Маңғыстау облысы

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="kk">
  <siteinfo>
    <sitename>Уикипедия</sitename>
    <dbname>kkwiki</dbname>
    <base>https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Таспа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Арнайы</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Талқылау</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Қатысушы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Қатысушы талқылауы</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Уикипедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Уикипедия талқылауы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Сурет</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Сурет талқылауы</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">МедиаУики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">МедиаУики талқылауы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Үлгі</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Үлгі талқылауы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Анықтама</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Анықтама талқылауы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Санат</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Санат талқылауы</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал талқылауы</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Жоба</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Жоба талқылауы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Маңғыстау облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1668</id>
    <revision>
      <id>3062988</id>
      <parentid>3052071</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:30:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік құрылымы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70085" xml:space="preserve">{{Қазақстан облысы
 |облыстың атауы      = Маңғыстау облысы
 |елтаңба             = Маңғыстау логотибі.jpg
 |карта               = {{Қазақстан облысы (карта)|Маңғыстау облысы|330|center|bottom-right|кедергілер=иә|жылжыту=15|тақырыбы=}}
 |әкімшілік бірліктің картасы = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 52 |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 052 |lon_min = 00 |lon_sec = 
 |облыс орталығы      = [[Ақтау]]
 |құрылған уақыты     = [[20 наурыз]] [[1973 жыл]]
 |аудандар саны       = 5
 |ауылдық округтер саны   = 
 |кенттік әкімдіктер саны = 
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 
 |тұрғыны            = {{өсім}} 678 199&lt;ref name=&quot;stat1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT287264|title=2019 жылдың басынан 2019 жылдың 1 шілдесіне дейінгі 
Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитеті|accessdate=2019-01-03}}&lt;/ref&gt;
 |санақ жылы         = 2019
 |халық саны бойынша орны  = 11-ші
 |тығыздығы          = 4,09 
 |тығыздығы бойынша орны   = 11-ші
 |ұлттық құрамы      = [[қазақтар]] 90,99 %&lt;br&gt;[[орыстар]] 5,42 %&lt;br&gt;[[әзірбайжандар]] 0,90 %&lt;br&gt;басқалары 2,69 % (2019ж.)&lt;ref&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT260594 2018 ж. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]&lt;/ref&gt;
 |жер аумағы         = 165 642
 |жер аумағы бойынша орны  = 7-ші
 |су ауданы          = 
 |ЖІӨ                = 
 |ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ жылы           = 
 |жан басына шаққанда ЖІӨ   = 
 |экономикалық аудан        = [[Батыс Қазақстан]]
 |ресми тілі         = 
 |әкімі              = [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]]
 |ISO 3166-2 коды    = KZ-MAN
 |телефон коды       = +7 7292
 |пошта индекстері   = 13xxxx
 |марапаттары        =
 |сайты              = http://mangystau.gov.kz
 |ортаққордағы санаты = Mangystau Province
}}
'''Маңғыстау облысы''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның қиыр оңтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бірлік|әкімшілік бірлігі.

Маңғыстау облысы [[Атырау облысы]]мен және [[Түрікменстан|Түркіменстан Республикасы]] мен [[Өзбекстан|Өзбекстан Республикасы]] және [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдерімен шектеседі. Облыс [[1973 жыл]]ы [[20 наурыз]]да құрылды.  [[1988 жыл]]дың  [[2 маусым]]ында таратылып  [[1990 жыл]]дың  [[17 тамыз]]ында тарихи &quot;Маңғыстау&quot; деген атпен қайта облыс болып құрылды. [[Облыс орталығы]] - [[Ақтау|Ақтау қаласы]].

Қазақстанның теңізбен байланыстыратын жалғыз су бекеті [[Ақтау халықаралық теңіз сауда порты]] бар. Маңғыстау жерінің тумасы жазушы [[Әбіш Кекілбайұлы]] Маңғыстауды &quot;Ұйқыдағы аруға&quot; теңеген. Сонымен қатар ғарыштан түсірілген сурттерде [[Маңғыстау түбегі]]нің контуры жас келіншектің профиліне ұқсайды.
[[Сурет:Caspian Sea from orbit.jpg|300px|thumb|right| Каспий теңізінің ғарыштан түсірілген суреті]]
Маңғыстау аймағы ежелгі кезеңдерден бері мал ш-мен айналысады. Топырағы сортаң, өсімдігі бұталы, ащылы, қысы ұзақ емес, бірақ желді, қара суық ызғырықты, ылғалы аз, көктемі созылмалы, континентті шөл далаға жатады.

