | align="right" |13619 | align="right" |2,20 % | align="right" |5228 | align="right" |0,69 % | align="right" |2554 | align="right" |0,31 % | align="right" |2 416 | align="right" |0,24 % |- |[[Тәжіктер]] | align="right" |709 | align="right" |0,11 % | align="right" |1828 | align="right" |0,24 % | align="right" |817 | align="right" |0,10 % | align="right" |1 055 | align="right" |0,10 % |- |[[Түрікмендер]] | align="right" |369 | align="right" |0,06 % | align="right" |132 | align="right" |0,02 % | align="right" |703 | align="right" |0,08 % | align="right" |784 | align="right" |0,08 % |- |[[Армяндар]] | align="right" |1218 | align="right" |0,20 % | align="right" |726 | align="right" |0,10 % | align="right" |512 | align="right" |0,06 % | align="right" |486 | align="right" |0,05 % |- |[[Белорустар]] | align="right" |4119 | align="right" |0,66 % | align="right" |1341 | align="right" |0,18 % | align="right" |638 | align="right" |0,08 % | align="right" |393 | align="right" |0,04 % |- |[[Еврейлер]] | align="right" |4822 | align="right" |0,78 % | align="right" |1293 | align="right" |0,17 % | align="right" |498 | align="right" |0,06 % | align="right" |379 | align="right" |0,04 % |- |басқалары | align="right" |10469 | align="right" |1,69 % | align="right" |10388 | align="right" |1,36 % | align="right" |8746 | align="right" |1,05 % | align="right" |12 002 | align="right" |1,17 % |} ==Білім және ғылым== 2018 жылғы ақпаратқа сәйкес Бішкекте 45 жоғарғы оқу орны тіркелген, оның 22-і мемлекеттік, ал қалған 23-і мемлекеттік емес. Қалада орналасқан жоғарғы оқу орындары: * Жүсіп Баласағұн атындағы Қырғыз ұлттық университеті * И. Раззаков атындағы Қырғыз мемлекеттік техникалық университеті * Қырғыз ұлттық құрылыс, көлік және архитектура университеті * К. Карасаев атындағы Бішкек гуманитарлық университеті * Қырғыз ұлттық дене тәрбиесі және спорт академиясы * Қырғыз ұлттық аграрлы университеті * Қырғыз ұлттық консерваториясы * Қырғыз-Ресей славян университеті * Туризм және сервис академиясы * Халықаралық Кувейт университеті * Орталық Азиядағы Американдық университет * Қырғыз-герман қолданбалы информатика институты * "Адам" университеті * Халықаралық "Ала-Тоо" университеті * Иса Ахунбаев атындағы Қырғыз мемлекеттік академиясы Бішкектегі 2 ірі кітапхана: * А. Осмонов атындағы Ұлттық кітапхана * Н. Г. Чернышевский атындағы Республикалық кітапхана ==Мәдениеті== Мұражайлар: * Қырғыз ұлттық тарихи мұражайы * Г. Айтиев атындағы Ұлттық өнер мұражайы * Минералогия мұражайы Кинотеатрлар: * Октябрь * Дом кино * Бишкек Парк * Космопарк * Ала-Тоо * Манас * Россия * Вефа * Кыргызкиносу * Movie star == Бауырлас қалалары == * {{flagicon|Kazakhstan}} [[Алматы]], [[Қазақстан]] * {{flagicon|Kazakhstan}} [[Нұр-Сұлтан]], [[Қазақстан]] * {{flagicon|USA}} [[Колорадо Спрингс (Колорадо)|Колорадо Спрингс]], [[АҚШ]] (1994 жылдан) * {{flagicon|USA}} [[Мериден (Коннектикут)|Мериден]], [[АҚШ]] (2005 жылдан) * {{flagicon|Turkey}} [[Анкара]], [[Түркия]] * {{flagicon|Uzbekistan}} [[Ташкент]], [[Өзбекстан]] * {{flagicon|Belarus}} [[Минск]], [[Беларусь]] (2008 жылдан) * {{flagicon|Iran}} [[Тегеран]], [[Иран]] (1994 жылы 23 мамырдан) * {{flagicon|Iran}} [[Казвин]], [[Иран]] (2003 жыл 14 сәуірден) * {{flagicon|Germany}} [[Хемниц]], [[Германия]] (1997 жылы 19 наурыздан) * {{flagicon|South Korea}} [[Куми]], [[Корея Республикасы]] (1991 жылы 14 тамыздан)<ref>[http://bishkekgov.in.kg/index.php?option=com_content&view=article&id=58%3A2010-05-19-13-56-51&catid=38%3Ainterconnect&Itemid=65&lang=ru Бауырлас қалалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160308012625/http://bishkekgov.in.kg/index.php?catid=38:interconnect&id=58:2010-05-19-13-56-51&itemid=65&lang=ru&option=com_content&view=article |date=2016-03-08 }}</ref> == Суреттер == <gallery perrow="3" widths="170" heights="120" style="margin:0 auto" caption="Бішкек"> Сурет:Bishkek 01.jpg Сурет:Bishkek 02.jpg Сурет:Bishkek 03.jpg Сурет:Bishkek 04.jpg Сурет:Bishkek from the air 01.jpg Сурет:Bishkek statue 01.jpg Сурет:Muslim cemetery near Bishkek.jpg Сурет:Katedrální kostel svatého Vzkříšení, Biškek.jpg|alt=Собор Воскресения Христова|[[Иса Мәсих|Христостың]] тірілу соборы Сурет:Mosque under construction in Kyrgyzstan.jpg </gallery> ==География== Бішкек [[Шу аңғары|Шу алқабының]] дәл ортасында Қырғыз Ала-Тоосының етегінде (ішкі Тянь-Шань тау жоталарының бірі), теңіз деңгейінен 700-900 м биіктікте орналасқан. Түркістан-Сібір темір жолы қосылған қалалармен Қазақстан шекарасынан 25 км қашықтықта орналасқан. Қаланың аумағы 127 км²<ref name="UN">[https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/products/dyb/documents/dyb2015/table08.pdf Population of capital cities and cities of 100 000 or more inhabitants: latest available year, 1995—2015. DEMOGRAPHIC YEARBOOK 2015. United Nations]</ref> немесе 160 км². ==Физикалық-географиялық сипаттамалар== [[File:Kyrgyz Alatau from Bishkek 5.JPG|thumb|left|Бішкектен Ала-Тоо жотасының көрінісі]] [[File:Ala Archa river in Bishkek near Osh Market after spring rains.jpg|thumb|left|Көктемгі жаңбырдан кейін Ош базарының маңындағы Ала Арча өзені]] Климаттық жағдай бойынша Бішкек қоңыржай ендіктердің континенттік климатында экстремалды оңтүстік позицияны алады. Күннің максималды айлық ұзақтығы шілдеде – 322 сағат, ең қысқасы желтоқсанда – 126 сағат. ===Климаты=== Қаланың климаты күрт континенттік. Жылдық орташа температура + 12,2 °C. Жауын-шашын жылына 451 миллиметрді құрайды. Жаздың орташа температурасы шамамен 25 ° C және қыстың орташа температурасы шамамен -2 ° C болғанда, жазда t 40 ° C-тан, қыста -30 ° C-қа дейін жетуі сирек емес. Ең суық ай қаңтар (-1,7°С), ең жылысы шілде (+25,3°С). Ауаның орташа айлық салыстырмалы ылғалдылығы маусым мен шілдедегі 44%-дан наурызда 74%-ға, орташа жылдық – 60%-ға дейін артады. Қала арқылы Ала-Арча және Аламедин өзендері ағып өтеді, оңтүстік таулардан бастау алады, Бішкектің солтүстік бөлігін бойлай шығыстан батысқа қарай Үлкен Шу каналы (БЧК) ағып өтеді.<ref>{{Cite web|url=https://ru.climate-data.org/%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D1%87%D1%83%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C/%D0%B1%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA-484/|title=Климат: Бишкек - Климатический график, График температуры, Климатическая таблица - Climate-Data.org|website=ru.climate-data.org|accessdate=2021-02-13}}</ref> ===Бішкектің қазіргі климаты=== Бішкектің климаты, Чуй алқабындағы сияқты және Қырғыз жотасының солтүстік беткейі аймағындағы жердің ендігі мен биіктігіне, мұхиттардан аумақтық қашықтығына, жергілікті орографиялық жағдайлардың ерекшеліктеріне байланысты. және атмосфералық циркуляция. Осы көрсеткіштер бойынша зерттелетін аумақ субтропиктік және қоңыржай ендіктердің шекарасында, мұхиттардан алшақ орналасқан және қоңыржай белдеу климатынан құрғақ субтропиктердің климатына өтпелі жағдайларға ие. Бішкек (42 ° 52'11 ш.қ.) Жердің субтропиктік белдеуінің солтүстік шекарасында, оның ортаңғы ендік 45 ° оңтүстігінде орналасқан. Шу алқабының құрғақ, температурасы жоғары жазы климаттық жағдайда құрғақ субтропиктердің климатына жақын, ал қыста қоңыржай ендіктердің оңтүстік белдеуінің климатына сәйкес келеді. Күн сәулесі мен бұлттылық климаттың ең көрінетін сипаттамалары болып табылады, олар оның жайлылығының жалпы көрсеткіштері ретінде қабылданады. Бішкекте күн сәулесінің жалпы ұзақтығы 2584 сағатты құрайды. Салыстыру үшін: [[Афины]] – 2655 сағат; [[Рим]] – 2362 сағат, яғни олардың әдеттегі субтропиктік климаты осы сипаттамасы бойынша Шу аңғары мен Қырғыз жотасының климатына жақын. ==Әкімшілік бөлінісі== {{main|Бішкек қаласының әкімшілік бөлінісі}} Әкімшілік жағынан 4 ауданға бөлінген. Халық саны – Қырғызстанның 2009 жылғы халық санағы бойынша.<ref name="Этно2009.Бишкек">{{Cite web|url=http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA.pdf|title=Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек|deadlink=yes|accessdate=2012-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321015617/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA.pdf|archivedate=2012-03-21}}</ref> [[File:Административное деление Бишкека.png|thumb|500px|Бішкектің әкімшілік бөлінісі]] * Октябрь ауданы - 242 382 (2009); * Первомай ауданы – 175 894 (2009); * Свердлов ауданы – 231 801 (2009); * Ленин ауданы – 201 626 (2009 ж.): * Шоңарық қала үлгісіндегі елді мекені – 9724 (2009); * Ортасай ауылы – 4100 (2009). Егер Бішкек қаласының ауданы 127 км² болса, онда қалаға бағынышты елді мекендермен бірге 160 км². Аудан басшылары әкім тағайындайтын аудандардың муниципалдық басқармаларының басшылары болып табылады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Bishkek}} * [http://bishkekgov.in.kg Бішкек қ. әкімшілігінің ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004225627/http://bishkekgov.in.kg/ |date=2013-10-04 }}{{ref-ru}} * [http://www.gorkenesh.kg/index.php?lang=kg Бішкек қалалық депутаттар Кеңесі]{{ref-ky}}{{ref-ru}} * [http://www.bs.kg/ Бишкек современный] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111118034951/http://www.bs.kg/ |date=2011-11-18 }} {{ref-ru}} {{Азия елордалары}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Бішкек|*]] [[Санат:Азия елордалары]] [[Санат:Жібек жолының бойындағы қалалар]] 6zd8zadb22dqs7c8g9bs2u6ftzqqnq8 0 18484 3064443 3062584 2022-08-26T15:57:52Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Ресей}} |Қазақша атауы = Омбы облысы |Шынайы атауы = {{lang-ru|Омская область}} |Суреті = Iwanowerwald.jpg |Сурет атауы = |Елтаңба = Coat of Arms of Omsk Oblast.svg |Ту = Flag of Omsk Oblast.svg |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = Ресей |lat_dir = N|lat_deg = 56|lat_min = 13|lat_sec = 00 |lon_dir = E|lon_deg = 73|lon_min = 16|lon_sec = 00 |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = [[Ресейдің әкімшілік-аумақтық құрылымы]] |Кіреді = |Әкімшілік құрылыстың түрі = |Кіреді1 = [[Сібір федералды округі]] |Әкімшілік құрылыстың түрі1 = Федералды округі |Кіреді2 = [[Батыс Сібір экономикалық ауданы]] |Әкімшілік құрылыстың түрі2 = Экономикалық ауданы |Енеді = |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі = |Астанасы = [[Омбы]] |Астана түрі = Әкімшілік орталығы |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = Александр Леонидович Бурков |Басшының түрі = Губернатор |Басшысы2 = Владимир Алексеевич Варнавский |Басшының түрі2 = Заң шығарушы жиналысының төрағасы |ЖІӨ = 681,6 млрд руб. |ЖІӨ жылы = 2018 |Жан басына шаққанда ЖІӨ = 349,2 |ЖІӨ бойынша орны = 23 |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = |Тілдері = |Тұрғыны = {{құлдырау}}1 879 548 |Санақ жылы = 2022 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = 27 |Тығыздығы = 13,32 |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = |Конфессиялық құрамы = |Жер аумағы = 141 140 |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = 28 |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Карта = Map of Russia - Omsk Oblast (2008-03).svg |Карта ені = 280px |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = |Аббревиатура = |ISO = |Сандық идентификаторы = RU-OMS |Идентификатор түрі = ISO 3166 коды |Сандық идентификаторы2 = 52 |Идентификатор түрі2 = ОКАТО |Сандық идентификаторы3 = |Идентификатор түрі3 = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Сайт тілі = |Commons санаты = Omsk Oblast |Кірістірме = |Түсініктемелер = }} '''Омбы облысы''' ({{lang-ru|Омская область}}) — [[Ресей]]дегі облыс, федерация буыны. Омбы облысы солтүстікте — Ресейдің [[Түмен облысы]], [[Жаңасібір облысы]], [[Томбы облысы]], [[Қазақстан|Қазақстан Республикасымен]] көршілес. Облыс орталығы - [[Омбы]] қаласы. == Әкімшілік бөлінісі == [[Сурет:Administrative divisions of Omsk Oblast.png|400px|right|thumb|Омбы облысының әкімшілік-аумақтық бөлінісінің картасы]] # [[Азов неміс ұлттық ауданы]] # [[Большеречье ауданы]] # [[Большие Уки ауданы]] # [[Горьковский ауданы]] # [[Знаменский ауданы (Омбы облысы)|Знаменский ауданы]] # [[Есілкөл ауданы]] # [[Калачинск ауданы]] # [[Колосовка ауданы]] # [[Кормиловка ауданы]] # [[Крутинка ауданы]] # [[Любинский ауданы]] # [[Марьяновка ауданы]] # [[Москаленки ауданы]] # [[Муромцев ауданы]] # [[Называевск ауданы]] # [[Нижняя Омка ауданы]] # [[Нововаршавка ауданы]] # [[Одесский ауданы (Омбы облысы)|Одесский ауданы]] # [[Оконешников ауданы]] # [[Омбы ауданы]] # [[Павлоградка ауданы (Омбы облысы)|Павлоградка ауданы]] # [[Полтавка ауданы (Омбы облысы)|Полтавка ауданы]] # [[Русская Поляна ауданы]] # [[Саргатский ауданы]] # [[Седельников ауданы]] # [[Таврический ауданы]] # [[Тара ауданы]] # [[Тевриз ауданы]] # [[Тюкалинск ауданы]] # [[Усть-Ишим ауданы]] # [[Черлак ауданы]] # [[Шарбақкөл ауданы]] [[Санат:Ресей облыстары]] [[Санат:Омбы облысы]] 7hxgd34m547ry6c1tnwmdqvtu3n4bh4 0 18547 3064439 2878107 2022-08-26T15:39:19Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Мемлекет |Қазақша атауы = Гаити Республикасы |Шынайы атауы = Repiblik Ayiti<br />République d'Haïti |Септік = |Елтаңба = Coat of arms of Haiti.svg |Байрақ = Flag of Haiti.svg |Ұраны = L'Union Fait La Force |Әнұранның аты = La Dessalinienne |Аудио = |lat_dir = N|lat_deg = 19|lat_min = 6|lat_sec = 0 |lon_dir = W|lon_deg = 72|lon_min = 20|lon_sec = 0 |region = HT |CoordScale = 2000000 |Картада = Haiti (orthographic projection).svg |карта тақырыбы = |Картада2 = |Үкімет түрі = [[Президенттік республика]] |Құрылды = |Тәуелсіздік күні = [[1 қаңтар]] [[1804 жыл]]ы (жарияланды) <br /> [[1825 жыл]]ы (мойындалды) |Тәуелсіздігін алды = [[Франция]]дан |Тілдері = [[Гаитяндық креол тілі|Гаитяндық креол]] мен [[француз тілі]] |Мемлекеттік діні = зайырлы мемлекет |Астанасы = [[Порт-о-Пренс]] |Ірі қалалары = Порт-о-Пренс, [[Карфур (қала)|Карфур]], [[Дельмас (қала)|Дельмас]] |Басшы қызметі = [[Гаити басшылары тізімі|Президенті]]<br />[[Гаити премьер-министрі|Премьер-министрі]] |Басшылары = [[Жовенель Моиз]]<br />Жан-Мишель Лапен |Жер аумағы = 27 750 |Жер аумағы бойынша орны = 143-ші |Судың үлесі = 0,7 |Этнохороним = |Жұрты = {{өсім}} 10 788 440<ref name="cia">{{Lien web |langue=en |titre=The World Factbook — Central Intelligence Agency |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ha.html |site=[[Central Intelligence Agency|cia.gov]] |consulté le=2018-04-15}}.</ref> |Халық саны бойынша орны = 81-ші |Сарап жылы = 2018 |Санақ бойынша халық саны = |Санақ жылы = |Халық тығыздығы = 389 |Тығыздық бойынша орны = 32-ші |ЖІӨ = |ЖІӨ сараптаған жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққандағы ЖІӨ = |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны = |ЖІӨ (АҚТ) = 19,979 млрд.<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=64&pr1.y=4&c=263&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Haiti |publisher=International Monetary Fund }}</ref> |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2017 |ЖІӨ (АҚТ) орны = 144--ші |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 1,819<ref name=imf2/> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 174-ші |ЖІӨ (номинал) = 7,897 млрд.<ref name=imf2/> |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2017 |ЖІӨ (номинал)бойынша орны = 139--шы |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 719<ref name=imf2/> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 172-ші |АДИ = {{өсім}} 0,498<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf|title=2016 Human Development Report|year=2016|accessdate=21 March 2017|publisher=United Nations Development Programme}}</ref> |АДИ жылдық есебі = 2017 |АДИ бойынша орны = 168-ші |АДИ деңгейі = <span style="color:#e0584e">төмен</span> |Әуе компаниясы = |Валютасы = [[Гаитяндық гурд|Гурд]] |Интернет үйшігі = [[.ht]] |ISO = HT |Телефон коды = +509 |Уақыт белдеуі = -5 |Түсініктемелер = }} '''Гаити''', толық ресми атауы — '''Гаити Республикасы''' ({{lang-ht|Repiblik Ayiti}} {{IPA|[ajiti]}}, {{lang-fr|République d'Haïti}} {{IPA|[a.iti]}}) — [[Гаити (арал)|аттас аралдың]] батыс бөлігінде (шығыс бөлігінде [[Доминикан Республикасы]] орналасқан) және жағалық аралдарда орналасқан мемлекет. Астанасы — [[Порт-о-Пренс]]. Халық саны - 11 26 млн. адам (2019 жылы, оның ішінде шамамен 1 миллион адам шетелде тұрады, негізінен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-та]]). Елдің атауы [[Таино (халықтар тобы)|таино]] үндістердің тілінен «Таулы ел» деп аударылады. Гаити Республикасы [[1804 жыл|1804 жылы]] [[Гаитяндық революциясы|гаитяндық революциясының]] сәтті кезеңінде [[Франция|Франциядан]] тәуелсіздікті алды және Америкадағы [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-тан]] кейінгі екінші тәуелсіз мемлекет болды және әлемде [[Негрлер|қара нәсілділер]] басқарған тұңғыш республика. Бұл — [[Француз тілі|француз тілі]] басым Америкадағы жалғыз тәуелсіз мемлекет (тағы қ. [[Француз тілді мемлекеттер|француз тілді мемлекеттер]]). Гаити — әлемдегі [[Неғұрлым аз дамыған елдер|ең кедей және тұрақсыз елдердің бірі]]; Американың ең кедей, үнемі [[Аштық|аштықтан]], [[Тілсіз қияпат|табиғи апаттардан]] және [[Мемлекеттік төңкеріс|мемлекеттік төңкерістерден]] зардап шегетін мемлекет. == Географиясы == === Бедері мен гидрографиясы === Шығыстан батысқа қарай елге тар жағалаулық жазықтармен шектелген қатты разрезделген тау тізбектері кесіп өтеді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Навигациялық блок |тақырып = Гаити |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}}; |state = collapsed |Солтүстік Америка елдері |КАРИКОМ |Америка мемлекеттері ұйымы |Франкофония }} [[Санат:Гаити|*]] stjl66zwjxxwjymrsj9m2d6wtisr3p0 0 20271 3064631 3045993 2022-08-27T08:55:18Z Салиха 17167 /* Тарихы */ wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Зайсан ауданы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 47 |lat_min = 26 |lat_sec =17 |lon_dir = E |lon_deg = 84 |lon_min = 55 |lon_sec =20 |облысы = Шығыс Қазақстан облысы |аудан орталығы = [[Зайсан (қала)|Зайсан]] |ауылдық округтер саны = 7 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = 1 |ауылдар саны = 30 |қалалар саны = 1 |әкімі = Зайнулдин Серік Зинабекұлы |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1928 |жер аумағы = 8,9 |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 34 979<ref>[http://www.zaysan.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Шығыс Қазақстан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2019 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (97,36%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (1,93%)}}, {{nobr|басқа ұлт өкілдері (0,71%)}}<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2019">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/vko-zaysan?lang=kk |карта = Zaysan District Kazakhstan.png |әкімшілік бірліктің картасы = East Kazakhstan Province_Zaysan.png |ортаққордағы санаты = }} '''Зайсан ауданы''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]]ның қиыр шығысындағы әкімшілік бөлік. Жер аумағы 10,5 мың км². Аудан орталығы – [[Зайсан (қала)|Зайсан]] қаласы. == Халқы == Тұрғындары 36 979 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] – 97,36%, [[орыстар]] – 1,93%, басқа ұлт өкілдері – 0,71%. Зайсан ауданы бойынша 10 дiни бiрлестiктер бар: 1. Мұсылмандар бiрлестiгi. 350 тұрақты мүшелері бар, ауданда 7 мешіт үйі жұмыс істейді. 2. Православие шіркеуі. 45 тұрақты мүшелері бар. 3. 2 протестанттық секта - Церковь Евангельских христиан баптистов "Иман жолы" (қазақ тілінде жұмыс жүргізеді), тіркеу жұмыстарын қайта жүргізуде, және Церковь Евангельских христиан баптистов (орыс тілінде жұмыс жүргізеді.) == Әкімшілік бөлінісі == 37 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 8 ауылдық округтерге біріктірілген: [[File:Zaysan okrugteri.jpg|thumb|300x300px|Аудан округтерінің шекаралары]] * [[Айнабұлақ ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Айнабұлақ ауылдық округі]] * [[Біржан ауылдық округі]] * [[Дайыр ауылдық округі]] * [[Зайсан қалалық әкімдігі]] * [[Кеңсай ауылдық округі]] * [[Қарабұлақ ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Қарабұлақ ауылдық округі]] * [[Қаратал ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Қаратал ауылдық округі]] * [[Сарытерек ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Сарытерек ауылдық округі]] * == Географиялық орны, жер бедері == Шығысында [[Қытай|Қытай Халық Республикасымен]] шектеседі. Оңтүстігін Маңырақ жотасының шығыс бөлігі мен [[Сауыр жоталары]]ның батыс бөлігі, жазық келген солтүстік жағын [[Зайсан қазаншұңқыры]]ның шығыс бөлігі алып жатыр. Қазаншұңқырдың солтүстік-шығыс бөлігінде [[Бозайғырқұм]] (Айғырқұм) құмы орналасқан. Ауданның теңіз деңгейінен биіктігі таулы бөлігінде 2500 – 2700 м, жазық бөлігінде 400 – 1000 м аралығында. Сауыр жотасының Үйдене өзені басталар тұсындағы ең биік шыңының биіктігі 2950 м. Ауданның Қытаймен шектесетін шығыс жағындағы Сауыр жотасында Баймырза асуы орналасқан. Кен байлықтарынан титан кентасы, шағын тас көмір, жанғыш тақтатас кендері, саз, құм, т.б. құрылыс материалдары бар. == Тарихы == «Зайсан» деген жер ежелден дүние жүзі ғалымдарының, саясаткерлерлерінің, елбасыларының назарын аударған екен. Орыстың ұлы патшасы [[Петр I]] бұдан 280 жыл бұрын Зайсан жағынан бекініс салуды міндеттеп, әскери экспедиция жіберген. Оның бұл мақсаты 140 жылдан кейін жүзеге асты, 1860 жылдарда Зайсан қаласының іргесі қаланды. Әкімшілік бірлік ретінде 1928 жылы Семей облысының құрамында құрылған. Ол кезде ауданға 70-тен астам елді пункттер қарады. 1939 жылдан бастап, Зайсан ауданы Шығыс Қазақстан облысына қарады. Зайсан ауданынан бұдан кейін, Тарбағатай, Марқакөл, Күршім, Ақсуат және Көкпекті аудандары бөлініп шығып, жеке аудандар болып бекітілді. * [[1918]] жылы Зайсан шекарашылар отряды құрылып, Қытаймен арадағы шепті қырағы қорғауда. * [[1922]] жылы Зайсанда уездік арухана ашылып, кейіннен 60-жылдардың басында дәрігерлік емдеу орындарына кеңейтілді. * [[1930]] жылы 1 қазаннан бастап аудан газеті жарыққа шықты. Оның алғашқы редакторы: Ж. Ыбыраев, Ғ. Әміров болды. * [[1932]] жылдан бастап, Зайсан педучилищесі ашылды. Онда Семей, Шығыс Қазақстан Облыстарына қарасты – Зайсан, Тарбағатай, Ақсуат, Марқакөл, Күршім, Ұлан, Катон – Қарағай аудандарының жастары білім алды. * [[1945]] жылы кәсіптік – техникалық училище ашылды. * [[1946]] жылы Зайсанда кәсіби театр құрылып, оның бірінші директоры - Мейірман Спамбетов тағайындалды. * [[1960]] жылы аудандық мәдениет үйінің жанынан халық театры құрылды, оған «Халық театры» деген атақ беріліп, ауданның бір топ талантты жастары Москвадағы Кремль сахнасында да өнерлерін көрсетіп қайтқан. * [[1962]] жылы балалар музыка мектебі ашылды. * [[1975]] жылы Зайсан өлке-тану мұражайы ұйымдастырылып, ауданымызға байланысты көптеген тарихи құжаттар осында жинақталған. * [[1993]] жылы Мемлекеттік архивтің филиялы құрылды. Өңірде - қазақтың орта жүзінің [[найман]], [[Керей (тайпа)|керей]] , [[уақ]] руларынан тараған [[меркіт]], тұзақшы, төртуыл, ақболат, қожанбет, қожан, санияз ата – баба ұрпақтары жоңғар шапқыншыларынан бұрын тұрып, көшпелі өмір сүрген == Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == [[Сурет:Zaysan audani.jpg|thumb|350x350px|right]] Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Ауданның таулы бөлігінің жазы қоңыржай салқын, ылғалды, қыста қар қалың, аязды. Аудан аумағында қаңтардағы ауаның орташа температурасы Зайсан көлі жағалауында –17,8°С-тан –20,2°С-қа дейін, Зайсан қ-нда –16,6°С, ал шілдеде – жазықтан тауға қарай 23,1°С-тан 21,3°С-қа дейін төмендейді. Зайсан қ-нда шілдедегі ең ыстық температура 40°С-қа дейін, ал қаңтардағы ең суық температура (Тополев мүйісінде) –49°С-қа дейін барады. Жауын-шашынның мөлшері де жазықтан тауға қарай өзгереді: Зайсан қазаншұңқырында 150 – 250 мм аралығында болса, таулы бөлікте 400 – 500 мм-ге жетеді. Жер беті сулары Зайсан көлінің оңтүстік-шығыс бөлігі мен оған құятын Қара Ертіс, Ақсу, Кендірлік, Теректі, Темірсу, Жеменей, Үйдене өзендерінен және Айғырқұмдағы Сарыкөл, Сарманақ, Тұздыкөл және Сауыр жотасындағы кішігірім көлдерден тұрады. Аудан жерінде күлгін, қызғылт қоңыр, бозғылт, қоңыр, сортаң және құмды топырақтар тараған. Мұнда тек қана ағаш пен бұтаның 26 түрі өседі: тау беткейлері мен өзен бойларында тал, тобылғы, итмұрын, одан биіктеу жерлерде қайың, көк терек, одан жоғарырақ белдеуде қылқан жапырақты ормандар өседі. Жабайы жануарлардан арқар, марал, елік, жабайы шошқа, қасқыр, түлкі, қарсақ, сасықкүзен, ақтышқан, қоян, суыр, сарышұнақ; құстардан бүркіт, үкі, байғыз, кезқұйрық, құр, ұлар, кекілік, көл мен өзендерде аққу, қаз, үйрек, көкқұтан, т.б. мекендейді. Зайсан көлі мен Қара Ертісте шортан, алабұға, сазан, бекіре, ақ амур, ақ балық бар. == Әлеуметтік құрылымдары == [[Сурет:Zaysan bilim beru 2.JPG|left|thumb|300x300px]] 2010 жылғы деректерге сәйкес Зайсан ауданы бойынша мектеп жасына дейінгі 2875 баланың 400-і 5 мектепке дейінгі мекемеде, 1109-ы мектеп жанындағы шағын орталықтарда, бұл барлық баланың 76,6 пайызын құрап отыр. 2010 жылы 8 орта мектеп / Кеңсай, Абай, Амангелді, Шілікті, Қазақстан, Айнабұлақ, Мүкарама, Қаратал/ жанынан ашылған орталықтар кеңейтіліп, 140 орынды 8 топ, №1 «Еңлік» балабақшасында 50 орынды 2 топ қосымша ашылды, Қаратал, Сартерек ауылдарынан 75 орынды 2 жеке меншік балабақша ашылды. Жане 2015ж окушыларга арналып жаңа мектеп салынды бурынғы М.Дауленов атындағы мектеп М.Дауленов атындағы мектеп-интернаты деп жарияланды. Аудандағы 29 мектепте білім алып отырған 6557 оқушыны бар. Мектеп оқушыларының бос уақытын мазмұнды ұйымдастыру мақсатында 846 оқушы мектептен тыс мекемелерге тартылып отырса, 4339 оқушыға мектептерден 266 спорт секциялары мен үйірмелер ұйымдастырылып отыр. Ауданда 6439 оқушының 4008-не мектеп асханалары арқылы ыстық тамақ ұйымдастырылған, оның ішінде 1-4 сыныптардың 2396 оқушысы 100 пайыз тегін ыстық тамақпен қамтылған. == Ауыл шаруашылығы == Зайсан ауданы облыс бойынша мал шаруашылығы және егіншілікпен айналысатын аудандардың бірі. Барлық жер көлемі 10444 мың га, соның ішінде егістік жер – 24,0 мың га, шабындық – 53865 га, жайылым - 747944 га. Сиымдылығы – 75 млн. м3 Үйдене су бөгені арқылы 8,3 мың га егістік жер суарылады. Кендірлік су жүйесі арқылы – 11,3 мың га егістік жер суарылады. Ауданда ұзындығы - 174 км Кендірлік өзені, ұзындығы 102 км Үйдене өзені, ұзындығы – 65 км Шағаноба өзені, 55 км Жеменей өзені, 30 км Теректі өзендері бар. Ауданның ауыл шаруашылығы саласының дамуы осы өзендермен тікелей байланысты. Аудандағы 1 қалалық және 8 ауылдық округтер бойынша 1313 шаруа қожалығы,1-ЖШС,2 ауылдық тұтыну кооперативі,6 су пайдаланушылар кооперативтері бар. 2010 жылы 12 айда өндірілген ауыл шаруашылығы өнімдері 7 млрд.9 млн. теңгені құрап, өткен жылғыдан 26,0%-ға артты. Барлық қаржы көздерінен 268 млн. теңге инвестиция тартылды. == Мал шаруашылығы == [[Сурет:Zaysan auil sharuashiligi 2.JPG|thumb|200x200px|left]] 2010 жылдың статистикалық мәліметтері бойынша аудан көлемінде мал шаруашылығы бойынша өндірілген мал өнімдері мен жалпы мал басының саны өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда әлде қайда артқандығы байқалады. Ауданда сойылып сатылған ет 119,1%, сүт өндіру 118,4%, қырқылған жүн 107,1% артты. Мал басының саны өткен жылғыдан ірі қара 100,1%, қой мен ешкі 88%, жылқы 109,4%, құстар 118,2 пайызға артық орындалды. [[Сурет:Mal sharualshiligi.JPG|thumb|300x300px|center]] Малдың барлық түрлерін асылдандыру мақсатында бірқатар қомақты істер атқарылуда. Мысалы «Қара Ертіс» шаруа қожалығының бүгінгі күні шаруашылықта 1411 бас асыл тұқымды жартылай қылшық жүнді, қысқа төзімді, етті «Байыс» қойларын өсіруде. Сондай-ақ «Байыс» тұқымды қойларын өсірумен «Жасұлан» шаруа қожалығы айналысуда. Оның шаруашылығында асыл тұқымды қой саны 450 басты құрап отыр. Сонымен қатар өткен жылы жылқы тұқымын асылдандыру мақсатында Біржан ауыл округіне қарасты «Аружан» шаруа қожалығы «Қостанай» асыл тұқымды жылқысын Алматы облысынан әкеліп, өсіруде, Қаратал округіне қарасты «Түкібай» шаруа қожалығы асыл тұқымды жылқы шаруашылығы статусын алды. Ауданда 10 шаруа қожалығы ірі қара малдарын жаз бойы бордақылап, жайып, семірту шегіне жеткізіп, етке өткізді. 2010-2011 жылғы мал қыстатуға аудан бойынша 122,1, мың тонна ірі сабақты мал азығы дайындалды. Малды қолдан ұрықтандыру ===Малды қолдан ұрықтандыру=== Малды қолдан ұрықтандыру - ауылшаруашылық малдарының тұқымын зоотехникалық жолмен асылдандырудың негізі болып саналады. Қазір ауданда 9 малды қолдан ұрықтандыру пункттері ашылып, жұмыс істеуде. Атап көрсеткенде Айнабұлақта – 1, Дайырда – 1, Қараталда – 1, Көгедайда – 1, Қарабұлақта – 1, Кеңсайда – 1, Біржанда – 1, Шіліктіде – 1, Зайсанда - 1. Ірі қара малының орташа тірі салмағын арттырып және одан алынатын таза еттің салмағын көбейту мақсатында осы пункттерге облыс орталығынан асыл тұқымды қазақтың ақбас бұқасының ұрығы әкелініп, бүгінгі күні сиырлар қолдан ұрықтандырылуда. Бұл жұмыстар Дайыр, Көгедай, Біржан ауылдарында жақсы жолға қойылған. == Өсімдік саласы == [[Сурет:Zaysan auil sharuashiligi.JPG|thumb|200x200px]] 2010 жылы аудан бойынша егілген егістік көлемі 12916 га құрады. Оның ішінде дәнді астық 4720 га, майлы дақылдар- 2986 га, картоп-1472 га, көкөніс-бақша дақылдары-786 га. Биыл 2009 жылға қарағанда дәнді астық – 124,1%, картоп - 101,4%, көпжылдық шөп – 133,7% артық егілді.Көктемгі егісті жүргізуге аудан шаруашылықтарында бидай тұқымы, жанар-жағармай жеткілікті болды. Аудан шаруашылықтарында көктемгі егіс жұмыстарына қажетті техникалар толық жөнделіп, дайындалды. Тракторлардың, трактор тіркемелерінің , соқалар, қопсытқыштар, тырмалар, тұқым сепкіштер дайындығы -100 % -ды құрады. Көктемгі егіс жұмыстарын жүргізу үшін 540 тонна дизель отыны ауыл шаруашылығы құрылымдарына тасылып жеткізілді. Ауданның тауар өндірушілерін ауылшаруашылық дақылдарының аудандастырылған сорттарының жоғары сапалы тұқымдарымен қамтамасыз ету үшін 2007 жылы «Әмірен» шаруа қожалығы негізінде тұқым шаруашылығы құрылды. Бұл шаруашылық дәнді және майлы дақылдардың 1, 2, 3 репродукциялы тұқымдарын көбейтумен айналысады. 2010 жылы жоғары сортты арпа тұқымын 139 га , 21 га сұлы тұқымын көбейту мақсатында септі. Ауданда 6 су пайдаланушылар кооперативі құрылып «Әділет» басқармасынан тіркеуден өтіп, жұмыс істеуде. Күздік жиын-терін кезінде 4720 га дәнді астық орылып,одан 7560 тн өнім алынып, әр гектардан 16,0 центнерден өнім алынды.640 гектар көкөністің әр гектарынан 142 центнерден өнім алынып, барлығы 9115 тн өнім жиналды.Майлы дақылдардың әр гектарынан 6,1 центнерден өнім алынды. === Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуші кәсіпорындар === Ауданның ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу саласында 14 шағын күнбағыс майын шығаратын цех, 1 балық өңдеу зауыты («Балык Восток Продукт» ЖШС), 1 жергілікті минералды су шығаратын цех («Зайсан сулары» ЖШС), 24 наубайхана, 1 мал сою пункті, 15 шағын диірмен жұмыс істеп тұр. Ауданда ұсақ шаруа қожалықтарын біріктіріп, ірілендіру жұмыстары жалғасуда. 2008 жылы 7 шаруа қожалығын біріктіріп, құрылған «Зайсан Астық» ауылдық тұтыну кооперативі 2010 жылы қуаты 120 тонналық қазіргі заманғы ұн зауытын іске қосты. Жоғары сортты, сапалы ұн шығаратын диірмен қондырғысы барлық құрал-жабдықтарымен ҚХР-ның ішкі аудандарынан әкелінді. Жеке кәсіпкер А.Барысов Зайсан қаласындағы сүт зауытының ғимаратын қайта жөндеу жұмыстарын жүргізуде. ==Ауданның қазіргі кездегі өзгерістері== Аудан орталығы мен облыстың ара – қашықтығы - 465-тей шақырымдық жер. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуымен елімізде кеден қызметі жолға қойылған. 1992 жылыдың мамыр айынан бастап, Шығыс аймақтық кеденіне қарасты «Майқапшағай» кеден бекеті құрылды. Ал, 1992 жылдың 22 желтоқсанынан бастап, Майқапшағай кедені болып бекітілді. Сондай-ақ, 2006 жылдың сәуір айынан бастап, «Майқапшағай-Жеменей» шекара сауда орталығы ашылған. 2003 жылы Зайсан өңірінің Шілікті ауылында Қазақстан [[археологтарының]] қазба жұмыстарының негізінде, [[«Шілікті қорғаны»]] табылды. Онда ежелгі [[Сақ тайпасының]] [[«Алтын адамы»]] жауынгері табылды. ==Өндіріс== Аудан экономикасының негізгі рөлін – [[агроөнеркәсіп]] алады, өйткені, маңызды орынды ауыл шаруашылығына береді. Осы кәсіптің шығарылатын өнімінің көлеміне байланысты, ауыл шаруашылығында мал шаруашылығы мен дәнді – дақылдар шаруашылығы өте қарқынды дамуда. Осының маңыздылығынан импорттық тауарлар азаюда. Ең бастысы, жергілікті халық өзін-өзі етпен, сүтпен, өсімдік майымен,жеміс-жидекпен, дәнді-дақылдармен, бау-бақша өнімдерімен, ұнмен тағы басқа өнімдермен қамтамасыз етуде. Ауданның жер асты байлығы зерттелген – қоңыр көмір мен жанатын сланецке бай. Бұл - өмір сүрудің, өндірісті өркендетудің негізі. Қазіргі таңда, Кендірлік жеріндегі «Аққойын» атты елді-мекенінде қара көмір игеріледі. Көмір өндіру ЖШС «Сайхан» ісі терең шахталық-техникалық әдіспен жолға қойып, одан жоғары химиялық өнім алумен қамтамасыз етілуде. Ол тек отынмен, ауданымызды ғана емес, сондай-ақ, көрші аудандарды да қамтамасыз етуде. 2005 жылдан бастап, ЖШС «Балық өнім Шығыс» зауыты жұмыс істеуде. Сол сияқты минералды емдік сулар өндіруде. Әсіресе, Арасан-Талды, Ащылы жерлеріндегі сулардың көздері ашылып, игеру жолдарына қойылған. Онымен ЖШС «Зайсан сулары» айналысуда. Қазіргі таңда, біздің емдік ас-суымызға Өскемен, Семей, Қарағанды қалаларынан сұраныстар түсуде. Көршілес Қытай еліне де шығару көзделініп отыр. 2006 жылдың шілде айында облыстық көрмеде «Зайсан» минералды суы жүлделі бірінші орын мен хрусталь кубокқа ие болды. Сондай-ақ, республикалық көрмеге қатысуға жолдама алды. Аудан халықтарына АОА, өкпе ауруына қарсы аурухана, отбасылық – дәрігерлік амбулатория, фельдшерлік – акушерлік пунктілер, 11 дәріхана, 7 базар, 100 шақты дүкен түрлері, 8 АЗС, 25 тамақтандыру жерлері және халыққа түрлі көмек көрсету орындары бар. Аудан бойынша білім беретін мектептердің саны – 30, ал олардағы шәкірттер құрамы – 7994, ауыл мектебі – 24 болса, шағын комплетілі мектептер -17, мектепке дейінгі 3 бала мекемесінде 203 бүлдіршін тәрбиеленсе, мектептен тыс мекемелерге 809 бала қамтылған. Мектептер компьютерлендіріліп, Интернетке қосылып, мультимедиялық кабинеттер де ашылған. Жазғы каникул кезінде балалар мен жасөспірімдерді демалдыру мен сауықтыру орындары қызмет көрсетеді. Өнер мектебі, балалар мен жасөспірімдір мектебі, спорт мектептері бар. ==Танымал адамдары== Жалпы, аудан өміріндегі ең ауыр және жауапты болған кезең – [[Ұлы Отан соғысы]] жылдары болды. Майданға – 6569 және еңбек армиясына – 1099 зайсандықтар аттанған. 2595 адам майданда қаза болды, 238 госпитальда жарадан өлді, 1339-ы хабар – ошарсыз кетті., 175 адам әр түрлі аурудан қайтыс болды, 3 адам неміс тұтқынында каза болған. Басқалары жараланып, мүгедектікке душар болып, аман – есен туған елге оралды. Полковник В.Е.Головченко [[Кеңес Одағының Батыры]] атағын алса, сержант Манап Әубәкіров Даңқ орденінің толық иегері болды. Ғ.Сәрсекеев, К.Қызымбаев,Е.Бексейітов, С.Жырымбаев, А.Дүйсежанов, Ә. Дәніков, А.Ыдырышев, Қ.Боқажанов және тағы басқалар жауынгерлік ерліктері үшін жоғары үкімет наградаларына ие болды. Ауданымыздың ардагері Байғанбек Құдабаев пен Майшекер Қорабаева Қазақстанның «Құрмет» орденімен награтталған. Мыңнан астам күрделі операция жасаған марқұм Халел Қалимолдин Еңбек Қызыл Ту орденімен ардақталған. Аудан аумағында [[«Отан» РСП]], [[«Ақ жол»]], «Ауыл» өңірлік өкілеттілігі өз жұмыстарын іске асыруда. Сондай-ақ, 7 мұсылман мешіттері, 1 Свято – Александровский храмы өз кызметтерін іске асыруда. Үкіметтік емес ұйымдарға: «Қазақ тілі» қоғамы, мүгедектерді қорғау ұйымы, олар жыл саиын астанага сапар шегедi.ақсақалдар алқасы, әйелдер кеңесі, «Жас өркен» жастар қоғамдары бар.заисан онерпаздарыда зор улес косуда. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://zaysan.vko.gov.kz/kaz/education.htm/ Зайсан ауданы әкімінін ресми сайты] {{Шығыс Қазақстан облысы}} {{Зайсан ауданы елді мекендері}} [[Санат:Зайсан ауданы]] m90kbtbtpg76j24cjjhynjxyc8hsrf0 0 23694 3064605 1931735 2022-08-27T08:00:24Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Ишансай''' – [[Қаракеңгір өзені]]нің сол аңғарындағы [[қыстау]]. [[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]] [[Бозтұмсық]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км жерде. Өзімен аттас өзеннің арнасында орналасқан. Жанында Кіші Қандыадыр, Қарашоқы, Керегетас қыстаулары бар. Мал жайылымына қолайлы.<ref name="test">Қазақстан Энциклопедиясы</ref> ==Сілтемелер== <references /> {{stub}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан табиғаты]] [[Санат:Қыстаулар]] a6nd1cpx3hbaz53xyuivdllq4n36s3o 0 23936 3064431 2810965 2022-08-26T14:01:15Z Ерқанат Рыскулбеков 70798 /* Фильм */Толықтыру wikitext text/x-wiki '''[[Біржан Қожағұлұлы]]''', '''Біржан сал''' — Әйгілі қазақ ақыны, сазгер. == Фильм == * [[Біржан сал (фильм)]] ==Пьеса== *[[Біржан сал (пьеса)]] ==Аудан== * [[Біржан сал ауданы]] == Көше == * [[Біржан сал көшесі (Алматы)]] * [[Біржан сал көшесі (Астана)]] == Ескерткіш == * [[Біржан сал ескерткіші]] {{айрық}} ci9w4gp914vw04bncv9uolg4pcmcjgl 0 24840 3064528 2138395 2022-08-27T04:57:03Z Ұлы Тұран 120792 /* Дереккөздер */ wikitext text/x-wiki [[Сурет:Эскалатор.JPG|thumb]] '''Эскалатор''' (ағылш. escalator, лат. scala – баспалдақ) – адамдарды бір деңгейден екінші бір деңгейге тасымалдайтын жылжымалы баспалдақ түріндегі көтеру-тасымалдау құрылғысы. Оның баспалдақтары пластикалы шынжырмен тартылатын бағыттаушы жолдағы роликтер үстінде қозғалады. Эскардондың баспалдағы шынжырға топса арқылы бекітіледі. Эскардондың жетегі жоғары жақтағы арнаулы бөлмеге, ал шынжырды тарту құрылғысы төм. жақтағы арнаулы бөлмеге орнатылады. Ол метрополитенде, көп қабатты қоғамдық үйлерде (дүкен, театр, вокзал) пайдаланылады. Эскардон баспалдығының қозғалу жылдамд. 0,5 – 1 м/с, көлбеулік бұрышы 30 – 35қ.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{уики}} {{бастама}} cshujc3g5nttqgd7uwa55t68pgtlf97 3064531 3064528 2022-08-27T05:01:37Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Эскалатор.JPG|нобай]] '''Эскалатор''' ({{lang-en|escalator}}, {{lang-lat|scala – баспалдақ}}) — адамдарды бір деңгейден екінші бір деңгейге тасымалдайтын жылжымалы баспалдақ түріндегі көтеру-тасымалдау құрылғысы. Оның баспалдақтары пластикалы шынжырмен тартылатын бағыттаушы жолдағы роликтер үстінде қозғалады. Эскардондың баспалдағы шынжырға топса арқылы бекітіледі. Эскардондың жетегі жоғары жақтағы арнаулы бөлмеге, ал шынжырды тарту құрылғысы төменгі жақтағы арнаулы бөлмеге орнатылады. Ол метрополитенде, көп қабатты қоғамдық үйлерде (дүкен, театр, вокзал) пайдаланылады. Эскардон баспалдығының қозғалу жылдамдығы 0,5 – 1 м/с, көлбеулік бұрышы 30 – 35 қ.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]<nowiki/>» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{уики}} {{бастама}} dexthtjdhg1gjtuzj3iv78hvxzdm6wx 0 27810 3064529 2993650 2022-08-27T04:57:40Z Сырым Нуржанулы 122697 қазақтың жеті қазынасы жайлы қате түсінік,өтірік ақпарат wikitext text/x-wiki '''Жеті қазына''' — қазақтың дәстүрлі дүниетанымындағы [[философия]]лық түсініктердің бірі. Қазақ халқы Жеті қазынаны ер жігіттің өмірімен байланыстырып, оның ұғымына мыналарды жатқызады: #ер жігіт; #сұлу әйел; #құмай тазы; #берен мылтық; #жүйрік ат; #ақыл-білім; #қыран бүркіт. Ер жігіттің жүйрік аты — қанаты. Қыран бүркіт — қуаты. Құмай тазысы — абыройын асырар сенімді серігі. Мылтығы — қахарлы оты. Қақпаны — серті, ауы — әдіс-айласы, кездігі — сұсы. Халық Жеті қазынаны өмір қажетіне негіз етіп таратқан. Қазақ халқының Жеті қазынаны — [[жеті ырыс]] деп атауының да мәні осында. “Жеті ырысқа” мыналарды жатқызады: *1) адамның ақылы,ой-санасы. Өйткені, адамзат ақылы арқылы хайуанаттар дүниесінен бөлініп ерекшеленеді, әрі дүниенің қожасы болды; *2) [[денсаулық]], яғни дененің саулығы; *3) [[ақ жаулық]], яғни үйдегі әйел адам — ердің жары, балалардың анасы. Халқымыз ежелден “Бас екеу болмай, мал екеу болмайды” деп, әйелді тіршілік иесі, адам өмірін жалғастырушы деп қастерлеген; *4) [[бала]]. Бала — адам өмірінің жалғасы, қуанышы; *5) [[көңіл]]. Көңіл мен пейіл кең болса, ынтымақ пен береке орнайды; *6) [[жер]]. “Жерсіз — ел тұл, ерсіз — жер тұл”; *7) [[ит]]. Ол әуел бастан-ақ адамға сенімді [[серік]] болған. Ал [[ислам]] аңызы бойынша, Жеті қазынаға мыналар жатқызылады: *1) [[Қыдыр]] ([[қызыр]]). Ол өзі ұнатқан адамдарына ғана дариды. Қыдыр дарыған адам байлыққа кенеледі деген түсінік бар; *2) [[бақ]]. Ерекше жаратылған құдірет иесі. Бақ дарымайды, қонады. Бақ қонған адам ел мен жерге қожалық етеді; *3) [[ақыл]]. Ақыл — байлық пен бақыттың тірегі; *4) денсаулық. Деніңізде саулық болмаса, өміріңізде сән де, мән де болмайды делінеді; *5) ақ жаулық. Дін аңыздары бойынша, Алла адамды топырақтан жаратып, жан берген соң, адам ұрпағын тарату үшін оның сол жақ қабырғасының біреуінен Хауа Ананы жаратқан; *6) [[тұз]]. Тұз — Алланың адамдар мен жан-жануарларға берген несібесі, таусылмайтын кені; *7) ит. Адам мен Хауа Ананың алғашқы серігі, қорғаушысы. Осы айтылған ислам аңызындағы Жеті қазына Алланың кереметімен ғана болып отырады. Мұндағы мақсат — “Барлық іс Алланың ұйғарымында, құдайсыз қурай сынбайды” дегенді білдіреді. Жеті қазына ұғымы басқа халықтарда да кездеседі. Мысалы, грек аңыз-әңгімелерінде Жеті қазына басқаша кездеседі: *1) [[көк аспан]]. Ол әлем сырын өз шеңберінде сыйғызып, солардың өзіндік қалпын сақтайды; *2) [[Күн]]. Ол әлемдегі тіршілікті басқарады. Барлық зат — Күннің шуағынан нәр алады; *3) [[Ай]]. Түнгі тіршілік нәрі. Ай табиғатты түн тұңғиығында тербеп, нұрландырады; *4) [[от]]. От — Күннің жердегі сүлдесі. Отты пайдалану арқылы адамдар дүниенің төрт бұрышына тарады; *5) [[су]]. Сусыз тіршілік жоқ. Су — жерге қуат, өсімдік әлеміне, жан-жануарға нәр, көрік береді; *6) Жер. Жер — тіршілік анасы. Жан-жануарлар мен өсімдік әлеміне көрік, келбет, түр-тұрпат береді; *7) ит. Ит — Адам мен Хауа Ананың пейіштен қуылып, жерге түскендегі алғашқы серігі, досы әрі қорғаушысы. Сол себепті Жеті қазынаның бірі саналады.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> == Тағы қараңыз == * [[Ит (жеті қазына)]] == Дереккөздер == <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Жеті қазына]] [[Санат:Қазақ салт-дәстүрлері]] {{stub}} {{wikify}} rj81eialdadlwkyn1ph4dqz76gmk97e 0 27906 3064579 3022211 2022-08-27T07:20:34Z Nurbekovanurly 121316 /* Журналистік қызмет құрылтайы */ wikitext text/x-wiki [[Сурет:UnderwoodKeyboard.jpg|thumb|400px]] '''Журналистика''' ({{lang-de|Journalismus}}, {{lang-fr|journalisme}}, {{lang-en|journalism}}) – 1) [[баспасөз]], [[радио]], [[теледидар]], [[кино]], [[интернет]] сияқты [[ақпарат]] құралдары арқылы елдегі және әлемдегі жаңалықтар мен оқиғалар, саяси, әлеуметтік, экономикалық, мәдени, рухани және табиғи құбылыстар жөнінде жұртшылыққа мағлұмат беріп, қоғамдық пікір қалыптастыратын әдеби-шығармашылық қызмет түрі; 2) белгілі бір халықтың нақты бір кезеңде шыққан газет-журналдарының жүйесі, оларда жарияланған материалдар жиынтығы; 3) баспасөз тарихын, теориясы мен практикасын зерттейтін ғылым саласы. ==Журналистикаға және Ақпарат== Әдеби-шығармашылық қызмет түрі ретінде журналистика саяси, салалық, тақырыптық т.б. басылымдар, радио және телебағдарламалар арқылы қоғамдағы көкейкесті мәселелерді қозғап, алуан түрлі аудиторияны әлеуметтік, саяси және арнаулы мағлұматтармен қамтамасыз етеді. [[Қоғам]] дамуының заңдылықтары, әлеуметтік, [[экономика]] және рухани мәселелер жөнінде [[мағлұмат]] беріп, жұртшылықтың қоғамдық пікірін қалыптастырады. Журналистикаға берілетін анықтамалар мен тұжырымдар барлық уақытта біркелкі болған емес. Кейбір тұжырымдар журналистика қоғамдық ой-пікір мен дүниетанымды қалыптастыратын, сол уақыттағы нақтылы оқиғаларды барлық жағынан қамти отырып, ондағы ағымдар мен процестерге, сондай-ақ құбылыстарға түсінік бере алатын әлеуметтік-бағыттаушылық мәнге ие болуы қажет дегенге тоқталса, кейбір тұжырымдар журналистика тек қана боямасыз ақпарат жеткізуші құрал, сондықтан тыңдаушы не оқырманның ой-пікірді өзі қорытуына, дүниетанымдық таңдау жасауына мүмкіндік қалдыруы тиіс деп санайды. Тіпті қазіргі заманғы ақпарат құралдарының қайсыбірі өз өнімдерінің ішкі мазмұны мен идеясына, ал кейбіреуі жалаң хабарды неғұрлым шұғыл да шапшаң таратуға баса назар аударып жүр. Осыған байланысты журналистиканы қалыптасқан жалпыадамзаттық ортақ құндылықтармен қатар әрбір елдің өзіндік ішкі бағыттары арқылы дамитын пластикалы ақпарат тарату түрі ретінде қарастыруға болады. Адамдарға ықпал ету мақсатында ақпарат жинақтау және оны тарату іс-әрекеттерінің белгілері ежелгі дәуірлерде-ақ байқалған. [[File:RoryPeckFrontlineClub.JPG|thumb|300px|Rory Peck Sony Betacam SP camera]] ==Мәліметтерді жариялау == Жекелеген хабарламалар немесе мәліметтер жариялау әр түрлі әдіс-тәсілдер арқылы жүзеге асырылды: шешендер мен жаршылар ақпараттарды ауызша жеткізсе (қ. Жаршы), [[Мысыр]]да (Ежелгі [[Египет]]те) жаңалықтар жазылған [[папирус]]тар, Ежелгі [[Рим]]нің қоғамдық орталықтарында хабарлама ілінетін арнаулы тақталар арқылы жазбаша жүргізілді. Әр түрлі елдерде қазіргі газеттердің алғашқы бастауы ретіндегі жаңалықтар жазылған қолжазбалар пайдаланылды. Неміс өнертапқышы И.Гутенбергтің (1394/99 – 1468) баспа машинасын ойлап табуы (1445) қазіргі заманғы түсініктегі журналистиканың пайда болуына ықпал етті. Алғашқы газеттер [[Германия]]да 1609 жылы, [[Ұлыбритания]]да 1622 жылы, Францияда 1631 жылы шыға бастады. ==Журналистика термині== Журналистика термині алғаш рет [[Франция]]да пайда болған. Ал [[Ресей]]де бұл термин әуелгі кезде журналдар жиынтығы деген мағынаны білдірсе, 19 ғасырдың ортасынан бастап барлық мерзімді басылымдарға қатысты қолданыла бастады. Қазақ тіліне журналистика термині орыс тілі арқылы еніп, 19 ғасырдың 2-жартысынан бастап белсенді қолданысқа ие болды (қ. Қазақ журналистикасы.). 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басында [[фотография]] мен кинематографияның пайда болуына байланысты фото және киножурналистика дүниеге келді (қ. Фотография, Деректі кино). 20 ғасырдың 20-жылдарынан бастап радиотехника жетістіктеріне байланысты радиожурналистика (қ. Радиохабар), 40-жылдарынан бастап тележурналистика қарқынды дами бастады (қ. Тележурналистика). 20 ғасырдың 90-жылдары ақпарат тарату көлемі мен шапшаңдығы жөнінен журналистиканың басқа салаларынан әлдеқайда басым түсетін бүкіләлемдік байланыс торабы – Интернет жүйесі пайда болды (қ. Интернет). ==Журналистиканың түрлері== Журналистиканың әр түрі (газет, журнал, радио немесе телебағдарлама) нысанды қай жағынан ашып көрсетуді өзі таңдап, әрқайсысы оған өз тұрғысынан келеді. Әйтсе де олардың ішінде публицистикалық, көркем және ғылыми, т.б. шығармалар журналистика табиғатын тереңірек танытады. Мысалы, қоғамдық-саяси журналистика кең аудиторияны қамтумен бірге заманауи мәселелерді көтере отырып, әр түрлі бұқаралық аудитория қабаттарына ағымдағы ақпараттарды жеткізуде негізінен публицистика жанрына басым мән береді. Сонымен қатар аса маңызды қоғамдық мәселелерді қозғайтын ғылыми, көркем, т.б. шығармалар да публицистикалық формада таратылады. Журналистика өзі өмір сүріп отырған кезеңнің барлық өзекті мәселелеріне кеңінен араласуы қажет болғандықтан, барлық ақпарат құралдары жанрлық және стильдік тұрғыдан әр түрлі тақырыптардан тұратын шығармалар жиынтығынан құралады (қ. Баспасөз жанрлары). Басылымдар мен бағдарламалар, тіпті жекелеген материалдар мен көрсетілімдер кейде мүмкін болатын аудиторияның барлығына бірдей бағытталса, кейде белгілі бір әлеуметтік және саяси топтарға (мамандығы, кәсібі, мүддесі, жас ерекшелігі, жынысы, т.б. бойынша) арналады. Журналистика салаларындағы осындай ерекшеліктерді ажырата білу барлық адамдар мен әлеуметтік топтарға белгілі бір газеттер, [[журналдар]], радио және телебағдарламаларға тікелей байланысу арқылы өздеріне қажетті әлеуметтік және кәсіби ақпараттар алуға мүмкіндік береді. [[File:Topalov-Kamsky-Round2-Journalists-Getting-Ready-18-02-2009.jpg|thumb|300px| Журналистер]] ==Журналистика жанрлары== Зерттеуші Лев Кройчик журналистика жанрларын былай бөледі: *Оперативті-ақпаратты - жазбалардың барлық түрі. *Оперативті-зерттеушілік - отчет, репортаж, интервью. *Зерттеушілік-ақпаратты - рецензия, корреспонденция, комментарий. *Зерттеушілік - мақала, хат. *Зеттеушілік-бейнелеу - фельетон, эссе. Ал Семен Гуревич былай бөлген: *Ақпараттық жаңалықтар жанры *Диалогты жанр *Ситуациялық-аналитикалық жанр *Эпистолярлық жанр *Көркем публицистикалық жанр *Сатиралық жанр Ал көптеген журналистер мен зерттеушілер жанрларды былай бөледі: #Ақпараттық - хроника, ақпарат, интервью т.б; #Аналитикалық - корреспонденция, комментарий, мақала, хат т.б; #Көркем публицистикалық - эссе, очерк, фельетон т.б; #Шоу-жанр - ток-шоу, реалити-шоу, ойындар т.б. == АҚШ-та == 2008 жылғы қаржылық дағдарыстан кейін саланың жағдайы жақсы емес – тек 2008 жылы ғана, тек АҚШ-та 16 мың журналист жұмыстан шығарылды. Tribune компаниясы (LA Times газетінің иесі) банкроттық туралы арыз берді. Американың ең көне газеттерінің бірі Rocky Mountain News өзінің 150 жылдық тарихына нүкте қойып, жұмысын тоқтатты. Christian Science Monitor онлайн таратуға көшті (яғни күнделікті газет тұрақты интернет-ресурсқа айналды). 2009 жылдың бірінші тоқсанында АҚШ-та 120 газет жабылды; 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында американдық басылымдардың таралымы 7%-ға қысқарды. Жаппай жұмыстан босату жалғасуда. Мұнда ынтымақтастықтың жаңа түрлері де дамып келеді: New York Times Amazon компаниясының Kindle DX серіктестігімен жаңа жазылушылар пулын қалыптастыруға және «цифрлық мазмұн» дәуірінде қалмауға тырысуда. Дегенмен, сыншылар үкіметтің журналистік сөзді басу мүмкіндігі өте шектеулі болғанымен, газеттерге (және жалпы БАҚ) иелік етудің аздаған жеке бизнес иелерінің қолында шоғырлануы репортаждар мен БАҚ-та басқа да біржақтылыққа әкелетінін атап көрсетеді. өзін-өзі цензура, бұл пайдалы. корпоративтік және мемлекеттік мүдделер. Соңғы жылдары Associated Press, Forbes, The New York Times және басқалары сияқты жетекші компаниялар жаңалықтар мазмұнын автоматтандыруды бастады. Автоматты жаңалықтарды құруға арналған бағдарламалар әзірленуде. Журналистиканың жаңа түрі пайда болды.Автоматтандырылған журналистика немесе роботтық журналистика. ==Журналистік қызмет құрылтайы== Журналистік қызмет құрылтайшы – журналист – аудитория жүйесі шеңберінде жүргізіледі. Кеңестік тоталитарлық қоғамда Журналистикаға қатысты біржақты көзқарас қалыптасып, барша бұқаралық ақпарат құралдары бірпартиялық билік пен оның идеологиясын насихаттауға жұмылдырылды. Сайып келгенде, мұның өзі ежелден қалыптасқан Журналитиканың “өзі өмір сүріп отырған кезеңді жан-жақты қарастыру” мүмкіндігін шектеді. Қалыпты даму заңдылығы болып табылатын бәсекелестікті кеңестік журналистика өз ішінде жоқ деп санағанымен, осы идеяны қорғау мақсатында шетелдік ақпарат құралдарымен амалсыз сырттай бәсекеге түсуге мәжбүр болды. <gallery> Сурет:Eduard Limonov.jpg| <small>[[Эдуард Лимонов]]</small> Сурет:Dmitry Bykov 2006.jpg| <small>[[Быков, Дмитрий Львович|Дмитрий Быков]]</small> Сурет:Hlebnikov-pol.jpg| <small>[[Пол Хлебников]]</small> Сурет:Listiev.jpeg| <small>[[Владислав Листьев]]</small> </gallery> ==Қазақстандағы журналистика== Қазақстанның тәуелсіздік алуымен бірге қазақстандық журналистика әлемдік журналистикамен ашық байланысқа шыға бастады. Кеңестік идеология теріс баға беріп келген шетелдік журналистиканың демократиялық сипаттары қазақстандық журналистикада шын мәнінде орнықты. Адам құқығын қорғау, сөз, баспасөз бостандығы мен пікір алуандығына негізделген журналистика елдің саяси, [[әлеуметтік]], экономика және рухани салаларындағы өзекті мәселелерге белсенді араласа бастады. Қазақстан журналистері мемлекеттік немесе мемлекеттік емес ақпарат құралдарының қай саласында қызмет атқарса да, негізінен, оқырмандар алдындағы азаматтық жауапкершілігін терең сезініп, саяси, әлеуметтік мәселелер туралы принциптік көзқарас ұстануда. Олардың құрылтайшылар ықпалында қалып қоймай, журналист этикасына адал болуына, өзара кәсіби тәжірибе алмасуына Қазақстан Журналистер одағының съездері мен өзге де басқосуларының, халықаралық медиафорумдардың ықпалы мол. Журналистердің Қазақстанда шын мәнінде тәуелсіз, алайда өзге де азаматтардың құқықтарын бұзбай қызмет атқаруына Қазақстан Республикасының “Бұқаралық ақпарат құралдары туралы” Заңы кепілдік береді (қ. Қазақ журналистикасы). ==Бүкіл әлемдік журналистика== Қазіргі заманғы бүкіл әлемдік саяси, экономика және рухани-мәдени жаһандану жағдайында журналистика әлемдік интеграциялық үрдістердің ішіндегі аса ықпалдысы болып табылады (қ. Жаһандану). Осыған байланысты әлемдік журналистика бұрын-соңды болмаған дүмпуді басынан өткізуде. Журналистиканың белгілі бір елде, аймақта, тіпті әлемдік ауқымда қоғамдық пікір қалыптастырып, ресми емес төртінші билік тармағы тұғырына көтеріле алатындығы оның болашақтағы даму мүмкіндігінің бұдан да мол екендігін көрсетеді. [[Демократия]]лық елдердегі журналистика салыстырмалы түрде өз міндетін атқара алатын болса, тоталитарлық, авторитарлық елдердегі журналистика өзге билік тармақтарының қысымы салдарынан жұртшылыққа шынайы объективті ақпарат жеткізбеу, шындықтың өңін айналдыру, бұрмалау құралына айналуда. Алайда демократиялық мемлекеттерде қалыптасқан тәуелсіз журналистика ұғымының өзі толық мәнді тәуелсіздікті білдірмейтін шартты ұғым. Кез келген елде қандай да бір қаражатсыз және билік тармақтарының қолдауынсыз журналистика ісі дамымайды. Сондықтан журналистиканың өз қызметін шын мәнінде дұрыс атқаруы әрбір елдің бұқаралық ақпарат құралдарының еркіндігіне кепілдік беретін заңдарының қабылдануына және олардың толық орындалуына байланысты. Сонымен қатар дүниежүзүлік журналистер қауымдастықтарының өзара ынтымағы да көп рөл атқарады. == Қазақстан журналистикасының дамуы== Халықаралық журналистік ұйымдармен арадағы қарым-қатынаста қазақстандық журналистер атынан Қазақстан Журналистер одағы өкілдік етеді (қ. Қазақстан Журналистер одағы). 19 ғасырдың екінші жартысынан басталған Қазақстан журналистикасы қазір қарқынды дамуда. журналистиканы теориялық және практикалық тұрғыдан зерттеп, ғылыми пән ретінде оқыту Қазақстанда тұрақты жолға қойылған. Қазақстанның жоғары оқу орындарында жыл сайын кәсіби журналистер даярланып келеді (қ. Қазақ журналистикасы).<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref><ref>Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref> ==Ішкі сілтемелер== * [[Журнал]] * [[Журналист]] * [[Қазақстан журналистер одағы]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{DEFAULTSORT:}} [[Санат:Журналистика]] 0f2w1zyi4msefo4n7qh1zztylbamdcw 0 28579 3064555 2294711 2022-08-27T06:27:20Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Шөл |Атауы = Кендірліқиясай үстірті |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет тақырыбы = |Теңiз деңгейiнен биіктігі = 170 |Ұзындығы = 140 |Ені = 90 |Ауданы = |Өзендер = |Каналдар = |Көлдер = |Оазистер = |Орташа жылдық температурасы = |Қаңтардағы орт. температура = |Шілдедегі орт. температура = |Жауын-шашын = |Координаттары = 42/21/18/N/52/56/10/E |CoordScale = |Ел = Қазақстан |Аймақ = Маңғыстау облысы |Позициялық карта=Қазақстан Маңғыстау облысы |Орналасуы = |Ортаққордағы санаты = }} '''Кендірліқиясай''' – [[Каспий теңізі]]нің шығыс жағалауындағы шөлді үстірт. == Географиялық орны == [[Маңғыстау облысы]] [[Қарақия ауданы]]нда орналасқан. [[Маңғыстау түбегі]] мен Қарабұғазкөл шығанағы аралығында, оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай 135 – 140 км-ге созылып жатыр, енді жері 90 км. == Жер бедері == Үстірт теңіз деңгейінен 100-120 м биіктікте, абсолюттік биіктігі 170 м. Өн бойында ойдым-ойдым қазаншұңқырлар ([[Базыгүрлі-жазыгүрлі|Базыгүрлі-Жазыгүрлі]]) кездеседі. Тұрақты ағынды өзендері жоқ. == Геологиялық құрылымы == Кендірліқиясай негізінен [[плейстоцен]] дәуірінің сармат кезеңі әктасынан түзілген, шөлдік денудациядан мүжілген аласа таулар мен төбелер [[понт]] және меотис әктастарынан құралады. == Өсімдігі == Шөлдің сұр, сортаңды қоңыр топырағында көкбуын және сораң өседі.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан үстірттері]] [[Санат:Маңғыстау облысы географиясы]] [[Санат:Үстірт (Маңғыстау)]] k2hmfbw868bgroqmq2eu97ft12jvegs 3064557 3064555 2022-08-27T06:27:48Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Шөл |Атауы = Кендірліқиясай үстірті |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет тақырыбы = |Теңiз деңгейiнен биіктігі = 170 |Ұзындығы = 140 |Ені = 90 |Ауданы = |Өзендер = |Каналдар = |Көлдер = |Оазистер = |Орташа жылдық температурасы = |Қаңтардағы орт. температура = |Шілдедегі орт. температура = |Жауын-шашын = |Координаттары = 42/21/18/N/52/56/10/E |CoordScale = |Ел = Қазақстан |Аймақ = Маңғыстау облысы |Позициялық карта= |Орналасуы = |Ортаққордағы санаты = }} '''Кендірліқиясай''' – [[Каспий теңізі]]нің шығыс жағалауындағы шөлді үстірт. == Географиялық орны == [[Маңғыстау облысы]] [[Қарақия ауданы]]нда орналасқан. [[Маңғыстау түбегі]] мен Қарабұғазкөл шығанағы аралығында, оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай 135 – 140 км-ге созылып жатыр, енді жері 90 км. == Жер бедері == Үстірт теңіз деңгейінен 100-120 м биіктікте, абсолюттік биіктігі 170 м. Өн бойында ойдым-ойдым қазаншұңқырлар ([[Базыгүрлі-жазыгүрлі|Базыгүрлі-Жазыгүрлі]]) кездеседі. Тұрақты ағынды өзендері жоқ. == Геологиялық құрылымы == Кендірліқиясай негізінен [[плейстоцен]] дәуірінің сармат кезеңі әктасынан түзілген, шөлдік денудациядан мүжілген аласа таулар мен төбелер [[понт]] және меотис әктастарынан құралады. == Өсімдігі == Шөлдің сұр, сортаңды қоңыр топырағында көкбуын және сораң өседі.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан үстірттері]] [[Санат:Маңғыстау облысы географиясы]] [[Санат:Үстірт (Маңғыстау)]] akxjqggvlst6en80vvbzf0837um01g8 0 30166 3064427 3042522 2022-08-26T12:44:42Z Malik Nursultan B 111493 Керек емес ақпаратты жойдым wikitext text/x-wiki '''Мемлекеттік Рәміздер''' – [[мемлекет]]тің тәуелсіздігін білдіретін символикалық айырым белгілері. Мемлекеттік Рәміздер белгілі бір мағына берерлік өзара үйлесімде орналастырылған жанды-жансыз заттардың бейнелерінен құрастырылады. Мұндай бейнелер үйлесімінен мемлекеттің, елдің арман-мұраты, өзін-өзі түйсінуі көрініс береді. '''[[Қазақстан]]ның мемлекеттік рәміздері''' ретінде [[Қазақстан туы|туы]], [[Қазақстан елтаңбасы|елтаңбасы]] және [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны|әнұраны]] жатқызылады. Мемлекеттік рәміздер тәуелсіздік нышаны ретінде ерекше қадірленіп, оларға биік мәртебе беріледі, сондықтан да мемлекет адамдарға мемлекеттік рәміздерді қастерлеуді [[парыз]] етеді. Олардың түр-түсі мен ресми қолданылу тәртібі [[Конституция]]да немесе конституциялық заңда белгіленеді (''бұл Мемлекеттік Рәміздерге биік мәртебе береді'') және заңмен қорғалады. Мемлекеттік рәміздерді қадірлеу азаматтардың мемлекет тәуелсіздігін құрметтеуді нығайтып, жасөспірімдердің [[Патриотизм|отансүйгіштік]] сезімін қалыптастырады. Мемлекеттік рәміздер көне замандардағы ру-тайпаны қорғаушы болып есептелетін [[тотем]]дік аң-құстың бейнелерінен, рудың, әулеттің мал-мүлкіне салынған ен-таңбаларынан шыққан. Мыңдаған әскерлер соғыс майданында жаудан өз сарбаздарын ажырату үшін айырым белгілерін пайдаланды. Ортағасырлық [[Батыс Еуропа]]да бет-жүзіне дейін темір сауытпен қымталған [[рыцарь]]лардың кім екенін айыру қажеттілігінен ақсүйектердің әулеттік таңбасы пайда болды. Одан бұрын көптеген көне қалалардың, қала-мемлекеттердің өз таңбалары болғаны тарихтан белгілі. Б.з.б. 3-мыңжылдықта [[Шумер мемлекеттері]]нің [[арыстан]] басты [[қыран]] бейнеленген таңбалары болған. [[Ежелгі Грекия|Грекиядағы]] [[Афины үкісі]], [[Коринф]]тің қанатты [[пырақ|пырағы]], [[Родостың раушаны]], Самостың тауыс құсы , Византияның екі басты қыраны мемлекеттік рәміздерге жатады. Өзін [[көк бөрі]]нің ұрпағымыз деп санайтын [[Түркілер|түркі жұрты]] бөрінің басы бейнеленген көк байрақ ұстаған. [[Қазақтар|Қазақ халқы]]нда әрбір рудың мал-мүлікке салатын өз таңбасы болды. Соғыс жағдайында межелі жерге әрбір рудың жасағы өз руының таңбасы салынған [[байрақ]] ұстап, хан туының астына жиналатын болған. == Қазақстан Елтаңбасы == {{main|Қазақстан елтаңбасы}} [[File:Coat of arms of Kazakhstan.svg|right|200px]] '''Қазақстан Pеспубликасының мемлекеттiк Елтаңбасы''' — Қазақстан Республикасының негiзгi мемлекеттiк рәмiздерiнiң бiрi. [[Қазақстан Республикасының Президенті]]нің “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы” конституциялық заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Рәмiздiк тұрғыдан ҚР мемлекеттік гербiнiң негiзi — шаңырақ. Ол — елтаңбаның жүрегi. [[Шаңырақ]] — мемлекеттiң түп-негiзi — отбасының бейнесi. Шаңырақ — Күн шеңберi. Айналған Күн шеңберiнiң қозғалыстағы суретi iспеттi, Шаңырақ — киiз үйдiң күмбезi [[Түркілер|көшпелi түркiлер]] үшiн үйдiң, [[ошақ]]тың, отбасының бейнесi. [[Тұлпар]] — дала дүлдiлi, ер-азаматтың [[сәйгүлiк|сәйгүлiгi]], желдей ескен [[жүйрiк ат]]ы, жеңiске деген жасымас жiгердiң, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсiздiкке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнесi. [[Қанатты тұлпар]] — қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құштарлықтың кейпi. Қанатты тұлпар '''Уақыт''' пен '''Кеңiстiктi''' бiрiктiредi. Ол өлмес өмiрдiң бейнесi. Бiр шаңырақтың астында тату-тәттi өмiр сүретiн [[Қазақстан халқы]]ның өсiп-өркендеуiн, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесiн паш етедi. Бес бұрышты жұлдыз гербтiң тәжi iспеттi. Әрбiр адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар. Қазақстан Pеспубликасының мемлекеттiк Елтаңбасының авторлары — Жандарбек Мәлiбеков пен Шотаман Уәлиханов. == Қазақстан туы == {{main|Қазақстан туы}} [[File:Flag of Kazakhstan.svg|right|300px]] '''Қазақстан Республикасының мемлекеттiк Туы''' – Қазақстан Республикасының мемлекеттiк негiзгi рәмiздердiң бiрi. ҚР Президентiнiң “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы” конституциялық заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Мемлекеттік ту көгiлдiр түстi тiк бұрышты кездеме. Оның ортасында арайлы күн, күннiң астында қалықтаған қыран бейнеленген. Ағаш сабына бекiтiлген тұста — ұлттық оюлармен кестеленген тiк жолақ өрнектелген. [[Күн]], [[арай]], [[қыран]] және ою-өрнек — алтын түстi. Тудың енi ұзындығының жартысына тең. ҚР мемлекеттік туының авторы — суретшi [[Шәкен Ниязбеков]]. Бiрыңғай көк-көгiлдiр түс төбедегi бұлтсыз [[ашық аспан]]ның биiк күмбезiн елестетедi және Қазақстан халқының бiрлiк, [[Ынтымақтастық|ынтымақ]] жолына адалдығын аңғартады. Бұлтсыз көк аспан барлық халықтарда әрқашан да бейбiтшiлiктiң, тыныштық пен жақсылықтың нышаны болған. [[Геральдика]] (гербтану) тiлiнде — көк түс және оның түрлi реңкi адалдық, сенiмдiлiк, үмiт сияқты адамгершiлiк қасиеттерге сай келедi. Ежелгi түркi тiлiнде “көк” сөзi аспан деген ұғымды бiлдiредi. Көк түс [[Түркілер|түркi халықтары]] үшiн қасиеттi ұғым. Түркi және әлемнiң өзге де халықтарындағы көк түстiң мәдени-семиотикалық тарихына сүйене отырып, мемлекеттік тудағы көгiлдiр түс Қазақстан халқының жаңа мемлекеттiлiкке ұмтылған ниет-тiлегiнiң тазалығын, асқақтығын көрсетедi деп қорытуға болады. Нұрға малынған алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейдi. Күн — қозғалыс, даму, өсiп-өркендеудiң және өмiрдiң белгiсi. Күн — уақыт, замана бейнесi. Қанатын жайған қыран құс — бар нәрсенiң бастауындай, билiк, айбындылық бейнесi. Ұлан-байтақ кеңiстiкте қалықтаған қыран ҚР-ның еркiндiк сүйгiш асқақ рухын, қазақ халқының жан-дүниесiнiң кеңдiгiн паш етедi. == Қазақстан Әнұраны == {{main|Қазақстан әнұраны}} [[Сурет:Kazakhstan 2006.ogg|thumb|right|200px|Қазақстан Республикасының мемлекеттік Әнұраны]] Қазақстанның «[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны|Менің Қазақстаным]]» атты қазіргі әнұраны [[2006 жыл]]дың қаңтарында қабылданған. Ол [[Менің Қазақстаным (ән)|танымал аттас өлең]]ге негізделген еді. Әнұранның сөзін жазған авторы — [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] және композиторы — [[Шәмші Қалдаяқов]]. [[Сурет:Mening Qazaqstanym (song).ogg|thumb|right|200px|Жамал Омарованың орындауындағы «Менің Қазақстаным» әні]] == Рәміздер туралы заңнама == 1993 ж. Қазақстан Конституциясы бойынша "республика азаматы мемлекеттік рәміздерді – Елтаңба, Ту, Әнұранды құрметтеуге міндетті" (31-бап). 1995 жылы жаңа Конституция қабылданғаннан кейін, 1996 жылдың 24 қаңтарында президентті Жарлық ретінде республиканың рәміздері туралы бірыңғай Конституциялық заң шығарылды, ол 2007 жылдың 4 маусымында жаңа "мемлекеттік рәміздер туралы"Конституциялық заңға ауыстырылды. Қылмыстық кодексте мемлекеттік рәміздерді қорлағаны үшін жауапкершілік белгіленген: {| class="wikitable" |- ! 317-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін қорлау Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін қорлау – бір мыңнан екі мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға немесе бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не дәл сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. — Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі<ref>«Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы». Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 4 маусымдағы N 258 Конституциялық заңы</ref> |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://election.kz/portal/page?_pageid=115,599260&_dad=portal&_schema=PORTAL Мемлекеттік Рәміздер туралы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110917063117/http://election.kz/portal/page?_pageid=115,599260&_dad=portal&_schema=PORTAL |date=2011-09-17 }} * [http://en.wikipedia.org/wiki/Flag_of_Kazakhstan National flag of Kazakhstan] * [http://www.afn.kz/kz/g-s] [[Санат:Қазақстан рәміздері]] {{Stub}} mr589wb0m8ycme886p89b41xfld1cmr 0 31995 3064559 2632875 2022-08-27T06:37:44Z Мағыпар 100137 wikitext text/x-wiki '''Шекпен''' — жүннен тоқылатын сырт [[киім]]. Шекпен тек қана [[түйе]] жүнінен тоқылады. Күзеп алынған түйе жүнін шаң-тозаңынан арылтып, одан соң қолмен майдалан түтеді де, шүйке жасайды. Шүйкеленген жүнді ұршықпен иіреді. Шекпен тоқитын [[жіп]] өте жіңішке болады. Иірілген жіпті екі ағаштың арасынан ыспалап өткізіп, оның буылтықтарын кетіріп қайта өңдейді. Шекпен де терме [[бау]] тоқитын өрмекпен тоқылады. Тоқылып болған кездемені кәдімгі матадан киім пішкендей етіп өлшеп, шекпен пішеді. Шекпенді жазда киеді. Оған қара барқыттан не болмаса басқа тыстық матадан қаптал жаға (дөңгелек жалпақ жаға) салып, етек жеңін сондай матамен көмкеріп әдіптейді. Шекпеннің ең әдемі түрін «Шидем шекпен» дейді. Шидем шекпен тайлақтың жүнінен тоқыл ады. Тайлақтың жүні әрі майда, әрі жеңіл болатындықтан, одан тоқырай шекпен де әдемі болып шығады. Шекпен су өткізбейді. Сондықтан ол әрі сулық, әрі жайшылықта кие беруге жарамды бес аспап киім. [[Су]] тиген сайын шекпен ширығын қалындай түседі. Шекпепнің тағы бір артықшылығы ол таза [[түйе]] жүнінен тоқылатындықтан аса мықты болады, ұзақ киіледі.<ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref> == Шен-шекпен == [[Қазақ]]та шен-шекпен деген сөз бар. Оның мағынасы тереңде жатыр. Өткен ғасырларда қазақ елін отарлаған орыс жымысқылары елді, жерді бөліп, болыстар тағайындап, оларға шен тағайындап, белгі беріп, шекпен кигіген. Осыдан барып шен-шекпен киген деген теріс ұғым пайда болған. Оған ұлы [[Абай Құнанбаев|Абай]]дың «Мәз болады болысың, арқаға ұлық қаныға. Шелтірейтін орыстың шенді шекпен жапқанға» деген сөзі куә.<ref>Қазақ халқының тұрмысы мен мәдениеті.—Алматы:«Алматыкітап» ЖШС, 2006. —384 бет, суретті. Кенжеахметулы С.ISBN 9965-24-751-X</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Үй тұрмысы]] [[Санат:Тұрмыс]] {{stub}} 5myl6fk5dhtmfqg0csny4su8n3m9o6y 0 32402 3064592 3049680 2022-08-27T07:41:09Z Салиха 17167 /* Географиялық орны */ wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Жақсы Қаражал тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 49|lat_min =01|lat_sec =13 |lon_dir = |lon_deg = 74|lon_min =25|lon_sec =04 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = [[Девон кезеңі|Девон]], [[Карбон кезеңі|тас көмір]] |Аумағы = |Ұзындығы = 10-11 |Ені = 1,5-2 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 1088 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Жақсы Қаражал''' – [[Жаман Қаражал]] тауының солтүстік сілеміндегі тау. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]<nowiki/>ның шығыс шетінде, [[Қарқаралы ауданы]]мен шектесетін Дария ауылының шығысынан 105 км жерде орналасқан. Солтүстік (Қоңыртөбе мен оның салалары) және оңтүстік ([[Керегетас (өзен)|Керегетас]]) бағыттарда ағатын өзендердің суайрығы болып саналады. Батыстан шығысқа қарай 10 – 11 км-ге созылып жатыр, ені 1,5 – 2 км. Абсолюттік биіктігі ортаңғы бөлігінде 1088 м, шығысында 995 м. == Геологиялық құрылымы, жер бедері == [[Девон кезеңі|Девон]] мен [[Карбон кезеңі|тас көмір]] жыныстарынан түзілген. Беткейлері құламалы, кей жерлерде түпкі жыныстарының шығуы байқалады. Етегінен көптеген бұлақтар бастау алады. == Өсімдігі == Таудың нашар дамыған бозғылт қоңыр топырағында бетеге, жусан, сұлыбас, тобылғы, қараағаш, т.б. өсімдіктер өседі. Етегінен көптеген бұлақтар бастау алады.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Шет ауданы географиясы]] 709nobg1dh88bvzeinh02fqxm2kh59y 0 33480 3064572 2081005 2022-08-27T06:58:26Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Шөл|Атауы=Қеңшағыл|Көлдер=|Позициялық карта=Қазақстан|Ортаққордағы санаты=|Аймақтар=Ақтөбе облысы, Ұлытау облысы|Елдер=Қазақстан|CoordScale=|Координаттары=47/28/46/N/63/33/27/E |Жауын-шашын=|Шілдедегі орт. температура=|Қаңтардағы орт. температура=|Орташа жылдық температурасы=|Оазис 1=|Оазистер=|Көл 1=|Канал 1=|Шынайы атауы=|Каналдар=|Өзен 1=|Өзендер=|Ауданы=|Ені=16|Ұзындығы=7|Теңiз деңгейiнен биіктігі=101|Түрі=|Орналасуы=|Карта тақырыбы=|Карта=|Сурет тақырыбы=|Сурет=|Позициялық карта 1=Қазақстан Ақтөбе облысы}} '''Кеңшағыл''' – [[Арал маңы Қарақұмы]]ның солтүстік-шығысындағы құмды алқап. == Географиялық орны == [[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы|Ұлытау]] және [[Ақтөбе облысы]] [[Ырғыз ауданы|Ырғыз]] аудандарының шекарасында орналасқан. == Жер бедері == Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 16 км, енді жері 5 – 7 км-ге созылып жатыр. Абсолюттік биіктігі 101 м. Жер бедері тізбекті төбелерден, белесті құм жалдардан тұрады. Жер асты су көздерінің тереңдігі 1 – 25 м аралығында. == Геологиялық құрылымы == Бор және [[Палеоген кезеңі|палеоген]] шөгінділерінен түзілген. == Өсімдігі == Сортаңды қоңыр топырақ жамылғысында еркек шөп, жусан, ақ селеу, жүзгін, қияқ, көкпек өседі. Мал жайылымы ретінде пайдаланылады.<ref>АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан құмдары]] [[Санат:Ұлытау облысы географиясы]] [[Санат:Ақтөбе облысы географиясы]] dnctfjhao23tlv52g75ift76s9ccjcy 3064573 3064572 2022-08-27T06:59:44Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Шөл|Атауы=Қеңшағыл|Көлдер=|Позициялық карта=Қазақстан|Ортаққордағы санаты=|Аймақтар=Ақтөбе облысы/Ұлытау облысы|Елдер=Қазақстан|CoordScale=|Координаттары=47/28/46/N/63/33/27/E |Жауын-шашын=|Шілдедегі орт. температура=|Қаңтардағы орт. температура=|Орташа жылдық температурасы=|Оазис 1=|Оазистер=|Көл 1=|Канал 1=|Шынайы атауы=|Каналдар=|Өзен 1=|Өзендер=|Ауданы=|Ені=16|Ұзындығы=7|Теңiз деңгейiнен биіктігі=101|Түрі=|Орналасуы=|Карта тақырыбы=|Карта=|Сурет тақырыбы=|Сурет=|Позициялық карта 1=Қазақстан Ақтөбе облысы}} '''Кеңшағыл''' – [[Арал қарақұмы]]ның солтүстік-шығысындағы құмды алқап. == Географиялық орны == [[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы|Ұлытау]] және [[Ақтөбе облысы]] [[Ырғыз ауданы|Ырғыз]] аудандарының шекарасында орналасқан. == Жер бедері == Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 16 км, енді жері 5 – 7 км-ге созылып жатыр. Абсолюттік биіктігі 101 м. Жер бедері тізбекті төбелерден, белесті құм жалдардан тұрады. Жер асты су көздерінің тереңдігі 1 – 25 м аралығында. == Геологиялық құрылымы == Бор және [[Палеоген кезеңі|палеоген]] шөгінділерінен түзілген. == Өсімдігі == Сортаңды қоңыр топырақ жамылғысында еркек шөп, жусан, ақ селеу, жүзгін, қияқ, көкпек өседі. Мал жайылымы ретінде пайдаланылады.<ref>АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан құмдары]] [[Санат:Ұлытау облысы географиясы]] [[Санат:Ақтөбе облысы географиясы]] 960nmdar1608kxgemy3dwbknqa1ne6z 0 34007 3064574 2618771 2022-08-27T07:04:38Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Кішкенесортаң''' – [[Арал қарақұмы]]ның солтүстік-шығысындағы [[қоныс]]. [[Ақтөбе облысы]] [[Ырғыз ауданы]]нда орналасқан. Солтүстігінде [[Байқұм]] төбесі, шығысында [[Кеңшағыл]] құмы, оңтүстігінде Шәмбет артезиан құдығы, батысында [[Барғақұм]] төбесі жатыр. Кішкенесотаң қонысы солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 13 км-ге созылған, енді жері 2–3 км. Теңіз деңгейінен шамамен 95 м биіктікте.Жер бедері құрғақ аңғарларға ұқсас сор немесе көл тізбектерінің ойыстарынан қалыптасқан.<ref>Қазақстан Энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Ақтөбе облысы қоныстары]] [[Санат:Ырғыз ауданы географиясы]] 6w5bw4b9c4mksrurvg7epf0qwhb62en 0 35599 3064614 2240592 2022-08-27T08:17:24Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау |Атауы = Бастуайт тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg =47 |lat_min =53 |lat_sec =11 |lon_dir = |lon_deg =76 |lon_min =48 |lon_sec =48 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = |Аумағы = |Ұзындығы = |Ені = |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 790 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Бастуайт''' – [[Табақкеңтатыр]] аңғарының солтүстік-шығыс бөлігіндегі тау. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]нда орналасқан. Абсолюттік биіктігі 790 м. Оңтүсігінде Керегетас (732 м), [[Қалмақеміл]] таулары жатыр. == Өсімдігі == Қоңыр топырағында жусан, астық тұқымдас шөптесіндер өседі.