== Этимологиясы ==
[[Сурет:Sherqala.jpg|thumb|right|300px|Шерқала, Маңғыстау]]
'''Маңғыстау''' сөзінің шығу тегіне қатысты сан түрлі пікірлер бар. Соның бірі көшпелілердің құтты мекен, мың ауыл немесе мың қыстау дегені халық арасында кең таралған. [[1985 жыл]]ы жарық көрген Е.Қойшыбаевтың ''&quot;Қазақстанның жер-су атаулары атты сөздігі&quot;'' кітабында Маңғыстау атауының шығу тегі туралы төрт болжам келтірілген.  Біріншісі, өлке аты ''&quot;мың&quot;'' және ''&quot;қыстау&quot;'' тіркесінен шыққан. Екіншісі -  ноғайдың ''&quot;менк&quot;'' деген тайпасының атынан ауысқан. Үшіншісі көне түркі тіліндегі ''&quot;мен&quot;'' төрт жастағы қой сөзіне ''&quot;қышлақ&quot;'' жалғауы арқылы қалыптасса, төртіншісі Е.Қойшыбаевтың өз болжамы бойынша ''&quot;Маңғыштағ&quot;'' ''&quot;Құбыжықтар тауы&quot;'' дегенді білдіреді &lt;ref&gt;Серікбол Қондыбай, Маңғыстау географиясы. Маңғыстау мен Үстірттің киелі орындары. Толық шағрамалар жинағы, 3 том, Арыс баспасы, Алматы ұаласы, 2008 жыл, ISBN 9965-17-507-1 (3T)&lt;/ref&gt;.

Маңғыстаудың өлкетанушы ғалым [[Серікбол Әділбекұлы Қондыбай|Серікбол Қондыбай]] ''&quot;құбыжықтарға&quot;'' қатысты болжам дұрыс деген ой айтады. Шығыс түркі () және [[моңғол мифологиясы]]нда ''&quot;маңғыш&quot;'' (маңғыс, мангус) айдахар, кеоемет құбыжықтар дегенді білдіреді. [[Моңғолдар]]да ол тек зұлым, зиянды сипатқа ие болса, түркілерді екіұдай жақсы жаман қасиетке ие ретінде баяндалады. Қондыбайдың айтуы бойынша Маңғыстауда мекен еткен оғыз түркмен тайпалардың арасында ''&quot;салыр&quot;'' руы болған, бүгінгі түрікмен ұллытының құрамында ''&quot;салор&quot;'' ірі руы тайпасы бар. Сонымен қатар [[Қытай]]дағы Цинхай өлкесіндегі түркітілдес ''салыр'' мен осы ''салор'' арасында тарихи генетикалық байланыс бар деген тұжырым айтады. Маңғыстауға келген оғыздар Қаратауды &quot;Маңғыштағ&quot; деп атаған.  Айдахар туралы аңыздар түрікмен халқында да, қазақ халқында да (Айназар батыр туралы) бар.

Оғыз салылар &quot;Маңғыштағ&quot; атауын өздеріне дейінгі аңыздарға негіздеп жасаған, аударма (калька) топоним. Сондықтан &quot;Маңғыстауды&quot; маңғыш тау қорқынышты алып айдаұһардың мекендеген тауы немесе &quot;айдаһартау&quot; дегенді білдіреді деген тоқтам жасауға болады.

== Географиясы ==   
: ''Қосымша қараңыз''  ''[[Маңғыстау географиясы]]''
                                                                                    
Маңғыстау өңірі – [[Қазақстан]]ның оңтүстік -батыс бөлігінде орналасқан. Облыстың батысы мен солтүстігін қоршай орналасқан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Шығыс Еуропа]]ға шығуға толықтай мүмкіндік болса, оңтүстігінде [[Түрікменстан]], оңтүстік-шығысында [[Қарақалпақстан]], солтүстігі  мен солтүстік-шығысында [[Атырау]], [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе облыстарымен]] шектеседі.

'''Облыстың шеткі нүктелері:''' 
* Батыс - Каспий теңізіндегі Құлалы аралы ш.б.
* Шығыс Қазақстанның Ақтөбе облысы және Өзбекстан, Маңғыстаудың шектескен жерінде
* Оңтүстік - Түркіменстан шекарасындағы Қапыланқыр шыңдарының жар қабағы
* Солтүстік - Атырау облысымен шкарадағы Желтау болып табылады.

Маңғыстау облысының ең биік нүктесі - [[Шығыс Қаратау]] жотасындағы [[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]] тауы (556 м). Ең төменгі нүктесі Қарақия немесе Батыр ойысының түбі (), Бұл ойыс өзінің тереңдігі жөнінен дүниежүзінде бесінші орын алады.