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы) географиясы]] qod7vavk608qfywtfa4p1fpf18b7x77 3064615 3064614 2022-08-27T08:17:49Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Бастуайт тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg =47 |lat_min =53 |lat_sec =11 |lon_dir = |lon_deg =76 |lon_min =48 |lon_sec =48 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = |Аумағы = |Ұзындығы = |Ені = |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 790 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Бастуайт''' – [[Табақкеңтатыр]] аңғарының солтүстік-шығыс бөлігіндегі тау. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]нда орналасқан. Абсолюттік биіктігі 790 м. Оңтүсігінде Керегетас (732 м), [[Қалмақеміл]] таулары жатыр. == Өсімдігі == Қоңыр топырағында жусан, астық тұқымдас шөптесіндер өседі.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы) географиясы]] gj18o6mxseyc1v5f5ayzp6oqf9dgvt4 0 36312 3064430 3056826 2022-08-26T13:57:03Z Ерқанат Рыскулбеков 70798 {{Мағына|Біржан сал}} wikitext text/x-wiki {{Мағына|Біржан сал}} {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Біржан сал ауданы |елтаңба = Enbekaudanigerb.gif |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 52 |lat_min = 49 |lat_sec =50 |lon_dir = E |lon_deg = 70 |lon_min = 53 |lon_sec =48 |облысы = Ақмола облысы |аудан орталығы = [[Степняк]] |ауылдық округтер саны =14 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = 1 |ауылдар саны =41 |қалалар саны =1 |әкімі = Достанбек Есжанов<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/akmola-oblysynyn-birzhan-sal-audanyna-zhana-akim-tagayyndaldy_a3705954|title=Ақмола облысының Біржан сал ауданына жаңа әкім тағайындалды|website=www.inform.kz|date=2020-10-14}}</ref> |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1932 |жер аумағы = 11,4 |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 14 360<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2019 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (63,99%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (24,74%)}}, {{nobr|[[немістер]] (2,29%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (1,89%)}}, {{nobr|[[беларустар]] (1,69%)}}, {{nobr|басқалары (6,14%)}}<ref name="Stat2019">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2010 жылдың басындағы саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = 020700-020710<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/13.html Қазақстан почталық индекстері]</ref> |сайты = |карта = |әкімшілік бірліктің картасы = Enbekshilder District Kazakhstan.png |ортаққордағы санаты = }} '''Біржан сал ауданы''' (бұрынғы Еңбекшілдер ауданы)<ref>[https://m.tengrinews.kz/kaz/kazakhstan_news/285610 Назарбаев Ақмола облысындағы аудан атауын өзгертті]</ref> — [[Ақмола облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – [[Степняк]] қаласы. == Географиялық орны, жер бедері == Біржан сал ауданының жері [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның солтүстік-шығыс бөлігін алып жатқан [[Сілеті ойпаңы|Сілеті]] жазығының орталығы бөлігінде, орманды-дала және дала белдемдерінде орналасқан. Жерінің беті негізінен ұсақ шоқылары бар (абсолют биіктігі 250 метрге дейін) жазық болып келеді. Шоқылардың ең ірісі – ауданның оңтүстік-шығысындағы Арқалық тауы. Кен байлықтарынан: темір, түсті металл кентастары, оның ішінде: алтын, құрылыс материалдары (әктас, құм және кірпіш сазы) кездеседі. == Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == Ауданның климаты тым континенттік, қысы суық және ұзақ, жазы ыстық әрі қуаң. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –16 – 17°С, шілдеде 19 – 20°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері шығысында 250 – 300 мм, батысында 300 – 350 мм. Жер бетінің сулары жазда жеке қарасуларға бөлініп қалады, сирек кездесетін өзендер мен көптеген ащылы-тұщылы көлдерден тұрады. Өзендерінің біршама ірілері: [[Жөкей]] мен [[Қотыркөл]] көлдерін қосатын Саға, Мамай және [[Атансор (көл)|Атансор]] көліне құятын Тәттімбет пен Атан. Ірі көлдері: Жөкей, [[Шошқалы (көл)|Шошқалы]], Итемген, Кіндікті, Сасыққопа (тұщы сулы), Тасшалқар, [[Қарасор (көл, Біржан сал ауданы)|Қарасор]], Қотыркөл, [[Мамай (көл)|Мамай]], Атансор, Майлысор, Жамбайсор, [[Көксор]]. Аудан жерінде негізінен саздақ қара топырақ, кейбір жерлерінде сортаң қара топырақ қалыптасқан. Дала белдемінде селеу, жауқияқ, жусан аралас өскен бетеге, т.б. шөптесін өсімдіктер орманды жерлерінде қайың, терек, тал, ал батыс жағында қылқан жапырақты ағаш өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, қосаяқ, суыр, тараққұйрық, дала тышқандары, бұлан, елік; құстардан қаз, аққу, үйрек, шағала, көл жағалай қызғыш, тауқұдірет, дуадақ, бүркіт, кезқұйрық, сауысқан т.б. кездеседі. == Ауыл шаруашылығы == Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жердің жалпы аумағы 1,1 млн. га. Оның ішінде жыртылған жері 141,2 мың га, 1,7 мың га шабындық, 121,3 мың га жайылым, 150,3 мың га тың жер бар. Заозерный – Ерейментау темір жол және Степняк – Щучинск – Макинск автомобиль жолдары бар. == Халқы == Тұрғындар саны: 14 360 адам ([[2019 жыл|2019]]). * Ұлттық құрамы: [[Қазақтар|қазақтар]] (63,99%), [[орыстар]] (24,74%), [[украиндар]] (1,89%), [[немістер]] (2,29%), [[беларустар]] (1,69%), [[татарлар]] (1,80%), [[поляктар]] (0,20%), [[башқұрттар]] (0,23%), [[ингуштар]] (0,43%), басқалары (2,74%). ==Ауылдық округтер== 42 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 14 ауылдық округке біріктірілген: * [[Ақсу ауылдық округі (Ақмола облысы)|Ақсу ауылдық округі]] * [[Аңғал батыр ауылдық округі]] * [[Баймырза ауылдық округі (Ақмола облысы)|Баймырза ауылдық округі]] * [[Бірсуат ауылдық округі (Біржан сал ауданы)|Бірсуат ауылдық округі]] * [[Дөң ауылдық округі (Ақмола облысы)|Дөң ауылдық округі]] * [[Еңбекшілдер ауылдық округі]] * [[Заозерный ауылдық округі]] * [[Заурал ауылдық округі]] * [[Кеңащы ауылдық округі (Ақмола облысы)|Кеңащы ауылдық округі]] * [[Краснофлот ауылдық округі]] * [[Макинка ауылдық округі]] * [[Мамай ауылдық округі]] * [[Степняк қалалық әкімдігі]] * [[Уәлиханов ауылдық округі (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов ауылдық округі]] * [[Үлгі ауылдық округі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Ақмола облысы}} {{Біржан сал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Біржан сал ауданы]] ibys3jjpgv7umhl8ns7xlawj9qrkth7 0 49211 3064432 2810490 2022-08-26T14:02:13Z Ерқанат Рыскулбеков 70798 {{Мағына|Біржан сал}} wikitext text/x-wiki {{Мағына|Біржан сал}} '''Біржан сал ескерткіші''' — [[Степняк]] қаласының шетіндегі ақын [[Біржан Қожағұлұлы|Біржан сал]]дың зиратына қойылған ескерткіш. Монументтен, бюсттен және мемориалдық қабырғадан тұрады. 1-нұсқасы 1950 жылы, 2-нұсқасы 1982 жылы, 3-нұсқасы 1994 жылы жасалған. 1994 жылы [[Қарағанды]] қаласындағы суретшілер шеберханасында қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>. Мемлекеттік маңызы бар тарихи ескерткіштер тізіміне кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{stub}} {{Ақмола облысындағы республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстанның республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Біржан сал ауданы]] ad8r48nyi9sv0kxlaai9zmnr02f6efq 0 50613 3064588 3052510 2022-08-27T07:38:14Z Салиха 17167 Салиха [[Керегетас (тау, Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы)]] бетін [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау |Атауы = Керегетас |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg =48|lat_min =11|lat_sec =52 |lon_dir =|lon_deg = 75|lon_min =48|lon_sec =10 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жерінде |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = [[Силур кезеңі|Силур]] |Аумағы = |Ұзындығы = 20 |Ені = 12 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 991 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керегетас}} '''Керегетас''' – [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жеріндегі тау. [[Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Тоқырау алабы)|Жыланды]], [[Ақсай (өзен, Қарағанды облысы)|Ақсай]], [[Қаршығалы]] өзендерінің аралығында. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 20 км-ге созылып жатыр, ені 12 км. Абсолюттік биіктігі 991 м. == Жер бедері == Беткейлері сай, жыралармен тілімденген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Таудың шығыс етегінде қорымтастың мол үйіндісі бар. == Геологиялық құрылымы == [[Силур кезеңі|Силур]] жүйесінің жыныстарынан түзілген. == Өсімдігі == Қоңыр топырақ жамылғысында жусан, бетеге, сұлыбас, бұталар өседі. Жайылымдық және шабындық жерлер мен қыстаулар бар.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы) географиясы]] 9u66ou2ahoybz3gictfadp4uett4yar 3064616 3064588 2022-08-27T08:18:48Z Салиха 17167 Салиха [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)]] бетін [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы))]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау |Атауы = Керегетас |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg =48|lat_min =11|lat_sec =52 |lon_dir =|lon_deg = 75|lon_min =48|lon_sec =10 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жерінде |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = [[Силур кезеңі|Силур]] |Аумағы = |Ұзындығы = 20 |Ені = 12 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 991 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керегетас}} '''Керегетас''' – [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жеріндегі тау. [[Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Тоқырау алабы)|Жыланды]], [[Ақсай (өзен, Қарағанды облысы)|Ақсай]], [[Қаршығалы]] өзендерінің аралығында. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 20 км-ге созылып жатыр, ені 12 км. Абсолюттік биіктігі 991 м. == Жер бедері == Беткейлері сай, жыралармен тілімденген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Таудың шығыс етегінде қорымтастың мол үйіндісі бар. == Геологиялық құрылымы == [[Силур кезеңі|Силур]] жүйесінің жыныстарынан түзілген. == Өсімдігі == Қоңыр топырақ жамылғысында жусан, бетеге, сұлыбас, бұталар өседі. Жайылымдық және шабындық жерлер мен қыстаулар бар.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы) географиясы]] 9u66ou2ahoybz3gictfadp4uett4yar 0 50625 3064590 3052505 2022-08-27T07:39:21Z Салиха 17167 Салиха [[Керегетас (тау, Қарағанды облысы Шет ауданы)]] бетін [[Керегетас (тау, Шет ауданы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Керегетас тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 47|lat_min = 45 |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 73|lon_min = 58|lon_sec = |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = [[Девон кезеңі|Девон]] |Аумағы = |Ұзындығы = 20 |Ені = 5 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 888 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керегетас}} '''Керегетас''' – [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жеріндегі тау. [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал кенті]]нен батысқа қарай 18 км жерде орналасқан. == Жер бедері == Батыстан шығысқа қарай 20 км-ге созылған, ені 5 км. Абсолюттік биіктігі 888 м. Беткейлері тегістеу келген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Солтүстік беткейінде қорымтастың мол үйіндісі бар. Өзендер мен жылғаларға (Ащыөзек) және бұлақтарға (Ноғайқазған, Мұқтар, Тастықұдық, т.б.) бай. == Геологиялық құрылымы == [[Девон кезеңі|Девон]] жүйесінің ортаңғы және төменгі бөлігінің жыныстарынан түзілген. == Өсімдігі == Шала дамыған қоңыр топырақ жамылғысында жусан, боз, бетеге, бұталар өседі. Жазғы жайылымдық пен мал қыстатуға пайдаланылады.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Шет ауданы географиясы]] lyqkdko34nu3qeyzhc6hrtlswuy2cco 0 50944 3064450 3043493 2022-08-26T16:29:40Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki '''Қазақстан:''' * [[Ақши ауылдық округі (Абай облысы)|Ақши ауылдық округі]] – [[Абай облысы]] [[Аягөз ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. * [[Ақши ауылдық округі (Еңбекшіқазақ ауданы)|Ақши ауылдық округі]] – [[Алматы облысы]] [[Еңбекшіқазақ ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. '''Қырғызстан:''' * [[Ақши ауылдық округі (Нарын облысы)|Ақши ауылдық округі]] – [[Нарын облысы]] [[Ақдала ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. * [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]] – [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. * [[Ақши ауылдық округі (Ыстықкөл облысы)|Ақши ауылдық округі]] – [[Ыстықкөл облысы]] [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)|Ақсу ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. {{айрық}} 06dno9a99u66wqs5k4w6rd65qrzsjqp 0 52189 3064435 3063958 2022-08-26T15:24:31Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = ауыл |атауы = Котяевка |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 46 |lat_min =32 |lat_sec = 43 |lon_deg =48 |lon_min =45 |lon_sec =59 |CoordAddon = |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = |ауданы = Құрманғазы ауданы |кестедегі аудан = |мекен түрі = ауылдық округ |мекені = Байда ауылдық округі |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1870 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |тұрғыны = {{өсім}} 1765 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = котяевкалық, котяевкалықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = КАТО коды |сандық идентификаторы = 234637100 |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = |сайт тілі 2 = |сайт тілі 3 = |сайт тілі 4 = |сайт тілі 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Котяевка''' — [[Атырау облысы]]ның [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл, [[Байда ауылдық округі]]нің орталығы. Аудан орталығы – [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылынан батысқа қарай 45 шақырым жерде, [[Еділ]]дің сол тармағы – [[Қиғаш (өзен)|Қиғаш өзені]]нің Қазақстан мен [[Ресей]] арасындағы шекараны қиып өтетін тұсында орналасқан. Іргесі [[1870 жыл]]ы қаланды. == Тарихы == Котяев ауылының негізі көнекөз қариялардың айтуы бойынша 1870 жылдары қаланған. Жергілікті тұрғын Өтепбергеновтің жазбасындағы мәліметтер: 1873 жылы қазіргі ескі паром тұсына, [[Қиғаш (өзен)|Қиғаш өзенінің]] жағасына [[орыс]]тар қоныс аудара бастаған. Олар балық [[батаға]]ларын ашып, балық аулаумен айналысқан. Солардың басшыларының бірі орыс көпесі Котяев деген азамат болады. 1910-1915 жылдары осы жерге Байда, Байғара ауылдарынан орыс, қазағы бар тұрғындар көшіп келіп, үлкен ауылға айналады. Сөйтіп кейіннен ауыл атауы сол Котяевтің тегіне байланысты солай аталып кеткен. Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру кезінде балық аулау артелінің, 1957 жылдан бастап “Память Ильича” атты балық аулау ұжымшарының және Байда ауылдық кеңесінің орталығына айналды. 1997 жылдан бастап оның негізінде “Еділ” өнеркәсіптік кооперативі құрылды.<ref>Киелі мекен, қасиетті өлке -Құрманғазы. Ағатай баспасы, Атырау-1920 ж. ISBN 978-601-7861-86-5</ref> 2007 жылдың қазан айында Котяевка маңында Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы үкіметтерінің келісімі бойынша Қиғаш өзені арқылы өтетін шекаралық көпір іске қосылды.<ref>https://www.zakon.kz/94198-na-prigranichnojj-reke-kigach.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210625134305/https://www.zakon.kz/94198-na-prigranichnojj-reke-kigach.html |date=2021-06-25 }}</ref> ==Халқы== Тұрғыны 1765 адам (2009).<ref>2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.</ref> ==Әлеуметтік және мәдени нысандары== [[Орта мектеп]], балалар бақшасы, мәдениет үйі, [[емхана]], [[кітапхана]], байланыс бөлімі, спорт кешені т.б.бар. * Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп — 1930 жылы ашылып, Н.К.Крупская есімі берілген. 1935 ж. бастауыш мектеп орталау оқу орнына айналды. 1956 жылы мектеп 10 жылдық боды. 1983 ж. 320 орындық типтік жобадағы жаңа ғимарат пайдалануға берілді.<ref>https://kruposkaya.kurmangazy-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Н.К.Крупская орта мектебінің тарихы</ref> * «Айгерім» бөбекжай-балабақшасы * Байда ауылдық клубы == Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік == 20-дан аса шаруа қожалықтары, 50-дей кәсіпкерлік құрылымдар бар, сауда дүкендері, тұрмыстық қызмет мекемелері жұмыс істейді. Котяевка арқылы Атырау – [[Астрахан]] автомобиль жолы өтеді.<ref>Қазақ Энциклопедиясы, 11 - том</ref> Котяев ауылында Кұрманғазы [[Кеден шекарасы|шекаралық кеден бекеті]] жұмыс істейді, == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{kz-geo-stub}} {{Құрманғазы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]] drd4kjhc1ohxk2f26llulukcoguda5c 0 52338 3064478 2939157 2022-08-26T18:11:13Z Kazman322 116706 wikitext text/x-wiki {{Әулет|қазақша атауы=Шайбани әулеті|сурет=|шынайы атауы={{Lang-uz|Shayboniylar}}|ел=[[Шайбани мемлекеті]]<br/> [[Бұхара хандығы]]|титул=Бұхара хандығының ханы,<br/> [[Мәуереннаһр|Мәуереннаһр ханы]],<br/> Өзбек ханы,<br/> Сұлтан|негізін салушы=[[Мұхаммед Шайбани]]|негізгі үй=Шибан әулеті|соңғы=II Пирмұхаммед хан|кейінгі әулет=[[Аштархан әулеті]]|пайда болды=[[1500 жыл]]|құлауы=[[1601 жыл]]|ұлты=[[Өзбектер]]}}'''Шaйбани әулеті''' ([[Өзбек тілі|өз]]. ''Shayboniylar'') — өзбек билеушілері (1500 – 98). Шaйбани әулеті [[Шыңғыс хан]]ның тұңғышы [[Жошы]]ның бесінші ұлы Шайбаннан тарайды. Әулеттің негізін салушы [[Әбілқайыр хан (Өзбек хандығы)|Әбілхайыр]] ханның немересі, шаһ Будақ сұлтанның баласы [[Мұхаммед Шайбани]] хан [[Қыпшақ даласы|Дешті Қыпшақ]] даласы үшін болған соғыста қазақ және ноғай билеушілерінен жеңілгеннен кейін 1500 жылы [[Мәуереннаһр]] мен [[Хорасан]]ды басып алып, өз билігін орнатты. [[File:Shaybani.jpg|thumb| alt=A.| [[Мұхаммед Шайбани]]|солға]]Бірақ 1510 жылы [[Иран]] шаһы [[Сефевид әулеті|Сефеви әулетінен]] шыққан [[I Ысмайыл]] оны [[Мерв]] түбінде талқандады. Шайбани ханның мұрагері Күшкүнжі хан (1510 – 30) өліп, оның ұлы Әбу Саидтың (1530 – 33) билігінен кейін мемлекет басына немересі Ұбайдолла хан (1533 — 39) келді. Шaйбани әулетінің билеушілері өздерін [[Темір]] әулетінің мұрагерлері деп есептеді. Әулеттің ең көрнекті өкілі [[Абдулла хан]] болды. Оның қаза табуы және баласы Абд әл Мүминнің өлтірілуімен Шайбани әулеті биліктен кетті. Оның соңғы өкілі Пір [[Мұхаммед]] ҚҚ-нің өзі де билік үшін қырқысу соғысында қаза тапты. 1599 жылы билікке Аштархан әулеті келді. Бұл Жошының Орда деген баласынан тарайтын және шешесі жағынан Шайбани әулетімен байланысатын жаңа өзбек әулеті еді.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]], 9 том 18 бөлім</ref> ==Сілтемелер== *[[Моғолстан]] *[[Ақ Орда (мемлекет)|Ақ орда]] *[[Мұхаммед Шайбани]] ==Дереккөздер== <references/> ==Әдебиет== *Босфорт КӨЛІЭ. Мусульманские династии, М., 1971. {{wikify}} [[Санат:Өзбекстан тарихы]] [[Санат:Шыңғыс ханның ұрпақтары]] [[Санат:Шайбани әулеті]] {{stub}} 06zbwp78w61vz8swjfy2djq8w9eoc8t 0 53402 3064618 2995839 2022-08-27T08:28:36Z Салиха 17167 /* Географиялық орны мен сипаты */ wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Қызылтас таулары |Шынайы атауы = |Сурет = Қызылтас таулары.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = Сарыарқаның шоқылар шоғырындағы Қызылтас таулары |lat_dir = |lat_deg = 49|lat_min = 00|lat_sec = |lon_dir =|lon_deg = 74|lon_min =44|lon_sec = |region = KAZ |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]]ндағы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]ның солтүстік-батысы |Тау жүйесі = [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] |Пайда болған кезеңі = [[Карбон кезеңі|Карбон]], [[Перм кезеңі|пермь]], [[Силур кезеңі|силур]], [[Девон кезеңі|девон]] |Аумағы = 4 мың |Ұзындығы = |Ені = |Ең биік шыңы = |Биіктігі = |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Қызылтас таулары''' – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]дағы аласа таулар мен биік шоқылар шоғыры. == Географиялық орны мен сипаты == [[Қарағанды облысы]]ндағы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]ның солтүстік-батысында, [[Қарқаралы таулары]]ның оңтүстік-батысында 60 - 65 км жерде. Аумағы 4 мың км². Солтүстігінде Керегетас (1183 м), [[Сораң (тау)|Сораң]] (1208 м), Қиматас (1247 м), шығысында [[Берікқара (тау, Қарағанды облысы)|Берікқара]] (1099 м), Сарыжол (1153 м), [[Жантау]] (1217 м), Қызыладыр (1114 м), оңтүстігінде — Көрпетай (1226 м), Нұртай (1172 м), [[Жыланды (тау, Қарағанды облысы)|Жыланды]] (1195 м), орталығында — Ақшоқы (1153 м), Отар (1159 м), [[Қушоқы тауы|Қушоқы]] (1283 м), Ақкемер (1132 м) және осы таулардың жалпы атауымен аталған Қызылтас (1195 м), т.б. таулар мен шоқылар орналасқан. Оларды тауаралық аңғарлар мен өзен аңғарлары жеке-жеке тауларға бөліп тұрады. Беткейлері шатқал, сай, жыралармен тілімделген. == Геологиялық құрылымы == [[Карбон кезеңі]]нің гранит, гранодиорит интрузиялары аралас [[Перм кезеңі|пермь]], карбон, [[Силур кезеңі|силур]], [[Девон кезеңі|девон]] свиталарынан түзілген. == Су торабы == Қызылтас бұлақтарға бай. Олардан [[Нұра]], [[Шерубайнұра]], [[Жарлы өзені (Қарағанды облысы)|Жарлы]], [[Тоқырау өзені|Тоқырауын]], [[Жәмші]] өзендерінің жоғарғы салалары бастау алады. == Өсімдігі == Беткейлерінде және тауаралық аңғарларда аласатаулық ашық қоңыр топырақ таралған. Оларда қайың, көктерек, тал шоқтары, әр түрлі астық тұқымдас шалғындар, сондай-ақ, бетегелі және жусанды-бетегелі қуаң далалық өсімдіктер өседі. Таулар төңірегі маусымдық жайылым және оның шалғынды тұстары шабындық ретінде пайдаланылады.<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref><ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] 5mjvj7qw5hacmhc416tkqv29dogiq8v 0 53953 3064455 2662210 2022-08-26T16:35:13Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Дереккөздер */ wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Талас ауданы |Шынайы атауы = Талас району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = 1930 |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 58867 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 99,3 %,<br/>[[орыстар]] — 0,3 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = 5051 |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Talas Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} {{мағына|Талас ауданы}} '''Талас ауданы''' — [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]]ндағы аудан. Облыстың батысында орналасқан. Орталағы — [[Манас (Талас ауданы)|Манас]] ауылы. == Халқы == 2009 жылғы Қырғызстанның халық санағы деректері бойынша [[қырғыздар]] 58867 аудан тұрғындарының ішінен 58448 адамды құрайды (немесе 99,3 %), [[орыстар]] — 170 адам немесе 0,3 %, басқалары — 249 адам (0,4 %)<ref name="Этно2009.Талас" />. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Талас ауданы (Қырғызстан)]] {{Kyrgyzstan-geo-stub}} htm63z6j90dae9ae5z266tl49lrubtr 3064457 3064455 2022-08-26T16:36:14Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Талас ауданы |Шынайы атауы = Талас району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = 1930 |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 58867 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 99,3 %,<br/>[[орыстар]] — 0,3 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = 5051 |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Talas Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} {{мағына|Талас ауданы}} '''Талас ауданы''' — [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]]ндағы аудан. Облыстың батысында орналасқан. Орталығы — [[Манас (Талас ауданы)|Манас]] ауылы. == Халқы == 2009 жылғы Қырғызстанның халық санағы деректері бойынша [[қырғыздар]] 58867 аудан тұрғындарының ішінен 58448 адамды құрайды (немесе 99,3 %), [[орыстар]] — 170 адам немесе 0,3 %, басқалары — 249 адам (0,4 %)<ref name="Этно2009.Талас" />. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Талас ауданы (Қырғызстан)]] {{Kyrgyzstan-geo-stub}} 6lwna65f2m8ch6qcsllw1rhzfuknybg 0 54355 3064508 2744553 2022-08-26T20:40:01Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Сарқан қалалық әкімдігі|Облысы=Алматы облысы|Ауданы=[[Сарқан ауданы]]|Құрылған уақыты= |Орталығы=[[Сарқан]]|Енеді=1 ауыл, 1 қала|Тұрғыны=14847|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=6375,0|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}} '''Сарқан қалалық әкімдігі''' — [[Алматы облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Бірлік (Сарқан ауданы)|Бірлік]] ауылы кіреді. Орталығы – [[Сарқан]] қаласы. == Халқы == [[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 14847 адамды құрайды.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}}{{Сарқан ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Сарқан ауданы ауылдық округтері]] [[Санат:Жетісу облысы қалалық әкімдіктері]] 4uvel4equ3qjitzm89je21evan7f62l 0 54568 3064499 3060900 2022-08-26T20:16:20Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki '''Үшарал қалалық әкімдігі''' — [[Жетісу облысы]] [[Алакөл ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Үшарал (қала)|Үшарал]] қаласы, [[МТФ 3]] елді мекені кіреді. Орталығы – Үшарал қаласы.<ref>"Қазақ энциклопедиясы", X том.</ref> == Халқы == [[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 16099 адамды құрады.<ref name="source1">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Алакөл ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Алакөл ауданы ауылдық округтері]] [[Санат:Жетісу облысы қалалық әкімдіктері]] atlq5jkviojvt76b0moerblh823kmo6 10 58855 3064421 3039153 2022-08-26T12:29:11Z Ұлы Тұран 120792 соңғы екі деректі ауыстырдым, себебі: қызыл сілтемесі бар және сенімсіз көрінеді, ұсыныстардан жақсы деген екі дерек қостым wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Басты бет/Түйін | сурет = Vicols (Bikolanos) preparing Hemp -Drawing out the fibre (c. 1900, Philippines).jpg | ені = 150 px | түйін = * [[Бикол (халық)|Бикол халқында]] (суретте) мұрагерлік ерлер арасында да, әйелдер арасында да жүзеге асырылған. * Соңғы 4000 жылда бірде-бір [[Жануарлар|жануар]] қолға үйретілмеген. * [[Ара балы|Балдың]] бір келісін жасау үшін, аралар 2 миллион [[гүл]]ді аралап шығуы тиіс. * 1983 жылы бала туылмаған жалғыз ел - [[Ватикан]]. * Ең көп жауын жауатын жер – [[Гавайи]] аралындағы тау. Бұл жерде жылына 350 күн жаңбыр жауады. * Футболшының допты басымен әр ұрған сайын миындағы 1000 [[жасуша]] өледі. * Шри-Ланканың байырғы халқы [[веддалар]]дың маса мен сүліктерге иммунитеті бар, бұл тіршілік иелері бұларды ешқашан шақпайды. | көрсет = {{{көрсет|}}} }}</includeonly> <noinclude>{{doc}}</noinclude> eeu0j02hyonqts9t0xchwybthxn0v8q 3064424 3064421 2022-08-26T12:31:57Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Басты бет/Түйін | сурет = Vicols (Bikolanos) preparing Hemp -Drawing out the fibre (c. 1900, Philippines).jpg | ені = 150 px | түйін = * [[Бикол (халық)|Бикол халқында]] (суретте) мұрагерлік ерлер арасында да, әйелдер арасында да жүзеге асырылған. * Соңғы 4000 жылда бірде-бір [[Жануарлар|жануар]] қолға үйретілмеген. * [[Ара балы|Балдың]] бір келісін жасау үшін, аралар 2 миллион [[гүл]]ді аралап шығуы тиіс. * 1983 жылы бала туылмаған жалғыз ел — [[Ватикан]]. * Ең көп жауын жауатын жер — [[Гавайи]] аралындағы тау. Бұл жерде жылына 350 күн жаңбыр жауады. * Футболшының допты басымен әр ұрған сайын миындағы 1000 [[жасуша]] өледі. * Шри-Ланканың байырғы халқы [[веддалар]]дың маса мен сүліктерге иммунитеті бар, бұл тіршілік иелері бұларды ешқашан шақпайды. | көрсет = {{{көрсет|}}} }}</includeonly> <noinclude>{{doc}}</noinclude> 2vgknbxdoepiv3zmlnsw7mvagzhxu74 10 58856 3064633 3054957 2022-08-27T09:55:45Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Басты бет/Түйін | түйін = {{flatlist| ; Өзекті оқиғалар * ''[[COVID-19 пандемиясы‎|COVID-19 пандемиясы әлемде]] / [[Қазақстандағы COVID-19 пандемиясы|Қазақстанда]] • [[Ресейдің Украинаға басып кіруі (2022)|Ресейдің Украинаға басып кіруі]]'' }} <!-- Ағымдағы оқиғалардың бірінің суреттемесі --> [[Сурет:Метро.webp|оңға|200px]] <!-- Нақты оқиғалар --> * [[9 шілде]] — теннисші [[Елена Андреевна Рыбакина|Елена Рыбакина]] ең беделді [[Уимблдон жарысы]]нда жеңіске жеткен алғашқы қазақстандық атанды. * [[5 маусым]] — [[Қазақстан]]да [[Қазақстандағы референдум (2022)|республикалық референдум]] өткізілді. * [[30 мамыр]] — [[Алматы]]да «[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]<nowiki/>» және «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]<nowiki/>» метро бекеттері іске қосылды (суретте). * Әлемде тек [[Африка]] елдерінде ғана анықталып келген маймыл шешек ауруы маймыл шешек инфекциясы тіркелмеген елдерде өршігеніне мамандар алаңдай бастады. * [[24 ақпан]] — Ресей әскері [[Украина]] жеріне '''[[Ресейдің Украинаға басып кіруі (2022)|басып кірді]]'''. * [[2 қаңтар]] — [[Жаңаөзен]]де сұйылтылған газдың қымбаттауына байланысты '''[[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|наразылық шаралары басталып]]''' аяғы Қаңтар оқиғасына ұласумен аяқталды. | көрсет = {{{көрсет|}}} }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> h11dwivarqog9fl9q803idwbkjdzskb 3064634 3064633 2022-08-27T09:59:46Z Ұлы Тұран 120792 меніңше бұл жерде сілтеме қою артық сияқты, жаңалықтарда маңызды деген 1-2 сөзге сілтеме жасалса жеткілікті wikitext text/x-wiki {{Басты бет/Түйін | түйін = {{flatlist| ; Өзекті оқиғалар * ''[[COVID-19 пандемиясы‎|COVID-19 пандемиясы әлемде]] / [[Қазақстандағы COVID-19 пандемиясы|Қазақстанда]] • [[Ресейдің Украинаға басып кіруі (2022)|Ресейдің Украинаға басып кіруі]]'' }} <!-- Ағымдағы оқиғалардың бірінің суреттемесі --> [[Сурет:Метро.webp|оңға|200px]] <!-- Нақты оқиғалар --> * [[9 шілде]] — теннисші [[Елена Андреевна Рыбакина|Елена Рыбакина]] ең беделді [[Уимблдон жарысы]]нда жеңіске жеткен алғашқы қазақстандық атанды. * [[5 маусым]] — Қазақстанда [[Қазақстандағы референдум (2022)|республикалық референдум]] өткізілді. * [[30 мамыр]] — Алматыда «[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]<nowiki/>» және «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]<nowiki/>» метро бекеттері іске қосылды (суретте). * Әлемде тек [[Африка]] елдерінде ғана анықталып келген маймыл шешек ауруы маймыл шешек инфекциясы тіркелмеген елдерде өршігеніне мамандар алаңдай бастады. * [[24 ақпан]] — Ресей әскері [[Украина]] жеріне '''[[Ресейдің Украинаға басып кіруі (2022)|басып кірді]]'''. * [[2 қаңтар]] — [[Жаңаөзен]]де сұйылтылған газдың қымбаттауына байланысты '''[[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|наразылық шаралары басталып]]''' аяғы Қаңтар оқиғасына ұласумен аяқталды. | көрсет = {{{көрсет|}}} }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> 3myq7lhnumcqicmancskfi7bxf8xhy6 0 58913 3064593 2255778 2022-08-27T07:41:44Z Салиха 17167 /* Географиялық орны */ wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау |Атауы = Қанжығалы тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 48|lat_min =14|lat_sec =56 |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =42|lon_sec =25 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] |Тау жүйесі = [[Қызылтас (тау, Қаратоғанбай таулары)|Қызылтас]] таулары |Пайда болған кезеңі =[[Силур кезеңі|Силур]] |Аумағы = |Ұзындығы = 16 |Ені = 3-4 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 835 |Карта = |Позициялық карта 1 =Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Қанжығалы''' – [[Қызылтас (тау, Қаратоғанбай таулары)|Қызылтас]] тауларының оңтүстік-батысындағы шоқылы таулар. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Төменгі Қайрақты ауылының оңтүстік-шығысында 46 км жерде орналасқан. Ең биік жері – 835 м ([[Керегетас (тау, Шет ауданы)|Керегетас тауы]]). Доға тәрізді тау солтүстік-батыстан оңтүстікке қарай 16 км шамасында созылып жатыр, енді жері 3 – 4 км. == Жер бедері == Беткейлері тіктеу, тізбектелген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Солтүстігiнде [[Қотырселтей тауы|Қотырселтей]], батысында [[Киікбай (тау)|Киікбай]], оңтүстігінде [[Кепкен]] таулары орналасқан. == Геологиялық құрылымы == [[Силур кезеңі|Силур]] жүйесінің жыныстарынан түзілген. == Өсімдігі == Сортаңдау қоңыр топырақ жамылғысында қараған бұтасы аралас [[жусан]], [[бетеге]], т.б. шөптесіндер өседі.<ref>Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] 6hsxa5bt9sy84qg9c6gzq5i79gbrfdf 3064594 3064593 2022-08-27T07:48:01Z Салиха 17167 /* Географиялық орны */ wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау |Атауы = Қанжығалы тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 48|lat_min =14|lat_sec =56 |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =42|lon_sec =25 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] |Тау жүйесі = [[Қызылтас (тау, Қаратоғанбай таулары)|Қызылтас]] таулары |Пайда болған кезеңі =[[Силур кезеңі|Силур]] |Аумағы = |Ұзындығы = 16 |Ені = 3-4 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 835 |Карта = |Позициялық карта 1 =Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Қанжығалы''' – [[Қызылтас (тау, Қаратоғанбай таулары)|Қызылтас]] тауларының оңтүстік-батысындағы шоқылы таулар. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Төменгі Қайрақты ауылының оңтүстік-шығысында 46 км жерде орналасқан. Ең биік жері – 835 м (Керегетас тауы). Доға тәрізді тау солтүстік-батыстан оңтүстікке қарай 16 км шамасында созылып жатыр, енді жері 3 – 4 км. == Жер бедері == Беткейлері тіктеу, тізбектелген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Солтүстігiнде [[Қотырселтей тауы|Қотырселтей]], батысында [[Киікбай (тау)|Киікбай]], оңтүстігінде [[Кепкен]] таулары орналасқан. == Геологиялық құрылымы == [[Силур кезеңі|Силур]] жүйесінің жыныстарынан түзілген. == Өсімдігі == Сортаңдау қоңыр топырақ жамылғысында қараған бұтасы аралас [[жусан]], [[бетеге]], т.б. шөптесіндер өседі.<ref>Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] 85oazgyqj4ozffkst6ntqqg9l7cl6vl 3064600 3064594 2022-08-27T07:55:09Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Қанжығалы тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 48|lat_min =14|lat_sec =56 |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =42|lon_sec =25 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] |Тау жүйесі = [[Қызылтас (тау, Қаратоғанбай таулары)|Қызылтас]] таулары |Пайда болған кезеңі =[[Силур кезеңі|Силур]] |Аумағы = |Ұзындығы = 16 |Ені = 3-4 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 835 |Карта = |Позициялық карта 1 =Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Қанжығалы''' – [[Қызылтас (тау, Қаратоғанбай таулары)|Қызылтас]] тауларының оңтүстік-батысындағы шоқылы таулар. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Төменгі Қайрақты ауылының оңтүстік-шығысында 46 км жерде орналасқан. Ең биік жері – 835 м (Керегетас тауы). Доға тәрізді тау солтүстік-батыстан оңтүстікке қарай 16 км шамасында созылып жатыр, енді жері 3 – 4 км. == Жер бедері == Беткейлері тіктеу, тізбектелген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Солтүстігiнде [[Қотырселтей тауы|Қотырселтей]], батысында [[Киікбай (тау)|Киікбай]], оңтүстігінде [[Кепкен]] таулары орналасқан. == Геологиялық құрылымы == [[Силур кезеңі|Силур]] жүйесінің жыныстарынан түзілген. == Өсімдігі == Сортаңдау қоңыр топырақ жамылғысында қараған бұтасы аралас [[жусан]], [[бетеге]], т.б. шөптесіндер өседі.<ref>Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Шет ауданы географиясы]] bojd7dob0d1cp5dyadarr5camgfkdkg 0 59124 3064623 2617660 2022-08-27T08:33:47Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Көл |Атауы = Керей |Төл атауы = |Сурет = |Сурет тақырыбы = |Координаттары = 50/7/39/N/68/42/17/E |CoordScale = |Теңiз деңгейiнен биіктігі = 312 |Ұзындығы = 7,7 |Ені = 6 |Ауданы = 34,7 |Көлемі = |Жағалау сызығының ұзындығы = 30,3 |Тереңдігі = |Орташа тереңдігі = 0,4 |Судың тұздылығы = |Судың мөлдірлігі = |Суды жинау ауданы = 3680 |Құятын өзендер = Керей (өзен) |Шығатын өзендер = |Ел = Қазақстан |Аймақ = Қарағанды облысы |Аудан = Нұра ауданы |Позициялық карта = Қазақстан |Позициялық карта 1 = Қазақстан Қарағанды облысы |Ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керей}} '''Керей''' – [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі алабындағы ағынсыз тұзды көл. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Нұра ауданы]]ның солтүстік-батысында орналасқан. == Гидрографикасы == Теңіз көлінің оңтүстік-батысынан 6 км, [[Қыпшақ (көл)|Қыпшақ көлі]]нің шығысынан 16 км жерде, теңіз деңгейінен 312 м биіктікте орналасқан. Ауданы 34,7 км² (кей жылдары 62,8 км²-ге жетеді). Ұзындығы 7,7 км, енді жері 6 км, жағалау бойының ұзындығы 30,3 км, орташа тереңдеңдігі 0,4 м. Су жиналатын алабы 3680 км². Көл шарасы шығысқа қарай таға тәрізді иілген, саяз сулы, түбі тұнбалы. Жағалауы жазық, саздақты. Шығыс жағынан [[Керей өзені]] құяды. Көл қар, жауын-шашын, жер асты суларымен толысады. Суының деңгейі сәуірде көтеріліп, қыркүйекте төмендейді. Кей жылдары тартылып қалады.<ref>АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Нұра ауданы көлдері]] [[Санат:Қорғалжын су алабы]] n5g7a41lstmxo8h7djr7z96ls05ei2p 3064624 3064623 2022-08-27T08:35:05Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Көл |Атауы = Керей |Төл атауы = |Сурет = |Сурет тақырыбы = |Координаттары = 50/7/39/N/68/42/17/E |CoordScale = |Теңiз деңгейiнен биіктігі = 312 |Ұзындығы = 7,7 |Ені = 6 |Ауданы = 34,7 |Көлемі = |Жағалау сызығының ұзындығы = 30,3 |Тереңдігі = |Орташа тереңдігі = 0,4 |Судың тұздылығы = |Судың мөлдірлігі = |Суды жинау ауданы = 3680 |Құятын өзендер = Керей (өзен) |Шығатын өзендер = |Ел = Қазақстан |Аймақ = Қарағанды облысы |Аудан = Нұра ауданы |Позициялық карта = Қазақстан |Позициялық карта 1 = Қазақстан Қарағанды облысы |Ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керей}} '''Керей''' – [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі алабындағы ағынсыз тұзды көл. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Нұра ауданы]]ның солтүстік-батысында орналасқан. == Гидрографикасы == Теңіз көлінің оңтүстік-батысынан 6 км, [[Қыпшақ (көл)|Қыпшақ көлі]]нің шығысынан 16 км жерде, теңіз деңгейінен 312 м биіктікте орналасқан. Ауданы 34,7 км² (кей жылдары 62,8 км²-ге жетеді). Ұзындығы 7,7 км, енді жері 6 км, жағалау бойының ұзындығы 30,3 км, орташа тереңдеңдігі 0,4 м. Су жиналатын алабы 3680 км². Көл шарасы шығысқа қарай таға тәрізді иілген, саяз сулы, түбі тұнбалы. Жағалауы жазық, саздақты. Шығыс жағынан [[Керей өзені]] құяды. Көл қар, жауын-шашын, жер асты суларымен толысады. Суының деңгейі сәуірде көтеріліп, қыркүйекте төмендейді. Кей жылдары тартылып қалады.<ref>АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Нұра ауданы көлдері]] [[Санат:Нұра су алабы]] 31ap11jpjlxzur9d7vdsblb3khu1nky 0 59127 3064627 2601438 2022-08-27T08:41:06Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Өзен |атауы = Керей өзені |шынайы атауы = |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |карта = |карта ені = |карта атауы = |ұзындығы = 100 |су алабының ауданы =3490 |су алабы = [[Теңіз көлі]] |өзендердің су алабы = |су шығыны = |өлшеу орны = |бастауы = [[Желдіадыр]] тауының солтүстік беткейі |бастауының орны = |бастауының биіктігі = |s_lat_dir = |s_lat_deg = 49|s_lat_min = 29|s_lat_sec = 06 |s_lon_dir = |s_lon_deg =68 |s_lon_min = 02|s_lon_sec = 16 |сағасы = [[Керей (көл)|Керей]] көлі |сағасының орны = |сағасының биіктігі = |m_lat_dir = |m_lat_deg = 50|m_lat_min = 6|m_lat_sec =28 |m_lon_dir = |m_lon_deg = 68|m_lon_min = 45|m_lon_sec =47 |еңістігі = |ел = [[Қазақстан]] |аймақ =[[Қарағанды облысы]] [[Нұра ауданы]] |ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керей}} '''Керей''' – [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі алабындағы өзен. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Нұра ауданы]]ның батысынан ағып өтеді. == Бастауы == Бастауын [[Ұлытау таулары|Ұлытау]]дың солтүстігіндегі [[Желдіадыр]] тауының солтүстік беткейінен алады. [[Керей (көл)|Керей]] көліне шығысынан құяды. == Гидрологиясы == Ұзындығы 100 км, су жиналатын алабы 3490 км². Негізгі салалары: Талсай, Қарасу, Басыақтұма. Жайылмасының ені 50 – 300 м, иректеліп келетін арнасының ортаңғы, төменгі ағыстарындағы ені 30 – 40 м. Негізінен қар және жер асты суларымен толығады. [[Қараша]]да суы қатып, [[сәуір]]де ериді. Жылдық орташа су ағымы сағасында 0,55 м³/с. Суы ауыз су ретінде, жайылымдарды суландыруға, мал суаруға жарамды. Алабында жайылмасын көлдете суғару үшін салынған бөгеттер (жалпы су көл. 1,23 млн. м³) бар.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы өзендері]] [[Санат:Нұра ауданы географиясы]] [[Санат:Нұра су алабы]] gzdzl461aexgnvaxa90ywwmaktktph0 3064628 3064627 2022-08-27T08:41:48Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Өзен |атауы = Керей өзені |шынайы атауы = |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |карта = |карта ені = |карта атауы = |ұзындығы = 100 |су алабының ауданы =3490 |су алабы = [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі |өзендердің су алабы = |су шығыны = |өлшеу орны = |бастауы = [[Желдіадыр]] тауының солтүстік беткейі |бастауының орны = |бастауының биіктігі = |s_lat_dir = |s_lat_deg = 49|s_lat_min = 29|s_lat_sec = 06 |s_lon_dir = |s_lon_deg =68 |s_lon_min = 02|s_lon_sec = 16 |сағасы = [[Керей (көл)|Керей]] көлі |сағасының орны = |сағасының биіктігі = |m_lat_dir = |m_lat_deg = 50|m_lat_min = 6|m_lat_sec =28 |m_lon_dir = |m_lon_deg = 68|m_lon_min = 45|m_lon_sec =47 |еңістігі = |ел = [[Қазақстан]] |аймақ =[[Қарағанды облысы]] [[Нұра ауданы]] |ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керей}} '''Керей''' – [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі алабындағы өзен. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Нұра ауданы]]ның батысынан ағып өтеді. == Бастауы == Бастауын [[Ұлытау таулары|Ұлытау]]дың солтүстігіндегі [[Желдіадыр]] тауының солтүстік беткейінен алады. [[Керей (көл)|Керей]] көліне шығысынан құяды. == Гидрологиясы == Ұзындығы 100 км, су жиналатын алабы 3490 км². Негізгі салалары: Талсай, Қарасу, Басыақтұма. Жайылмасының ені 50 – 300 м, иректеліп келетін арнасының ортаңғы, төменгі ағыстарындағы ені 30 – 40 м. Негізінен қар және жер асты суларымен толығады. [[Қараша]]да суы қатып, [[сәуір]]де ериді. Жылдық орташа су ағымы сағасында 0,55 м³/с. Суы ауыз су ретінде, жайылымдарды суландыруға, мал суаруға жарамды. Алабында жайылмасын көлдете суғару үшін салынған бөгеттер (жалпы су көл. 1,23 млн. м³) бар.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы өзендері]] [[Санат:Нұра ауданы географиясы]] [[Санат:Нұра су алабы]] nr86inxyuajnxjkb6janvoo0zqz8asm 0 59635 3064571 2759005 2022-08-27T06:55:40Z Kaiyr 3134 wikitext text/x-wiki {{merge|Алшынбай Рахишев}} '''Алшынбай Рақышев''' (19.4. [[1931]] жылы туған, [[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы ауданы]] [[Т.Әубәкiров]] ауылы — 21.4.2020) – ''медицина ғылмының докторы'' ('''1968'''), ''профессор'' ('''1969'''), Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының ''академик'' ('''2003'''). [[Арғын]] тайпасы, [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек руының]] [[Қамбар болысы|Қамбар]] бұтағынан шыққан.<ref>«Қаракесек шежіресі», екінші том, Павлодар, «ЭКО» ЖШС баспаханасы, Т.А. Еңсебаев . Кітаптың таралымы – 500 дана. 2017</ref> *'''1956''' Қарағанды мемлекеттік медицина институтын (қазіргі [[Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы]]) бiтiрген. *'''1956-1964''' Осы институтта аспирант, ассистент,[[Целиноград]] мемлекеттік медицина институтында (қазiргi Ақмола мемлекеттік медицина академиясы) аға ғылыми қызметкер, кафедра меңгерушісі, *'''1964-1968''' оқу істері жөніндегі проректоры *'''1969-1977''' қазiргi [[Қазақ ұлттық медицина университетi]]нде кафедра меңгерушiсi, оқу iстерi жөнiндегi проректоры *'''1994-1995''' Халықаралық қазақ-түрік университетінің вице-президенті болып жұмыс iстеген. *'''1978''' жылдан [[Қазақ ұлттық медицина университеті]]нде кафедра меңгерушісі қызметін атқарады. ==Ғылыми еңбектер== «'''''Источники формирования тазового сплетения'''''» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. Негiзгi ғылыми еңбектерi адамның жүйке клеткаларының морфологиясын зерттеуге арналған. Рақышев вегетативтiк жүйке жүйесiнiң морфологиялық-функционалдық құрылымдарын, шеткi жүйке жүйесiнiң регенеративтiк қабiлетiнiң жолдары мен ерекшелiктерiн зерттедi. Гелий-неон лазер сәулелерiнiң жүйке және тамыр жүйелерiне әсер ететiн заңдылықтарын анықтады. 30 жылдан астам ұлттық медицина терминдерi мен атауларын құрастырып, оларды бiр iзге түсiрумен шұғылданды. Рақышевтың 150-ден аса ғылыми еңбектерi мен 18 монографиясы жарық көрдi. ==Марапаттар== «Құрмет» орденімен (2005) марапатталған.<ref name="source1">Қазақ энциклопедиясы"</ref> ==Дереккөздер</span>== <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] 3c7iwvchihol8i56o86lw8kk6ajx6ot 0 59777 3064639 2902685 2022-08-27T10:26:53Z Nurbekovanurly 121316 /* Өсімдік туралы */ wikitext text/x-wiki {{Taxobox |name = Lemon |image = P1030323.JPG |image_caption = |regnum = [[Өсімдіктер]] |unranked_divisio = [[Жабық тұқымдылар]] |unranked_classis = [[Қос жарнақтылар]] |unranked_ordo = [[Rosids]] |ordo = [[Sapindales]] |familia = [[Руталар тұқымдасы]] |genus = ''[[Citrus]]'' |species = ''C. limon'' |binomial = ''Citrus × limon'', often given as ''C. limon'' |binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|L.]]) [[Nicolaas Laurens Burman|Burm.f.]] }} [[Сурет:Lemon - whole and split.jpg|thumb| alt=A.| ''Лимон''.]] [[File:Jacob_Foppen_van_Es_-_Still_life_with_pitcher.jpg|thumb]] '''Лимон''' ({{lang-la|Citrus limon}})— руталар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш. Шыққан жері — [[Үндістан]], Оңтүстік және Үнді Қытай аралдары. Біртіндеп [[Жерорта теңізі]] аймақтарына және Батыс Еуропа өңірлеріне жерсіндірілген. Жабайы түрі жоқ, қолдан өсіріледі. Биіктігі 3 — 7 м-ге жетеді. Бұтақтары тікенекті. Жапырағының жоғарғы ұшы үшкірленген, пішіні жұмыртқа тәрізді, шеттері ара тісті болып келеді. Өзіне тән [[эфир майы]]ның хош иісі бар. Гүлдері (6 — 8 күн) ашық ақ түсті. Жемісі ірі, салмағы 200 — 400 г, сопақшалау, сары түсті қалың қабықпен қапталған. Ішіндегі шырын жемісі 8 — 10 бөлікке бөлінген, сыртын жұқа ақ қабық жауып жатады. Шырынының дәмі қышқыл, құрамында 5 — 7,2% лимон қышқылы, 1,9 — 3% қант, 50 — 90 мг С [[витамин]]і, [[темір]]ге бай, эфир майы, [[кальций]], [[калий]], т.б. болады. 3 — 4-жылдары жеміс береді. Бір ағаштан 15 — 30 кг жеміс алынады. Лимонның жемісін шырын және Лимон қышқылын алуға пайдаланады. Ашық алқапта өсіріледі. Қарашірігі мол, кәрізделген топырақта жақсы өседі. Лимон жылу, жарық, ылғал сүйгіш, оны тұқымы, қалемшесі және өркендері арқылы көбейтеді. Өсу кезеңінде артық өскіндерін қиып, биіктеп кеткендерін қысқартып отырады; ''қара'' [[Цитрусті өсімдік]]тер.<ref>Қазақ тілі терминдер сөздігі I том</ref> == Химиялық құрамы == Жеміс целлюлозасында органикалық қышқылдар (лимон, алма), пектин, қант (3,5% дейін), каротин, фитонцидтер айтарлықтай мөлшерде болады; витаминдер – тиамин, рибофлавин, аскорбин қышқылы (0,085%-ға дейін), рутин, флавоноидтар, кумарин туындылары, галактурон қышқылы, сесквитерпендер, гесперидин, эроцитрин, эридиктиол. Тұқымның құрамында майлы май және лимонин ащы зат бар. Майлы май бұтақтары мен жапырақтарында да табылған (0,24%). Қабықтан цитронин гликозиді табылды. Жапырақтарында 55-880 мг С витамині бар. Лимонның тән иісі өсімдіктің әртүрлі бөліктерінде эфир (лимон) майының болуына байланысты. Лимон эфир майының негізгі компоненттері терпен, α-лимонен (90% дейін), цитрал (6% дейін), геранилацетат (1%). == Өсімдік туралы == Лимон – цитрустар тұқымдасына жататын көпжылдық мәңгіжасыл өсімдік. Отаны – [[Үндістан]], [[Қытай]] және [[Тынық мұхиты]]ның тропикалық аралдары. Қазіргі кезде тропикалық]аймақтарда ғана емес, сонымен қатар мәдени түрлері субтропикалық [[Кавказ]], [[Орта Азия]], [[Калифорния]], [[Флорида]], Жерорта теңізі аймақтарында да өсіріледі. Лимон ағашының биіктігі 5-8 метр. Бұтақтарының инелері болады. Жапырағы жұмыртқа пішінді, ұшы сүйірленген. Жапырағындағы эфир майы әсерінен өсімдік жағымды иіс бөліп тұрады. Гүлі ақ түсті, хош иісті. Лимон ағашының жемісі жұмыртқа пішінді, кейбір сұрыптарында домалақ түрлері кездеседі. Жемісінің ұзындығы 7-12 см, диаметрі 8-10см, салмағы 120 г. шамасында. Лимон жемісінің қабығының қалыңдығы 2-5 мм, сары түсті. Лимонның шырыны ақшыл-сарғыш түсті, дәмі ащы. Қазақстанда климаттық жағдайымызға байланысты бақшаға өсіре алмағанымызбен, жылыжайда өсіруге болады. Дұрыс күтіп баптаса, үй жағдайында да гүлдеп, жеміс береді. Үйде өсірілетін лимонның қабықтары жұқа, дәні майда, хош иісі көбірек болады. Дәнінен өсірген лимон 7-8 жылдан, кейде 15-20 жылдан кейін ғана жеміс береді. Бұл процесті тездету үшін, бір жылдық көшетті жеміс беретін ағаштың бұтағымен телу керек. Мұндай өсімдік 2-3 жылда гүлдей бастайды. Бір лимон жемісі толық жетілу үшін сабақ бойында кем дегенде 10-15 жапырақ болуы керек. == Жарығы == Тек жаздың ыстық айларында ғана тіке түскен күн көзінен қалқалау қажет, басқа уақытта жарықта жақсы өседі. == Жылуы == Қыс айларында 12-14ºС төмен болмағаны дұрыс, егер осы температуралық жағдай жасалмаса өсімдік көктемде гүлдемей қояды. Ал, гүлдегенде, түйін салғанда 18ºС төмен болмауы керек. Азынақ желден, температураның кенет өзгеруінен, өсімдік гүл күлтелері мен түйінін тастап жібереді. == Суғарылуы == Жаз айларында аптасына 2-3 рет, қыста айына 2-3 рет суғарып тұру керек. == Ылғалдылығы == [[Су]] бүркіп ылғалдандырып әрі шаңнан тазартып тұрған абзал. == Қоректендірілуі == 10-15 күнде бір рет толық минералды тыңайтқышпен қоректендіріп тұру қажет. == Аурулары == Ауа құрғап кетсе [[өрмекші құрты]], [[кене]], өсімдік биті секілді зиянкестердің әсерінен ауырады. == Көбейтілуі == Тұқымы және қалемшелеу, жалғау арқылы көбейтеді. == Күтімі == Жарықты жақсы көреді, тек жаздың аптап ыстық күндерінде терезеден түскен күн сәулесінен қалқалау қажет. Қыста 12ºС салқын жерге қою керек, егер осы температуралық жағдай туғызылмаса, өсімдік көктемде гүлдемей қояды. Оның себебі, салқын жерде өсімдік өсуін тоқтатып, «ұйқыға» кетеді де, көктемге дейін демалады. Дәл осы демалу кезеңінде гүл түйнегін қалай бастайды. Демалу кезеңінде тыңайтқыштармен қоректендіруге болмайды, ал басқа уақыттарда 10-15 күнде толық минералды немесе арнайы лимонға арналған тыңайтқыштармен қоректендіріп тұрған дұрыс. Су бүркіп ылғалдандырып, әрі шаң-тозаңнан тазартып тұрған абзал. Лимон гүлдей бастағаннан орнынан қозғап мазалауға болмайды, гүлін, түйінін тастап жібереді. == Қолданылуы == Лимонның құрамында 5-8% лимон қышқылы, азот пен пектинді заттар,[[қант]], [[фитонцидтер]], [[калий]], [[мыс]], [[флавоноид]]тар, А, В1, В2, С, Д, Р [[дәрумен]]дері, қабығында – эфир майы болады. Лимон жемісі тұрмыста аспаздықта кеңінен қолданыс тапқан. Одан кондитерлік тағамдар, мармелад, джемдер, шараптар, түрлі иістендіргіштер жасалады. Суық тигенде лимонды шайға салып ішеді. Медицинада лимонды авитаминоз, цинга, қан қысымының жоғарылауы, асқазан ауруларына кеңінен пайдаланады. Сонымен қатар лимон шырыны косметикада да қолданыс тапқан. Оның шырыны теріні тазартып, ағартатын қасиетке ие. == Лимон туралы тақпақ == Ыстық өлке тұрағы, Көп витамин - құрамы. Шайға қосып ішкенде Тұмауыңды қуады. Дәмі қышқыл ептеген, Ауруға ем көптеген. Иісін айт аңқыған, Лимонға жеміс жетпеген.<ref>Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жемістер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8 </ref> == Тағы қараңыз == * [[Лимон торты]] * [[Лимон қышқылы]] == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} == Сілтемелер == * [http://www.gulstan.kz/ Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120220104018/http://gulstan.kz/ |date=2012-02-20 }} [[Санат:Руталар]] {{stub}} j393fcnosmm05kwt1uikq1x8l5nmlbe 3064643 3064639 2022-08-27T10:38:05Z Nurbekovanurly 121316 /* Жарығы */ wikitext text/x-wiki {{Taxobox |name = Lemon |image = P1030323.JPG |image_caption = |regnum = [[Өсімдіктер]] |unranked_divisio = [[Жабық тұқымдылар]] |unranked_classis = [[Қос жарнақтылар]] |unranked_ordo = [[Rosids]] |ordo = [[Sapindales]] |familia = [[Руталар тұқымдасы]] |genus = ''[[Citrus]]'' |species = ''C. limon'' |binomial = ''Citrus × limon'', often given as ''C. limon'' |binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|L.]]) [[Nicolaas Laurens Burman|Burm.f.]] }} [[Сурет:Lemon - whole and split.jpg|thumb| alt=A.| ''Лимон''.]] [[File:Jacob_Foppen_van_Es_-_Still_life_with_pitcher.jpg|thumb]] '''Лимон''' ({{lang-la|Citrus limon}})— руталар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш. Шыққан жері — [[Үндістан]], Оңтүстік және Үнді Қытай аралдары. Біртіндеп [[Жерорта теңізі]] аймақтарына және Батыс Еуропа өңірлеріне жерсіндірілген. Жабайы түрі жоқ, қолдан өсіріледі. Биіктігі 3 — 7 м-ге жетеді. Бұтақтары тікенекті. Жапырағының жоғарғы ұшы үшкірленген, пішіні жұмыртқа тәрізді, шеттері ара тісті болып келеді. Өзіне тән [[эфир майы]]ның хош иісі бар. Гүлдері (6 — 8 күн) ашық ақ түсті. Жемісі ірі, салмағы 200 — 400 г, сопақшалау, сары түсті қалың қабықпен қапталған. Ішіндегі шырын жемісі 8 — 10 бөлікке бөлінген, сыртын жұқа ақ қабық жауып жатады. Шырынының дәмі қышқыл, құрамында 5 — 7,2% лимон қышқылы, 1,9 — 3% қант, 50 — 90 мг С [[витамин]]і, [[темір]]ге бай, эфир майы, [[кальций]], [[калий]], т.б. болады. 3 — 4-жылдары жеміс береді. Бір ағаштан 15 — 30 кг жеміс алынады. Лимонның жемісін шырын және Лимон қышқылын алуға пайдаланады. Ашық алқапта өсіріледі. Қарашірігі мол, кәрізделген топырақта жақсы өседі. Лимон жылу, жарық, ылғал сүйгіш, оны тұқымы, қалемшесі және өркендері арқылы көбейтеді. Өсу кезеңінде артық өскіндерін қиып, биіктеп кеткендерін қысқартып отырады; ''қара'' [[Цитрусті өсімдік]]тер.<ref>Қазақ тілі терминдер сөздігі I том</ref> == Химиялық құрамы == Жеміс целлюлозасында органикалық қышқылдар (лимон, алма), пектин, қант (3,5% дейін), каротин, фитонцидтер айтарлықтай мөлшерде болады; витаминдер – тиамин, рибофлавин, аскорбин қышқылы (0,085%-ға дейін), рутин, флавоноидтар, кумарин туындылары, галактурон қышқылы, сесквитерпендер, гесперидин, эроцитрин, эридиктиол. Тұқымның құрамында майлы май және лимонин ащы зат бар. Майлы май бұтақтары мен жапырақтарында да табылған (0,24%). Қабықтан цитронин гликозиді табылды. Жапырақтарында 55-880 мг С витамині бар. Лимонның тән иісі өсімдіктің әртүрлі бөліктерінде эфир (лимон) майының болуына байланысты. Лимон эфир майының негізгі компоненттері терпен, α-лимонен (90% дейін), цитрал (6% дейін), геранилацетат (1%). == Өсімдік туралы == Лимон – цитрустар тұқымдасына жататын көпжылдық мәңгіжасыл өсімдік. Отаны – [[Үндістан]], [[Қытай]] және [[Тынық мұхиты]]ның тропикалық аралдары. Қазіргі кезде тропикалық]аймақтарда ғана емес, сонымен қатар мәдени түрлері субтропикалық [[Кавказ]], [[Орта Азия]], [[Калифорния]], [[Флорида]], Жерорта теңізі аймақтарында да өсіріледі. Лимон ағашының биіктігі 5-8 метр. Бұтақтарының инелері болады. Жапырағы жұмыртқа пішінді, ұшы сүйірленген. Жапырағындағы эфир майы әсерінен өсімдік жағымды иіс бөліп тұрады. Гүлі ақ түсті, хош иісті. Лимон ағашының жемісі жұмыртқа пішінді, кейбір сұрыптарында домалақ түрлері кездеседі. Жемісінің ұзындығы 7-12 см, диаметрі 8-10см, салмағы 120 г. шамасында. Лимон жемісінің қабығының қалыңдығы 2-5 мм, сары түсті. Лимонның шырыны ақшыл-сарғыш түсті, дәмі ащы. Қазақстанда климаттық жағдайымызға байланысты бақшаға өсіре алмағанымызбен, жылыжайда өсіруге болады. Дұрыс күтіп баптаса, үй жағдайында да гүлдеп, жеміс береді. Үйде өсірілетін лимонның қабықтары жұқа, дәні майда, хош иісі көбірек болады. Дәнінен өсірген лимон 7-8 жылдан, кейде 15-20 жылдан кейін ғана жеміс береді. Бұл процесті тездету үшін, бір жылдық көшетті жеміс беретін ағаштың бұтағымен телу керек. Мұндай өсімдік 2-3 жылда гүлдей бастайды. Бір лимон жемісі толық жетілу үшін сабақ бойында кем дегенде 10-15 жапырақ болуы керек. == Маңыздылығы және қолданылуы == === Пісірудегі қолданылуы === Целлюлоза жеміс салмағының шамамен 60% құрайды, қабығы - шамамен 40% Лимондар жаңа піскен жейді, сонымен қатар кондитерлік өнімдер мен алкогольсіз сусындар өндірісінде, алкогольдік сусындар мен парфюмерия өнеркәсібінде қолданылады. Дәмдеуіш ретінде лимон түрлі жеміс салаттарында, тәтті тағамдарда, печеньелерде, соустарда, балық, құс еті және күріш тағамдарында қолданылады. Лимон шырыны әртүрлі тағамдардың (мысалы, веналық шницель), қуырылған балықтың, салқын тағамдардың, салаттардың дәмін жақсартады. Лимон қышқылы көбінесе үй өндірісінде емес, әртүрлі кондитерлік өнімдерде, нан өнімдерінде және фабриканың жартылай фабрикаттарында табиғи қышқылдықты реттегіш ретінде әрекет етеді. Лимоннан джемдер, соустар, кремдер, сироптар және сусындар жасалады. Лимон тілімдері - екінші тағамдар үшін әдемі безендіру. Сонымен қатар, лимоннан лимон торттары мен пирогтарды жасауға болады. Лимон шырыны лимонадтың негізгі құрамдас бөлігі болып табылады, қышқыл, қантпен тәтті сусын, сергітетін әсерінің арқасында қолданудың кең ауқымы бар. Көбінесе, әсіресе зауытта жасалған лимонадты жасағанда, лимон шырыны лимон қышқылымен ауыстырылады. Кәдімгі табиғи лимонад осылай дайындалады: жаңа сығылған лимон шырыны майда ұнтақталған қантпен ұнтақталған, ал алынған сироп сумен сұйылтылған. Көпіршікті (газдалған) лимонад – қанттың, лимон шырынын немесе көмірқышқыл газымен қаныққан лимон қышқылының судағы ерітіндісі. Кейде олар дәміне қарай әртүрлі эссенцияларды қосады - лимон, апельсин. Лимонадтың құрамындағы қышқылдардың арқасында ол шөлді қандырады және сергітеді; газдалған лимонадтарда олардың құрамындағы көмірқышқыл газы маңызды рөл атқарады; соңғысы асқазан сөлінің секрециясының жоғарылауын тудырады, оның қышқылдығын арттырады, тәбетті жақсартады [5]. Құрғақ лимонад құрғақ лимон шырынын қантпен буландырып, алынған массаны ұсақ ұнтақты ұнтақтау арқылы алынады. Қолдану үшін мұндай ұнтақ суда жай ерітіледі. Лимонадты дайындауда судың бір бөлігі (жартысынан көп емес) шараппен ауыстырылса, онда шарап лимонады алынады; мұндай лимонад ауыр ауруларға афродизиак және тоник ретінде қолданылады. === Медицинада қолданылуы === Терапевтік және профилактикалық мақсатта лимон гиповитаминоз, авитаминоз, асқазан-ішек жолдарының аурулары, минералды метаболизмнің бұзылуы, ревматизм, уролития, атеросклероз, цинга, тонзиллит, подагра, гипертония үшін қолданылады. Орта ғасырларда лимон обадан қорғайды және жылан шағуына қарсы дәрі болады деп есептелді. Шығыс медицинасы лимонды жаралар мен өкпе ауруларын емдейтін тамаша құрал және әртүрлі улануларға қарсы дәрі деп санаған. 11 ғасырда Авиценна лимонды жүрек ауруына қарсы ең жақсы дәрі деп жазып, оны жүкті әйелдерге және сарғаюға жеуге кеңес берді. Таза лимон қышқылы, көбінесе жаңа сығылған лимон шырыны түрінде цингаға ауызша берілді. Қызуы көтерілген науқастарға лимон қышқылы шөлді басатын сусын ретінде лимонад, көпіршікті ұнтақ және т.б. түрінде тағайындалды.Сілтілермен (сода, калий) уланған жағдайда лимон қышқылын антидот ретінде қолданған. Лимон темірі мен хинин цитраты ащы және темір препараттары ретінде пайдаланылды. Қазіргі уақытта дәстүрлі медицинада дәрілік заттардың дәмі мен иісін жақсарту үшін жаңа қабығынан алынған лимон шырыны мен лимон майы (лат. Oleum Citri) қолданылады. Бірақ халықтық медицинада лимон суық тиюге қолданылады. Зәр қышқылының диатезі мен ісінуін емдеу үшін лимон шырынын қолдану әрекеттері болды; лимон қабығының немесе қабығының тұнбалары - тәбетті арттыратын, тыныштандыратын және құсуға қарсы болатын ащы-дәмді асқазанға қарсы дәрі ретінде. Синтетикалық цитрал гипертонияда және офтальмологияда қолданылады. Халықтық медицинада лимон цингаға қарсы дәруменді ем ретінде, тамақтағы дифтерия шөгінділерін майлау үшін, сарғаю және бауыр ауруларында, ісінуде, несеп тас, ревматизмде, подаграда, қышқылдығы төмен гастритте қосымша ем ретінде пайдаланылды; лимон сиропы - антигельминтикалық ретінде; сыртқы жағынан, судағы шырын ерітіндісі жұлдыру және ауыз қуысының шырышты қабығының қабыну процестерімен ауызды шайып, терінің саңырауқұлақ зақымдануы мен экзема үшін лосьондар үшін қолданылады. Ас қорытуды жақсарту үшін балға қайнатылған лимон қабығы пайдаланылды. Лимон косметикалық өнім ретінде кеңінен қолданылады - лимон суы бет терісін жұмсартады және ағартады, оны жұмыртқаның ақтығы, глицерин және одеколонмен араластырып, сепкілдерден, қартаю дақтарынан арылтады, бет терісін жасартады. . Лимон шырыны терідегі жарықтарды емдейді, сынғыш тырнақтарды азайтады. Косметикалық мақсаттарда лимон шашқа арналған бальзамдар, кремдер, лосьондар ретінде, әртүрлі тері түрлеріне күтім жасау үшін лосьондар мен маскалар жасау үшін қолданылады. === Сәндік гүл өсіруде қолданылуы === Лимонның жабық мәдениеті бүкіл Ресейде дерлік таралған. Нижний Новгород облысындағы Павлово қаласы Павловский лимоны деп аталатын жабық лимон мәдениетін тарату орталығы болды. Сорт 20 ғасырдың басынан бері белгілі. Әрбір ванна ағашынан 10-30 жеміс алуға болады. Бір түп ағаш жыл сайын 180-200 жеміс әкелетін жағдайлар бар. Бұл жабық лимондардың жемістері оңтүстіктің ең жақсы сорттарынан кем түспейді, сапасы мен мөлшері жақсы. Павловский лимоны - ерте пісетін, орташа өлшемді, шламмен көбейтілген. Лимон ағашы биіктігі 150 см, тәжінің диаметрі 75-85 см, тікенектері аз, жемісі кесінділердің тамырынан кейін 3-ші жылы басталады. Қыста өсімдіктер 4-5°С температурасы бар бөлмелерге ұшырайды, олар тыныштықта болады [9]. Жылына 2 рет гүлдейді: наурыз-сәуір және қазан айларында. Жемістер қарашадан мамырға дейін 8-9 айда піседі. Жемістер стандартты өлшемдерге жеткенде егін жиналады, сақтау кезінде олар әдеттегі (лимон-сары) түске ие болады. «Павловскийден» басқа, бөлме мәдениетіне басқа сорттар да қолайлы: «Пандероза» (ака «Скерневицкий»), «Геноа», «Мейер», «Лиссабон», «Лунарио», «Новогрузинский», «Майкопский», т.б. === Басқа қолданба === Техникалық лимон шырыны (ерітіндіде 32-35% кристалды лимон қышқылы бар қою, дерлік қара сұйықтық) маталарды бояу үшін қымбатырақ кристалды лимон және шарап қышқылдарын алмастыру үшін айтарлықтай көп мөлшерде пайдаланылды; Италияда лимондарды сығып, алынған сүзілген шырынды буландыру арқылы өндірілген. Лимон майы (лимон жемістерін сығып, содан кейін судан және шырышты заттардан ең төменгі температурада тұндыру арқылы алынады) парфюмерияда (одеколон), ликер өндірісінде, сонымен қатар тіс ұнтақтарына, далаптарға және басқа да гигиенаға қоспа ретінде қолданылады. өнімдер. == Жарығы == Тек жаздың ыстық айларында ғана тіке түскен күн көзінен қалқалау қажет, басқа уақытта жарықта жақсы өседі. == Жылуы == Қыс айларында 12-14ºС төмен болмағаны дұрыс, егер осы температуралық жағдай жасалмаса өсімдік көктемде гүлдемей қояды. Ал, гүлдегенде, түйін салғанда 18ºС төмен болмауы керек. Азынақ желден, температураның кенет өзгеруінен, өсімдік гүл күлтелері мен түйінін тастап жібереді. == Суғарылуы == Жаз айларында аптасына 2-3 рет, қыста айына 2-3 рет суғарып тұру керек. == Ылғалдылығы == [[Су]] бүркіп ылғалдандырып әрі шаңнан тазартып тұрған абзал. == Қоректендірілуі == 10-15 күнде бір рет толық минералды тыңайтқышпен қоректендіріп тұру қажет. == Аурулары == Ауа құрғап кетсе [[өрмекші құрты]], [[кене]], өсімдік биті секілді зиянкестердің әсерінен ауырады. == Көбейтілуі == Тұқымы және қалемшелеу, жалғау арқылы көбейтеді. == Күтімі == Жарықты жақсы көреді, тек жаздың аптап ыстық күндерінде терезеден түскен күн сәулесінен қалқалау қажет. Қыста 12ºС салқын жерге қою керек, егер осы температуралық жағдай туғызылмаса, өсімдік көктемде гүлдемей қояды. Оның себебі, салқын жерде өсімдік өсуін тоқтатып, «ұйқыға» кетеді де, көктемге дейін демалады. Дәл осы демалу кезеңінде гүл түйнегін қалай бастайды. Демалу кезеңінде тыңайтқыштармен қоректендіруге болмайды, ал басқа уақыттарда 10-15 күнде толық минералды немесе арнайы лимонға арналған тыңайтқыштармен қоректендіріп тұрған дұрыс. Су бүркіп ылғалдандырып, әрі шаң-тозаңнан тазартып тұрған абзал. Лимон гүлдей бастағаннан орнынан қозғап мазалауға болмайды, гүлін, түйінін тастап жібереді. == Қолданылуы == Лимонның құрамында 5-8% лимон қышқылы, азот пен пектинді заттар,[[қант]], [[фитонцидтер]], [[калий]], [[мыс]], [[флавоноид]]тар, А, В1, В2, С, Д, Р [[дәрумен]]дері, қабығында – эфир майы болады. Лимон жемісі тұрмыста аспаздықта кеңінен қолданыс тапқан. Одан кондитерлік тағамдар, мармелад, джемдер, шараптар, түрлі иістендіргіштер жасалады. Суық тигенде лимонды шайға салып ішеді. Медицинада лимонды авитаминоз, цинга, қан қысымының жоғарылауы, асқазан ауруларына кеңінен пайдаланады. Сонымен қатар лимон шырыны косметикада да қолданыс тапқан. Оның шырыны теріні тазартып, ағартатын қасиетке ие. == Лимон туралы тақпақ == Ыстық өлке тұрағы, Көп витамин - құрамы. Шайға қосып ішкенде Тұмауыңды қуады. Дәмі қышқыл ептеген, Ауруға ем көптеген. Иісін айт аңқыған, Лимонға жеміс жетпеген.<ref>Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жемістер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8 </ref> == Тағы қараңыз == * [[Лимон торты]] * [[Лимон қышқылы]] == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} == Сілтемелер == * [http://www.gulstan.kz/ Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120220104018/http://gulstan.kz/ |date=2012-02-20 }} [[Санат:Руталар]] {{stub}} f9600trpf9xzbx3ij1taoky7989zu5b 0 62709 3064486 3061865 2022-08-26T18:37:17Z Arruah 35 wikitext text/x-wiki [[Сурет:GLO1 Homo sapiens small fast.gif|thumb|300px|right|Адамның [[Глиоксалаза I|I глиоксалазасы]]. Ферметтің катализіне қажетті екі [[мырыш]] ионы күлгін түспен көрсетілген, ал ''S''-hexuable [[фермент ингибиторы]] [[кеңістіктік моделі]]мен бейнеленген.]] [[Сурет:Purine Nucleoside Phosphorylase.jpg|thumb|300px|right|Пурин-нуклеозидфосфорилаза моделі]] '''Ферменттер''' ({{lang-la|[[wikt:fermentum|fermentum]]}} - «ашу») немесе '''энзимдер''' ({{lang-el|[[wikt:ζύμη|ζύμη]]}} - «ішінде», {{lang-el|ἔνζυμον}} «[[ашытқы]]») — барлық тірі организмдер құрамына кіретін арнайы [[ақуыз]]дар. Химиялық реакцияларды жеделдетеді.<ref>Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. – Алматы, «Ана тілі» баспасы, 1993 жыл. ISBN 5-630-0283-X</ref> ''Ферменттер'' - жасушаларда синтезделіп, биохимиялық реакцияларға қатысатын ақуыздық табиғаттағы [[биокатализатор]] болып табылады. Ферментті 19 ғ. [[Жан Баптист ван Гельмонт|Ван Гельмонт]] ұсынған, алғашқыда ашыту үдерістерінде анықталған зат. [[Энзимология]], [[ферментология]] – ферменттерді зерттейтін ғылым саласы. Ол басқа ғылымдармен: [[биология]], [[генетика]], [[фармакология]], [[химия]]мен тығыз байланысты. Ферменттердің қызметі туралы алғашқы ғылыми еңбекті [[Константин Сигизмундович Кирхгоф|Кирхгофф]] (1814) жариялады. Кейін ашу үдерісі ашытқы жасушаларында ғана өтеді деген ұйғарым жасаған [[Луи Пастер|Л. Пастерге]] (1871), [[Юстус фон Либих|Либих]] ферменттер жасушалардың өмір сүруіндегі пайда болған өнім, ол жасушада да, олардан бөлек те қызмет атқарады деген қарсы пікір білдірді. Либихтің ғылыми көзқарасы [[Мария Михайловна Манасеина|М. Манассеина]] (1871), [[Эдуард Бухнер|Бухнер]] (1897) зерттеулерінде эксперимент жүзінде дәлелденді. Жасушаларда синтезделген ферменттер өзіне тән арнайы қызметтерін организмнің барлық мүшелерінде атқарады. Ферменттік қасиет, негізінен глобулалық құрылымдағы ақуыздарға тән екені белгілі. Бірақ, қазіргі кезде кейбір фибриллалық ақуыздар да ([[актин]], [[миозин]]) катализдік белсенділік көрсететіні анықталды. == Ферменттердің қасиеттері == Ферменттер өз әсерін өте аз мөлшерде катализаторға ұқсас жүргізеді. Фермент өзінің әсер етуші заты – субстратпен (S) ферменттік реакция жүргенде фермент-субстраттық кешен (аралық зат) түзеді. Бұл кешеннің қызметі өте күрделі, ол [[субстрат]] пен фермент молекулалары конформациясы мен [[энергия]]сын және химиялық байланыстарын өзгертеді. Реакция өткен соң фермент-субстраттық кешен жаңа қалыпқа ауысып, фермент-реакция өнімі кешеніне айналады. Содан кейін ол фермент және реакция өніміне (Р) жекеленіп бөлінеді: :S + E → S·E → EP → E + P Ферменттердің катализдік ерекшелігіне келесі қасиеттері жатқызылады: * Барлық ферменттер глобулярлы нәруыз болып табылады. * Ферменттер жайында ақпарат, басқа да нәруыздар секілді ДНҚ-да сақталған. *Фермент өздігінен жаңа реакция жүргізбейді. Ол тек термодинамикалық мүмкін реакцияны ғана жүргізеді. Реакция барысында активтендіру энергиясы төмендейді. Реакцияның үлкен кедергі энергиясын сатылап бөліп, төмендету және активтендіру энергиясын жоғарлату арқылы реакция жылдамдығын жоғарлатады. *Фермент басталған реакцияның бағытын өз бетінше өзгерте алмайды. Ол бір ғана реакция өнімі түзілуі бағытында жұмыс істейді. Мысалы, глюкокиназа глюкозадан тек глюкоза-6-фосфат түзілуін жүргізеді. *Фермент қатысатын реакция қайтымды болса, ол реакцияны екі бағытта да жүргізе алады. Мысалы, көмірсулардың гликолиздік ыдырауына қатысатын фосфогексо-изомераза, альдолаза, фосфоглицерат-киназа, фосфоглицератлидаза және т.б. * Ферменттің активтілігі pH ортаға, температураға және субстрактың концентрациясына байланысты өзгереді. * Ферменттер катализдік реакция энергиясының белсенділігін түсіреді. Ферменттерге өте зор талғамдылық қасиет тән. Әр фермент тек белгілі бір затқа, белгілі бір байланыс түріне әсер етеді. Мысалы, мальтоза қантын ыдырататын мальтаза ферменті басқа қанттарға эсер етпейді. Ферменттер әрекетінің негізінде үш түрлі әсер жатады: #жинақтау (концентрациялау әсері); #бағдарлау (ориентациялау) әсері; #көп бағытты катализ. Ферменттер алдымен ершндіден қоректі заттар субстратының әр түрлі молекулаларын талғап алып, оларды өз беткейіне жинақтайды, қоректі қорыту процесіне дайындайды, ал ферменттер олардың химиялық өзтерістерін тездетеді. Белоктар, [[майлар]], [[көмірсулар]] молекулаларының құрамындағы компоненттер көбінесе [[ангидридт]]ік байланыстар арқылы полимерлер түзеді. Бұл байланыстар ферменттердің әрекетімен су қосу арқылы (гидролиз) үзіледі. Сондықтан бұл процесті гидролиздік ыдырау, ал оны қамтамасыз ететін ферменттерді гидролазалар деп атайды. Ас қорыту жолында қоректік заттар түрлі микроорганизмдер ферменттерінің әсерімен биологиялык, өндеуден де өтеді. Ас қорыту жүйесінің айтарлықтай көлемді алдынғы бөлімдерінде (қарывда) және ішектің кеңіген соңғы бөлімдерінде (әсіресе бүйенде) алуан түрлі микроорганизмдер өздеріне қолайлы жағдай тауып (тұрақты жылулық, қажетті ылғалдылық, сілтілік не байтарап орта, мол және үздіксіз келіп тұратын қоректік заттар), тез көбейіп өседі де, қоректі тездетіп ыдыратуға көмектеседі. [[Өсімдік]] тектес азық құрамында организмде қиын қорытылатын және [[ас қорыту]] сөлдерінде ерімейтін заттарға бай клетчатка көп мөлшерде болады. Ал ас қорытатын [[сөл]]дер құрамында оны ыдырататын ферменттер болмайды. Сондықтан клетчатка тек [[микроорганизм]]дер ферменттерінің әсерімен қорытылады. Тоқ ішекте [[микроорганизм]]дер әрекетімен белоктар шіріп, майлар тотығып, [[көмірсулар]] ашиды, организмге қажет көптеген заттар (амин қышқылдары, дәрмендәрілер т.б.) түзіледі да, бұл молекулалардың өзара әрекеттесуін тездетеді. Ферменттердің бұл әрекетін жинақтау (концентрациялау) әсері деп атайды. Қоректік заттардың ыдырау процесі дұрыс жүру үшін фермент беткейіне жинақталған субстраттар молекулаларының белгілі аудандары бірбірімен жанасуы керек, демек олар бірінебірі бағдарлануы керек. Ферменттердің осындай бағдарлау әрекетінің әсерінен қоректік заттардың ыдырау процесі мыңдаған есеге шапшаңдайды. # Барлық ферменттер глобулярлы нәруыздар болып келеді. # Ферменттер туралы ақпарат басқа [[нәруыз]]дар сияқты [[ДНҚ]]-да кодталған. # Ферменттер [[катализатор]]дың қызметін атқарады. # Ферменттердің болуы реакцияның соңғы өнімінің [[табиғат]]ына әсер етпейді. # Ферменттер эффективті жұмыс жасайды, аз мөлшері субстраттың көп мөлшерін өнімге айналдырады. Мысалы, бір каталаза ферментінің [[молекула]]сы қалыпты дене температурасында бір секунд аралығында 600 мың [[сутегі]]нің [[асқын тотығу]]ының молекуласын су мен [[оттек]]ке ыдыратады. Орташа алғанда ферменттер бір секунд ішінде 1000 жуық реакцияларды катализдейді. Катализаторларсыз реакциялар миллион есе баяу жүретін еді. # Ферменттер жоғары және арнайы маманданған, бір фермент тек бір субстратты катализдейді. # Ферментпен катализдейтін реакция қайтымды болып келеді. == Ферменттердің классификациясы == # Оксиредуктаза - электрондардың тасымалын катализдейді, тотығу-тотықсыздану реакциялары. Мысалы, каталаза ферменті. # Трансфераза - функционалды топтардың және молекулалық қалдықтардың бір қосылыстан екінші қосылысқа тасымалдайды. Мысалы, фосфотрансфераза, аминотрансфераза. # Гидролаза - гидролитикалық ыдырау реакция жылдамдығын көбейтеді. Мысалы, пепсин, мальтаза т.б. # Лиазалар – [[молекула]]лар арасындағы химиялық байланыстарды [[гидролиз]] реакциясыз катализдейді,бір өнімнің ішінде қос байланысты түзеді. Субстратты ыдыратады және жаңа өнімді синтездейді. # Изомеразалар – бір субстрат молекуласының құрылымдық немесе кеңістіктік өзгерістерді катализдейді, изомерлі формалар түзіледі. # Лигазалар – синтез раекцияларын жылдамдатады, энергияңа бай байланыстарды ыдыратады. Изомеразалар – бір субстрат молекуласының құрылымдық немесе кеңістіктік өзгерістерді катализдейді, изомерлі формалар түзіледі. ==Құрылысы бойынша== Тірі организмде жүретін барлық процестер ферменттердің қатысуымен атқарылады. Олардың әсерімен қорек құрамындан күрделі заттар қарапайым қосылыстарға ыдырап, соңынан олардан осы организмге тән [[макромолекула]]лар түзіледі. Ферменттер құрылыс бойынша: біркомпонентті және екікомпонентті бөліп бөлінеді. Біркомпонентті фермент тек нәруыздан құралады, ал екікомпонентті фермент нәруызды және нәруызды емес бөліктер кіреді. Нәруызды бөлікті [[апофермент]] деп атайды, ал нәруызды емес бөлікті [[кофермент]] деп атайды. Коферменттердің рөлін: В1,В2,В5,В6 және т.