==Өсімдік жамылғысы ==

Маңғыстау өлкесінің дүниесін зерттеу жұмыстары ерте кезден басталып, 150 жыл бұрын ботаник және әуесқой табиғат зерттеушілері: А. Шренк, И.Борщов, П. Семенов-Тянь-Шаньский, И. Северцов, Эйхвальдтардың еңбектері арқылы ғылымға белгілі бола бастады. Оның ішінде 1825-26 ж.ж. жарық көрген Эйхвальдтың – Каспий теңізінің Маңғыстаудан Шағадамға дейінгі жағалауындағы өсімдіктер дүниесі туралы еңбегі айрықша маңызды. Г.С. Карелин 1832 ж. Каспий теңізінің терістік шығысынан қамал салу үшін қолайлы орын іздей жүріп, Маңғыстаудың өсімдіктер дүниесі жөнінде құнды пікірлер қалдырды. И.Г. Борщовтың 1965 ж. жарық көрген «Арал-Каспий аймағының ботаникалық географиясына материалдар» атты еңбегінде Маңғыстау жарты аралының өсімдіктер дүниесі жөнінде көптеген ескертпелер жасалды. Маңғыстау жерін зерттеген атақты геологтар Барбот де Марин, Баярунас, Андрусов, Алексейчиктердің еңбектерінен де бұл аймақтың өсімдіктердүниесі туралы көптеген мағлұматтар алуға болады.
Маңғыстаудың құмды аймақтары мен Үстірт жонындағы түйелер де, сондай-ақ, Сам, Матай құмадарында: сексеуіл, жүзген, жыңғыл, қоянсүйек, ақшаотау, шағыр, құсқанбас, Орталық Үстірт жонының шығыс, терістік шығыс бөлігінде баялыш; тау бойы мен Түпқараған аймағында және Оңтүстік Маңғыстау жазығының ойпаң тұстарында қарағаш, қаттықара, қараған, түйесіңір өседі. Сонымен қатар, жердің бедері мен құрылымына, топырағының ащы, тұщылығына қарай теріскен, күйреуік, жантақ; құм жағаларында – сүттіген, Бозашы түбегінің теңіз жағалауында сораң мен садақ, Оңтүстік Маңғыстау жазығының үштен екі бөлігінде тітір шөбі өседі. Итсигекпен адыраспан,құрқашаш пен сүттіген көбіне елді мекенде немесе мал көп жайлаған тұяқкесті жерлерде кездеседі.
Маңғыстаудағы жайылымның негізін құрайтын басты мал азығы – жусан. Жусан аймақтың барлық жерінде өседі. Жусаннан кейінгі төрт түлік мал талғамай жейтін шөп – күйреуік. Қоныссыз жылдары күйреуік жақсы шықса, малшы қауым жусанды көп іздемей,қанағат тұтады. Ал бұйрығынды көктемей тұрғанда, не шала көктеу кезінде, содан кейін күз, қыс қарсаңында жақсы пайдаланылады. Сондай-ақ,изен, жапақ, тітір,жантақ барлық жерде біркелкі кездесе бермейді, бірақ төртеуінің де малға жұғымдылығы, қоректік сапасы өте жоғары.
Маңғыстауда тұрақты қоныс бола бермейді. Қысы қарлы, көктемі желсізжылы,жазы жаңбырлы болған жылдары шөптің қай түрі де: қызғалдық, сарғалдақ, раң, мортық, сіргеқара, беде, мысыққұйрық, аққайың, жауылша, қазтабан, шытыр, қоңырбас, сіңбірік, қоянжын; таулы жерлерде: киікоты, ерқұны, қына, түйежапырақ, қызылша; ащылы жерлерде: көкпек, домалатпа, түйеқарын, алабұта, кекіре, торғайот,балықкөз т.б. қаптап шығып,дала құлпырып кетеді. Бірақ, бұл сирек, 7-10 жылда бір кездесетін өзгермелі құбылыс.
Көктемгі төл шөптердің ішінде шаруашылық үшін ең пайдалысы – мортық. Мортық қонысты жылдары Маңғыстаудың көптеген жерлерінде шығады. Көктемде бас жарғанға дейін мал жақсы жейді. Кей жылдары мортықты мал азығы үшін де дайындайды. Азықтық және шығымдылық сапасы жағынан мортықпен деңгейлес шөптердің бірі – ебелек. Ол да мортық сияқты Маңғыстаудың көпшілік жерінде кездеседі. Мортықтан ерекшелігі – жаңбырлы жылдары көктемнен қоңыр күзге дейін мезгіл таңдамай шыға береді. Малдың барлық түрлі, оның ішінде жылқы малы ебелекті жақсы жейді. Дәнденіп, қатайған уақытта қозы үшін тиімсіз. Әдетте қазан айының соңғы он күндігінен бастап ебелек ұша бастайды.
Малға жағымдылығы жағынан бағалы шөптердің бірі – ажырық. Ол тау қойнауларында, ағыстардың түйіскен, су жиналатын жартылай тақыр тегістіктерінде тұтас өседі. Ғылымда ажырықты мал семірткіш азық деп бағалайды. Шаруашылықтар қалың шыққан жылдары ажырықты малазығы үшін де дайындайды.
Маңғыстау даласында ши басқа өсімдіктер сияқты кең көлемде кездесе бердейді. Бұл су сағалайтын, жоғарғы қабаттағы тұщы сулардан нәр алатын өсімдік. Шиді тау бөктерлерінде, ызалы, еспелі бұлақтар маңында , құмның қоңырлыққа айқасар сулы, тепсенді алқаптарында кездестіруге болады. Ши сақалдарын мал жақсы жейді. Ал шидің өзін тартып дайындап, тоқып үй тұрмысына және малға ықтасын ретінде пайдаланады.
Суармалы жерлерде мал азығы үшін жоңышқа, жүгері, судан шөбі жақсы өседі. Бірақ су көздерінің тапшылығына байланысты, өсімдіктің бұл түрлері кең көлемде тарамаған. Өзен, көл, жайылма судың жоқтығына байланысты Маңғыстауда тұрақты шабындық жоқ. Қоныс реттеріне қарай әр жылда әр жерден мал азығы дайындалады. 
Дәрілік өсімдіктер. Маңғыстаудың байтақ даласында кездесетін сан алуан өсімдіктер дүниесінде емдік шөптердің алатын орны ерекше. Маңғыстауда дәрілік өсімдіктердің қоры өте көп, олар болашақта мұқият зерттеуді қажет етеді. Осыған орай Маңғыстау даласының табиғат жайылымында өскен малдың етінің ерекше дәмді болуы да тегін емес.
Адыраспан. Маңғыстаудың барлық аймақтарында кездеседі. Оның биіктігі 30-60 см. Мамыр, шілде айларында гүлдейді. Жемісі қоңыр түсті, ірі ұрығы бар шар тәріздес қауашақ. Негізінен ескі жұрт маңдарында өседі. Емдік мақсатқа алдараспанның шөбін яғни бұтақтарын, жапырақтары мен гүледрін пайдаланады. Алдараспан – ежелден белгілі дәрілік өсімдік.Әбу Әли Ибн Сина оны сегізкөздік жүйкесінің қабынуы кезінде болатын шаншуларды басатын дәрі ретінде пайдаланған. Халық медицинасында адыраспанды ревматизм, қышыма, тері ауруларын булауға пайдаланады. Ал шөбінен жасалған қайнатындыны суық тигенде,безгек, жүйке жүйесінің әлсіреуіне пайдаланады. Шөбін жағып үйді, қойманы зарасыздандырады. Ұрығын зығыр тұқымымен қосып демікпені емдейді. Қара не қызылбұрышқа қосып, теңге қотырға жағады.
Ақ тұт. Түпқараған түбегі тауларында өседі. Тұт тұқымдас бұта, ақшыл-жасыл жемісі бар. Биіктігі 5-15 м-дей. Мамыр-маусым айларында гүлдейді. Қазіргі кезеңдерде тұт ағаштары күтімсіздіктен азып, жабайыланып, тұқымы азайып барады. Ақ тұттың жемістерінің, бұтақтарының қабығы мен тамырларының шипалық қасиеті бар. Жемісі қанды көбейтеді. Зат алмасуды реттейді, терлетеді,зәр айдайды, қақырық түсіреді. Діңінің қабығын жараға жапсырады, ал жапырақтары дене қызуын төмендетеді. Ақ тұт тамыры, қабығының суға қосылып жасалған тұнбасымен гипертонияны, бронхитті және демікпені емдейді.
Бәйшешек. Биіктігі 15-30 см. Иісті сары гүлдер шатырға ұқсас. Жемісі жұмыртқа тәріздес қауашақ мамыр-маусым айларында гүлдейді. Бәйшешек тамыры бронхит аурулары кезінде қақырық түсіретін дәрі ретінде қолданылады. Витамин үшін жапырақтарын салат жасап жейді. Қақырық түсіреді, несеп жүргізеді, іш өткізеді. Гүлдерін бастың сақинасына, бастың айналуына, тамырын сүтке қайнатып туберкулезге, сабағы мен жапырақтарынан қайнатынды жасап, күн өткенле, аяқ-қол калтырағанда, буын сырқырағанда, ұйқы қашқанда ішуге болады.
Бозжиде. Ірі тікендері, тармақтары бар ағаш тәрізді, биіктігі 10 м-ге жуық. Жапырағы сопақша, ақшыл тікенді түктері бар. Гүлдері бал иісті ашық сары, шоғырланып өседі. Шілдеде гүл жарып, қыркүйек, қазан айларында жеміс береді. Дәрілік мақсатта гүлдері мен жапырақтары, жемісі пайдаланылады. Бозжиде жемісі іш өткенде де пайдаланылады. Гүлінен қайнатып жүрек-қан тамырлары ауруларын, гипертониялық ауруларды емдеуге пайдалы тұнба жасайды. Сондай-ақ бозжиде жемісін тыныс органдары қабынғанда қақырық түсіруге де қоладанылады. Ғылыми медицинада бозжидеден асқазан ауруларын емдейтін лохпектан жән пшатин препараттарын жасайды.
Жантақ. Бұршақ тұқымдас, тікенді, көп жылдық өсімдік. Маусым, тамыз айларында гүлдейді. Маңғыстаудың құм етегі көлдеу тепсендерінде, тау шатқалы аңғарларында, сулы жерлерінде кездеседі. Емдік мақсатында жантақтың жапырақтары мен тамырын пайдаланады. Жантақ шөбін қайнатып, сүзгіден өткізгеннен кейін сұйығын күніне 3 рет 2 стаканнан ішеді. Қуыққа тас байланғанда сұйық дәрет жүргізу үшін, өт тазарту, іш жүргізуге пайдаланылады. Сондай-ақ бүйрек, қуық қабынуларына да пайдаланады. Жантақ қайнатындысынан геморройға қарсы ванна жасайды.
Изен. Алабұта тұқымдас, тік өсетін, жапырағы ұсақ, гүлдері де ұсақ, жасыл, қызғылт түсті болып келеді. Маңғыстауда құмды, бұйратты, қоңырлық жерлерде өседі. Емдік мақсатында изеннің дәндерін пайдаланады. Дәнін қыркүйек, қазан айларында жинайды. Қытай халық медицинасында изенді несеп жүргізетін, жүрек қызметін реттейтін емдік препарат ретінде қолданады. Сонымен қатар изенді тері мен тырнақтың кейбір ауруларын емдеу үшін пайдаланады.
Киікоты. Көп жылдық өсімдік. Көп сабақты. Киікотын гүлдеген кезде жинап көлеңкеде кептіріп қағаз қалтада сақтайды. Киікотының қайнатындысымен асқазан мен ішек және кеңірдек ауруларын, ақ жатыр ауруын емдейді. Бірақ киікотын екіқабат әйелге пайдалануға болмайды. Ас қорыту жүйелерінің жиырылуы, созылу қасиеті перистальтикасы бұзылғанда пайдаланады. Киікоты тұнбасын жөтелге, етеккірді реттеуге де пайдаланады. Тұнба тәбет ашады. Қақырық түсіреді. Хош иісті ванна, компресс жасауға да болады. Киікотының ас қорыту және қолқа бездерінің жұмысын жақсартатын қасиеттері де бар. Киікотынан дайындалған тұнбамен ревматизм, құрысуды, жалпы қан тамырының соғысын көтереді. Киікотынан жасалған дәрі майды дененің салданған мүшесіне, іш желденгенде қарын сыртына жағып сылайды.