б. [[витамин]]дер ойнай алады. == Ферменттер катализдейтін химиялық реакциялар == Ферменттер катализдейтін химиялық реакциялар түріне қарай 6 классқа бөлінеді: * Нөмірленген тізім элементі * Оксидоредуктазалар – тотығу-тотықсыздандыру реакцияларын катализдеді. * Трансферазалар - реакцияларда [[атом]]дар мен атомдар топтарын тасымалдайды. * Гидролазалар - судың қосылуымен химиялық байланыстарды үзеді * Лиазалар - субстратты [[гидролиз]]дік емес жолмен ыдыратып, қос байланыс түзу және керісінше [[реакция]]ларды катализдейді. # Изомеразалар – бір [[изомер]]дің екінші изомерге ауысуын тездетеді. * Лигазазалар - [[АТФ]] [[энергия]]сы арқылы екі әр түрлі қосылыстың конденсиациясын катализдеп, С−С, С−О, С− N , С−S байланысын құрады Фермент [[молекула]]сының ферменттік қасиетін анықтайтын бөлігін ферменттің активті орталығы деп атайды. Ферменттің активті орталығы субстратпен байланысуға және ыдыратып өзгертуге міндетті. Активті орталық бүйір радикалында функционалды тобы р [[амин қышқылдары]]ның қалдықтарынан түзіледі. Күрделі ферменттерде активті орталыққа амин қышқылдарынан басқа [[металл]] [[ион]]дары мен [[кофермент]]тер кіреді. Олар [[катализ]] процесінде маңызды қызмет атқарады. == Ферменттердің активті орталығында реакцияласуға қабілеті == Ферменттердің активті орталығында реакцияласуға қабілетті топтары бар мынандай амин кышқылдары кездеседі. * [[Цистеин]], оның кұрамында [[сульфгидриль]]дік топ - SН бар; * [[Серин]], оның құрамында [[гидроксиль]]дік топ - ОН бар; * [[Гистидин]], oның құрамында [[имидазол]] сақинасы бар; * [[Аспарагин]] қышқылы мен [[глутамин]] қышқылы, ол екеуінің құрамында екінші [[карбоксиль]]дік топ - СООН бар; * [[Триптофан]], құрамында [[индол]] сақинасы бар; * Гидрофобты амин қышқылдары, ондай амин қышқылдары құрамында субстраттың полярсыз учаскесіне жақын (туыс) гидрофобты (полярсыз) бүйір топтар болады. <ref>Қайырханов Қ.К. Жануарлар биохимиясы. –Алматы:«Ана тілі», 1993.</ref><ref>Сейтембетова А.Ж., Лиходий С.С. Биологиялық химия. –Алматы:«Білім», 1994.</ref><ref>Сеитов З.С. Биохимия.– Алматы: «Қазақ университеті», 2001.</ref> == ELISA == Иммуноферменттік талдау (ELISA) - бұл [[Энгвалл]] мен [[Перлманн]] [[1971]] жылы алғаш рет сипаттаған, жиі қолданылатын аналитикалық [[биохимия]]лық талдау. Талдау кезінде өлшенетін ақуызға қарсы антиденелерді қолдана отырып, сұйық сынамада лигандтың (көбінесе ақуыздың) бар-жоғын анықтау үшін ферменттік иммуноанализдің (ҚОӘБ) қатты фазалық түрі қолданылады. [[ИФА]] медицинада, [[өсімдік]] патологиясында және [[биотехнология]]да диагностикалық құрал, сонымен қатар әр түрлі салаларда сапаны бақылау құралы ретінде қолданылған. [[ИФА]]-ның ең қарапайым түрінде сыналатын үлгінің антигендері бетке бекітіледі. Содан кейін антигенді байланыстыра алатындай етіп сәйкес антидене бетіне жағылады. Бұл антидене ферментпен байланысады, содан кейін байланыссыз антиденелер жойылады. Соңғы сатыда құрамында фермент субстраты бар зат қосылады. Егер байланыстыру болса, келесі реакция анықталатын сигнал шығарады, көбінесе түс өзгереді. ИФA жүргізу белгілі бір антигенге тән кем дегенде бір [[антидене]]ні қамтиды. Белгісіз мөлшердегі антигені бар үлгі қатты тіреуішке (әдетте полистирол микробитерлік тақтаға) арнайы емес (беткі қабатқа адсорбциялау арқылы) немесе арнайы (сол антигенге тән басқа антиденені ұстап алу арқылы) «сэндвичте» иммобилизденеді. «ИФА). Антиген иммобилизацияланғаннан кейін антигенмен комплекс түзетін анықтайтын антидене қосылады. Анықтау антиденесін ферментпен ковалентті байланыстыруға болады немесе өзін биоконьюгация арқылы ферментпен байланысқан екіншілік антиденемен анықтауға болады. Әрбір қадамның арасында табақша арнайы жуылмаған ақуыздарды немесе антиденелерді жою үшін жұмсақ жуғыш зат ерітіндісімен жуылады. Соңғы жуу кезеңінен кейін пластинаны ферментативті субстрат қосып, көрінетін сигнал шығару үшін дамытады, бұл үлгідегі антигеннің мөлшерін көрсетеді. Айта кету керек, ELISA қатаң «иммундық» талдаулардың орнына лигандты байланыстыратын талдаудың басқа түрлерін орындай алады, дегенмен бұл әдіс жалпы «иммуно» болған, себебі бұл әдіс жалпы қолданылған және дамыған. Техника негізінен қатты фазада иммобилизацияланатын кез-келген байланыстырғыш реагентті қажет етеді, ол дәнекерлеу реактивімен бірге арнайы байланыстырады және дұрыс мөлшерлеуге болатын сигнал жасау үшін ферментті қолданады. Жуу арасында тек лиганд пен оның байланыстырушы аналогтары қатты байланысқан немесе антиген-антиденелердің қатты фазамен әрекеттесуімен арнайы байланысқан немесе «иммуносорбцияланған» күйде қалады, ал арнайы емес немесе байланыспаған компоненттер шайылып кетеді. Жуғаннан кейін бірдей реакцияны (мысалы, кюветаны) қайта қолдануға болатын спектрофотометриялық ылғалды зертханалық талдаудың басқа форматтарынан айырмашылығы, ИФА тақталарында реакция өнімі пластинаның бір бөлігі болып табылатын қатты фазада иммуносорбцияланған және сондықтан оңай емес . == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{Stub}} [[Санат:Ферменттер]] [[Санат:Катализ]] [[Санат:Биомолекулалар]] [[Санат:Метаболизм]] 6bsbv44hebqgjlfj9454w1wztj7qxen 0 75587 3064608 3064297 2022-08-27T08:03:53Z Talgat D 122543 wikitext text/x-wiki '''Жауынбай Амантұрлыұлы Қараев''' (10 мамыр 1956 ж. туған., Сам-2 ауылы, Маңғыстау облысы, ҚазКСР) — білім беру жүйесін ақпараттандыру және оптимальжы басқару (математикалық кибернетика) саласындағы қазақстандық ғалым, физика – математика ғылымдарының кандидаты (1985ж.), педагогика ғылымдарының докторы (1995ж.), профессор (1996ж.). Акмеология ғылымдары академиясының корр.-мүшесі (Санкт-Петербург қ., 1995ж.), ХПБА академигі (Мәскеу қ. 2004ж.), ҚР ПҒА академигі (Алматы қ., 2015ж.) == Өмірбаяны == Жауымбай Амантұрлыұлы 1956 жылы 10 мамырда дүниеге келген. 1978 жылы [[Атырау мемлекеттік университеті|Гурьев педагогика институтының]] физика-математика факультетін үздік бітірген. 1978-1979 жылдары МГПИ матанализ кафедрасының оқытушысы болып жұмыс істеді. 1980-1982 жылдары ҚазКСР ҒА математика және механика институтында стажер-зерттеуші болды. 1982-1985 жылдары ҚазКСР ҒА ММИ аспирантурасында оқыды. 1985-1986 жылдары МГПИ аға оқытушысы болып жұмыс істеді. 1986-1989 жылдары Ы.Алтынсарин ат. ПҒҒЗИ информатика бөлімінің меңгерушісі. 1989-1992 жылдары Ы.Алтынсарин ат. ПҒҒЗИ директорының ғылым жөніндегі орынбасары. 1992-1998 жылдары Алматы қалалық біліктілікті арттыру институтының директоры. 1998-1999 ж. Ы.Алтынсарин ат. ҚБА-ның 1-ші вице-президенті. 1999-2000 жылдары-ҚР БҒМ Білім комитеті төрағасының орынбасары. 2000-2003 жылдары-ҚР БҒМ жалпы орта білім департаментінің директоры. 2003-2007 жылдары ҚазМемҚызПИ-де проректор қызметін атқарды. 2007-2010 жылдары Маңғыстау облысы әкімінің орынбасары қызметін атқарды. 2010-2012 жылдары "Нұр Отан"ХДП Маңғыстау филиалы төрағасының 1-орынбасары. 2012 жылы 14 маусымнан 30 қыркүйекке дейін ҚР Білім және ғылым министрінің кеңесшісі. 2012-2021 жылдары "Өрлеу "БАҰО" АҚ Басқарма төрағасының 1-орынбасары. 2021 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін Ы.Алтынсарин ат. ҰБА бас ғылыми қызметкері == Марапаттар == * "Қазақстан Республикасының Білім беру ісінің үздігі" (1994 ж.), * Ы.Алтынсарин (2006 ж.), * "Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін" (2016 ж.) төсбелгі, * "[[Құрмет ордені|Құрмет]]" ордені (2011 ж.), мерекелік медальдары == Жарияланымдар == 4 монография, 2 оқулық, 5 әдістемелік құрал, 150-ден астам ғылыми мақала, "үш өлшемді әдістемелік оқыту жүйесі"Педагогикалық технологиясының авторы. Оның жетекшілігімен 2 докторлық және 15 кандидаттық диссертациялар қорғалған. == Ғылыми қызметі == Ж.А. Қараевтың ғылыми қызметі 1982 жылы ҚазССР ҒА ММИ аспирантурасына түсуден басталды. 1985 жылы "Параболалық типтегі сызықтық жүктелген теңдеулердің коэффициенттерімен оптимальды басқару мәселелері" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғады. Ол алғаш рет жүктелген параболалық теңдеулермен сипатталған оңтайлы басқару мәселесін зерттеді. Ж.Караев Соболев кеңістігіндегі Математикалық физика теңдеуінің жаңа түрінің шектік есебінің жалпыланған шешімінің болуы мен бірегейлігі туралы теореманы дәлелдеді. Қарастырылып отырған мәселенің оңтайлылығының қажетті және жеткілікті шарттарын теоремалар түрінде негіздеді. Алынған ғылыми нәтижелер жылу процестерін оңтайлы басқару, мелиорация және экология мәселелерін шешуде маңызды қолданбалы мәндерге ие. Ж.Қараев зерттелетін мәселені сандық әдіспен шешу алгоритмін әзірледі. 1986 жылы ҚазССР Білім беру министрлігі Ж.Қараевты Ы.Алтынсарин ат. ПҒҒЗИ-ға қайта бөліп, информатика бөлімінің меңгерушісі қызметіне тағайындады. "Мектеп оқушыларын компьютерлік сауаттылықпен қамтамасыз ету" Бүкілодақтық жобасын ҚазКСР-да іске асыру мақсатында информатика және ЕТ оқыту әдістемесі бөлімі құрылды. Бөлімнің жұмысына тікелей ҚазКСР оқу-ағарту министрлігі жетекшілік етті (1986-1988жж.) Ж. Қараевтың педагогика ғылымы саласындағы ғылыми жетістіктері осы жылдары мынадай нәтижелермен сипатталады. № Қазақ тілінде 10-11 сынып үшін информатика сабақтарын әзірлеу. 7-9 сыныптарға арналған информатика оқулықтарын дайындау, сондай-ақ "ЭЕМ және программалау элементтері", "Компьютерді оқыту процесіне пайдалануға кіріспе", "Информатикадан есептер жинағы" және т. б. 5 әдістемелік құралдарын дайындады. № 1995 жылы "Компьютерлік оқыту технологиясын қолдану жағдайында оқушылардың танымдық қызметін жандандыру" атты докторлық диссертациясын сәтті қорғады (ҚР-дағы білімді ақпараттандыру тақырыбындағы алғашқы докторлық диссертация). № Оның басшылығымен 10 кандидаттық диссертация қорғалды және 70-тен астам ғылыми мақалалар дайындалды. Ол "Білім және еңбек" ғылыми-көпшілік журналында 1987 жылдан 1990 жылға дейін тұрақты жұмыс істейтін "ЭЕМ мектебі" айдарын жүргізді. Бұл жұмыс 50-ден астам ғылыми-көпшілік мақалалар түрінде жүзеге асырылды және журнал оқырмандары арасында үлкен танымалдыққа ие болды. Ж. Қараевтың басшылығымен ҚР бірінші орта білім беру МЖМБС (1998ж.) әзірленіп, бекітілді. "Оқу бағдарламаларын, оқулықтар мен ОӘК элементтерін әзірлеу мен сараптауға қойылатын дидактикалық талаптар" түрінде ҚР жаңа буын оқулықтарын дайындаудың ғылыми негіздері әзірленді. Проф. Ж. Караев ҚР мектептерінің тәжірибесіне оқытудың үш өлшемді әдістемелік жүйесінің авторлық технологиясын әзірлеп, енгізді. Білім беруді дамытудың аталмыш тренді бойынша (оқу процесін технологияландыру) 4 монография дайындалды, 5 кандидаттық және 2 докторлық диссертация қорғалды. Авторлық технологияның ғылыми негіздері мен практикалық маңыздылығы Қазақстан Республикасының алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындары мен Ресей, Германия, Оңтүстік Корея, Испания, Франция ғылыми орталықтарының семинарларында баяндалып, осы елдердің жетекші ғалымдары мақұлдады. Қазіргі уақытта проф. Ж.Караев педагогикалық ғылымды дамытудың маңызды және перспективалы бағытымен – STEM-тәсіл негізінде орта білім беру жүйесін жаңғырту мәселелерімен айналысады. Осы мәселе бойынша Ж.Қараев бірнеше ғылыми мақалалар жариялап, "STEM-тәсіл негізінде орта білім беру жүйесін трансформациялаудың дидактикалық негіздері" монографиясын дайындады <ref>"ҚАЗАҚСТАН ҒАЛЫМДАРЫ" энциклопедия, -Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2013ж., 2-том, 38-страница, ISBN 978-601-7472-16-0 </ref> <ref>"КТО есть КТО в Казахстане", БИОГРАФИЧЕСКАЯ ЭНЦИКЛОПЕДИЯ, 2010-2011. Издание одиннадцатое, дополненное, Алматы, 2010г., стр.530 </ref> <ref> "МАҢҒЫСТАУ МҰҒАЛІМДЕРІ", энциклопедия, изд. АРЫС, Алматы, 2013ж. стр. 269. </ref> <ref> "Выдающиеся деятели науки и культуры россии", энциклопедия, Сост., вступит. ст., прил. М.В. Бахтина. – М.: «Энциклопедист-максимум», 2019. – 1 100 с., ISBN 978-5-98857-117-1, Москва, 2019г.стр.382. </ref> <ref> Статья: "Karaev Zh.A., Kobdikova Zh.U., Relevance of the use of learning technology in the educational process",GESELLSCHAFT UND PERSÖNLICHKEIT, SOCIETY AND PERSONALITY, ОБЩЕСТВО И ЛИЧНОСТЬ, Вестник международного цента образования и научной тнформации в Германии, выпуск 1.2020г., стр.9 </ref>. ==Дереккөздер== {{Дереккөздер}} {{wikify}} [[Санат:1956 жылы туғандар]] [[Санат:Педагогика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Профессорлар]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Атырау мемлекеттік университеті түлектері]] {{Stub}} p1z0or7f62llc9zqcmza7mq9rf6z3mr 3064641 3064608 2022-08-27T10:30:23Z Ерқанат Рыскулбеков 70798 [[Арнайы:Үлесі/Talgat D|Talgat D]] ([[Қатысушы талқылауы:Talgat D|талқылауы]]) істеген нөмір 3064608 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]] wikitext text/x-wiki '''Жауынбай Амантұрлыұлы Қараев''' (10 мамыр 1956 ж. туған., Сам-2 ауылы, Маңғыстау облысы, ҚазКСР) — білім беру жүйесін ақпараттандыру және оптимальжы басқару (математикалық кибернетика) саласындағы қазақстандық ғалым, физика – математика ғылымдарының кандидаты (1985ж.), педагогика ғылымдарының докторы (1995ж.), профессор (1996ж.). Акмеология ғылымдары академиясының корр.-мүшесі (Санкт-Петербург қ., 1995ж.), ХПБА академигі (Мәскеу қ. 2004ж.), ҚР ПҒА академигі (Алматы қ., 2015ж.) == Өмірбаяны == Жауымбай Амантұрлыұлы 1956 жылы 10 мамырда дүниеге келген. 1978 жылы [[Атырау мемлекеттік университеті|Гурьев педагогика институтының]] физика-математика факультетін үздік бітірген. 1978-1979 жылдары МГПИ матанализ кафедрасының оқытушысы болып жұмыс істеді. 1980-1982 жылдары ҚазКСР ҒА математика және механика институтында стажер-зерттеуші болды. 1982-1985 жылдары ҚазКСР ҒА ММИ аспирантурасында оқыды. 1985-1986 жылдары МГПИ аға оқытушысы болып жұмыс істеді. 1986-1989 жылдары Ы.Алтынсарин ат. ПҒҒЗИ информатика бөлімінің меңгерушісі. 1989-1992 жылдары Ы.Алтынсарин ат. ПҒҒЗИ директорының ғылым жөніндегі орынбасары. 1992-1998 жылдары Алматы қалалық біліктілікті арттыру институтының директоры. 1998-1999 ж. Ы.Алтынсарин ат. ҚБА-ның 1-ші вице-президенті. 1999-2000 жылдары-ҚР БҒМ Білім комитеті төрағасының орынбасары. 2000-2003 жылдары-ҚР БҒМ жалпы орта білім департаментінің директоры. 2003-2007 жылдары ҚазМемҚызПИ-де проректор қызметін атқарды. 2007-2010 жылдары Маңғыстау облысы әкімінің орынбасары қызметін атқарды. 2010-2012 жылдары "Нұр Отан"ХДП Маңғыстау филиалы төрағасының 1-орынбасары. 2012 жылы 14 маусымнан 30 қыркүйекке дейін ҚР Білім және ғылым министрінің кеңесшісі. 2012-2021 жылдары "Өрлеу "БАҰО" АҚ Басқарма төрағасының 1-орынбасары. 2021 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін Ы.Алтынсарин ат. ҰБА бас ғылыми қызметкері == Марапаттар == * "Қазақстан Республикасының Білім беру ісінің үздігі" (1994 ж.), * Ы.Алтынсарин (2006 ж.), * "Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін" (2016 ж.) төсбелгі, * "[[Құрмет ордені|Құрмет]]" ордені (2011 ж.), мерекелік медальдары == Жарияланымдар == 4 монография, 2 оқулық, 5 әдістемелік құрал, 150-ден астам ғылыми мақала, "үш өлшемді әдістемелік оқыту жүйесі"Педагогикалық технологиясының авторы. Оның жетекшілігімен 2 докторлық және 15 кандидаттық диссертациялар қорғалған. == Ғылыми қызметі == Ж.А. Қараевтың ғылыми қызметі 1982 жылы ҚазССР ҒА ММИ аспирантурасына түсуден басталды. 1985 жылы "Параболалық типтегі сызықтық жүктелген теңдеулердің коэффициенттерімен оптимальды басқару мәселелері" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғады. Ол алғаш рет жүктелген параболалық теңдеулермен сипатталған оңтайлы басқару мәселесін зерттеді. Ж.Караев Соболев кеңістігіндегі Математикалық физика теңдеуінің жаңа түрінің шектік есебінің жалпыланған шешімінің болуы мен бірегейлігі туралы теореманы дәлелдеді. Қарастырылып отырған мәселенің оңтайлылығының қажетті және жеткілікті шарттарын теоремалар түрінде негіздеді. Алынған ғылыми нәтижелер жылу процестерін оңтайлы басқару, мелиорация және экология мәселелерін шешуде маңызды қолданбалы мәндерге ие. Ж.Қараев зерттелетін мәселені сандық әдіспен шешу алгоритмін әзірледі. 1986 жылы ҚазССР Білім беру министрлігі Ж.Қараевты Ы.Алтынсарин ат. ПҒҒЗИ-ға қайта бөліп, информатика бөлімінің меңгерушісі қызметіне тағайындады. "Мектеп оқушыларын компьютерлік сауаттылықпен қамтамасыз ету" Бүкілодақтық жобасын ҚазКСР-да іске асыру мақсатында информатика және ЕТ оқыту әдістемесі бөлімі құрылды. Бөлімнің жұмысына тікелей ҚазКСР оқу-ағарту министрлігі жетекшілік етті (1986-1988жж.) Ж. Қараевтың педагогика ғылымы саласындағы ғылыми жетістіктері осы жылдары мынадай нәтижелермен сипатталады. № Қазақ тілінде 10-11 сынып үшін информатика сабақтарын әзірлеу. 7-9 сыныптарға арналған информатика оқулықтарын дайындау, сондай-ақ "ЭЕМ және программалау элементтері", "Компьютерді оқыту процесіне пайдалануға кіріспе", "Информатикадан есептер жинағы" және т. б. 5 әдістемелік құралдарын дайындады. № 1995 жылы "Компьютерлік оқыту технологиясын қолдану жағдайында оқушылардың танымдық қызметін жандандыру" атты докторлық диссертациясын сәтті қорғады (ҚР-дағы білімді ақпараттандыру тақырыбындағы алғашқы докторлық диссертация). № Оның басшылығымен 10 кандидаттық диссертация қорғалды және 70-тен астам ғылыми мақалалар дайындалды. Ол "Білім және еңбек" ғылыми-көпшілік журналында 1987 жылдан 1990 жылға дейін тұрақты жұмыс істейтін "ЭЕМ мектебі" айдарын жүргізді. Бұл жұмыс 50-ден астам ғылыми-көпшілік мақалалар түрінде жүзеге асырылды және журнал оқырмандары арасында үлкен танымалдыққа ие болды. Ж. Қараевтың басшылығымен ҚР бірінші орта білім беру МЖМБС (1998ж.) әзірленіп, бекітілді. "Оқу бағдарламаларын, оқулықтар мен ОӘК элементтерін әзірлеу мен сараптауға қойылатын дидактикалық талаптар" түрінде ҚР жаңа буын оқулықтарын дайындаудың ғылыми негіздері әзірленді. Проф. Ж. Караев ҚР мектептерінің тәжірибесіне оқытудың үш өлшемді әдістемелік жүйесінің авторлық технологиясын әзірлеп, енгізді. Білім беруді дамытудың аталмыш тренді бойынша (оқу процесін технологияландыру) 4 монография дайындалды, 5 кандидаттық және 2 докторлық диссертация қорғалды. Авторлық технологияның ғылыми негіздері мен практикалық маңыздылығы Қазақстан Республикасының алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындары мен Ресей, Германия, Оңтүстік Корея, Испания, Франция ғылыми орталықтарының семинарларында баяндалып, осы елдердің жетекші ғалымдары мақұлдады. Қазіргі уақытта проф. Ж.Караев педагогикалық ғылымды дамытудың маңызды және перспективалы бағытымен – STEM-тәсіл негізінде орта білім беру жүйесін жаңғырту мәселелерімен айналысады. Осы мәселе бойынша Ж.Қараев бірнеше ғылыми мақалалар жариялап, "STEM-тәсіл негізінде орта білім беру жүйесін трансформациялаудың дидактикалық негіздері" монографиясын дайындады<ref>"ҚАҚАСТАН ҒАЛЫМДАРЫ" энциклопедиялық анықтамалық, -Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2013ж., 2-том, 38-бетте, ISBN 978-601-7472-16-0 </ref> <ref>"КТО есть КТО в Казахстане", БИОГРАФИЧЕСКАЯ ЭНЦИКЛОПЕДИЯ, 2010-2011. Издание одиннадцатое, дополненное, Алматы, 2010г., стр.530 </ref> <ref> "МАҢҒЫСТАУ МҰҒАЛІМДЕРІ", энциклопедия, изд. АРЫС, Алматы, 2013ж. стр. 269. </ref> <ref> "Выдающиеся деятели науки и культуры россии", энциклопедия, Сост., вступит. ст., прил. М.В. Бахтина. – М.: «Энциклопедист-максимум», 2019. – 1 100 с., ISBN 978-5-98857-117-1, Москва, 2019г.стр.382. </ref> <ref> Статья: "Karaev Zh.A., Kobdikova Zh.U., Relevance of the use of learning technology in the educational process",GESELLSCHAFT UND PERSÖNLICHKEIT, SOCIETY AND PERSONALITY, ОБЩЕСТВО И ЛИЧНОСТЬ, Вестник международного цента образования и научной тнформации в Германии, выпуск 1.2020г., стр.9 </ref>. ==Дереккөздер== {{Дереккөздер}} {{wikify}} [[Санат:1956 жылы туғандар]] [[Санат:Педагогика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Профессорлар]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Атырау мемлекеттік университеті түлектері]] {{Stub}} 8ojgjvnp23pxsbkho3mnfmmb9ug92l6 0 78086 3064575 3021437 2022-08-27T07:07:21Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Шөл зонасы''' [[Каспий теңізі]] жағалауынан [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]] тауының етегіне дейін созылады. Шөл зонасының жалпы көлемі 120 млн га, республика аумағының 44%-ына жуығын алады. Бұл зонада негізінен құмды және сазды шөлдер кең тараған. Тасты шөлдер Қазақстанға тән емес, бұлар тек шағын үлескілерде кездеседі. Шөлдің климаты тым континентті және аса құрғақ . Жалпы жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 200 мм-ден аспайды. Шөлдің кейбір аудандарында жылдық жауын-шашын 100 мм-ге де жетпейді. Жазда жаңбыр өте сирек жауады. Жауын-шашынның көбі көктемде түседі. Қысы суық. Аяз -40°С-қа дейін жетеді. Жазы өте ыстық, қапырық әрі құрғақ. Шілденің орташа температурасы солтүстігінде 24° -26°С, оңтүстігінде 28° -30°С. Құм бетінде температура жазда 70°С-қа дейін қызады. Осының бәрі буланудың көп болуына септігін тигізеді. Көктемде еріген қарсуымен толығатын қазаншұңқырлар мен ойыстар жазда кеуіп кетеді. Олардың түбінде қалың тұз қабыршақтары пайда болып, ондай жерлерде ешқандай өсімдіктер өспейді. [[Сурет:Lake Balkhash.jpg|thumb|Балқаш]] ==Жер асты суы== Шөл зонасының ауасы құрғак әрі жауын-шашын мөлшері аз болғандықтан, жергілікті өзендері жоқ. Тек қана шөл зонасынан тыс [[Жайық]], [[Жем]], [[Сырдария]], [[Сарысу (өзен)|Сарысу]], [[Шу]], [[Талас]], [[Іле]], [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]], т.б. басталатын өзендер бар. Ол өзендер шөл арқылы аққандықтан, суының көбі булануға немесе суаруға кетеді де, кейде сағасына жете алмайды. Осыған байланысты шөлде терең орналасқан жер асты суының зор маңызы бар. Ондағы халықты ауыз сумен камтамасыз етуде және мал суару үшін терең жер асты суының алатын орны ерекше. Шөл зонасының астында [[Қызылқұм ойысы|Қызылқұм]], [[Шу]]-Сарысу, Оңтүстік [[Балқаш]], [[Сырдария]], [[Бетпақдала]], [[Маңғыстау]], [[Каспий]] маңы сияқты ең ірі артезиан алаптары жатыр. Шөл зонасы солтүстік және оңтүстік болып екіге бөлінеді. Солтүстік шөлдерде [[Үстірт]] және [[Тұран]] ойпатының солтүстік жартысы, Бетпақдала үстірті, Мойынқұм, Балқаш маңы құмдары жатады. Ал оңтүстік шөлдерге Үстірттің оңтүстігі мен Қызылқұмды қамтитын [[Тұран]] ойпатының оңтүстік жартысы жатады. Шөлдің оңтүстігінде жеңіл саздақтың үстіне қалыптасқан қоңыр топырақ тараған. Қоңыр топырақтың ашық қызғылт топырақтан түсі бөлек және құрамында шіріндісі аз (2,5%-ға дейін). Шөлдің оңтүстігінде сұр-қоңыр топырақ басым. Оның құрамында шірінді тіптен аз (1,0-1,2%). Сұр қоңыр топырақ минералды заттарға бай болғандықтан, құнарлы келеді. Мұндай топырақты жерді суарса және тыңайтқыштар қолданылса, мақтадан, бидайдан, бау-бақшадан көп өнім алуға болады. == Климаты == Қазақстан шөлдері жазының құрғақ, ыстық, қысының суық әрі қары жұқа болуымен ерекшеленді. Шілденің орташа айлық температурасы +25°С және +28°С аралығында ауытқиды. Жазда көлеңкедегі күндізгі температура 70°С-қа дейін жетеді. Ол өз кезегінде буланудың мөлшерін арттырады. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері - 100-150 мм, ылғалдану коэффиценті - 0,12-0,15. Жауын-шашынның аз түсуі мен салыстырмалы ылғалдылықтың төмен болуы өсімдіктерге, әсіресе гүлдеп келе жатқан мақтаға жағымсыз әсер ететін ыстық желдердің дамуына жағдай тудырады. Жауын-шашынның басым бөлігі ерте көктемде түсетіндіктен, шөл өсімдіктері гүлдеп, дала ландшафтысын еске түсіреді. Еріген қар суына толған қазаншұңқырлар мен ойыстарда пайда болатын көл сулары жазда буланып кететіндіктен, табанында ешбір өсімдік өспейтін қалың тұз қабыршақтары түзіледі. == Топырағы == Қоңыржай белдеудің шөл зонасының солтүстігінде шөлдің қоңыр, ал оңтүстігінде шөлдің қоңыр сұр топырақтары басым. Бұл топырақтар шымды қабаттың болмауымен, қарашіріктің аз болуымен, сирек жағдайда сортаң және сорлы болуымен ерекшеленеді. '''Тақырлар'''. Шөлдерге тән түзілімнің бірі тақырлар болып табылады. Ол - көп бұрышты жарықтарға бөлшектенген, беті тегіс, сазды телімдер. Тақыр топырағының бетін сирек өсетін жусан, бұйырғын, кей жерлерін қара сексеуіл мен жыңғыл жауып жатады. ==Құмды шөлдер== Құмды шөлдер бүкіл шөл зонасының үштен біріне жуығын алып жатыр. Олардың ең ірілеріне [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], [[Арал қарақұмы]], [[Мойынқұм]], [[Сарыесік]]. [[Атырау]] және [[Каспий маңы ойпаты]]ның құмдарын (Нарын, Тайсойған, Қарақұм, т.б.) жатқызуға болады. Мұндағы құмдар ондаған мың жылдар бұрын осы жердегі өзендер мен көлдердің орнында пайда болған. Кейін желдің әсерінен бұл құмдардан шағылдар, қырқалар, төбелер түзілген. Құмға су жақсы сіңеді және одан аз буланады. Әдетте, тек құмның беткі қабаты ғана құрғайды, ал оның астыңғы қабаттары әр уакытта ылғалды келеді. Сондықтан аз ғана тереңдікте ішуге жарайтын еспе суы болады. Көшпелі құмдарда топырақ жамылғысы жоқ дерлік. Топырақ қабаты кырқалар мен төбелерде, борпылдак құмды қырқалардың аралығында, қазаншұңқырлар мен жазық жерлерде құмайтты, қоңыр және сұр қоңыр топырақты болып келеді. Еспе суы жер бетіне таяу жатқан жерлерде дәнді дақылдар мен бақша дақылдарын егуге болады. ==Құмды шағылдар== Құмды шағылдар мен төбелерде астық тұқымдастардан бозға ұқсас селеу тараған. Мұның тамыры ұзын болады, ол құмды бекітеді. Бекіген құмдарда көктемде селеу, [[өлеңшөп]], құмның [[боз жусаны]], құм бетегесі, [[еркекшөп]], құмның жабайы сұлысы, [[қоңырбас]], құм түймедағы, [[құмаршық]] жақсы өседі. Жазда барлық шөп өсімдіктері қурап кетеді. Қазақстанның оңтүстігіндегі [[Сырдария]] аңғарында, Батыс Тянь-Шаньдағы Қаратау бөктеріндегі шөлдерде дермене жусаны сақталған. Ол Қазақстанда ғана өседі. [[Дермене]] жусанының ашылмаған жас гүлінен іш құртын (глист) түсіретін сантонин дәрісі жасалады. Дермене «Қазақстанның Қызыл кітабына» енгізілген. Шөл өсімдіктері табиғат жағдайларына қарай бейімделген. Бұл — олардың ерекшеліктерінің бірі. Ылғалды тез жоғалтпау үшін жапырақтары тікенді қабыршыққа айналған немесе буланудан сақтайтын түктері болады. Құмдағы өсімдіктердің барлығының да тамыры ұзын. Құмды шөлдерде шөпті өсімдіктерден басқа жүзгін, Құм қарағаны, теріскен сияқты бұталар да өседі. Бұл бұталар онша биік болмайды және жапырактары да аз. Шөлдерде ағаш тектес өсімдіктерден ақ және қара сексеуіл өседі. Ақ сексеуіл құмды жерде, кара сексеуіл сортаң топырақты жерде өседі. ==Сазды шөлдер== [[Сурет:Elaeagnus commutata USDA.jpg|thumb|Жиде]] Сазды шөлдер құмды шөлдердің арасында немесе соларға жапсарлас жатады. Ең ірі сазды шөл - [[Үстірт]], [[Бетпақдала]] және [[Сырдария]] өзенінің оңтүстік жағалары. Үстірттің ойпаң жерлерін тұзды көлдер, cop, сортаң және тақыр алып жатыр. Олардың қалыптасуындағы басты рөлді жер бетіндегі ағын сулар аткарады. Үстірттің негізгі топырағы коңыр, көп жағдайда сортаң. Мұндағы негізгі өсімдік [[жусан]], бұйырғын мен баялыш. Қара сексеуілдің қалың бұталары кездеседі. Кейбір ойпаң жерлерде селеу, [[Қоңырбас]] өседі. Бетпақдалада Үстірттегі сиякты, көктемде тез өсіп жетіліп, қурап қалатын эфемерлер өседі. ==Тастақ немесе тасты шөлдер== Тастақ немесе тасты шөлдер Қазақстанда онша көп емес. Мұндай шөлдер Сарыарканың оңтүстігінде, Бетпақдаланың шығысында және Үстіртте кездеседі. Тастақ шөл дердің өсімдігі құрамы жағынан көршілес жатқан шөлдің өсімдіктеріне ұқсас.Онда ішуге жарайтын әлсіз минералданған жарықшақты-еспе сулар кездеседі. Жер бетіне шығып жатқан жартастарда қыналар өседі. Өсімікдтердің таралуына әсер ететін басты жағдай - тасты шөлдің қоңыр сұр топырағының қабаттарында гипстің жиналуы. Көптеген өсіміктердің өсіп-өнуіне мүмкінідк бермейтін гипсті қабат топырақ құрамындағы саз бен құмды жыныстардың ұсақ бөлшектерін желімдеп қатырып тастайды. Тығыз қабыршақты тасты шөл топырағында кең тараған өсімдіктердің қатарына баялышты, көкпекті тасбұйырғынды, сұр, тұран және майқара жусандар мен теріскендерді жатқызуға болады. ==Өсімдіктері== Шөл зонасындағы өзен аңғарларында өсетін ерекше өсімдіктер бар. Мұнда әр түрлі өсімдіктерден құралған қалың бұталар өседі. Оны [[тоғай]] деп атайды. Тоғай әсіресе Сырдария, Шу мен Іле және т.б. өзендердің аңғарларына тән. Суға жақын жердегі тоғайларда қамыс, қоға кездеседі. Өзен арнасынан қашығырақта биік бұталар - [[шеңгел]], [[тал]], тікенекті жиде, [[шырғанақ]], арнаның құрғақ жерлерінде [[жыңғыл]] өседі. Жыңғылдың жапырақтары қызғылт, гүлі ақ болады. Жантақ және басқа тамыры ұзын, тереңге кететін өсімдіктер де бар. [[Сурет:Canis lupus 265b.jpg|thumb|Қасқыр]] ==Жануарлары== Шөлдің жануарлар дүниесі өзгеше. Онда өмір сүруге жылан мен кесірткенің аздаған түрі ғана бейімделген. Кесірткеден көп тарағаны: құмды және құлақты агамалар, жұмырбас кесірткелер. Жыландардың ішінде сылдырмақты жыландар тұқымдастарының өкілі: дала айдаһарлары, оқ жыландар мен қалқан тұмсықтылар бар, сондай-ақ тасбақалар, кірпілер де кездеседі. Қазақстанның оңтүстік шөлдерінде улы өрмекші тәріздестерден - [[шаян]], бүйі, [[қарақұрт]] кездеседі. Мұнда бұзаубастар да бар. Бетпақдалада, Үстіртте және Балқаштың оңтүстігіндегі шөлдерде тұяқтылардан - ақбөкендер мен қарақұйрықтар кездеседі. Шөл зонасында [[қосаяқ]], [[саршұнақ]], құм тышқаны тәріздес кеміргіштер де көп. Жылдың қолайсыз мезгілдерінде олар індеріне кіріп, ұйқыға кетеді. Өзен бойындағы ну тоғайларда [[қабан]], мәлін, [[қасқыр]] мекендейді. Құстардан шөлде [[азия торғайы]], [[кішкентай торғай]], [[copтaң]], [[жер торғайы]], [[айдарлы торғай]], [[сексеуіл жорға торғайы]], [[шөл торғайы]] бар. Жырткыш құстардан [[жамансары]] мен [[жұртшы]] кездеседі. Тоғайларда - [[сауысқан]], [[Қарға]], [[сұр кекілік]], [[қырғауыл]] болады. Көлдер мен Сырдария бойында [[үйрек]], [[қаз]], [[шағала]], [[бірқазан]], [[аққұтан]] бар. Шөл зонасында [[Барсакелмес]] Және Үстірт мемлекеттік қорықтары ұйымдастырылған.<ref>Қазақстанньң физикалық географиясы, Алматы: Атамұра, 2008. ISBN 9965-34-809-Х</ref> == Тоғайлы орман шоқтары == Оңтүстік Қазақстанның өзент аңғарларында кең таралған. Тораңғыдан, теректің басқа да түрлерінен, жидеден, талдан, шырмалып өсетін өсімдіктерден тұратын тығыз қолайлы ормандар өтуге қиын болуымен ерекшеленді. Онда орта азия қабаны, шибөрі, қамыс мысығы, жерсіндірілген ондатр мекендейді. Қырғауылдар кездеседі. Жарғанат, сона, шыбын, маса, көбелек сияқты жәндіктерге бай. ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Табиғат зоналары}} [[Санат:Шөлдер]] [[Санат:Климаттық аймақтар]] gkaoblmpwfe7z0ldq04m6j4vdsp4xht 0 81882 3064522 2051328 2022-08-27T04:35:03Z НазеркеАмидулла21НЗМ 118829 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ wikitext text/x-wiki '''Тұрақтандыру''' - физикалық шаманың мәнін мүмкін мәндердің тар аралығында ұстап тұру.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} {{wikify}} [[Санат:Физика]] {{Stub}} pjvekv5daz5sgy7j7njt9vftwzve6gz 0 97020 3064626 386002 2022-08-27T08:39:17Z Салиха 17167 Removed redirect to [[Керей (тайпа)]] wikitext text/x-wiki * [[Керей (өзен)|Керей]] – [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі алабындағы өзен. * [[Керей (көл)|Керей]] – [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлі алабындағы ағынсыз тұзды көл. * [[Керей (тайпа)|Керей]] – қазақ құрамындағы көне тайпалардың бірі. {{айрық}} lg7o1bqr1a160uhxdc1h9ig5ffrns2j 0 102800 3064509 3062663 2022-08-26T20:42:53Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Түркістан облысы */ wikitext text/x-wiki [[Қазақстан|Қазақстан Республикасында]] [[облыс]]тық маңызы бар қалаға халық саны 50 мың адамнан артық өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымы дамыған ірі экономикалық және мәдени орталықтар жатады ([http://www.epravo.kz/urist/index.php?SECTION_ID=177&ELEMENT_ID=1724 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы туралы 1993 жылғы 8 желтоқсандағы № 2572-XII Қазақстан Республикасының Заңы (орысша мәтіні)]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). == Облыстық маңызы бар қалалар тізімі == === [[Абай облысы]] === # [[Семей]] # [[Курчатов]] === [[Ақмола облысы]] === # [[Көкшетау]] # [[Қосшы]] # [[Степногорск]] === [[Ақтөбе облысы]] === * [[Ақтөбе]] === [[Алматы облысы]] === * [[Қонаев (қала)|Қонаев]] === [[Атырау облысы]] === * [[Атырау]] === [[Батыс Қазақстан облысы]] === * [[Орал]] === [[Жамбыл облысы]] === * [[Тараз]] === [[Жетісу облысы]] === # [[Талдықорған]] # [[Текелі]] === [[Қарағанды облысы]] === # [[Қарағанды]] # [[Балқаш]] # [[Приозерск]] # [[Саран]] # [[Теміртау]] # [[Шахтинск]] === [[Қостанай облысы]] === # [[Қостанай]] # [[Арқалық]] # [[Лисаковск]] # [[Рудный]] === [[Қызылорда облысы]] === # [[Қызылорда]] # [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] === [[Маңғыстау облысы]] === # [[Ақтау]] # [[Жаңаөзен]] === [[Павлодар облысы]] === # [[Павлодар]] # [[Ақсу]] # [[Екібастұз]] === [[Солтүстік Қазақстан облысы]] === * [[Петропавл]] === [[Түркістан облысы]] === # [[Арыс]] # [[Кентау]] # [[Түркістан]] === [[Ұлытау облысы]] === # [[Жезқазған]] # [[Қаражал]] # [[Сәтбаев]] === [[Шығыс Қазақстан облысы]] === # [[Өскемен]] # [[Алтай (қала)|Алтай]] # [[Риддер]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан қалалары]] j2jb0vehzcuuv1kyt5nzi6kqqbgbn82 0 104572 3064613 2216988 2022-08-27T08:11:37Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Қырат |Атауы = Табақкеңтатыр |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = N |lat_deg =47 |lat_min =30 |lat_sec =41 |lon_dir = E |lon_deg =76 |lon_min =32 |lon_sec =02 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] |Тау жүйесі = |Пайда болған кезеңі = |Аумағы = 10800 |Ұзындығы = |Ені = |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 800-400 |Карта = |Позициялық карта 1 =Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Табақкеңтатыр''' – [[Балқаш]] көлінің солтүстігіндегі қырат. [[Тоқырау өзені|Тоқырау]] мен [[Ащыөзек (Балқаш алабы)|Ащыөзек]] өзендері аралығында. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] аумағыңда. Ауданы 10800 км². Абсолюттік биіктігі солтүстіктен оңтүстікке қарай аласарады ( 800-400 м). == Жер бедері == Рельефі жатық, ұсақ шокылы төбешікті келеді. == Өсімдігі == Сортаңды, кұнарсыз сұр топырақта баялыш, теріскен, бұйырғын, қара жусан, көкпек, сайларында шалғын шөп өседі.<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы) географиясы]] 6t284o4iqcx04obd7v2b0klpywhdhyz 0 108612 3064619 2901755 2022-08-27T08:29:15Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Керегетас көшесі''' Г. Потанин, [[Найзақара көшесі (Астана)|Найзақара]], Ә. Молдағұлова көшелерін қиып өтіп, [[Қарауыл көшесі (Астана)|Қарауыл]] көшесінде аяқталады. Ұзындығы - 1270 м. Бұрынғы атауы Н.Бауман көшесі. [[Керегетас (тау, Ақмола облысы)|Керегетас]] - [[Ерейментау таулары|Ерейментау тауының]] солтүстік-шығысында 27 шақырым жерде орналасқан тау. Ең биік жері - 461 м. Үзындығы оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай 7 шақырым.<ref>[[Астана]] көшелері. Құрастырушы: Е. Тілешев, [[О. Сүлейменов]]. [[Алматы]] [[2008]]. ISBN 9965-32-642-8</ref> == Дереккөздер == <references/> {{Суретсіз мақала}} == Сыртқы сілтемелер == *[http://maps.astana.kz/kz/gis.html Астана қаласының жоспар-кестесі анықтамалық онлайн картасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130116155141/http://maps.astana.kz/kz/gis.html |date=2013-01-16 }} {{ref-kk}}{{ref-en}}{{ref-ru}} [[Санат:Нұр-Сұлтан көшелері]] 05brlk8nccxoqglb1pfugoz8el298pz 3 122375 3064422 3064223 2022-08-26T12:30:24Z Malik Nursultan B 111493 /* «[[Қазақстан әнұраны]]» айрық бетін жоюға ұсыныс */ жаңа бөлім wikitext text/x-wiki {{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}} {{астынан}} == Кері байланыс == {{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді "ұрының арты қуыс" дегендей басқаша түсіндім. :''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06) ::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06) :::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06) == Мәліметті неге өшірдің? == <s>[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)</s> == Бұрыс белсенділік == <s>[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06) *Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)</s> == Үлгі:Кино→ |Жыл == Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:) Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06) :@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06) ::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) :::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) == Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? == Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06) :{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) ::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06): :::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06) == Тағы қате үлгі == [[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) :мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06) :мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06) * Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06) == Дереккөздерді жою вандализмге жатады == <s>[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&type=revision&diff=2949388&oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06) :Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06) :: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)</s> == Мақаланы жою себебі == Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06) :Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06) == Өңдемені өшіру == Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06) :Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06) == Имам Шамиль == Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06) :Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06) == Өндемені жою. == Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) :қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) :{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) :Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) == Жаңа бастама == Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз! Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06) :{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06) * Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06) * Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06) == Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын == Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi == Санат:Ергежейлі ғаламшарлар == Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06) :Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06) ::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06) :::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06) == Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы == Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: "Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы."--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06) :Саламатсыз, менен неге кешірім сұрап жатырсыз? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06) == Сіз әдейі істейсізбе? == Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06) :{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06) == Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз == [[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]] :{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06) <s><s>:: Сонда саған бір мақаланы дұрыстауға бес жыл да жетпейтін болды ма? Сен өзің неткен ұлу-адамсың! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:20, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)</s></s> == Разрешение на публикацию статьи == Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06) :{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06) ::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06) == Қорытынды шығару == <s>[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06) :Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06) ::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06) :::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)</s> == [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] == Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме? Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер. Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.). Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06) :Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды). Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06) == Админге тән емес салақтық == <s>[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06) :{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей. '''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06) * Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06) : {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)</s> == Үлгі:Шатастырмау == Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06) :Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06) == Беттерді жою туралы == * Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы * <s>Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана </s>* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы - Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06) :Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06) == Goodbye == Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06) == Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты == <s>[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06) :Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06) ::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: <s>шығаруың керексің</s> деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы <code>шығаруың керек</code> --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06) : Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06) ::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06) ::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)</s> == Қате үлгі == Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) == Үлгі:Боксшы == Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06) :{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06) ::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06) :::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06) == [[Украин тілі]] == «[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06) :Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06) == Севилья == == Севилья == Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) :{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) == Сәлеметсізбе == [[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06) * [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06) :Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06) == Сүзгі == Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі "Сытқы саясат"→"Мемлекеттік хатшы:" деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06) :{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06) ::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06) == Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 == {{WAM |header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]</div> |subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді. <div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = Құрметті достар, Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады. Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды. * Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX * Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз. Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06) |footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Сауатсыз == <s>Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06) :Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06) :: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06) * Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06) :Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді. * Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06) * Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)</s> == Қате қойған үлгіңді жойдым == <s>Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06) * Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06) **Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06) * Ие, "ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең" деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06) ::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06) :::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы "естер" деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06) ::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06) Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)</s> == Жаңа облыстар туралы == Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06) :{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06) ::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06) :::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым. :::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. :::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06) ::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06) Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06) == Кент пе, облыс па == Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06) :{{@|Білгіш Шежіреші}} ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06) Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06) Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған "Қазақстан кенттері" санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін "... облысы кенттері" деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге "Қазақстан кенттері" санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06) :Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06) Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06) :Кеш жарық, мырза. Айтайын дегенім, көне қалашықтардың координаттарын мақалаға қосып шығайын деп едім. Сондай бір мақалаға [[Ақтөбе-Лаэти қалашығы]] қалашықтың координаттарын [[Үлгі:Coord]] үлгісімен жаздым. Барлығына осымен қоса берсем қате болып есептелмей ме екен? (<s>Ертең өшіріп тастап жүрсе</s>) [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:09, 2022 ж. тамыздың 12 (+06) :: Координаттарды [[Үлгі:Көне қалашық‎|мына үлгінің]] ішінде қолдануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:19, 2022 ж. тамыздың 12 (+06) :::{{@|Білгіш Шежіреші}} мұнда назар аударыңыз, бөлек жазғаннан көрі үлгінің ішінде болғаны әдемі көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:13, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) Бәрекелді, Ерден мырза. Жарайды, рахмет. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:31, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) == Жаңа облыстар картасы == Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06) :Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06) == Конкурс мақаласы == Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06) :{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06) == Тәулік суреті == Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06) :Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06) == Хауа == «[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06) == Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? == [[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06) == Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә == <s>[[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06) :{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп <code>Фон</code> параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06) :: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06) :::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06) :::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06) </s> == Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын == <s>[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)</s> == Жедел жою == * Коммунистическая (метро бекеті) * <s>Философские труды Королевского общества</s> * <s>Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов</s> Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06) :{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06) == Үлгі:Метро == Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстасаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06) :Енді керек емес сияқты, Ерден Карсыбеков мырза Метро бекеті үлгісін жасап қойыпты. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06) ::{{@|Ұлы Тұран}}Өте дұрыс болыпты, жалпы үлгілерді өздеріңіз де жасап үйренсеңіздер жақсы болып кетер еді) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2022 ж. тамыздың 9 (+06) == Lada == @[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]] Неліктен сіз Lada парақшасын жойдыңыз? Мақала ретінде құрғым келді, бірақ қазақша Уикипедияға 100 рет өңдеу жасауым керек болды. Қазақша Уикипедияда Lada мақала жасап бере аласыз ба?[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 13:00, 2022 ж. тамыздың 10 (+06) рахмет [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 12:58, 2022 ж. тамыздың 10 (+06) :{{@|SSHTALBI}} инкубатор немесе зертханаға бастасаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) @[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]] Мен Жоба:Инкубатор/Lada бастадым, бірақ жобаны мақалаға айналдыру керек пе, соны сізден шешкім келеді. Қажет болса, оны түзетіңіз, содан кейін оны өзіңіз мақала жасаңыз [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 01:54, 2022 ж. тамыздың 15 (+06) == Мақалаларды біріктіруге ұсыныс == Кейде бір нәрсе туралы жазған екі мақала деген болады екен. "Жалпы ұлттық социал-демократиялық партия" және "Біріккен Танзания Республикасы" атты мақалаларды жоюға ұсыныс жасап жатырмын. Оларды "Жалпыұлттық социал-демократиялық партия" мен "Танзания" мақалаларымен біріктіру керек. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:52, 2022 ж. тамыздың 13 (+06) Және де "Микеланджело Буонарроти" мен "Микеланждело" мақалалары да солай. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:56, 2022 ж. тамыздың 13 (+06) :Жақсы --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) == Тағы бір мағынасыз өңдеме == Мен жаңартып жіберген [[Үлгі:Қазақстанның көне қалалары|мына үлгіге]] сенің жағаласқаның біршама орынсыз болған екен. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:57, 2022 ж. тамыздың 15 (+06) == Мақаланы қалпына келтір == Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:18, 2022 ж. тамыздың 18 (+06) == FYI == A user has mentioned you on Jimbo's talk page on enwiki. [https://en.wikipedia.org/wiki/User_talk:Jimbo_Wales#Request_for_unlock You can see it here]. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 22:31, 2022 ж. тамыздың 20 (+06) : {{@|Praxidicae}} Because this participant writes a complaint all the time, and I answer him, explain, he switches to another topic, humiliates me and responds rudely. I warned that if this continues, he will be blocked. If you notice then half of my discussion is written by him. Some he managed to remove. Member banned for 2 weeks --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:00, 2022 ж. тамыздың 20 (+06) ::I figured as much, just wanted to let you know though. Hopefully he stops. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 23:01, 2022 ж. тамыздың 20 (+06) {{@|Praxidicae}}, user unblocked [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:34, 2022 ж. тамыздың 22 (+06) == Үлгі:Компания == Осы компания үлгісінің кодын өңдейін деп едім. Құрылған жылы орнына құрылды деген дұрыс болар. Сосын капитализация, ортаққор және тағы да басқа бөлімдерді қосамын. Бетті уақытша болса да тіркелген қатысушыларға аша аласыз ба? [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 11:01, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) :{{@|Ұлы Тұран}} қорғанысын өзгертемін, бірақ сіз '''мәтін''' параметріндегі сөздерді өзгерте алмайсыз, себебі мақалалар да қолданып жатыр. Тек ''белгі'' параметрін өзгертуге болады. Қосымша параметрлер қоса беріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:10, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) == Module:Category_handler түзету == Осы модульді өңдеуге рұқсат беруіңізді сұраймын. Немесе мені әкімшілер тобына қосыңыз (мәселені талқылауға шығарыңыз), өйткені әр модульге кіруді сұраған сайын ыңғайсыз болады. Сонымен қатар, бұрын мен осы топта болдым және менде тәжірибе бар. [[Қатысушы:Arruah|arruah]] ([[Қатысушы талқылауы:Arruah|талқылау]]) 19:00, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) :{{@|Arruah}} оны бітікшілерден сұраңыз. Нұрлан мен Арыстанбек мырза шешеді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:11, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) == Қымыз жақсы мақала дәрежесін алды == Kasymov, сен бұл мақаланы қанша жақтырмасаң да, оны дамытуға қанша кедергі келтірсең де, ол бәрібір жақсы мақала болып таңдалды. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 19:14, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) :Басқа тілдің, жақсы мақалалары қалай жазылғанын көрсең жер мен көктей. Өкінішке орай қазақ тілінің қандай деңгейде екенін көрсетіп тұр. Сен өзіңе көп алып: ''мынау Касымов менімен санасып, әдейі қарсы дауыс беріп, кедергі жасап жатыр'' деп бас қатырма. Қырағы тыншысын ғой: осыға дейін таңдаулы/жақсы мақалаларда әлі де дамыту керек деген пікір қалдырғанмын. '''9 (8) дереккөзі''' бар, ''емдік қасиеттері'', ''қымыздың әлдендіретін қасиеті'' бөлімдерін 1 дереккөзбен келтірген аз болады. Әрі қазіргі жағдайда пайдалану, құрғақ түрде қолдану жайлы жазбадың ақыры( ''1858 жылы Самара қаласынан 6 шақырым жерде ашылған қымызбен емдеу санаторийін Н. В. Постников 55 жыл бойы басқарып, '''қазақтың қасиетті қымызы''' арқылы мыңдаған ауруларды емдеп-жазды.'', энциклопедияға әсірелендіру сөздері меніңше дұрыс емес. Сұрап алған жақсы мақалаң құтты болсын, келешекте немесе қазірден толықтырып, дереккөздермен толтырған дұрыс --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:22, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) Қазақ тілінің деңгейін сөз етсең, неге өзің сауатты болуға кесірлене жүре бересің, неге Ң әрпін пайдалануды үйренбейсің, бүкіл жерде өз сауатсыздығыңды паш етесің? Өзіңнен бастасаш! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 23:55, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) == «[[Қазақстан әнұраны]]» айрық бетін жоюға ұсыныс == Ассалаумағалейкум, Қасымов мырза. Мен «[[Қазақстан әнұраны]]» атты айрық бетіндегі екі сілтеменің екеуі де бір мақалаға апаратынын байқадым. Сондықтан да осындай ұсынысым бар: ол мақаланы жойып, «[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны]]» деген ұзын аты бар мақаланың атауын «Қазақстан әнұраны» деп өзгерту. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылау]]) 18:30, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) fvr9y298hleb23egzvd4hsug82xyv02 3064429 3064422 2022-08-26T13:40:26Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki {{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}} {{астынан}} == Кері байланыс == {{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді "ұрының арты қуыс" дегендей басқаша түсіндім. :''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06) ::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06) :::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06) == Мәліметті неге өшірдің? == <s>[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06) :{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)</s> == Бұрыс белсенділік == <s>[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06) *Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)</s> == Үлгі:Кино→ |Жыл == Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:) Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06) :@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06) ::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) :::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) == Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? == Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06) :{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) ::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06): :::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06) == Тағы қате үлгі == [[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06) :мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06) :мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06) * Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06) == Дереккөздерді жою вандализмге жатады == <s>[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&type=revision&diff=2949388&oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06) :Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06) :: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)</s> == Мақаланы жою себебі == Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06) :Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06) == Өңдемені өшіру == Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06) :Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06) == Имам Шамиль == Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06) :Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06) == Өндемені жою. == Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) :қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) :{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) :Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06) == Жаңа бастама == Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз! Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06) :{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06) * Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06) * Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06) == Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын == Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi == Санат:Ергежейлі ғаламшарлар == Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06) :Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06) ::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06) :::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06) == Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы == Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: "Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы."--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06) :Саламатсыз, менен неге кешірім сұрап жатырсыз? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06) == Сіз әдейі істейсізбе? == Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06) :{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06) == Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз == [[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]] :{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06) <s><s>:: Сонда саған бір мақаланы дұрыстауға бес жыл да жетпейтін болды ма? Сен өзің неткен ұлу-адамсың! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:20, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)</s></s> == Разрешение на публикацию статьи == Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06) :{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06) ::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06) == Қорытынды шығару == <s>[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06) :Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06) ::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06) :::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)</s> == [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] == Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме? Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер. Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.). Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06) :Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды). Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06) == Админге тән емес салақтық == <s>[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06) :{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей. '''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06) * Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06) : {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)</s> == Үлгі:Шатастырмау == Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06) :Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06) == Беттерді жою туралы == * Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы * <s>Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана </s>* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы - Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06) :Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06) == Goodbye == Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06) == Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты == <s>[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06) :Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06) ::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: <s>шығаруың керексің</s> деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы <code>шығаруың керек</code> --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06) : Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06) ::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06) ::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)</s> == Қате үлгі == Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) ::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) :::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06) == Үлгі:Боксшы == Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06) :{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06) ::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06) :::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06) == [[Украин тілі]] == «[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06) :Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06) == Севилья == == Севилья == Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) :{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) == Сәлеметсізбе == [[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06) * [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06) :Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06) == Сүзгі == Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі "Сытқы саясат"→"Мемлекеттік хатшы:" деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06) :{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06) ::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06) == Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 == {{WAM |header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]</div> |subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді. <div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = Құрметті достар, Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады. Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды. * Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX * Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз. Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06) |footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Сауатсыз == <s>Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06) :Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06) :: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06) * Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06) :Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді. * Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06) * Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)</s> == Қате қойған үлгіңді жойдым == <s>Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06) * Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06) **Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06) * Ие, "ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең" деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06) ::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06) :::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы "естер" деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06) ::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06) Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)</s> == Жаңа облыстар туралы == Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06) :{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06) ::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06) :::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым. :::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. :::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06) ::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06) Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06) == Кент пе, облыс па == Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06) :{{@|Білгіш Шежіреші}} ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06) Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06) Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған "Қазақстан кенттері" санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін "... облысы кенттері" деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге "Қазақстан кенттері" санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06) :Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06) Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06) :Кеш жарық, мырза. Айтайын дегенім, көне қалашықтардың координаттарын мақалаға қосып шығайын деп едім. Сондай бір мақалаға [[Ақтөбе-Лаэти қалашығы]] қалашықтың координаттарын [[Үлгі:Coord]] үлгісімен жаздым. Барлығына осымен қоса берсем қате болып есептелмей ме екен? (<s>Ертең өшіріп тастап жүрсе</s>) [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:09, 2022 ж. тамыздың 12 (+06) :: Координаттарды [[Үлгі:Көне қалашық‎|мына үлгінің]] ішінде қолдануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:19, 2022 ж. тамыздың 12 (+06) :::{{@|Білгіш Шежіреші}}, бөлек жазғаннан көрі үлгінің ішінде болғаны әдемі көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:13, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) Бәрекелді, Ерден мырза. Жарайды, рахмет. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:31, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) == Жаңа облыстар картасы == Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06) :Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06) == Конкурс мақаласы == Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06) :{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06) == Тәулік суреті == Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06) :Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06) == Хауа == «[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06) == Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? == [[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06) == Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә == [[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06) :{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп <code>Фон</code> параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06) :: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06) :::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06) :::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06) == Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын == <s>[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)</s> == Жедел жою == * Коммунистическая (метро бекеті) * <s>Философские труды Королевского общества</s> * <s>Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов</s> Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06) :{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06) == Үлгі:Метро == Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстасаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06) :Енді керек емес сияқты, Ерден Карсыбеков мырза Метро бекеті үлгісін жасап қойыпты. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06) ::{{@|Ұлы Тұран}}Өте дұрыс болыпты, жалпы үлгілерді өздеріңіз де жасап үйренсеңіздер жақсы болып кетер еді) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2022 ж. тамыздың 9 (+06) == Lada == @[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]] Неліктен сіз Lada парақшасын жойдыңыз? Мақала ретінде құрғым келді, бірақ қазақша Уикипедияға 100 рет өңдеу жасауым керек болды. Қазақша Уикипедияда Lada мақала жасап бере аласыз ба?[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 13:00, 2022 ж. тамыздың 10 (+06) рахмет [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 12:58, 2022 ж. тамыздың 10 (+06) :{{@|SSHTALBI}} инкубатор немесе зертханаға бастасаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) @[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]] Мен Жоба:Инкубатор/Lada бастадым, бірақ жобаны мақалаға айналдыру керек пе, соны сізден шешкім келеді. Қажет болса, оны түзетіңіз, содан кейін оны өзіңіз мақала жасаңыз [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 01:54, 2022 ж. тамыздың 15 (+06) == Мақалаларды біріктіруге ұсыныс == Кейде бір нәрсе туралы жазған екі мақала деген болады екен. "Жалпы ұлттық социал-демократиялық партия" және "Біріккен Танзания Республикасы" атты мақалаларды жоюға ұсыныс жасап жатырмын. Оларды "Жалпыұлттық социал-демократиялық партия" мен "Танзания" мақалаларымен біріктіру керек. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:52, 2022 ж. тамыздың 13 (+06) Және де "Микеланджело Буонарроти" мен "Микеланждело" мақалалары да солай. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:56, 2022 ж. тамыздың 13 (+06) :Жақсы --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06) == Тағы бір мағынасыз өңдеме == Мен жаңартып жіберген [[Үлгі:Қазақстанның көне қалалары|мына үлгіге]] сенің жағаласқаның біршама орынсыз болған екен. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:57, 2022 ж. тамыздың 15 (+06) == Мақаланы қалпына келтір == Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:18, 2022 ж. тамыздың 18 (+06) == FYI == A user has mentioned you on Jimbo's talk page on enwiki. [https://en.wikipedia.org/wiki/User_talk:Jimbo_Wales#Request_for_unlock You can see it here]. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 22:31, 2022 ж. тамыздың 20 (+06) : {{@|Praxidicae}} Because this participant writes a complaint all the time, and I answer him, explain, he switches to another topic, humiliates me and responds rudely. I warned that if this continues, he will be blocked. If you notice then half of my discussion is written by him. Some he managed to remove. Member banned for 2 weeks --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:00, 2022 ж. тамыздың 20 (+06) ::I figured as much, just wanted to let you know though. Hopefully he stops. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 23:01, 2022 ж. тамыздың 20 (+06) {{@|Praxidicae}}, user unblocked [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:34, 2022 ж. тамыздың 22 (+06) == Үлгі:Компания == Осы компания үлгісінің кодын өңдейін деп едім. Құрылған жылы орнына құрылды деген дұрыс болар. Сосын капитализация, ортаққор және тағы да басқа бөлімдерді қосамын. Бетті уақытша болса да тіркелген қатысушыларға аша аласыз ба? [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 11:01, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) :{{@|Ұлы Тұран}} қорғанысын өзгертемін, бірақ сіз '''мәтін''' параметріндегі сөздерді өзгерте алмайсыз, себебі мақалалар да қолданып жатыр. Тек ''белгі'' параметрін өзгертуге болады. Қосымша параметрлер қоса беріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:10, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) == Module:Category_handler түзету == Осы модульді өңдеуге рұқсат беруіңізді сұраймын. Немесе мені әкімшілер тобына қосыңыз (мәселені талқылауға шығарыңыз), өйткені әр модульге кіруді сұраған сайын ыңғайсыз болады. Сонымен қатар, бұрын мен осы топта болдым және менде тәжірибе бар. [[Қатысушы:Arruah|arruah]] ([[Қатысушы талқылауы:Arruah|талқылау]]) 19:00, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) :{{@|Arruah}} оны бітікшілерден сұраңыз. Нұрлан мен Арыстанбек мырза шешеді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:11, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) == Қымыз жақсы мақала дәрежесін алды == Kasymov, сен бұл мақаланы қанша жақтырмасаң да, оны дамытуға қанша кедергі келтірсең де, ол бәрібір жақсы мақала болып таңдалды. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 19:14, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) :Басқа тілдің, жақсы мақалалары қалай жазылғанын көрсең жер мен көктей. Өкінішке орай қазақ тілінің қандай деңгейде екенін көрсетіп тұр. Сен өзіңе көп алып: ''мынау Касымов менімен санасып, әдейі қарсы дауыс беріп, кедергі жасап жатыр'' деп бас қатырма. Қырағы тыншысын ғой: осыға дейін таңдаулы/жақсы мақалаларда әлі де дамыту керек деген пікір қалдырғанмын. '''9 (8) дереккөзі''' бар, ''емдік қасиеттері'', ''қымыздың әлдендіретін қасиеті'' бөлімдерін 1 дереккөзбен келтірген аз болады. Әрі қазіргі жағдайда пайдалану, құрғақ түрде қолдану жайлы жазбадың ақыры( ''1858 жылы Самара қаласынан 6 шақырым жерде ашылған қымызбен емдеу санаторийін Н. В. Постников 55 жыл бойы басқарып, '''қазақтың қасиетті қымызы''' арқылы мыңдаған ауруларды емдеп-жазды.'', энциклопедияға әсірелендіру сөздері меніңше дұрыс емес. Сұрап алған жақсы мақалаң құтты болсын, келешекте немесе қазірден толықтырып, дереккөздермен толтырған дұрыс --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:22, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) * Қазақ тілінің деңгейін сөз етсең, неге өзің сауатты болуға кесірлене жүре бересің, неге Ң әрпін пайдалануды үйренбейсің, бүкіл жерде өз сауатсыздығыңды паш етесің? Өзіңнен бастасаш! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 23:55, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) == «[[Қазақстан әнұраны]]» айрық бетін жоюға ұсыныс == Ассалаумағалейкум, Қасымов мырза. Мен «[[Қазақстан әнұраны]]» атты айрық бетіндегі екі сілтеменің екеуі де бір мақалаға апаратынын байқадым. Сондықтан да осындай ұсынысым бар: ол мақаланы жойып, «[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны]]» деген ұзын аты бар мақаланың атауын «Қазақстан әнұраны» деп өзгерту. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылау]]) 18:30, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) : Қайырлы күн! Бұл айрық бет шынымен де шала жасалған. Сондықтан мен оны айдау беті етіп өзгерттім. Енді шағын сілтеме ретінде негізгі мақалаға апаратын болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 19:40, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) 9iex3bf9bdipz3gccfkciu7stapaduh 0 123472 3064416 3064296 2022-08-26T12:10:18Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Apple Inc. |логотипі = Apple Computer Logo 2011.png |түрі = [[қоғамдық компания]] |биржадағы листингі = {{NASDAQ|AAPL}} |қызметі = |ұраны = Think Different<br>({{lang-kk|Басқаша ойлаңыз}}) |құрылды = {{Start date and age|df=yes|1976|4|1}} |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = [[Стив Джобс]], [[Стив Возняк]], [[Рональд Уэйн]]<ref>{{cite book| last = Linzmayer| first = Ronald W.| title = Apple Confidential: The Real Story of Apple Computer, Inc.| publisher = No Starch Press| year = 1999| url = http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm}}</ref> |орналасуы = {{байрақ|АҚШ}}, [[Купертино]] |басты адамдары = [[Тим Кук]] |саласы = [[электроника]], [[ақпарат технологиясы]] |өнімі = дербес компьютер, планшет, ұялы телефон, аудиоплеер |меншікті капиталы = {{құлдырау}} 63,1 млрд $ (2021) |айналым = {{өсім}} 366 млрд $ (2021) |операциялық кіріс = {{өсім}} 109 млрд $ (2021) |таза табысы = {{өсім}} 94,7 млрд $ (2021) |активтер = {{өсім}} 351 млрд $ (25 қыркүйек 2021) |капитализация = {{өсім}} 2,47 трлн $ (24 тамыз 2021) |қызметкерлер саны = {{өсім}} 154 000 адам (2021) |басшы компания = |бағынышты компания = |аудитор = [[Ernst & Young]] |сайты = {{URL|apple.com}} }} '''Apple Inc.''' ({{IPA|ˌæp(ə)lˌɪŋk}}, {{lang-kk|Әппл}}) — [[дербес компьютер|дербес]] және [[планшет компьютер|планшетті]] компьютерлер, [[MP3-плеер|аудиоплеерлер]], [[ұялы телефон|телефондар]] мен [[бағдарлама]]лар өндіруші [[Америка Құрама Штаттары|американдық]] [[корпорация]]. Дербес компьютерлер жасау саласында пионер компания<ref name="znakomtes">Знакомьтесь: компьютер // Под ред. В. М. Курочкина. — М.: Мир, 1989. ISBN 5-03-001147-1</ref>. Бас штаб пәтері — [[Калифорния]] штатындағы [[Купертино]] қаласында орналасқан. Компанияның ең танымал өнімдері компьютердің [[Macintosh]] желісі, [[iPod]], [[iPhone]] және [[iPad]]. 2011 жылдың тамыз айында Apple компаниясы әлемдегі нарықтық капитализация бойынша ең қымбат компания болып танылған. [[1976 жыл]]ы 1 сәуірде Калифорнияның Купертино қаласында негізі қаланған, [[1977 жыл]]дың 3 қаңтарында корпорация ретінде тіркелген. 30 жыл бойы компанияның атауы Apple Computer, Inc. болған, [[2007 жыл]]ы 9 қаңтарда "Computer" сөзі алынып тасталады. == Тарихы == Корпорацияның негізін [[Стив Джобс]], [[Стив Возняк]] және [[Рональд Уэйн]] салған. Возняков өзі құрастырып шыққан компьютер алғаш рет көпшілікке [[Homebrew Computer Club]]-ында көрсетілген. Бұл [[Apple I]] дербес компьютері болатын. Бұған дейін [[1974 жыл]]ы «[[Альтаир 8800]]» компьютерлері шыққан еді, алайда олар жеке компьютер ретінде техникалық жағынан біліктілігі жоқ болған. 1976-1977 жылдары бірнеше фирмалар алғашқы жеке қолданыстағы компьютерлерді шығара бастаған, 1977 жылдары [[Commodore]] және [[Tandy Radio Shack]] компанияларының компьтерлері мыңдап сатылған, дегенмен де 1970 жылдардың аяғында 1980 жылдардың басында Apple II компьютерлері әлем бойынша миллиондаған данасымен таралады. [[1980 жыл]]дары Apple тарихында [[Apple IIІ]] жобасына шығарылуына қатысты сәтсіз болады. [[1981 жыл]]ы Возняк жол апатына ұшырап уақытша жұмысын ысырып қояды. Осы кездегі Apple IIІ-тің сатылымына қатысты шыққан қиыншылықтар үшін Джобсқа 40 қызметкерін жұмыстан босатуға тура келеді. Баспасөздерде компанияның жақын арада жабылуы жайлы сөзздер қозғалады. Тұғырықтан шығу үшін [[1983 жыл]]ы Джобс Джона Скалли компания президенті қызметіне шақырады. Алайда Джобс пен Скаллидің қарым-қатынастары жақсы болмайды. [[1984 жыл]]ы Apple фирмасы өзінің алғашқы жаға 32-разрядты Macintosh компьютерін ұсынады. Ары қарай компания осы компьютердің серияларын шығарумен айналысады. Macintosh компьютерлері фирмалық операциялық жүйемен жабдықталған [[Motorola]] процессорлары негізінде шығарылған. [[1985 жыл]]ы АҚШ-тың президенті [[Рональд Рейган]] техникалық үдерістің дамуына үлес қосқаны үшін Джобс пен Везнякты медалдармен марапаттайды. [[2001 жыл]]ы 23 қазанда Apple iPod аудиоплейерін шығарады. Ол үлкен сұранысқа ие болып, портативті музыкалық плейерлердің нарығында көшбасшыға айналады. [[2009 жыл]]ғы қыркүйек айында жүргізілген санақ бойынша 220 миллионнан астам iPod сатылған. [[2007 жыл]]дың қаңтар айында фирма сенсорлы iPhone смартфондарын ұсынып, [[2010 жыл]]ы нарыққа iPad планшетті компьютерін шығарады. Осы жаңа өнімдерді шығару арқасында Apple өзінің қаржылық жағдайын біршама жақсартып алып, [[2011 жыл]]ы әлемдегі нарықтық капитализация бойынша, [[ExxonMobil]] мұнай компаниясын басып озып, ең қымбат компанияға айналған. == Атауы == Фирманың атауы {{lang-en|apple}} ('алма'') сөзінен шыққан, мекемнің логотипінде да алма қолданылады. «Apple» атауын Стив Джобс берген. Бұған дейін ол алма фабрикасында жұмыс істеп, жеміс диетасында отырған болатын. Джобс бұл сөзді құлаққа жағымды естіледі деп санаған, сонымен қатар фирманың атауы телефон кітабында «[[Atari]]» компаниясының алдында келеді.<ref>Знакомьтесь: компьютер. Пер. с ағылш. Под ред. и с предисл. В. М. Курочкина. — М.: Мир, 1989. — 240 с, ил. ISBN 5-03-001147-1</ref> '''Macintosh''' — АҚШ-та сатылатын алма түрі - [[Стив Джобс]] келгенге дейін Macintosh жобасының жетекшісі [[Джеф Раскин]]нің сүйікті алма түрі болатын. == Логотипі == Apple-дің ең бірінші логотипін Р.Уейн шығарған. Бұл [[Исаак Ньютон]]ның алма ағашының астында отырған бейнесі болған. Кейін [[Роб Джанофф]] бір жағы тістелген, кемпірқосақ түстес алманың суретін ұсынып, ол 1976 жылдан 1998 жылға дейін қолданылған. Кейін алманың түсі қараға өзгертіледі. Бұл логотип 1998 жылдан бері қолданылып келеді. == Apple фирмасының мәліметтер жинақтауыштарды басқару архитектурасы == Apple фирмасының мәліметтер жинақтауыштарды басқару архитектурасы (Архитектура управления носителем фирмы; Apple Apple Media Control Architecture (АМСА) — Macintosh дербес компьютері базасында мультимедиа жүйесіне арналған Apple фирмасының архитектурасының стандарты. == Apple sound chip == Apple sound chip (ASC) - Macintosh дербес компьютеріне арналған Apple фирмасының дыбыстық микросхемасы. Archie – [[Интернет]] желісінің FTP хаттамалары арқылы файлдарды іздеуге арналған қызмет ету (индекстік) жүйесі. Archie серверлері ауықауық [[FTP]] серверлерімен байланысып, файлдар туралы мәліметтер жинап отырады<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А. Қ. Құсайынов.– Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref>. Apple өзінің гаджеттерінде интернетте радио тыңдау мүмкіндігін қосты.<ref>[https://radiogo.ru/news/683-teper-slushat-onlajn-radio-mogut-i-polzovateli-apple.html Енді Apple пайдаланушылары онлайн радионы тыңдай алады.]</ref> == Жеке меншік иелері және басшылығы == Apple – бұл көпшілік компаниясы, оның акциялары [[NASDAQ]] биржасында және [[Лондонның қор биржасы]]нда сатылады. 2011 жылдың басында сатылған акциялардың жалпы саны 921,28 млн шт. құраған. 2011 жылдың наурыз айында нарықтық капитализация бойынша компания 309,5 млрд долларға бағаланған. '''Жоғарғы менеджмент''' # [[Тим Кук]] – 2011 жылдың тамыз айынан бері СЕО, бұрынғы басты операция бөлімінің директоры (1998-2011) # [[Скотт Форсталл]] ({{lang-en|Scott Forstall}}) - iOS Software бірінші вице президенті # [[Джонатан Айв]] ({{lang-en|Jonathan Ive}}) – өндірістік дизайнның бірінші вице-президенті # [[Роб Джонсон]] – бөлшектік бизнестің бірінші вице-президенті # [[Боб Мэнсфильд]] - Mac Hardware Engineering бірінші вице-президенті # [[Питер Оппенгеймер]] ({{lang-en|Peter Oppenheimer}}) – бірінші вице-презижент және басты қаржы директоры # [[Филипп Шиллер]] ({{lang-en|Philip Schiller}}) – Apple-дің бүкіл әлемдік маркетингі бойынша бірінші вице-президенті # [[Брюс Сьюэлл]] – бірінші вице-президент және басты заң кеңесшісі # [[Джефф Уильямс]] – бірінші вице-президент және операционист '''Компания тарихындағы басты тұлғалар''' СЕО * Майкл Скотт — бірінші CEO 1977 жылдан бастап 1981 жылға дейін * Майк Марккула: 1981—1983 * Джон Скалли: 1983—1993 * Майкл Шпиндлер: 1993—1996 * Гил Амелио: 1996—1997 * Стив Джобс: 1997—2011 * Тим Кук: 2011 жылдан бері == Қызметі == Компания өнімдерінің бір бөлігін өзіне тиесілі дүкендер желісі арқылы сатады (барлығы 324 дүкен, [[АҚШ]]-та, [[Канада]]да, [[Жапония]]да, [[Ұлыбритания]]да және т.б. елдерде). Қазіргі таңдағы Apple компаниясының негізгі өнімдері: iPhone ұялы телефондары, iPad планшетті компьютерлері, [[MacBook Pro]], [[MacBook Air]], [[Mac mini]], [[iMac]], [[Mac Pro]] дербес компьютерлері, [[Thunderbolt Display]] компьютер мониторлары, [[Mac mini Server]], [[Mac Pro Server]] серверлері, [[Apple TV]] мультимедиялық ойнатқышы, [[iPod shuffle]], [[iPod nano]], [[iPod classic]] және [[iPod touch]] ықшамды мультимедиа-плейерлері және т.б. Сонымен қатар компания осы өнімдерге қатысты аксессуарларды және бағдарламалық қамтамасыз етуді де шығарады. == Сот ісі == 2009 жылы [[Nokia]] компаниясы Apple-ды iPhone аппаратын шығаруға қатысты 10 патентін ұрлап алды деп айып тағады. Нәтижесінде Apple компаниясы кінәлі деп саналып, Nokia-ға өтем төлеп және алдағы уақытта компанияға аударымдар төлеп отырады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Apple Inc.}} * [http://www.apple.com/ Ресми сайты]{{ref-en}} {{Apple}} {{Apple компаниясының бағдарламалық қамтамасыз етуі}} {{Ақпараттық технологиялармен айналысатын компаниялар}} [[Санат:1976 жылы құрылған компаниялар]] [[Санат:АҚШ компаниялары]] [[Санат:Apple]] [[Санат:Технология компаниялары]] [[Санат:Ұялы телефон өндірушілері]] [[Санат:Ақпараттық технологиялар]] rmrac8d4axls7dd9bn0rwwer2sr1ion 3064418 3064416 2022-08-26T12:17:30Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Apple Inc. |логотипі = Apple Computer Logo 2011.png |түрі = [[қоғамдық компания]] |биржадағы листингі = {{NASDAQ|AAPL}} |қызметі = |ұраны = Think Different<br>({{lang-kk|Басқаша ойлаңыз}}) |құрылды = {{Start date and age|df=yes|1976|4|1}} |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = [[Стив Джобс]], [[Стив Возняк]], [[Рональд Уэйн]]<ref>{{cite book| last = Linzmayer| first = Ronald W.| title = Apple Confidential: The Real Story of Apple Computer, Inc.| publisher = No Starch Press| year = 1999| url = http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm}}</ref> |орналасуы = {{байрақ|АҚШ}}, [[Купертино]] |басты адамдары = [[Тим Кук]] |саласы = [[электроника]], [[ақпарат технологиясы]] |өнімі = дербес компьютер, планшет, ұялы телефон, аудиоплеер |меншікті капиталы = {{құлдырау}} 63,1 млрд $ (2021) |айналым = {{өсім}} 366 млрд $ (2021) |операциялық кіріс = {{өсім}} 109 млрд $ (2021) |таза табысы = {{өсім}} 94,7 млрд $ (2021) |активтер = {{өсім}} 351 млрд $ (25 қыркүйек 2021) |капитализация = {{өсім}} 2,47 трлн $ (24 тамыз 2021) |қызметкерлер саны = {{өсім}} 154 000 адам (2021) |басшы компания = |бағынышты компания = |аудитор = [[Ernst & Young]] |сайты = {{URL|apple.com}} }} '''Apple Inc.''' ({{IPA|ˌæp(ə)lˌɪŋk}}, {{lang-kk|Әппл}}) — [[дербес компьютер|дербес]] және [[планшет компьютер|планшетті]] компьютерлер, [[MP3-плеер|аудиоплеерлер]], [[ұялы телефон|телефондар]] мен [[бағдарлама]]лар өндіруші [[Америка Құрама Штаттары|американдық]] [[корпорация]]. Дербес компьютерлер жасау саласында пионер компания<ref name="znakomtes">Знакомьтесь: компьютер // Под ред. В. М. Курочкина. — М.: Мир, 1989. ISBN 5-03-001147-1</ref>. Бас штаб пәтері — [[Калифорния]] штатындағы [[Купертино]] қаласында орналасқан. Компанияның ең танымал өнімдері компьютердің [[Macintosh]] желісі, [[iPod]], [[iPhone]] және [[iPad]]. 2011 жылдың тамыз айында Apple компаниясы әлемдегі нарықтық капитализация бойынша ең қымбат компания болып танылған. [[1976 жыл]]ы 1 сәуірде Калифорнияның Купертино қаласында негізі қаланған, [[1977 жыл]]дың 3 қаңтарында корпорация ретінде тіркелген. 30 жыл бойы компанияның атауы Apple Computer, Inc. болған, [[2007 жыл]]ы 9 қаңтарда "Computer" сөзі алынып тасталады. == Тарихы == Корпорацияның негізін [[Стив Джобс]], [[Стив Возняк]] және [[Рональд Уэйн]] салған. Возняков өзі құрастырып шыққан компьютер алғаш рет көпшілікке [[Homebrew Computer Club]]-ында көрсетілген. Бұл [[Apple I]] дербес компьютері болатын. Бұған дейін [[1974 жыл]]ы «[[Альтаир 8800]]» компьютерлері шыққан еді, алайда олар жеке компьютер ретінде техникалық жағынан біліктілігі жоқ болған. 1976-1977 жылдары бірнеше фирмалар алғашқы жеке қолданыстағы компьютерлерді шығара бастаған, 1977 жылдары [[Commodore]] және [[Tandy Radio Shack]] компанияларының компьтерлері мыңдап сатылған, дегенмен де 1970 жылдардың аяғында 1980 жылдардың басында Apple II компьютерлері әлем бойынша миллиондаған данасымен таралады. [[1980 жыл]]дары Apple тарихында [[Apple IIІ]] жобасына шығарылуына қатысты сәтсіз болады. [[1981 жыл]]ы Возняк жол апатына ұшырап уақытша жұмысын ысырып қояды. Осы кездегі Apple IIІ-тің сатылымына қатысты шыққан қиыншылықтар үшін Джобсқа 40 қызметкерін жұмыстан босатуға тура келеді. Баспасөздерде компанияның жақын арада жабылуы жайлы сөзздер қозғалады. Тұғырықтан шығу үшін [[1983 жыл]]ы Джобс Джона Скалли компания президенті қызметіне шақырады. Алайда Джобс пен Скаллидің қарым-қатынастары жақсы болмайды. [[1984 жыл]]ы Apple фирмасы өзінің алғашқы жаға 32-разрядты Macintosh компьютерін ұсынады. Ары қарай компания осы компьютердің серияларын шығарумен айналысады. Macintosh компьютерлері фирмалық операциялық жүйемен жабдықталған [[Motorola]] процессорлары негізінде шығарылған. [[1985 жыл]]ы АҚШ-тың президенті [[Рональд Рейган]] техникалық үдерістің дамуына үлес қосқаны үшін Джобс пен Везнякты медалдармен марапаттайды. [[2001 жыл]]ы 23 қазанда Apple iPod аудиоплейерін шығарады. Ол үлкен сұранысқа ие болып, портативті музыкалық плейерлердің нарығында көшбасшыға айналады. [[2009 жыл]]ғы қыркүйек айында жүргізілген санақ бойынша 220 миллионнан астам iPod сатылған. [[2007 жыл]]дың қаңтар айында фирма сенсорлы iPhone смартфондарын ұсынып, [[2010 жыл]]ы нарыққа iPad планшетті компьютерін шығарады. Осы жаңа өнімдерді шығару арқасында Apple өзінің қаржылық жағдайын біршама жақсартып алып, [[2011 жыл]]ы әлемдегі нарықтық капитализация бойынша, [[ExxonMobil]] мұнай компаниясын басып озып, ең қымбат компанияға айналған. == Атауы == Фирманың атауы {{lang-en|apple}} (алма) сөзінен шыққан, мекемнің логотипінде да алма қолданылады. «Apple» атауын Стив Джобс берген. Бұған дейін ол алма фабрикасында жұмыс істеп, жеміс диетасында отырған болатын. Джобс бұл сөзді құлаққа жағымды естіледі деп санаған, сонымен қатар фирманың атауы телефон кітабында «Atari» компаниясының алдында келеді.<ref>Знакомьтесь: компьютер. Пер. с ағылш. Под ред. и с предисл. В. М. Курочкина. — М.: Мир, 1989. — 240 с, ил. ISBN 5-03-001147-1</ref> Macintosh — АҚШ-та сатылатын алма түрі - Стив Джобс келгенге дейін Macintosh жобасының жетекшісі Джеф Раскиннің сүйікті алма түрі болатын. == Логотипі == Apple-дің ең бірінші логотипін Р. Уэйн шығарған. Бұл [[Исаак Ньютон]]ның алма ағашының астында отырған бейнесі болған. Кейін [[Роб Джанофф]] бір жағы тістелген, кемпірқосақ түстес алманың суретін ұсынып, ол 1976 жылдан 1998 жылға дейін қолданылған. Кейін алманың түсі қараға өзгертіледі. Бұл логотип 1998 жылдан бері қолданылып келеді. == Apple фирмасының мәліметтер жинақтауыштарды басқару архитектурасы == Apple фирмасының мәліметтер жинақтауыштарды басқару архитектурасы (Архитектура управления носителем фирмы; Apple Apple Media Control Architecture (АМСА) — Macintosh дербес компьютері базасында мультимедиа жүйесіне арналған Apple фирмасының архитектурасының стандарты. == Apple sound chip == Apple sound chip (ASC) - Macintosh дербес компьютеріне арналған Apple фирмасының дыбыстық микросхемасы. Archie – [[Интернет]] желісінің [[File Transfer Protocol|FTP]] хаттамалары арқылы файлдарды іздеуге арналған қызмет ету (индекстік) жүйесі. Archie серверлері ауықауық FTP серверлерімен байланысып, файлдар туралы мәліметтер жинап отырады<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А. Қ. Құсайынов.– Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref>. Apple өзінің гаджеттерінде интернетте радио тыңдау мүмкіндігін қосты.<ref>[https://radiogo.ru/news/683-teper-slushat-onlajn-radio-mogut-i-polzovateli-apple.html Енді Apple пайдаланушылары онлайн радионы тыңдай алады.]</ref> == Жеке меншік иелері және басшылығы == Apple – бұл көпшілік компаниясы, оның акциялары [[NASDAQ]] биржасында және [[Лондон қор биржасы|Лондонның қор биржасында]] сатылады. 2011 жылдың басында сатылған акциялардың жалпы саны 921,28 млн құраған. 2011 жылдың наурыз айында нарықтық капитализация бойынша компания 309,5 млрд долларға бағаланған. === Жоғарғы менеджмент === # [[Тим Кук]] – 2011 жылдың тамыз айынан бері СЕО, бұрынғы басты операция бөлімінің директоры (1998-2011) # [[Скотт Форсталл]] ({{lang-en|Scott Forstall}}) - iOS Software бірінші вице президенті # [[Джонатан Айв]] ({{lang-en|Jonathan Ive}}) – өндірістік дизайнның бірінші вице-президенті # [[Роб Джонсон]] – бөлшектік бизнестің бірінші вице-президенті # [[Боб Мэнсфильд]] - Mac Hardware Engineering бірінші вице-президенті # [[Питер Оппенгеймер]] ({{lang-en|Peter Oppenheimer}}) – бірінші вице-презижент және басты қаржы директоры # [[Филипп Шиллер]] ({{lang-en|Philip Schiller}}) – Apple-дің бүкіл әлемдік маркетингі бойынша бірінші вице-президенті # [[Брюс Сьюэлл]] – бірінші вице-президент және басты заң кеңесшісі # [[Джефф Уильямс]] – бірінші вице-президент және операционист === Компания тарихындағы басты тұлғалар === ; СЕО * Майкл Скотт — бірінші CEO 1977 жылдан бастап 1981 жылға дейін * Майк Марккула: 1981—1983 * Джон Скалли: 1983—1993 * Майкл Шпиндлер: 1993—1996 * Гил Амелио: 1996—1997 * Стив Джобс: 1997—2011 * Тим Кук: 2011 жылдан бері == Қызметі == Компания өнімдерінің бір бөлігін өзіне тиесілі дүкендер желісі арқылы сатады (барлығы 324 дүкен, [[АҚШ]]-та, [[Канада]]да, [[Жапония]]да, [[Ұлыбритания]]да және т.б. елдерде). Қазіргі таңдағы Apple компаниясының негізгі өнімдері: iPhone ұялы телефондары, iPad планшетті компьютерлері, [[MacBook Pro]], [[MacBook Air]], [[Mac mini]], [[iMac]], [[Mac Pro]] дербес компьютерлері, [[Thunderbolt Display]] компьютер мониторлары, [[Mac mini Server]], [[Mac Pro Server]] серверлері, [[Apple TV]] мультимедиялық ойнатқышы, [[iPod shuffle]], [[iPod nano]], [[iPod classic]] және [[iPod touch]] ықшамды мультимедиа-плейерлері және т.б. Сонымен қатар компания осы өнімдерге қатысты аксессуарларды және бағдарламалық қамтамасыз етуді де шығарады. == Сот ісі == 2009 жылы [[Nokia]] компаниясы Apple-ды iPhone аппаратын шығаруға қатысты 10 патентін ұрлап алды деп айып тағады. Нәтижесінде Apple компаниясы кінәлі деп саналып, Nokia-ға өтем төлеп және алдағы уақытта компанияға аударымдар төлеп отырады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Apple Inc.}} * [http://www.apple.com/ Ресми сайты]{{ref-en}} {{Apple}} {{Apple компаниясының бағдарламалық қамтамасыз етуі}} {{Ақпараттық технологиялармен айналысатын компаниялар}} [[Санат:1976 жылы құрылған компаниялар]] [[Санат:АҚШ компаниялары]] [[Санат:Apple]] [[Санат:Технология компаниялары]] [[Санат:Ұялы телефон өндірушілері]] [[Санат:Ақпараттық технологиялар]] 998xgoq6nc8zjph58m5r7bk23gbqjuq 0 198354 3064420 2955721 2022-08-26T12:25:23Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Тарихи мемлекеттер |атауы = Қырғыз Автономиялы Социалисттік Кеңестік Республикасы <br/> Qırğız Aptonom Socïalïstik Keñestik Respwblïkası (1920-1925)<br/><br/> Қазақ Автономиялы Социалистік Кеңестік Республикасы <br /> Qazaq Aptonom Sotsijalistik Sovettik Respublikasь (1925-1936) |статусы =[[Кеңестік республика|Кеңестік]] [[Социализм|Социалистік]] [[республика]] |байрақ = Kazak 1920.jpg |елтаңбасы = Coat of Arms of the Kazakh ASSR (1927-1937).gif |байрақ_сипаттамасы=[[Қазақстан туы#Тарихи байрақтар|Байрағы]]|елтаңба_сипаттамасы=[[Қазақстан елтаңбасы#Тарихи елтаңбалар|Елтаңбасы]]|карта = Карта КАССР.png |size = 280 px |сипаттамасы = <!-- |type_before = егер бұл параметр үлгіде кездесетін болса, онда келесіні жазу керек: «Құрушы мемлекеттер», әйтпесе, оны өшіріңіз. Онда былай шығады: «Алдыңғысы».--> |құрылуы = [[26 тамыз]] [[1920 жыл]] |ыдырауы = [[5 желтоқсан]] [[1936 жыл]] <!-- |type_after = егер бұл параметр үлгіде кездесетін болса, онда келесіні жазу керек: «Ыдырағаннан кейінгі мемлекеттер…», әйтпесе, оны өшіріңіз. Онда былай шығады: «Кейінгісі».--> |астана = [[Орынбор]] (1920—1925) <br /> [[Қызылорда]] (1925—1927)<br> 1927 жылдан бастап [[Алматы]] |тілі =[[Қазақ тілі|қазақша]], [[орыс тілі|орысша]] |аумағы = 2 983 564 км² ([[Қарақалпақ автономиялы облысы|Қарақалпақ АО]]-мен бірге, 1930 жылға дейін)<br>2 852 619 км² ([[Қарақалпақ автономиялы облысы|Қарақалпақ АО]]-сыз, 1930 жылдан кейін) |халқы = 6 503 000+ адам (1926) |басқару_формасы =[[Унитарлы мемлекет|Унитарлы]] [[Кеңестік республика]] |басқарушылар_титулы2 = <!--келесі басқарушының титулы өзгеріп кеткен жағдайда қолданылады--> }} [[Сурет:ҚАКСР.jpeg|300px|thumb|right|1932 жылдағы Қазақ АКСР-і]] '''Қазақ Автономиялы Социалистік Кеңес Республикасы,''' немесе '''Қазақ АКСР''' ({{lang-kz|Qazaq Aptonom Sotsijalistik Sovettik Respublikasь, Qazaƣьstan}}) — қазіргі [[Қазақстан]] аумағындағы [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]] құрамындағы әкімшілік-шекаралық бірлік, [[Қазақтар|Қазақ]] ұлттық [[Автономия|автономиясы]]. [[1925 жыл]]дың [[15 маусым]]ынан [[1936 жыл]]дың [[5 желтоқсан]]ына дейін өмір сүрді. Бастапқыда бұл автономия '''Қырғыз Автономиялы Социалистік Кеңес Республикасы''' (1920-1925) деп аталып келді, кейіннен 1925 жылы ҚазАКСР орталық атқару комитетінің төрағасы "қырғыз" деген атауды "қазақ" деген атаумен алмастыру туралы қаулысымен Қазақ АКСР-ы деп аталынды. ҚазАКСР-ның әкімшілік орталығы алдымен [[Қызылорда]] (1925—1927), кейіннен 1927 жылдан бастап [[Алматы]] қаласына көшірілді.{{sfn|КНЭ|2004|с=190}}. == Шекарасы == [[1932 жыл]]дары батысында Төменгі-Волжск өлкесімен, солтүстік-бастысында - Ортаңғы-Волжск өлкесімен, солтүстігінде - Орал облысымен, солтүстік-шығысында Батыс Сібір өлкесімен, оңтүстігінде - Орталық Азия Кеңестік республикаларымен, оңтүстік-шығысында Қытаймен шекарала жатты. == Ауданы және Халқы == Ауданы ([[1933 жыл]]ғы [[1 қаңтар]]ында) 2 853 мың шаршы км. құрады. Халқы - 1931 жылдың 1 қаңтарындағы санағы бойынша - 7 260,5&nbsp;мың&nbsp; адам, оның ішінде қала тұрғындары ([[1926 жыл]]ығы санақ) - 911,2&nbsp;мың&nbsp; адам болды. == Қазревком мүшелері == * '''''С.Меңдешев''''' (1882-1937) {{main|Сейітқали Меңдешұлы Меңдешев}} **1912 жылы коммунистік партия мүшесі, Бөкей губерниялық атқару комитетінің төрағасы; **1919 жылы Қазревком төрағасының орынбасары; **1920-1925 жылдары Қазақ АКСР Атқару Комитетінің төрағасы; **1937 жылы репрессия құрбаны болды. *'''''Ә.Т.Жангелдин'''''(1884-1953) {{main|Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин}} **1915 жылы коммунистік партия мүшесі; **1916 жылы ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының бірі, Торғай әскери комиссары; **1918 жылы Торғай облыстық Кеңесі атқару комитетінің төрағасы; **1918 жылы Қазревком төрағасының орынбасары. *'''''А.Байтұрсынұлы'''''(1873-1937) {{main|Ахмет Байтұрсынұлы}} **"Алаш" партиясын құрушылардың бірі - "Қазақ" газетінің редакторы; **1919 жылдан Қазревком мүшесі, оқу министрі; **1937 жылы репрессия құрбаны болды. == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Қазақстан тарихы]] 3myo0kkkrbndiklvj4z5u2h5w3yv0yy 0 204767 3064586 1821566 2022-08-27T07:35:30Z Gliwi 67438 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen von Michelau.png]] → [[File:DEU Michelau in Oberfranken COA.svg]] PNG → SVG wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Михелау (Жоғарғы Франкония) |шынайы атауы = Michelau in Oberfranken) |сурет = [[Сурет:Kirche Michelau.JPG|330px]] |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Michelau in Oberfranken COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=10 |lat_sec=00 |lon_dir=E |lon_deg=11 |lon_min=07 |lon_sec=00 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Бавария |кестедегі аймақ = Бавария |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Лихтенфельс |кестедегі аудан = Лихтенфельс (аудан){{!}}Лихтенфельс |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 4 ішкі аудан |басшының түрi = |басшысы = Хельмут Фишер |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 19,36 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 266 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 6535 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 957109574 |пошта индексі = 96247 |пошта индекстері = |автомобиль коды = LIF |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 09 4 78 145 |ортаққордағы санаты = Michelau in Oberfranken |сайты = http://www.gemeinde-michelau.de/ |сайт тілі = de }} '''Михелау (Жоғарғы Франкония)''' ({{lang-de|Michelau in Oberfranken)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Бавария]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Жоғарғы Франкония (округ)|Жоғарғы Франкония]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Лихтенфельс (аудан)|Лихтенфельс]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 6535 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-009r&sachmerkmal=QUASTI&sachschluessel=SQUART04&startjahr=2010&endjahr=2010 Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)]</ref> Алып жатқан жер аумағы 19,36 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''09 4 78 145''. Муниципалитеттің басшысы — Хельмут Фишер. Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 4 қалалық ауданға бөлінеді. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.gemeinde-michelau.de/ Ресми сайты] {{Бавария аудандары}} {{Германия:Лихтенфельс ауданы:Қалалар}} {{Bavaria-geo-stub}} [[Санат:Бавария елді мекендері]] 5hq3ws3kmussnxjf1q9xvcx33bk3a9r 0 210740 3064494 2953819 2022-08-26T19:18:13Z D’Azur 4538 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Грюнвальд (Бавария) |шынайы атауы = Grünwald |сурет = [[Сурет:Schloss-Grünwald-1700.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Grünwald.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=48 |lat_min=2 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=11 |lon_min=31 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Бавария |кестедегі аймақ = Бавария |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Мюнхен |кестедегі аудан = Мюнхен (аудан){{!}}Мюнхен |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 6 ішкі аудан |басшының түрi = |басшысы = Ян Нойзидль |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 7,63 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 538-623 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 11057 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 089 |пошта индексі = 82031, 82064 |пошта индекстері = |автомобиль коды = M |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 09 1 84 122 |ортаққордағы санаты = Grünwald |сайты = http://www.gemeinde-gruenwald.de/ |сайт тілі = de }} '''Грюнвальд (Бавария)''' ({{lang-de|Grünwald}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Бавария]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Жоғарғы Бавария (округ)|Жоғарғы Бавария]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Мюнхен (аудан)|Мюнхен]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 11057 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-009r&sachmerkmal=QUASTI&sachschluessel=SQUART04&startjahr=2010&endjahr=2010 Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210428054219/https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-009r&sachmerkmal=QUASTI&sachschluessel=SQUART04&startjahr=2010&endjahr=2010 |date=2021-04-28 }}</ref> Алып жатқан жер аумағы 7,63 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''09 1 84 122''. Муниципалитеттің басшысы — Ян Нойзидль. Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 6 қалалық ауданға бөлінеді. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.gemeinde-gruenwald.de/ Ресми сайты] {{Бавария аудандары}} {{Германия:Мюнхен ауданы:Қалалар}} {{Bavaria-geo-stub}} [[Санат:Бавария елді мекендері]] 2yydf1djkv9hrozdtylau22pa22nm7z 0 479973 3064523 3013466 2022-08-27T04:39:22Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = |сурет = MosmetroAlma-Atinskaya.jpg |өлшемі = 250px |Сурет атауы = |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]] [[2012 жыл|2012]] |Жобалық атауы = Промзона, Братеево |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == <references/> {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] 8mkppn7d2lfnkcqq45jy8p5fezztm13 3064524 3064523 2022-08-27T04:45:25Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]] [[2012 жыл|2012]] |Жобалық атауы = Промзона, Братеево |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == <references/> {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] aqrd62c53lzuc9x7bdykc15sy5qj5ui 3064526 3064524 2022-08-27T04:54:11Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]] |Жобалық атауы = Промзона, Братеево |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == <references/> {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] r28dde6hb7wfzm2g39j4hxc5qcrgfzu 3064527 3064526 2022-08-27T04:54:56Z Ұлы Тұран 120792 /* Дереккөздер */ wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]] |Жобалық атауы = Промзона, Братеево |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] 6g3mgq12korvuqez01ryy7av626ujm5 3064532 3064527 2022-08-27T05:07:58Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref name="mosmetro1">{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена|accessdate=2011-11-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=2012-12-16}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона, Братеево |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] c88dd2gcp9bv2crzloy74lhq0vde25u 3064533 3064532 2022-08-27T05:08:50Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref name="mosmetro1">{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена|accessdate=2011-11-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=2012-12-16}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web |url = http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm |title = Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена» |deadlink = yes }}</ref>, Братеево |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] qib9z3ydwd514s534x3up5dlbws5uyf 3064534 3064533 2022-08-27T05:09:40Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref name="mosmetro1">{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена|accessdate=2011-11-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=2012-12-16}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web |url = http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm |title = Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена» |deadlink = yes }}</ref>, Братеево<ref name="mosgov">[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] hnw7vle1y05oyh87nihhx133y96mlsi 3064535 3064534 2022-08-27T05:11:40Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref name="mosmetro1">{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена|accessdate=2011-11-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=2012-12-16}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web |url = http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm |title = Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена» |deadlink = yes }}</ref>, Братеево<ref name="mosgov">[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=2012-12-10|website=|publisher=[[Вести-Москва]]|accessdate=2012-12-13|lang=|archive-date=2012-12-16|archive-url=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] 9538qjdu1gyzxdck245pazwqe0skbr9 3064536 3064535 2022-08-27T05:12:45Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref name="транспортсегодня">{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref name="mosmetro1">{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена|accessdate=2011-11-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=2012-12-16}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web |url = http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm |title = Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена» |deadlink = yes }}</ref>, Братеево<ref name="mosgov">[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=2012-12-10|website=|publisher=[[Вести-Москва]]|accessdate=2012-12-13|lang=|archive-date=2012-12-16|archive-url=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref name="mosmetro">{{cite web |url = http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/ |title = Алма-Атинская |website = Замоскворецкая линия |publisher = Официальный сайт Московского метрополитена |accessdate = 3 ноября 2014 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate = 2012-12-01 }}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] ssvnudlhu1rphmmp5w3l0ocaoxvtbf6 3064537 3064536 2022-08-27T05:19:20Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=2012-12-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=2012-12-23}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=2011-11-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=2012-12-16}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=2012-12-10|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=2012-12-13|lang=ru|archivedate=2012-12-16|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=2012-12-01}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] aifkv7ztrfd0ceqanqggc40rdew76g3 3064538 3064537 2022-08-27T05:25:15Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»] {{lang-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=2012-12-10|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=2012-12-13|lang=ru|archivedate=2012-12-16|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=2012-12-01}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] n4531mcn8xbvi5st32di711qo9tqdcm 3064539 3064538 2022-08-27T05:27:54Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсанд 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Официальный сайт Московского метрополитена |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=2012-12-01}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] q90e59q921uz4n5gpwse4u1rmcpooft 3064540 3064539 2022-08-27T05:31:54Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 |date=2012-03-28 }}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Алма-Атинская метро бекетінің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=2011-11-27|language=Russian}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] ahjmihmogatdvlwf1h0sts5xh72le1h 3064541 3064540 2022-08-27T05:36:11Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|250px|нобай|оңға|Алма-Атинская метро бекетінің кіреберісі]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248|date=28 наурыз 2012|lang=ru}}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|250px|Бекеттің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=27 қараша 2011|lang=ru}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] ras5jx3m4mfseyxziraf1kbxzijtrok 3064542 3064541 2022-08-27T05:38:26Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|300px|нобай|оңға|Алма-Атинская метро бекетінің кіреберісі]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248|date=28 наурыз 2012|lang=ru}}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|300px|Бекеттің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=27 қараша 2011|lang=ru}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 м * Платформа ені — 10 м * Шамдар саны — 9 дн * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 м * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] hjcxxtt7k9urrlr5jhg0y0livwqz9go 3064544 3064542 2022-08-27T05:39:25Z Ұлы Тұран 120792 /* Техникалық мәлімет */ wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|300px|нобай|оңға|Алма-Атинская метро бекетінің кіреберісі]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248|date=28 наурыз 2012|lang=ru}}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|300px|Бекеттің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=27 қараша 2011|lang=ru}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 метр * Платформа ені — 10 метр * Шамдар саны — 9 дана * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмездің биіктігі — 6 метр * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] 2ci6gawjqtqluuve3la4x49n5xm7ogn 3064545 3064544 2022-08-27T05:40:05Z Ұлы Тұран 120792 /* Техникалық мәлімет */ wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|300px|нобай|оңға|Алма-Атинская метро бекетінің кіреберісі]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248|date=28 наурыз 2012|lang=ru}}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|300px|Бекеттің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=27 қараша 2011|lang=ru}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 метр * Платформа ені — 10 метр * Шамдар саны — 9 дана * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмбездің биіктігі — 6 метр * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] gefhxwxpnwqb72bepcut63h847y35un 3064635 3064545 2022-08-27T10:20:45Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = бір күмбезді таяз |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|300px|нобай|оңға|Алма-Атинская метро бекетінің кіреберісі]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248|date=28 наурыз 2012|lang=ru}}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|300px|Бекеттің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=27 қараша 2011|lang=ru}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 метр * Платформа ені — 10 метр * Шамдар саны — 9 дана * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмбездің биіктігі — 6 метр * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] 3idsngxid0i9zlw3uji3ietw404z119 3064638 3064635 2022-08-27T10:25:07Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Метро бекеті |Атауы = Алма-Атинская |Бағыт = [[Мәскеу метросы]] |сурет = Станция метро Алма-Атинская, свет от дуг (съёмка справа).JPG |өлшемі = |Сурет атауы = Орталық зал (2015 жыл) |Орналасуы = Братеево ауданы |Ашылған күні = [[24 желтоқсан]]<ref>{{cite web|url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|title=Станция метро "Алма-Атинская" в Москве откроется 24 декабря|publisher=ИА Транспорт сегодня|accessdate=23 желтоқсан 2022|archiveurl=https://www.webcitation.org/6D78epBNN?url=http://transday.ru/news/transport/20551-alma-atinskaya-metro-brateevo.html|archivedate=22 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> [[2012 жыл|2012]]<ref>{{cite web|url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|title=Перспективы развития|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты|accessdate=8 қараша 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrtnFjr?url=http://mosmetro.ru/about/prospectives/|archivedate=16 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Жобалық атауы = Промзона<ref>{{cite web|url=http://moscow-portal.info/law1/mix_iq/d_btiae.htm|title=Постановление Правительства Москвы от 11 июня 1996 года № 494 «О корректировке названий строящихся станций метрополитена»|deadlink=yes|lang=ru}}</ref>, Братеево<ref>[https://mos.ru/documents/?id_4=127496 Распоряжение Правительства Москвы от 29 ноября 2011 года № 915-РП «О присвоении наименований территориальным единицам, улицам и станциям метрополитена города Москвы»]{{ref-ru}}</ref> |Түрі = бір күмбезді, таяз |Тереңдігі = 10 м<ref>{{cite web|url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908&cid=3|title=Секреты «Алма-Атинской»|author=Александр Ефремов.|date=10 желтоқсан 2012|website=|publisher=Вести-Москва|accessdate=13 желтоқсан 2012|lang=ru|archivedate=16 желтоқсан 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CwrueD8B?url=http://www.vesti-moscow.ru/rnews.html?id=192908|deadlink=yes}}</ref> |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 162 м |Платформалар ені = 10 м |Сәулетшілер = А. В. Некрасов<br> Г. С. Мун<ref>{{cite web|url =http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almatinskaya/|title =Алма-Атинская|website=Замоскворецкая линия|publisher=Мәскеу метрополитенінің ресми сайты |accessdate=3 қараша 2014|archiveurl =https://www.webcitation.org/6CaUg1dhK?url=http://www.mosmetro.ru/stations/zamoskvoretskaya/almaatinskaya/ |archivedate=1 желтоқсан 2012|lang=ru}}</ref> |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Братеевская, Паромная, Ключевая |Жұмыс уақыты = 5:30—1:00 |Ортаққорда = }} '''Алма-Атинская''' ({{lang-ru|Алма́-Ати́нская}}) — [[Мәскеу метросы]]ндағы Замоскворецкая бағытының ең соңғы бекеті. [[Сурет:MosmetroAlma-Atinskaya.jpg|300px|нобай|оңға|Алма-Атинская метро бекетінің кіреберісі]] Бекеттің құрылыс жұмыстары [[2011 жыл]]ы басталып, ашылу салтанаты [[2012 жыл]]ы [[24 желтоқсан]]да өтті.<ref>[http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248 Vesti-FM: station will be opened in 2012 year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328104910/http://www.radiovesti.ru/articles/2011-07-30/fm/7248|date=28 наурыз 2012|lang=ru}}</ref> [[Сурет:Станция метро Алма-Атинская. Северный (по центру) и южный (справа) вестибюли.JPG|нобай|оңға|300px|Бекеттің сыртқы көрінісі]] [[2011 жыл]]дың [[29 қараша]]сында [[Мәскеу]] қаласының басшылығы ''Братеево'' метро бекетінің атауын ''Алма-Атинскаяға'' ауыстыратынын жариялады.<ref name="rbc">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20111129145516.shtml|title=Cтанцию московского метро в районе Братеево назовут "Алма-Атинская".|publisher=РосБизнесКонсалтинг|accessdate=27 қараша 2011|lang=ru}}</ref> == Техникалық мәлімет == * Платформа ұзындығы — 162 метр * Платформа ені — 10 метр * Шамдар саны — 9 дана * Бекет 3 [[эскалатор]]мен жабдықталған * Күмбездің биіктігі — 6 метр * Оңтүстік вестибюльдің маңында мүгедектер үшін арналған 1 жеделсаты орнатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Moscow-metro-stub}} [[Санат:Метро]] [[Санат:Мәскеу]] t1ivmmbfk7rn0twxkqcu9qgwptja8eo 4 492279 3064415 3064067 2022-08-26T12:03:07Z Jembot 36112 Bot: Рейтингті жаңарту wikitext text/x-wiki {{/begin|200}} |- | 1 || [[User:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] || [[Special:Contributions/Білгіш Шежіреші|{{formatnum:1806}}]] || {{Permissions|Білгіш Шежіреші}} |- | 2 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1149}}]] || {{Permissions|Мағыпар}} |- | 3 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:520}}]] || {{Permissions|Kasymov}} |- | 4 || [[User:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] || [[Special:Contributions/Ұлы Тұран|{{formatnum:397}}]] || {{Permissions|Ұлы Тұран}} |- | 5 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:384}}]] || {{Permissions|Салиха}} |- | 6 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:165}}]] || {{Permissions|Kas77777}} |- | 7 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:115}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}} |- | 8 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:111}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}} |- | 9 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:109}}]] || {{Permissions|Орел Карл}} |- | 10 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:104}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}} |- | 11 || [[User:DariaUrinbasarova21nis|DariaUrinbasarova21nis]] || [[Special:Contributions/DariaUrinbasarova21nis|{{formatnum:80}}]] || {{Permissions|DariaUrinbasarova21nis}} |- | 12 || [[User:Didar.Bayan21NS|Didar.Bayan21NS]] || [[Special:Contributions/Didar.Bayan21NS|{{formatnum:67}}]] || {{Permissions|Didar.Bayan21NS}} |- | 13 || [[User:Ерқанат Рыскулбеков|Ерқанат Рыскулбеков]] || [[Special:Contributions/Ерқанат Рыскулбеков|{{formatnum:62}}]] || {{Permissions|Ерқанат Рыскулбеков}} |- | 14 || [[User:Arruah|Arruah]] || [[Special:Contributions/Arruah|{{formatnum:58}}]] || {{Permissions|Arruah}} |- | 15 || [[User:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] || [[Special:Contributions/Нұрлан Рахымжанов|{{formatnum:49}}]] || {{Permissions|Нұрлан Рахымжанов}} |- | 16 || [[User:Sovetkhanmoldir21nis|Sovetkhanmoldir21nis]] || [[Special:Contributions/Sovetkhanmoldir21nis|{{formatnum:39}}]] || {{Permissions|Sovetkhanmoldir21nis}} |- | 17 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:39}}]] || {{Permissions|Madi Dos}} |- | 18 || [[User:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] || [[Special:Contributions/Muzaffar Turgunov|{{formatnum:33}}]] || {{Permissions|Muzaffar Turgunov}} |- | 19 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}} |- | 20 || [[User:СеніңШешең|СеніңШешең]] || [[Special:Contributions/СеніңШешең|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|СеніңШешең}} |- | 21 || [[User:Aseltengebaeva21nis|Aseltengebaeva21nis]] || [[Special:Contributions/Aseltengebaeva21nis|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|Aseltengebaeva21nis}} |- | 22 || [[User:SSHTALBI|SSHTALBI]] || [[Special:Contributions/SSHTALBI|{{formatnum:29}}]] || {{Permissions|SSHTALBI}} |- | 23 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:27}}]] || {{Permissions|Kaiyr}} |- | 24 || [[User:Muslim Qazaq|Muslim Qazaq]] || [[Special:Contributions/Muslim Qazaq|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|Muslim Qazaq}} |- | 25 || [[User:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]] || [[Special:Contributions/Dimash Kenesbek|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Dimash Kenesbek}} |- | 26 || [[User:Doc Taxon|Doc Taxon]] || [[Special:Contributions/Doc Taxon|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Doc Taxon}} |- | 27 || [[User:NusrTansj|NusrTansj]] || [[Special:Contributions/NusrTansj|{{formatnum:20}}]] || {{Permissions|NusrTansj}} |- | 28 || [[User:Ташметов шахрух|Ташметов шахрух]] || [[Special:Contributions/Ташметов шахрух|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Ташметов шахрух}} |- | 29 || [[User:Uvuvwevwevwobae Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac|Uvuvwevwevwobae Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac]] || [[Special:Contributions/Uvuvwevwevwobae Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac|{{formatnum:18}}]] || {{Permissions|Uvuvwevwevwobae Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac}} |- | 30 || [[User:Nurbekovanurly|Nurbekovanurly]] || [[Special:Contributions/Nurbekovanurly|{{formatnum:18}}]] || {{Permissions|Nurbekovanurly}} |- | 31 || [[User:Nurlybek07|Nurlybek07]] || [[Special:Contributions/Nurlybek07|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Nurlybek07}} |- | 32 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Gliwi}} |- | 33 || [[User:Нұрлыжол|Нұрлыжол]] || [[Special:Contributions/Нұрлыжол|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Нұрлыжол}} |- | 34 || [[User:Sagzhan|Sagzhan]] || [[Special:Contributions/Sagzhan|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Sagzhan}} |- | 35 || [[User:Kazman322|Kazman322]] || [[Special:Contributions/Kazman322|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|Kazman322}} |- | 36 || [[User:AlibiKazken|AlibiKazken]] || [[Special:Contributions/AlibiKazken|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|AlibiKazken}} {{/end}} 8jhtpbsvuogb5vk8h1kd3w5busc5xcy 0 525782 3064630 3040026 2022-08-27T08:54:11Z Салиха 17167 /* Орта жүз рулары */ wikitext text/x-wiki [[File:Жуз.svg|thumb|right|20-шы ғасырдың басындағы Қазақстандағы үш жүздің таралуы: қызылмен Ұлы жүз, қызғылт сарымен Орта жүз, жасылмен Кіші жүз көрсетілген]] '''Қазақ рулары''' — қазақ халқының негізін құраушы ру-тайпалар. Бір атадан өрбіген туыстас адамдардың жиынтығы. '''''[[Ұлы жүз]]''''': [[Жалайыр|Жалайырлар]] (110 мың), [[Ошақты]] (20 мың), [[Дулат|Дулаттар]] (250 мың), [[Суан|Суандар]] (30 мың), [[Албан руы|Албандар]] (81 мың), [[Қаңлы руы|Қаңлылар]] (әдетте шанышқылымен қосып есептеледі) (50 мың), [[Сарыүйсін|Сары үйсіндер]] (10 мың), [[Шапырашты]] (60 мың), [[Сіргелі]] (40 мың) және [[Ысты]] (45 мың). Шамамен XIX ғасырдың аяғында ұлы жүз халқы 700 мыңдай болса, 1989 – 2 милиондай болған. Дулат, Жалайыр және Суандарды ұлы жүздің саны көп рулары деп атауға болады. '''''[[Орта жүз]]''''': XIX ғасырдың аяғында 1 милион 300 мың болған, ал 1989 – 3.1 милион. Соның ішінде: [[Арғын|Арғындар]] 510 мың, [[Найман|Наймандар]] 430 мың, Қыпшақтар 150 мың, Керейлер 110 мың, Уақтар 60 мың, Тарақты 10 мың және [[Қоңырат|Қоңыраттар]] 45 мың. Орта жүздің ірі рулары деп Арғындар, Наймандар, Қыпшақтар және Керейлерді айтуға болады. '''''[[Кіші жүз]]''''': XIX ғасырдың аяғында 1 милион 100 мың адам болды. Кіші жүз үш бірлестіктен тұрады: Әліұлы, Байұлы және Жетіру. Соның ішінде Әлімұлы жалпы 350 мың, Әлімның рулары [[Шекті]]лер 80 мың, [[Шөмекей]]лер 100 мың, [[Төртқара]] 60 мың, [[Кете]] 60 мың, [[Қаракесек (Әлімұлы)|Қаракесек]] 25 мың және [[Қарасақал]] 15 мың құрайды. Байұлының жалпы саны 550 мың. Байұлының ішінде: [[Адай|Адайлар]] 100 мың, [[Байбақты]]лар 40 мың, [[Беріш]]тер 40 мың, [[Таз|Таздар]] 20 мың, [[Шеркеш]]тер 45 мың, [[Масқар]] 20 мың, Тана 25 мың, [[Қызылқұрт]] – 40 мың, Алтын – 30 мың, [[Жаппас]] – 50 мың, [[Ысық]] – 20 мың, Есентемір 20 мың, Алаша – 40 мың. Жетірудің жалпы саны 300 мың. Соның ішінде: Табын 80 мың, [[Жағалбайлы (ру)|Жағалбайлы]] 70 мың, [[Керейт]] 33 мың, [[Тама]] – 45 мың, [[Телеу]] - 20 мың, [[Кердері]] 20 мың және [[Рамадан]] 5 мыңға жуық. 1989 жылы кіші жүз шамамен 1,4 милион адам болды. <ref>{{cite web | url=http://www.zakon.kz/4595527-v-socsetjakh-podschitali-chislennost.html | title=В соцсетях подсчитали численность казахских родов: самый многочисленный - это Аргын}}</ref> Кіші жүздің ірі рулары деп Шөмекейлер мен Адайларды айтуға болады. Саны 200 мыңнан асатын руларды қарасақ, жалпы қазақ халқындағы ең ірі рулар деп Арғын, Найман, Дулаттарды айтуға болады. {{rodovid|937577}} == Деңгейлері == Қазақ руларының 4 деңгейі бар: # Бірінші деңгей (Ел) - [[Арғын]], [[Найман]] және т.б. Барлығы 20 шақты ру. # Екінші деңгей (Тайпа, округтік, уездік деңгей) - [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]], [[Қуандық]] және т.б. Барлығы 200 шақты ру. Жарты немесе бір округ, уезді құрады. Сыртқы округті [[аға сұлтан]]дар, ал уезді орыс уезд бастықтары басқарды. # Үшінші деңгей (Ру, болыстық деңгей) - [[Ақшатау болысы (Семей облысы)|Керней]], [[Қызылтау болысы (Қарқаралы уезі)|Қояншы тағай]], [[Нұра болысы (Семей облысы)|Сарым]], [[Шерубай-Нұра болысы|Қареке]] және т.б. Жарты, бір, екі болысты құрады. Болыс басқармасы басқарды. # Төртінші деңгей (Ата, ауылық деңгей) - Жарты, бір, екі административты ауылды құрады. Ауыл старшындарымен, 1868 жылдан сон билермен басқарылды. == Ұлы жүз рулары == {| class="wide" !Тайпа бірлестігі ! colspan="7" |[[Үйсін руы]] |- ! class="bright" |Тайпа<ref name="autogenerated1">{{cite web|url=http://www.brif.kz/blog/?p=1122|title=Деление казахов на жузы: карта расселения, анализ. &#124; BRIF Research Group BLOG - блог о маркетинговых исследованиях|accessdate=2013-02-21|archiveurl=http://www.webcitation.org/6EiI7Z0Uw|archivedate=2013-02-26}}</ref> !''[[Албан руы|Албан]]'' ? !''[[Дулат]]'' + !''[[Ошақты]]'' + !''[[Суан]]'' + !''[[Шапырашты]]'' !''[[Ысты]]'' !''[[Сарыүйсін]]'' |- !class="bright"|Рулар | # ''[[Сары (Албан)|Сары]]'': ## ''[[Шоған]]'' ## ''[[Досалы]]'' ## ''[[Қожбанбет]]'' ## ''[[Жарты]]'' ## ''[[Алжан]]'' ## ''[[Құрман]]'' ## ''[[Айт руы|Айт]]'' ## ''[[Бозым (Ұлы жүз)|Бозым]]'' ## ''[[Қыстық]]'' # ''[[Шыбыл]]'': ## ''[[Қоңырбөрік]]'' ## ''[[Қызылбөрік]]'' | # ''[[Ботбай]]'' # ''[[жаныс]]'' # ''[[сиқым]]'' # ''[[шымыр]]'' | # ''[[аталық руы|аталық]]'' # ''[[Байыл]]'' # ''[[қоңыр руы|қоңыр]]'' # ''[[тасжүрек]]'' | # ''[[байтүгей]]'' # ''[[тоқарыстан]]'' # ''[[бағыс]]'' # ''[[сартай]]'' # ''[[нартай]]'' | # ''[[айқым]]'' # ''[[асыл]]'' # ''[[екей]]'' # ''[[еміл]]'' # ''[[кебенек руы|кебенек]]'' # ''[[шыбыл]]'' | # ''[[ойық руы|ойық]]'' # ''[[тiлiк]]'' | # ''[[Қалша]]'' # ''[[Жақып руы|Жақып]]'' |} {| class="wide" !Тайпа ! rowspan="1" |''[[Қаңлы]]'' ! rowspan="1" |''[[Жалайыр]]'' + ! rowspan="1" |''[[Сіргелі]]''? ! rowspan="1" |''[[Шанышқылы]]'' + ! rowspan="1" |''[[Шақшам]]'' ? |- !class="bright"|Рулар | # ''[[қара қаңлы]]'' # ''[[қызыл қаңлы]]'' # ''[[қапсан қаңлы]]'' # ''[[сары қаңлы]]'' | # ''[[Сырманақ]]'': ## ''[[Ақбұйым]]'' ## ''[[арықтыным]]'' ## ''[[Байшегір]]'' ## ''[[балғалы]]'' ## ''[[қайшылы]]'' ## ''[[күшік руы|күшік]]'' # ''[[Шуманақ]]'': ## ''[[андас]]'' ## ''[[қалпе руы|қалпе]]'' ## ''[[қарашапан]]'' ## ''[[мырза руы|мырза]]'' ## ''[[орақты]]'' ## ''[[сыпатай]]'' # ''[[Бірманақ]]'': ## ''[[Сиыршы (ру)|сиыршы]]'' | # ''[[Байұлы (Ұлы жүз)|Байұлы]]'' ## ''[[айтбозым]]'' ## ''[[Жаңабай (Сіргелі)|жаңабай]]'' ## ''[[елібай]]'' ## ''[[Батыр руы|батыр]]'' ## ''[[қарабатыр]]'' ## ''[[шалдар руы|шалдар]]'' ## ''[[жайдақ]]'' ## ''[[Байжігіт (Сіргелі)|байжігіт]]'' # ''[[Үштаңбалы]]'' ( ''[[Төрттаңбалы]]'') ## ''[[тутаңбалы]]'' ## ''[[қайшылы]]'' ## ''[[кеңірдек руы|кеңірдек]]'' (көңірдек) | # ''[[Құрбақа руы|Құрбақа]]'' ## ''[[Балық руы|Балық]]'' ## ''[[Саңырау (Ру)|Саңырау]]'' ## ''[[Мамыт руы|Мамыт]]'' # ''[[Дархан (ру)|Дархан]]'' # ''[[Қырықсадақ]]'' # ''[[Бектау руы|Бектау]]'' ## ''[[Қырпық]]'' ## ''[[Арапшы руы|Арапшы]]'' ## ''[[Сырдым]]'' # ''[[Жойсын]]'' # ''[[Бағыс]]'' | # |} == Орта жүз рулары == {| class="wide" !class="bright"|Тайпа<ref name=autogenerated1 /> !''[[Арғын]]''+ !''[[Қыпшақ]]'' !''[[Найман]]''+ !''[[Қоңырат]]'' !''[[Керей (тайпа)|Керей]] '' !'' [[Уақ]]'' |- !class="bright"|Рулар | #''[[Мейрам]]'' ## ''[[Қуандық]]'' ## ''[[Сүйіндік (Орта жүз)|Сүйіндік]]'' ## ''[[Бегендік]]'' ## ''[[Шегендік]]'' ## ''[[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]]'' #''[[Момын]]'' ## ''[[Атығай]]'' ## ''[[Бәсентиін]]'' ## ''[[Қанжығалы руы|Қанжығалы]]'' ## ''[[Қарауыл руы|Қарауыл]]'' ## ''[[Тобықты]]'' ## ''[[Саржетім]]'' ## ''[[Шақшақ]]'' # ''[[Тарақты]]'' (жиен) # ''[[Жоғары шекті]]'' # ''[[Төмен шекті]]'' | # ''[[құлан қыпшақ]]'' # ''[[сарықыпшақ]]'' # ''[[қытай қыпшақ]]'' # ''[[қарақыпшақ]]'' ## ''[[қарабалық руы|қарабалық]]'' ## ''[[көлденең руы|көлденең]]'' ## ''[[бұлтың]]'' ## ''[[ұзын]]'' ## ''[[торы (ру)|торы]]'' | # ''[[Саржомарт]] ([[Ергенекті]])'' ## ''[[Бура (найман)|Бура]]'' ## ''[[Қаратай (ру)|Қаратай]]'' ## ''[[Көкжарлы]]'' # ''[[Төлегатай]]'' (Төлетай) ## ''[[Қаракерей]]'' ## ''[[Матай (ру бірлестігі)|Матай]]'' ## ''[[Садыр]]'' ## ''[[Төртуыл]]'' # ''[[Терістаңбалы (ру)|Терістаңбалы]]'' ## ''[[Бағаналы (ру)|Бағаналы]]'' ## ''[[Балталы]]'' | [[Көтенші]]ден: # ''[[Саңғыл]] '' # ''[[Божбан]] '' # ''[[Жетімдер руы|Жетімдер]] '' # ''[[Маңғытай]] '' # ''[[Аманбай]] '' # ''[[Жаманбай]] '' [[Көктіңұлы]]нан: # ''[[Алғи руы|Алғи]] '' # ''[[Байлар-жандар|Байлар]] '' # ''[[Байлар-жандар|Жандар]] '' # ''[[Қаракөсе]] '' # ''[[Құлшығаш]] '' # ''[[Оразкелді (Қоңырат)|Оразкелді]] '' # ''[[Тоқболат]] '' | [[Тұрғақ]]<ref>{{Cite web|url=https://qamshy.kz/article/55320-turghaq-kereydinh-bir-butaghy|title=ТҰРҒАҚ КЕРЕЙДІҢ БІР БҰТАҒЫ|website=qamshy.kz|access-date=2021-07-06}}</ref><ref>Тұрғақ шежіресі. Зерттеулер және шежірелік деректер - Нұр-Сұлтан қаласы, Өрнек баспасы, 2020 ISBN 978-601-73-79-46-1</ref>: # Баба # Тайшыбек # Ораз # Төртқара # Бесқара # Күбі # Жолдыбай # Жәпек [[Абақ]]<ref name="http://alashainasy.kz/shezhire/shejre---abak-kerey-57326/">{{cite web | url=http://alashainasy.kz/shezhire/shejre---abak-kerey-57326/}}</ref>: # ''[[Жәнтекей]]'' # ''[[Жәдік]]'' # ''[[Шимойын]]'' # ''[[Шұбарайғыр (Шыбарайғыр)]]'' # ''[[Меркіт]]'' # ''[[Шеруші]]'' # ''[[Сарбас руы|Сарбас]]'' # ''[[Молқы]]'' # ''[[Ителі]]'' # ''[[Қарақас]] (сидалы)'' # ''[[Көнсадақ]]'' # ''[[Жастабан]]'' # ''[[Итемген руы|Итемген]]'' [[Ашамайлы]]<ref>{{cite web | url=http://suhbat.xalhar.net/kaz/forum.php?mod=viewthread&tid=169217&extra=page%3D1 | title=http://suhbat.xalhar.net/kaz/forum.php?mod=viewthread&tid=169217&extra=page%3D1}}</ref>: # ''[[Балта руы|Балта]]'' # ''[[Тарышы]]'' # ''[[Көшебе]]'' # ''[[Сибан]]'' | # ''[[Ер Қосай (ру)|Ер Қосай]]'' # ''[[Байназар (ру)|Байназар]]'' # ''[[Бетке]]'' #Бәйбішеден: ## ''[[Сарман]]'' ## ''[[Шоға]]'' #Ергенекті: ## ''[[Баржақы]]'' ## ''[[Жансары]]'' ## ''[[Шәйкөз]]'' ## ''[[Бидалы]]'' |} == Кіші жүз рулары == {| class="wide" !Тайпа бірлестігі ! colspan="2" |[[Алшын]] ! rowspan="2" |[[Жетіру]] |- ! class="bright" |Тайпа<ref name="autogenerated1" /> !''[[Әлімұлы]]'' !''[[Байұлы]]'' |- !class="bright"|Рулар | # ''[[шекті]]'' # ''[[қаракесек (Әлімұлы)| қаракесек]]'' # ''[[қарасақал]]'' # ''[[кете]]'' # ''[[төртқара]]'' # ''[[шөмекей]]'' | # ''[[шеркеш]]'' # ''[[адай]]'' # ''[[Алаша (ру)|алаша]]'' # ''[[алтын руы|алтын]]'' # ''[[байбақты]]'' # ''[[беріш]]'' # ''[[есентемір]]'' # ''[[жаппас]]'' # ''[[қызылқұрт]]'' # ''[[масқар]]'' # ''[[таз руы|таз]]'' # ''[[тана]]'' # ''[[ысық]]'' | # ''[[тама]]'' # ''[[Табын]]'' # ''[[кердері]]'' # ''[[керейіт]]'' # ''[[телеу]]'' # ''[[рамадан (ру)|рамадан]]'' # ''[[Жағалбайлы (ру)|жағалбайлы]]'' |} == [[Ақсүйек]] == {| class="wide" !class="bright"|Тайпа<ref name=autogenerated1 /> !''[[Төре]]'' !''[[Қожа]]''<ref name="М.М. Шибутов Казахское шежире">{{cite web | url=http://www.kazakh.ru/about/clan/zhuzy.jpg | title=М.М. Шибутов Казахское шежире}}</ref> |- !class="bright"|Рулар | # ''[[Абылай хан әулеті]]'' # ''[[Әбілқайыр әулеті]]'' # ''[[Бөкей әулеті]]'' # ''[[Жәдік әулеті]]'' # ''[[Қаратай әулеті]]'' | # ''[[Аққорған руы|Аққорған]]'' # ''[[Қорасан]]'' # ''[[Дуана руы|Дуана]]'' # ''[[Қарахан]]'' # ''[[Бақсайыс қожа]]'' # ''[[Қылышты қожа]]'' # ''[[Сейт]]'' |} == Жүздерден тыс == {| class="wide" !class="bright"|Тайпа<ref name=autogenerated1 /> !''[[Төлеңгіт]]''<ref name="М.М. Шибутов Казахское шежире">{{cite web | url=http://www.kazakh.ru/about/clan/zhuzy.jpg | title=М.М. Шибутов Казахское шежире}}</ref> !''[[Ноғай-Қазақ]]''<ref>http://alashainasy.kz/shezhire/shejre---nogay-kazak-57448/</ref> !''[[Қияттар]]'' !''[[Қырғыз руы]]'' !''[[Қарақалпақ руы]]'' !''[[Сунақ]]'' |- !class="bright"|Рулар | # ''[[төре төлеңгіт]]''<ref>http://e-history.kz/kz/contents/view/2001</ref> # ''[[қалмақ төлеңгіт]]'' # ''[[моңғол төлеңгіт]]'' # ''[[сіргелі төлеңгіт]]'' | # ''[[қос таңбалы]]'' # ''[[қояс]]'' # ''[[қазан құлақ]]'' # ''[[үйсін-ноғай]]'' | | | | # ''[[Қайғақтық ]]'' # ''[[Сыйық ]]'' # ''[[Аташ ]]'' # ''[[Бессары]]'' # ''[[Қалмырза-Тоқпан]]'' |} == [[Таңба]] және [[ұран]] == {| class="wide" ! Ру ! Кіші ру ! Таңба ! Ұран |- ! [[Ұлы жүз]] ! ! [[File:Kazakh Tamga 46.svg|30px]] !Нел |- | [[Қаңлы]] | | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]] көсеу, [[File:Kazakh Tamga 05.svg|30px]] шылбыр | Байтерек |- | [[Жалайыр]] | | [[File:Kazakh Tamga 03.svg|30px]] тарақ | Бақтияр, Қабылан |- | [[Дулат]] | | [[File:Kazakh Tamga 02.svg|30px]] дөңгелек, [[File:Kazakh Tamga 74.svg|30px]] абақ | Бақтияр |- | | [[Сиқым]] | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 63.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 64.svg|30px]] | Сиқым, Рысбек |- | | Жаныс | [[File:Kazakh Tamga 65.svg|30px]] | Жаныс, Төле |- | | Ботбай | [[File:Kazakh Tamga 64.svg|30px]] | Ботбай, Сәмен |- | | Шымыр | [[File:Kazakh Tamga 01.svg|30px]] | Шымыр, Қойгелді |- | [[Албан]] | | [[File:Kazakh Tamga 01.svg|30px]] | Райымбек |- | [[Суан]] | | [[File:Kazakh Tamga 09.svg|30px]] | |- | [[Сарыүйсін]] | | [[File:Kazakh Tamga 08.svg|30px]] | |- | [[Шапырашты]] | | [[File:Kazakh Tamga 13.svg|30px]] ай, [[File:Kazakh Tamga 14.svg|30px]] тумар, [[File:Kazakh Tamga 42.svg|30px]] | Қарасай |- | [[Ошақты]] | | [[File:Kazakh Tamga 07.svg|30px]] тұмар | Бақтияр |- | [[Ысты]] | | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]] көсеу, [[File:Kazakh Tamga 05.svg|30px]] шылбыр | Жауатар |- | | Ойық | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]] көсеу, [[File:Kazakh Tamga 17.svg|30px]] көз | |- | | Тілік | [[File:Kazakh Tamga 66.svg|30px]] көсеу | |- | [[Сіргелі]] | | [[File:Kazakh Tamga 10.svg|30px]] сірге, [[File:Kazakh Tamga 11.svg|30px]] қурай, [[File:Kazakh Tamga 12.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 75.svg|30px]] | Туғаназ |- | [[Шанышқылы]] | | [[File:Kazakh Tamga 15.svg|30px]] қол-таңба, [[File:Kazakh Tamga 16.svg|30px]] | Айырылмас |- ! [[Орта жүз]] ! ! [[File:Kazakh Tamga 18.svg|30px]] босаға ! |- | [[Арғын]] | | [[File:Kazakh Tamga 17.svg|30px]] көз | Ақжол, Қара қожа |- | | Тарақты | [[File:Kazakh Tamga 03.svg|30px]] тарақ, [[File:Kazakh Tamga 24.svg|30px]] | Жауқашар |- | | Жоғары шекті | [[File:Kazakh Tamga 76.svg|30px]] жоғары шекті | |- | | Төменгі шекті | [[File:Kazakh Tamga 77.svg|30px]] төменгі шекті | |- | [[Найман]] | | [[File:Kazakh Tamga 22.svg|30px]] шөміш, [[File:Kazakh Tamga 23.svg|30px]] | Қаптағай |- | | Балталы | [[File:Kazakh Tamga 71.svg|30px]] балта | |- | | Бағаналы | [[File:Kazakh Tamga 30.svg|30px]] бағана, [[File:Kazakh Tamga 20.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 73.svg|30px]] | |- | | Бура | [[File:Kazakh Tamga 81.svg|30px]] | |- | | Қаракерей | [[File:Kazakh Tamga 78.svg|30px]] | Қабанбай |- | | Матай | [[File:Kazakh Tamga 79.svg|30px]] | Бөрібай |- | | Садыр | [[File:Kazakh Tamga 02.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 35.svg|30px]] | Алдияр |- | [[Қыпшақ]] | | [[File:Kazakh Tamga 19.svg|30px]] қос әліп | Айбас |- | [[Қоңырат]] | | [[File:Kazakh Tamga 18.svg|30px]] босаға | Алатау |- | | Санғыл | [[File:Kazakh Tamga 18.svg|30px]] босаға | Мулкамал |- | [[Уақ]] | | [[File:Kazakh Tamga 25.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 20.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 26.svg|30px]] | Жаубасар, Бармақ |- | | Ергенекті Уақ | [[File:Kazakh Tamga 75.svg|30px]] ергенек, [[File:Kazakh Tamga 80.svg|30px]] ай | Алға |- | [[Керей]] | | [[File:Kazakh Tamga Tortkara.svg|30px]] | Қара Қожа |- | | Ашамайлы | [[File:Kazakh Tamga 20.svg|30px]] ашамай | Ошыбай |- | | Абақ | [[File:Kazakh Tamga 21.svg|30px]] абақ | Ошыбай |- ! [[Кіші жүз]] ! ! ! |- | [[Байұлы]] | | | |- | | Адай | [[File:Kazakh Tamga 27.svg|30px]] садақ, [[File:Kazakh Tamga 28.svg|30px]] оқ | Бекет |- | | Беріш | [[File:Kazakh Tamga 36.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 37.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 06.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 38.svg|30px]] | Ағатай |- | | Алтын | [[File:Kazakh Tamga 32.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 33.svg|30px]] | Баймұрат |- | | Жаппас | [[File:Kazakh Tamga 41.svg|30px]] түйе мойын, [[File:Kazakh Tamga 42.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 20.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 43.svg|30px]] | Баймұрат |- | | Есентемір | [[File:Kazakh Tamga 44.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 45.svg|30px]] | Алдонғар |- | | Таз | [[File:Kazakh Tamga 55.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 56.svg|30px]] | Бақай |- | | Байбақты | [[File:Kazakh Tamga 72.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 02.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 34.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 35.svg|30px]] | Дауқара |- | | Тана | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]] әліп, көсеу | Тана |- | | Масқар | | Қаратай |- | | Алтыбас (Алаша) | [[File:Kazakh Tamga 29.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 30.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 31.svg|30px]] | Байбарақ |- | | Қызылқұрт | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 49.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 19.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 50.svg|30px]] | Жиембай |- | | Шеркеш | [[File:Kazakh Tamga 30.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 44.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 47.svg|30px]] | Шағырай |- | | [[Ысық]] | [[File:Kazakh Tamga 44.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 45.svg|30px]] | Байтерек |- | [[Әлімұлы]] | | | |- | | Қарасақал | [[File:Kazakh Tamga 47.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 40.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 48.svg|30px]] | Алдажар |- | | Қаракесек | [[File:Kazakh Tamga 18.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 46.svg|30px]] | Ақбан |- | | Төртқара | | Айыртау |- | | Шекті | [[File:Kazakh Tamga 61.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 62.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 13.svg|30px]] | Бақтыбай, Жанқожа |- | | Шөмекей (Шөмен) | | Дөйт |- | [[Жетіру]] | | | |- | | Табын | [[File:Kazakh Tamga 54.svg|30px]] тостаған, [[File:Kazakh Tamga 57.svg|30px]] тарақ, [[File:Kazakh Tamga 58.svg|30px]] алып | Тостаған |- | | Тама | [[File:Kazakh Tamga 19.svg|30px]] көсеу, [[File:Kazakh Tamga 59.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 05.svg|30px]] | Қарабура |- | | Жағалбайлы | [[File:Kazakh Tamga 39.svg|30px]] балта, [[File:Kazakh Tamga 40.svg|30px]] шеккіш | Малатау |- | | Телеу | [[File:Kazakh Tamga 60.svg|30px]] шылбыр, [[File:Kazakh Tamga 20.svg|30px]] | Тұлпар, Арғымак |- | | Кердері | [[File:Kazakh Tamga 53.svg|30px]] тостаған | Қожахмет |- | | Керейіт | [[File:Kazakh Tamga 51.svg|30px]] шылбыр, [[File:Kazakh Tamga 52.svg|30px]] | Ақсақал, Ойтым |- | | Рамадан | [[File:Kazakh Tamga 54.svg|30px]] шөміш | Дулат, Қайғұлым |- ! Жүзге кірмейді ! ! ! |- | [[Төре]] | | [[File:Kazakh Tamga 57.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 70.svg|30px]] | Арқар, Абылай, Санқай |- | [[Қожа]] | | [[File:Kazakh Tamga 04.svg|30px]], [[File:Kazakh Tamga 69.svg|30px]] | |- | [[Төлеңгіт]] | | [[File:Kazakh Tamga 03.svg|30px]]Тарақ | |- | [[Ноғай-Қазақ]] | | [[File:Kazakh Tamga 39.svg|30px]] балта | |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Тағы қараңыз == * [[Қазақ шежірелерінің тізімі]] * [[Қазақстан жерінде болған болыстар тізімі]] == Сыртқы сілтемелер == * [https://zhety-ata.kz/ Қазақ руларының шежіресі] * [http://tumalas.kz Бүкіл қазақ шежіресі] * [http://www.nlrk.kz/data11/result/ebook_323/#ps Востров В. В. Муканов М. С. Родоплеменной состав и расселение казахов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150706030203/http://www.nlrk.kz/data11/result/ebook_323/#ps |date=2015-07-06 }} * [http://www.brif.kz/blog/?p=1122 Подробная карта казахских родов] * [http://www.kazakh.ru/about/clan/kaztree.jpg Дерево казахских родов] * http://www.senkazakh.com/kz/forum.php?mod=viewthread&tid=17417 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131110095136/http://www.senkazakh.com/kz/forum.php?mod=viewthread&tid=17417 |date=2013-11-10 }} * [http://kazahskieroda.kz/struktura-rodov.html Структура казахских родов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150816041439/http://kazahskieroda.kz/struktura-rodov.html |date=2015-08-16 }} * [http://s50.radikal.ru/i127/1104/17/1a4ea8f5c713.jpg Количественный состав родов по данным М.Тынышбаева.] * [https://www.facebook.com/groups/alashorda/permalink/2683448501940554/ Қазақтың рулық құрамы туралы сұрақнама] {{Қазақ рулары}} [[Санат:Қазақ рулары]] n9tcz1pgnaceeqi1aerdb0blcf3wv4q 0 527168 3064632 3025341 2022-08-27T08:57:26Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{toc-right}} Кітап болып шыққан қазақ руларының шежірелері. Атауы, баспа, автор, жыл, бет саны, тиражы және ISBN. Тізімде - 303 шежіре. == Жалпы == # Құдайбердіұлы Ш. Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі. – Орынбор, 1911. # Марғұлан Ә. Шежіре. Қазақ шежіресі // Қазақ совет энциклопедиясы. – 1978. – Т.12. – 595 б.<ref name="Қазақ шежіресі хақында">{{cite web | url=http://catalog.karlib.kz/cgi-bin/irbis64r_01/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21FMT=fullwebr&S21ALL=%28%3C.%3EK%3D%D0%A8%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=K%3D&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=3&S21CNR=20 | title=Қазақ шежіресі хақында}}</ref> # Валиханов Ч. Киргизское родословие // Собр. соч. в 5-ти томах. – А., 1985. – Т.2. – С. 148-166.<ref name="Қазақ шежірелері">{{cite web | url=http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/239-tarikh/2786-kazak-shezhireleri.html | title=Қазақ шежірелері}}</ref> # Казахская родословная — Алматы: 1994 ж. Қазақша. # Қазақ шежіресі — А.: «Атамұра» 1994 ж. 160 бет<ref>{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Қазақ шежіресі — А.: «Атамұра» 1994 ж.}}</ref> # Востров В. В., Муканов М. С. «Родоплеменной состав и расселение казахов (конец XIX- начало XX вв.)», Издательство «Наука» Казахской ССР, Алма-Ата, 1968, 256 с. # Шежіре қазақтың ру-тайпалық құрылысы,Редактор Баишева С, Алматы, издательство Рауан, 1991 г, Тираж 100 000, ISBN 5-625-01841-3 # «Қазақ шежіресі»(тарихи деректер, аңыз-әңгімелер, этнографиялық мәліметтер), Сергали Есбембетович Толыбеков , Алғы сөзін жазған: Х. Маданов. Алматы, Қазақстан,1992ж. 144 бет <ref>{{cite web | url=http://www.ieconom.kz/index.php/ru/about/direktori/2-uncategorised/198-sergali | title=Сергали Есбембетович Толыбеков}}</ref><ref name="turkacadem.kz">{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/19/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/19/zoomed}}</ref> # Үш жүздің шежіресі, І. Сариев, Алматы,Өлке, 1997, 136(108) стр.<ref>{{cite web | url=http://almaty.satu.kz/p367645-zhzd-shezhres-sariev.html | title=Үш жүздің шежіресі, І. Сариев, Алматы,}}</ref> # Көпеев М. Ж. Қазақ шежіресі. (Дайындаған С. Дәуітов). – Алматы: Жалын, 1993. – 76 б.<ref>{{cite web | url=http://www.elibrary.kz/databases/statia/detail.php?ID=122906 | title=Көпеев М. Ж. Қазақ шежіресі. (Дайындаған С. Дәуітов). – Алматы: Жалын, 1993. – 76 б.}}</ref> # Байұлы мен Жетiру және Төре, Төлеңгiт, Ноғай-Қазақ шежiрелерi / Мұхамбетқалиев С., Ахметов К.Ғ., Ғабдуллин Х.А. - Орал , 2002. - 292 с. - ISBN 9965553165<ref>{{cite web | url=http://irbis.wkau.kz/cgi-bin/irbis64r_91/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=VSEK_PRINT&P21DBN=VSEK&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2,%20%D0%9A.%20%D2%92. | title=Байұлы мен Жетiру және Төре, Төлеңгiт, Ноғай-Қазақ шежiрелерi}}</ref> # Қазақ шежіресі хақында/ М. Мұқанов, В. Востров. - Алматы : Атамұра, 2000. - 216 с. - ISBN 5-7667-8450-3<ref name="Қазақ шежіресі хақында"/> # Валиханов Ч. Киргизское родословие // Собр. соч. в 5-ти томах. – А., 1985. – Т.2. – С. 148-166.<ref name="Қазақ шежірелері"/> # Қазақ руларының шежіресі, "Қаламгер" шығармашылық алқасы. Жауапты шығарушылар: Ж. С. Әбдіхалықов, Ж.Жағыпаров, Қазақстан компартиясының Целиноград обкомы баспасының баспаханасы. 1991 ж. Тиражы 50 000 дана.<ref>{{cite web | url=https://vk.com/doc175754105_283260341?hash=16fddc8d5dfbe34335&dl=10be74cf7f0f3c160a | title=Қазақ шежіресі}}</ref> # Бейсенбайұлы Ж, Қазақ шежіресі (ғылыми дәйектер мен "Ана тілі" газетіне түскен мәліметтер негізінде жасалған) Алматы, Ана тілі, 1994, 160 бет # Қазақ тарихынан: шежірелер, жазбалар, пікірлер, зерттеулер. Құрастырушы: Н. Құлмұхамбетова, орыс тілінен аударған Ә. Орынбаева. Алматы, Жалын, 2004, 464 бет<ref name="ReferenceA">{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/11/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/11/zoomed}}</ref> # ҚАЛИЛАХАНОВ Т. Жұмбақ жазулар мен шытырман шежірелер. – Алматы: Рауан, 1996. – 139 б. (күмәнді)<ref name="ReferenceB">{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/files/assets/basic-html/page14.html | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/files/assets/basic-html/page14.html}}</ref> # ҚАМБАРҰЛЫ У. Көккөз ұрпағы: шежіре-тарих. – Алматы: Әл-Фараби, 1997. – 212 б.<ref name="ReferenceB"/> # ҚАРЖАНИЗ. Шежіре шеңбері. –Шымкент:Ғасыр –Ш, 2002. – 477 б<ref name="ReferenceB"/> # Орыс энциклопедияларындағы қазақ шежіресі. Құл-Мұхаммед М. Жауапты редактор: М. Қозыбаев. Алматы, Атамұра, 1994, 224 бет<ref name="ReferenceC">{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/15/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/15/zoomed}}</ref> # Маңабай, А.У. Әзиз әулет: Шахиахмед Хазрет пен оның інісі Фатих имамның ћәм олардың ұрпақтарының шежіресі / АсҚар Уәлиұлы Маңабай, Алматы, Өнер, 2001, 304 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed}}</ref> # Тарихи зерттеулер: Шежірелік деректер. Мұкаметканұлы Н. Аударған: А. Қожабеков. Алматы, Жалын, 1994, 144 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed}}</ref> # Отыз әулет - мың ұрпақ шежіре дерекнама. Құраст: Ж. Жунісжанұлы, Алматы, Информ-А, 2002, 311 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/17/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/17/zoomed}}</ref> # [http://takebin.com/f/AbgLhxBitTMR8 Қазақ шежіресі. Сәдібеков З. Ред.: Г. Байжанова. Тайшкент, Узбекистон.1994, 144 бет]. # Ұрпақ үндестігі: шежірелер. Сүлеймен Н. Алматы, Б. ж. 2003, 352 бет<ref name="turkacadem.kz"/> # Шежіре. Түлкібайұлы К. Ғылыми ред: М. әбусейітова, Н. Базылхан. Алматы. Дайк-Пресс, 2004 , 173 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/20/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/20/zoomed}}</ref> # Қазақтың біртұтас шежіресі. Халидуллин О. Х. Алматы, 2004 ж. 448 стр. # Арғынбаев Х., Құраст: Ә. Пірманов. ред. алқасы: М. Қозыбаев(бас ред.)