 ( [[Маңғыстау энциклопедиясы]]нан алынған)

===Жануарлар дүниесі ===

Маңғыстау өңірінің миллиондаған жылдармен өлшенетін тарихы, соған сәйкес, сан алуан табиғат жаратылыстары мен жануарлар дүниесінің болғаны белгілі. Қазіргі кезеңде Маңғыстаудың қай түпкірінен болса да тіршіліктің маусымдық ерекшеліктеріне байланысты:хайуанаттардың, бауырымен жорғалаушылардың, сүтқоректілердің, кемірушілердің, жыртқыш аңдар мен құстардың шөл далаға тән өкілдерін кездестіруге болады. Олардың ішінде: кірпі, дала тасбақалары, кесірткелер, жыланбас пен улы қарашұбар жылан, оқ жылан, су жылан, құм жылан, сарыүйек, ешкіемерден бастап, дала тышқандары: қосаяқ, сарышұнақ, күзен, қарсақ, түлкі, қасқыр т.б. жиі кездеседі. Ал, мәлін, борсық, қарақұлақ өте сирек, оларды шалғайдағы қалыңдықтар мен мемлекеттік корықтардан ғана кездестіруге болады. Сондай-ақ, көктем шыға келетін кішкентай көк және сары шымшықтар мен күзгі салқындықтың хабаршысы суықторғайдан бастап, дала құстарының үйреншікті түрлері: қарға, бозторғай, қараторғай, қарабауыр, шыл, жек, қарлығаш, көкек пен кептер, жыртқыш құстар: қаршыға мен әр түрлі қарақұстар, дала бүркіттері кездессе, теңіз жағалауы мен аралдарда: қасқалдақ, шағала, үйрек, торалақаз, қоқиқаз, аққу сияқты су құстары мекен етеді. Ақтау қаласы маңындағы Қаракөл заказнигінде жоғарыда аталған су құстарынынң бірсыпырасын кездестіруге болады. Сонымен қатар, Бозашы, Ембі заказнигі мен Үстірт-Қарамая, Кендірлі қорығының таулы, шыңды жерлерінде – арқар; Жазық, Жайылма коңырлықтарында қарақұйрықтар мекен етеді. Бозашы түбегінің терістігі мен терістік шығысы, қарағайлы Кент, Тасорпа бетінде, Үстірт жонындағы үлейлерде, Сам, Матай құмы төңірегінде киіктер жиі ұшырасады.
	Үй жануарларынан жергілікті халықтың өсіретін малдары: кәдімгі қазақтың түсайыр түйесі, Адай тұқымды жылқы, қаракөл қойы, жеке қожалықтарда сиыр, ешкі түліктері. Бұлардың ішінде  Адай жылқысы мен қазақтың түсайыр түйесі – ғасырлар бойы түбектің табиғи ерекшелігіне сай қалыптасқан, өміршеңдігі мен экономикалық тиімділігі жоғары тұқымдық қор болып есептеледі. ( [[Маңғыстау энциклопедиясы]]нан алынған)

=== Климаты ===
: ''Қосымша қараңыз''  ''[[Маңғыстау климаты]]''

Маңғыстау облысының климаттық жағдайы өңірдің Еуразия материгінің орталығында, әлемдік теңіз және мұхиттан алыс қашықтықта орналасуына байланысты қалыптасады.

Аймаққа тән сипаттама: жазы өте ыстық, осы ендік бойынша қысы суық; жылдық және тәуліктік температураның күрт ауытқуы; жауын-шашыны аз және жыл мезгілі бойынша тең таралмаған, ауасы қүрғақ; бүлтты аспаннан гөрі, ашық күндері мол. Осының бәрі аймақтың қиыр солтүстігінде және солтүстік-батысында дала, орталығында шөлейт және оңтүстігінде нағыз шөлді өңірлердің қалыптасуына әкеліп соқтырады

Жыл бойы ауа ағымының негізгі  үш түрі әсер етеді: 
* арктикалық,
* полюстік (немесе қоңыржай белдеулік)
* торпикалық.