т.б. Қазақ шежiресi хақында : Алматы: Атамұра, 2000, 463 б.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Шежірелер жинағы XIII-XVI ғасырдағы Қазақстан, Орта Азия тарихына қатысты маңызды тарихи деректер. Жалайыр Қ. Алматы. Қазақстан.1997. 128 бет.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # "Волости, уезды ... Казахи: С схематической картой низовых административно-территориальных делений проживания казахов в 1897-1915 ж.ж. : этнолого-картографическое исследование" Асет Темиргалиев<ref>https://books.google.kz/books/about/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8_%D1%83%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%B8.html?id=Y6AkrgEACAAJ&redir_esc=y</ref> == [[Ұлы жүз]] == # Арғынбаев Х., Мұқанов М., Востров В. Қазақ шежiресi хақында : Ұлы жүздің шежіресі ,Алматы: Атамұра, 2000, 204 б.<ref>{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Ұлы жүздің шежіресі}}</ref> # Казак шежіресі. Улы жуз-Ак арыс. 3том/ Усенбаев Т/ тв. п. / 2008/ 527с, Автор: Усенбаев Т, ISBN 9786010601468 <ref>{{cite web | url=http://www.bookcenter.kz/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA-%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96-%D0%A3%D0%BB%D1%8B-%D0%B6%D1%83%D0%B7-%D0%90%D0%BA-%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81-3%D1%82%D0%BE%D0%BC-%D0%A3%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2-%D0%A2-%D1%82%D0%B2-%D0%BF-2008-527%D1%81;book=4457/ | title=Казак шежіресі. Улы жуз-Ак арыс. 3том/ Усенбаев Т/ тв. п. / 2008/ 527с}}</ref> # Бәйдібек-Баба -Алып Бәйтерек. Ұрпақтар шежіресі, Құрастырылған А.Байғазыұлы - Алматы: "Өнер" баспасы.2006 жыл, 522 бет, ISBN 5-89840-441-4 # Бәйдібек баба ұрпақтарының шежіресі, С. Еркінбекұлы, Шымкент, «Нұрдана-LTD» баспасы, ISBN нөмірі — 978-601-7266-18-9 ,776 бет, 2011 ж<ref>{{cite web | url=http://library.kiwix.org/wikipedia_kk_all/A/%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%B4%D1%96%D0%B1%D0%B5%D0%BA%20%D0%B1%D0%B0%D0%B1%D0%B0%20%D2%B1%D1%80%D0%BF%D0%B0%D2%9B%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3%20%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96.html | title=Бәйдібек баба ұрпақтарының шежіресі}}</ref> === [[Албан]] === # Албан айт елі жанбаба шежіресі, 2011 – жылы, Құлжа, тоқтасын мұқамади ұлы, елеубәй әмірбек ұлы, әметжән қожақымет ұлы, базарбай төйеке ұлы, сенбек ауесқан ұлы, іле гәзеті баспасы, таралым саны: 500<ref>{{cite web | url=http://www.kultegin.com/kaz/forum.php?mod=viewthread&tid=30675 | title=Албан айт елі жанбаба шежіресі}}</ref> # Албан шежіресі. Хантәңірі Т. Алматы, Тоғанай Т. 1997, 112 бет <ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/20/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/20/zoomed}}</ref> # Албан ата энциклопедиялық шежіре. Алматы, 2003 - 1352 бет. Алмабеков Т., ISBN 9965-00-838-8<ref>http://www.emirsaba.org/pars_docs/refs/9/8452/8452.pdf</ref> # Қожалымов З. Қ 56 Албан – Әлмерек – Құрман – Үмбет ата ұрпақтарының шежіресі: Рулық анықтама, тарихи мәліметтер, естеліктер. /З.Қожалымов. – Алматы: Шалкөде, 2019. – 298 бет. ISBN 978-601-06-5877-6<ref>http://www.anck.kz/ulyzhus/1.htm</ref> === [[Дулат]] === # Аққойлы шежіресі, автор - Ә. Дәуітбеков, 2011 жылы Шымкент, «Кітап» баспасы, ISBN 9965-847-95-9 , 256 бет<ref>{{cite web | url=http://library.kiwix.org/wikipedia_kk_all/A/%D0%90%D2%9B%D2%9B%D0%BE%D0%B9%D0%BB%D1%8B%20%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96.html | title=Аққойлы шежіресі}}</ref> # Шымыр ата. Төрт қарағай ұрпақтарының Құттұқ баба шежіресі. Алматы, 2011 - 216 бет. ISBN 978-601-06-1677-6<ref>{{cite web | url=http://www.bookchamber.kz/kz/component/content/article/13-2012-07-05-03-50-01/3338 | title=Шымыр ата. Төрт қарағай ұрпақтарының Құттұқ баба шежіресі ()}}</ref> # Жаныс Оймауыт шежіресі. Шымкент, Әбдіәкімұлы М, "Ғасыр-Ш", 2003, 212 бет<ref name="http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/4/zoomed">{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/4/zoomed}}</ref> # Шымыр атаның Күнту шежіресі. Бірімқұлұлы К, Алматы, Қазақпарат, 2003 - 168 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/6/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/6/zoomed}}</ref> # Қазақ халқының Төле биі Әз Төленің Қожабек-Жолан ұрпақтары шежіресі. Құрастырушы: З. Әбдіқадырұлы, А. Айтмыраұлы. Шымкент, Ғасыр-Ш, 2001, 152 бет # Садыбай-Байтана шежіре. Шығарушы алқаның төрағасы Ж. Мәмбетәліұлы. Алматы. Полиграфия, 1995, 111 бет.<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed}}</ref> # Сиқым шежіресі. Құраст.: Ә. Дәуітбеков; ред. алқасы:Ж. Сұлтанов (төраға) және т.б. Алматы, Қазақпарат. 2006, 920 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed}}</ref> # Жаныс ұрпағы: Бөгезілі шежіресі.Шымкент. Ғасыр-Ш. 2003, 220 бет.<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Жиенбет шежіресі. Хасенов С. Алматы. Мерей. 1996. 77 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/20/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/20/zoomed}}</ref> === [[Үйсін]] === # Сарыүйсін шежіресі , Мырзахметұлы М., Қаналыұлы Е. , 32 б<ref name="irbis.kazeu.kz">{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Казахский Экономический Университет им. Т. Рыскулова}}</ref> === [[Суан]] === # Бағыс – Суан: шежіре / Шежіре деректерін. жүйелеп жазған Б. Көбейұлы; алқа мүшелері Ә. Бектайұлы, Алматы, Нұрлы әлем, 1996, 240 бет # Суан: шежіре. Жинақтап баспаға әзірлеген Т. Жапарқұлұлы тб. Алматы, Жалын. 2000, 352 бет.<ref name="turkacadem.kz"/> # Суан: шежіре. Құраст: С. Ешмұхамбетов. Алматы. Жалын. Ақжазық ЖШС. 1993, 144 бет<ref name="turkacadem.kz"/> # Суаннан шыққан сегіз би (тарихи-деректі аңыздар) шежіре. Алматы, Жалын, 1997, 144 бет<ref name="turkacadem.kz"/> # Бәйдібек баба алып бәйтерек. Суан. Издательство "Нур-Алем" 2014 год.<ref>https://www.olx.kz/obyavlenie/kniga-shezhire-roda-suan-IDfRade.html#8cfc454b86 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190221224051/https://www.olx.kz/obyavlenie/kniga-shezhire-roda-suan-IDfRade.html#8cfc454b86 |date=2019-02-21 }}</ref> # Ұлы жүз Үйсін Суан тайпасының батырлар, билер болыстар шежіресі, Шәріпқан Әбділоқапқазыұлы, Palitra-Press баспасы.Алматы, 2018 <ref>https://www.olx.kz/obyavlenie/uly-zhuz-uysin-suan-shezhiresi-2018-zh-IDjuz2d.html</ref> === [[Шапырашты]] === === [[Ошақты]] === # Насырхан Жұмағұл. "Бәйдібек баба - Алып Бәйтерек: Ұрпақтар шежіресі (Ошақты шежіресі). "Өнер" баспасы, 2005 ж. ISBN 9965-768-24-2 === [[Ысты]] === === [[Сіргелі]] === # Сіргелі Қарабатыр шежіресі. Әбдіәкімұлы М, Алматы, "Алтын алқа", 1997, 304 бет<ref name="http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/4/zoomed"/> # Сіргелі шежіресі: Үштаңбалы - ақкеңірдек, тутаңбалы, қайшылы. Мырзатайұлы С. Шымкент, Ғасыр-Ш, 2003, 4 кітап. 581 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed}}</ref> # Елібай шежіресі. Сүлейменқызы Р. Қарағанды. Б.ж. 2000, 18 бет. (сіргелі екені күмәнді) # Сіргелі. Байжігіт-Шалдар шежіресі. Алматы, Нұрлы әлем, 2005, 376 бет.<ref name="turkacadem.kz"/> === [[Жалайыр]] === # Жалайыр. Он екі ата. Шежіре. Тарақ , Толқымбекұлы Р. Алматы, Дәуір, 2000, 112 (733) б<ref name="turkacadem.kz"/><ref name="irbis.kazeu.kz"/> # Бәйшегір. Жиенбет шежіресі. Алматы. Жедел басу баспаханасы. 2004, 80 бет<ref name="turkacadem.kz"/> === [[Шанышқылы]] === # “Ұлы Жүз Шанышқылы Дархан елінің шежіресі”. Омар Темірбайұлы, Сәйділлә Ахметкәрімұлы, Мекембай Омарұлы. Ташкент, 2006 Turan-Iqbol баспасы <ref>{{cite web | url=http://berdeke.kz/blog/2012/08/03/%D2%B1%D0%BB%D1%8B-%D0%B6%D2%AF%D0%B7-%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%88%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D1%8B-%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BD-%D0%B5%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D2%A3-%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80/ | title=“Ұлы Жүз Шанышқылы Дархан елінің шежіресі”. Омар Темірбайұлы, Сәйділлә Ахметкәрімұлы, Мекембай Омарұлы. Ташкент, 2006}}</ref> # “Шанышқылы шежіресі”, Мекембай Омарұлы<ref>{{cite web | url=http://berdeke.kz/blog/2012/08/03/%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%88%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D1%8B-%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96-%D0%BC%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9-%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%80%D2%B1%D0%BB%D1%8B/ | title=“Шанышқылы шежіресі”, Мекембай Омарұлы}}</ref> # “Шанышқылы және тайпа”, Керімбай Боранбаев: шежіреге көзқарас,. Алматы: Өнер, 2004- 200 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/6/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/6/zoomed}}</ref> # “Шанышқылы – көне тайпа”, Керімбай Боранбаев, Өнер баспасы. 2004<ref>{{cite web | url=http://berdeke.kz/blog/2012/08/03/%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%88%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D1%8B-%D0%BA%D3%A9%D0%BD%D0%B5-%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BF%D0%B0-%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9-%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BD/ | title=“Шанышқылы – көне тайпа”, Керімбай Боранбаев}}</ref> # Шаңышқылы-Сұрым шежіресі. Келімбетұлы Н. Алматы. Б.о.ж.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Шанышқылы: Ұрпақтар сабақтастығы. Алматы. Тоғанай баспасы. 2012. 492 бет. ISBN 978-601-7007-86-7. Жауапты шығарушы Мырзахан Ахметов. Редакция алқасы: Тілеуқұл Өмірзақов, Әбдуәлі Данай және тб. 1,2 кітап. === [[Қаңлы]] === # Шарипов Ф. Шежере рода Кан-Канлы // Ватандаш. — 2007. — № 5. — С. 178—195. — ISSN 1683-3554 # Қайдар Ә. Қаңлы (тарихи шежіре). – А.: «Дайк-Пресс», 2004. – 610 б.<ref name="Қазақ шежірелері"/> == [[Орта жүз]] == # Муканов М. Из исторического прошлого: (родословная племен керей и уак). – А., 1998. – 160 б.; Арғынбаев Х., Мұқанов М., Востров В. Қазақ шежіресі хақында. – А., 2000. – 464 б.<ref name="Қазақ шежірелері"/> # Қазақ шежіресі. 2 том. Орта жүз-жан арыс, Теңізбай Үсенбаев, АЛМАТЫ, 2012 жыл, 388 бет, ISBN 978-601-06-0326-4<ref name="http://almatykitap.kz/goods/7231.jsp">{{cite web | url=http://almatykitap.kz/goods/7231.jsp | title=Қазақ шежіресі. 2 том. Орта жүз-жан арыс, Теңізбай Үсенбаев,}}</ref> # Тілеке Жеңіс, Шежіре. Ертіс-Баянауыл өңірі <ref>{{cite web | url=http://pavlodar.pav.olx.kz/obyavlenie/rodoslovnaya-shezhre-ertis-bayanaula-aryn-syndk-klk-aydabol-ID5gXBf.html#26be8b91c8 | title=Тілеке Жеңіс, Шежіре. Ертіс-Баянауыл өңірі}}</ref> # Шынай Р. Ата-баба тарихы. Шежіре. Керей және уақ рулары. – Баян-Өлке, 1991. – 63<ref>{{cite web | url=http://kozhalar.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=23:mawkhur&catid=3:makala2&Itemid=10 | title=Қожа шежірелері және мұсылмандық тарихнама}}</ref> === [[Арғын]] === # Қазақ ру-тайпаларының тарихы. Арғын. 9 том. 3 кітап. Алматы. 2007. 547,550 б. # Исмагулов О. «Этническая генография Казахстана». Алматы. 1997. стр.19 # Арғын руларының қысқаша шежіресі [Текст] / И. О. Омаров. - Қарағанды : [б. и.], 1991. - 98 с.<ref name="Карагандинская ОУНБ"/> # Тарақты және қаракесек шежіресі [Текст] / М. Сәрсекеев. - Алматы : Атамұра, 1995. - 272 с. - ISBN 5-7667-2995-6<ref name="Карагандинская ОУНБ"/> # Өкпенің Кәрімтайы. Арғын: Мейрам шежіресі. – Павлодар: ЭКО, ҒӨФ, 2001. – 318 (311) б.<ref>{{cite web | url=http://refdb.ru/look/2945799-p51.html | title=Литература о Павлодарской области}}</ref> # Оразалы Ш. Шежiре—асыл мұра, 2010 ж., Астана. # Әбдіғали Берік. Арғын Төртуыл тарихынан:Шежіре, Алматы, Қазақпарат, 2007, 322 бет. ISBN 9965-65457-3 ==== [[Атығай]] ==== # Атыгай Шежиресы (составители С. Жумабаев, К. Кудайбергенов, А. Галеев). Петропавловсск. 2010. 510 с.<ref>https://www.proza.ru/2013/04/22/605</ref> ==== [[Тобықты]] ==== # Дадан тобықты (Өмір) шежіре. Кенжеқараұлы С. Жезқазған. Б.о.ж. 2002. 283 бет<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref><ref>https://ru.calameo.com/read/0025301697fa0dca6ac3e</ref> # Жанболатұлы М. Тобықты-Шыңғыстау шежіресі. Үш томдық. І т. -Алматы. Курсив, 2004. І т.- 519 бет, ІІ т.- 423 бет. ІІІ т.- 559 бет<ref>{{cite web | url=http://alashainasy.kz/shezhire/taraktyi-taypasyinyin-shejres-57008/ | title=ТАРАҚТЫ ТАЙПАСЫНЫҢ ШЕЖІРЕСІ}}</ref><ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> ==== [[Қарауыл]] ==== # Оразалы Ш. Көмекей қылды қарауылдың шежiресi, 2015 ж. Алматы. ==== [[Қанжығалы руы]] ==== # Қанжығалы шежiресi, Құрастырушылар Ғ.Умаров, Қ.Әлімжанов, бас редактор Негимов Серік 558 бет, Астана 2017 - ISBN 9786013026701 # Қанжығалы шежiресi, Еңсебаев Т.А. - Павлодар : ЭКО, 2004. - 494 с. - ISBN 9965652652<ref>http://library.psu.kz/fulltext/buuk/b1994.pdf</ref> # Кәмали Жұмабаев. Қанжығалы шежіресі. — Қостанай: «Шапақ», 2005. — 136 б. # Ағзамов Шаймұрат, Қанжығалы Атан батыр және шежіре, Астана 2004 # Ағзамов Шаймұрат, Қанжығалы Шағалақ ұрпағы, Астана 2009 # Бақтыбайқызы Майданқажы, Шежіре Малай құрылысы, Астана 2009 # Бөкеш (Букешов) Мейрам Сарсетұлы, Қанжығалы Лабашы - Пұшқантай руларының тарихы мен шежіресі және эссе, әңгімелер, мақалалар. Астана 2010 # Ахметов Теміртас, Қанжығалы Қаратума айналасының шежіре кітабы, Астана 2014 # Әдірешов М.Б. Қанжығалы Киікбай шежіресі, Павлодар 2016 # Байболов С. Есіргеп руының шежіресі. Астана, "Астана полиграфия" 2010. 352 бет ==== [[Қуандық]] ==== [[Сурет:Алтай шежиреси.jpeg|thumb|Обложка книги Алтай шежиреси]] # Атадан қалған алтын тамыр. Сармантай руының тарихи шежіресі. Есмағамбетов З. Қарағанды. ТОО Арко. 2000, 107 бет.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Бикенов; Исабек; Жакенов. Тоқа шежіресі. — Қарағанды: Қарағанды Полиграфиясы, 2000. — 402 бет. (казах.)<ref name="Бикенов, Жарылкасын Бикенович">{{cite web | url=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2,_%D0%96%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 | title=Бикенов, Жарылкасын Бикенович}}</ref><ref>https://ru.calameo.com/read/002311503c7b5fe6f2572</ref> # Бикенов; Исабек; Жакенов. Қарпық шежіресі. — Қарағанды: Қарағанды Полиграфиясы, 2002. — 620 бет. (казах.)<ref name="Бикенов, Жарылкасын Бикенович"/> # Бикенов; Исабек; Жакенов. Қарпық және Қожа шежіресі. — Қарағанды: Қарағанды Полиграфиясы, 2008. — 1008 бет. (казах.)<ref name="Бикенов, Жарылкасын Бикенович"/> # Бикенов; Исабек; Әбеуов. Алтай Қалыбек шежіресі. — Қарағанды: Қарағанды Полиграфиясы, 2009. — 400 бет. (казах.)<ref name="Бикенов, Жарылкасын Бикенович"/><ref>https://ru.calameo.com/read/0023115037cbaebcaa87e</ref> # Ибрахим (Жакан) Исламулы. «Шежире Алтая» — Караганды: 1997 ж.. На казахском языке.<ref>{{cite web | url=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BF%D1%8B%D0%BA%D0%B8 | title=Алтай-Карпыки}}</ref> # Рашит Каренов. "Қарекелер" 2000 ж. ISBN 9965-464-37-5 Қарағанды ҚарМУ баспасы. 250 экз. # Алтай шежіресі, жауапты редактор -- Хакім Омар, Құрастырушы Ісләмов Ібрахым (Жақан). Алматы, «Темірқазық» баспасы, 2014<ref>http://altay-sh.kz/kz/press-center/54-altaj-shezhiresi-atatek-tarazysy{{Deadlink|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> # Бөрші тарихы һәм шежіресі. Құрастырғандар Алпысбаев Б, Бимолдин Ж. Астана Профи Медиа 2017, 252 бет<ref>https://pp.userapi.com/c845417/v845417045/e4c84/xrqtJgmRyys.jpg</ref> # Ахметов Аманке, Алсай шежіресі. Қарғанды, 2007 # Байұзақұлы Сағындық, Алтай шежіресі (Әлке және Байдалы), Көкшетау. 2007 # Дүйсенбекұлы Әбдікәрім, Сармантай руының шежіресі. Қарағанды. Кәсіби білім баспасы, 2005 # Есмағанбетова З.Ә. Атадан қалған алтын тамыр. Сармантай руының тарихи шежіресі. Қарағанды. Арко баспасы, 2000 # Алдаберген руының шежіресі [Текст] / А. А. Ахметбекұлы. - Қарағанды : Болашақ-Баспа, 2002. - 84 с. - ISBN 9965-528-57-8<ref name="Карагандинская ОУНБ">{{cite web | url=http://catalog.karlib.kz/cgi-bin/irbis64r_01/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=0&S21LOG=1&S21P03=K=&S21STR=%D0%B0%D1%80%D2%93%D1%8B%D0%BD | title=Карагандинская ОУНБ}}</ref> # Темеш руының шежіресі, Астана "Сарыарқа" 2009, 638 бет. Авторлар ұжымы Таукейтегі Қ.А., Ахметжанов Қ.А. және т.б. ISBN 9965-536-95-3 # Тұңғатар шежіресі, Бүркітбай Әжібайұлы Айқынбай, Амангелді Мақшиұлы Мақши, Саян Сапышұлы Кәкімжан. Қарағаны, TENGRI 2020. 300 бет<ref>https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1439072592938181&set=p.1439072592938181&type=1&theater</ref> # https://ru.calameo.com/read/002311503aa04b93439f2 # Қарнақ (Тоқа) шежіре. Аманбай Қапияш Әлкенұлы.Қарағанды. 2018. <ref>https://ru.calameo.com/read/0023115038ea2e6a094ae</ref> ==== [[Сүйіндік (Орта жүз)|Сүйіндік]] ==== # «Орманшы шежіресі», 2004, Қ.Әбдіков<ref>{{cite web | url=http://saryarka-samaly.kz/index.php/component/k2/item/2657-laasy-bardy-zhaasy-barr | title=Ағасы бардың жағасы бар}}</ref> , Павлодар: ЭКО, 2004. – 360 б.<ref>{{cite web | url=http://refdb.ru/look/2945799-p51.html | title=Книги на казахском языке}}</ref> # Бақыт Біләлов. Қаржас шежіресі # Қаржас ұрпақтары [Мәтін] / Жақсыбаев, Серік Имантайұлы. - Павлодар : 2008. - 400 б., суретті .394-397 б.<ref>http://www.kazneb.kz/bookView/view/?brId=1162947&simple=true# {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160921010300/http://www.kazneb.kz/bookView/view/?brId=1162947&simple=true |date=2016-09-21 }}</ref> ==== [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]] ==== [[File:Қаракесек шежіресі.jpeg|thumb|Қаракесек шежіресі]] [[File:Кояншытагай шежире.jpg|thumb|Қояншытағай шежіре кітабы, 2018 жыл.]] # Арғын. Қаракесек. Кәрсөн. Аралбай руының шежіресі: [жинақ] / құраст.: К. М. Бекмағамбетов, Ж. Н. Шөженов. - Қарағанды : Арко, 2010. - 771 с. : - ISBN 978-601-204-066-1 <ref>{{cite web | url=http://catalog.karlib.kz/cgi-bin/irbis64r_01/cgiirbis_64.exe?C21COM=S&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21FMT=fullwebr&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8B%3C.%3E%29&Z21ID=&S21SRW=AVHEAD&S21SRD=&S21STN=1&S21REF=&S21CNR=10 | title=Арғын. Қаракесек. Кәрсөн. Аралбай руының шежіресі}}</ref><ref>http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1109359&simple=true&lang=kk#</ref> # Кәрсен шежіресі (Бес Назар). Көккөзов М. Қарағанды. ТОО Арко. 1998. 59 бет.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Қарамеңді шежіресі, Сәкен Сайран Керімұлы, Қарағанды, Болашақ-Баспа, 2006, 706 бет # Қояншы-Дәулет-Таңай, Болашақ-Баспа, 2008, 293 бет. Н. О. Дулатбеков(төраға), Н.Т. Жұмәділова, Б. Доскеев, Қ. Медиев, С. Тұңғышбеков, Г.Ш. Рымжанова және т.б. ISBN 9965-534-40-3. Екінші рет 2018 жылы Атамұра баспасынан шықты. # Жақсыбайұлы Т. Шежіре. Қаракесек руына жататын Сарым еліндегі Өтеміс – Тоқсан ұрпақтарынан тарайтын Тоқсары, Құлық, Құлсары, Қожақұл ұрпақтарының шежіресі. Екінші кітап. – Қарағанды, 1999. – 356 б.<ref name="Қазақ шежірелері"/> # «Қаракесек шежіресі», бірінші том, Павлодар, «ЭКО» ЖШС баспаханасы, Қани Арман Бақтанұлы. Кітаптың таралымы – 500 дана. 2010<ref name="«Қаракесек шежіресі» жарық көрді ">{{cite web | url=http://www.ertisdidary.com/news/pavlodarda_arakesek_shezhiresi_zhary_k_rdi/2010-12-12-135 | title=«Қаракесек шежіресі» жарық көрді}}</ref><ref>http://www.bookchamber.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=3356&catid=13%3A2012-07-05-03-50-01&Itemid=38&lang=ru {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923193707/http://www.bookchamber.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=3356&catid=13%3A2012-07-05-03-50-01&Itemid=38&lang=ru |date=2015-09-23 }}</ref> # «Қаракесек шежіресі», екінші том, Павлодар, «ЭКО» ЖШС баспаханасы, Еңсебаев . Кітаптың таралымы – 500 дана. 2017 Палодар ЖШС ЭКО. # Орта жүз, Арғын арысының Болатқожа (Қаракесек) және олармен қоныстас Тарақты, Жағалбайлы, Шөптеміс, Ырғақты руларының шежіресі. М. Сәрсекеев. - Алматы : Атамұра, 1995. - 272 с.<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed}}</ref> # Қаракесек Шаншар абыз әулеті [Текст] / Ж. Смаилов. - Алматы : Жедел басу, 2008. - 421 с. - ISBN 9965-702-65-9<ref name="Карагандинская ОУНБ"/> # Қ.Сәденов.Құлық Жалаңтөс (Соқыр) ұрпақтарының шежіресі. «Арко» ЖШС Қарағанды, 2009 ж.<ref>{{cite web | url=http://ru.calameo.com/books/001798844063dfa171e29 | title=Қ.Сәденов.Құлық Жалаңтөс (Соқыр) ұрпақтарының шежіресі}}</ref> # Керней шежіресі, Төрехан Майбас, Қарағанды, Болашақ-Баспа 2005, 360 б, Тираж 1000, ISBN 9965-528-85-3 # Қаракесек …Керней Шаң шежіресі автор Смагулов А., Қанат Боранқұлов, Әбдіров М. /39/ # БАЛҒАБАЙ МӘЖИТ КЕНЖЕҰЛЫ “Әлтеке, Сапақ шежіресі».<ref>https://www.elim.kz/article/432/</ref> # Бабаң (Балта) атасы, Қаржас Омар, Сансызбай Қуат, Төрехан Майбас. Алматы, 2010, "Нұр-Принт-75", 248 бет<ref>https://vk.com/club128496879?z=photo-128496879_432351521%2Falbum-128496879_236013466</ref> # Ісімақұлы С. Шұбыртпалы шежіресі.<ref>http://adebiportal.kz/upload/iblock/444/4441c0b93a6e7e908b363b7e87f7a6e6.pdf</ref> # Таупық Рымжанов. Жалықпас шежіресі. (Ядролық полигонға айналған Дегелең жеріндегі байырғы тұрғындардың шежіресі.) А., «Әл-Фараби», 1997. Переиздание: Алматы, 2019, ISBN 5-7667-4577-X. 268бет # Садуақасов Зарықбек. Көшім ата ұрпақтары жөнінде шежіре. — Егіңдібұлақ, 2017. (под вопросом) # Шұбыртпалы шежіресі, Сығаман Сарылар. Алматы. Ғылым баспасы, 2017. 140 бет. Бірінші кітап<ref>https://vk.com/club120686485?w=wall-120686485_13</ref> ==== [[Бегендік]] ==== # Сарықозған.Көбек батыр шежіресі. Аяшинов Дәурен <ref>https://freedocs.xyz/docx-448728474 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190529092515/https://freedocs.xyz/docx-448728474 |date=2019-05-29 }}</ref><ref>http://akbettau.webpress.kz/storage/71/710c551afd7c5267ea6a1665d31f5829.pdf</ref> # Қозған Арғын (Бегендік, Шегендік) шежіресі. 2013 жыл. Шежіре жинаушы Ысқақов Бақытжан Мағзомұлы.<ref>http://akbettau.webpress.kz/storage/71/710c551afd7c5267ea6a1665d31f5829.pdf</ref> ==== [[Бәсентиін]] ==== # «Бәсентиін-Сырым шежіресі» Аяшинов Дәурен<ref>http://akbettau.webpress.kz/storage/71/710c551afd7c5267ea6a1665d31f5829.pdf</ref> # «Бәсентиін-Андас шежіресі» Аяшинов Дәурен<ref>http://akbettau.webpress.kz/storage/71/710c551afd7c5267ea6a1665d31f5829.pdf</ref> ==== [[Тарақты]] ==== # Орта жүздің Ноқта ағасы Тарақты шежіресі, Яһуда Амандықов, ISBN 965-611-88-2, 2009, Алматы, Тираж 2000, 1120 бет. === [[Қоңырат]] === # Қоңырат шежіресі, Алматы, Жалын баспасы, 1992, Есіркеп Кәрібайұлының жазбалары бойынша, құрастырып толықтырған Байбота Серікбайұлы, Қошым-Ноғай, 80 бет, Тираж 45 000, ISBN 5-610-01120-5 # ӘБДІРАМАНҰЛЫ А. Халық данасы: Сары би және Қоңырат руларының шежіресі. – Алматы: Рауан, 1992. – 91 6<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/files/assets/basic-html/page4.html | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/files/assets/basic-html/page4.html}}</ref> # Қоңырат Маңғытай: Андас, Орынбет аталары: шежіре, тарихи деректер. алматы: Б.о.ж., 2002 , 1 кітап, 112 бет # Ата-бабаның ауызша шежіресі. Орта жүздің Қоңырат шежіресі. Шалысбайұлы Н. Алматы. Жазушы. 2000, 128 бет. # Сүйілші батырдың ұрпақтары (немесе жетімдер шежіресі). Алматы. Рауан. 1995, 133 бет<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Құрман ата. Тіней шежіресі. Амлаты. Мерей. 2001. 174 бет<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> === [[Қыпшақ]] === # “Шаштылар» шежіре, (Қыпшақ тармағы) Алматы 2002 ж., 248 б.<ref>{{cite web | url=http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=57 | title=http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=57}}</ref> # Ата – баба шежіресі Қыпшақ шежіресі 92 баулы қыпшақ. Бұлтын ата ұрпақтары. Мыңжылдықтар тоғысында Тарихи-Шежіре 1 том 2009 жыл Құрастырған: Нұрғали Сарыпбекұлы.<ref>https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:r6joybrEYxYJ:https://issuu.com/fazylbek/docs/zhaksy_soz_ulttak_dastur_zhan_azygy+&cd=1&hl=ru&ct=clnk&gl=kz&client=firefox-b</ref> # «Есте қалар ел тарихы»(Қыпшақ Қарабалық шежіресі) А. Шаяхмет. — Қостанай, 2005.- 232 б. === [[Найман]] === # Байсалбай Т. С. Шежіре-тарих сыр шертсе... (Найман – Қаракерей – Жанғұлы руының шежіресі). Алматы, Көркем, 2007. 344 б # Б.Китапбаев «Тоғыз таңбалы найман» («Девятитамговые найманы»), «Кайнар», 1994 ж., қ. Алматы<ref name="http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93">{{cite web | url=http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93 | title=Еликпай Б. М. К вопросу о родословной найманов}}</ref> # З. Кайсенов «Найман шежіресі»(«Родословная найманов» (2 книги), ПО «Полиграфия», 1998 ж., Типография областной газеты «Рудный Алтай», 2001 ж., қ. Усть – Каменогорск<ref name="http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93">{{cite web | url=http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93 | title=Еликпай Б. М. К вопросу о родословной найманов}}</ref> # К. Сейсебаев «Найманы» ( на рус. яз.), 2000 ж., қ. Усть-Каменогорск<ref name="http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93">{{cite web | url=http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93 | title=Еликпай Б. М. К вопросу о родословной найманов}}</ref> # Е. Елгон «Наймандар», ОАО «Шыгыс Баспа», 2000 ж., қ. Усть-Каменогорск<ref name="http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93">{{cite web | url=http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=410:2010-08-03-08-35-15&catid=98:2010-05-05-03-22-46&Itemid=93 | title=Еликпай Б. М. К вопросу о родословной найманов}}</ref> # Найман Тоқпақ шежіресі, Бәтесбайұлы К., Бегатарұлы Ж. , Алматы, 2000, 100 б<ref>{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Найман Тоқпақ шежіресі}}</ref> # «Қаракерей Тоқпақ шежіресі», автор К.Бәтесбай, Алматы, изд. Білім, 2002 ж.<ref>{{cite web | url=http://alakol.zhetysu.gov.kz/pages/54/ | title=«Қаракерей Тоқпақ шежіресі», автор К.Бәтесбай, Алматы, изд. Білім, 2002 ж.}}</ref> # Көкжарлы Найман Бөрте шежіресі, Қапасұлы, Сағди. Өскемен : Медиа-Альянс, 2006. - 100 б. - ISBN 9965-704-88-7 <ref>{{cite web | url=http://85.29.152.70/cgi-bin/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=KNKZ_PRINT&P21DBN=KNKZ&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=0&S21LOG=1&S21P03=K=&S21STR=%D0%9A%D3%A8%D0%9A%D0%96%D0%90%D0%A0%D0%9B%D0%AB | title=Көкжарлы Найман Бөрте шежіресі}}</ref><ref>http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1107495</ref> # Тәуке шежіресі, Жаманбаев, Шернияз. Өскемен : Медиа-Альянс, 2006. - 252 б.<ref>{{cite web | url=http://irbis.pushkinlibrary.kz/cgi-bin/irbis64r_13/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=KNKAZ&P21DBN=KNKAZ&S21STN=1&S21REF=5&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=0&S21LOG=1&S21P03=K=&S21STR=%D0%A2%D3%99%D1%83%D0%BA%D0%B5%20%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96 | title=Тәуке шежіресі}}</ref><ref>{{cite web | url=http://85.29.152.70/cgi-bin/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=KNKZ&P21DBN=KNKZ&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%96%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2,%20%D0%A8%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%B7 | title=Тәуке шежіресі [Текст] / Ш. Жаманбаев.}}</ref> # Тоғыз таңбалы Найман. Қаракерей, Сыдықов М. Қ.<ref>{{cite web | url=http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=73:l-r-&catid=37:2011-07-07-04-25-18 | title=«Қаракерей шежіресі» кітабы}}</ref> # Найман шежіресі [Мәтін] / З. Ә. Қайсенов, А. Қайсенов. - Өскемен : "Рудный Алтай" газетінің баспаханасы, 2001 - . 2-ші кітап. - 272 б. - ISBN 9965-575-13-4 <ref>{{cite web | url=http://irbis.pushkinlibrary.kz/cgi-bin/irbis64r_13/cgiirbis_64.exe?LNG=kz&Z21ID=&I21DBN=KNKAZ_PRINT&P21DBN=KNKAZ&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=0&S21LOG=1&S21P03=K=&S21STR=%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B9 | title=Найман шежіресі [Мәтін] / З. Ә. Қайсенов, А. Қайсенов.}}</ref> # Тоғыз таңбалы найман Қаракерей шежіресі : 1-ші том. Байжігіт-Жұмық-Саты тармағы / М. Қ. Сыдықов.<ref name="irbis.pushkinlibrary.kz">{{cite web | url=http://irbis.pushkinlibrary.kz/cgi-bin/irbis64r_13/cgiirbis_64.exe?LNG=kz&Z21ID=&I21DBN=KNKAZ_PRINT&P21DBN=KNKAZ&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=0&S21LOG=1&S21P03=K=&S21STR=%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B9 | title=Тоғыз таңбалы найман Қаракерей шежіресі}}</ref> # Тоғызтаңбалы наймандар : тарихи басылым. - Астана : Астана полиграфия, 2008. - 240 с. - ISBN 9965-571-70-8<ref name="irbis.pushkinlibrary.kz"/> # Шежіре : тоғыз таңбалы найман / Б. Кітапбаев. - [О. ж.] : [б. ж.], 1992. - 598 б.<ref name="irbis.pushkinlibrary.kz"/> # Шежіре : тоғыз таңбалы найман / Б. Кітапбаев. Алматы. Қайнар. Саржайлау ШҚ, 1994. 1 бөлім - 310 бет. 2 бөлім - 275 бет.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Тарақты А.Балталы, бағаналы ел аман бол (шежіре). Тарихқа көзқарас; Ұлы дала тарихына шолу; Үш жүздік құрылым; Далалық ауызша тарихнама; Шежіре/ А. Тарақты; Сейдімбек А. Ред: Н. Ақбаев.-Алматы:Қазақ ун-ті, 1993. -224 б.<ref>{{cite web | url=http://lib.enu.kz/kz/wp-content/uploads/2013/06/--lt-ruhaniyatyinyi---zhanashyiryi-belgili---alyim-zhazushyi-A--seleu-Seydimbekti---e--bekteri.pdf | title=Балталы , бағаналы ел аман бол}}</ref> # Қазақ шежіресі:Орта жүз-Найман шежіресі. Қрастырушы: Г. Жұмаділова. Алматы. Б.б., 1992. 43 бет<ref name="ReferenceA"/> # Найман, Матай-Төртқара руының шежіресі. Құраст: Б. Қазығұлов, М. Қазамбаев. Алматы, Атамұра, 2004, 208 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/17/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/17/zoomed}}</ref> # Найман-Қаракерей Жаңбыршы руының шежіресі. Құраст: Ж. Жұманов. Алматы, Айкос, 2001, 484 бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/17/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/17/zoomed}}</ref> # Көнші шежіресі. Сыдықов М. пікір жазғандар: А. Тұрышев, Т. Еңсебаев. Павлодар. Б.о.б. 2004, 278 бет.<ref name="turkacadem.kz"/><ref>{{cite web | url=http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=58 | title=http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=58}}</ref> # Бура шежіресі. М. Қ. Сыдықов. 2 том. Павлодар, 2006<ref name="Сыдықов Мүсәйіп Қыдырқанұлы">{{cite web | url=http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=58 | title=Сыдықов Мүсәйіп Қыдырқанұлы}}</ref> # Қарауыл-Жасық шежіресі. М. Қ. Сыдықов.<ref name="Сыдықов Мүсәйіп Қыдырқанұлы"/> # Терістаңбалы шежіресі. М. Қ. Сыдықов.<ref name="Сыдықов Мүсәйіп Қыдырқанұлы"/> # Найман тайпасы Бағаналы руы Тоңболат, Сары, Сарымық ұрпақтарының шежіресі, Алматы, 2017, 384 бет, Редакторлары: Кеңес Садықұлы, Серік Тұрдалыұлы, Ғабиден Жаңабайұлы, Оразхан Садықұлы # Найман Тоқабай шежіресі. – Алматы: 2005. – 121-б.<ref>https://e-history.kz/kz/publications/view/4203</ref> # «Найманның бір баласы Бағаналы» (Алматы, 1998 ж.) (Марат Ниязбековтің көп күш салуымен)<ref>https://e-history.kz/kz/publications/view/3623</ref> # Тіней шежіресі. Авторы: [[Мақсұт Оразай]] (Сұлтан Жармұхаммедұлы) 2001 ж. Таралымы 2000 дана. Бағалы қағаздар баспасы - 480004, Алматы қ. Абылайхан д., 56-үй. <ref>[https://drive.google.com/file/d/1RRmHGHy8Rb1CWxepqsbb0ZsVFescY8lM/view?usp=sharing Найман Ақтаз Тіней шежіресі, 2001 ж.]</ref> # Мешелқызы Мәкен, Көкенай Бидашұлы. Найман-Төртуыл, Тоғыз руларының шежіресі [Мәтін] / ; [құраст.: М. Мешелқызы, К. Бидашұлы] - Өскемен : [б. ж.], 2016 . - 363 б., портр., сурет. . Библиогр. 358 б. - 300 дана . – 978-601-7788-11-7 (мұқ.) <ref>http://kazneb.kz/site/catalogue/view?br=1533899</ref> === [[Керей (тайпа)|Керей]] === # Абақ керей, Іле халық баспасы, Күйтін, 1994ж., 380 бет.<ref name="http://kerey.kz/?p=1083">{{cite web | url=http://kerey.kz/?p=1083}}</ref> # Жәнтекей Сүйіндік, шежіресі, Үрімжі, 2001ж., 96 бет.<ref name="http://kerey.kz/?p=1083">{{cite web | url=http://kerey.kz/?p=1083}}</ref> # Шақабай шежіресі, Үрімжі, 2000 ж., 300 бет.<ref name="http://kerey.kz/?p=1083">{{cite web | url=http://kerey.kz/?p=1083}}</ref> # Самырат шежіресі, 2006 ж, 176 бет.<ref name="http://kerey.kz/?p=1083">{{cite web | url=http://kerey.kz/?p=1083}}</ref> # САМЫРАТТАР, Тілеуберді Сайдолдаұлы, Таралымы 1000 дана.ЖШС “Полиграфия-сервис и Ко”,<ref name="http://kerey.kz/?p=1083">{{cite web | url=http://kerey.kz/?p=1083}}</ref> # Қазақтың біртұтас шежіресі. Керей. Генеалогия казахов. Керей. Халидуллин О. Х. Дайк-пресс, 2005 ж. 344 стр. ISBN 9965-27-777-Х , Тираж: 500 экз.<ref name="http://www.flip.kz/catalog?prod=123674">{{cite web | url=http://www.flip.kz/catalog?prod=123674 | title=Қазақтың біртұтас шежіресі. Керей. Генеалогия казахов. Керей. Халидуллин О. Х. }}</ref> # Самай Керей шежіресі, Қ. Мұқанов/ қ. Петропавл: Издательство "Северный Казахстан", 2014 - 92 с.<ref>{{cite web | url=http://www.nklibrary.kz/catalog/item797.html | title=Самай Керей шежіресі}}</ref> # Жондағы Жобалай Керей Елінде.Автор:Керей Клим Төлемісұлы."Семей-Печать" өндірістік кооперативінде басылды.250 бет. Тираж - 250 . 2001 жыл. ISBN 9965-533-14-8 <ref>{{cite web | url=https://pp.vk.me/c624431/v624431606/cce3/88A1jB1GVl8.jpg | title=Жондағы Жобалай Керей}}</ref><ref>{{cite web | url=https://pp.vk.me/c624431/v624431606/cced/3f-9hV9ikz8.jpg | title=Жобалай Керей}}</ref> # Жондағы Жобалай Керей Елінде.Автор :Керей Клим Төлемісұлы. 205 бет.ISBN 9965-533-14-8.Тираж 250."Жастар-Печать" өндірістік кооперативінде басылды.28.06.2007 # Жондағы Жобалай Керей Елінде.Автор :Керей Клим Төлемісұлы.Семей. "Семей-Печать" 2001, 205 бет. # Жондағы Жобалай Керей Елінде.Автор :Керей Клим Төлемісұлы.Семей. "Семей-Печать" 1995, 148 бет # Шақантай.Автор:Төлтай Тайтөлеу Ысқақұлы."Искандер" баспаханасы.2009 жыл.312 бет+қосымша. ISBN 9965-763-32-1 .Тираж 200 экз. === [[Уақ]] === # Уақ шежіресі, Т. Е. Дәйкенов, Фолиант, 2009 ж. Тираж: 1500 экз., 1008 стр., ISBN 9965-35-784-6<ref>{{cite web | url=http://www.flip.kz/catalog?prod=392968 | title=Уақ шежіресі}}</ref> # Уақ Шоға Шежіресі, Автор: Зейнолла Олжабаев. Описание: Зейнолла О. Уақ Шоға Шежіресі/ О. Зейнолла.- Петропавловск: Северный Казахстан, 2003.- 243с. ISBN 9965-00-929-5<ref>https://elib.skolib.kz/catalog/item304.html</ref><ref>https://elib.skolib.kz/pdf/ZeynollaOlzahabayevYakShogaShezhire.pdf</ref> === [[Тарақты]] === == [[Кіші жүз]] == # Үсенбаев Теңізбай, Алшын шежiресi. Адам атадан өзіме шейін Кызылорда. Тумар, 2003, 464 бет<ref>{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Алшын шежіресі}}</ref><ref>{{cite web | url=http://corp.delovoimir.kz/books/alshyn%20shezhiresi.pdf | title=АЛШЫН ШЕЖІРЕСІ}}</ref> # Табылдиев Х. Қалмұратов А. Кіші жүз рулары. (шежіресі мен тарихы) – Алматы: Ер-Дәулет, 1994. – 110 бет.<ref name="namys.kz">{{cite web | url=http://www.namys.kz/?p=6831 | title=Мөңке би: Ұят жағы кем болар, сөйткен заман кез болар}}</ref><ref>http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1106583&simple=true&lang=kk</ref> # Маданов Х. Кіші жүз шежіресі. – Алматы: Атамұра, 1994 – 128-б<ref name="namys.kz"/> # Маданов Х. Кіші жүз шежіресі. – Алматы: Атамұра, 1993 – 168-бет<ref name="ReferenceC"/> # Кіші жүз шежіресі. Сиқым-тегі Ж. Алматы. Б.ж. 2001, 48 бет.<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/18/zoomed}}</ref> # Кіші жүздің кейбір аталары. шежіре. Құраст: Т. Досақұлы. Алматы. Рауан. 1995. 32 бет.<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # Серік Дәулетов. Алшын шежіресі. Жаңаша көзқарас. - Тараз: Графика-Ю, 2015- 93 бет -ISBN 978-601-06-3257-8 # [[Пернебай Дүйсенбин]]. "Үркердей болып көшкен жұрт". "Литера-М" баспасы. 2007 ж. ISBN 9965-9885-2-8 === [[Жетіру]] === # Сабитов Ж. М. О происхождении казахского рода Табын. №2, 2012 # Жетiру шежiресi: Тама, Табын және Кердерi рулары / Ахметов К.Ғ. - Орал : Полиграфсервис, 2004. - 132 с. - ISBN 9965681031<ref>{{cite web | url=http://irbis.wkau.kz/cgi-bin/irbis64r_91/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=VSEK_PRINT&P21DBN=VSEK&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2,%20%D0%9A.%20%D2%92. | title=Жетiру шежiресi [Текст] : тама, Табын және Кердерi рулары}}</ref> # Жетіру Керейт шежіресі. Түйімбетов М. Қызылорда, Тұмар, 2004, 384 бет # Рахымжанов Н.С. "[[Жетіқоңыр: Жиделі және Жайылма (Дәулеткелді тарихы)]]" ([[Тама]]ның [[Дәулеткелді (ру)|Дәулеткелді]] руы). Бішкек, "Жанызак" баспасы. 472 бет. ISBN 978-601-7211-57-8 # Сартай шежіресі. Қоңарбай Базарбайұлы<ref>https://scontent.fala4-2.fna.fbcdn.net/v/t1.0-9/67627705_2088403364801338_2549471932407873536_n.jpg?_nc_cat=107&_nc_oc=AQn_d9PfGq3UsdZZcxLGAXQPZbwR-hWCfy-dFUmRtp9paMGJMp44ng0YiMTPJI9Z4o4&_nc_ht=scontent.fala4-2.fna&oh=6297f53cf54ecc4999c0cd91767b66e0&oe=5DA124DB{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === [[Әлімұлы]] === # Дайрабаев Тынышбек. Кете-Шөмекей шежіресі.- Алматы: Ана тілі, 1995.- 168 с.<ref>{{cite web | url=http://doc.nlrk.kz/result/ebook_209/ | title=Кете-Шөмекей шежіресі}}</ref> # Алты ата Әлім шежіресі. Дәуренбекұлы Ж. Алматы, Перзент шағын кәсіпорны, 1992, 32 бет # Әйтеке би шежіренамасы. Есламғалиұлы М. Алматы. Жеті жарғы. 1998. 112 бет.<ref>{{cite web | url=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed | title=turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/21/zoomed}}</ref> # М.Каракожаев "Шөмен ата шежіресі" — Алматы: DS Yanus, 2015. — 448 с. — ISBN 978-601-06-3379-7. # Тажис Мынжасар "Шежірем сыр шертсе" - Тараз. ЛитРес: Самиздат, 2015. -570 с. === [[Байұлы]] === # Спан, Ә., Жұбаев, С. 2006. Ер Төлеп. Алматы: Эверо, 2006. 306 б. (Адай руының ішінде) # Қондыбай, С. 2010. Медет шежіресі // Толық шығармалар жинағы. Т. 14. Алматы: Арыс, 2010. 186-357 б. (Адай руының ішінде) # Ахметов К.Ғ.: Кіші жүз Алаша руының шежіресі, Орал, 2006 # Шеркеш шежіресі. Ата баба тарихы, Атшыбайұлы Ә., Алматы: Жолдас және К, 2000,<ref>{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Шеркеш шежіресі. Ата баба тарихы}}</ref> 134 б # Адай шежіресі, Меңдалыұлы А. Алматы, Информ-А, 2002 ж, 240(480) б<ref>{{cite web | url=http://irbis.kazeu.kz/CGI/irbis64r_12/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=BOOKF&P21DBN=BOOKF&S21FMT=infow_wh&S21ALL=%28%3C.%3ES%3D%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%20--%20%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=5&S21CNR=10 | title=Адай шежіресі, Меңдалыұлы А.}}</ref><ref>{{cite web | url=http://issuu.com/alinurqoja/docs/shejire_aday/10 | title=Адай шежіресі}}</ref><ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/16/zoomed}}</ref> # "Тарақты табын шежіресі" Қалдыбай Құттымұратов, Ақтөбе, 2009 ж, 150 бет, ISBN 978-601-06-0110-9<ref>{{cite web | url=http://aktobe.akt.olx.kz/obyavlenie/taraty-tabyn-shezhres-ID55eA7.html | title="Тарақты табын шежіресі"}}</ref> # «Қаратөбе – Алаша шежіресі» , Сагынов Тлеккабыл<ref>{{cite web | url=http://www.zkolib.kz/akzhaikonline/ru/karatobe.php | title=Қаратөбе – Алаша шежіресі}}</ref> # Кіші жүз Асқар (Байбақты, Жанбақты, Тынбақты) және Тана руларының шежіресі/ К. Ғ. Ахметов. - Орал , 2008. - 192 бет. - ISBN 9965-681-34-1<ref>{{cite web | url=http://irbis.wkau.kz/cgi-bin/irbis64r_91/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=VSEK_PRINT&P21DBN=VSEK&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2,%20%D0%9A.%20%D2%92. | title=Кіші жүз Асқар (Байбақты, Жанбақты, Тынбақты) және Тана руларының шежіресі}}</ref> # Адай шежіресі, Жетібай Жылқышыұлы Тастеміртегі. 2014 ж. Алматы, Print Express баспасы, 1-9 том. Тиражы - 1000 дана. ISBN 978-601-7046-58-3 <ref>{{cite web | url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=758740814210752&id=100002245213610 | title=Адай шежіресі. 8 том}}</ref> # Адай жүрежаты Зорбайұлы Құлбай руының шежіресі, Ақтау, 2014 # ӘБДІРАСЫЛ З. Түгейболат, Алдай, Қожамжар: шежіре. – Шымкент: Жібек жолы, 2000. – 1-кітап. – 210 б.<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/files/assets/basic-html/page4.html | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/files/assets/basic-html/page4.html}}</ref> # Бәйтерек.(кіші жүз Байұлы Ысық руының шежіресі) Алматы, Өлке, 2004, 584бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/6/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/6/zoomed}}</ref> # Адай.Құдайке шежіресі. Қартбаев А. Алматы. Атамұра. 2006, 384бет<ref>{{cite web | url=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/14/zoomed | title=http://turkacadem.kz/bibliografia/turki_tarihy/orta_gasyr/01kaz/kitap/index.html#/14/zoomed}}</ref> # Адай шежіресі. Мендалиев Алшын.Алматы, 2002ж.<ref>{{cite web | url=http://www.twirpx.com/file/1591215/ | title=Мендалиев Алшын. Адай шежіресі}}</ref> # Кіші жүз. Қызылқұрт (Әліке) руының шежіресі [Текст]. - Орал : Полиграфсервис, 2012. - 304 б. - (Қарға тамырлы қазақ). - ISBN 978-601-7104-41-2 : # Кіші жүздің байұлына кіретін сегіз арыс масқар руының шежіресі [Текст] / Е.Р. Әзірбаев, К.Ғ. Ахметов. - Орал, 2009<ref>http://37.151.126.30/cgi-bin/irbis64r_14/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=KNIGI&P21DBN=KNIGI&S21STN=1&S21REF=5&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=0&S21LOG=1&S21P03=K=&S21STR=%D0%9A%D1%96%D1%88%D1%96%20%D0%B6%D2%AF%D0%B7{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === [[Ноғай-Қазақ]] === == Жүзден тыс == # Ерофеева И. Родословные казахских ханов и кожа XVIII–XIX вв. (история, историография, источники). – А., 2003. – 178 с.<ref name="Қазақ шежірелері"/> === [[Төре]] === === [[Қожа]] === # Сунақ шежіресі. Құдияров С. Алматы, Атамұра, 1995, 208 бет # «Қожалар шежіресі» Сейіт-Омар Саттарұлы 2016<ref>http://kozhalar.kz/2016153-qozhalar-shezhiresi-kitaby {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160914154152/http://kozhalar.kz/2016153-qozhalar-shezhiresi-kitaby |date=2016-09-14 }}</ref> # «Ұлы пайғамбар және ұрпақтары» Кәмел Жүністегі, 2007, 2014.<ref>http://kozhalar.kz/20163430-kamel-zhunistegi-zhajly-uzik-syr</ref> # Бақсайыс әулие, Ермахан Төреғожаев, Алматы 2015 === [[Төлеңгіт]] === # Бөкейлiк төленгiттер. Ахметов, К. Ғ., Тоқсанов, Б., Атаев, А. Қ. - Орал. : Полиграфсервис, 2006. - 64 с. - ISBN 9965-748-33-0<ref>{{cite web | url=http://irbis.wkau.kz/cgi-bin/irbis64r_91/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=VSEK_PRINT&P21DBN=VSEK&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullw_print&C21COM=S&S21CNR=&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2,%20%D0%9A.%20%D2%92. | title=Бөкейлiк төленгiттер}}</ref> === [[Қырғыз руы]] === # Шежіре (Қырғыздардың бір тармағы) / Т. Ж. Асқартегі. - Қарағанды : [б. и.], 1995. - 30 с.<ref>{{cite web | url=http://catalog.karlib.kz/cgi-bin/irbis64r_01/cgiirbis_64.exe?LNG=&C21COM=S&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21FMT=fullwebr&S21ALL=%28%3C.%3EK%3D%D0%A8%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%3C.%3E%29&FT_REQUEST=&FT_PREFIX=K%3D&Z21ID=&S21STN=1&S21REF=3&S21CNR=20 | title=Шежіре (Қырғыздардың бір тармағы)}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер|2}} == Сыртқы сілтемелер == * http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=57 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140929073711/http://shezhyre.psu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=57 |date=2014-09-29 }} * http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/239-tarikh/2786-kazak-shezhireleri.html * http://www.topreferat.com/%D0%9A%D1%83%D1%80%D1%81%D1%82%D1%8B%D2%9B-%D0%B6%D2%B1%D0%BC%D1%8B%D1%81/5210-%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B-%D1%88%D0%B5%D0%B6%D1%96%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96-%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D0%B8-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA-%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%B5 {{Қазақ рулары}} [[Санат:Қазақ рулары]] [[Санат:Шежіре]] [[Санат:Кітаптар]] tfmfk8vo8jlw2we843fdboivctlijtg 0 529811 3064599 3047525 2022-08-27T07:54:08Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{мағына|Қоянды}} {{Тау |Түрі =Тау сілемі |Атауы = Қоянды |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = N |lat_deg =48 |lat_min =17 |lat_sec =20 |lon_dir = E |lon_deg =71 |lon_min =23 |lon_sec =17 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Жаңаарқа ауданы|Жаңаарақа ауданы]] [[Ақтүбек (Ұлытау облысы)|Ақтүбек]] ауылының оңтүстік-шығысы |Тау жүйесі = [[Ақтау тау массиві|Ақтау]] |Пайда болған кезеңі = |Аумағы = |Ұзындығы = 3 |Ені = 2 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 617 |Карта = |Ортаққордағы санаты = }} '''Қоянды''' – [[Ақтау тау массиві|Ақтау]] тауларының солтүстік-батысындағы аласа тау. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Жаңаарқа ауданы]] [[Ақтүбек (Ұлытау облысы)|Ақтүбек]] ауылының оңтүстік-шығысында 36 км жерде орналасқан. Абсолюттік биіктігі 617 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 3 км-ге созылған, енді жері 2 км. == Жер бедері == Беткейі көлбеу, аз тілімделген. Батысында Керегетас (563 м) тауы, шығысында Қосбұлақ бұлағы бар. == Өсімдігі == Етегіндегі бозғылт қоңыр топырақ жамылғысында бұта аралас жусан, бетеге, т.б. өсімдіктер өседі.<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Жаңаарқа ауданы географиясы]] haddpsu8bn06me4kec75y0bhg1uew0q 3064602 3064599 2022-08-27T07:56:06Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki {{мағына|Қоянды}} {{Тау |Түрі =Тау сілемі |Атауы = Қоянды |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = N |lat_deg =48 |lat_min =17 |lat_sec =20 |lon_dir = E |lon_deg =71 |lon_min =23 |lon_sec =17 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Жаңаарқа ауданы]] |Тау жүйесі = [[Ақтау тау массиві|Ақтау]] |Пайда болған кезеңі = |Аумағы = |Ұзындығы = 3 |Ені = 2 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 617 |Карта = |Позициялық карта 1 =Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Қоянды''' – [[Ақтау тау массиві|Ақтау]] тауларының солтүстік-батысындағы аласа тау. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Жаңаарқа ауданы]] [[Ақтүбек (Ұлытау облысы)|Ақтүбек]] ауылының оңтүстік-шығысында 36 км жерде орналасқан. Абсолюттік биіктігі 617 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 3 км-ге созылған, енді жері 2 км. == Жер бедері == Беткейі көлбеу, аз тілімделген. Батысында Керегетас (563 м) тауы, шығысында Қосбұлақ бұлағы бар. == Өсімдігі == Етегіндегі бозғылт қоңыр топырақ жамылғысында бұта аралас жусан, бетеге, т.б. өсімдіктер өседі.<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] [[Санат:Жаңаарқа ауданы географиясы]] m00nzng8i1ir7mqkw8vpmdn7o07ey5a 0 535610 3064603 3029506 2022-08-27T07:58:47Z Салиха 17167 /* Жер бедері */ wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Құммола тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 47|lat_min =36|lat_sec =29 |lon_dir = |lon_deg = 73|lon_min =43|lon_sec =18 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] |Тау жүйесі = Бәле (Бәлі) таулары |Пайда болған кезеңі = |Аумағы = |Ұзындығы = 2,5 |Ені = 1 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 780 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Қарағанды облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} '''Құммола''' – Бәле (Бәлі) тауларының солтүстік-шығысындағы аласа тау. == Географиялық орны == [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал]] кентінің оңтүстік-батысында 28 км жерде орналасқан. == Жер бедері == Абсолюттік биіктігі 780 м. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 2,5 км-ге созылған, енді жері 1 км. Беткейі тегіс келген. Тау етегінде қорымтастың мол үйінділері шрғырланған. Солтүстігінде [[Керегетас (тау, Шет ауданы)|Керегетас]], оңтүстігінде [[Қызылтас (тау, Жалпақтау таулары)|Қызылтас]], батысында [[Жалпақтау]], шығысында Ақшоқы таулары орналасқан. == Өсімдігі == Таудың қызғылт қоңыр топырақ жамылғысында бетеге, көде, селеу, жусан, кермек, көкпек, тобылғы, қараған, т.б. өсімдіктер өседі.<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы таулары]] 8h0bqw7sbnpkfe7metsu79gph524xz2 0 537946 3064436 3064006 2022-08-26T15:27:16Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = ауыл |атауы = Сафоновка |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46 |lat_min =30 |lat_sec = 07 |lon_deg = 48|lon_min =54 |lon_sec = 46 |CoordAddon = |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = Атырау облысы |ауданы = Құрманғазы ауданы |кестедегі аудан = |мекен түрі = Ауылдық округ |мекені = Сафон ауылдық округі |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 1771 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = сафоновкалық, сафоновкалықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Сафоновка''' — [[Атырау облысы]]ның [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Сафон ауылдық округі]]нің орталығы. Аудан орталығы – [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылынан батысқа қарай 29 км жерде. == Орналасуы == [[Еділ]] өзенінің Бозан тармағы жағалауында орналасқан.<ref>Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: "Арыс" баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7 </ref> == Халқы == Тұрғыны 1771 адам (2009).<ref>2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы.</ref> == Әлеуметтік және мәдени нысандары == * Қадыр Мырза Әли атындағы орта мектеп — 2010 жылы мектептің жаңа ғимараты пайдалануға берілген. * «Боташым» бөбекжай-балабақшасы * Сафон ауылдық мәдениет үйі == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{kz-geo-stub}} {{Құрманғазы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]] nqsy4z6zxrl4vrk96bfx3g708re3bro 0 549609 3064464 3030899 2022-08-26T16:57:06Z Muslim Qazaq 44575 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Мырза Масрур Ахмед |Шынайы есімі = {{lang-ur|مرزا مسرور احمد}} |Суреті = Mirza Masroor Ahmad.jpg|thumb|Mirza Masroor Ahmad (2006) |Діні = Ислам |Сурет тақырыбы = |Туған күні = 19.05.1950 |Туған жері = Рабва, [[Пәкістан]] |Әкесі = Мырза Мансұр Ахмед |Анасы = Сахибзади Нәсирә Бегум |Жұбайы = Сахибзади Әмтүл Сабух Бегум |Балалары = 2 баласы бар |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Рухани лауазымы = Бесінші Халифа-түл-Мәсіх |Орынбасары = |Жұмыс орны = |Ғылыми дәрежесі = |Ғылыми атағы = |Альма-матер = |Ғылыми жетекші = |Атақты шәкірттері = |Несімен белгілі = |influences = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = Unterschrift von Mirza Masrur Ahmad.jpg |Қолтаңба ені = |Сайты = [http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/ Мусульманская Ахмадийская Община Евразия] |Уикиқайнар = }} '''Мырза Масрур Ахмед''' ({{lang-ur|مرزا مسرور احمد}}) – [[Ахмадия|Бүкіләлемдік Ахмадия мұсылман жамағатының]] қазіргі басшысы (бас Имамы). Рухани лауазымы: ''[[Халифа-түл-Мәсіх]] V'' (ауд.: Мәсіхтің Бесінші Халифі ), мағынасы: ахмадилердің сенімі бойынша, үмметке уәде етілген [[Мәсіх]] әрі имам [[Мәһди]] [[Мырза Ғұләм Ахмед|Хазірет Мырза Ғұләм Ахмедтің]] ісін жалғастырушы бесінші орынбасары дегенді білдіреді. [[Ахмадия|Ахмадия Мұсылман Жамағатының]] Төртінші Халифі Мырза Тахир Ахмед қайтыс болған соң, үш күннен кейін, яки 2003 жылдың 22 сәуірінде Мырза Масрур Ахмед жамағаттың Бесінші Халифі болып сайланды. == Өмірбаяны == === Дүниеге келуі және жастық шағы === Мырза Масрур Ахмед 1950 жылдың 15 қыркүйегінде, [[Пәкістан]]ның [[Рабва]] қаласында туған. Сол кездері Рабва қаласы [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның орталығы болатын. Мырза Масрур Ахмед «Тәлимул Ислам» орта білім беру мектебін бітірген. Сосын «Тәлимул Ислам» колледжінде бакалаврлықты тәмәмдаған. Бұл мекемелер Рабва қаласында орналасқан. 1976 жылы Мырза Масрур Ахмед [[Пәкістан]]дағы [[Файсалабад]] қаласының ауыл шаруашылық университетінде ауыл шаруашылық экономикасы саласы бойынша магистр дәрежесін қорғады. === Гана === [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]нда түрлі лауазымдарда қызмет еткен соң, Мырза Масрур Ахмед сегіз жыл бойы [[Гана]]да қызмет еткен.<ref name="fifth_khalifa">{{cite web | url=http://www.alislam.org/khilafat/fifth/| title=Life Sketch and Services of His Holiness Hazrat Mirza Masroor Ahmad Khalifatul Masih V| accessdate=12 March 2011}}</ref> Ол Гананың солтүстігінде, Саляга елді-мекенінде Ахмадиялық орта білім беру мектебінің негізін қалаған. Ол осы мектептің мүдірі болып екі жыл қызмет етті. Саляганың орта мектебіндегі жетістіктері, оны, Гананың орталық аймағында орналасқан Эссаркуердегі [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның негізгі орта білім беру мектебінің [[мүдір]]і болып сайлануына ықпал етті. Ол онда мүдір ретінде төрт жыл бойы қызмет жасады.<ref name="fifth_khalifa" /> Орта мектептің мүдірі болып қызмет еткен соң, Мырза Масрур Ахмед Гананың солтүстігіндегі Депалиде Ахмадиялық агрофирманың жетекшісі болып тағайындалды. Бұл [[лауазым]]да ол екі жыл қызмет етті. Оның жетекшілігімен, алғаш рет Гананың климатына сай [[бидай]] сорты өсіріліп шығарылды. Ол кісінің бидай өсірудегі тәжірибесі Ганадағы халықаралық сауда-өнеркәсіп жәрменкесінде көрсетілді. Сол тәжірибенің нәтижесі Гананың ауыл шаруашылық министрлігіне ұсынылған.<ref name="fifth_khalifa" /><ref>{{cite web | url=http://www.modernghana.com/news/51337/1/supreme-head-of-ahmadiyya-movement-calls-on-presid.html | title=Supreme Head of Ahmadiyya Movement calls on President Kufuor | accessdate=21 January 2011 | date=15 March 2004 | publisher=Modern Ghana}}</ref> === Пәкістан === Ганада қызметін аяқтаған соң, Мырза Масрур Ахмед [[Пәкістан]]ға оралды. Ол 1985 жылдың 17 наурызында [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның барлық қаржы құралдарына жауапты болып тағайындалды. Сонымен қатар, ол, [[Пәкістан]] аясында, Ахмадия жамағатының білім беру мәселесі бойынша жетекшісі болып қызмет етті. 1997 жылдың 1 желтоқсанында ол жоғарғы бақылау кеңесінің басшысы («Назыр-и-Ағла») және орталығының Төрағасы ("Амир Мұқами") болып тағайындалды. Ол осы лауазымдарды Уәделенген Мәсіх әрі Имам Мәһдидің Халифі (ісін жалғастырушы Орынбасары) болып сайланғанға дейін атқарды.<ref name="fifth khalifa" /> === Түрмеге қамалуы === 1999 жылы, [[Пенжаб]]тың аймақтық ассаблеясына, [[Рабва]] қаласының атын өзгерту қажет делінген талаппен резолюция келіп түсті, бұның себебі, бұндай атау [[Құран Кәрім]]де бар болғаны үшін. (Яғни, бұл талап ахмадилердің қаласы Құранға қатысты атаумен аталмауы тиіс дегенге саяды). [[Резолюция]] көп талқыламастан қабылданып, Рабва қаласының аты ресми түрде Ченаб Нагар деп өзгертілді. Қаланың жаңа атауы жазылған тақтайшалар Рабваның барлық жерлеріне ілінді. Бірнеше күннен кейін, [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның кейбір мүшелеріне қатысты ашылған қылмыстық іс жайында алғашқы хабар келіп түсті. Олар жаңа атауы бар тақтайшаларды өшірді деп айыпталды. Дегенмен, жазылған арызда Мырза Масрур Ахмедтің есімі анық аталмағанымен, Ахмадия жамағатының жоғары лауазымды бірнеше мүшелері тұтқындалды. Олар түрмеге қамалып, 11 күн бойы сонда болды. Оларға қатысты жасалған барлық кепілдіктер қабылданбады. Ақыр соңында, олар 1999 жылдың 10 мамырында бостандыққа шықты.<ref name="fifth_khalifa" /> == Ахмадия Хилафатының тізгінің қолға алуы == Өзінің алдындағы Төртінші Халиф Мырза Тахир Ахмед қайтыс болған соң бірнеше күннен кейін, 2003 жылдың 22 сәуірінде Гринвич бойынша кешкі 11:40 Мырза Масрур Ахмед [[Мырза Ғұләм Ахмед|Уәделенген Мәсіх әрі Имам Мәһдидің]] Бесінші Халифі болып сайланды. [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның жоғарғы кеңес органының хатшысы Имам Атаүл Мүджиб Рашид сайлаудың нәтижесін жариялады. Ол Бүкіләлемдік Ахмадия Мұсылман Жамағатының барлық мүшелеріне келесі мәлімдемесін жасады: {{quotation|''"Біріктіріліп оқылған «Мағриб» және «Иша» намаздарынан кейін, Уәделенген Мәсіхтің Екінші Халифі әрі Уәделенген Реформатор орнатқан «Мәжлис Интихаб Хилафат» (Халифті сайлау бойынша жоғарғы мәжіліс), Лондонда, Фазл мешітінде бас қосты. Мәжіліс, бүгін, 2003 жылдың 22 сәуірі сейсенбіде, құрметті Чодри Хамидулла Сахибтің төрағалығымен өтеді. Қағидалар мен ережелерге сай, Жамағаттың әрбір мүшесі [[Халифа-түл-Мәсіх|Ахмадия Хилафаты]]на адал болуға ант берді. Осыдан кейін Ахмадия Мұсылман Жамағатының Халифі болып, барлық кандидатуралардың ішіндегі ең құрметтісі Мырза Масрур Ахмед сайланды. «Мәжлис Интихаб Хилафат»-тың мүшелері сол жерде-ақ Мүміндердің әміршісі, Уәделенген Мәсіх әрі Имам Мәһдидің Бесінші Халифінің мүбәрәк қолын ұстап адалдық анттарын берді. Алла Тағала оған қуатты жәрдем бере гөрсін. Барлық мадақ тек Алла Тағалаға лайық.''<br /> ''Алла Тағала осы сайлауды ең игілі ете гөрсін. Солай болғай. О, аса Мейірімді, ерекше Рақымды Алла! О, біздің аса даңқты, мейірбан Раббымыз, бізге нұрымызды беріп, құдіретіңді екінші рет көрсету арқылы, үрейге толы күйімізді аманшылыққа ауыстырғаның үшін, біз Саған шүкірлік қыламыз. О, Раббымыз! Өздігінен бар әрі құдіреті күшті Құдай Тағаланың атымен куәлік етеміз, «Әл-Уәссият» өсиетінде көрсетілгендей, Мәсіх пен Мәһдидің пайғамбарлығы барынша ажарлы және кәрәмат түрде орындалды."'' | Уәделенген Мәсіх әрі Имам Мәһдидің Бесінші Халифі сайланған соң,<br /> Ахмадия Мұсылман Жамағатының жоғарғы кеңес органының хатшысы <br /> Имам Атаүл Мүджиб Рашидтің жасаған үндеуі. 22 сәуір 2003 жыл. }} [[File:IntlBaiat.jpg|thumb|250px|Хазірет Мырза Масрур Ахмед халықаралық Байат (адалдық антын) қабылдау рәсімін өткізуде, 2008 ж.]] Бүгіндері Мырза Масрур Ахмед түрлі елдерге барып, [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның Жылсайынғы жиындарына қатысып, дүние жүзіне көп саяхат жасайды. Мырза Масрур Ахмед күнделікті намазын [[Лондон]] қаласындағы ''«Әл-Фазл»'' мешітінде оқиды. Бұл мешіт қазіргі уақытта Ахмадия Мұсылман Жамағатының бүкіләлемдік орталығы болып саналады. Ал жұма намазды Мырза Масрур Ахмед Лондонның Морден ауданында орналасқан ''«Байтүл Футуһ»'' мешітінде өткізеді.<ref name="fifth_khalifa" /> === Хилафаттың жүзжылдығы === 2008 жылдың 27 мамырында, [[Ахмадия|Ахмадия мұсылман жамағатының]] мүшелері [[Халифа-түл-Мәсіх|Ахмадия Хилафатының]] жүзжылдық мерейтойын атап өтті.<ref>[http://blogs.independent.co.uk/independent/2008/05/ahmadism-turns.html Independent] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090424013158/http://blogs.independent.co.uk/independent/2008/05/ahmadism-turns.html |date=2009-04-24 }}, UK - 27 мамыр 2008</ref> Осыған орай, [[Лондон]]ның ([[Англия]]) «Эксел» орталығында өткен Ахмадия жамағаты мүшелерінің үлкен жиналысында Хазірет Мырза Масрур Ахмед үндеу жасады. Сол жерде халықаралық масштабта барша әлемде тұратын ахмади-мұсылмандарының адалдық анттын беру рәсімі орыналды.<ref>[http://www.alislam.org/topics/khilafat/khilafat-centenary-message.pdf Centenary Khilafat Ahmadiyya1908 – 2008.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121010143619/http://www.alislam.org/topics/khilafat/khilafat-centenary-message.pdf |date=2012-10-10 }} The Message from Hadhrat Mirza Masroor Ahmad Khalifatul Masih V.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vaAmHkR471M Столетие Ахмадийского Халифата (27.05.2008). Церемония обета верности.] youtube.com</ref> Бұл рәсім ''МТА International'' (Эм-Ти-Эй интернейшнл) жерсерікті арнасы арқылы дүниежүзіне көрсетілді, және рәсім [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің туған жері [[Қадиан]]мен ([[Үндістан]])және Рабвадағы ([[Пәкістан]]) екінші орталықтарымен тікелей қосылған телемост түрінде болды.<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/faith/article4009417.ece Return of the Caliphate], Times Online, 27 мамыр 2008</ref><ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/faith/article4009445.ece Times Online], UK - 26 мамыр 2008</ref><ref>[http://www.birminghampost.net/comment/birmingham-columnists/agenda/2008/05/28/nothing-to-fear-from-the-return-of-the-caliphate-65233-20986433/ Birmingham Post] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229052901/http://www.birminghampost.net/comment/birmingham-columnists/agenda/2008/05/28/nothing-to-fear-from-the-return-of-the-caliphate-65233-20986433/ |date=2012-02-29 }}, UK</ref> Басында, Хилафаттың жүз жылдығы 2008 жылдың желтоқсан айында [[Қадиан]]да өтетін ''«Жалса Саланада»'' (Жылсайынғы жиында) атап өтілуі жоспарланған болатын. Бірақ, [[Мумбай]]да болған соңғы лаңкестік актілер мен жарылыстардың салдарынан, сонымен қатар қауіпсіздік мақсатында, Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Қадиан]]да өтетін Жылсайынғы жиынға қатыспайтын болып, [[Лондон]]ға қайтып келді.<ref>[http://www.alislam.org/archives/friday/FSS20081205-EN.html A True Believer Always Surrenders to the Will of Allah] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081207192330/http://www.alislam.org/archives/friday/FSS20081205-EN.html |date=2008-12-07 }}, Friday Sermon, 5 желтоқсан 2008</ref> Ахмадия Хилафатының жүз жылдық мерей тойының белгісі ретінде, осындай жиындар дүние жүзінің түпкір-түпкірінде өткізілді. == Басты үндеулері == {{ external media | align = right | width = 700px | topic = Ахмадия жамағатының Халифі жасаған үндеулері: | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=L9z4cGN4k1o «Бірлік - бейбітшіліктің кілті» (орысша)] 04.12.2012 ж., Еуропалық парламент, Брюссель, Белгия. | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=qGNotlIJGmE&index=10&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v «Ислам - бейбітшілік пен жанашырлық діні» (орысша)] 11.06.2012 ж., Ұлыбритания Парламенті, Лондон. | video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=MoxcPtxmfZM&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v&index=2 «Өз еліңді сүю және оған адал болу хақысындағы Исламдық тәлім-тәрбие»] 30.05.2012 ж., Кобленц, Германия. | video4 = [https://www.youtube.com/watch?v=VNgZmQEVXTg&t=167s «Әділ қарым-қатынас бейбітшілікке жол бастайды»] 27.06.2012 ж., АҚШ Конгресі, Вашингтон. | video5 = [https://www.youtube.com/watch?v=VB2CPsy3TeI&index=1&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v «Мұхаммед ﷺ - бейбітшіліктің елшісі»] 11.05.2013 ж., Беверли-Хиллз, Лос-Анджелес, АҚШ. }} === Ұлыбританияның қауымдық Палатасында қабылдау, Вестминстер, Лондон === 2008 жылдың 22 қазанында [[Ұлыбритания]]ның қауымдық Палатасында Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[жаһандық дағдарыс]]қа қатысты исламдық көзқарас тақырыбында сөз сөйледі. Сол күні Ахмадия Хилафатының жүзжылдық мерей тойына орай қабылдау ұйымдастырылды. Қабылдауда болған қонақтардың арасында парламент мүшесі (қауымдар ісі жөніндегі басхатшы) – Хон Хазель Блэрз, парламент мүшесі (сыртқы істер министірі) – Джиллиан Meрон, парламент мүшесі – Алан Кин, парламент мүшесі – Доминик Грив, парламент мүшесі – Саймон Хьюз, және депутат әрі лорд Эрик Эйвбери болды. === Еуропа парламенті, Брюссель === 2012 жылдың 4 желтоқсанында Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Брюссель|Брюсселдегі]] ([[Бельгия]]) [[Еуропалық парламент]]те экстремизмге қарсы тұру тақырыбына арнап баяндама жасады.<ref>[http://ahmadiyyatimes.blogspot.ca/2012/12/eu-parliament-khalifa-of-islam-delivers.html Ahmadiyya Times: EU Parliament: Khalifa of Islam delivers 'a powerful and inspiring address'<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://ecrgroup.eu/?p=7674 Tannock hosts Ahmadiyya Muslim community to discuss promoting peace and combating extremism : European Conservatives and Reformists Group<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> === Кобленцтегі Германия қарулы күштер штабы === Сол жылы, Кобленц қаласындағы [[Германия]] қарулы күштер штабында Хазірет Мырза Масрур Ахмед «Өз еліңді сүю және оған адал болу хақысындағы Исламдық тәлім-тәрбие» тақырыбында сөз сөйледі. === АҚШ Конгресінде қабылдау, Вашингтон, Колумбия округы, АҚШ === Ахмадия Халифі АҚШ-тың Конгресінде үндеу жасады.<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/biblioteka/mirovoj-krizis-i-put-k-miru/ МИРОВОЙ КРИЗИС И ПУТЬ К МИРУ - Мусульманская Ахмадийская Община (Евразия)<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> Хазірет Мырза Масрур Ахмед 2012 жылдың маусым айының аяғы мен мамыр айының бас кезінде [[АҚШ]] пен [[Канада]]ғы Ахмадия Мұсылман Жамағаттарының Жылсайынғы жиындарына қатысты. АҚШ-қа жасаған сапары аясында, ол 2012 жылдың 27 маусым айында «Жаһандық дағдарыс және бейбітшілікке апаратын жол» тақырыбында сөз сөйледі. Бұл үндеу [[Капитолий]]дегі әкімшілік ғимаратта, Том Лантостың төрағалығымен адам құқығы және дін бостандығы бойынша халықаралық комиссиямен бірге қос партияның арнайы қабылдауында жасалды. Бұл шараға қатысқан саясаткерлер, [[АҚШ демократия партиясы]]ның лидері – Нэнси Пелоси, АҚШ сенаторы – Роберт Кейси, АҚШ Конгрессінің мүшелері – Брэд Шерман, Фрэнк Вольф, Хонда, Кит Эллисон, Зои Лофгрен. АҚШ-тың халықаралық дін бостандық комиссиясының төрайымы Катрина Лантос Свит Хазірет Мырза Масрур Ахмедке, бейбітшілікті тарату ісіне қосқан сүбелі үлесі үшін, қос партиялы Палатаның №709-шы резолюциясын табыстады. Сондай-ақ, осы резолюзияға сай оған [[Вашингтон]]ға ресми түрде шақырту табыс етілді. Жалпы алғанда бұл шараға 130-дан астам жоғары шенді саясаткерлер, сонымен қатар АҚШ конгресінің 30 мүшесі, дипломатия корпусының мүшелері, үкіметтік емес ұйымдардың басшылары, конфессияаралық және қоғам қайраткерлері қатысқан.<ref>{{cite web|url=http://www.marketwatch.com/story/khalifa-of-islam-to-visit-united-states-2012-06-01 |title=khalifa of islam to visit united states |publisher=MarketWatch.com |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>{{cite web|last=Francis |first=Elliott |url=http://wamu.org/news/12/06/27/ahmadiyya_muslim_leader_visits_capitol_hill |title=Ahmadiyya Muslim Leader Visits Capitol Hill &#124; WAMU 88.5 - American University Radio |publisher=Wamu.org |date=27 маусым 2012 |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.washingtonpost.com/national/on-faith/ahmadi-muslim-leader-pushes-plight-in-congress/2012/06/27/gJQAbNTQ7V_story.html?socialreader_check=0&denied=1 |title=Ahmadi Muslim leader pushes plight in Congress |publisher=The Washington Post |date= |accessdate=2012-11-20 |first=Lauren |last=Markoe&}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cisionwire.com/ahmadiyya-muslim-community-usa/r/khalifa-of-islam-to-visit-united-states,c9268487 |title=Khalifa of Islam to Visit United States |publisher=Cision Wire |date=1 маусым 2012 |accessdate=2012-11-20}}</ref> === «Моңтажь» қонақ үйінде ұйымдастырылған шара, Лос-Анджелес, АҚШ === 2013 жылдың 11 мамырында Мырза Масрур Ахмед АҚШ-тың батыс жағалауына жасаған алғаш сапарында, [[Беверли-Хиллз]]дың «Моңтажь» қонақ үйінде, «Ислам – бүкіл әлемге бейбітшілікті орнатудың жолы» (және «Мұхаммед пайғамбар – бейбітшіліктің елшісі») деген тақырыбтағы басты баяндамасын жасады. Бұл шараға 300-ден астам жоғары шенді қонақтар қатысыпты. Құрметті қонақтардың арасында келесі саясаткерлер мен қоғам қайраткерлері болған: [[Калифорния]]ның вице-губернаторы – Гэвин Ньюсом, Колифорнияның Мемлекеттік бақылаушысы – Джон Чан, [[Лос-Анджелес]]тің мэрі – Эрик Гарсетти, Лос-Анджелес қалалық кеңесінің басшысы – Деннис Зина, Лос-Анджелес округының шерифі – Ли Бака, Калифорнияның тағы бір вице-губернаторы – Грей Дэвис, сондай-ақ Карен Басс, Глория Негрити Маклеод, Джуди Чу, Джулия Браунли, Дана Рорабачер секілді АҚШ конгрессмендері. Осы шарада Хазірет Мырза Масрур Ахмедке символикалық түрде қаланың кілті табыс етілді. === «Ориенталь Мандерен» қонақ үйінде ұйымдастырылған шара, Сингапур === 2013 жылдың 26 қыркүйегінде Мырза Масрур Ахмед [[Сингапур]]дың «Ориенталь Мандерен» қонақ үйінде ұйымдастырылған шарада сөз сөйледі. Шараға қатысқан құрметті қонақтардың арасында Сингапурдың негізін құрушылардың бірі, билік партиясының мүшесі [[Ли Кун Чой]] мырза болды. Мырза Масрур Ахмедтің баяндамасы әділ экономика мен халықтар арасындағы теңдік мәселесіне арналды. Сондай-ақ ол үшінші дүниежүзілік соғыстың туындау мүмкіндігіне алаңдаушылығын білдірді.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kxrJ7vb6en8 Reception to Ahmadiyya Khalifa at Singapore - 2013] youtube.com</ref> === Жаңа Зеландия Парламенті, Веллингтон=== 2013 жылдың 4 қарашасында Мырза Масрур Ахмед [[Жаңа Зеландия]] Парламентінде, күллі әлемге ауадай қажет болған [[бейбітшілік]] тақырыбына арнап сөз сөйледі.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=mrHi1TdumFg Wellington, New Zealand: Parliament Reception in honour of Hazrat Mirza Masroor Ahmad.] youtube.com</ref> === Нидерланд елінің Ұлттық Парламенті, Гаага === 2015 жыл 6 қазан, [[Гаага]] қаласында, Мырза Масрур Ахмед [[Нидерланд]] елінің Ұлттық Парламентінде, сыртқы істер бойынша тұрақты комитетінің арнайы сессиясында сөз сөйледі. Ол кісі [[Құран Кәрім]] тәлімдерінің негізінде, бүгінгі әлемдегі бейбітшілік пен қаусіздікке төнген қатерлерді шешу жолдарын ұсынды.<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/press-relizy/istoricheskaya-rech-glavy-vsemirnoj-ahmadijskoj-musulmanskoj-obshhiny-v-natsionalnom-parlamente-niderlandov/ Историческая речь Главы Всемирной Ахмадийской Мусульманской Общины в Национальном парламенте Нидерландов.] ahmadiyya-islam.org/ru</ref> === «Хилтон» қонақ үйінде ұйымдастырылған шара, Токио, Жапония === 2015 жылдың 23 қарашасында Мырза Масрур Ахмед [[Жапония]] елінің астанасы [[Токио]]да тарихи үндеуін жасады.<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/press-relizy/istoricheskaya-rech-glavy-ahmadijskoj-musulmanskoj-obshhiny-v-tokio-yaponiya/ Историческая речь Главы Ахмадийской Мусульманской Общины в Токио, Япония.] ahmadiyya-islam.org</ref> Такионың Одайба ауданыңдағы "Хилтон" қонақ үйінде ұйымдастырылған шараға алпысқа жуық қонақ қатысқан. Мырза Масрур Ахмед қазіргі кезде болып жатқан соғыстардың ауқымы жаһандық ауқымға айналғанына назар аудартып, былай деді: {{Quotation| ''"Қазіргі кезде болып жатқан соғыстардың ауқымы өткен замандардағы соғыстарға қарағанда ауқымы әлде қайда зор. Жердің бір түпкірінде орыналып жатқан қақтығыстар сол жерменен ғана шектелмейді, оның нәтиже-салдары кеңінен таралып жатқанды. Бұқаралы ақпарат құралдары мен шапшаң байланыс құралдары бүкіл әлемді шағын бір ауылға айландырып жібергенді."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} {{Quotation| ''"Үшінші дүниежүзілік соғыстың басталғаны ресми жарияланбағанымен, жаһандық соғыс басталып кеткенді. Бүкіл әлемде ерлер мен әйелдер, балалар жантүршігерлік қатыгездіктерге душар болып, қырылып жатқанды."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} Жапонияның БАҚ өкілдеріне берген сұқбатында, жапония халқына келесі жолдауын жасады: {{Quotation| ''"Әлем жаңа дүниежүзілік соғысқа қарай ауып барады, жапондықтар соғыстың қиранды нәтижесін басқаларға қарағанда жақсы біледі. Жапония дүниежүзіне бейбітшілікті орнатуға талпынуы қажет. Ол барлық қақтығыстарға нүкте қойдыртуы керекті."''<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/press-relizy/glava-vsemirnoj-ahmadijskoj-musulmanskoj-obshhiny-obrashhaetsya-k-narodu-yaponii-s-poslaniem-istinnogo-islama/ Глава Всемирной Ахмадийской Мусульманской Общины обращается к народу Японии с посланием истинного Ислама.] ahmadiyya-islam.org</ref> | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} {{Quotation| ''"Біздің аса Мейірімді, ерекше Рақымды [[Аллаһ|Раббымыз]] біздерге бейбітшіліктің кілтін табыс етті, өйткені Ол өзінің жаратқан жандары бір-бірімен бейбітшілік пен келісімде өмір сүргендігін және де өзара өшпенділік пен алауыздықтан ада болғандығын қалайды."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} Ол кісі болашақ үшін зор үмітті екендігін сөз етті: {{Quotation| ''"Дін үшін қақтығыстарға шақырып жатқандарға, сонымен қатар геосаяси және экономикалық мүдделері үшін соғыс жүргізіп жатқандарға [[Аллаһ|Алла Тағала]] даналық пен сана бере гөрсін. Олардың айналысып жатқандары қандайлық мәнсіз, қаншалықты қираушылық әкелгендігін түсінсе екен."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} === Копенгагенде жасаған үндеуі, Дания. === 2016 жылдың 9 мамырында Мырза Масрур Ахмед [[Дания]] елінің астанасы [[Копенгаген]]де, Хилтон қонақ үйінді ұйымдастырылған конференцияда басты үндеуін жасады.<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/press-relizy/glava-ahmadijskoj-musulmanskoj-obshhiny-proiznyos-istoricheskuyu-rech-v-kopengagene/ Глава Ахмадийской Мусульманской Общины произнёс историческую речь в Копенгагене] ahmadiyya-islam.org</ref> Бұл шараға 125-тен артық саясаткерлер, ғалымдар мен діни қауымдар басшылары қатысқан. Өз үндеуінде Мырза Масрур Ахмед Ахмадия Мұсылман Жамағатының бейбіт мақсаттары мен Жамағаттың негізін қалаушысы Хазіреті Мырза Ғұләм Ахмедтің мәлімдемелерін сөз етті. Ол Ислам қылыштың күшімен тарағана деген қауесетті жоққа шығарып, ислам діни бостандық пен төзімділікті қолдайтының Құран Кәрімнен мысалдар келтіріп көрсетті. Сонымен қатар сөз ботандығын жалау етіп, адамдардың сезімін аяқ асты етпеу керетігі жайында және [[Еуропа]]дағы босқындар мәселесіне де тоқтала кетті. Хазіреті Мырза Масрур Ахмед Ахмадия Мұсылман Жамағатының міндет-мақсаты жайында былай деді: {{Quotation| ''"Исламдағы [[Ахмадия|Ахмадия қозғалысының]] міндеті мен мақсаты айдай анық. Біз күллі адамзат баласын [[Аллаһ|Жаратушы Иеміз - Алла Тағалаға]] әкелуге ұмтыламыз. Біз барлық адамдар жақындарына қатысты өз міндеттеріне назар аударуларын қалаймыз. Адамдар бір-бірлерімен мейіріммен, жанашырлықпен және өз ара құрметпен араласуына шақырамыз. Біз дүние жүзінде ақиқат пен берік бейбітшіліктің орнығуын қалаймыз және соны жүзеге асыруға ұмтыламыз."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} == Әлемнің алпауыт елдерінің басшыларына жіберген хаттары == Хазірет Мырза Масрур Ахмед 2011-2012 жылдары өзінің [[Жұма намаз|жұма уағыз]]дарында әлем лидерлерін төніп тұрған үшінші дүниежүзілік соғыстың басталу қауіпінен ескерткен болатын.