Аймақ қоңыржай белдеудің оңтүстік белігінде жатқандықтан, қоңыржай ендік ауасының әсері басымырақ. Аймақтың ауа райына [[Атлант мұхиты|Атлант]] және [[Солтүстік Мұзды мұхит|Солтүстік Мұзды]] мұхиттар да әсер етеді. Таулы кедергінің жоқтығынан, ауа ағымдары солтүстіктен оңтүстікке және батыстан шығысқа қарай еркін етеді. Атлант мұхитының теңіздерінен келетін ауа үлкен қашықтықтардан өте отырып, көп ылғалын жоғалтады. Сейте тұра, батыстан атмосфералық жауын-шашынның ең негізгі белігін әкеліп, қысқы температураны жоғарылатады да, жаздғы температураны төмендетеді. Солтүстік Мұзды мүхит аймағында қалыптасатын континенттік арктикалық ауаға қыста да, жазда да төмен температура және аз ылғалдылық тән.

Осындай ауаның келуіне байланысты антициклондық ашық күндер орнайды. Мүндайда қыста аяз, жазда ыстық болады. Арктиканың континенттік ауа массасы аймаққа жылдың мезгіл аралық кезеңінде жиірек өтіп кетуіне байланысты,көктемде тым кеш (бесқонақ), күзде ертерек суық түсу мысалдары ұшырасады.

Каспий теңізінің климатқа әсері шектеулі. Оның әсері жағалауға жақын жерлерде ғана байқалады, атап айтсақ, ауаның ылғалдылығы шамалы артып, қыста температурасы жоғарылайды, ал жазда төмендейді, температураның жылдық және тәуліктік амплитудасы кемиді.Осы жайттардың әсерінен тым қүрғақ континенттік климат қалыптасады. 
. Атырау қаласында атмосфералық қысымының орташа жылдық мөлшері 1022 мб, қыста 1027 мб, жазда 1012 мб, яғни Қазақстаннан басқа аймақтарына қарағанда жоғары. Шығыстан және оңтүстік-шығыстан соғатын желдердің жиі қайталанып келетіні байқалады. Қыста Каспийдің суы, іргелес жатқан құмды шөлдермен салыстырғанда, аз ғана суиды.

Осыған байланысты суық ауа ағымының шөлден Каспийгө қарай ауысу тенденциясы қалыптасқан. Аймақта жел қуатының қоры мол, оны шаруашылықта пайдалануға болады. Күшті жел бұл аймаққа тән құбылыс. [[Каспий]] теңізінің жағалауы қатты желімен ерекшеленеді, оның жыл сайынғы орташа жылдамдығы 6-7 м/сек, бүл Қазақстан бойынша ең жоғары көрсеткіш. Мұнымен қоса, жазда жергілікті жел - бриз (күндіз теңізден қүрлыққа қарай, ал түнде,
керісінше, құрлықтан теңізге қарай соғады) байқалады.

Жылдың ең суық айы - қаңтар. Қиыр солтүстікте және солтүстік-шығыста қаңтардың орташа айлық температурасы минус 10-15,6° С ([[Ақтөбе]]). Маңғыстау облысының оңтүстігінде минус 5,5°С ([[Аққұдық]]). Жалпы алғанда, қысы қоңыр салқын, ал аймақтың солтүстігі, сол ендікте жатқан Украинамен және Солтүстік Кавказбен салыстырғанда, біраз суықтау. Солтүстігінде қыс 4,0 - 4,5 айға созылады, ал оңтүстігінде мерзімі қысқа да жұмсақтау. Қар жамылғысының қалыңдығы солтүстігінде 15-20 см, оңтүстігінде 10 см-ден кем, солтүстікке қар мызғымай 3 ай бойы жатса, оңтүстігінде 1,5-2 ай ғана жатады. Кей мезгілде, қысы біршама суық жылдары, аяздың көрсеткіші: [[Орал]] қаласында -43°С, Ақтөбеде -34°С,Маңғыстау облысының оңтүстігінде -26°С.

Алқаптың біраз бөлігінің жазы ыстық, құрғақ, күні ашық. Шілде айының (ең ыстық ай) орташа температурасы солтүстігінде (Орал) +22,0°С, оңтүстігінде (Аққұдық) +28,6°С. Кей жылдары ауаның температурасы +47°С-қа дейін (Аққұдық) көтеріледі. Аймаққа үзақ мерзімді аязсыз кезең тән, бұл көрсеткіш 160-215 тәулік аралығында өзгереді. Мол жылу қоры аймақта жылусүйгіш ауыл шаруашылық дақылдарын өсіру мүмкіндігін туғызады. Бірақ жауын-шашын мөлшері, тым аз, әсіресе Маңғыстау облысының оңтүстігінде оның орташа жылдық мөлшері солтүстігінде (Орал)360 мм, оңтүстігінде (Аққұдық) 150 мм. Өсімдік өсуге қажетті ылғал мөлшері жеткіліксіз, сондықтан мұнда, негізінен,суармалы егістік алқаптары орналасқан. Жазда температураның жоғары болуынан булану да артады. Мұны дақылдардың көпшілігінің вегетациялық даму көзеңіндегі ылғалдылық жиынтығының жетімсіздік көрсеткішінен (1105-2860) байқауға болады.&lt;ref&gt;Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: &quot;Мұнайшы&quot; Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1&lt;/ref&gt;

Тіркелген ең суық күн 1969 жылы 10 акпан -28 градус ыстык 43 градус (14.08.2006) ортага температура 12б2 орташа жылдык жауын шашын 167 мм &lt;ref&gt;[http://www.kazhydromet.kz/kk/inforeg/  Облыстық орталықтар бойынша климаттық ақпарат және климат туралы ақпарат ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502031505/http://kazhydromet.kz/kk/inforeg/ |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;

=== Жер бедері ===
: ''Қосымша қараңыз'' ''[[Маңғыстау жер бедері]]''

Облыс көлемінің бедері әр түрлі. Солтүстік жартысын [[Желтау (қырат)]] (221 м), Мың-суалмас (148 м) және құм алқабы ([[Қарақұм]], [[Сам]] және басқалар), көлемді сор ([[Өліқолтық]], [[Қайдақ]], Қаратүлей, [[Қаракешу]] және басқа) және Бозашы түбегі орналасқан Каспий жағалауы алып жатыр. Орталық бөлігін Маңғыстау (Ақтау, Қаратау 556 м) таулары, Маңғыстау үстірті жәнеТМД дағы ең терең ойпат (-132 м.) [[Қарақия ойпаты]] орналасқан [[Маңғыстау түбегі]] алып жатыр. Оңтүстік батысында Кендірлі-Қаясан үстірті орналасқан, оңтүстігінде - [[Қарынжарық]] ойпаты. Облыстың шығысын [[Үстірт]] шоқысы алып жатыр

== Әкімшілік құрылымы ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! #!! Атауы!! Орталығы  !! Халық саны  !! Құрылған жылы 
|-
| 1. || [[Ақтау]] || [[Ақтау]] || 185 100 || 1963
|-
| 2. || [[Жаңаөзен]] || [[Жаңаөзен]] || 142 000 || 1968
|-
| 3. || [[Бейнеу ауданы]] || Бейнеу  || 62 586 || 1973
|-
| 4. || [[Қарақия ауданы]] || Құрық || 34 066 || 1973
|-
| 5.  || [[Маңғыстау ауданы]] || Шетпе || 35 963 || 1928
|-
| 6. || [[Мұнайлы ауданы]]|| Мұнайлы || 128 750 || 2007
|-
| 7. ||  [[Түпқараған ауданы]] || Форт-Шевченко || 24 128 || 1992
|}

=== Тарихи кезең ===
Маңғыстау өңірі өткен ғасырларда әртүрлі құрамда болып, дәстүрлі көшпелі шаруашылық әкімшілік бөліктерге бөлінген. Нақты географиялық шекараның нышанға ие болуы он тоғызыншы ғасырдың орта шенінен басталады. [[1848 жыл]]ы [[Ресей империясы]]на қосылған өлке (Маңғыстау, Үстірт, Жем бойы, Доңызтау) Жоғарғы және Төменгі Адай дистанцияларына бөлінеді. Олар болыстардан (волость) тұрды. Болыстар ең төменгі әкімшілік-саяси құрылым ретінде [[1928 жыл]]ға дейін өмір сүрді. Территориялық, сандық тұрғыдан тұрақсыз болған болыстар саны 20-30  шамасында болатын.

[[1869 жыл]]ы &quot;Жаңа ережеге&quot; сәйкес Орал облысының құрамында Маңғыстау приставтығы құрылып, ол 20 мың қазақ шаңырағын біріктірді. Сол жылы [[Иса-Досан көтерілісі|Иса-Досан]] бастаған халық көтерілісіне байланысты бұл приставтық Кавказ әскери округіне қаратылды.  [[1881 жыл]]ы приставтық Маңғыстау уезіне айналып, [[1899 жыл]]ы [[Түркістан генерал-губернаторлығы]]на қарасты Закаспий облысының (орталығы - [[Ашхабад|Ашхабад қаласы]]) құрамына кіргізілді. Сол кездері уездің жер ауданы 190 мың шаршы километр болды.

[[1920 жыл]]дың шілдесінде Кеңес билігі толық орнаған соң, үлкен Адай уезі құрылып, ол губерниялық құқықққа ие болды. [[Тобанияз Әлниязұлы]]ның басшылығымен бұл өлке [[Қазақ АКСР]]-інің құрамына еніп, өзінің ұлттық мемлекетіне түпкілікті қосылды. [[1928 жыл]]ы Адай уезі таратылып, Маңғыстау округі аз уақыттан соң Маңғыстау ауданы болып қайта құрылды. 1930-81 жылдары аралығында Маңғыстау-Үстірт жері оқтын-оқтын қайта пішінделіп, әр кезеңде Шевченко, Мұнайлы бөлікке бөлінді.