<ref>{{cite web|url=http://www.alislam.org/friday-sermon/2011-12-02.html#summary-tab |title=Friday Sermon: Ahmadiyyat - The unification of Muslims |publisher=Alislam.org |date=2 желтоқсан 2011 |accessdate=2012-11-20}}</ref> Дүниежүзілік саяси әрі дінаралық коалиция құру мақсатында, осы бір қауіппен күресу үшін және ортақ бір шешімге келу үшін Хазірет Мырза Масрур Ахмед көптеген саяси және діни лидерлерге ашық хат жазып, оларды бар мүмкіндіктерін қолдана отырып адамзатты опаттан құтқаруға шақырды. === Иран және Израиль === 2012 жылдың 5 наурызында Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Иран]]ның (сол кездегі) президенті [[Ахмадинежад Махмуд|Махмұд Ахмадинежад]]<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Президенту Исламской Республики Иран. 217 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> пен [[Израиль]] премьер-министрі [[Биньямин Нетаньяху]]ға<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Премьер-министру Израиля. 209 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> екі ел арасында соғысты болдырмауды кеңес етіп хат жазды. Ол кісі, егер екі ел арасындағы тартысты жағдай ушыға түссе, бұл өте зұлматты [[ядролық қару]]дың қолдануына жол беретін үшінші дүниежүзілік соғысқа әкеп соғуы мүмкін – деп, қос елдің басшыларын ескертті.<ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=Qqj2kff--Q0&feature=related |title=Israel TV - Ahmadiyya Khalif warnt Israels Präsident und Iran vor krieg |publisher=YouTube |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref> === Иранның рухани көсемі Аятолла === 2012 жылдың 14 мамырында Хазірет Мырза Масрур Ахмед осындай хатты Иран Ислам Мемлекетінің рухани көсемі [[аятолла Сайед Әли Хуссейн Хаменей]]ге жіберді. Ол өзінің хатында, оны, Иранның рухани және саяси көсемі ретінде, үшінші дүниежүзілік соғысты болдыртпауға бар күш-жігерін жұмсауға шақырды.<ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/#iran |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Высшему руководителю Исламской Республики Иран. 297 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> === Сауд Арабиясы === 2012 жылдың 28 наурызында Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Сауд Арабия]]ның (сол кездегі) патшасы [[Әбдулла ибн Әбдул Азиз әл-Сауд]]қа хат жіберіп, оны төніп тұрған үшінші дүниежүзілік соғыстың түнегінде бейбітшілікті орнату бағытында тырысып-бағуға шақырды.<ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/#saudi |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Хранителю Двух Святынь Королю Королевства Саудовской Аравии. 241 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> === Рим Папасы Бенедиктке XVI === Хазірет Мырза Масрур Ахмед 2011 жылдың 6 желтоқсанында сол кездегі [[Рим папасы]] [[Бенедиктке XVI]] жіберген жолдауында, былай деп жазады: {{Quotation| ''"Бүгіндері әлемнің түпкір-түпкірінде көптеген соғыстар мен қақтығыстар орыналып жатыр. Егер оларды дер кезінде тоқтатпаса, бұл сансыз бейкінә жандарды құрбан етіп, жаппай қираушылықты әкелетін дүниежүзілік соғысқа әкеп соғуы мүмкін. Өкінішпен айтамын, егер әлемде болып жатқан жағдайларға қазір назар салатын болсақ, онда жаңа дүниежүзілік соғыстың басталуының алғышарттары пайда болғанын байқауға болады. Нәтижесінде, ядролық қаруы бар елдердің арасында реніж пен алакөздік ұлғайып келеді, соның салдарынан күллі әлем қираушылықтың құзына құлайын деп тұр.<ref>{{cite web|url=http://www.alislam.org/friday-sermon/2011-12-09.html#summary-tab |title=Friday Sermon: Islam Ahmadiyyat - The Truth Prevails |publisher=Alislam.org |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Его Святейшеству Папе римскому. 199 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref>"'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} === АҚШ, Ұлыбритания және Канада === [[File:Baitan Nur Mosque Inauguration - Stephen Harper.jpg|thumb|300px|Канададағы ең үлкен мешіт - «Байт әл-Нұр» мешітінің ашылу салтанатында Хазірет Мырза Масрур Ахмедпен бірге Канаданың сол кездегі премьер-министрі Стивен Харпер (сол жақта) отыр, 5 шілде 2008 жыл.]] 2012 жылдың 25 наурызында [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның Халифі [[АҚШ]]-тың президенті [[Барак Обама]]ға,<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Президенту Соединённых Штатов Америки. 225 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> [[Канада]]ның экс премьер-министрі [[Стивен Харпер]]ге<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Премьер-министру Канады. 233 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> және [[Ұлыбритания]]ның премьер-министрі [[Дэвид Кэмерон]]ға<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Премьер-министру Соединенного Королевства. 259 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> хат жолдады. Хазірет Мырза Масрур Ахмед өз хатында оларға ядорлы соғыстың нәтижесі адамзатқа тым ауыр тиетінін ескертті.<ref>[http://www.alislam.org/egazette/press-release/muslim-leader-warns-of-devastating-consequences-of-nuclear-war/ Muslim leader warns of devastating consequences of nuclear war]</ref><ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=TBqdnkF9QfA |title=Global Muslim Leader (Khalifa) Contacts President Obama |publisher=YouTube |date=5 сәуір 2012 |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/ |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref> Сол жылы шілде айының 13-інде, [[Ұлыбритания]]ның премьер-министрі Дэвид Кэмерон мырза, Уәделенген Мәсіх әрі Мәһдидің Бесінші Халифасына жауап хат жіберді, хатында ол былай деген: ''"Ұлыбританиямен қоса, басқа барлық дамыған мемлекеттер де өздерінің ядролы қаруларынан бас тарта алатын, әрі қауіпсіз әрі тұрақты әлемді орнату бағытында біздің үкіметіміз өз қызметін жалғастыра береді, сөзіме сеніңіз".''<ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/#uk2 |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref> === Германия === 2012 жылдың 15 сәуірінде Хазірет Мырза Масрур Ахмед осындай ескерпемен, яки үшінші дүниежүзілік соғыстың басталу қауіпі төніп тұр деп, [[Германия]]ның канцлері [[Ангела Меркель]]ге хат жіберді.<ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/#germany |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Канцлеру Германии. 267 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> === Франция === 2012 жылдың 16 мамырында Хазірет Мырза Масрур Ахмед осындай ескерпемен, яки үшінші дүниежүзілік соғыстың басталу қауіпі төніп тұр деп, [[Франция]]ның президенті [[Франсуа Олланд]]қа хат жіберді.<ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/#france |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Президенту Французской Республики. 275 стр., Islam International Publications Ltd 2014 г., ISBN 978-1-84880-602-3</ref> === Қытай === 2012 жылдың 9 сәуірінде Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Қытай Халық Республикасы]]ның премьер-министрі [[Вэнь Цзябао]]ға хат жіберді, ол оны үшінші дүниежүзілік соғыстың басталу қауіпі төніп тұр деп ескертті. Ол оған өзінің елшісін [[Палестина]] Ахмадия Мұсылман Жамағатының президенті Мұхаммед Шәриф Өдені жіберді.<ref>{{cite web|url=http://www.reviewofreligions.org/7152/letters-to-world-leaders-part-2/#china |title=LETTERS TO WORLD LEADERS – PART 2 |publisher=The Review of Religions |date= |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"],Письмо Премьеру Госсовета Китайской Народной Республики. 249 стр. Islam International Publications Ltd. 2014 г. ISBN 978-1-84880-602-3</ref> === Ресей === 2013 жылдың 18 қыркүйегінде Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Ресей Федерациясы]]ның президенті [[Владимир Путин]]ге хат жолдады. Хатында ол, В.Путиннің [[Таяу Шығыс]]тағы шиеленісті мәселені күшпен емес, келіссөз арқылы шешуге бағыттаған талпыныстарын қош көретіндігін сөз етті.<ref>[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/World-Crisis-RU.pdf "Мировой кризис и путь к миру"], Письмо Президенту Российской Федерации. 305 стр. Islam International Publications Ltd. 2014 г. ISBN 978-1-84880-602-3</ref> == Исламды және Мұхаммед пайғамбардың ﷺ абыройын қорламақ болғандардың әрекеттеріне берген жауабы == {{ external media | align = right | width = 700px | topic = Әлемді бейбітшілікке бастау бағытында ұйымдастырылған конференциялар мен симпозиумдарда жасаған Мырза Масрур Ахмедтің баяндамалары: | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=3Q-B_DLEqwo&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v&index=3 «Мұхаммед пайғамбарды ﷺ сұрқия карикатуралардан қорғау». (орысша)], Байт-үл-Футуһ мешіті, Лондон қ., Ұлыбритания. | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=oRb3-6f09gY&index=7&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v «Мұсылмандар Батыс қоғамына сіңісіп кете алады ма?» (орысша)], Байт-ур-Рашид мешіті, Гамбург қ., Германия. | video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=J0SfRqD6vbI&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v&index=14 «Мешіт - не үшін керек?» (орысша)], Байт-ун-Наср мешіті, Осло қ., Норвегия. | video4 = [https://www.youtube.com/watch?v=TMruKOFIK_Y&index=13&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v «Мешіт - бейбітшілік пен келісім символы» (орысша)], Байт-ур-Рахман мешіті, Валенсия қ., Испания. | video5 = [https://www.youtube.com/watch?v=WI4WbApGhEw&index=6&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v «Ядерлы соғыстың қауіпі және толық әділдікке мұқтаждық» (орысша)], Байт-үл-Футуһ мешіті, Лондон қ., Ұлыбритания. | video6 = [https://www.youtube.com/watch?v=zXjvm6iRPk0&list=PLVXIFumy72GTYGcEB7DfNLGcJ6B93Kg1v&index=9 «Әділетсіздік дүниежүзілік соғысқа жол ашады» (орысша)], Байт-үл-Футуһ мешіті, Лондон қ., Ұлыбритания. }} === Мұхаммед пайғамбар ﷺ мазақы еткен карикатураларға жауап === 2005 жылы [[Дания]] елінің «Джуланд-Постен» деген газеті [[Мұхаммед пайғамбар]]ды ﷺ мазақы еткен бірнеше сайқы-мазақ суреттерді басып шығарды. Бұл сайқы-мазақ суреттер барша әлемде мұсылмандардың ашу-ызасын қоздырды. Сайқы-мазақ суреттерді басып шығарған адамдар сөз бостандығына қиянат жасады – деп, Хазірет Мырза Масрур Ахмед оларды айыптады. Алайда, сол уақытта ол, сайқы-мазақ суреттерге жауап ретінде орыналған мұсылман әлеміндегі толқыныстарды да айыптады, өйткені мұсылмандардың бұндай әрекеттері [[Ислам]]ның бейбіт сүйгіш тәлімдеріне мүлдем қарама-қайшы болды. Ол өзінің Даниядағы жамағатын, сонымен қатар күллі ислам әлемін, баспасөз арқылы және диалог жүргізу арқылы [[Мұхаммед пайғамбар]]дың ﷺ шынайы мінез-құлқы жайында ақпараттар таратуға шақырды. Сондай-ақ, ол, бүкіл әлемде тұрып жатқан [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның мүшелеріне, осындай қиын жағдайда, [[Мұхаммед пайғамбар]]ға ''«[[Салауат|Дуруд шәриф]]»'' салауатын жолдауға шақырды.<ref>Ahmad, Mirza Masroor (2012). ''[http://www.amazon.com/Blessed-Model-Prophet-Muhammad-Caricatures-ebook/dp/B00AB7Y6DY]''. Islam International Publications. Amazon Books. Тексерілген 15 қараша 2014.</ref> Осы мәселеге қатысты оның барлық уағыздары, кейінірек, ''«Ардақты Пайғамбар Мұхаммедтің ﷺ көркем мінезі және сайқы-мазақ суреттер»'' деген атаумен кітап ретінде баспадан шықты. === Папа Бенедикт XVI. Ислам жайында сөз талас === 2006 жылдың 12 қыркүйегінде, [[Папа Бенедикт XVI]] [[Регенсбург университеті]]нде өткізген дәрісінде, [[византия императоры Палеолог II-ші Мануил]]дің пікірін келтірді, ол кезінде былай деген болатын: ''«Маған көрсетіңдерші, Мұхаммед нендей жаңалық әкелгенің. Оның әкелген ілімдері тек залымдық пен адамгершілікке жат нәрселерге толы. Мысалы, ол дінді қылышпен таратуға бұйырған»''.<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5353208.stm | title=Pope sorry for offending Muslims | accessdate=13 March 2011 | date=17 September 2006 | publisher=BBC News}}</ref> Бұл сөздер кейбір мемлекет саясаткерлері мен мұсылман дін көсемдері тарапынан сынға ұшырады. Уәделенген Мәсіхтің Бесінші Халифі Хазірет Мырза Масрур Ахмед те бұл сөздерді сынға алды. Кейінірек, [[Рим папасы]] әлгі негізсіз пікірді сөз еткені, ол Исламның шынайы тәлімдерінен бейхабар болғандығын айтты. Папаның бұл пікірін Мырза Масрур Ахмед те құптады. Сосын ол, 2006 жылдың 15 қыркүйегінде өткізген жұма уағызында, [[Рим папасы]]н [[Құран Кәрім]] негізінде исламның бейбіт сүйгіш тәлімдерімен танысуға шақырды, және аса танымал еуропа жазушыларының пікірлерімен танысып, [[Ислам]]ның асыл пайғамбары [[Мұхаммед]] ﷺ жайындағы және [[жиһад]] жайындағы қате түсініктерден айығуға шақырды.<ref>[http://alislam.org/topics/response-to-pope/islam-response-to-the-pope.html A Response to the Pope's Remarks about Islam]</ref> === 2010 жыл, Құранды өртеуге қатысты сөз талас === Хазірет Мырза Масрур Ахмед «Байтүл-Футуһ» мешітінде ([[Лондон]] қ.) өткізген жұма уағызында, [[Нью-Йорк]]тегі сауда орталығына жасалған ланкестіктің 9 жылдығына орай ''"Dove World Outreach Center"'' (''"Бейбітшілік көгершіні Куейтрич орталығы"'') атты христиан ұйымының [[Құран|Қасиетті Құран]]ды өртеуге бағытталған жоспарын қатты сынға алды. Ол былай деді: {{Quotation| ''"Мейлі христиандық, мейлі мұсылмандық діни экстремизм, мейлі басқа түрдегі экстремистік әрекеттер, ешқашанда діннің шынайы бет келбеті болған емес."''<ref name=autogenerated1>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-11264159|title=Koran-burning plan condemned at London mosque|publisher=BBC News|date=10 September 2010|accessdate=11 September 2010}}</ref><ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://pr-usa.net/index.php?option=com_content&task=view&id=477845&Itemid=30|title=UK Muslims Shocked By Plan To Burn Holy Quran In USA|accessdate=7 September 2010}}</ref> | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} [[Құран|Қасиетті Құран]]ды өртеу әрекетіне жауап ретінде, [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]] барлық басқа діндердің өкілдерін шақырып, ''«Иман күні»'' деген атаумен конференция өткізді. === 2010 жыл. Нью-Йоркте жаңа мешіт тұрғызу ұсынысы === 2010 жылы [[Нью-Йорк]] қаласының төменгі [[Манхэттен]] ауданында, [[Дүниежүзілік сауда орталығы]]нан екі квартал қашықтықта 13 қабатты мұсылмандық қоғамдық орталық тұрғызылу жоспарланған болатын. «Парк 51» ғимараты Дүниежүзілік сауда орталығынан көрінбесе де,<ref name=autogenerated1 /><ref name=autogenerated2 /> бұл проекттің қарсыластарының пікірінше, бұл жерде жаңа [[мешіт]] тұрғызу қорлық болып табылады, өйткені 2001 жылы 11 қыркүйекте ұшақтарды басып алған қылмыскерлер ислам террористері болғанды. Хазірет Мырза Масрур Ахмед жаңа мешіт тұрғызу жоспарын егжей-тегжейлі түсіндіре келе, былай деді: {{Quotation| ''"Егер жоспарланған жерде мешіт тұрғызылатын болса, онда Ахмадия Мұсылман Жамағаты ол жерде [[мешіт]]пен қоса, [[шіркеу]]ді, [[синагога]]ны, индуистік ғибадатхананы және басқа да діндердің ғибадат ететін орындарын көргісі келеді. Бұл бірлік пен бейбітшілік тұрғысында зұлым террористік әрекеттерге қарсы жақсы жауап болар еді."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} === Герт Вилдерспен сөз талас === [[Герт Вилдерс]] голланд саясаткері. Ол исламға мін тағуымен аса танымал. Өзінің бір сөзінде, ол: ''«мен мұсылмандарды жек көремін және исламды жек көремін»''<ref>Traynor, Ian (17 February 2008). "'I don't hate Muslims. I hate Islam,' says Holland's rising political star". The Guardian (London). Retrieved 15 March 2009.</ref> деген. Видерстің исламға қарсы көтерген айыптарына Хазірет Мырза Масрур Ахмед өзінің жұма уағыздарында бірнеше рет тойтара жауап берген. Хазірет Мырза Масрур Ахмед Вилдерске тікелей сөз жолдап, былай деген: {{Quotation| ''"Дұрыстап тыңдап алыңыз. Сіз және сіздің партияңыз, және сіз секілді кез-келген адам, ақыр соңында құрдымға ұшырайды. Бірақ [[Ислам діні]] және ардақты [[Мұхаммед пайғамбар]]дың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) жолдауы мәңгібақи қала береді. Ешқандай дүнияуи билік, мейлі ол қаншалықты қуатты болсын, мейлі Исламға қарсы қаншалықты жеккөрушілік тудырса да, ол біздің дінімізді құрту жолында ешқашанда жетістікке жете алмайды."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} Бұл мәлімдемеге қарсы, Вилдерс өзіне қоқан-лоқылық жасалды деп, [[Нидерланд]] елінің ішкі істер министрі Пит Хейн Доннерге шағым түсірді. Ол Нидерланд өкіметінен Мырза Масрур Ахмедке қарсы лайықты шара қолдануды талап етті. Бірақ Доннер мырзаның жауабында, Ахмадия Мұсылман Жамағатының Халифі жасаған мәлімдемесінен ешқандай қоқан-лоқылық байқалмайды, өйткені Вилдерстің құрдым болуы, зорлық жасалу арқылы емес, тек бейбіт дұғаның арқасында орындалады дегенді айтты. Ол, сонымен қатар, [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]] бүкіл әлемге бейбітсүйгіштілігімен танымал екендігін сөз етті.<ref>http://www.alislam.org/archives/sermons/summary/FST20111209-EN.pdf</ref> === Шіркеуге қарсы Сауд Арабияның бас мүфтиі шығарған пәтуәсін айыптау === 2012 жылдың 8 сәуірінде Хазірет Мырза Масрур Ахмед, Сауд Арабияның Бас мүфтиі [[Әбдул Әзиз әл-Шейх]]тің [[Сауд Арабия]]дағы және басқа да көрші араб мемлекеттеріндегі барлық [[шіркеу]]лерді қиратуға үндеу жасаған [[пәтуа]]сын сынға алды. Осы мәселеге қатысты Хазірет Мырза Масрур Ахмед былай деген: {{Quotation| ''"Бұл (пәтуа) миға келмес нәрсе. Сауд Арабияның Бас мүфтиі маңайдағы барлық шіркеулерді бұзып-қиратуға шақырғанын естігенде, қатты күйіндім. Оның бұндай пәтуасы ислам тәлімдеріне бүтіндей қарама-қайшы және барлық есті адамдар бұған қарсы шығып айыптаулары керек. Біздің ардақты Пайғамбарымыз, ол кісіге Алланың игілігі мен сәлемі болсын, өзінің бар өмірін бейбітшілікті, төзімділікті және әділдікті насихат етумен өткізген. Сондықтан, мүфтидің бұл пәтуәсы мүлдем дұрыс емес және ол исламды толық түсінбегендігі байқалады, бұдан басқа ешқандай қорытынды шығаруға келмес."'' | Хазірет Мырза Масрур Ахмед}} Бұл пәтуәны сөгу керектігін дәлелдеу үшін, ол [[Құран Кәрім]]нің келесі аятын келтірді: {{Quotation| «“Раббымыз — Алла”, – дегендері үшін үйлерінен заңсыз қуылғандарға (соғысуға рұқсат етілді). Егер Алла адамдардың бірін екіншілері арқылы қорғамағанда, онда, міндетті түрде, монастырлар, шіркеулер, синагогтар мен мешіттер қиратылған болар еді, олардың ішінде Алланың Есімі көп айтылады. Әлбетте, өзіне көмектескенге Алла да көмектеседі. Расында, Алла Құдыретті де Күшті». | [[Құран Кәрім]], 22 сүре, 39 аят}} === «Мұсылмандардың күнәсіздігі» атты фильм === 2012 жыл, қыркүйек айының 21, 28 күндері өткізген жұма уағыздарында Хазірет Мырза Масрур Ахмед исламға қарсы жасалған «Мұсылмандардың күнәсіздігі» атты фильмді батыл айыптады. Ол, мұсылмандардың фильмге қарсы білдірген ызалары, бір жағынан, орынды десе де, алайда фильмге қарсы жаппай тәртіпсіздіктер орнатқан кей мұсылмандардың реакцияларын да айыптады. Осы оқиғаның салдарынан бүкіл әлем бойынша кем дегенде 75 адам опатқа ұшырады. Осы оқиғаға орай, Мырза Масрур Ахмедтің жұма уағыздарына, ''ВВС'' (би-би-си) және [[Жаңа Зеландия]]ның жаңалық арналары секілді, көптеген БАҚ өкілдері қатысты. Мұсылмандар мұндай нәрселерге, [[Мұхаммед пайғамбар]]ымызды ﷺ мадақ етіп, оған [[салауат]] жолдау арқылы жауап берулері керек – деді, ол өз сөзінде. Сондай-ақ оның айтуы бойынша, бұл фильмді жасап шығарғандар мен оны қолдаушылар міндетті түрде [[Құдай]]дың жазасына тартылады.<ref>{{cite web|url=http://www.alislam.org/friday-sermon/index2.php?d=2012-09-21#summary-tab |title=Friday Sermon: True Love for The Holy Prophet (saw) |publisher=Alislam.org |date=21 September 2012 |accessdate=2012-11-20}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alislam.org/friday-sermon/2012-09-28.html#summary-tab |title=Friday Sermon: Promote the true character of The Prophet (saw) |publisher=Alislam.org |date=28 September 2012 |accessdate=2012-11-20}}</ref> === «Шарли Эбдо» газеті басып шығарған сұрқия сурет. Рим Папасы Францискке білдірілген алғыс === 2015 жылдың 7 қаңтарында, Парижде орналасқан «[[Шарли Эбдо]]» француз газетінің бөлімшесіне содырлар басып кірді, шабуыл кезінде олар 12 адамды мерт қылдырды. Бұл шабуыл Ислам пайғамбары [[Мұхаммед]]ті мазақы еткен суреттермен байланысты болған. Шарли Эбдо оны соңғы жылдары басып шығарған болатын. Хазірет Мырза Масрур Ахмед бұл террористік әрекетті үзілді-кесілді айыптады. Бұл жайында ол былай деді: ''«Бұл шабуыл исламның хақ тәлімдеріне еш қатысы жоқ. Қылмыскерлер заң бойынша жазаға тартылулары керек»''.<ref>{{cite web|title=Khalifa condemns France terror attacks|url=http://www.pressahmadiyya.com/2015/01/khalifa-condemns-france-terror-attacks.html|website=http://www.pressahmadiyya.com|publisher=Ahmadiyya Muslim Community International Press & Media Office}}</ref> Осы шабуылдардан кейін [[Франциск (рим папасы)|Рим католик шіркеуінің басшысы Франциск]], келесі мәлімдемесін жасады: ''«Сөз бостандығының да шектеулері болу керек. Дін мен сенімді мазақтауға, қорлауға болмайды. Әр дінді қастерлеу қажет, әрқашан»''. Хазірет Мырза Масрур Ахмед Францисктің сөзіне оң баға берді. Сондай-ақ, ол өз сөзінде, мұндай сайқы-мазақ суреттер бүкіл әлемде тұрып жатқан бейбіт сүйгіш мұсылмандарды қатты күйіндіреді және қорлайды деді. Дегенмен, зорлық-зомбылықтың кез-келген түрі немесе заңға қайшы әрекеттер ешқашанда ақталмайды, өйткені бұның бәрі ислам тәлімдеріне керағар. Сонымен қатар, Халифтің мәлімдеуі бойынша, қарсылықтың белгісі ретінде көшеге шығу да дұрыс жауап болып саналмайды. Мұндай нәрселерге қарсы нағыз мұсылмандар, дұға-намаздар оқып, [[Мұхаммед пайғамбар]]ға Алланың сәлеметі мен игілігін жолдау деңгейлерін жоғарлатулары керек, деді.<ref>{{cite web|title=Charlie Hebdo Cartoons: Khalifa Responds|url=http://www.pressahmadiyya.com/2015/01/charlie-hebdo-cartoons-khalifa-responds.html|website=http://www.pressahmadiyya.com|publisher=Ahmadiyya Muslim Community International Press & Media Office}}</ref> === Пәкістанның Лахор қаласында жасалынған террористік шабуылдарға берген жауабы === 2010 жылдың 28 мамырында [[Пәкістан]]ның [[Лахор]] қаласында [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның екі мешіті «Тахрика Талибан Пәкистан Пенжаб» террористік ұйымы тарапынан шабуылға ұшырады. Шабуылдар «Дарул әл-Зикр» мешіті мен «Байт әл-Нұр» мешітіне бір уақытта, [[жұма намаз]] кезінде жасалды. Бұл [[мешіт]]тер бір-бірінен 15 шақырым қашықтықта орналасқан. Осы террористтік актінің нәтижесінде 94 адам қаза тапты,<ref>{{cite news | url=http://www.bbc.co.uk/news/10190389 | title=Pakistan Ahmadis bury Lahore mosque attacks victims | accessdate=12 March 2011 | date=29 мамыр 2010 | publisher=BBC News}}</ref> олардың ішінде шабуылдаушылар да бар. 108 адам ауыр жарақан алды.<ref>{{cite news | url=http://www.rabwah.net/terrorists-attack-ahmadi-mosques-in-lahore-pakistan-leaving-94-dead/ | title=Terrorists attack Ahmadi Mosques in Lahore, Pakistan leaving 94 Dead | accessdate=12 March 2011 | date=11 маусым 2010}}</ref> Шабуылдаған бір қылмыскерді мешіттің ішіндегі жамағат қолдарына түсірді, олар оны [[полиция]]ға тапсырды. Осы қайғылы оқиғаларға байланысты, Хазірет Мырза Масрур Ахмед [[Ахмадия жамағаты]] мүшелерін сабырлыққа шақыратын және намаз-дұғаларға көбірек көңіл бөлу керектігіне үндеген екі пресс-релизді шығарды. Ол ахмади-мұсылмандарына ешқандай заңсыз әрекеттерге бармауды бұйырды.<ref>{{YouTube|XOA6HZggCU0|Statement from Hazrat Khalifatul Masih V}}</ref> Кейінірек ол өзінің бірнеше жұма уағыздарында осы екі шабуылдар жайында толық ақпарат беріп,<ref>[http://rehanqayoompoet.blogspot.com/2010/06/official-response-to-government.html Official Response to the Government Sanctioned Genocide of Ahmadi Muslims in Lahore, Pakistan.]</ref> [[шейіт]] болған әрбір ахмади-мұсылмандарын еске алды. == Мұсылмандық Ахмадия Телеарнасы == Уәделенген МәсіхтіңТөртінші Халифі Хазірет Мырза Тахир Ахмед кезінде тәулік бойы ақпарат тарататын ең алғаш мұсылмандық ''МТА International'' (Эм-Ти-Эй интернейшнл) жерсерікті арнасын қосқан болатын. Оның жетістігін жалғастыру мақсатында Хазірет Масрур Ахмед қосымша екі Мұсылмандық Ахмадия Телеарнасын іске қосты: 1) бағдарламаларды ағылшын және неміс тілдерінде тарататын ''«МТА 2»'' арнасы. 2) Таяу Шығыста, Солтүстік Африкада және Солтүстік Америкада тұратын Ахмадия жамағатының мүшелері үшін араб және ағылшын тілдерінде хабар тарататын ''«МТА әл-Арабия»'' арнасы.<ref>{{cite web | url=http://www.alislam.org/archives/2007/summary/FSS20070323-EN.html | title=Friday Sermon of March 23, 2007 - Veritable Mission of the Promised Messiah | accessdate=2 March 2011 | publisher=Al Islam}}</ref> == Жанұясы, некесі және балалары == Мырза Масрур Ахмед – Мырза Мансур Ахмедтің ұлы және Мырза Шәриф Ахмедтің немересі, ал ол өз кезегінде Уәделенген Мәсіх [[Мырза Ғұләм Ахмед|Хазірет Мырза Ғұләм Ахмед]]ттің ұлы. Оның анасы Сахибзада Нәсира Бегам – [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның Екінші Халифі Хазірет Мырза Бәшіруддин Махмұд Ахмедтің үлкен қызы. Хазірет Мырза Масрур Ахмедтің бір туған ағайындары: Мырза Ыдрыс Ахмед (марқұм) және Мырза Мұзапар Ахмед, әпкелері: Әмтүл Құдыс және Әмәтүл Рәуф. <br /> '''Жұбайы:''' Сахибзада Әмәтүл Сабух Бегам. Оның әкесі Сайид Дәуд Мұзапар Шах, шешесі (Мырза Бәшіруддин Махмұд Ахмедтің қызы) Әмтүл Хәкім Бегам. '''Балалары:''' 1) қызы – Әмтүл Уәрис Фатех, 2) ұлы – Мырза Уақас Ахмед. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Діни тұлғалар]] [[Санат:Ислам тұлғалары]] id0ui58jizd0khydg02bv0nj2lw3bkh 0 549617 3064465 2921593 2022-08-26T17:00:13Z Muslim Qazaq 44575 /* Ахмадия Мұсылман Жамағатының Халифтері */ wikitext text/x-wiki '''Халифа-түл-Мәсіх''' ({{lang-ar| خليفة المسيح}}‎‎; {{lang-ur| خلیفہ المسیح}}; қазақша аудармасы ''«Мәсіхтің Мұрагері»'' немесе ''«Мәсіхтің ісін жалғастырушы Орынбасары»''), кейде жәй ғана ''[[Халифа|халиф]]'' делінеді, - ол, бүкіл әлемдік [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның рухани басшысы және [[Мырза Ғұләм Ахмед|Мырза Ғұләм Ахмед Қадианидің]] ісін жалғастырушы орынбасары болып табылады. [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның сенімі бойынша, Халифа-түл-Мәсіхті [[Құдай]]дың өзі таңдайды. Жамағат мүшелері оны «Амирүл-муминин» (яғни, Мүміндердің әміршісі) деп атайды. Қазіргі уақытта Халифа-түл-Мәсіх лауазымы [[Мырза Масрур Ахмед]]ке тиесілі. [[Мырза Ғұләм Ахмед]] қайтыс болған соң, оның орынбасарлары Ахмадия жамағатын [[Қадиан]]нан басқарып отырды. 1947 жылға дейін [[Қадиан]] елді мекені жамағаттың орталығы болды. [[Пәкістан]] мемлекеті құрылған кезде [[Ахмадия жамағаты]]ның орталығы Рабваға ауыстырылды. Рабва қаласы, Пәкістанда, 1948 жылы Ахмадия жамағаты сатып алған жерге жаңадан тұрғызылған қала болатын. 1984 жылы Пәкістан үкіметі №ХХ-ші қаулысын қабылдады, бұл қаулы бойынша Халифа-түл-Мәсіх өз міндетін атқара алмайтын болды. Сол бір заманда Хилафат институтына (яғни, Уәделенген Мәсіх әрі Имам Мәһдидің (ісін жалғастыратын) Орынбарлықтың рухани Институтына) қауіп төне бастады. Сол себепті Төртінші Халифа-түл-Мәсіх Мырза Таһир Ахмед [[Пәкістан]]нан көшіп, [[Англия]]ның [[Лондон]] қаласына қоныс тепті. Осылайша, Ахмадия Мұсылман Жамағатының басты орталығы уақытша Лондонға, «Әл-Фазыл» мешіті тұрған жерге ауыстырылды.<ref>[http://www.alislam.org/topics/khilafat/ Khilafat, the Successorship of Prophethood&nbsp;— The Guided Khilafat&nbsp;— Khilafat-e-Ahmadiyya]</ref> == Қысқаша шолу == [[Ахмадия жамағаты]] мүшелерінің сенімі бойынша, Ахмадия хилафаты – ізгілікті Хилафаттың ("Хулафаур-Рашидин") қайта жаңғырған түрі. Олардың пікірі бойынша, ізгілікті Хилафат [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің келуімен қайта орнатылған<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-UC2pvJ12kw Хилафат начатый путём Пророчества.] youtube.com</ref>, өйткені ол, ахмади-мұсылмандарының сенімі бойынша, [[үммет]]ке уәде етілген [[Мәсіх]] әрі Имам [[Мәһди]] болғанды. Ахмадилердің айтуы бойынша, осы тақырыпқа қатысты [[Құран]] аяттары мен көптеген [[хадис]]тердегі мәліметтерге сай, [[Халифат]]ты орнату ісі - тек [[Алла Тағала]]ның құзырындағы іс. Бұл, Алланың қалауына мойынсұнған, әрі Құдайдың Бірлігін нығайтқан, әрі ізігі амалдар жасаған пенделеріне берілген Құдайдың нығметі болып саналады. Ал кімде кім, Алланың қалауынсыз, тек адами күш-ынталарына сүйеніп, өз араларынан Халифті сайлау арқылы Халифат орнатуға талпынатын болса, Алла Тағала оларға ұзақ жетістік әсте бермейді. Олардың тағдыры жалған пайғамбарлар мен олардың жақтастарының тағдырын қайталайтын болмақ. Ахмадилердің пайымы бойынша, Халифке әлбетте [[мемлекет басшысы]] болу міндет емес. [[Халифа|Халиф]], ең бірінші кезекте, исламды нығайту және оны жер жүзіне тарату мақсатында, сонымен қатар [[Мұхаммед пайғамбар]]дың ﷺ орнатқан әлемдік [[үммет]]і аясында жоғарғы рухани және ахлақтық [[қағида]]ттарды жандандыру үшін қызмет ететін рухани-діни лауазым. Өйткені, [[Мұхаммед пайғамбар]]дың ﷺ өзі, жәй ғана саяси лидер болып қойған жоқ, ол бірінше кезекте – діни лидер болған. Егер Халифке мемлекет басшысы болып қызмет ету міндеті жүктелетін болса, онда бұл, оның Халиф ретіндегі жалпы функциясына тек қосымша міндет болып қосылады.<ref>http://www.alislam.org/library/books/Khilafat-e-Rashida.pdf Khilafat-e-Rashidah</ref><ref>http://www.alislam.org/egazette/updates/the-islamic-khilafat-its-rise-fall-and-re-emergence/ The Islamic Khilafat&nbsp;— Its Rise, Fall, and Re-emergence</ref> Ахмади-мұсылмандарының сенімі бойынша, [[Алла Тағала]]ның берген уәдесіне сай, Хилафат, олардың ізгіліктігі мен Құдайға деген имандарына қарай, Қиямет күніне дейін жалғасын таппақ. Бүкіл Жамағаттың өркендеуі үшін, Халиф бірлік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етеді және ахлақи бағыт-бағдар береді. Халиф өзінің міндетін "Шура" (кеңес беру органының) мүшелерімен ақылдасу негізінде атқарады. Дегенмен, ол кеңес мүшелерінің пікірлерін қабылдауға міндетті емес. Халифа-түл-Мәсіх барлық діни және ұйымдастырушылық сұрақтарды шешуге өкілетті. Ол [[Құран]] мен [[Сүннет]]ке сай шешім шығарып, әрекет етуіге міндетті. === Қудрату-с-Санийя (Құдай құдіретінің екінші көрінісі) === Ахмадилердің пікірі бойынша, Уәделенген Мәсіхтің Халифалық тізбегі Құдай құдіретінің екінші көрінісі болып табылады екен. Бұл жайында [[Мырза Ғұләм Ахмед]] өзінің «Әл-Уәсийят» атты өсиет кітабында былай деп жазады<ref>{{cite book|last=Ahmad|first=Ghulam|title=The Will|url=https://www.alislam.org/library/books/thewill/}}</ref>: {{Quotation| ''О, қымбатты жандарым! Байырғы заманнан бері Құдай Тағаланың сүннетінде (яғни, әдетінде) келесідей әрекет бар, Ол, қарсыластардың екі түрдегі жалған қуаныштарын жоқ қылу үшін, өз құдіретінің екі көрінісін паш етеді. Демек, Құдай Тағала өзінің байырғы әдетінен кенеттен бас тартады деуге негіз жоқ. Сондықтан, айтқандарыма бола қайғы жұтпаңдар, жүректеріңді мұң баспасын. Сендерге Құдайдың құдіретінің екінші көрінісін көру өте маңызды, бұл сендер үшін берекелі болмақ, өйткені оның көрінісі мәңгілік және Қиямет күніне дейін оның тізбегі үзілмейді. Бұл, екінші құдіреттің көрінісі, мен кетпейінше келмейді. Мен (өмірден) қайтқанда, Құдай сендерге өзінің құдіретінің екінші көрінісін жібереді, бұл көрініс, «Барахийн-и-Ахмадия» атты кітапта Құдай Тағаланың берген уәдесіне сай, сендермен мәңгі қалмақ. Бұл уәде маған қатысты емес, сендерге қатысты берілген. Құдай Тағала маған былай деген: «Мен, Қияметке дейін, сенің ізбасарларыңның Жамағатына жеңіс беремін». Сондықтан, менімен қошайтысар күннің келуі маңызды, өйткені содан кейін сендерге мәңгілікке берілген уәде күні келіп орнығады.'' | «Әл-Уәсийят»}} Дегенмен, «Лахорлық Ахмадия қозғалысы» деген атаумен белгілі тағы бір ахмадилік топ бұл ұстанымды жақтамайды. Олардың пайымы бойынша, дәл осы кітапта сипатталған жетекшілік жоғарғы кеңеске бағынуы керек. === Құран мен хадистердегі негіз === Ахмади-мұсылмандарының сенімі бойынша, Құранда [[Алла|Құдай Тағала]] ізгілікті адамдар үшін Өзінің халифасын тағайындауға уәде берген. Бұған қатысты, [[Құран]]ның [[Нұр сүресі]]нде<ref>{{cite web|title=A Passage from the Quran on Khilafat|url=http://www.alislam.org/library/links/00000003.html}}</ref> былай делінген: {{Quotation| ''«Алла сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге; өздерінен бұрынғы өткендердей жер жүзіне мұрагер (араб.: халифа) қылуды уәде етті. Сондай-ақ олар үшін өзі разы болған дінін нығайтып, қауіп-қатерден кейін бейбітшілікке айналдырады. Олар, Маған құлшылық қылады. Маған еш нәрсені серік қоспайды. Кім бұдан кейін қарсы келсе, міне солар, бұзақылар».'' | Құран Кәрім, Нұр сүресі (24), 55 аят.}} Ізгілікті Хилафаттың қайтадан қалпына келуі жайындағы [[Мұхаммед пайғамбар]]дың ﷺ көріпкелдігі «Мұснад Ахмедте»<ref>{{cite web|title=Prophecy of the Holy Prophet Muhammad|url=http://www.alislam.org/library/links/00000062.html}}</ref> баян етілген. {{Quotation| ''«Пайғамбарлық сендерде Алланың қалаған уақытына дейін сақталады. Сосын Алла Тағала оны алып алады да, пайғамбарлық жолмен басталатын халифат орнатады, ол Алланың қалаған уақытына дейін сақталады; сосын Алла бұл игілікті де алып алады; сосын күшті-мықты патшалықтың дәуірі келеді, ол Алланың қалаған уақытына дейін сақталады, сосын Алла бұл патшалықты да алып алады, сол кезде қатыгез және зұлым биліктің уақыты келеді, содан кейін қайтадан пайғамбарлық жолмен басталатын халифаттың дәуірі орнайды. Содан кейін (Алланың Елшісі ﷺ) үн қатпады»''.}} === Сайлау жүйесі === [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның сенімі бойынша, Хилафат институты атадан балаға мирас болып қалатын жүйе емес, дегенмен, әзірге Бірінші Халифтен басқа, барлық Халифтер [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің тікелей ұрпақтары болып келеді. Сайлау комиссиясының мүшелері дауыс беру арқылы [[Халифа|Халиф]]ті сайлайды. Бұлайша сайлаудың түрін Мырза Бәшируддин Махмұд Ахмед орнатып кеткен. Халифтің тірі кезінде, сайлау комиссиясының мүшелері оның жетекшілігінде болады. Алайда, Халиф қайтыс болған соң, сайлау комиссиясының мүшелері тәуелсіз органға айналып, Уәделенген Мәсіхтің келесі Халифін (Орынбасарын) сайлайды. Сайлау кезінде Халиф болуға лайықты адамдардың есімдері ұсынылады, сол кезде сайлау комиссиясының мүшелері қолдарын көтеріп, ұсынылған есімдерге дауыстарын береді. == Ахмадия Мұсылман Жамағатының Халифтері == {| class="wikitable" style="font-size: 90%" ! width=140px | Рухани лауазымы және есімі ! width=70px | Суреті ! width=100px | Өмір сүрген кезі ! width=100px | Басшылық еткен кезі ! Қосымша деректер |----- | '''Халифа-түл-Мәсіх I.''' Хәкім Мәулви Нұруддин | [[Сурет:Allama Nur-ud-Din.jpg|thumb|right|70px]] | align=center | 1841—1914 | align=center | 1908—1914 | [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің көрнекі серіктесі, ол исламды насихат ету үшін [[Ұлыбритания]]ға алғаш миссионерлерді жіберген. Сондай-ақ ол жамағаттың ішкі келіспеушіліктерін сәтімен шеше білген.<ref>[https://www.alislam.org/library/noor1.html Hazrat Al-Haaj Hakeem Maulana Nooruddin<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>Review of religions&nbsp;— V75 p172 1980 „The Promised Messiah passed away in 1908 and was succeeded by his foremost votary and closest companion, Hazrat Hafiz Haji Hakim Maulvi Noor-ud- Din as Khalifa-tul Masih I. After his death in 1914, the Promised Son of the Promised Messiah…“</ref><ref>[https://www.alislam.org/library/noor.html Hazrat Al-Haaj Maulana Hakeem Nooruddin (1841-1914)<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> |- | '''Халифа-түл-Мәсіх II.''' Мырза Бәшируддин Махмұд Ахмед | [[Сурет:Khalifatul Masih II.JPG|thumb|right|70px]] | align=center | 1889—1965 | align=center | 1914—1965 | Мырза Ғұләм Ахмедтің ұлы, 25 жасында Халиф болып сайланған. Ахмадилердің пайымы бойынша, ол, [[Алла|Құдай Тағаланың]] [[Мырза Ғұләм Ахмед]]ке беремін деп «уәде еткен ұлы». Ол [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның ұйымдық құрылымын құрастырған және Үндістан субконтинентінен тысқары жерлерде уағыз-насихат жүргізу жұмыстарын кеңінен қолға алған.<ref>[https://www.alislam.org/library/mahmood.html Hazrat Mirza Bashir-ud-Din Mahmood Ahmad (1889-1965)<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>https://www.alislam.org/library/mahmood1.html</ref> |- | '''Халифа-түл-Мәсіх III.''' Мырза Нәсир Ахмед | [[Сурет:Hazrat Mirza Nasir Ahmad Mash III (1967).jpg|thumb|right|70px]] | align=center | 1909—1982 | align=center | 1965—1982 | Бұл кісі, Пәкістанның Ұлттық ассамблеясында [[Ахмадия жамағаты]] тарапынан сөз сөйлеген. Ол, [[Пиреней түбегі]]нен мұсылмандар қуылған заманнан 750 жыл өткен соң, [[Испания]]да тұрғызылған ең алғашқы мешіттің ірге тасын қалаған.<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Basharat_Mosqu</ref> Ол, [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның негізін құрған [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің көрген аян-түстерін, уахиларын және әңгімелерін жинап топтастырған.<ref>https://www.alislam.org/library/nasir1.html</ref>. |- | '''Халифа-түл-Мәсіх IV.''' Мырза Таһир Ахмед | [[Сурет:KhalifaIV Surrey.jpg|thumb|right|70px]] | align=center | 1928—2003 | align=center | 1982—2003 | Бұл кісі, [[Ахмадия жамағаты]]на қатыгез қудалаушылық заманында басшылық еткен. Жамағаттың орталығын уақытша Рабвадан [[Лондон]]ға көшірген. Ең алғашқы мұсылмандық жерсерікті «''МТА International»'' арнасын (яки, Мұсылмандық Ахмадия Телеарнасын) іске қосқан.<ref>[http://www.mta.tv/live/ Muslim Television Ahmadiyya (MTA) Live Streaming<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> |- | '''Халифа-түл-Мәсіх V.''' [[Мырза Масрур Ахмед]] | [[Сурет:Mirza Masroor Ahmad.jpg|thumb|right|70px]] | align=center | 1950- | align=center | 2003- осы уақытқа шейін | Бұл кісі, жамағатқа, қазіргі әлем жұртшылығы [[Ислам]]ға үрке қараған заманда басшылық етіп келеді. Ол татулық орнату мақсатында бейбіт түрдегі конференциялар мен симпозиумдарды жиі өткізеді. Біртектес ''«МТА-2»'' және ''«МТА-3 әл-Арабия»'' жерсерікті арналарын іске қосқан.<ref>[http://www.mta.tv/ MTA International | MTA3 Al-Arabia daily program schedule<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> |} == Хилафаттың жүзжылдығы == [[Сурет:100 Jahre Khilafat Jubilaeum Logo.PNG|thumb|right|400px| Ахмадия Хилафатының 100 жылдығына арналған эмблема. Үстінде арапшадан аударғанда: ''"Алла сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге; өздерінен бұрынғы өткендердей жер жүзіне мұрагер қылуды уәде етті"'' -деп жазылған.]] 2008 жылдың 27 мамырында, [[Ахмадия|Ахмадия мұсылман жамағатының]] мүшелері Ахмадия Хилафатының жүзжылдық мерейтойын атап өтті.<ref>[http://blogs.independent.co.uk/independent/2008/05/ahmadism-turns.html Independent] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090424013158/http://blogs.independent.co.uk/independent/2008/05/ahmadism-turns.html |date=2009-04-24 }}, UK - 27 мамыр 2008</ref> Осыған орай, [[Лондон]]ның ([[Англия]]) «Эксел» орталығында өткен Ахмадия жамағаты мүшелерінің үлкен жиналысында Хазірет Мырза Масрур Ахмед үндеу жасады. Сол жерде халықаралық масштабта барша әлемде тұратын ахмади-мұсылмандарының адалдық анттын беру рәсімі орыналды.<ref>[http://www.alislam.org/topics/khilafat/khilafat-centenary-message.pdf Centenary Khilafat Ahmadiyya1908 – 2008.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121010143619/http://www.alislam.org/topics/khilafat/khilafat-centenary-message.pdf |date=2012-10-10 }} The Message from Hadhrat Mirza Masroor Ahmad Khalifatul Masih V.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vaAmHkR471M Столетие Ахмадийского Хилафата (27.05.2008). Церемония обета верности.] youtube.com</ref> Бұл рәсім ''МТА International'' (Эм-Ти-Эй интернейшнл) жерсерікті арнасы арқылы дүниежүзіне көрсетілді, және рәсім [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің туған жері [[Қадиан]]мен ([[Үндістан]])және Рабвадағы ([[Пәкістан]]) екінші орталықтарымен тікелей қосылған телемост түрінде болды.<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/faith/article4009417.ece Return of the Caliphate], Times Online, 27 мамыр 2008</ref><ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/faith/article4009445.ece Times Online], UK - 26 мамыр 2008</ref><ref>[http://www.birminghampost.net/comment/birmingham-columnists/agenda/2008/05/28/nothing-to-fear-from-the-return-of-the-caliphate-65233-20986433/ Birmingham Post] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229052901/http://www.birminghampost.net/comment/birmingham-columnists/agenda/2008/05/28/nothing-to-fear-from-the-return-of-the-caliphate-65233-20986433/ |date=2012-02-29 }}, UK</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Халифаттар]] [[Санат:Ислам ұйымдары]] [[Санат:Ислам тұлғалары]] jodppno2476o35erz0th4cwzcgh8lmi 0 559922 3064434 3062886 2022-08-26T15:19:09Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Мәдени-әлеуметтік мекемелері */ wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Сарайшық |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =47 |lat_min =30|lat_sec = 15 |lon_deg =51|lon_min = 43|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = Атырау облысы{{!}}Атырау |ауданы = Махамбет ауданы |кестедегі аудан = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Сарайшық ауылдық округі{{!}}Сарайшық |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Опытное поле (Опытное)'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = {{құлдырау}} 1900 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = сарайшықтық, сарайшықтықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Сарайшық (айрық)}} '''Сарайшық''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Сарайшық ауылдық округі]] орталығы. Ауыл жанында [[Сарайшық]] көне қаласының орны орналасқан. 1993 жылға дейін ''Опытное'' деп аталған. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1939 адам (970 ер адам және 969 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1900 адамды (910 ер адам және 990 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Мәдени-әлеуметтік мекемелері == === Мектеп === * Қ.Қарашаұлы атындағы Сарайшық орта мектебі — 1917 жылғы Октябрь революциясынан кейін мектепті шіркеуден ажырату жөніндегі декретке сай діни мектеп жабылып, ауылдағы зиялылар мектебі шаруа жастар мектебі (школа крестьянской молодежи) болып қайта құрылды. Шаруа жастар мектебі сауатсыздықты жою бағытында жұмыс істеп, кейін бастауыш мектепке айналған. 1933 жылдан бастап Сарайшық бастауыш мектебі орталау мектеп болып қайта құрылған. 1937-38 жылдан бастап Сарайшық орталау мектебі — Молотов атындағы Сарайшық орта мектебі атанды. 1957 оқу жылында Молотов атындағы Сарайшық орта мектебі жабылып, орнына 6 сыныптық орыс-қазақ бастауыш мектебі ашылды. Осы мектеп негізінде 1961 жылы Сарайшық сегізжылдық мектебі болып, жаңа Сарайшық селосына көшірілді. 1993 жылы Махамбет аудандық әкімдігі жанындағы ономастикалық комиссияның шешімімен мектеп «Қазмұхамбет Қарашаұлы атындағы Сарайшық орта мектебі» болып аталды.<ref>[https://karashauly.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Мектеп тарихы]</ref> === Мектепке дейінгі білім === * "Бүлдіршін" бөбекжай-бақшасы === Колледж === * Махамбет көп бейінді ауыл-шаруашылық колледжі === Мәдени мекемелер === * «Сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы * Сарайшық ауылдық мәдениет үйі == Діни ұйымдар қызметі == * Сарайшық ауылдық мешіті == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Махамбет ауданы елді мекендері}} [[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]] bbg3p0dn0pi3ycqqu4oubmajxulkggx 0 565702 3064517 3064342 2022-08-27T03:17:40Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{жаңарту}} {{Грамматикасы тексерілсін}} {{Метро бекеті |Атауы = Автовокзал |Бағыт = [[Бірінші бағыт (Алматы)]] |сурет = |өлшемі = |Сурет атауы = |Орналасуы = [[Наурызбай ауданы]] |Ашылған күні = [[2025 жыл]] |Жобалық атауы = |Түрі = |Тереңдігі = |Платформалар саны = |Платформалар түрі = |Платформалар ұзындығы = |Платформалар ені = |Сәулетшілер = |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Алатау даңғылы,<br>Ташкент даңғыл жолы |Жұмыс уақыты = |Ортаққорда = }} '''«Автовокзал»''' — [[Алматы метросы]]ның жобаланған бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағыттың]] соңғы бекеті болады. == Құрылысы == Бұл [[2018 жыл]]ы «Автовокзал» — «Автовокзал» бастапқы бөлігінің құрамында пайдалануға беру жоспарланған болатын<ref>[http://www.vecher.kz/?S=10-200812110800 Вечерний Алматы: Метро запустят 31 желтоқсан 2009 года]</ref>. 2015 жылы 22 шілдеде «Автовокзал» және «Автовокзал» станцияларының құрылысы басталғаны туралы хабарланды. == Жоба == Станция терең іргетаспен қаланып, жабық әдіспен салынған. Бұл «[[Қалқаман (метро бекеті)|Қалқаман]]<nowiki/>» станциясынан кейін орналасқан. == Орналасуы == [[Райымбек батыр даңғылы (Алматы)|Райымбек даңғылының]], жолдың жүру бөлігінің астында орналасқан. == Архитектурасы мен безендірілуі == «Автовокзал» — метро бекеті терең жер астында орналасқан. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563|date=2008-03-27}} {{Бірінші бағыт (Алматы)}} [[Санат:Алматы метро бекеттері]] e5fs61qdp5tg38xp0wn8ew3v6cx9iuk 3064518 3064517 2022-08-27T03:24:42Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{жаңарту}} {{Грамматикасы тексерілсін}} {{Метро бекеті |Атауы = Автовокзал |Бағыт = [[Бірінші бағыт (Алматы)]] |сурет = |өлшемі = |Сурет атауы = |Орналасуы = [[Наурызбай ауданы]] |Ашылған күні = [[2025 жыл]] |Жобалық атауы = |Түрі = |Тереңдігі = |Платформалар саны = |Платформалар түрі = |Платформалар ұзындығы = |Платформалар ені = |Сәулетшілер = |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = Алатау даңғылы,<br>Ташкент даңғыл жолы |Жұмыс уақыты = |Ортаққорда = }} '''«Автовокзал»''' — [[Алматы метросы]]ның жобаланған бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағыттың]] соңғы бекеті болады. == Құрылысы == 2018 жылы «Автовокзал» бастапқы бөлігінің құрамында пайдалануға беру жоспарланған болатын<ref>[http://www.vecher.kz/?S=10-200812110800 Вечерний Алматы: Метро запустят 31 желтоқсан 2009 года]</ref>. 2023 жылы бекеттің құрылысы басталады. Ал 2025 жылы ашылуы жоспарланып отыр. == Жоба == Бекет терең іргетаспен қаланып, жабық әдіспен салынады. Бұл «[[Қалқаман (метро бекеті)|Қалқаман]]<nowiki/>» бекетінен кейін орналасады. == Орналасуы == [[Райымбек батыр даңғылы (Алматы)|Райымбек даңғылының]] жол жүру бөлігінің астында орналасатын болады. == Архитектурасы мен безендірілуі == «Автовокзал» — метро бекеті терең жер астында орналасқан. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563|date=2008-03-27}} {{Бірінші бағыт (Алматы)}} [[Санат:Алматы метро бекеттері]] 2zlunuzgekpg7bf820h35hydi9gwknf 0 565703 3064515 3064354 2022-08-27T01:55:50Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Салынып жатқан нысан}} {{жаңарту}} {{Метро бекеті |Атауы = Қалқаман |Бағыт = [[Бірінші бағыт (Алматы)]] |сурет = |өлшемі = |Сурет атауы = |Орналасуы = [[Наурызбай ауданы]] |Ашылған күні = [[2025 жыл]] |Жобалық атауы = |Түрі = бағаналы, үшкүмбезді, терең |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 104 м |Платформалар ені = 15,2 м |Сәулетшілер = |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]],<br>[[Әшімов атындағы көше (Алматы)|Әшімов көшесі]] |Жұмыс уақыты = |Ортаққорда = }} '''«Қалқаман»''' — [[Алматы метросы]]ның жобаланған 12-ші бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]<nowiki/>» және «[[Автовокзал (метро бекеті)|Автовокзал]]<nowiki/>» бекеттерінің арасында, [[Әшімов атындағы көше (Алматы)|Әшімов көшесі]] мен [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] қиылысында орналасады. == Құрылысы == Бекет құрылысы 2022 жылы басталды. 2025 жылға дейін «Қалқаман» бекетінің құрылысын аяқтау жоспарланып отыр<ref>{{cite web|url=https://kaz.globalnews.kz/al-aman-metrosy-2025-zhyly-ashylady/|title=«Қалқаман» метросы 2025 жылы ашылады|author=Таңшолпан Төлеген|date=10 тамыз 2022|work=|publisher=''kaz.globalnews.kz''|accessdate=2022-08-20|lang=}}</ref>. == Жоба == Станция терең іргетаспен қаланады, жабық әдіспен салынады. Бұл «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]<nowiki/>» бекетінен кейін болады. == Орналасуы == Кішірек Мұхтар Әуезов көшесі, жолдың жүру бөлігінің астына орналастырылады. Түсу вестибюльдері Мұхтар Әуезов көшесі Қалқаман шағын ауданында орналасатын болады. == Архитектурасы мен безендірілуі == «Қалқаман» — метро бекеті терең жер астында орналасқан. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563|date=2008-03-27}} {{Бірінші бағыт (Алматы)}} [[Санат:Алматы метро бекеттері]] k4sueqgraxp89agxzkrodns6raplml8 3064516 3064515 2022-08-27T02:54:48Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Салынып жатқан нысан}} {{жаңарту}} {{Метро бекеті |Атауы = Қалқаман |Бағыт = [[Бірінші бағыт (Алматы)]] |сурет = |өлшемі = |Сурет атауы = |Орналасуы = [[Наурызбай ауданы]] |Ашылған күні = [[2025 жыл]] |Жобалық атауы = |Түрі = бағаналы, үшкүмбезді, терең |Тереңдігі = 10 м |Платформалар саны = 1 |Платформалар түрі = аралдық, тік |Платформалар ұзындығы = 104 м |Платформалар ені = 15,2 м |Сәулетшілер = |Әрлеушілер = |Кіру-шығу = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]],<br>[[Әшімов атындағы көше (Алматы)|Әшімов көшесі]] |Жұмыс уақыты = |Ортаққорда = }} '''«Қалқаман»''' — [[Алматы метросы]]ның жобаланған 12-ші бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]<nowiki/>» және «[[Автовокзал (метро бекеті)|Автовокзал]]<nowiki/>» бекеттерінің арасында, [[Әшімов атындағы көше (Алматы)|Әшімов көшесі]] мен [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] қиылысында орналасады. == Құрылысы == Бекет құрылысы 2022 жылы басталды. 2025 жылға дейін «Қалқаман» бекетінің құрылысын аяқтау жоспарланып отыр<ref>{{cite web|url=https://kaz.globalnews.kz/al-aman-metrosy-2025-zhyly-ashylady/|title=«Қалқаман» метросы 2025 жылы ашылады|author=Таңшолпан Төлеген|date=10 тамыз 2022|work=|publisher=''kaz.globalnews.kz''|accessdate=2022-08-20|lang=}}</ref>. == Жоба == Бекет терең іргетаспен қаланады, жабық әдіспен салынады. Бұл «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]<nowiki/>» бекетінен кейін болады. == Орналасуы == [[Наурызбай ауданы]]ндағы Қалқаман шағын ауданында орналасатын болады. == Архитектурасы мен безендірілуі == «Қалқаман» — метро бекеті терең жер астында орналасқан. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563|date=2008-03-27}} {{Бірінші бағыт (Алматы)}} [[Санат:Алматы метро бекеттері]] 6zul9p2ldjcbbb3vbfvgjwfhm08jjs8 3 586959 3064437 2567909 2022-08-26T15:33:26Z QueerEcofeminist 75287 QueerEcofeminist [[Қатысушы талқылауы:Mereraj]] бетін [[Қатысушы талқылауы:சுப. இராஜசேகர்]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Mereraj|Mereraj]]" to "[[Special:CentralAuth/சுப. இராஜசேகர்|சுப. இராஜசேகர்]]" wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mereraj}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 11:29, 2017 ж. қазанның 1 (+06) efj0349eiaanae6kxmqxaos8voc5dmj 0 591358 3064503 2643692 2022-08-26T20:27:25Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Aktubinsk 2008 03.jpg|нобай|275px|Ақтөбе қаласы әкімдігінің ғимараты, 2008]] '''Ақтөбе қалалық әкімдігі''' — [[Ақтөбе облысы]]ның солтүстік бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына 5 ауылдық округ - [[Благодар ауылдық округі|Благодар]], [[Новый ауылдық округі|Новый]], [[Қарғалы ауылдық округі (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]], [[Қурайлы ауылдық округі|Қурайлы]], [[Сазды ауылдық округі (Ақтөбе облысы)|Сазды]] округтеріндегі 23 ауыл және [[Ақтөбе]] қаласы кіреді. Орталығы - Ақтөбе қаласы. == Тұрғыны == {| class="wikitable" |- ! Ауылдық округтер, қала !! Ауылдар саны !! Тұрғындар саны (2009)<ref>[https://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> |- | Благодар ауылдық округі || 11 || 13 448 |- | Новый ауылдық округі || 2 || 7595 |- | Қарғалы ауылдық округі || 4 || 22 273 |- | Қурайлы ауылдық округі || 5 || 6509 |- | Сазды ауылдық округі || 1 || 564 |- | Ақтөбе қаласы || || 345 687 |- | || || 398 513 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ақтөбе облысы қалалық әкімдіктері]] osnliylap0rv3pghhldqfo9ksju7za9 0 594964 3064504 2769800 2022-08-26T20:30:47Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауылдық округі |Атауы = Қосшы ауылдық округі |Облысы = Ақмола облысы |Ауданы = [[Целиноград ауданы]] |Құрылған уақыты = |Орталығы = [[Қосшы]] |Енеді = 2 ауыл |Тұрғыны = 5359 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]] |Тығыздығы = |Жер аумағы = |Әкімі = |Телефон коды = |Пошта индексі = }} {{мағына|Қосшы ауылдық округі}} '''Қосшы ауылдық округі''' – [[Ақмола облысы]] [[Целиноград ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Тайтөбе]] ауылы кіреді. Орталығы – Қосшы ауылы. == Халқы == [[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 5359 адамды құрайды.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Целиноград ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Целиноград ауданы ауылдық округтері]] 95xebrormdw6nfsunwqnun20az2vsk6 3064505 3064504 2022-08-26T20:30:58Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауылдық округі |Атауы = Қосшы ауылдық округі |Облысы = Ақмола облысы |Ауданы = [[Целиноград ауданы]] |Құрылған уақыты = |Орталығы = [[Қосшы]] |Енеді = 1 ауыл |Тұрғыны = 5359 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]] |Тығыздығы = |Жер аумағы = |Әкімі = |Телефон коды = |Пошта индексі = }} {{мағына|Қосшы ауылдық округі}} '''Қосшы ауылдық округі''' – [[Ақмола облысы]] [[Целиноград ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Тайтөбе]] ауылы кіреді. Орталығы – Қосшы ауылы. == Халқы == [[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 5359 адамды құрайды.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Целиноград ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Целиноград ауданы ауылдық округтері]] 1ktm2s41y5m2m3wdvvq7qunpfrbcu5j 0 612294 3064458 3062716 2022-08-26T16:37:17Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Дереккөздер */ wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Манас ауданы |Шынайы атауы = Манас району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = Покровка |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = 1980 |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 32 913 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 78,4 %,<br/>[[күрдтер]] — 6,7 %,<br/>[[қазақтар]] — 4,8 %,<br/>[[орыстар]] — 3,3 %<br/>[[өзбектер]] — 2,8 %<br/>[[түріктер]] — 1,8 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Manas Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Манас ауданы''' ({{lang-ky|Манас району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасындағы [[Талас облысы]]ның солтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бірлік. 1980 жылы 3 қазанда Киров (қазіргі [[Қарабура ауданы|Қарабура]]) ауданынан бөліну арқылы құрылды<ref name="autogenerated1">Манас районунун энциклопедиясы / Түзүүчүсү Шатманов М. — Б., 2001</ref>. Талас облысының солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан. Солтүстігінде және батысында [[Қазақстан]]ның [[Жамбыл облысы]]мен, оңтүстікте Талас облысының Қарабура және [[Бақайата ауданы]]мен, шығысында [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]]мен шектеседі. Әкімшілік орталығы — Покровка ауылы. == Халқы == 2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 32 913 аудан тұрғынының ішінен [[қырғыздар]] 25&nbsp;801 адамды құрайды (78,4 %), [[күрдтер]] — 2204 адам (6,7 %), [[қазақтар]] — 1568 адам (4,8 %), [[орыстар]] — 1093 адам (3,3 %), [[өзбектер]] — 910 адам (2,8 %), [[түріктер]] — 589 адам (1,8 %). == Әкімшілік бөлінісі == Манас ауданының құрамына 5 ауылдық округ пен 22 ауыл кіреді: * Қайыңды ауылдық округі: [[Арал (Манас ауданы)|Арал]] (орталығы), [[Қайыңды (Талас облысы)|Қайыңды]], [[Нылды]], [[Сарыбұлақ (Талас облысы)|Сарыбұлақ]], [[Шештөбе]] ауылдары * Қырғызстан ауылдық округі: [[Талас (Талас облысы)|Талас]] (орталығы), [[Көктөбе (Манас ауданы)|Көктөбе]], [[Манас (Манас ауданы)|Манас]] ауылдары * Май ауылдық округі: [[Майское (Талас облысы)|Майское]] (орталығы), [[Новодонецкое (Талас облысы)|Новодонецкое]] ауылдары * Покровка ауылдық округі: [[Покровка (Талас облысы)|Покровка]] (орталығы), [[Баласары]], [[Жайылған]], [[Қараарша (Талас облысы)|Қараарша]], [[Сөгет]] ауылдары * Үшқорған ауылдық округі: [[Қызылжұлдыз (Талас облысы)|Қызылжұлдыз]] (орталығы), [[Ақтас (Талас облысы)|Ақтас]], [[Жиде (Манас ауданы)|Жиде]], [[Кеңес (Манас ауданы)|Кеңес]], [[Чоңқапқа]], [[Тасбасат (Талас облысы)|Тасбасат]], [[Үшқорған (Талас облысы)|Үшқорған]] ауылдары == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Kyrgyzstan-geo-stub}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Манас ауданы]] osfrxd29tqinkz97976sorwwu5zwbww 0 612610 3064453 3062323 2022-08-26T16:33:46Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Дереккөздер */ wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Бақайата ауданы |Шынайы атауы = Бакай-Ата району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = [[Бақайата]] |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = 1936 |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 44 057 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 99,2 %,<br/>[[орыстар]] — 0,3 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Бақайата ауданы''' ({{Lang-ky|Бакай-Ата району}}) — [[Қырғызстан|Қырғыз Республикасы]]ндағы [[Талас облысы]]ның батысында орналасқан әкімшілік бірлік. Әкімшілік орталығы — [[Бақайата]] ауылы (бұрынғы Ленинполь). == Тарихы == Аудан 1936 жылы 2 тамызда [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РСФСР]] Қырғыз АССР-і құрамындағы '''Ленинполь ауданы''' болып құрылды{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=166{{ref-ru}}}}. [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]] құрылған кезде оның құрамына енді. 1939 жылы Қырғыз КСР-ның [[Шу облысы|Фрунзе облысы]] құрылған кезде Ленинполь ауданы оның құрамына кірді<ref><div>[https://ru.wikisource.org/wiki/Указ%20Президиума%20ВС%20СССР%20от%2021.11.1939%20об%20образовании%20Фрунзенской,%20Иссык-Кульской,%20Тянь-Шаньской%20…%20и%20Ошской%20областей%20в%20составе%20Киргизской%20ССР КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының жарлығы 21.11.1939 Қырғыз КСР құрамында Фрунзе, Ыстықкөл, Тянь-Шань, Жалал-Абад және Ош облыстарын құру туралы]</div></ref>. 1944 жылдың 22 маусымы мен 1956 жылдың 18 ақпаны аралығында [[Талас облысы]]ның құрамында болды<ref>СССР. Административно-территориальное деление союзных республик на 1 мая 1949 года http://elib.shpl.ru/ru/nodes/8460#page/1/mode/grid/zoom/1 М|издательство Известия Советов депутатов трудящихся СССР, 1949, стр.323/484</ref>. Кейін ол таратылған кезде қайтадан Фрунзе облысына қосылды<ref><div>[https://ru.wikisource.org/wiki/Указ%20Президиума%20ВС%20СССР%20от%2018.02.1956%20об%20упразднении%20Таласской%20области%20Киргизской%20ССР Жарлығы КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 18 ақпан 1956 жылы тарату Туралы "Талас облысы " Қырғыз КСР"].</div></ref>, алайда өз кезегінде Фрунзе облысының 1959 жылы 27 қаңтарда жойылуына байланысты Ленинполь ауданы республикалық бағынысқа ауысты<ref><div>[http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30396177#pos=0;15.199999809265137 Жарлығы КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 27 қаңтар 1959 жылы тарату Туралы "Жалал-Абад, Ыстықкөл және Фрунзенской облыстарының Қырғыз КСР"]</div></ref>. 1959 жылы 26 қарашада Ленинполь ауданы таратылды. Оның территориясы [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас]] (Барқ-Арық, Қызыл-Октябрь, Ленинполь, Орел және Чалдовар сельсоветтері оның құрамына кірді) және Киров (Ключевск сельсоветі) аудандары арасында өзара бөлініп алынды{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=166}}. 1977 жылы 19 мамырда Ленинполь ауданы республикалық бағыныстағы аудан ретінде қайта қалпына келтірілді. Ауданның құрамына келесі сельсоветтер енді: Киров ауданынан Бейшекен және Ключевск; Талас ауданынан Барқ-Арық, Қызыл-Октябрь, Ленинполь және Орел{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=166}}. 1980 жылы 3 қыркүйекте [[Талас облысы]]ның қалпына келуіне байланысты Ленинполь ауданы оның құрамына енгізілді{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=166—167}}. Талас облысы 1988 жылы 5 қазанда таратылғаннан кейін Ленинополь ауданы тағы да тікелей республикалық бағынысқа ауысты{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=167}}. 1990 жылы 14 желтоқсанда Талас облысы, қайтадан қалпына келтірілді және Ленинполь ауданы қайтадан оның құрамына енгізілді{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=168}} 1992 жылы 6 наурызда аудан атауы '''Бақай-Ата ауданы''' болып өзгертілді<ref><div>Жоғарғы Кеңесінің қаулысы Қырғызстан Республикасының 6 наурыздағы 1992 жылғы № 832-ХІІ қайта атау ТУРАЛЫ "Ленинпольского ауданы Талас облысының Бақай-Ата ауданы"</div></ref>{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=168}}. 1999 жылы 17 қыркүйекте Бейшкен ауылдық кеңесі (қырғ. айылдык кенеш) Бақай-Ата ауданынан Қара-Бура ауданы құрамына берілді{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=168}}. 2001 жылдың 8 ақпанында аудандағы бірқатар айылдық кенештердің атауын өзгерту жүргізілді: Орел - Ақ-Дебе, Ключевск - Боо-Терек, Барқ-Арық - Шадықан болды, сондай-ақ Орловка ауылы Ақ-Дебе, Ключевка - Боо-Терек, Калинин - Ынтымақ, Қара-Кашат - Түйте, Ленинполь - Бақай-Ата болып өзгертілді<ref>{{Cite web|url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/405|title=Закон Кыргызской Республики от 8 февраля 2001 года № 23 "О переименовании Орловского в Ак-Дебенский, Ключевского в Боо-Терекский, Барк-Арыкского в Шадыканский айыльные кенеши и сел Орловка в Ак-Дебе, Ключевка в Боо-Терек, Калинин в Ынтымак, Кара-Кашат в Туйте, Ленинполь в Бакай-Ата Бакай-Атинского района Таласской области Кыргызской Республики"|author=|date=|publisher=cbd.minjust.gov.kg|accessdate=2018-03-09}}</ref>{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=168}}. 2005 жылы 13 сәуірде ауданның Қызыл Октябрь айылдық кенеші Ақназар болып өзгертілді<ref>{{Cite web|url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/1656|title=Закон Кыргызской Республики от 13 апреля 2005 года № 63 "О переименовании Кызылоктябрьского айыльного кенеша Бакайатинского района Таласской области Кыргызской Республики в Акназаровский айыльный кенеш"|author=|date=|publisher=cbd.minjust.gov.kg|accessdate=2018-03-09}}</ref>{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=168}}. 2007 жылы 27 ақпанда Бақай-Ата ауданының Қызылқырғызстан ауылының атауы Қырғызстан ауылы болып өзгертілді <ref>{{Cite web|url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/202059|title=Закон Кыргызской Республики 27 февраля 2007 года № 25 "О переименовании села Кызылкыргызстан Бакай-Атинского района Таласской области Кыргызской Республики в село Кыргызстан"|author=|date=|publisher=cbd.minjust.gov.kg|accessdate=2018-03-09}}</ref>{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=168}}. == Халқы == 2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша [[қырғыздар]] 44&#x20;057 аудан тұрғындарының 43679 адамын құрайды (немесе 99,2 %), [[орыстар]] — 148 адам немесе 0,3 %, басқалары — 230 адам (0,5 %){{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Таласская область|2010|с=38}}. == Елді мекендері == Бақай ата ауданы құрамына 9 ауылдық округ пен 19 ауыл кіреді: * '''[[Ақназаров ауылдық округі]]''': [[Қызылоктябрь (Талас облысы)|Қызылоктябрь]] (әкімшілік орталығы), [[Көктас (Талас облысы)|Көктас]], [[Мәдениет (Талас облысы)|Мәдениет]], [[Тасқұдық (Қырғызстан)|Тасқұдық]], [[Ұрмарал]] ауылдары * '''[[Ақтөбе ауылдық округі (Талас облысы)|Ақтөбе ауылдық округі]]''': [[Ақтөбе (Талас облысы)|Ақтөбе]] (әкімшілік орталығы), [[Қызылсай (Қырғызстан)|Қызылсай]], [[Қызылшаруа (Талас облысы)|Қызылшаруа]] ауылдары * '''[[Бақайата ауылдық округі]]''': [[Бақайата]] (әкімшілік орталығы), [[Наматбек]] ауылдары * '''[[Баутерек ауылдық округі]]''': [[Баутерек]] ауылы (әкімшілік орталығы) * '''[[Кеңарал ауылдық округі]]''': [[Кеңарал (Қырғызстан)|Кеңарал]] ауылы (әкімшілік орталығы) * '''[[Мыңбұлақ ауылдық округі (Талас облысы)|Мыңбұлақ ауылдық округі]]''': [[Мыңбұлақ (Талас облысы)|Мыңбұлақ]] ауылы (әкімшілік орталығы) * '''[[Орас ауылдық округі]]''': [[Қырғызстан (Талас облысы)|Қырғызстан]] (әкімшілік орталығы), [[Жонқорған]], [[Первомайское (Талас облысы)|Первомайское]] ауылдары * '''[[Өзгеріс ауылдық округі]]''': [[Өзгеріс (Талас облысы)|Өзгеріс]] ауылы (әкімшілік орталығы) * '''[[Шадықан ауылдық округі]]''': [[Ынтымақ (Талас облысы)|Ынтымақ]] (әкімшілік орталығы), [[Түйте]] ауылдары == Дереккөздер == <references group="" responsive=""></references> {{Kyrgyzstan-geo-stub}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Бақайата ауданы]] pa1pnwullmqc6ydvi4zfkjs86pyvynl 0 612974 3064447 3062040 2022-08-26T16:17:35Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Елді мекендер */ wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Қарабура ауданы |Шынайы атауы = Кара-Буура району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = Қызыладыр ауылы |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 58 056 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 88,3 %,<br/>[[күрдтер]] — 5,7 %<br/>[[қазақтар]] — 2,0 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Қарабура ауданы''' ({{Lang-ky|Кара-Буура району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасындағы [[Талас облысы]]ның батыс, таулы бөлігінде орналасқан әкімшілік бірлік. 1992 жылға дейін — '''Киров ауданы,''' 1930-шы жылдары — '''Рыков ауданы''' деп аталған<ref>{{Cite web|url=http://history.org.ua/LiberUA/AdmTerDelSSSR_1931/AdmTerDelSSSR_1931.pdf|title=Административно-территориальное деление Союза ССР (Районы и города СССР) / Центральный исполнительный комитет Союза ССР; Всероссийский центральный исполнительный комитет. – М.: Изд-во "Власть Советов” при Президиуме ВЦИК, 1931. – 360 с.|author=|date=|publisher=}}</ref>. Аудан орталығы — Қызыладыр ауылы. Аумағы — 4216 км2. == Халқы == [[2009 жыл]]ы халық саны 56&#x20;442 адамды құрады, соның ішінде 55&#x20;555 адам - ауыл тұрғыны. 2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 58&#x20;056 тұрғынның ішінен [[қырғыздар]] 51&#x20;243 адамды құрайды, немесе 88,3 %, [[күрдтер]] — 3338 адам немесе 5,7 %, [[қазақтар]] — 1157 адам немесе 2,0 %, [[түріктер]] — 792 адам немесе 1,4 %, [[орыстар]] — 773 адам немесе 1,3 %, [[өзбектер]] — 361 адам немесе 0,6 % және басқалары — 392 адам (0,7 %). == Географиясы мен экономикасы == Аудан аумағында 2005 ж. бірегей орта жоталы саванноидтарды, альпілік және субальпілік шалғындар мен Батыс Тянь-шаньның биологиялық әртүрлілігін сақтау үшін Қарабура мемлекеттік қорығы құрылды. Ауданда 10 569 үй шаруашылығы бар. Негізінен [[ауыл шаруашылығы]] дамыған. Жыртылатын егін шаруашылығанан [[Бидай (астық)|бидай]], [[картоп]], [[көкөніс]], [[қант қызылшасы]], [[үрме бұршақ]] басым болып келеді. Сондай-ақ, [[мал шаруашылығы]] да дамыған. == Елді мекендер == Ауданда 10 ауылдық округ және оған қарасты 24 ауыл бар: * [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]]: [[Жуантөбе (Қырғызстан)|Жуантөбе]] (орталығы), [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] ауылдары; * [[Аманбаев ауылдық округі]]: [[Аманбаев]] (орталығы), [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары; * [[Бақайыр ауылдық округі]]: [[Ақбасат (Қарабура ауданы)|Ақбасат]] (орталығы), [[Қарасай (Қарабура ауданы)|Қарасай]] ауылдары; * [[Бақиян ауылдық округі]]: [[Бақиян]] (орталығы), [[Тамшыбұлақ]], [[Қамаш]] ауылдары; * [[Бейсеке ауылдық округі]]: [[Бейсеке (Қарабура ауданы)|Бейсеке]] (орталығы), [[Қарабура (Қарабура ауданы)|Қарабура]], [[Қарасу (Қарабура ауданы)|Қарасу]] ауылдары; * [[Көксай ауылдық округі]]: [[Көксай (Қарабура ауданы)|Көксай]] (орталығы), [[Қайнар (Қарабура ауданы)|Қайнар]] ауылдары; * [[Қарабура ауылдық округі]]: [[Қызыладыр (Қырғызстан)|Қызыладыр]] (орталығы), [[Үлкен Қарабура]], [[Үшбұлақ (Қарабура ауданы)|Үшбұлақ]] ауылдары; * [[Маймақ ауылдық округі]]: [[Маймақ]] ауылы (орталығы); * [[Шекер ауылдық округі]]: [[Шекер (ауыл)|Шекер]] (орталығы), [[Аршағұл]] ауылдары; * [[Шолпанбай ауылдық округі]]: [[Шымкент (ауыл)|Шымкент]] (орталығы), [[Көктөбе (Қарабура ауданы)|Көктөбе]] ауылдары. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Карта пгт.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Кызыладыр және Қара-Бура ауданы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} {{Kyrgyzstan-geo-stub}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] jvj15fvxzbnljrxz1ejede89pjz2wc7 3064454 3064447 2022-08-26T16:34:31Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Сілтемелер */ wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Қарабура ауданы |Шынайы атауы = Кара-Буура району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = Қызыладыр ауылы |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 58 056 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 88,3 %,<br/>[[күрдтер]] — 5,7 %<br/>[[қазақтар]] — 2,0 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Қарабура ауданы''' ({{Lang-ky|Кара-Буура району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасындағы [[Талас облысы]]ның батыс, таулы бөлігінде орналасқан әкімшілік бірлік. 1992 жылға дейін — '''Киров ауданы,''' 1930-шы жылдары — '''Рыков ауданы''' деп аталған<ref>{{Cite web|url=http://history.org.ua/LiberUA/AdmTerDelSSSR_1931/AdmTerDelSSSR_1931.pdf|title=Административно-территориальное деление Союза ССР (Районы и города СССР) / Центральный исполнительный комитет Союза ССР; Всероссийский центральный исполнительный комитет. – М.: Изд-во "Власть Советов” при Президиуме ВЦИК, 1931. – 360 с.|author=|date=|publisher=}}</ref>. Аудан орталығы — Қызыладыр ауылы. Аумағы — 4216 км2. == Халқы == [[2009 жыл]]ы халық саны 56&#x20;442 адамды құрады, соның ішінде 55&#x20;555 адам - ауыл тұрғыны. 2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 58&#x20;056 тұрғынның ішінен [[қырғыздар]] 51&#x20;243 адамды құрайды, немесе 88,3 %, [[күрдтер]] — 3338 адам немесе 5,7 %, [[қазақтар]] — 1157 адам немесе 2,0 %, [[түріктер]] — 792 адам немесе 1,4 %, [[орыстар]] — 773 адам немесе 1,3 %, [[өзбектер]] — 361 адам немесе 0,6 % және басқалары — 392 адам (0,7 %). == Географиясы мен экономикасы == Аудан аумағында 2005 ж. бірегей орта жоталы саванноидтарды, альпілік және субальпілік шалғындар мен Батыс Тянь-шаньның биологиялық әртүрлілігін сақтау үшін Қарабура мемлекеттік қорығы құрылды. Ауданда 10 569 үй шаруашылығы бар. Негізінен [[ауыл шаруашылығы]] дамыған. Жыртылатын егін шаруашылығанан [[Бидай (астық)|бидай]], [[картоп]], [[көкөніс]], [[қант қызылшасы]], [[үрме бұршақ]] басым болып келеді. Сондай-ақ, [[мал шаруашылығы]] да дамыған. == Елді мекендер == Ауданда 10 ауылдық округ және оған қарасты 24 ауыл бар: * [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]]: [[Жуантөбе (Қырғызстан)|Жуантөбе]] (орталығы), [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] ауылдары; * [[Аманбаев ауылдық округі]]: [[Аманбаев]] (орталығы), [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары; * [[Бақайыр ауылдық округі]]: [[Ақбасат (Қарабура ауданы)|Ақбасат]] (орталығы), [[Қарасай (Қарабура ауданы)|Қарасай]] ауылдары; * [[Бақиян ауылдық округі]]: [[Бақиян]] (орталығы), [[Тамшыбұлақ]], [[Қамаш]] ауылдары; * [[Бейсеке ауылдық округі]]: [[Бейсеке (Қарабура ауданы)|Бейсеке]] (орталығы), [[Қарабура (Қарабура ауданы)|Қарабура]], [[Қарасу (Қарабура ауданы)|Қарасу]] ауылдары; * [[Көксай ауылдық округі]]: [[Көксай (Қарабура ауданы)|Көксай]] (орталығы), [[Қайнар (Қарабура ауданы)|Қайнар]] ауылдары; * [[Қарабура ауылдық округі]]: [[Қызыладыр (Қырғызстан)|Қызыладыр]] (орталығы), [[Үлкен Қарабура]], [[Үшбұлақ (Қарабура ауданы)|Үшбұлақ]] ауылдары; * [[Маймақ ауылдық округі]]: [[Маймақ]] ауылы (орталығы); * [[Шекер ауылдық округі]]: [[Шекер (ауыл)|Шекер]] (орталығы), [[Аршағұл]] ауылдары; * [[Шолпанбай ауылдық округі]]: [[Шымкент (ауыл)|Шымкент]] (орталығы), [[Көктөбе (Қарабура ауданы)|Көктөбе]] ауылдары. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Карта пгт.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Кызыладыр және Қара-Бура ауданы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} {{Kyrgyzstan-geo-stub}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Қарабура ауданы]] km840aiwvpuzcsv3yzcapapkbfvl5bn 3064568 3064454 2022-08-27T06:53:36Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Қарабура ауданы |Шынайы атауы = Кара-Буура району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = Қызыладыр ауылы |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 58 056 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 88,3 %,<br/>[[күрдтер]] — 5,7 %<br/>[[қазақтар]] — 2,0 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Қарабура ауданы''' ({{Lang-ky|Кара-Буура району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасындағы [[Талас облысы]]ның батыс, таулы бөлігінде орналасқан әкімшілік бірлік. 1992 жылға дейін — '''Киров ауданы,''' 1930-шы жылдары — '''Рыков ауданы''' деп аталған<ref>{{Cite web|url=http://history.org.ua/LiberUA/AdmTerDelSSSR_1931/AdmTerDelSSSR_1931.pdf|title=Административно-территориальное деление Союза ССР (Районы и города СССР) / Центральный исполнительный комитет Союза ССР; Всероссийский центральный исполнительный комитет. – М.: Изд-во "Власть Советов” при Президиуме ВЦИК, 1931. – 360 с.|author=|date=|publisher=}}</ref>. Аудан орталығы — Қызыладыр ауылы. Аумағы — 4216 км2. == Халқы == [[2009 жыл]]ы халық саны 56&#x20;442 адамды құрады, соның ішінде 55&#x20;555 адам - ауыл тұрғыны. 2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 58&#x20;056 тұрғынның ішінен [[қырғыздар]] 51&#x20;243 адамды құрайды, немесе 88,3 %, [[күрдтер]] — 3338 адам немесе 5,7 %, [[қазақтар]] — 1157 адам немесе 2,0 %, [[түріктер]] — 792 адам немесе 1,4 %, [[орыстар]] — 773 адам немесе 1,3 %, [[өзбектер]] — 361 адам немесе 0,6 % және басқалары — 392 адам (0,7 %). == Географиясы мен экономикасы == Аудан аумағында 2005 ж. бірегей орта жоталы саванноидтарды, альпілік және субальпілік шалғындар мен Батыс Тянь-шаньның биологиялық әртүрлілігін сақтау үшін Қарабура мемлекеттік қорығы құрылды. Ауданда 10 569 үй шаруашылығы бар. Негізінен [[ауыл шаруашылығы]] дамыған. Жыртылатын егін шаруашылығанан [[Бидай (астық)|бидай]], [[картоп]], [[көкөніс]], [[қант қызылшасы]], [[үрме бұршақ]] басым болып келеді. Сондай-ақ, [[мал шаруашылығы]] да дамыған. == Елді мекендер == Ауданда 10 ауылдық округ және оған қарасты 24 ауыл бар: * [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]]: [[Жуантөбе (Қырғызстан)|Жуантөбе]] (орталығы), [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] ауылдары; * [[Аманбаев ауылдық округі]]: [[Аманбаев]] (орталығы), [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары; * [[Бақайыр ауылдық округі]]: [[Ақбасат (Қарабура ауданы)|Ақбасат]] (орталығы), [[Қарасай (Талас облысы)|Қарасай]] ауылдары; * [[Бақиян ауылдық округі]]: [[Бақиян]] (орталығы), [[Тамшыбұлақ]], [[Қамаш]] ауылдары; * [[Бейсеке ауылдық округі]]: [[Бейсеке (Талас облысы)|Бейсеке]] (орталығы), [[Қарабура (ауыл)|Қарабура]], [[Қарасу (Қарабура ауданы)|Қарасу]] ауылдары; * [[Көксай ауылдық округі]]: [[Көксай (Қарабура ауданы)|Көксай]] (орталығы), [[Қайнар (Қарабура ауданы)|Қайнар]] ауылдары; * [[Қарабура ауылдық округі]]: [[Қызыладыр (Қырғызстан)|Қызыладыр]] (орталығы), [[Үлкен Қарабура]], [[Үшбұлақ (Қарабура ауданы)|Үшбұлақ]] ауылдары; * [[Маймақ ауылдық округі]]: [[Маймақ]] ауылы (орталығы); * [[Шекер ауылдық округі]]: [[Шекер (ауыл)|Шекер]] (орталығы), [[Аршағұл]] ауылдары; * [[Шолпанбай ауылдық округі]]: [[Шымкент (ауыл)|Шымкент]] (орталығы), [[Көктөбе (Қарабура ауданы)|Көктөбе]] ауылдары. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Карта пгт.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Кызыладыр және Қара-Бура ауданы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} {{Kyrgyzstan-geo-stub}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Қарабура ауданы]] fl0h69bwimvgz9dd39vpiyd07lnp71b 3064569 3064568 2022-08-27T06:55:07Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Қарабура ауданы |Шынайы атауы = Кара-Буура району |Елтаңба = |Ту = |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Аудан |Кіреді = [[Талас облысы]] |Енеді = |Астанасы = Қызыладыр ауылы |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[Қырғыз тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 58 056 <ref name="Этно2009.Талас">[https://web.archive.org/web/20120321015804/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область]</ref> |Санақ жылы = 2009 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 88,3 %,<br/>[[күрдтер]] — 5,7 %<br/>[[қазақтар]] — 2,0 % |Конфессиялық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]] |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png |Карта ені = 330 |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+6]] |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Қарабура ауданы''' ({{Lang-ky|Кара-Буура району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасындағы [[Талас облысы]]ның батыс, таулы бөлігінде орналасқан әкімшілік бірлік. 1992 жылға дейін — '''Киров ауданы,''' 1930-шы жылдары — '''Рыков ауданы''' деп аталған<ref>{{Cite web|url=http://history.org.ua/LiberUA/AdmTerDelSSSR_1931/AdmTerDelSSSR_1931.pdf|title=Административно-территориальное деление Союза ССР (Районы и города СССР) / Центральный исполнительный комитет Союза ССР; Всероссийский центральный исполнительный комитет. – М.: Изд-во "Власть Советов” при Президиуме ВЦИК, 1931. – 360 с.|author=|date=|publisher=}}</ref>. Аудан орталығы — Қызыладыр ауылы. Аумағы — 4216 км2. == Халқы == [[2009 жыл]]ы халық саны 56&#x20;442 адамды құрады, соның ішінде 55&#x20;555 адам - ауыл тұрғыны. 2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 58&#x20;056 тұрғынның ішінен [[қырғыздар]] 51&#x20;243 адамды құрайды, немесе 88,3 %, [[күрдтер]] — 3338 адам немесе 5,7 %, [[қазақтар]] — 1157 адам немесе 2,0 %, [[түріктер]] — 792 адам немесе 1,4 %, [[орыстар]] — 773 адам немесе 1,3 %, [[өзбектер]] — 361 адам немесе 0,6 % және басқалары — 392 адам (0,7 %). == Географиясы мен экономикасы == Аудан аумағында 2005 ж. бірегей орта жоталы саванноидтарды, альпілік және субальпілік шалғындар мен Батыс Тянь-шаньның биологиялық әртүрлілігін сақтау үшін Қарабура мемлекеттік қорығы құрылды. Ауданда 10 569 үй шаруашылығы бар. Негізінен [[ауыл шаруашылығы]] дамыған. Жыртылатын егін шаруашылығанан [[Бидай (астық)|бидай]], [[картоп]], [[көкөніс]], [[қант қызылшасы]], [[үрме бұршақ]] басым болып келеді. Сондай-ақ, [[мал шаруашылығы]] да дамыған. == Елді мекендер == Ауданда 10 ауылдық округ және оған қарасты 24 ауыл бар: * [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]]: [[Жуантөбе (Қырғызстан)|Жуантөбе]] (орталығы), [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] ауылдары; * [[Аманбаев ауылдық округі]]: [[Аманбаев]] (орталығы), [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары; * [[Бақайыр ауылдық округі]]: [[Ақбасат]] (орталығы), [[Қарасай (Талас облысы)|Қарасай]] ауылдары; * [[Бақиян ауылдық округі]]: [[Бақиян]] (орталығы), [[Тамшыбұлақ]], [[Қамаш]] ауылдары; * [[Бейсеке ауылдық округі]]: [[Бейсеке (Талас облысы)|Бейсеке]] (орталығы), [[Қарабура (ауыл)|Қарабура]], [[Қарасу (Қарабура ауданы)|Қарасу]] ауылдары; * [[Көксай ауылдық округі]]: [[Көксай (Талас облысы)|Көксай]] (орталығы), [[Қайнар (Талас облысы)|Қайнар]] ауылдары; * [[Қарабура ауылдық округі]]: [[Қызыладыр (Қырғызстан)|Қызыладыр]] (орталығы), [[Үлкен Қарабура]], [[Үшбұлақ (Қарабура ауданы)|Үшбұлақ]] ауылдары; * [[Маймақ ауылдық округі]]: [[Маймақ]] ауылы (орталығы); * [[Шекер ауылдық округі]]: [[Шекер (ауыл)|Шекер]] (орталығы), [[Аршағұл]] ауылдары; * [[Шолпанбай ауылдық округі]]: [[Шымкент (ауыл)|Шымкент]] (орталығы), [[Көктөбе (Қарабура ауданы)|Көктөбе]] ауылдары. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Карта пгт.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} [http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta Кызыладыр және Қара-Бура ауданы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622134706/http://www.spr.kg/kiziladir-i-kara-buurinskiy-rayon/#karta |date=2011-06-22 }} {{Kyrgyzstan-geo-stub}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Қарабура ауданы]] plv8ooarmfx7qxhxmbauuw7w7sby7xs 0 614684 3064506 3063495 2022-08-26T20:38:03Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki '''Балқаш қалалық әкімдігі''' – [[Қарағанды облысы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Балқаш (қала)|Балқаш]] қаласы, [[Гүлшат]], [[Қоңырат (кент)|''Қоңырат'']], [[Саяқ (кент)|Саяқ]], ''[[Шығыс Қоңырат]]'' кенттері кіреді. Орталығы - Балқаш қаласы. == Халқы == [[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 75 453 адамды құрайды.<ref>[https://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы қалалық әкімдіктері]] 6mczfl95dvgd9sz9x28wh6s9ld8r2j2 0 614789 3064507 2669287 2022-08-26T20:38:50Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki '''Теміртау қалалық әкімдігі''' – [[Қарағанды облысы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Теміртау]] қаласы, [[Ақтау (кент)|Ақтау]] кенті кіреді. Орталығы - Теміртау қаласы. == Халқы == [[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 176 496 адамды құрайды.<ref>[https://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарағанды облысы қалалық әкімдіктері]] cbde48x5nx5wp8qrsubcx4ze64e8w7j 0 616565 3064493 2799979 2022-08-26T18:53:42Z Nik311 122690 photo wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Геворг Арсенович Наджарян |толық аты = Геворг Арсенович Наджарян |лақап аты = |сурет =Gevorg Najaryan.jpg |сурет ені = |атауы = |туған күні = 6.01.1998 |туған жері = {{туғанжері|Ереван|Ереванда}} , [[Армения]] |азаматтығы = {{ту|Қазақстан}} |бойы = 180 см |салмағы = 72 [[Кг]] |позиция = жартылай қорғаушы |қазіргі клуб = {{Flagicon|Қазақстан}} [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]] |номері = |клубтары = {{футбол карьерасы |2014—2015| {{Flagicon|Қазақстан}} [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]|8 (1) |2016—2017|{{Flagicon|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|Астана]]|1 (0) |2017|{{аренда}}{{Flagicon|Қазақстан}} [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]|1 (0) |2018—| {{Flagicon|Қазақстан}} [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]|34 (2) }} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2014|{{flagicon|Kazakhstan}} Қазақстан-17|1 (0) |2019—|{{футбол|Қазақстан}} |1 (0) }} }} '''Геворг Арсенович Наджарян''' (6 қаңтар 1998 жыл, [[Ереван]], [[Армения]]) — [[Армения|Арменияда]] туған [[Қазақстан|Қазақстандық]] футболшы «[[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]<nowiki/>» футбол клубының жартылай қорғаушысы. == Карьерасы == === Клубтық === Наджарян Арменияда дүниеге келген. 2000 жылы отбасы Қазақстанға көшіп өтті. Геворг 2014 жылы қарағандылық «[[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]<nowiki/>» футбол клубының жастар құрамасыңа тіркелген. Келесі маусымда Геворгты басты құрамаға енгізді. «[[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтер]]<nowiki/>» футбол клубында бірінші кездесуін [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан Премьер Лигасында]] 2015 жылы 11 наурыз күні [[Ордабасы (футбол клубы)|"Ордабасыға"]] қарсы ойнады. [[Қарағанды|Қарағандыда]] 8 ойын көрсетіп 1 гол соқты. 2015 жылы қыркүйекте [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦСКА]] футбол клубымен жаттыққан, бірақ келісім шарт жазылмады. 2015 жылы қарашада Геворг «[[Астана (футбол клубы)|Астана]]<nowiki/>» футбол клубымен келісім шартқа отырды.<ref>[https://www.sports.kz/news/gevorg-nadjaryan-moya-futbolnaya-mechta-eto-igrat-v-evropeyskoy-top-komande-i-natsionalnoy-sbornoy-stranyi Геворг Наджарян: «Моя футбольная мечта — это играть в европейской топ-команде и национальной сборной страны»]</ref> Бірақ бұл клубта да, бұдан кейін "Астана" сапында да негізгі құрамға ілігуге жастық қылды да<ref>https://www.sports.kz/news/gevorg-nadjaryan-ya-znal-chto-perehoju-v-komandu-evropeyskogo-urovnya</ref>, қосалқы құрамда қап кете берді. Тек 2017 жылғы маусымнан бастап тұрақты алаңға шыға бастады. === Ұлттық құрама === Қазақстанның 17 жасқа дейінгі құрамасында доп тепті. 2019 жылы 21 ақпан күні Молдоваға қарсы жолдастық кездесуде тұңғыш рет [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы|Қазақстан құрамасы]] сапында алаңға шықты. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == *[http://footballfacts.ru/players/722310 Профилі] {{Бастама}} [[Санат:Қазақстан футболшылары]] [[Санат:Армения футболшылары]] [[Санат:Қазақстан Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Шахтер Қарағанды ФК ойыншылары]] [[Санат:Астана ФК ойыншылары]] 86fr6833jslz2m1myhhe1ixplx5jhht 0 616687 3064587 2676130 2022-08-27T07:36:36Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Елді мекендер:''' * [[Керегетас (Алматы облысы)|Керегетас]] – [[Алматы облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Келес ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Төле би ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Төле би ауданы]]ндағы ауыл. '''Таулар:''' * [[Керегетас (тау, Ақмола облысы)|Керегетас]] – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығыс тізбегінде орналасқан тау. * [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы)|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шет ауданы)|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шығыс Қазақстан облысы)|Керегетас]] – Сарлытаң тауының солтүстік-шығысында орналасқан тау. {{айрық}} brvpyi4q421h081j3b61j6499dnuro2 3064620 3064587 2022-08-27T08:30:08Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Елді мекендер:''' * [[Керегетас (Алматы облысы)|Керегетас]] – [[Алматы облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Келес ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Төле би ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Төле би ауданы]]ндағы ауыл. '''Таулар:''' * [[Керегетас (тау, Ақмола облысы)|Керегетас]] – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығыс тізбегінде орналасқан тау. * [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы Қарағагнды облысы))|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шет ауданы)|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шығыс Қазақстан облысы)|Керегетас]] – Сарлытаң тауының солтүстік-шығысында орналасқан тау. {{айрық}} excd68etjlg451h5yya80yzym2ndkxc 3064621 3064620 2022-08-27T08:30:34Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Елді мекендер:''' * [[Керегетас (Алматы облысы)|Керегетас]] – [[Алматы облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Келес ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Төле би ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Төле би ауданы]]ндағы ауыл. '''Таулар:''' * [[Керегетас (тау, Ақмола облысы)|Керегетас]] – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығыс тізбегінде орналасқан тау. * [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы Қарағанды облысы))|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шет ауданы)|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шығыс Қазақстан облысы)|Керегетас]] – Сарлытаң тауының солтүстік-шығысында орналасқан тау. {{айрық}} m6p9gwxqg9f0z6fftf3el9fefrvn1q2 3064622 3064621 2022-08-27T08:30:51Z Салиха 17167 wikitext text/x-wiki '''Елді мекендер:''' * [[Керегетас (Алматы облысы)|Керегетас]] – [[Алматы облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Келес ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл. * [[Керегетас (Төле би ауданы)|Керегетас]] – [[Түркістан облысы]] [[Төле би ауданы]]ндағы ауыл. '''Таулар:''' * [[Керегетас (тау, Ақмола облысы)|Керегетас]] – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығыс тізбегінде орналасқан тау. * [[Керегетас (тау, Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы))|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шет ауданы)|Керегетас]] – [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жеріндегі тау. * [[Керегетас (тау, Шығыс Қазақстан облысы)|Керегетас]] – Сарлытаң тауының солтүстік-шығысында орналасқан тау. {{айрық}} lboez0cqclpx8s7b6jcooyombcktgv0 0 624426 3064417 2929203 2022-08-26T12:14:05Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Ресей |статусы = Қала |қазақша атауы = Жаманқала |шынайы атауы = {{lang-ru|Орск}} |сурет = Orsk from viewpoint 06.jpg |сурет атауы = |елтаңба = Orsk COA (2008).gif |ту = Flag of Orsk.jpg |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir =N|lat_deg=51|lat_min=12|lat_sec=00 |lon_dir =E|lon_deg=58|lon_min=37|lon_sec=00 |CoordAddon = |CoordScale = |ел картасы = |аймақ картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймағы = Орынбор облысы |кестедегі аймақ = Орынбор облысы |аудан түрі = Қалалық округ |ауданы = Жаманқала қаласы |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = 3 аудан |басшының түрi = Қала басшысы |басшысы = Василий Козупица |құрылған уақыты = [[1735 жыл|1735 жылы]] |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = Орынбор (1735—1741) |статус алуы = [[1865 жыл|1865 жылы]] |жер аумағы = 621,3305 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 200 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = ↘224 814 |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = 365 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = 3537 |пошта индексі = 462400 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |сандық идентификаторы = 53423 |ортаққордағы санаты = Orsk |сайты = http://www.orsk-adm.ru/ |сайт тілі = ru |сайт тілі 2 = |сайт тілі 3 = |сайт тілі 4 = |сайт тілі 5 = |add1n = Марапаттары |add1 = {{Еңбек Қызыл Ту ордені|1971|түрі=қала}} |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Жаманқала''' ({{lang-ru|Орск}}) – Ресейдің Орынбор облысындағы қала. [[Ор (өзен)|Ор]] өзенінің [[Жайық]] өзеніне құятын жерінде орналасқан. Қаланың орыс тіліндегі аты Ор өзеніне байланысты қойылған. 1735 жылы 15 тамызда сенаттың обер-секретары [[Иван Кириллович Кириллов|И.К. Кириллов]] бастаған экспедиция әскери бекініс ретінде сала бастады. 1865 ж. қала мәртебесіне ие болды. Ор бастапқыда патша үкіметінің қазақ даласындағы отаршылдық саясатының тірек пункті рөлін атқарды. Көшпелілерге қарсы озбырлық, әділетсіз әрекеттердің ұясы болғандықтан, қазақтар Орды «Жаманқала» деп атаған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том; Рычков П.И., История Оренбургская (1730 – 1750). Оренбург, 1896; Борисов А.Я., Оренбург, Челябинск, 1968; Ескекбаев Д., Орынбор қазақтары. Тарихи-этнографиялық зерттеу, А., 2001.</ref> Климаты тым континентті. Түсті металл өңдеу («[[Южуралникель]]<nowiki/>»), машина жасау, мұнай-химия («[[Нефтеоргсинтез]]<nowiki/>»), тамақ, жеңіл өнеркәсіп орындары жұмыс істейді. == Дереккөздер== <references/> [[Санат:Ресей қалалары]] bq4lcftgmavnui52jjsy2rt7rp6q3s0 2 644042 3064514 2974285 2022-08-27T01:33:08Z Періште ақын 100911 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Кеңесбай Алуа |Шынайы есімі = Кеңесбай Алуа |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 3.09.2004 |Туған кездегі есімі = |Лақап аты = [[періштеақын]] |Туған жері = [[Түркістан облысы]] |Туған күні = 3.09.2004 |Азаматтығы = {{байрақ|Қазақстан}} |Қайтыс болған күні = |Ұлты = [[Қазақтар|Қазақ]] |Әкесі = |Анасы = Якупова Бактыгул Абсаматкызы |Азаматтығы = {{байрақ|Қазақстан}} |Жұбайы = |Ұлты = [[Қазақтар|Қазақ]] |Балалары = |Марапаттары = |Сайты = https://www.facebook.com/perishteaqyn.alua |Бағыты = |Басқалары = |Жанры = [[Поэзия|поэзия]] |Шығармалардың тілі = [[Қазақ тілі|Қазақша]] |Марапаттары = |Сыйлықтары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Commons = }} '''Кеңесбай Алуа ''' Оңтүстік Қазақстан облысында (қазіргі Түркістан облысы) дүниеге келген. == Өмірбаяны == == Шығармашылық өмірбаяны == == Сілтемелер == * [[https://q-content.kz/?p=3817]] * https://www.facebook.com/perishteaqyn.alua 76l6kayn271ncfyhu9ztxos8js2zecm 0 650525 3064489 3056802 2022-08-26T18:43:35Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki '''ТМД мемлекет басшыларының кеңесі''' — [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД-ға]] қатысушы мемлекеттердің барлық басшылары кіретін [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]]ның жоғары органы. Кеңесте ТМД [[жарғы]]сының өзгерістерімен және ТМД органдары құрылымының өзгеруі мәселелері қозғалады. Кеңес жиналысы жыл сайын өткізіледі. Кеңес шешімі тек жалпы келісіммен қабылданады, бірақ кеңес қатысушыларының шешімді талқылаудан бас тартуға құқығы бар. [[1991 жыл]]ы құрылған.<ref> https://www.akorda.kz/kz/events/international_community/foreign_visits/memleket-basshysy-tmd-ga-mushe-elder-basshylarynyn-kenesine-katysty</ref> == Кеңес құрамы == {| class="wikitable sortable" |+ |- ! Мемлекет !! Өкілі !! Лауазымы !! Президенттігінің басталуы |- | '''{{KAZ}} '''|| [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|'''Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев''']]|| '''ТМД мемлекет басшылары кеңесінің төрағасы'''. [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]|| [[20 наурыз]] [[2019 жыл|2019 ж.]] |- | {{ARM}} || [[Никол Воваевич Пашинян]] || [[Армения премьер-министрі]] || [[8 мамыр]] [[2018 жыл|2018 ж.]] |- | {{AZE}} || [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев]] || [[Әзірбайжан президенті]] || [[31 қазан]] [[2003 жыл|2003 ж.]] |- | {{BLR}} || [[Александр Григорьевич Лукашенко]] || [[Беларусь президенті]] || [[20 шілде]] [[1994 жыл|1994 ж.]] |- | {{KGZ}} || [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров]]|| [[Қырғызстан президенті]]|| [[28 қаңтар]] [[2021 жыл|2020 ж.]] |- | {{ту|Молдова}} [[Молдова]] || [[Майя Григорьевна Санду]]|| [[Молдова президенті]] || [[24 желтоқсан]] [[2020 жыл|2020 ж.]] |- | {{UZB}} || [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев]] || [[Өзбекстан президенті]] || [[14 желтоқсан]] [[2016 жыл|2016 ж.]] |- | {{RUS}} || [[Владимир Владимирович Путин]] || [[Ресей президенті]]|| [[7 мамыр]] [[2012 жыл|2012 ж.]] |- | {{TJK}} || [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон]] || [[Тәжікстан президенті]] || [[16 қараша]] [[1994 жыл|1994 ж.]] |- | {{TKM}} || [[Сердар Құрбанқұлыұлы Бердімұхамедов]]|| [[Түрікменстан президенті]] || [[14 ақпан]] [[2007 жыл|2007 ж.]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://e-cis.info/index.php?id=19 ТМД интернет порталы] {{ТМД}} [[Санат:ТМД]] ec9zte1sa78710gr4jf6bsljp1ervua 2 660497 3064419 3064406 2022-08-26T12:22:18Z Dimash Kenesbek 102199 wikitext text/x-wiki {{Бүгінгі өсім}}{{Қуып жетіп, басып озу}} {{Түркі тілді Уикипедиялар2}} {{Портал:Ағымдағы оқиғалар/Күнтізбе}} == Қатысушы туралы == {| align="center" valign="top" style="text-align:center" |{{User:Box/Қатысушы Алматыдан}}{{Қатысушы:Box/Windows 10 қолданушысы}}{{Қатысушы:Box/Қызығушылық:Сурет салу}}{{Қатысушы:Box/Google-ды пайдаланады}}{{User:Box/J әрпі}}{{Қатысушы:Box/H әрпі}}{{User:Box/Темекі шекпейді}} |{{Қатысушы:Box/Мұсылман}}{{Қатысушы:Box/Сунни}}{{Қатысушы:Box/Жоба қатысушысы:Ислам}}{{Қатысушы:Box/Жоба қатысушысы:Құран}}{{Қатысушы:Box/Қызығушылық:Тарих}} {{User:Box/Жоба қатысушысы:Тарих|nocat=1}} {{Қатысушы:Box/Қызығушылық:География}}{{userbox|gold||[[File:WikiColor.gif|40px]]|Бұл қатысушының өңдемелері күтпеген жерлерде пайда болуы мүмкін}}{{User:Box/Google Chrome қолданушы}} {{Қатысушы:Box/Қызығушылық:Классикалық музыка}} {{Қатысушы:Box/Қызығушылық:АҚШ}}{{User:Box/Мақала санын көбейту үшін}} |{{User kk}}{{User ar-0}}{{User en-2}}{{User tr-1}}{{User uz-1}}{{User de-0}}{{User ru-5}}{{Қатысушы:Box/User Wikipedian for|жыл=1|күн=28}}{{Қатысушы:Box/Юзербокс жасаушы}} |} {{Есім кеңістігі бойынша жуықтағы өзгерістер}}{{Түркі тілдеріндегі Уикипедиялар статистикасы}}<div style="position: fixed; top: 70px; right: 0; transparency: 1; z-index: 100;">{{Күнтізбе}}</div> {{Ірі 40 Уикипедия}} {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" | rowspan="2" valign="middle" |[[Сурет:Minor_Barnstar_Hires.png|солға|100x100 нүкте|Шағын өңдемелері үшін]] | rowspan="2" | | style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" |'''[[Уикипедия:Марапаттама/Шағын өңдемелері үшін|Шағын өңдемелері үшін]]''' |- | style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" |'''[[Қатысушы:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]]''' — Қазақша Уикипедиясы жобасындағы бірқатар мақалаларды дамыту бағытында жасаған өңдемелеріңіз үшін!--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:34, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) |} kju2eel5tfv4srdgdpv0munivvxr0p0 3064496 3064419 2022-08-26T19:47:45Z Dimash Kenesbek 102199 wikitext text/x-wiki {{Бүгінгі өсім}}{{Қуып жетіп, басып озу}} {{Түркі тілді Уикипедиялар2}} {{Портал:Ағымдағы оқиғалар/Күнтізбе}} == Қатысушы туралы == {| align="center" valign="top" style="text-align:center" |{{User:Box/Қатысушы Алматыдан}}{{Қатысушы:Box/Windows 10 қолданушысы}}{{Қатысушы:Box/Қызығушылық:Сурет салу}}{{Қатысушы:Box/Google-ды пайдаланады}}{{User:Box/J әрпі}}{{Қатысушы:Box/H әрпі}}{{User:Box/Темекі шекпейді}} |{{Қатысушы:Box/Мұсылман}}{{Қатысушы:Box/Сунни}}{{Қатысушы:Box/Жоба қатысушысы:Ислам}}{{Қатысушы:Box/Жоба қатысушысы:Құран}}{{Қатысушы:Box/Қызығушылық:Тарих}} {{User:Box/Жоба қатысушысы:Тарих|nocat=1}} {{Қатысушы:Box/Қызығушылық:География}}{{userbox|gold||[[File:WikiColor.gif|40px]]|Бұл қатысушының өңдемелері күтпеген жерлерде пайда болуы мүмкін}}{{User:Box/Google Chrome қолданушы}} {{Қатысушы:Box/Қызығушылық:Классикалық музыка}} {{Қатысушы:Box/Қызығушылық:АҚШ}}{{User:Box/Мақала санын көбейту үшін}} |{{User kk}}{{User ar-0}}{{User en-2}}{{User tr-1}}{{User uz-1}}{{User de-0}}{{User ru-5}}{{Қатысушы:Box/User Wikipedian for|жыл=2020|күн=28|ай=09|аты=Kenesbek}}{{Қатысушы:Box/Юзербокс жасаушы}} |} {{Есім кеңістігі бойынша жуықтағы өзгерістер}}{{Түркі тілдеріндегі Уикипедиялар статистикасы}}<div style="position: fixed; top: 70px; right: 0; transparency: 1; z-index: 100;">{{Күнтізбе}}</div> {{Ірі 40 Уикипедия}} {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" | rowspan="2" valign="middle" |[[Сурет:Minor_Barnstar_Hires.png|солға|100x100 нүкте|Шағын өңдемелері үшін]] | rowspan="2" | | style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" |'''[[Уикипедия:Марапаттама/Шағын өңдемелері үшін|Шағын өңдемелері үшін]]''' |- | style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" |'''[[Қатысушы:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]]''' — Қазақша Уикипедиясы жобасындағы бірқатар мақалаларды дамыту бағытында жасаған өңдемелеріңіз үшін!--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:34, 2022 ж. тамыздың 25 (+06) |} ra9wo39a1kktj1rvvfdyhm532c9llrm 2 664711 3064425 3062961 2022-08-26T12:33:25Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki <div style="position:absolute; right:2px; top:-27px; overflow:visible;">[mailto:malik0nursultan@gmail.com '''malik0nursultan@gmail.com''']</div>__NOTOC__ {{Уики-демалыс}} Армысыңдар, Уикипедия қолданушылары. Менің атым '''Нұрсұлтан'''. Мен дүние жүзі тарихына және саяси географияға қызығамын және осы тақырыптарға байланысты мақала өңдейтін боламын. [[Қазақ тілі|Қазақша]], [[Орыс тілі|орысша]] және [[Ағылшын тілі|ағылшынша]] еркін сөйлеймін және [[неміс тілі]]н үйреніп жүрмін. Менің осы сайттағы басты мақсатым — [[Қазақша Уикипедия|Уикипедиямыздың]] дамуына және өсуіне көмектесу. {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" width="20%" style="float:right; margin-left:1em; margin-bottom:0,5em; background:none;" |{{User:Box/Qazaq}} |- |{{Қатысушы:Box/Қатысушы Қазақстаннан}} |- |{{Қатысушы:Box/Қатысушы Астанадан}} |- |{{User:Box/Уикипедиялық мақтанышы}} |- |{{User:Box/Қызығушылық:География}} |- |{{User:Box/Қызығушылық:Тарих}} |- |{{User kk|male}} |- |{{User ru|male}} |- |{{User en-5|male}} |- |{{User de-1|male}} |- |{{User:Box/Қызығушылық:Гитара}} |- |{{User:Box/Андроидты қолданады}} |- |{{User:Box/W әрпі}} |- |{{User:Box/H әрпі}} |} 12vth9ecwml8uy87kxbd1j9q1ipoq9v 0 672221 3064570 2941145 2022-08-27T06:55:35Z Kaiyr 3134 wikitext text/x-wiki {{merge|Алшынбай Рақышев}} {{тексерілмеген мақала}} {{Қатысушы зертханасы}} <!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ --> {{Тұлға |Есімі = Алшынбай Рахишұлы Рахишев |Шынайы есімі = |Сурет = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1931 |Туған жері = Тегісшілдік селосы, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысы |Қайтыс болған күні = 2020 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = Қазақстан |Ұлты = қазақ |Мансабы = медицина ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасының ұлттық ғылым академиясының академигі |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Алшынбай Рахишұлы Рахишев''' - атақты дәрігер, медицина ғылымдарының докторы, профессор, ҚР Ұлттық Академиясының академигі, әлемдік медицина ғылымында нағыз аңызға айналған тұлға. == Жетістіктері == 1994 жылы Алшынбай Рахишев Ұлттық патенттік ведомстводан лазерлерді медициналық мақсаттарда пайдалануға мүмкіндік беретін өнертабысқа авторлық куәлік алды. == Ғылымға қосқан үлесі == Профессор Рахишевтің көпжылдық тәжірибелерінің нәтижелері айтарлықтай маңызды болды. Отандық ғалым төмен энергиялы газ лазерлерінің адамның тамырлы және жүйке жүйесіне оң әсерін эксперименталды түрде дәлелдей алды. Бұл жаңалық адам денсаулығын жақсарту үшін лазерлік сәулеленуді қолдануға мүмкіндік берді. == Дереккөздер == * https://kursiv.kz/news/obschestvo/2020-04/kak-akademik-alshynbay-rakhishev-prines-v-mirovuyu-nauku-lazernuyu-medicinu * https://khabar.kz/ru/news/obshchestvo/item/123066-akademik-alshynbaj-rakhishev-skonchalsya-v-almaty cdqlc7y4rui6zp77c77bnn0ncd1szd9 0 681251 3064519 3024710 2022-08-27T03:59:36Z Айвентадор 109597 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қызмет|резиденция={{Аударылмаған 3|Reichspräsidentenpalais|Рейхспрезидент сарайы|de}}, [[Берлин]]|эмблема=Flag of the President of Germany.svg|эмблема ені=120px|эмблеманың аты=Рейхспрезидент штандарты (1926–1933){{Өту|Рейхспрезидент #Штандарттары}}|біріншісі=[[Фридрих Эберт]]|соңғысы=[[Карл Дёниц]]|ел=|басшылық етеді={{ту|Германия}} [[Веймар Республикасы]] (1919–1934)<br>[[Сурет:Flag of Germany (1935–1945).svg|border|22px]] [[Нацисттік Германия]] (1945)|өкілеттігінің мерзімі=7 жыл, қайта сайлауға шектеусіз рұқсат етіледі|шынайы атауы={{lang-de|Reichspräsident}}|қызметі=Рейхспрезидент}}'''Рейхспрезидент''' ({{lang-de|Reichspräsident}}) — [[1919 жыл|1919 жылдан]] [[1945 жыл|1945 жылға]] дейін [[Веймар Республикасы|Веймар Республикасындағы]] және [[Үшінші рейх|Үшінші рейхтегі]] Германия мемлекетінің басшысы. Лауазым 1934 жылдан 1945 жылға дейін бос болды<ref name=":0" />. == Өкілеттіктері == [[Сурет:Reichspräsidentenpalais,_Berlin.jpg|нобай|240x240 нүкте|{{Аударылмаған 3|Reichspräsidentenpalais|Рейхспрезидент сарайы|de}}, Вильгельмштрассе, [[Берлин]]]] Веймар Республикасының Конституциясына сәйкес рейхспрезидентті тікелей халық сайлады. Өкілеттік мерзімі жеті жыл болды, қайта сайлауға шектеусіз рұқсат етілді. Рейхспрезидент 35 жасқа толған Германия азаматы бола алады. [[Германия Федералдық президенті|Германия Федералдық президентінен]] айырмашылығы, рейхспрезидент тек өкілдік функцияларды орындап қана қоймай, Рейхстагты тарату құқығына ие болды (25-бап) және рейхсканцлерді қызметінен босату және тағайындау құқығын жүзеге асыра отырып, елдің саяси өміріне тікелей әсер етуі мүмкін (53-бап). Сонымен қатар, Веймар конституциясының 48-бабына сәйкес, даулы жағдайларда Рейх, Президент төтенше жағдай жарияланған кезде толық билікке ие болды («уақытша диктатор»). Рейхстагқа төтенше жағдайды жою құқығы берілді, бірақ рейхспрезидент оған заң шығару жиналысын тарату құқығына қарсы тұра алды. Рейхспрезидент сонымен қатар рейхсвердің Бас қолбасшысы болды (47 бап). Рейхспрезидент өзінің кең өкілеттіктерімен Веймар Республикасында кайзерді нақты алмастырды. == Рейхспрезиденттер тізімі == {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |# ! colspan="2" rowspan="2" |Аты-жөні <small>(Өмір сүрген уақыты)</small> ! colspan="2" |Қызметін атқаруы ! rowspan="2" |Партия |- !Қызметін атқара бастады !Қызметін аяқтады |- |- bgcolor="#FFE8E8" ! style="background:#ED1B34; color:white;" |1 |[[Сурет:Friedrich_Ebert.jpg|139x139 нүкте]] |'''[[Фридрих Эберт]]''' <small>(1871 – 1925)</small> |11 ақпан 1919 |28 ақпан 1925 (Лауазымында қайтыс болған) |[[Германияның социал-демократиялық партиясы|ГСДП]] |- ! style="background:#DDDDDD;" |—<ref name="autogenerated1">Рейхспрезидент қызметін уақытша атқарушы.</ref> |[[Сурет:Bundesarchiv_Bild_146-1969-008A-07,_Hans_Luther.jpg|147x147 нүкте]] |<small>[[Ганс Лютер]]</small> <small>(1879 – 1962)</small> |<small>28 ақпан 1925</small> |<small>12 наурыз 1925</small> |Партиясыз |- ! style="background:#DDDDDD;" |—<ref name="autogenerated1" /> |[[Сурет:Bundesarchiv_Bild_102-12279,_Walter_Simons.jpg|143x143 нүкте]] |<small>[[Вальтер Симонс]]</small> <small>(1861 – 1937)</small> |<small>12 наурыз 1925</small> |<small>12 мамыр 1925</small> |Партиясыз |- ! style="background:#DDDDDD;" |2 |[[Сурет:Bundesarchiv_Bild_183-C06886,_Paul_v._Hindenburg.jpg|133x133 нүкте]] |'''[[Пауль фон Гинденбург]]''' <small>(1847 – 1934)</small> |12 мамыр 1925 |2 тамыз 1934 (Лауазымында қайтыс болған) |Партиясыз |- |- bgcolor="#EDCBA9" ! style="background:#964B00; color:white" |*<ref name=":0">[[Адольф Гитлер]] рейхспрезидент пен рейхсканцлер лауазымдарын біріктіру нәтижесінде [[фюрер]] лауазымын атқарған.</ref> |[[Сурет:Adolf_Hitler-1933.jpg|144x144 нүкте]] |'''[[Адольф Гитлер]]''' <small>(1889 – 1945)</small><small>([[Фюрер|Германияның фюрер және рейхсканцлері]])</small> |2 тамыз 1934 |30 сәуір 1945 ([[Адольф Гитлердің өлімі|Өзін-өзі өлтірді]]) |[[Национал-социалисттік неміс жұмыс партиясы|НСДАП]] |- |- bgcolor="#EDCBA9" ! style="background:#964B00; color:white" |3 |[[Сурет:Bundesarchiv_Bild_146-1976-127-06A,_Karl_Dönitz_-_crop.jpg|140x140пкс|140x140 нүкте]] |'''[[Карл Дёниц]]''' <small>(1891 – 1980)</small> |30 сәуір 1945 |23 мамыр 1945 ([[Антигитлерлік коалиция|Антигитлерлік коалициямен]] сотталған) |[[Национал-социалисттік неміс жұмыс партиясы|НСДАП]] |- |} == Штандарттары == <gallery class="center"> Сурет:Flag of the President of Germany (1919–1921).svg|Рейхспрезидент штандарты (1919—1921) Сурет:Standarte Reichspräsident 1921-1926.gif|Рейхспрезидент штандарты (1921—1926) Сурет:Flag of the President of Germany (1926–1933).svg|Рейхспрезидент штандарты (1926—1933) Сурет:Standarte Reichspräsident 1933-1935.svg|Рейхспрезидент штандарты (1933—1934) Сурет:Standarte Adolf Hitlers.svg|[[Фюрер|Фюрер және рейхсканцлер]] штандарты (2 тамыз 1934 — 30 сәуір 1945) Сурет:Kriegsmarine OF10-Grossadmiral 1945.svg|Карл Дёниц қолданған гросс-адмирал штандарты (30 сәуір 1945 — 23 мамыр 1945) </gallery> == Сондай-ақ == * [[Германия Федералдық президенті]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Әдебиет == * Chapter 4, Presidents and Assemblies, Matthew Soberg Shugart and John M. Carey, Cambridge University Press, 1992. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.preussenchronik.de/begriff_jsp/key=begriff_reichspr%25e4sident.html Begriffserläuterung auf ''rbb Preußen-Chronik''] * [http://www.verfassungen.de/de/de33-45/staatsoberhaupt34-v1.htm ''Erlaß des Reichskanzlers zum Vollzug des Gesetzes über das Staatsoberhaupt des Deutschen Reiches vom 1. August 1934''] * [http://www.documentarchiv.de/ns/1934/staatsoberhaupt-volksabstimmung_bschl.html ''Beschluß der Reichsregierung zur Herbeiführung einer Volksabstimmung vom 2. August 1934''] [[Санат:Германия президенттері]] [[Санат:Президенттер тізімі]] pu2icv4rcgeyyxhu7zfwopt3d0eyou9 0 686466 3064426 3061710 2022-08-26T12:39:07Z Ерқанат Рыскулбеков 70798 /* Дереккөздер */[[Санат:Манчестер Сити ФК]] wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Хайд Роуд''' – Англияның Манчестер қаласының Вест Гортон ауданындағы футбол стадионы. Бұл 1887 жылы салынғаннан бастап 1923 жыл клуб Мэн Роудқа көшкенге дейін «Манчестер Сити» футбол клубының стадионы болды. Ол Ардуиктің шығыс шетінен басталып, шығысқа Хайдқа қарай созылатын жол Хайд Роудтың атымен аталды. == Тарихы == Футбол алаңы ретінде пайдаланылғанға дейін бұл жер бос алаңқай болды, ал оның алғашқы күндерінде бұл жерде жайлылық болмады. Бірінші трибуна 1888 жылы салынды. Стадионда 1896 жылға дейін киім ауыстыратын орын болмады; ойыншылар жақын маңдағы Hyde Road қонақүйінде киім ауыстыруға мәжбүр болды. 1904 жылы стадион 40 000 орындық стадионға айналып, келесі жылы Ньюкасл Юнайтед пен Уенсдей ойнаған Англия Кубогының жартылай финалын өткізді. Трибуналар мен террассалар ретсіз орналасқандықтан орын жетпеді. Ал 1920 жылға қарай клуб тар алаңның деңгейін асып түсті. Баламалы орын іздеу туралы шешім 1920 жылы қарашада, негізгі трибуна өрттен қираған кезде қабылданды. Манчестер Сити 1923 жылы 80 000 сыйымдылығы бар Мэйн Роудқа көшті, ал Хайд Роуд көп ұзамай бұзылды. Жерден жоғары құрылым 21-ші ғасырда әлі де қолданылуда, шатырдың бір бөлігі Галифакстағы The Shay стадионында пайдалану үшін сатылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Англия]] [[Санат:Манчестер Сити ФК]] h1jk464gozd2ertc45cvxf2501rrzop 3 686936 3064423 2022-08-26T12:31:48Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Айжол}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 18:31, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) 3qliicitkm2ajbfyzlgymnhetb8z97b 3 686937 3064433 2022-08-26T14:56:16Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Timoteo Hansson}} -- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) s9rnp23pdy2h4q9ytfjfwuk6q8kzat2 3 686938 3064438 2022-08-26T15:33:26Z QueerEcofeminist 75287 QueerEcofeminist [[Қатысушы талқылауы:Mereraj]] бетін [[Қатысушы талқылауы:சுப. இராஜசேகர்]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Mereraj|Mereraj]]" to "[[Special:CentralAuth/சுப. இராஜசேகர்|சுப. இராஜசேகர்]]" wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Қатысушы талқылауы:சுப. இராஜசேகர்]] fwwyyy82y1l2n2zbdweljb7xnk0x8hz 0 686940 3064441 2022-08-26T15:47:41Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1032237015|Pantothenate kinase]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki  {{Infobox enzyme|Name=Пантотенаткиназа|EC_number=2.7.1.33|IUBMB_EC_number=2/7/1/33|GO_code=|image=|width=|caption=}} '''Пантотенаткиназа''' (EC 2.7.1.33, PanK; CoaA) коэнзим А (КоА) биосинтетикалық жолындағы бірінші [[Ферменттер|фермент]] болып табылады. Ол [[Аденозинүшфосфор қышқылы|аденозинтрифосфат]]([[Аденозинүшфосфор қышқылы|АТФ]]) молекуласы есебінен 4'-фосфопантотенат түзу үшін [[Пантотен қышқылы|пантотенатты]] (В₅ витамині) фосфорлайды. Бұл КоА биосинтезіндегі жылдамдықты шектейтін кезең.<ref>{{Cite journal|title=Rate-limiting step and control of coenzyme A synthesis in cardiac muscle|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=257|issue=18|pages=10967–72|date=September 1982|pmid=7107640}}</ref><ref name="Yang_2006">{{Cite journal|title=Crystal structure of a type III pantothenate kinase: insight into the mechanism of an essential coenzyme A biosynthetic enzyme universally distributed in bacteria|journal=Journal of Bacteriology|volume=188|issue=15|pages=5532–40|date=August 2006|pmid=16855243}}</ref> [[Сурет:Mechanism_os_pantothenate_kinase.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Mechanism_os_pantothenate_kinase.png|ортаға|сүрмесіз|693x693 нүкте| <ref name="Yang_2006">{{Cite journal|title=Crystal structure of a type III pantothenate kinase: insight into the mechanism of an essential coenzyme A biosynthetic enzyme universally distributed in bacteria|journal=Journal of Bacteriology|volume=188|issue=15|pages=5532–40|date=August 2006|pmid=16855243}}</ref>]] КоА барлық тірі организмдерге қажетті кофактор болып табылады. Ол лимон қышқылының циклі (үш карбон қышқылының циклі) және [[Майлы қышқылдар|май қышқылының]] [[Зат алмасу|метаболизмі]] сияқты көптеген маңызды жасушалық процестерде негізгі ацил тобының тасымалдаушысы ретінде әрекет етеді. Демек, пантотенаткиназа CoA биосинтетикалық жолындағы негізгі реттеуші фермент болып табылады.<ref>{{Cite journal|title=Coenzyme A: back in action|journal=Progress in Lipid Research|volume=44|issue=2–3|pages=125–53|date=2005-03-01|pmid=15893380|doi=10.1016/j.plipres.2005.04.001}}</ref> == Түрлері == PanK-ның үш түрлі түрі анықталды - PanK-I (бактерияларда кездеседі), PanK-II (негізінен эукариоттарда, сонымен қатар ''стафилококктарда'' кездеседі) және PanK-III, сонымен қатар CoaX (бактерияларда кездеседі). Эукариоттық PanK-II ферменттері көбінесе PanK1, PanK2, PanK3 және PanK4 сияқты әртүрлі изоформалар түрінде кездеседі. Адамдарда бірнеше PanK изоформалары төрт генмен экспрессияланады. PANK1 гені PanK1α және PanK1β формаларын, ал PANK2 және PANK3 сәйкесінше PanK2 және PanK3 түрлерін кодтайды.<ref name="Hong_2007">{{Cite journal|title=Crystal structures of human pantothenate kinases. Insights into allosteric regulation and mutations linked to a neurodegeneration disorder|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=282|issue=38|pages=27984–93|date=September 2007|pmid=17631502}}</ref> == Құрылым == === PanK-II === [[Сурет:Human_PanK-II_structure.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Human_PanK-II_structure.png/220px-Human_PanK-II_structure.png|нобай| 1-сурет PanK-II димер құрылымы]] PanK-II құрамында 1-суретте көрсетілгендей екі ақуыз домені бар. A домені мен A' доменінің әрқайсысында глицинге бай цикл (GXXXXGKS тізбегі; P циклі) бар, ол [[Нуклеотидтер|нуклеотидтерді]] байланыстыру орындарына тән; бұл жерде [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] байланысады деп болжанады.<ref>{{Cite journal|title=The P-loop--a common motif in ATP- and GTP-binding proteins|journal=Trends in Biochemical Sciences|volume=15|issue=11|pages=430–4|date=November 1990|pmid=2126155|doi=10.1016/0968-0004(90)90281-F}}</ref> A доменіндегі 95 және 102 қалдықтары арасында орналасқан Екі [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] байланыстыру алаңы бірлескен әрекетті көрсетеді . Димеризация интерфейсі бір-бірімен әрекеттесетін әрбір мономерден бір-бірден екі ұзын спиральдан тұрады. Спиральды ұштары әрбір мономердің [[валин]] мен [[метионин]] қалдықтары арасындағы [[Ван-дер-Ваальс күштері|ван-дер-Ваальс әрекеттесуімен]] бірге ұсталады. Спиральдардың ортасы [[аспарагин]] қалдықтары арасындағы сутектік байланыстармен бекітіледі. N-терминалдың соңында әрбір спираль кеңейіп, екі қысқа спиральдан тұратын төрт спираль шоғырын құрайды. Бұл байлам димерді одан әрі тұрақтандыру үшін ван-дер-Ваальс күштерін пайдаланатын полярлы емес қалдықтардан құралған гидрофобты өзектен тұрады.<ref name="Hong_2007">{{Cite journal|title=Crystal structures of human pantothenate kinases. Insights into allosteric regulation and mutations linked to a neurodegeneration disorder|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=282|issue=38|pages=27984–93|date=September 2007|pmid=17631502}}</ref> Белсенді аймақта пантотенат пантотенат пен аспартат, тирозин, гистидин, тирозин және аспарагин қалдықтарының бүйірлік тізбектері арасындағы сутектік байланыстармен бағдарланған.<ref name="Ivey_2004">{{Cite journal|title=The structure of the pantothenate kinase.ADP.pantothenate ternary complex reveals the relationship between the binding sites for substrate, allosteric regulator, and antimetabolites|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=279|issue=34|pages=35622–9|date=August 2004|pmid=15136582}}</ref> Катализге аспарагин, гистидин және аргинин қалдықтары қатысады. PanK1α, PanK1β, PanK2 және PanK3 адамның PanK-II изоформаларында шамамен 355 қалдықтың жалпы, жоғары гомологты каталитикалық өзегі бар.<ref name="Hong_2007">{{Cite journal|title=Crystal structures of human pantothenate kinases. Insights into allosteric regulation and mutations linked to a neurodegeneration disorder|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=282|issue=38|pages=27984–93|date=September 2007|pmid=17631502}}</ref> PanK1α және PanK1β екеуі де ''PANK1'' генімен кодталған және 2-ден 7-ге дейінгі [[Экзон|экзондармен]] кодталған 363 аминқышқылдарының бірдей каталитикалық доменіне ие. PanK1α транскрипциясы N-терминуста 184 қалдық реттеуші доменді кодтайтын 1α экзонынан басталады. Бұл аймақ бос CoA және ацил-КоА арқылы кері байланысты тежеуге және ацетил-КоА және малонил-КоА арқылы реттеуге мүмкіндік береді. Екінші жағынан, PanK1β транскрипциясы кері байланысты реттеу доменін қамтымайтын 10 қалдық N-терминусын шығаратын экзон 1β-ден басталады.<ref name="pmid12095677">{{Cite journal|title=The murine pantothenate kinase (Pank1) gene encodes two differentially regulated pantothenate kinase isozymes|journal=Gene|volume=291|issue=1–2|pages=35–43|pmid=12095677}}</ref> === PanK-III === [[Сурет:PanK-III.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/PanK-III.png/220px-PanK-III.png|нобай| 2-сурет PanK-III димер құрылымы]] PanK-III құрамында екі ақуыздық домен бар және PanK-II негізгі каталитикалық қалдықтары сақталады. PanK-II және PanK-III мономер бірліктері іс жүзінде бірдей, бірақ олардың димерлі жинақтары анық ерекшеленеді. ''Staphylococcus aureus'' II типті және ''Pseudomonas aeruginosa'' III типті құрылымдар арасындағы зерттеу PanK-II мономерінде PanK-III мономерінде жоқ ілмек аймағы бар, ал PanK-III мономерінде жоқ цикл аймағы бар екенін көрсетеді. PanK-II мономерінен.<ref name="Yang_2008">{{Cite journal|title=Structural basis for substrate binding and the catalytic mechanism of type III pantothenate kinase|journal=Biochemistry|volume=47|issue=5|pages=1369–80|date=February 2008|pmid=18186650|doi=10.1021/bi7018578}}</ref> Бұл кішігірім вариацияның димеризация интерфейсінде шешуші айырмашылығы бар, онда PanK-II димер орамының спиралдары бір-бірінің айналасында және PanK-III димерінің спиралдары 70° бұрышта әрекеттеседі (2-сурет).<ref>{{Cite journal|title=Prokaryotic type II and type III pantothenate kinases: The same monomer fold creates dimers with distinct catalytic properties|journal=Structure|volume=14|issue=8|pages=1251–61|date=August 2006|pmid=16905099|doi=10.1016/j.str.2006.06.008}}</ref> PanK-II және PanK-III арасындағы димеризация интерфейсіндегі осы айырмашылықтың нәтижесінде [[Аденозинүшфосфор қышқылы|АТФ]] пен [[Пантотен қышқылы|пантотенат]] үшін субстратты байланыстыру орындарының конформациясы да ерекшеленеді. <ref name="Brand_2005">{{Cite journal|title=Characterization of a new pantothenate kinase isoform from Helicobacter pylori|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=280|issue=21|pages=20185–8|date=May 2005|pmid=15795230|doi=10.1074/jbc.C500044200}}</ref> <ref name="Choudhry_2003">{{Cite journal|title=Inhibitors of pantothenate kinase: novel antibiotics for staphylococcal infections|journal=Antimicrobial Agents and Chemotherapy|volume=47|issue=6|pages=2051–5|date=June 2003|pmid=12760898|doi=10.1128/AAC.47.6.2051-2055.2003}}</ref> == Каталитикалық механизм == [[Сурет:Pantothenate_Kinase_mechanism.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Pantothenate_Kinase_mechanism.png/220px-Pantothenate_Kinase_mechanism.png|нобай| 3-сурет PanK-II үшін ұсынылған каталитикалық механизм]] === PanK-II === PanK-II фосфорды тасымалдау реакциясының ұсынылған механизмі диссоциативті ауысу күйі бар келісілген механизм болып табылады. Біріншіден, [[Аденозинүшфосфор қышқылы|АТФ]] P контурының қалдықтары және жақын орналасқан қалдықтар арқылы жасалған байланыстырушы ойықта байланысады. Мұнда сақталған [[лизин]] ([[Лизин|Lys-101]]) [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] байланысуы үшін қажетті негізгі қалдық болып табылады.<ref name="Song_1994">{{Cite journal|title=Kinetics and regulation of pantothenate kinase from Escherichia coli|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=269|issue=43|pages=27051–8|date=October 1994|pmid=7929447}}</ref><ref name="Song_1992">{{Cite journal|title=Cloning, sequencing, and expression of the pantothenate kinase (coaA) gene of Escherichia coli|journal=Journal of Bacteriology|volume=174|issue=20|pages=6411–7|date=October 1992|pmid=1328157}}</ref> Сонымен қатар, [[Лизин|Lys-101]], Ser-102, Glu-199 және [[Аргинин|Arg-243]] қалдықтарының бүйірлік тізбектері байланыстырушы ойықтағы [[Нуклеотидтер|нуклеотидті]] бағыттайды. [[Пантотен қышқылы|Пантотенат]] [[Аспарагин қышқылы|Asp-127]], Tyr-240, [[Аспарагин|Asn-282]], Tyr-175 және [[Гистидин|His-177]] қалдықтарымен [[сутектік байланыс]] түзу арқылы байланысқан және бағытталған.<ref name="Ivey_2004">{{Cite journal|title=The structure of the pantothenate kinase.ADP.pantothenate ternary complex reveals the relationship between the binding sites for substrate, allosteric regulator, and antimetabolites|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=279|issue=34|pages=35622–9|date=August 2004|pmid=15136582}}</ref> [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] және [[Пантотен қышқылы|пантотенат]] екеуі де байланысқан кезде, [[Аспарагин қышқылы|Asp-127]] [[Пантотен қышқылы|пантотенаттың]] C1 [[гидроксил]] тобын протонациялайды. Содан кейін [[Пантотен қышқылы|пантотенаттан]] шыққан оттегі байланысқан [[Аденозинүшфосфор қышқылы|АТФ]]-ның γ-фосфатына әсер етеді. Мұнда β-және γ-фосфат топтарының зарядының тұрақтануына [[Аргинин|Arg-243]], [[Лизин|Lys-101]] және үйлестірілген Mg²⁺ иондары қол жеткізеді.<ref name="Yun_2000">{{Cite journal|title=Structural basis for the feedback regulation of Escherichia coli pantothenate kinase by coenzyme A|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=275|issue=36|pages=28093–9|date=September 2000|pmid=10862768}}</ref> Бұл келісілген механизмде γ-фосфаттың жазық фосфораны [[Пантотен қышқылы|пантотенаттың]] шабуылдаушы оттегіне желіде тасымалданады. <ref name="Ivey_2004" /> Соңында, 4'-фосфопантотенат PanK-дан диссоциацияланады, содан кейін [[Аденозиндифосфат|ADP]]. == Пантотенаткиназаның реттелуі == === PanK-II === Пантотенаткиназаның реттелуі жасушаішілік CoA концентрациясын бақылау үшін маңызды.<ref>{{Cite journal|title=Regulation of coenzyme A biosynthesis|journal=Journal of Bacteriology|volume=148|issue=3|pages=926–32|date=December 1981|pmid=6796563}}</ref> Пантотенаткиназа КоА және оның тиоэфирлері (яғни, ацетил-КоА, малонил-КоА ) арқылы кері байланыс тежеу арқылы реттеледі.<ref>{{Cite journal|title=Role of feedback regulation of pantothenate kinase (CoaA) in control of coenzyme A levels in Escherichia coli|journal=Journal of Bacteriology|volume=185|issue=11|pages=3410–5|date=June 2003|pmid=12754240|doi=10.1128/JB.185.11.3410-3415.2003}}</ref> КоА [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] байланыстыру алаңымен бәсекелесу және Lys-101-ге ATP байланысуын болдырмау арқылы PanK белсенділігін тежейді.<ref name="Song_1994">{{Cite journal|title=Kinetics and regulation of pantothenate kinase from Escherichia coli|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=269|issue=43|pages=27051–8|date=October 1994|pmid=7929447}}</ref><ref name="Song_1992">{{Cite journal|title=Cloning, sequencing, and expression of the pantothenate kinase (coaA) gene of Escherichia coli|journal=Journal of Bacteriology|volume=174|issue=20|pages=6411–7|date=October 1992|pmid=1328157}}</ref> КоА [[Аденозинүшфосфор қышқылы|АТФ]] -мен бір жерде байланысқанымен, олар әртүрлі бағытта байланысады және олардың [[аденин]] бөліктері [[Ферменттер|ферментпен]] қабаттаспайтын қалдық жиынтығымен әрекеттеседі. His-177, [[Фенилаланин|Phe-247]] және [[Аргинин|Arg-106]] CoA тану үшін қажет, бірақ [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] үшін емес, және [[Аспарагин|Asn-43]] және [[Гистидин|His-307]] [[Аденозинүшфосфор қышқылы|АТФ]] [[Аденин|адениндік]] негізімен әрекеттессе, [[Гистидин|His-177]] және [[Фенилаланин|Phe-247 аденинмен]] [[Аденин|әрекеттеседі]]. CoA негізі.<ref name="Yun_2000">{{Cite journal|title=Structural basis for the feedback regulation of Escherichia coli pantothenate kinase by coenzyme A|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=275|issue=36|pages=28093–9|date=September 2000|pmid=10862768}}</ref> Екі молекула да өздерінің фосфоэфирлеріндегі зарядты бейтараптандыру үшін [[Лизин|Lys-101]] пайдаланады. Эфирленбеген КоА тиоэфирлеріне қарағанда күшті тежеу қабілетіне ие. Бұл құбылыс [[Меркаптандар|тиол]] тобының [[Фенилаланин|Phe-244]], [[Фенилаланин|Phe-259]], Tyr-262 және [[Фенилаланин|Phe-252]] хош иісті қалдықтарымен тығыз орналасуымен жақсы түсіндіріледі. Бос CoA оңтайлы сәйкестікке ие, бірақ ацил тобы CoA-ға қосылған кезде, стерикалық кедергі тиоэфирдің [[Фенилаланин|Phe-252-]]<nowiki/>мен әрекеттесуін қиындатады. Осылайша, тиоэфирлермен тежелу эфирленбеген КоА-ға қарағанда тиімдірек.<ref name="Yun_2000">{{Cite journal|title=Structural basis for the feedback regulation of Escherichia coli pantothenate kinase by coenzyme A|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=275|issue=36|pages=28093–9|date=September 2000|pmid=10862768}}</ref> === PanK-III === Жоғарыда сипатталған ереже PanK-II сәйкес келеді. PanK-III кері байланыс тежелуге төзімді.<ref name="Yang_2008">{{Cite journal|title=Structural basis for substrate binding and the catalytic mechanism of type III pantothenate kinase|journal=Biochemistry|volume=47|issue=5|pages=1369–80|date=February 2008|pmid=18186650|doi=10.1021/bi7018578}}</ref><ref name="Brand_2005">{{Cite journal|title=Characterization of a new pantothenate kinase isoform from Helicobacter pylori|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=280|issue=21|pages=20185–8|date=May 2005|pmid=15795230|doi=10.1074/jbc.C500044200}}</ref> <ref name="Choudhry_2003">{{Cite journal|title=Inhibitors of pantothenate kinase: novel antibiotics for staphylococcal infections|journal=Antimicrobial Agents and Chemotherapy|volume=47|issue=6|pages=2051–5|date=June 2003|pmid=12760898|doi=10.1128/AAC.47.6.2051-2055.2003}}</ref> == Гендер == Адамдарда: * ''PANK1'', ''PANK2'', PANK3, ''PANK4''. PANK2 гені жасушаның энергия өндіретін орталықтары болып табылатын [[Митохондрия|митохондрияларда]] КоА түзілуін реттейтін PanK2-ні кодтайды.<ref>{{Cite web|url=https://ghr.nlm.nih.gov/gene/PANK2|title=PANK2 gene|date=2016-02-22|work=Genetics Home Reference|accessdate=2016-02-29}}</ref> PANK2 мутациясы бұрын Халлерворден-Спатц синдромы деп аталатын пантотенаткиназамен байланысты нейродегенерацияның себебі болып табылады. Бұл сирек ауру терең дистониямен, спастикалықпен көрінеді және жиі өліммен аяқталады. == Дереккөздер == <references group="" responsive="1"></references> == Сыртқы сілтемелер == * Pantothenate+kinase at the US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH) * EC 2.7.1.33 [[Санат:Pages with unreviewed translations]] t0359llr6czog4nrzw8i6eixzymdt61 0 686942 3064444 2022-08-26T15:58:56Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1093126156|Mevalonate kinase]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki  {{enzyme|Name=Mevalonate Kinase|EC_number=2.7.1.36|CAS_number=9026-52-2|IUBMB_EC_number=2/7/1/36|GO_code=0004496|image=MevalonateKinase.png|width=|caption=Алтын түстес стафилококктан жасалған мевалонаткиназаның биологиялық макромолекулалық кристаллографиясы <ref name="pmid20419351">{{PDB|2X7I}}; {{cite journal | vauthors = Oke M, Carter LG, Johnson KA, Liu H, McMahon SA, Yan X, Kerou M, Weikart ND, Kadi N, Sheikh MA, Schmelz S, Dorward M, Zawadzki M, Cozens C, Falconer H, Powers H, Overton IM, van Niekerk CA, Peng X, Patel P, Garrett RA, Prangishvili D, Botting CH, Coote PJ, Dryden DT, Barton GJ, Schwarz-Linek U, Challis GL, Taylor GL, White MF, Naismith JH | display-authors = 6 | title = The Scottish Structural Proteomics Facility: targets, methods and outputs | journal = Journal of Structural and Functional Genomics | volume = 11 | issue = 2 | pages = 167–80 | date = June 2010 | pmid = 20419351 | pmc = 2883930 | doi = 10.1007/s10969-010-9090-y }}</ref>|name=}} {{Infobox_gene}}'''Мевалонаткиназа''' - адамдарда ''MVK'' [[Ген|генімен]] кодталатын [[Ферменттер|фермент]] (әсіресе [[киназа]]). <ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> <ref name="pmid1377680">{{Cite journal|title=Molecular cloning of human mevalonate kinase and identification of a missense mutation in the genetic disease mevalonic aciduria|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=267|issue=19|pages=13229–38|date=July 1992|doi=10.1016/S0021-9258(18)42199-0|pmid=1377680}}</ref> Мевалонаткиназалар бактериялардан бастап сүтқоректілерге дейінгі көптеген организмдерде кездеседі. Бұл фермент келесі реакцияны катализдейді: [[Сурет:Mevalonate_kinase_reaction.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Mevalonate_kinase_reaction.svg/536px-Mevalonate_kinase_reaction.svg.png|alt=|ешқандай|нобай|536x536 нүкте| [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] + ''(R)'' - мевалонат <math>\rightleftharpoons</math> [[Аденозиндифосфат|ADP]] + ''(R)'' -5- фосфомевалонаты]] == Функция == Мевалонат изопреноидтар мен стеролдар синтезіндегі негізгі аралық өнім, ал мевалонаткиназа негізгі ерте фермент болып табылады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Мевалонат жолындағы екінші фермент ретінде ол мевалонат-5-фосфатты өндіру үшін мевалон қышқылының фосфорлануын катализдейді.<ref>{{Cite journal|title=Hyper-IgD syndrome/mevalonate kinase deficiency: what is new?}}</ref> мевалонаткиназа белсенділігінің 5-10%-ға төмендеуі мевалонаткиназа тапшылығымен байланысты, нәтижесінде аралық мевалон қышқылы жинақталуы мүмкін.<ref name="Stabile_2013">{{Cite journal|title=Mevalonate kinase genotype in children with recurrent fevers and high serum IgD level}}</ref> {| |[[Сурет:Mevalonate_pathway.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Mevalonate_pathway.png/320px-Mevalonate_pathway.png|нобай|320x320 нүкте| Мевалонат жолы]] |} == Клиникалық маңызы == Ақаулар гипериммуноглобулинемия D қайталанатын безгегімен байланысты болуы мүмкін.<ref>{{OMIM|260920}}</ref> Осы геннің мутациясынан туындаған мевалонаткиназа тапшылығы мевалондық ацидурияға әкеледі, психомоторлық тежелумен сипатталатын ауру, гепатоспленомегалия, анемия және қайталанатын фебрильді криздер. Бұл гендегі ақаулар сонымен қатар D гипериммуноглобулинемиясын және лимфаденопатиямен, артралгиямен, асқазан-ішек жолдарының бұзылуымен және тері бөртпелерімен байланысты қызбаның қайталанатын эпизодтарымен сипатталатын бұзылыс мерзімді безгегі синдромын тудырады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Аурудың белгілері әдетте нәресте кезінде басталады және қосымша стресс немесе бактериялық инфекция арқылы туындауы мүмкін. Мевалонаткиназа тапшылығы бар балалар ұзақ уақыт бойы диагноз қойылмаған күйде қалуы мүмкін, өйткені қазіргі уақытта балаларда ауруды дәл анықтау үшін жеткілікті ғылыми деректер жоқ. == Сондай-ақ қараңыз == * Мевалондық ацидурия * Мевалон қышқылы == Дереккөздер == <references group="" responsive="1"></references>   == Сыртқы сілтемелер == * mevalonate+kinase at the US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH) * [https://www.ebi.ac.uk/pdbe/pdbe-kb/proteins/Q03426 PDBe-KB] provides an overview of all the structure information available in the PDB for Human Mevalonate kinase [[Санат:Адам ақуыздары]] qhgm1kimwi93b13cy4qrbcmtd3om6ep 3064485 3064444 2022-08-26T18:34:19Z Arruah 35 wikitext text/x-wiki  {{enzyme|Name=Mevalonate Kinase|EC_number=2.7.1.36|IUBMB_EC_number=2/7/1/36|GO_code=0004496|image=MevalonateKinase.png|width=|caption=Алтын түстес стафилококктан жасалған мевалонаткиназаның биологиялық макромолекулалық кристаллографиясы <ref name="pmid20419351">{{PDB|2X7I}}; {{cite journal | vauthors = Oke M, Carter LG, Johnson KA, Liu H, McMahon SA, Yan X, Kerou M, Weikart ND, Kadi N, Sheikh MA, Schmelz S, Dorward M, Zawadzki M, Cozens C, Falconer H, Powers H, Overton IM, van Niekerk CA, Peng X, Patel P, Garrett RA, Prangishvili D, Botting CH, Coote PJ, Dryden DT, Barton GJ, Schwarz-Linek U, Challis GL, Taylor GL, White MF, Naismith JH | display-authors = 6 | title = The Scottish Structural Proteomics Facility: targets, methods and outputs | journal = Journal of Structural and Functional Genomics | volume = 11 | issue = 2 | pages = 167–80 | date = June 2010 | pmid = 20419351 | pmc = 2883930 | doi = 10.1007/s10969-010-9090-y }}</ref>|name=}} '''Мевалонаткиназа''' - адамдарда ''MVK'' [[Ген|генімен]] кодталатын [[Ферменттер|фермент]] (әсіресе [[киназа]]).<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref><ref name="pmid1377680">{{Cite journal|title=Molecular cloning of human mevalonate kinase and identification of a missense mutation in the genetic disease mevalonic aciduria|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=267|issue=19|pages=13229–38|date=July 1992|doi=10.1016/S0021-9258(18)42199-0|pmid=1377680}}</ref> Мевалонаткиназалар бактериялардан бастап сүтқоректілерге дейінгі көптеген организмдерде кездеседі. Бұл фермент келесі реакцияны катализдейді: [[Сурет:Mevalonate_kinase_reaction.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Mevalonate_kinase_reaction.svg/536px-Mevalonate_kinase_reaction.svg.png|alt=|ешқандай|нобай|536x536 нүкте| [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] + ''(R)'' - мевалонат <math>\rightleftharpoons</math> [[Аденозиндифосфат|ADP]] + ''(R)'' -5- фосфомевалонаты]] == Функция == Мевалонат изопреноидтар мен стеролдар синтезіндегі негізгі аралық өнім, ал мевалонаткиназа негізгі ерте фермент болып табылады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Мевалонат жолындағы екінші фермент ретінде ол мевалонат-5-фосфатты өндіру үшін мевалон қышқылының фосфорлануын катализдейді.<ref>{{Cite journal|title=Hyper-IgD syndrome/mevalonate kinase deficiency: what is new?}}</ref> мевалонаткиназа белсенділігінің 5-10%-ға төмендеуі мевалонаткиназа тапшылығымен байланысты, нәтижесінде аралық мевалон қышқылы жинақталуы мүмкін.<ref name="Stabile_2013">{{Cite journal|title=Mevalonate kinase genotype in children with recurrent fevers and high serum IgD level}}</ref> {| |[[Сурет:Mevalonate_pathway.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Mevalonate_pathway.png/320px-Mevalonate_pathway.png|нобай|320x320 нүкте| Мевалонат жолы]] |} == Клиникалық маңызы == Ақаулар гипериммуноглобулинемия D қайталанатын безгегімен байланысты болуы мүмкін.<ref>{{OMIM|260920}}</ref> Осы геннің мутациясынан туындаған мевалонаткиназа тапшылығы мевалондық ацидурияға әкеледі, психомоторлық тежелумен сипатталатын ауру, гепатоспленомегалия, анемия және қайталанатын фебрильді криздер. Бұл гендегі ақаулар сонымен қатар D гипериммуноглобулинемиясын және лимфаденопатиямен, артралгиямен, асқазан-ішек жолдарының бұзылуымен және тері бөртпелерімен байланысты қызбаның қайталанатын эпизодтарымен сипатталатын бұзылыс мерзімді безгегі синдромын тудырады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Аурудың белгілері әдетте нәресте кезінде басталады және қосымша стресс немесе бактериялық инфекция арқылы туындауы мүмкін. Мевалонаткиназа тапшылығы бар балалар ұзақ уақыт бойы диагноз қойылмаған күйде қалуы мүмкін, өйткені қазіргі уақытта балаларда ауруды дәл анықтау үшін жеткілікті ғылыми деректер жоқ. == Сондай-ақ қараңыз == * Мевалондық ацидурия * Мевалон қышқылы == Дереккөздер == <references group="" responsive="1"></references>   == Сыртқы сілтемелер == * mevalonate+kinase at the US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH) * [https://www.ebi.ac.uk/pdbe/pdbe-kb/proteins/Q03426 PDBe-KB] provides an overview of all the structure information available in the PDB for Human Mevalonate kinase [[Санат:Адам ақуыздары]] j274rrdadkybwsd5jbw9xwojwfcy5p6 3064488 3064485 2022-08-26T18:43:25Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1093126156|Mevalonate kinase]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki  {{enzyme|Name=Mevalonate Kinase|EC_number=2.7.1.36|CAS_number=9026-52-2|IUBMB_EC_number=2/7/1/36|GO_code=0004496|image=MevalonateKinase.png|width=|caption=Staphylococcus aureus жасалған мевалонаткиназаның биологиялық макромолекулалық кристаллографиясы.<ref name="pmid20419351">{{PDB|2X7I}}; {{cite journal | vauthors = Oke M, Carter LG, Johnson KA, Liu H, McMahon SA, Yan X, Kerou M, Weikart ND, Kadi N, Sheikh MA, Schmelz S, Dorward M, Zawadzki M, Cozens C, Falconer H, Powers H, Overton IM, van Niekerk CA, Peng X, Patel P, Garrett RA, Prangishvili D, Botting CH, Coote PJ, Dryden DT, Barton GJ, Schwarz-Linek U, Challis GL, Taylor GL, White MF, Naismith JH | display-authors = 6 | title = The Scottish Structural Proteomics Facility: targets, methods and outputs | journal = Journal of Structural and Functional Genomics | volume = 11 | issue = 2 | pages = 167–80 | date = June 2010 | pmid = 20419351 | pmc = 2883930 | doi = 10.1007/s10969-010-9090-y }}</ref>|name=}}{{Infobox_gene}}'''Мевалонаткиназа''' - адамдарда ''MVK'' [[Ген|генімен]] кодталатын [[Ферменттер|фермент]] (әсіресе [[киназа]]). <ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> <ref name="pmid1377680">{{Cite journal|title=Molecular cloning of human mevalonate kinase and identification of a missense mutation in the genetic disease mevalonic aciduria|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=267|issue=19|pages=13229–38|date=July 1992|doi=10.1016/S0021-9258(18)42199-0|pmid=1377680}}</ref> Мевалонаткиназалар бактериялардан бастап сүтқоректілерге дейінгі көптеген организмдерде кездеседі. Бұл фермент келесі реакцияны катализдейді: [[Сурет:Mevalonate_kinase_reaction.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Mevalonate_kinase_reaction.svg/536px-Mevalonate_kinase_reaction.svg.png|alt=|ешқандай|нобай|536x536 нүкте| [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] + ''(R)'' - мевалонат <math>\rightleftharpoons</math> [[Аденозиндифосфат|ADP]] + ''(R)'' -5- фосфомевалонаты]] == Функция == Мевалонат изопреноидтар мен стеролдар синтезіндегі негізгі аралық өнім, ал мевалонаткиназа негізгі ерте фермент болып табылады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Мевалонат жолындағы екінші фермент ретінде ол мевалонат-5-фосфатты өндіру үшін мевалон қышқылының фосфорлануын катализдейді.<ref>{{Cite journal|title=Hyper-IgD syndrome/mevalonate kinase deficiency: what is new?}}</ref> мевалонаткиназа белсенділігінің 5-10%-ға төмендеуі мевалонаткиназа тапшылығымен байланысты, нәтижесінде аралық мевалон қышқылы жинақталуы мүмкін.<ref name="Stabile_2013">{{Cite journal|title=Mevalonate kinase genotype in children with recurrent fevers and high serum IgD level}}</ref> {| |[[Сурет:Mevalonate_pathway.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Mevalonate_pathway.png/320px-Mevalonate_pathway.png|нобай|320x320 нүкте| Мевалонат жолы]] |} == Клиникалық маңызы == Ақаулар гипериммуноглобулинемия D қайталанатын безгегімен байланысты болуы мүмкін.<ref>{{OMIM|260920}}</ref> Осы геннің мутациясынан туындаған мевалонаткиназа тапшылығы мевалондық ацидурияға әкеледі, психомоторлық тежелумен сипатталатын ауру, гепатоспленомегалия, анемия және қайталанатын фебрильді криздер. Бұл гендегі ақаулар сонымен қатар D гипериммуноглобулинемиясын және лимфаденопатиямен, артралгиямен, асқазан-ішек жолдарының бұзылуымен және тері бөртпелерімен байланысты қызбаның қайталанатын эпизодтарымен сипатталатын бұзылыс мерзімді безгегі синдромын тудырады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Аурудың белгілері әдетте нәресте кезінде басталады және қосымша стресс немесе бактериялық инфекция арқылы туындауы мүмкін. Мевалонаткиназа тапшылығы бар балалар ұзақ уақыт бойы диагноз қойылмаған күйде қалуы мүмкін, өйткені қазіргі уақытта балаларда ауруды дәл анықтау үшін жеткілікті ғылыми деректер жоқ. == Сондай-ақ қараңыз == * Мевалондық ацидурия * Мевалон қышқылы == Дереккөздер == <references group="" responsive="1"></references>   == Сыртқы сілтемелер == * mevalonate+kinase at the US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH) * [https://www.ebi.ac.uk/pdbe/pdbe-kb/proteins/Q03426 PDBe-KB] provides an overview of all the structure information available in the PDB for Human Mevalonate kinase [[Санат:Адам ақуыздары]] 3v4x3ke83b3av3oyiv5aqwqkj3gn5mq 3064491 3064488 2022-08-26T18:47:08Z Arruah 35 wikitext text/x-wiki '''Мевалонаткиназа''' - адамдарда ''MVK'' [[Ген|генімен]] кодталатын [[Ферменттер|фермент]] (әсіресе [[киназа]]).<ref name="entrez2">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> <ref name="pmid1377680">{{Cite journal|title=Molecular cloning of human mevalonate kinase and identification of a missense mutation in the genetic disease mevalonic aciduria|journal=The Journal of Biological Chemistry|volume=267|issue=19|pages=13229–38|date=July 1992|doi=10.1016/S0021-9258(18)42199-0|pmid=1377680}}</ref> Мевалонаткиназалар бактериялардан бастап сүтқоректілерге дейінгі көптеген организмдерде кездеседі. Бұл фермент келесі реакцияны катализдейді:{{enzyme|Name=Mevalonate Kinase|EC_number=2.7.1.36|CAS_number=9026-52-2|IUBMB_EC_number=2/7/1/36|GO_code=0004496|image=MevalonateKinase.png|width=|caption=Staphylococcus aureus жасалған мевалонаткиназаның биологиялық макромолекулалық кристаллографиясы.<ref name="pmid20419351">{{PDB|2X7I}}; {{cite journal | vauthors = Oke M, Carter LG, Johnson KA, Liu H, McMahon SA, Yan X, Kerou M, Weikart ND, Kadi N, Sheikh MA, Schmelz S, Dorward M, Zawadzki M, Cozens C, Falconer H, Powers H, Overton IM, van Niekerk CA, Peng X, Patel P, Garrett RA, Prangishvili D, Botting CH, Coote PJ, Dryden DT, Barton GJ, Schwarz-Linek U, Challis GL, Taylor GL, White MF, Naismith JH | display-authors = 6 | title = The Scottish Structural Proteomics Facility: targets, methods and outputs | journal = Journal of Structural and Functional Genomics | volume = 11 | issue = 2 | pages = 167–80 | date = June 2010 | pmid = 20419351 | pmc = 2883930 | doi = 10.1007/s10969-010-9090-y }}</ref>|name=}}[[Сурет:Mevalonate_kinase_reaction.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Mevalonate_kinase_reaction.svg/536px-Mevalonate_kinase_reaction.svg.png|alt=|ешқандай|нобай|536x536 нүкте| [[Аденозинүшфосфор қышқылы|ATP]] + ''(R)'' - мевалонат <math>\rightleftharpoons</math> [[Аденозиндифосфат|ADP]] + ''(R)'' -5- фосфомевалонаты]] == Функция == Мевалонат изопреноидтар мен стеролдар синтезіндегі негізгі аралық өнім, ал мевалонаткиназа негізгі ерте фермент болып табылады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Мевалонат жолындағы екінші фермент ретінде ол мевалонат-5-фосфатты өндіру үшін мевалон қышқылының фосфорлануын катализдейді.<ref>{{Cite journal|title=Hyper-IgD syndrome/mevalonate kinase deficiency: what is new?}}</ref> мевалонаткиназа белсенділігінің 5-10%-ға төмендеуі мевалонаткиназа тапшылығымен байланысты, нәтижесінде аралық мевалон қышқылы жинақталуы мүмкін.<ref name="Stabile_2013">{{Cite journal|title=Mevalonate kinase genotype in children with recurrent fevers and high serum IgD level}}</ref> {| |[[Сурет:Mevalonate_pathway.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Mevalonate_pathway.png/320px-Mevalonate_pathway.png|нобай|320x320 нүкте| Мевалонат жолы]] |} == Клиникалық маңызы == Ақаулар гипериммуноглобулинемия D қайталанатын безгегімен байланысты болуы мүмкін.<ref>{{OMIM|260920}}</ref> Осы геннің мутациясынан туындаған мевалонаткиназа тапшылығы мевалондық ацидурияға әкеледі, психомоторлық тежелумен сипатталатын ауру, гепатоспленомегалия, анемия және қайталанатын фебрильді криздер. Бұл гендегі ақаулар сонымен қатар D гипериммуноглобулинемиясын және лимфаденопатиямен, артралгиямен, асқазан-ішек жолдарының бұзылуымен және тері бөртпелерімен байланысты қызбаның қайталанатын эпизодтарымен сипатталатын бұзылыс мерзімді безгегі синдромын тудырады.<ref name="entrez">{{Cite web|title=Entrez Gene: mevalonate kinase|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=4598}}</ref> Аурудың белгілері әдетте нәресте кезінде басталады және қосымша стресс немесе бактериялық инфекция арқылы туындауы мүмкін. Мевалонаткиназа тапшылығы бар балалар ұзақ уақыт бойы диагноз қойылмаған күйде қалуы мүмкін, өйткені қазіргі уақытта балаларда ауруды дәл анықтау үшін жеткілікті ғылыми деректер жоқ. == Сондай-ақ қараңыз == * Мевалондық ацидурия * Мевалон қышқылы == Дереккөздер == <references group="" responsive="1"></references>   == Сыртқы сілтемелер == * mevalonate+kinase at the US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH) * [https://www.ebi.ac.uk/pdbe/pdbe-kb/proteins/Q03426 PDBe-KB] provides an overview of all the structure information available in the PDB for Human Mevalonate kinase [[Санат:Адам ақуыздары]] azwggx2two7jb3rmd2i2x6xwf56lyq3 3 686943 3064445 2022-08-26T16:12:52Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kyrylo Balytsok}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 22:12, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) 8kmfakv5qyxgy7bckoh0uncbz0ktt6m 3 686944 3064446 2022-08-26T16:14:23Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Salauat.shynbolatov}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 22:14, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) 5kjo0ldbgk9uay0kn1td8pa9c1bqb98 0 686945 3064448 2022-08-26T16:26:03Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{мағына|Ақши ауылдық округі}} '''Ақши ауылдық округі''' ({{lang-ky|Ак-Чий айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Жуантөбе (Қырғызстан)|Жуантөбе]], [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] ауылдары... wikitext text/x-wiki {{мағына|Ақши ауылдық округі}} '''Ақши ауылдық округі''' ({{lang-ky|Ак-Чий айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Жуантөбе (Қырғызстан)|Жуантөбе]], [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Жуантөбе ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 3360 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] a6frerqc1cthv1x67wyp7htc43qripb 3 686946 3064449 2022-08-26T16:28:47Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Цицәк}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 22:28, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) 4em4axi5tvqaqql3t91sjtuapxlq8hq 14 686947 3064451 2022-08-26T16:31:35Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: [[Санат:Талас облысы ауылдық округтері]] [[Санат:Қарабура ауданы]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Талас облысы ауылдық округтері]] [[Санат:Қарабура ауданы]] qljdjwhhfrstziqius9xqs2v9s6wh96 14 686948 3064452 2022-08-26T16:32:24Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{cat main}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] wikitext text/x-wiki {{cat main}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] 2u5a66hmft7v0tkravffn1s2ythd24e 14 686949 3064456 2022-08-26T16:35:41Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{cat main}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] wikitext text/x-wiki {{cat main}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] 2u5a66hmft7v0tkravffn1s2ythd24e 14 686950 3064459 2022-08-26T16:37:33Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{cat main}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] wikitext text/x-wiki {{cat main}} [[Санат:Талас облысы аудандары]] 2u5a66hmft7v0tkravffn1s2ythd24e 0 686951 3064460 2022-08-26T16:48:01Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{Елді мекен |статусы = Ауыл |қазақша атауы = |шынайы атауы = {{lang-ky|Жоон-Дөбө}} |сурет = |жағдайы = |ел = Қырғызстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені... wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Ауыл |қазақша атауы = |шынайы атауы = {{lang-ky|Жоон-Дөбө}} |сурет = |жағдайы = |ел = Қырғызстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42 |lat_min = 40 |lat_sec = 54 |lon_dir = E|lon_deg = 71 |lon_min = 18 |lon_sec = 50 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 300 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Облыс |аймағы = Талас облысы |кестедегі аймақ = Талас облысы{{!}}Талас |аудан түрі = Аудан |ауданы = Қарабура ауданы |кестедегі аудан = Қарабура ауданы{{!}}Қарабура |қауым түрі = Ауылдық округ |қауым = Ақши ауылдық округі (Талас облысы) |кестедегі қауым = Ақши ауылдық округі (Талас облысы){{!}}Ақши |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1860<ref name="Этно2009.Талас"/> |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +6 |DST = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = }} '''Жуантөбе''' ({{lang-ky|Жоон-Дөбө}}) — [[Қырғызстан|Қырғызстанның]] [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]] орталығы. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылда 1860 адам тұрған.<ref name="Этно2009.Талас">{{Cite web |title=Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область |url=http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html |access-date=2014-01-12 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304124926/http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html |dead-url=yes |accessdate=2014-01-12 |archivedate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304124926/http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қарабура ауданы елді мекендері]] sassl2mkwnqejniqbmopiety1g7i3tn 14 686952 3064461 2022-08-26T16:49:14Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: [[Санат:Талас облысы елді мекендері]] [[Санат:Қарабура ауданы]] wikitext text/x-wiki [[Санат:Талас облысы елді мекендері]] [[Санат:Қарабура ауданы]] tf4gxz56ljuqooq4f4m5fsmnwi1vj91 0 686953 3064462 2022-08-26T16:52:34Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{Елді мекен |статусы = Ауыл |қазақша атауы = Жиде |шынайы атауы = {{lang-ky|Жийде}} |сурет = |жағдайы = |ел = Қырғызстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені... wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Ауыл |қазақша атауы = Жиде |шынайы атауы = {{lang-ky|Жийде}} |сурет = |жағдайы = |ел = Қырғызстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42 |lat_min = 30 |lat_sec = 36 |lon_dir = E|lon_deg = 71 |lon_min = 52 |lon_sec = 18 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 300 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Облыс |аймағы = Талас облысы |кестедегі аймақ = Талас облысы{{!}}Талас |аудан түрі = Аудан |ауданы = Қарабура ауданы |кестедегі аудан = Қарабура ауданы{{!}} Қарабура |қауым түрі = Ауылдық округ |қауым = Ақши ауылдық округі |кестедегі қауым = Ақши ауылдық округі (Талас облысы){{!}}Ақши |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1500<ref name="Этно2009.Талас"/> |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +6 |DST = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = }} '''Жиде''' ({{lang-ky|Жийде}}) — [[Қырғызстан|Қырғызстанның]] [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]], [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылда 1500 адам тұрған.<ref name="Этно2009.Талас">{{Cite web |title=Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область |url=http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html |access-date=2014-01-12 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304124926/http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html |dead-url=yes |accessdate=2014-01-12 |archivedate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304124926/http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қарабура ауданы елді мекендері]] l6ph5vm91t21zo3i1e6nw0gtiihejn2 3064463 3064462 2022-08-26T16:55:54Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Ауыл |қазақша атауы = Жиде |шынайы атауы = {{lang-ky|Жийде}} |сурет = |жағдайы = |ел = Қырғызстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42 |lat_min = 40 |lat_sec = 18 |lon_dir = E|lon_deg = 71 |lon_min = 24 |lon_sec = 34 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 300 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Облыс |аймағы = Талас облысы |кестедегі аймақ = Талас облысы{{!}}Талас |аудан түрі = Аудан |ауданы = Қарабура ауданы |кестедегі аудан = Қарабура ауданы{{!}}Қарабура |қауым түрі = Ауылдық округ |қауым = Ақши ауылдық округі |кестедегі қауым = Ақши ауылдық округі (Талас облысы){{!}}Ақши |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1500<ref name="Этно2009.Талас"/> |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +6 |DST = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = }} {{мағына|Жиде (айрық)}} '''Жиде''' ({{lang-ky|Жийде}}) — [[Қырғызстан|Қырғызстанның]] [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]], [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылда 1500 адам тұрған.<ref name="Этно2009.Талас">{{Cite web |title=Перепись населения Киргизии 2009. Таласская область |url=http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html |access-date=2014-01-12 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304124926/http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html |dead-url=yes |accessdate=2014-01-12 |archivedate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304124926/http://zakon.znate.ru/pdfview/index-13949.html }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қарабура ауданы елді мекендері]] 0ejg04558mo8335xln7xhis38qp9clo 0 686954 3064466 2022-08-26T17:03:28Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: * [[Жиде]] * [[Жиде (Жалалабат облысы)|Жиде]] — [[Жалалабат облысы]] [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Қарақұлжа ауданы)|Жиде]] — [[Ош облысы]] [[Қарақұлжа ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Қарасу ауданы, Қырғызстан)|Жиде]] — [[Ош облысы]] Қарасу аудан... wikitext text/x-wiki * [[Жиде]] * [[Жиде (Жалалабат облысы)|Жиде]] — [[Жалалабат облысы]] [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Қарақұлжа ауданы)|Жиде]] — [[Ош облысы]] [[Қарақұлжа ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Қарасу ауданы, Қырғызстан)|Жиде]] — [[Ош облысы]] [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Науқат ауданы)|Жиде]] — [[Ош облысы]] [[Науқат ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Өзген ауданы)|Жиде]] — [[Ош облысы]] [[Өзген ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Қарабура ауданы)|Жиде]] — [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы ауыл. * [[Жиде (Манас ауданы)|Жиде]] — [[Талас облысы]] [[Манас ауданы]]ндағы ауыл. {{айрық}} 4kgshb7ch0u4u2zkpb2w5tjqnnn82qg 3 686955 3064467 2022-08-26T17:40:11Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=W-maios}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 23:40, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) 37uboxi1p1gteo3p7lln2b39qc1r1za 3 686956 3064468 2022-08-26T17:42:20Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mr.Axilles}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:42, 2022 ж. тамыздың 26 (+06) phalazbqtbqbzrzo4ksqe0gpme442ta 0 686957 3064469 2022-08-26T17:43:01Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Аманбаев ауылдық округі''' ({{lang-ky|Аманбаев айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Аманбаев]], [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары кіреді. Ор... wikitext text/x-wiki '''Аманбаев ауылдық округі''' ({{lang-ky|Аманбаев айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Аманбаев]], [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Аманбаев ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] q9kohjvx7rru5iwjdioudj8l2nk8zlo 3064470 3064469 2022-08-26T17:45:14Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Халқы */ wikitext text/x-wiki '''Аманбаев ауылдық округі''' ({{lang-ky|Аманбаев айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Аманбаев]], [[Ақжар (Қарабура ауданы)|Ақжар]], [[Құрғақ Маймақ]], [[Сулы Маймақ]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Аманбаев ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 9596 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] o839y7972zed0lrnocm6b0zqb2ur0cv 0 686958 3064471 2022-08-26T17:50:11Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Бақайыр ауылдық округі''' ({{lang-ky|Бакайыр айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Ақбасат]], [[Қарасай (Талас облысы)|Қарасай]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Ақбасат ауылы<ref>{{cite web|url=h... wikitext text/x-wiki '''Бақайыр ауылдық округі''' ({{lang-ky|Бакайыр айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Ақбасат]], [[Қарасай (Талас облысы)|Қарасай]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Ақбасат ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 5052 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] 6isqxeap4sjn7g65j09q5xcn3v4orpa 0 686959 3064472 2022-08-26T17:52:53Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Бақиян ауылдық округі''' ({{lang-ky|Бакиян айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Бақиян]], [[Тамшыбұлақ]], [[Қамаш]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Бақиян ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassi... wikitext text/x-wiki '''Бақиян ауылдық округі''' ({{lang-ky|Бакиян айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Бақиян]], [[Тамшыбұлақ]], [[Қамаш]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Бақиян ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 3584 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] ffgen1n1a17rf23xd7k0zi9odzf95o0 0 686960 3064473 2022-08-26T17:58:43Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Бейсеке ауылдық округі''' ({{lang-ky|Бейшеке айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Бейсеке (Талас облысы)|Бейсеке]], [[Қарабура (ауыл)|Қарабура]], [[Қарасу (Қарабура ауданы)|Қарасу]] ау... wikitext text/x-wiki '''Бейсеке ауылдық округі''' ({{lang-ky|Бейшеке айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Бейсеке (Талас облысы)|Бейсеке]], [[Қарабура (ауыл)|Қарабура]], [[Қарасу (Қарабура ауданы)|Қарасу]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Бейсеке ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 5283 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] 1p3byi85ktic9ftvyib44qz6egkvspb 0 686961 3064474 2022-08-26T18:03:47Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Көксай ауылдық округі''' ({{lang-ky|Көк-Сай айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Көксай (Талас облысы)|Көксай]], [[Қайнар (Талас облысы)|Қайнар]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Көксай а... wikitext text/x-wiki '''Көксай ауылдық округі''' ({{lang-ky|Көк-Сай айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Көксай (Талас облысы)|Көксай]], [[Қайнар (Талас облысы)|Қайнар]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Көксай ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 5307 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] girkld47z937m4pxvycrx9aulbf09in 3 686962 3064475 2022-08-26T18:08:10Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=EpwqbabaqvbUvuvwevwevwajqbabvabe Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 00:08, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) brnxrhrgdermko5p55oyjyeixjr0yvx 0 686963 3064476 2022-08-26T18:08:46Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Қарабура ауылдық округі''' ({{lang-ky|Кара-Буура айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Қызыладыр (Қырғызстан)|Қызыладыр]], [[Үлкен Қарабура]], [[Үшбұлақ (Қарабура ауданы)|Үшбұлақ]] ауы... wikitext text/x-wiki '''Қарабура ауылдық округі''' ({{lang-ky|Кара-Буура айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Қызыладыр (Қырғызстан)|Қызыладыр]], [[Үлкен Қарабура]], [[Үшбұлақ (Қарабура ауданы)|Үшбұлақ]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Қызыладыр ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 15090 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] g48ddfhvjxez220wrllowclumiie7gh 0 686964 3064477 2022-08-26T18:11:11Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Маймақ ауылдық округі''' ({{lang-ky|Маймак айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Маймақ]] ауылы кіреді. Орталығы ― Маймақ ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республик... wikitext text/x-wiki '''Маймақ ауылдық округі''' ({{lang-ky|Маймак айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Маймақ]] ауылы кіреді. Орталығы ― Маймақ ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 887 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] 5tmvqkuvqe5kiu0bir50v31fn56x5s5 3 686965 3064480 2022-08-26T18:12:29Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Старий Джен}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 00:12, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) fe0q0pkzqzm7nbyzmarcr218ujqaw68 0 686966 3064481 2022-08-26T18:14:20Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Шекер ауылдық округі''' ({{lang-ky|Шекер айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Шекер (ауыл)|Шекер]], [[Аршағұл]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Шекер ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory... wikitext text/x-wiki '''Шекер ауылдық округі''' ({{lang-ky|Шекер айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Шекер (ауыл)|Шекер]], [[Аршағұл]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Шекер ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 5045 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] h38fn6law51wpffrxtw0533ec643z25 0 686967 3064482 2022-08-26T18:17:44Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: '''Шолпанбай ауылдық округі''' ({{lang-ky|Чолпонбай айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Шымкент (ауыл)|Шымкент]], [[Көктөбе (Қарабура ауданы)|Көктөбе]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Шым... wikitext text/x-wiki '''Шолпанбай ауылдық округі''' ({{lang-ky|Чолпонбай айыл аймагы}}) ― [[Қырғызстан]]ның [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамына [[Шымкент (ауыл)|Шымкент]], [[Көктөбе (Қарабура ауданы)|Көктөбе]] ауылдары кіреді. Орталығы ― Шымкент ауылы<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kg/kg/klassifikatory/|title=Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору|website=Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети}}</ref>. == Халқы == [[2009 жыл]]ы ауылдық округте 5637 адам тұрған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қарабура ауданы ауылдық округтері}} [[Санат:Қарабура ауданы ауылдық округтері]] koyp1z51xfvfss6hymb8z8adam40erh 10 686968 3064483 2022-08-26T18:31:10Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: {{Навигациялық жол |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = plain |түс = {{түс|Қырғызстан}} |сурет = |сурет2 = |жасыру = |тақырыбы = [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]] ауылдық округтері |мазмұны = {{nobr| [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши]] •}} {{nobr| Аманба... wikitext text/x-wiki {{Навигациялық жол |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = plain |түс = {{түс|Қырғызстан}} |сурет = |сурет2 = |жасыру = |тақырыбы = [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]] ауылдық округтері |мазмұны = {{nobr| [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши]] •}} {{nobr| [[Аманбаев ауылдық округі|Аманбаев]] •}} {{nobr| [[Бақайыр ауылдық округі|Бақайыр]] •}} {{nobr| [[Бақиян ауылдық округі|Бақиян]] •}} {{nobr| [[Бейсеке ауылдық округі (Талас облысы)|Бейсеке]] •}} {{nobr| [[Көксай ауылдық округі|Көксай]] •}} {{nobr| [[Қарабура ауылдық округі|Қарабура]] •}} {{nobr| [[Маймақ ауылдық округі|Маймақ]] •}} {{nobr| [[Шекер ауылдық округі|Шекер]] •}} {{nobr| [[Шолпанбай ауылдық округі|Шолпанбай]] }} }} <noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудандар бойынша ауылдық округтер:Талас облысы]] </noinclude> axg6c5conwr6vw1561h811pu6sb0aey 3064484 3064483 2022-08-26T18:31:34Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық жол |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = plain |түс = {{түс|Қырғызстан}} |сурет = |сурет2 = |жасыру = |тақырыбы = [[Талас облысы]] [[Қарабура ауданы]] ауылдық округтері |мазмұны = {{nobr| [[Ақши ауылдық округі (Талас облысы)|Ақши]] •}} {{nobr| [[Аманбаев ауылдық округі|Аманбаев]] •}} {{nobr| [[Бақайыр ауылдық округі|Бақайыр]] •}} {{nobr| [[Бақиян ауылдық округі|Бақиян]] •}} {{nobr| [[Бейсеке ауылдық округі|Бейсеке]] •}} {{nobr| [[Көксай ауылдық округі|Көксай]] •}} {{nobr| [[Қарабура ауылдық округі|Қарабура]] •}} {{nobr| [[Маймақ ауылдық округі|Маймақ]] •}} {{nobr| [[Шекер ауылдық округі|Шекер]] •}} {{nobr| [[Шолпанбай ауылдық округі|Шолпанбай]] }} }} <noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудандар бойынша ауылдық округтер:Талас облысы]] </noinclude> 1mmhycipxj4yq5s6z8o68mkzverp1fa 3 686970 3064492 2022-08-26T18:53:37Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Nik311}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 00:53, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) 2m6dnxqk7ykyisuwwzkhj1fn2s05d2q 3 686971 3064495 2022-08-26T19:45:47Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Белгородский чел}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 01:45, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) c141cu9ghtnw37sfgizc49x9084mlwr 3 686972 3064511 2022-08-26T22:05:16Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Агент кремля}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 04:05, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) f5creg18ewjt5c3n3qxzuy8axccm699 3 686973 3064512 2022-08-26T22:21:12Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Littlesunnykitten}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 04:21, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) muf7l1eak05xq8evjbkmsgx2px67w3z 3 686974 3064513 2022-08-26T23:03:02Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=GrIgMaNN}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 05:03, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) 44yswzdmi3ykrptfa315v3gsgf8ann8 3 686975 3064520 2022-08-27T04:07:23Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Manfret Iyai}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 10:07, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) 058drr7wtj2mpdihx8wkutgwn1f39be 3 686976 3064521 2022-08-27T04:08:39Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Chargin55}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 10:08, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) qiomvd9iy5e44w2saenit1g6b1g549b 3 686977 3064525 2022-08-27T04:53:51Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Сырым Нуржанулы}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 10:53, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) b2s91m1war9hh9i2a1lexa0v9bumcri 3 686978 3064530 2022-08-27T05:00:32Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Таня Молчанова}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 11:00, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) g40fbos8cf2y0ftohlvnq8ebjub9s7j 0 686979 3064543 2022-08-27T05:38:42Z Мағыпар 100137 Жаңа бетте: '''Кодагу''' — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 2g9jt83aufej0utcb5ptnqmdvdwn3l0 3064546 3064543 2022-08-27T05:40:15Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''курги'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} k60taujtj3t5mokqi1riuy769es6pxy 3064547 3064546 2022-08-27T05:40:36Z Мағыпар 100137 нақтылау wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} gl5a5s5dhyw8o07g079ysj8smgrfjgv 3064548 3064547 2022-08-27T05:41:03Z Мағыпар 100137 «[[Санат:Үндістан этникалық топтары|Үндістан этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 8azmzfi1usn8dohyb7r26xq538xe5ev 3064549 3064548 2022-08-27T05:58:52Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 8mprjdr7p96p2erjxsgpg4enf86owaw 3064550 3064549 2022-08-27T06:06:05Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 3j4mggh97r79c3ljy4s0owl7t1f9471 3064551 3064550 2022-08-27T06:06:51Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] sbdtt6az3msq2yhcbydtt8zqo2bdxti 3064552 3064551 2022-08-27T06:10:34Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] ac3z782kbgrte2p8s0czxr9tb4oj3il 3064553 3064552 2022-08-27T06:11:21Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 2qjqat7gux9za3fw5344t70jk9joga7 3064554 3064553 2022-08-27T06:16:22Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Қодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] f13fwh2u2qjnsltnl49iwxu7f1yf1ue 3064556 3064554 2022-08-27T06:27:40Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] qfm9ak38jothj5y15ulnausq77es35e 3064558 3064556 2022-08-27T06:32:49Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] pbkblqbyi4zm2egibai9aw8x7l8ov8s 3064560 3064558 2022-08-27T06:38:29Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] le88uzdfg9rbc9febnnukf401ueqv9o 3064561 3064560 2022-08-27T06:39:10Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] nztiis5tc7c2kjxditfe6qks8yyb2fg 3064562 3064561 2022-08-27T06:41:19Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Кодагу |төл атауы = кургтер |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] efswh4o6ie3p6nbwwa90uq3i0ml95na 3064563 3064562 2022-08-27T06:44:22Z Мағыпар 100137 үлгі, сурет қою wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Кодагу |төл атауы = кургтер |сурет = Kodavas.jpeg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 7a0gsnt5nt7coiuw4is9sagbgluot0s 3064564 3064563 2022-08-27T06:45:24Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Кодагу |төл атауы = кургтер |сурет = Kodavas.jpeg |сурет тақырыбы = |саны = 110 000 |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 01u1dwg3cho2dm8cefffl9q1s0nfmcu 3064565 3064564 2022-08-27T06:46:38Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Кодагу |төл атауы = кургтер |сурет = Kodavas.jpeg |сурет тақырыбы = |саны = 110 000 |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[кодгу тілі]] |діні = [[ведизм]], [[пантеизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] a75n1cfd7cjz39dsecevw3r0outqa38 3064566 3064565 2022-08-27T06:50:04Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ сурет қою wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Кодагу |төл атауы = кургтер |сурет = Kodavas.jpeg |сурет тақырыбы = |саны = 110 000 |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[кодгу тілі]] |діні = [[ведизм]], [[пантеизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Kathiyath by Kodava Youth-26-10-2013-P M Muthanna (5).jpg|нобай|оңға|200px|Кодагулардың қылыш биі]] Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 1jgus2rnkq9c7er7e7q9anbhhgtbogd 3064567 3064566 2022-08-27T06:50:33Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Кодагу |төл атауы = кургтер |сурет = Kodavas.jpeg |сурет тақырыбы = |саны = 110 000 |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[кодгу тілі]] |діні = [[ведизм]], [[пантеизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Кодагу''' (''кургтер'') — [[Үндістан]]дағы халық (Карнатака штатындағы Кург аймағы).<ref>Народы и религии мира http://www.cyclopedia.ru/89/202/2665395.html</ref> Жалпы саны 110 000 адам. Кодагулар – бастапқыда осы аумақта өмір сүрген адамдар, аудан атауының өзі осы халықтың атынан қалыптасқан. Алайда, Кодагу аймағы бұл халықтың жалғыз тұрғылықты жері емес - көптеген кодагу тұрғындары көрші аудандарға, Үндістанның басқа қалалары мен аймақтарына, негізінен Бангалор, Майсор, Мангалор, Ути, Ченнай, Мумбай, Керала штаты, Хайдарабад және Делиге қоныс аударды. жақсы жұмыс перспективаларын іздеуде. Олардың кейбіреулері Үндістаннан тыс шет елдерге қоныс аударды: Солтүстік Америка (АҚШ және Канада), Таяу Шығыс (әсіресе Дубай, БАӘ және Омандағы Маскат) және [[Ұлыбритания]].<ref>Кодава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1808440</ref> == Тілі == Олар [[кодгу тілі]]нде немесе дравидтер отбасының кург (коорг) тілінде сөйлейді. Каннада, малаялам және т.б.тілдері кең таралған == Діні == Діни нанымдарға сәйкес, кодагулардың көпшілігі индустар. Алайда, олардың кейбіреулері ғана [[Ведизм|ведалық ережелерді]] қатаң ұстанады, дәстүрлі түрде [[Пантеизм|пантеистік нанымдарды]] (табиғат күштеріне табыну) ұстануды жалғастырады және ата-бабалар культін ұстанады.<ref>Кодава https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0</ref> == Кәсібі == Кодагулар - дәстүрлі егіншілікпен айналысады. Бірақ егіншіліктің климаты қолайлы алқаптарда ғана жиі кездеседі. Олар [[күріш]], [[каучук]], [[цитрус]] жемістері, дәмдеуіштер, [[шай]], [[кофе]] өсіреді. Шаруашылығының маңызды саласы – [[мал шаруашылығы]]. Қодагулар ірілі-ұсақты ірі қара, [[шошқа]], [[құс]] өсіреді. Ірі қара мал тамаққа да, ауыл шаруашылығына да пайдаланылады. Сондай-ақ жабайы жануарларды аулайды, орман табиғатының өнімдерін (жемістер, тамырлар, басқа жеуге жарамды немесе тұрмыстық өсімдіктер) жинайды. Соңғы уақытта кодагулар дәстүрлі өмір салтын тастап, қала тұрғындарына айналып, өнеркәсіпте немесе қызмет көрсету саласында жұмыс табуда.<ref>Народ Кодагу, Индия https://goturist.ru/narod-kodagu/</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Kathiyath by Kodava Youth-26-10-2013-P M Muthanna (5).jpg|нобай|оңға|200px|Кодагулардың қылыш биі]] Отбасындағы қарым-қатынастың есебі аталық ([[патрилинейлік]]) бойынша жүргізіледі. Үйленгеннен кейін әйел күйеуінің отбасына тұрады. Кодагу әлі күнге дейін өз ерекшеліктері мен ортақ ата-бабалары бар жеке тектерге бөлінуде. Сонымен қатар касталарға бөлу іс жүзінде жоқ, өйткені, Кодагулар өздерін жалғыз кастаға — жауынгерлер кастасына жатқызады. Жесір қалған әйелдерге өмірінің соңына дейін қатал аскеттік өмір сүруге жол бермей, қайта тұрмысқа шығуға рұқсат етіледі. Ауылдары ретпен орналасқан. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұрын) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген Ауылдардың ретті орналасуы бар. Тұрғын үйлер үлкен үйлер түрінде (бұл бұрын әдеттегідей болды) немесе бір отбасына арналған шағын жеке тұрғын үйлер түрінде салынады. Мұндай үйлердің ішінде екі-үш бөлме (камера) болады. Олардың құрылысына арналған материал күйдірілген кірпіш немесе шикі [[кірпіш]] болып табылады. Ерлердің дәстүрлі киімі – [[көйлек]], [[шалбар]], жүн шекпен. Басына сәлде киеді. Әйелдер денесіне оралған ұзындығы бірнеше метр матадан тұратын қарапайым үнділік киім - [[сари]] киеді.<ref> народы мира / Кодагу http://www.etnolog.ru/people.php?id=KODA</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Әлем халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 51dk1p5yfiptr7196oc55x2ey8pnn6j 0 686980 3064576 2022-08-27T07:11:05Z Мағыпар 100137 Жаңа бетте: '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} r589nh9d0e6eo5zrvufte9yfdg0x6sp 3064577 3064576 2022-08-27T07:11:59Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} c7zlcb7vw9t26hpgcqkbfaurz73gbyh 3064578 3064577 2022-08-27T07:19:54Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} p95qh7iiiwx1ydz1cjpsapvgxwhbsqy 3064580 3064578 2022-08-27T07:21:04Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ijz5fwzpoemuib7kmfvavg17io7mk8e 3064581 3064580 2022-08-27T07:28:03Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 1hf4uiiz2o3gdqjqwhypu6q3kreoyej 3064582 3064581 2022-08-27T07:28:57Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} jokjupmwhv0mowkju5vwq20g1ausbt7 3064583 3064582 2022-08-27T07:29:40Z Мағыпар 100137 «[[Санат:Үндістан этникалық топтары|Үндістан этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] b27eiuqwkge9mvkclt831zrfkmjm4qm 3064585 3064583 2022-08-27T07:35:23Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дін жағынан олар индустар. Дегенмен, дәстүрлі наным-сенімдерді жақтаушылар әлі де бар. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] lgyljz6700rd8tw53u2o74025ngc7n0 3064597 3064585 2022-08-27T07:50:14Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] dgz9irftd3spnxriizne44xelc0a0pg 3064598 3064597 2022-08-27T07:51:15Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] gf5a13q5kxdvk1tsyy99ddjw7ilzp2q 3064601 3064598 2022-08-27T07:55:44Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 5gg4hj1oz2b0umfctllbcwcmkrc0aps 3064604 3064601 2022-08-27T07:59:02Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 39h74ptr6vbu0vaociiwx8b2or99rn8 3064606 3064604 2022-08-27T08:00:41Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру, дереккөз wikitext text/x-wiki '''Конкандар''' — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері).<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі тағамдарға [[балық]], шошқа еті, карри соусы қосылған тауық тағамдары (кокос шырынын пайдаланады) және [[күріш]] кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] btqo0x2g1549ou60oxf91qywwwun9ep 3064607 3064606 2022-08-27T08:03:36Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Конкандар |төл атауы = конкни, кокни, конгни |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Конкандар''' (өз атауы; ''конкни'', Махараштрада - ''кокни'', Карнатакада - ''конгни'') — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері).<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі тағамдарға [[балық]], шошқа еті, карри соусы қосылған тауық тағамдары (кокос шырынын пайдаланады) және [[күріш]] кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] eee5wo3792vubmks8ham2js4kiqisur 3064609 3064607 2022-08-27T08:07:14Z Мағыпар 100137 үлгі, сурет қою wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Конкандар |төл атауы = конкни, кокни, конгни |сурет = Harnai Bullock cart.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Конкандар''' (өз атауы; ''конкни'', Махараштрада - ''кокни'', Карнатакада - ''конгни'') — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері).<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі тағамдарға [[балық]], шошқа еті, карри соусы қосылған тауық тағамдары (кокос шырынын пайдаланады) және [[күріш]] кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] o5ftwzcfkfw3pz2vswci6omug123n2h 3064610 3064609 2022-08-27T08:08:09Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Конкандар |төл атауы = конкни, кокни, конгни |сурет = Harnai Bullock cart.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 2,5 млн. |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Конкандар''' (өз атауы; ''конкни'', Махараштрада - ''кокни'', Карнатакада - ''конгни'') — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері).<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі тағамдарға [[балық]], шошқа еті, карри соусы қосылған тауық тағамдары (кокос шырынын пайдаланады) және [[күріш]] кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] iiv9q0pk2q0dmdsvsywxv18iqh38fpa 3064611 3064610 2022-08-27T08:09:41Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Конкандар |төл атауы = конкни, кокни, конгни |сурет = Harnai Bullock cart.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 2,5 млн. |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[конкан тілі]] |діні = [[христиандық]], [[индуизм]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Конкандар''' (өз атауы; ''конкни'', Махараштрада - ''кокни'', Карнатакада - ''конгни'') — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері).<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі тағамдарға [[балық]], шошқа еті, карри соусы қосылған тауық тағамдары (кокос шырынын пайдаланады) және [[күріш]] кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] lwcfvp61beysyvmi07fuu1p7pksjeoy 3064612 3064611 2022-08-27T08:10:43Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Конкандар |төл атауы = конкни, кокни, конгни |сурет = Harnai Bullock cart.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 2,5 млн. |аймақ = {{IND}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[конкан тілі]] |діні = [[христиандық]], [[индуизм]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Конкандар''' (өз атауы; ''конкни'', Махараштрада - ''кокни'', Карнатакада - ''конгни'') — [[Үндістан]]ның солтүстік-батысындағы халық.<ref>народы мира / Конкани http://www.etnolog.ru/people.php?id=KONK</ref> Жалпы саны 2,5 миллион адам. (2001), оның ішінде шамамен 34%-Гоада, 40%-Карнатакада, 17%-Махараштрада, 3,6%-Кералада тұрады. Сонымен қатар 150 мыңға жуық адам [[Пәкістан]]да (Карачи), Парсы шығанағы елдерінде, оңтүстікте және Шығыс Африкада, [[Ұлыбритания]]да, АҚШ-та, [[Канада]]да, [[Австралия]]да (Мельбурн) т.б. елдерде тұрады.<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2090450</ref> == Тілі == Олар үнді-еуропалық отбасының үнді-арий тобының [[конкан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Народы и религии мира http://cult-lib.ru/doc/dictionary/peoples-and-religions/fc/slovar-202-2.htm</ref> == Діні == Дәни ұстанымдары: [[Христиандық|христиандар]] (Гоа, Мангалор), негізінен [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]] да бар. [[Индуизм|Индуистер]] (Гоа, Махараштра, Карнатака, Керала), [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]], (Махараштра, Карнатака).<ref>Конкани http://knowledge.su/k/konkani-</ref> == Кәсібі == Конкандар дәстүрлі түрде ауыл шаруашылығымен айналысады, олардың арасында бұл шаруашылық саласы өте жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығының негізін [[күріш]], [[жүгері]], [[тары]], [[бидай]], бау-бақша және бақша дақылдарын өсіру құрайды. Сонымен қатар мал шаруашылығы да дамыған. Конкандар малды сүті үшін ұстайды. Халық арасында ең көп тараған қолөнер түрлері ағашпен, таспен, піл сүйегімен жұмыс жасау, тоқу, металл өңдеу. Конкандардың кейбірі үйреншікті тіршілігін тастап, қалаға қоныс аударып, өнеркәсіп саласында жұмысқа орналасқан.<ref name="Reference1">Народ Конкани, Индия https://goturist.ru/narod-konkani/</ref> == Өмір салты == Ауылдары ретпен орналасқан. Конкандарға жалпы алғанда, материалдық мәдениеттің жоғары деңгейі тән. Үйлер кірпіштен немесе балшық пен тастан салынған. Тіпті онша бай емес конкандар да берік үйлерде тұрады. Төбесі [[жабынқыш]]пен жабылған. Конкандық ер адамдар [[көйлек]], [[күрте]], [[шалбар]] немесе оларды ауыстыратын [[дхоти]] киеді (төменгі денеге оралған мата жолағы). Басына сәлде киеді. Әйелдер сари киеді (дхотиге ұқсас үнді киімдері).<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі тағамдарға [[балық]], шошқа еті, карри соусы қосылған тауық тағамдары (кокос шырынын пайдаланады) және [[күріш]] кіреді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Әлем халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] mu444n16qse4vo3a8e1ng4labgguu13 0 686981 3064584 2022-08-27T07:34:08Z Салиха 17167 Жаңа бетте: {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Керегетас тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 51|lat_min = 29|lat_sec =31 |lon_dir = |lon_deg = 73|lon_min = 31|lon_sec =30 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [... wikitext text/x-wiki {{Тау |Түрі = Тау сілемі |Атауы = Керегетас тауы |Шынайы атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |lat_dir = |lat_deg = 51|lat_min = 29|lat_sec =31 |lon_dir = |lon_deg = 73|lon_min = 31|lon_sec =30 |region = |CoordScale = |Орналасуы = {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]] |Тау жүйесі = [[Ерейментау таулары]] |Пайда болған кезеңі = [[Девон кезеңі]] |Аумағы = |Ұзындығы = 7 |Ені = 2 |Ең биік шыңы = |Биіктігі = 461 |Карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан |ПозКарта 1 ені = |crosses180 = |Позициялық карта 2 = Қазақстан Ақмола облысы |ПозКарта 2 ені = |Ортаққордағы санаты = }} {{мағына|Керегетас}} '''Керегетас''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығыс тізбегі, ауданның шығыс бөлігінде орналасқан тау. == Географиялық орны == [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]] жерінде. == Жер бедері == Абсолюттік биіктігі 461 м. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай 7 км-ге созылған, енді жері 2 км-ге жетеді. Пішіні дөңгелек келген аласа тау. Эрозиялық-тектоникалық әсерден беткейлері тілімденген. Солтүстік-батыс беткейінің түпкі жынысы жер бетіне шығып жатыр және тіктеу келген; оңтүстік-шығысы – көлбеу. Тау бастары бірнеше оқшау шыңдардан тұрады. Солтүстік-батыс етегінде көлдер мен сор жерлер бар. == Геологиялық құрылымы == Девон тау жыныстарынан түзілген жер қыртысын қиыршықтасты-кесектасты коллювий және коллювийлі-делювийлі шөгінділер жапқан. == Өсімдігі == Нашар дамыған сортаңдау қызғылт қоңыр топырағында қараған, тобылғы аралас бетегелі-бозды өсімдіктер өседі.<ref>АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ақмола облысы таулары]] [[Санат:Ерейментау ауданы географиясы]] n6pyask15jzb6mndmga6mtxvsgohni3 0 686984 3064596 2022-08-27T07:50:03Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1080791304|Yunus Pasha]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki '''Юнус паша''' ([[Османлы түрік тілі|осман түрікше]] : يونس پاشا ) (1517 жылы 13 қыркүйекте қайтыс болған) — [[Осман империясы|Османлы]] мемлекет қайраткері. Ол 1517 жылы 30 қаңтардан 13 қыркүйекте қайтыс болғанға дейін сегіз ай бойы [[Османлы садрағзамдарының тізімі|Осман империясының бас уәзірі болды]] <ref>Turkish State Archives</ref> . == Өмірбаяны == Юнус тек [[Албандар|албан]], [[Гректер|грек]] немесе болгар болған. Ол жас кезінде девширме жүйесіне (отбасынан алынып, Османлы шенеунігі/солдаты болу үшін ислам дінін қабылдады) қабылданды, Юнус [[Жаңа шерік|яншашы]] болу үшін өсірілді, ақырында жаңашы корпусының [[аға]] (жоғарғы қолбасшысы) болды. 1511 жылы ол диванда (Османлы үкіметі) және Анадолы Эйялетінің [[Беклер бегі|бейлербейінде]] (жоғарғы провинция әкімшісі) уәзір болды.<ref name="yasamyapit" /> Юнус паша Осман-Мамлюк соғысында (1516-17) үлкен рөл атқарды. 1516 жылы Мардж-Дабик шайқасында Османлылар жеңіске жеткеннен кейін Юнус паша қолбасшылығында Османлы әскерлерімен өз күштерін жұмылдырып, (қазіргі Сирия) [[Алеппо]] қаласына кірді, ол жерден Хама, [[Хомс]] және [[Дамаск]] қалаларын басып алды. жылдам сабақтастық. 1517 жылғы Ридания шайқасынан кейін ол өзінің жаңашыл әскерлерімен Египеттің [[Каир]] қаласына кіріп, үш күндік қоршаудан кейін Осман империясы үшін қаланы басып алды.<ref name="yunuspaşa">[Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 10. baskı, sf: 286,291,543,544, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2011, Ord. Prof. [[İsmail Hakkı Uzunçarşılı]]]</ref> 1517 жылы 22 қаңтарда Ридания шайқасында қол жеткізген табыстары мен бұрынғы бас уәзірі Хадым Синан пашаның шайқаста қайтыс болуына байланысты Юнус паша сегіз күннен кейін, 30 қаңтарда [[Османлы садрағзамдарының тізімі|бас уәзір]] болып тағайындалды. Кейінірек ол бір мезгілде Мысырдың губернаторы болып тағайындалды. Осы қос лауазымға қол жеткізгеннен кейін Юнус паша пара алу және бопсалау синдикатын құрды делінеді. Бұзақылық туралы хабар сұлтан [[I Сәлім|І Селимге]] жеткеннен кейін Юнус пашаның билігі жойылып, Хайыр бейге берілді, Юнус пашаны жалғыз бас уәзірлік етіп қалдырды. Сұлтан [[I Сәлім|Селим]] Юнус пашаны Осман империясы үшін Мысырды жаулап алған Юнус Паша болғанына қарамастан, губернаторлықтан айырылып қалғаны үшін оның губернаторлығының мұрагері Хайыр бейдің [[Адығтар|черкес]] ұлтына тіл тигізгені үшін өлім жазасына кесілді деген болжам бар. Қандай себеп болмасын, Юнус паша 1517 жылы 13 қыркүйекте басы кесіліп өлтірілді.<ref name="yunuspaşa">[Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 10. baskı, sf: 286,291,543,544, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2011, Ord. Prof. [[İsmail Hakkı Uzunçarşılı]]]</ref> == Жеке өмір == Ол 1505 жылы Сұлтан [[II Баязит|II]] Баезидтің қызы Селчук сұлтанның қызы Аслыхан Ханым-Сұлтанға үйленді. == Сондай-ақ қараңыз == * [[Османлы садрағзамдарының тізімі|Османлы бас уәзірлерінің тізімі]] * Мысырдағы Османлы билеушілерінің тізімі == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Туған жылы белгісіздер]] 7vgr22oq0mja6g39dt5cz7cc7g7c7ct 3 686986 3064637 2022-08-27T10:21:51Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Хибадат Жақсылық}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 16:21, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) d8o9uk8j7mfxpdv1u113levaq7i6pwu 0 686987 3064640 2022-08-27T10:30:12Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1099997415|Microsoft Research]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki   '''Microsoft Research''' ('''MSR''') — [[Microsoft|Microsoft корпорациясының]] зерттеу еншілес компаниясы. Оны 1991 жылы Ричард Рашид,<ref name=":0">{{Cite web|author=|first=|date=|title=Rick Rashid: Emeritus Researcher|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/people/rashid/|accessdate=|work=Microsoft}}</ref> [[Билл Гейтс]] және Натан Мирволд академиялық, үкіметтік және салалық зерттеушілермен бірлесе отырып, технологиялық инновациялар арқылы заманауи есептеулерді ілгерілету және күрделі әлемдік мәселелерді шешу мақсатында құрды. Microsoft зерттеу тобында 1000-нан астам адам бар  компьютер ғалымдары, физиктер, инженерлер және математиктер, соның ішінде Тюринг сыйлығының лауреаттары, Филдс медалінің лауреаттары, МакАртур стипендиаттары және Дейкстра сыйлығының лауреаттары. 2010 және 2018 жылдар аралығында бүкіл әлем бойынша 154 000 AI патенттері берілді, Microsoft корпорациясында бұл патенттердің ең үлкен пайызы - 20%.<ref name="Forbes">Louis Columbus, January 6, 2019 [https://www.forbes.com/sites/louiscolumbus/2019/01/06/microsoft-leads-the-ai-patent-race-going-into-2019/#26e74c6944de Microsoft Leads The AI Patent Race Going Into 2019], ''[[Forbes]]''</ref> Сауда басылымдарындағы бағалауларға сәйкес, Microsoft 2002-2010 жылдар аралығында зерттеу бастамаларына жыл сайын шамамен 6 миллиард доллар жұмсады және 2010 жылдан бері жыл сайын 10–14 миллиард долларға дейін жұмсады<ref name=":1">{{Cite web|author=|first=|date=9 May 2018|title=Microsoft research and development expenses|url=https://notesmatic.com/microsoft-research-and-development-expenses/|accessdate=|work=Notesmatic}}</ref><ref>{{Cite web|author=Togyer|first=Jason|date=7 August 2009|title=Still Boldly Going|url=https://www.cs.cmu.edu/link/still-boldly-going|accessdate=|work=CMU}}</ref> . Microsoft Research тұтынушыларға көбірек артықшылықтар мен жақсырақ қызмет көрсету үшін [[Kinect]], Bing, Holo Lens, Cortana, Microsoft Translator, [[LinkedIn|Linkedin]], Havok және Dynamics сияқты өнімдеріне енгізген AI саласында айтарлықтай жетістіктерге жетті.<ref name=":1">{{Cite web|author=|first=|date=9 May 2018|title=Microsoft research and development expenses|url=https://notesmatic.com/microsoft-research-and-development-expenses/|accessdate=|work=Notesmatic}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://notesmatic.com/microsoft-research-and-development-expenses/ "Microsoft research and development expenses"]. </cite></ref> MSR миссиясының мәлімдемесі: # Біз зерттеу жүргізетін салалардың әрқайсысының заманауи деңгейін кеңейтіңіз # Инновациялық технологияларды Microsoft өнімдеріне жылдам тасымалдау # Microsoft өнімдерінің болашағы бар екеніне көз жеткізіңіз == Негізгі адамдар == Microsoft Research негізгі Microsoft Research зертханаларын және Microsoft Research AI, Microsoft Research NExT (жаңа тәжірибелер мен технологиялар үшін) және корпоративтік вице-президент Питер Ли басқаратын басқа да инкубациялық әрекеттерді қамтиды. == Зерттеу аймақтары == Microsoft зерттеулері келесі кең салаларға жіктеледі:<ref>{{Cite web|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/|title=Microsoft Research – Emerging Technology, Computer, and Software Research|work=[[Microsoft]]|accessdate=26 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180429165820/https://www.microsoft.com/en-us/research/|archivedate=29 April 2018}}</ref> {{columns-list|* Алгоритмдер және [[есептеу теориясы]] * Коммуникация және ынтымақтастық * [[Компьютерлік лингвистика]] * [[Есептеу ғылымы]] * [[Компьютерлік көру]] * [[Компьютерлік жүйелер]] және [[компьютерлік желі|желі]]ing * [[Деректерді іздеу]] және [[деректерді басқару|басқару]] * Экономика және [[есептеу экономикасы]] * Білім беру * Ойындар * [[Компьютерлік графика]] және мультимедиа * [[Компьютерлік жабдықтар / аппараттық құралдар]] және [[кіріктірілген жүйе]]ы * Денсаулық және амандық * [[Адам мен компьютердің өзара әрекеті]] * [[Машиналық оқыту]] және [[жасанды интеллект]] * [[Мобильді есептеу]] * [[Кванттық есептеу]] * [[Іздеу жүйелері технологиясы|іздеу]], [[ақпаратты іздеу]] және [[білімді басқару]] * [[Компьютерлік қауіпсіздік / қауіпсіздік]] және [[құпиялылық]] * [[Әлеуметтік желілер]] * [[Әлеуметтік ғылымдар]] s * [[Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу]] * [[Бағдарламалау құралдары]] және [[бағдарламалау тілдері|тілдері]] * [[Сөйлеуді тану]], [[сөйлеу синтезі|синтезі]] және [[диалог жүйелері]] * [[Дамушы нарықтарға]]арналған технологиялар * [[Криптовалюталар]]<ref>{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/microsoft-cryptocurrency-mining-brain-waves-body-data-bitcoin-a9480766.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220514/https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/microsoft-cryptocurrency-mining-brain-waves-body-data-bitcoin-a9480766.html |archive-date=14 May 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Microsoft wants to 'read people's brain waves' to mine cryptocurrency|website=[[Independent.co.uk]]|date=24 April 2020|access-date=18 December 2020}}</ref>|colwidth=20em}} Microsoft Research магистранттарға арналған ''Microsoft Research Fellowship бағдарламасына'' демеушілік жасайды. == Зерттеу зертханалары == Microsoft корпорациясының дүние жүзінде зерттеу зертханалары бар, соның ішінде келесі толық емес тізім:<ref name="MSR-About-2017">{{Cite web|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/about/|title=About Research at Microsoft – Microsoft Research|work=[[Microsoft]]|accessdate=26 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161211040256/https://www.microsoft.com/en-us/research/about/|archivedate=11 December 2016}}</ref> [[Сурет:Microsoft_Research's_new_building_"99".jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Microsoft_Research%27s_new_building_%2299%22.jpg/220px-Microsoft_Research%27s_new_building_%2299%22.jpg|нобай| Microsoft Research Redmond]] [[Сурет:Beijing_Zhongguancun_Microsoft_Tower_2_微軟大廈2號樓_May-2017.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Beijing_Zhongguancun_Microsoft_Tower_2_%E5%BE%AE%E8%BB%9F%E5%A4%A7%E5%BB%882%E8%99%9F%E6%A8%93_May-2017.jpg/220px-Beijing_Zhongguancun_Microsoft_Tower_2_%E5%BE%AE%E8%BB%9F%E5%A4%A7%E5%BB%882%E8%99%9F%E6%A8%93_May-2017.jpg|нобай| Microsoft Research Asia, Пекин]] [[Сурет:Microsoft_Research's_soon-to-open_fancy_new_home_in_central_Cambridge._(8052982186).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Microsoft_Research%27s_soon-to-open_fancy_new_home_in_central_Cambridge._%288052982186%29.jpg/220px-Microsoft_Research%27s_soon-to-open_fancy_new_home_in_central_Cambridge._%288052982186%29.jpg|нобай| Microsoft зерттеу Кембридж]] * Microsoft Research Redmond 1991 жылы Microsoft Redmond кампусында негізі қаланған. Оның 350-ге жуық зерттеушісі бар және оны Дональд Коссман басқарады. Редмонд, Вашингтон кампусындағы зерттеулердің негізгі бөлігі теория, жасанды интеллект, машиналық оқыту, жүйелер мен желі, қауіпсіздік, құпиялылық, HCI және киілетін технологиялар сияқты салаларға бағытталған. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Уикипедия:Дереккөзі жоқ|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2019)">цитата қажет</span>]]'' &#x5D;</sup> * Microsoft Research Cambridge 1997 жылы Ұлыбританияда негізін қалаған Роджер Нидхэм және оны Кристофер Бишоп басқарады. Антони Роустрон мен Абигейл Селен директордың орынбасары. Зертхана машиналық оқыту, қауіпсіздік және ақпаратты іздеу сияқты тақырыптар бойынша зерттеулер жүргізеді және Кембридж университетімен және Кембридж университетінің компьютерлік зертханасымен тығыз байланыста. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Уикипедия:Дереккөзі жоқ|<span title="There is a redirect here that has citations not necessarily matching this content but these are needed here and I dont have time to sort it on this pass (July 2019)">цитата қажет</span>]]'' &#x5D;</sup> * Microsoft Research Asia (MSRA) 1998 жылы қарашада Бейжіңде құрылған. Ол тез кеңейді және қазір 300-ден астам зерттеушілер мен әзірлеушілермен қатар 300-ге жуық ғалымдар мен студенттер (оның Шанхайдағы жаңа спутниктік кеңсесін қоса) бар. Оның назарына табиғи пайдаланушы интерфейстері, мультимедиа, деректерді қажет ететін есептеулер, іздеу және онлайн жарнамасы, NLP және информатика негіздері кіреді.<ref>{{Cite web|url=https://www.msra.cn/zh-cn/about|title=关于研究院 - 微软亚洲研究院|work=www.msra.cn}}</ref> * Microsoft Research India компаниясы Бенгалуруда (Бангалор) орналасқан және оны Шрирам Раджамани басқарады.<ref name="MSR-About-20190615">{{Cite web|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/about/|title=About Research at Microsoft – Microsoft Research|work=Microsoft|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161211040256/https://www.microsoft.com/en-us/research/about/|archivedate=5 July 2019}}</ref> * [[Калифорния университеті, Санта-Барбара|Санта-Барбара, Калифорния университетінің]] кампусында орналасқан Microsoft Research Station Q 2005 жылы құрылған. Оның серіктестері дәстүрлі бит-кубиттің кванттық аналогын құрудың теориялық және эксперименттік тәсілдерін зерттейді. Топты Майкл Фридман басқарады. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Уикипедия:Дереккөзі жоқ|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2019)">цитата қажет</span>]]'' &#x5D;</sup> * Microsoft Research New England компаниясын 2008 жылы Массачусетс штатының Кембридж қаласында MIT кампусына жақын жерде Нью-Йорк пен Монреаль зертханаларын басқарған Дженнифер Чайес құрды. Зертхананы қазір Сюзан Дюмай басқарады. Зертхана кеңірек зерттеу қауымдастығымен ынтымақтасады және болашақ қолданбаларды әзірлеу үшін компьютерлік ғалымдар мен әлеуметтік ғалымдарды біріктіретін пәнаралық зерттеулерді жүргізеді.<ref>{{Cite web|title=Microsoft Research New England|work=[[Microsoft]]|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/lab/microsoft-research-new-england/}}</ref> * Microsoft Research New York City 2012 жылы 3 мамырда құрылды. Сюзан Дюмаис осы орынның, сондай-ақ Жаңа Англия мен Монреаль зертханаларының басқарушы директоры қызметін атқарады. Зертхана академиялық және басқа Microsoft Research зертханаларымен есептеу және мінез-құлық туралы әлеуметтік ғылымдар, есептеу экономикасы және болжау нарықтары, машиналық оқыту және ақпаратты іздеу салаларында ынтымақтасады.<ref>{{Cite web|title=Microsoft Research New York|work=[[Microsoft]]|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/lab/microsoft-research-new-york/}}</ref> * Microsoft Research Montreal 2017 жылы Microsoft корпорациясы Maluuba -ны сатып алғаннан кейін құрылды. Сюзан Дюмайс осы орынның, сондай-ақ Нью-Англанд пен Нью-Йорк қаласындағы зертханалардың басқарушы директоры қызметін атқарады. Зертхана академиялық ортамен және басқа Microsoft Research зертханаларымен табиғи тілді өңдеу (әсіресе машинада оқуды түсіну), тереңдетіп оқыту және күшейту бойынша оқытуда ынтымақтасады.<ref>{{Cite web|title=Microsoft Research Montreal|work=[[Microsoft]]|url=https://www.microsoft.com/en-us/research/lab/microsoft-research-montreal/}}</ref> == Бұрынғы ғылыми-зерттеу зертханалары == * Маунтин-Вьюде, Калифорнияда орналасқан Microsoft Research Silicon Valley<ref>{{Cite web|url=http://msrsvc.org/|title=Class of 18th September 2014|publisher=MSR Silicon Valley|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210124081231/http://msrsvc.org/|accessdate=June 6, 2021|archivedate=2021-01-24}}</ref> 2001 жылдың тамызында негізі қаланған және 2014 жылдың қыркүйегінде жабылған. Силикон алқабының зерттеулері [[Мәліметтерді үлестіре өңдеу|таратылған есептеулерге]] бағытталған және қауіпсіздік пен құпиялылық, хаттамалар, ақауларға төзімділік, ауқымды жүйелер, параллельдік, [[ЭЕМ архитектурасы|компьютер архитектурасы]], Интернет іздеу және қызметтері және соған байланысты теорияны қамтиды. == Ынтымақтастық == Microsoft Research Барселона суперкомпьютер орталығындағы академиялық институттармен,<ref>{{Cite web|url=http://www.bscmsrc.eu/|title=BSC-Microsoft Research Centre - BSC-Microsoft Research Centre|accessdate=26 January 2017}}</ref> INRIA,<ref>{{Cite web|url=http://www.msr-inria.inria.fr/|title=Microsoft Research Inria Joint Centre|accessdate=26 January 2017|archiveurl=https://archive.today/20120629073928/http://www.msr-inria.inria.fr/|archivedate=29 June 2012}}</ref> [[Карнеги Меллон Университеті|Карнеги Меллон университеті]], [[Массачусетс технологиялық институты]], Сан-Паулу зерттеу қоры (FAPESP), Microsoft әлеуметтік NUI зерттеу орталығымен көп жылдық бірлескен бірлескен зерттеулерге инвестициялайды. және басқалар.<ref>{{Cite web|url=http://research.microsoft.com/en-us/collaboration/institutes/default.aspx|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081214173917/http://research.microsoft.com/en-us/collaboration/institutes/default.aspx|archivedate=December 14, 2008|title=Academic Programs - Microsoft Research|accessdate=26 January 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.microsoft.com/en-in/msidc/|title=Microsoft India Development Center - MSIDC|work=www.microsoft.com}}</ref> == Сондай-ақ қараңыз == * Microsoft сыйлығы * Microsoft зерттеу карталары == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * {{Ресми сайт|https://www.microsoft.com/en-us/research}} * [https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/ The Microsoft Research Blog] * [http://news.softpedia.com/cat/Microsoft/Developing-Projects/ Microsoft Developing Project] (news archive from Softpedia) * [https://www.msra.cn/ Microsoft Research Asia] local Chinese website pkxsskc89sggkkb05r84ofv0vokl4u8 0 686988 3064642 2022-08-27T10:33:47Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1102402249|ChronoZoom]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki {{Бағдарлама карточкасы|name=ChronoZoom|caption=ChronoZoom - бұл 13,8 миллиард жыл бұрын үлкен жарылудан бастап болашақта миллиардтаған жылдарға дейін уақытты барлық масштабта көрсетуге бағытталған ақысыз, ашық бастапқы жоба.|developer=[[Калифорния_университеті,_Беркли]], [[Мәскеу мемлекеттік университеті]], [[Microsoft Research]]|released={{Start date and age|2010|04|29}}<!-- {{Start date and age|YYYY|MM|DD|df=yes/no}} -->|latest release version=|latest release date=<!-- {{Start date and age|YYYY|MM|DD|df=yes/no}} -->|latest preview version=|latest preview date=|programming language=[[JavaScript]], [[HTML]], [[C Sharp|C#]]|operating system=|platform=|size=|language=|genre=[[Сайт]]|license=[[Apache License 2.0]]|website=http://www.chronozoom.com}} '''ChronoZoom''' - бұл [[Жойқын жарылыс|Үлкен жарылыстан]] бүгінгі күнге дейінгі [[Уақыт|уақытты]] барынша кең ауқымда бейнелейтін тегін ашық бастапқы жоба.<ref>[http://activehistory.ca/2011/11/blowing-your-mind-with-chronozoom-or-how-we-can-wrap-our-minds-around-big-history/ Blowing Your Mind with Chronozoom (or how we can wrap our minds around ‘Big History’)]</ref> Уолтер Альварес пен Роланд Саеков ойлап тапқан және [[Калифорния университеті, Беркли|Берклидегі Калифорния университетінің]] Жер және планеталық ғылым бөлімі Microsoft Research және [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетімен]] бірлесіп әзірлеген Альварес 2010 жылы Беркли университетінің факультеттік зерттеу дәрісінде бірінші ChronoZoom прототипін ашты.<ref>{{Cite web|url=http://urel.berkeley.edu/faculty/history.html|title=History of Faculty Research Lectures at UC Berkeley|accessdate=2011-12-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120317030842/http://www.urel.berkeley.edu/faculty/history.html|archivedate=2012-03-17}}</ref> Бұл демонстрация бұдан былай жұртшылыққа желіде қолжетімді болмаса да,<ref>[http://eps.berkeley.edu/~saekow/chronozoom/launch/index.html ChronoZoom 1.0 (Silverlight version) is no longer available]</ref> HTML5 -те қайта жазылған екінші нұсқасы қазір қолжетімді және бастапқы көзі ашық.<ref>[http://newscenter.berkeley.edu/2012/03/14/chronozoom-a-deep-dive-into-the-history-of-everything/ UC Berkeley ChronoZoom 2.0 Beta Press Release]</ref> ChronoZoom Үлкен тарихты зерттеуден шабыттанды және ол [[Google Earth]] [[География|географиямен]] айналысатындай уақыт пен тарихтың құжаттамасы мен визуализациясына жақындайды.<ref>[http://probaway.wordpress.com/2010/04/29/chronozoom-is-the-coolest-thing-since-googleearth/ ChronoZoom is the coolest thing since GoogleEarth.]</ref> ChronoZoom пайдаланушыларға ғарыштық, геологиялық, биологиялық және әлеуметтік кезеңдердегі нақты уақыт ауқымын көруге мүмкіндік береді.<ref>[http://arizonageology.blogspot.com/2010/07/touring-geologic-history-through.html State Geologist of Arizona Discusses ChronoZoom]</ref> == Мақсат == [[Сурет:ChronoZoom_timeline_project_demo_(2012).webm|нобай|Screen recording demo video (2012)]] ChronoZoom бағдарламасының негізгі мақсаты - тарихты әртүрлі зерттеулер арасындағы уақыт қатынастарын анық және айқын ету. Бұл процесте ол сәйкес электрондық ресурстарды зерттеуге негіз береді. Осылайша, ол арнайы уақыт кестелері мен электронды ресурстардың барлық түрлерін біріктіретін «шебер хронология» қызметін атқарады және гуманитарлық және ғылым арасындағы алшақтықты жоюға және өткеннің барлық білімін біріктіруге және біріктіруге ұмтылады.<ref>[http://research.microsoft.com/en-us/projects/chronozoom/ Microsoft Research Project Page]</ref> ChronoZoom зерттеушілерге салыстыру үшін әртүрлі уақыт қатарларының деректерін бір-бірінің қасында сызуға мүмкіндік беру арқылы білім беру құралы және зерттеу құралы ретінде жоспарланған. == Нұсқалар == Тұжырымдаманың 1.0 дәлелі 2010 жылдың 29 сәуірінде Альварес өткізген факультеттің 97-ші жыл сайынғы ғылыми лекциялар сериясында шығарылды.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CDWKAAxL10Q UC Berkeley 97th Annual Faculty Research Lecture Series Video]</ref> 2.0 бета нұсқасы 2012 жылдың 14 наурызында толығымен HTML5 форматында қайта жазылған және Outercurve Foundation арқылы ашық бастапқы<ref>[http://newscenter.berkeley.edu/2012/03/14/chronozoom-a-deep-dive-into-the-history-of-everything/ UC Berkeley ChronoZoom 2.0 Beta Press Release]</ref> ретінде қол жетімді болды.<ref>{{Cite web|url=http://www.outercurve.org/Galleries/ResearchAccelerators/ChronoZoom|title=ChronoZoom Outercurve Foundation page|accessdate=2011-12-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140215090502/http://www.outercurve.org/Galleries/ResearchAccelerators/ChronoZoom|archivedate=2014-02-15}}</ref> Жұмыс Microsoft Research (Редмонд) қолдауымен 2014 жылға дейін жалғасты. Жұмыс Axiell (Швеция), Фонтис университеті ( [[Эйндховен]] ) және [[Амстердам университеті|Амстердам университетінің]] қолдауымен 2015 жылдан бастап жалғасуда.<ref>[http://www.axiell.com/press#/pressreleases/axiell-alm-to-bring-chronozoom-history-visualization-project-to-next-level-1144409 Axiell to bring ChronoZoom history visualization project to next level]</ref> Жоба коды GitHub сайтында еркін қол жетімді.<ref>[https://github.com/alterm4nn/ChronoZoom ChronoZoom on Github]</ref> == Марапаттары == * 2013 SXSW интерактивті марапаттарының жеңімпазы (білім беру ресурсы) * 2012 Сандық білім берудегі жетістіктер сыйлығының иегері (университет жобасы) == Дереккөздер == <references group="" responsive="0"></references> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.chronozoom.com/ ChronoZoom HTML5] * [http://eps.berkeley.edu/~saekow/chronozoom/projectinformation/index.html ChronoZoom жобасы туралы ақпарат] * [https://web.archive.org/web/20140215090502/http://www.outercurve.org/Galleries/ResearchAccelerators/ChronoZoom Outercurve қорындағы ChronoZoom] * [http://research.microsoft.com/en-us/um/redmond/events/fs2010/presentations/Alvarez_Vizualizing_a_Universe_of_Data_RFS_71310.pdf Microsoft Research Summit 2010: Деректер әлемін визуализациялау] * [https://dl.acm.org/doi/pdf/10.1145/2512209.2512217] ChronoZoom: білім, барлау және ақпараттық технологияларды зерттеу үшін уақыт бойынша саяхат fpmb102b2h0bata3nu33hlhyib1luxc 0 686989 3064644 2022-08-27T10:40:12Z Arruah 35 «[[:en:Special:Redirect/revision/1105793667|Apache License]]» бетінен аударылып түзілді wikitext text/x-wiki   '''Apache лицензиясы''' - Apache Software Foundation (ASF) жазған рұқсат беретін тегін бағдарламалық құрал лицензиясы.<ref name="nmr-permissive">{{Cite web|url=http://www.newmediarights.org/open_source/new_media_rights_open_source_licensing_guide|title=Open Source Licensing Guide|author=New Media Rights|publisher=[[California Western School of Law]]|date=2008-09-12|accessdate=2015-11-28|quote=''The ‘BSD-like’ licenses such as the BSD, MIT, and Apache licenses are extremely permissive, requiring little more than attributing the original portions of the licensed code to the original developers in your own code and/or documentation.''}}</ref> Ол пайдаланушыларға бағдарламалық жасақтаманы кез келген мақсатта пайдалануға, оны таратуға, өзгертуге және лицензия шарттары бойынша бағдарламалық жасақтаманың өзгертілген нұсқаларын [[Роялти|роялтиге]] алаңдамай таратуға мүмкіндік береді. ASF және оның жобалары Apache лицензиясы бойынша бағдарламалық өнімдерді шығарады. Лицензияны көптеген ASF емес жобалар да пайдаланады. == Тарих == 1995 жылдан бастап Apache тобы (кейінірек Apache Software Foundation) Apache HTTP серверінің кезекті нұсқаларын шығарды. Оның бастапқы лицензиясы бастапқы 4-тармақты BSD лицензиясымен бірдей болды, тек ұйымдардың аттары ғана өзгертілді және туынды туындыларға Apache атауын беруге тыйым салатын қосымша тармақ бар. 1999 жылдың шілдесінде Berkeley Software Distribution Free Software Foundation ұсынған дәлелді қабылдады және жаңа 3 тармақты BSD лицензиясын қалыптастыру үшін өздерінің ''жарнамалық тармағын'' (3-тармақ) алып тастады. 2000 жылы Apache де солай істеді және Apache License 1.1 жасады, онда туынды өнімдер бұдан былай олардың жарнамалық материалдарында атрибуцияны қамтуы қажет емес, тек құжаттамаларында. 1.1 нұсқасы бойынша лицензияланған жеке пакеттер атрибуцияға немесе таңбаны сәйкестендіруге қойылатын әртүрлі талаптарға байланысты әртүрлі тұжырымдарды қолданған болуы мүмкін, бірақ міндетті шарттар бірдей болды. 2004 жылдың қаңтарында ASF BSD үлгісінен бас тартуға шешім қабылдады және Apache 2.0 лицензиясын шығарды. Лицензияның көрсетілген мақсаттары ASF емес жобаларды пайдалануды жеңілдету, GPL негізіндегі бағдарламалық құралмен үйлесімділікті жақсарту, лицензияны әрбір файлда тізімде емес, сілтеме арқылы қосуға мүмкіндік беру, жарналар бойынша лицензияны нақтылау және талап етуді қамтиды. салымшының жеке патенттерін міндетті түрде бұзатын жарналарға патенттік лицензия.<ref name="Apache licenses">{{Cite web|url=https://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0|title=Apache License, Version 2.0|accessdate=15 July 2019|publisher=Apache Software Foundation}}</ref> Бұл лицензия [[Авторлық және (немесе) сабақтас құқықтар иесі|авторлық құқық]] туралы ескерту мен жауапкершіліктен бас тартуды сақтауды талап етеді. == Лицензиялау шарттары == Apache лицензиясы рұқсат етілген ; copyleft лицензияларынан айырмашылығы, ол бағдарламалық жасақтаманың туынды жұмысын немесе түпнұсқаға өзгертулерді бірдей лицензия арқылы таратуды талап етпейді. Ол әлі де барлық өзгертілмеген бөліктерге бірдей лицензияны қолдануды талап етеді. Әрбір лицензияланған файлда түпнұсқа авторлық құқық, патент, сауда белгісі және атрибуция туралы ескертулер сақталуы керек (туынды туындылардың кез келген бөлігіне қатысы жоқ ескертулерді қоспағанда). Әрбір өзгертілген лицензияланған файлға сол файлға өзгерістер енгізілгені туралы хабарландыру қосылуы керек. Егер хабарландыру мәтіндік файлы түпнұсқа жұмысты тарату бөлігі ретінде <code>NOTICE</code> <code>NOTICE</code> файлында, бастапқы пішінде немесе құжаттамада немесе ішінде осы ескертулердің оқылатын көшірмесін қамтуы керек. туынды жұмыстармен жасалған дисплей (мұндай үшінші тарап ескертулері әдетте пайда болатын жерде). <code>NOTICE</code> файлының мазмұны лицензияны өзгертпейді, өйткені олар тек ақпараттық мақсаттарға арналған және бұл хабарламаларды лицензияны өзгерту деп түсіну мүмкін болмаса, <code>NOTICE</code> мәтініне қосымша атрибуция туралы ескертулерді қосуға рұқсат етіледі. Өзгертулерде сәйкес авторлық құқық ескертулері болуы мүмкін және өзгертулер үшін әртүрлі лицензия шарттарын қамтамасыз етуі мүмкін. Егер басқаша анық көрсетілмесе, лицензиат лицензиарға берген кез келген жарналар ешқандай шарттар мен талаптарсыз лицензия шарттарына сәйкес болады, бірақ бұл лицензиармен осы жарналарға қатысты жеке келісімдерге кедергі жасамайды. === Apache лицензиясы 2.0 === Apache License 2.0 пайдаланушыға бағдарламалық құралды пайдалану арқылы кез келген патенттерді бұзу туралы алаңдамауын қамтамасыз етеді. Пайдаланушыға бағдарламалық жасақтаманы қамтитын кез келген патентке лицензия беріледі. Егер пайдаланушы осы бағдарламалық жасақтамаға қатысты патентті бұзу фактісі бойынша кез келген адамды сотқа берсе, бұл лицензияның күшін жою туралы ереже арқылы тоқтатылады. Бұл шарт патенттік дауларды болдырмау үшін қосылады. == Үйлесімділік == Apache Software Foundation және Free Software Foundation Apache License 2.0 — GNU General Public License (GPL) 3 нұсқасымен үйлесімді тегін бағдарламалық құрал лицензиясы дегенді білдіреді, бұл GPLv3 және Apache License 2.0 астында кодты біріктіруге болады, нәтижесінде алынған бағдарламалық құрал GPLv3 бойынша лицензияланған болса.<ref>{{Cite web|url=http://www.apache.org/licenses/GPL-compatibility.html|title=Apache License v2.0 and GPL Compatibility|author=Apache Software Foundation|accessdate=30 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080115045635/http://www.apache.org/licenses/GPL-compatibility.html|archivedate=15 January 2008}}</ref> Тегін бағдарламалық қамтамасыз ету қоры Apache лицензиясының барлық нұсқаларын алдыңғы GPL 1 және 2 нұсқаларымен үйлеспейді деп санайды. Сонымен қатар, ол Apache лицензиясының 2.0-ге дейінгі нұсқаларын GPLv3-пен үйлеспейтін деп санайды. 2.0 нұсқасының патенттік лицензия талаптарына байланысты, Free Software Foundation оны басқа көшірме емес лицензияларға қарағанда ұсынады.<ref>{{Cite web|url=https://gnu.org/licenses/license-recommendations.html|title=How to choose a license for your own work|date=15 December 2018|work=gnu.org|publisher=[[Free Software Foundation]]|accessdate=25 August 2019}}</ref> LLVM ерекшелігі бар Apache лицензиясы пайдаланылса, ол GPLv2-мен үйлесімді.<ref>{{Cite web|title=LLVM Exception {{!}} Software Package Data Exchange (SPDX)|url=https://spdx.org/licenses/LLVM-exception.html|accessdate=2022-06-22|work=spdx.org}}</ref> == Қабылдау және асырап алу == 2012 жылдың қазан айында SourceForge.net сайтында орналасқан 8 708 жоба Apache лицензиясының шарттары бойынша қолжетімді болды.<ref>{{Cite web|url=http://sourceforge.net/search/?&fq%5B%5D=trove%3A401|title=Projects at SourceForge under Apache License|accessdate=28 October 2012}}</ref> 2008 жылдың мамыр айындағы блог жазбасында [[Google]] сол кезде Google кодында орналастырылған 100 000-ға жуық жобаның 25%-дан астамы Apache лицензиясын, <ref>{{Cite web|url=http://google-opensource.blogspot.com/2008/05/standing-against-license-proliferation.html|title=Standing Against License Proliferation|author=Stein|first=Greg|date=28 May 2008|work=Google Open Source Blog}}</ref> соның ішінде [[Android|Android операциялық жүйесін пайдаланғанын]] атап өтті.<ref>{{Cite web|url=https://source.android.com/setup/start/licenses|title=Licenses|work=Android Open Source Project|accessdate=2019-08-25}}</ref> As of 2015[update], according to Black Duck Software<ref name="blackduck2015">{{Cite web|url=http://www.blackducksoftware.com/resources/data/top-20-licenses|title=Top 20 licenses|date=19 November 2015|publisher=Black Duck Software|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160719043600/https://www.blackducksoftware.com/top-open-source-licenses|archivedate=19 July 2016|accessdate=19 November 2015}}</ref> and [[GitHub]],<ref name="github">{{Cite web|url=https://github.com/blog/1964-license-usage-on-github-com|title=Open source license usage on GitHub.com|author=Balter|first=Ben|date=9 March 2015|work=[[GitHub]]}}</ref> the Apache license is the third most popular license in the [[FOSS]] domain after [[MIT лицензиясы|MIT License]] and [[GPLv2]]. OpenBSD жобасы патент ережелеріне байланысты Apache License 2.0 нұсқасын қолайлы тегін лицензия деп санамайды. OpenBSD саясаты лицензия біреудің басқаша бар заңды құқығынан бас тартуға мәжбүрлегенде, бұл лицензия енді тегін болмайды деп есептейді. Сонымен қатар, жоба келісім- [[Шарт|шарт құқығын]] авторлық құқықпен қамтуға қарсылық білдіріп, «. . . Авторлық құқық халықаралық келісімдермен біршама стандартталған, келісім-шарт құқығы юрисдикциялар арасында айтарлықтай ерекшеленеді. Сондықтан лицензияның әртүрлі юрисдикциялардағы мағынасы әртүрлі болуы мүмкін және болжау қиын.» <ref>{{Cite web|url=http://www.openbsd.org/policy.html|title=OpenBSD copyright policy|date=28 May 2019|work=openbsd.org|publisher=OpenBSD Project}}</ref> == Сондай-ақ қараңыз == * Еркін және ашық бастапқы бағдарламалық қамтамасыз ету лицензияларын салыстыру * Apache лицензиясын пайдаланатын бағдарламалық құрал (санат) == Дереккөздер == {{Дереккөздер|30em}} == Сыртқы сілтемелер == * {{Ресми сайт|https://www.apache.org/licenses|Apache Licenses}} * [https://tldrlegal.com/license/apache-license-2.0-%28apache-2.0%29 Quick Summary of the Apache License 2.0] [[Санат:Pages with unreviewed translations]] crzlqhbmido21z05c3uz1swlbdg4k15 2 686990 3064645 2022-08-27T11:47:50Z Ұлы Тұран 120792 Жаңа бетте: {{Бағандары бар навигациялық кесте |name = Менің үлесім |title = Навигация |state ={{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |listclass = plainlist |colwidth = 20% |above = |col1header = |col1 = * <big>[[Арнайы:Үлесі/Ұлы_Тұран|Үлесі]]</big><br> |col2header = |col2 = * <big>[[Арнайы:Сурет_тізімі/Ұлы_Тұран|Жүктеулер]]</big><br> |col3header = |col3 = * <... wikitext text/x-wiki {{Бағандары бар навигациялық кесте |name = Менің үлесім |title = Навигация |state ={{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |listclass = plainlist |colwidth = 20% |above = |col1header = |col1 = * <big>[[Арнайы:Үлесі/Ұлы_Тұран|Үлесі]]</big><br> |col2header = |col2 = * <big>[[Арнайы:Сурет_тізімі/Ұлы_Тұран|Жүктеулер]]</big><br> |col3header = |col3 = * <big>'''[[Қатысушы_талқылауы:Ұлы_Тұран|Талқылауы]]'''</big><br> |col4header = |col4headercolspan = 2 |col4 = * <big>[http://xtools.wmflabs.org/pages/kk.wikipedia.org/Ұлы%20Тұран Бастаған мақаласы]</big><br> |col5 = * <big>[http://xtools.wmflabs.org/pages/kk.wikipedia.org/Ұлы%20Тұран/all Басталған беттер]</big><br> |belowstyle = padding:0.5em 0 0.3em; line-height:1.3em; |below = }}<noinclude></noinclude> {{User:Box/Бағана басы|toptext=Қатысушы туралы}} {{User Wikipedian For |аты = Ұлы Тұран |жыл = 2022 |ай = 06 |күн = 01 }} {{User:Box/Qazaq}} {{User:Box/Google-ды пайдаланады}} {{User:Box/Windows 10 қолданушысы}} {{User:Box/Бағана ажырауы|toptext=Тілдері}} {{User kk}} {{User ru-3}} {{User en-2}} {{User:Box/Бағана ажырауы|toptext=Туған жері}} {{User:Box/Қатысушы Қазақстаннан}} {{User:Box/Қатысушы Алматыдан}} {{User:Box/Бағана ажырауы|toptext=Ұстанымдары}} {{User:Box/Уикипедия - игілік орта}} {{User:Box/Боқтық сөздерге қарсы}} {{User:Box/W әрпі}} {{Userbox|Gainsboro|lavender|[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]]?|<center>'''[[Қазақша Уикипедия]]ға бұл аздық етеді! Барлығымыз [[Уикипедия:Мақала|мақалаларға]] үлес қосайық!'''</center>}} {{User:Box/Бағана ажырауы|toptext=Қызығушылықтары}} {{User:Box/Қызығушылық:Велосипед}} {{User:Box/Парашютпен секіру}} {{User:Box/Қызығушылық:Сурет салу}} {{User:Box/Уақыт жетпейді}} {{User:Box/Бағана аяғы}} == Марапаттарым == {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" |rowspan="2" valign="middle" | [[File:Minor Barnstar Hires.png|left|100px|Шағын өңдемелері үшін]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''[[Уикипедия:Марапаттама/Шағын өңдемелері үшін|Шағын өңдемелері үшін]]''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" | '''[[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]]''' — Қазақша Уикипедиясы жобасындағы бірқатар мақалаларды дамыту бағытында жасаған өңдемелеріңіз үшін!--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:44, 2022 ж. тамыздың 24 (+06) |} angf9v1r8wnxpoo3oos2olhxk5pli0a 3 686991 3064646 2022-08-27T11:52:42Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Xyzabec}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 17:52, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) 0cusyye1em0o53rhqcvhmhy704o7xm2 3 686992 3064647 2022-08-27T11:52:46Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Алексей Андронов}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 17:52, 2022 ж. тамыздың 27 (+06) e4borc7im6a6o6nqtipjm048u198jxl