[[1973 жыл]]ы [[20 наурыз]]ында жеке әкімшілік облысқа айналып, өзінің территориялық құрылымын [[1990 жыл]]ы қалыптастырып болды.

=== Бүгінгі жағдайы ===
[[Сурет:Адми деление Мангыстауской области.png|thumb|right|300px|Маңғыстау обылысының администрациялық картасы]]
Маңғыстау облысының жер көлемі 16 564,2 мың га құрайды. Облыстың әкімшілік-аумақтық құрылымы 5 ауданнан, 5 облыстық маңызы бар қаладан, 6 кенттен,55 ауылдық елді мекеннен және  43 ауылдық округтен тұрады &lt;ref&gt;[http://www.auzr.kz/ru/lands/835-2012-02-28-04-58-17 -{Площадь земель, количество административных районов и населенных пунктов по областям на}- 1 қараша 2011 ж.]&lt;/ref&gt;. Қала халқының саны 274,6 мың адамды құрайды (76%), ал ауыл тұрғындарының саны - 87,1 мың адам (24%). Облыс орталығы - Ақтау қаласы, бұрынғы атауы Шевченко қаласы. Қаланың алғашқы іргетасы [[1963 жыл]]ы Ленинград жобасымен Каспий теңізінің жағасында салына бастады. Халқы  2005 жылдың басында Ақтау қаласының халқы  159,2 мың адамды құрады. Бұл барлық облыс халқының 44%. Ақтаудан [[Астана]]ға дейінгі ара қашықтық - 2413 км. Ақтау қалалық әкімшілігіне мынадай поселкелер кіреді: Маңғыстау (тұрғындарының саны 19,4 мың адам) және Өмірзақ (1,4 мың адам).

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері алғашқы құрылған аудан Маңғыстау облысында Мұнайлы ауданы болып құрылды. Екінші аудан [[Алматы қаласы]]ндағы [[Алатау ауданы]]. Мұнайлы ауданы Ақтау қаласының маңына жақын шет елдерден отанына орала бастаған және қоныстана бастаған  саяжайларды дамыту мақсатында құрылды.

== Тарихы ==
: {{main|Маңғыстау тарихы}}
[[Сурет:Shakpak-Ata.jpg|thumb|right|300px|[[Шақпақ ата жер асты мешіті]]]]
Маңғыстау облысы Маңғыстау түбегінде орналасқан. Облыстың атауы географиялық орналасуына байланысты берілген. Маңыстау туралы ежелгі деректер 950-960 жылдар шамасында араб авторы Мұқаддасидің шығармасындағы [[хазарлар]]дың Джурджан жағындағы шкарасы Бенкишлах деген қала атауы болған. Маңғышлақ атауы аталған [[Махмұд Қашқари]]дың [[Диуани лұғат ат-түрк]] (Түрік тілі сөздігі) еңбегінде жазылған дерек 1070 жж-дар шамасында болған.

Маңғыстау туралы алғашқы жазба дерек 922 жылы [[Бағдат]]тан Еділ Бұлғармясына барған араб елшісі Ахмед ибн Фадлан қазіргі [[Хорезм облысы|Хорезм]] өңірінде болып, одан әрі [[Үстірт]] үстімен жалғастырып, жолшыбай 4 наурызда [[оғыздар]] еліне жетеді. Жолда өткізген уақыттың қысқалығына қарағанда бұл мекен [[Бейнеу]] мен [[Жылыой ауданы]]ның аралығында болғаны анық. Ибн Фадлан &quot;Ар Рисале&quot; атты еңбегінде оғыздар туралы біраз ақпарат келтірген.&lt;ref&gt;Серікбол Қондыбай. Маңғыстау географиясы, 14 бет&lt;/ref&gt;

Әйгілі [[жібек долы]]ның бір тармағы Маңғыстау жерінен өткен, негізгі керуен жолдары ретінде Хазариядан Хорезмге дейінгі жолдар пайдаланылған.

=== Археология ===
: {{main|Маңғыстау археологиясы}}

== [[Демография]]сы ==
Маңғыстау облысы халық ең сирек орналасқан облыстың бірі. Өлкедегі археологиялық ізденістер осындан 180-200 мың жыл бұрын ([[палеолит]]) [[кейінгі неолит]], [[қола дәуірі]]лерінде адам мекендегенін анықтап, Үстірт пен Маңғыстаудағы ежелгі қоныс іздерін тапты. Маңғыстау халқының саны туралы алғашқы мәлімет [[1745 жыл]]ы тіркелді. Маңғыстауда сол жылы болған капитан В.Копытовскийдің журналында Мұрат Нияз деген кісінің түбекте түрікменнің алты руынан 1400 үй мекендейтінін айтқаны туралы жазылған. Сол кездері түбекті мекендеген қазақ халқымен бірге қосып санағанда бұл ймақта 15-20 мың адам өмір сүрген.

=== Халық саны ===
[[1897 жыл]]ы алғашқы [[халық санағы]] ол кезде уезд болатын облыс аумағында 63 468 адам тұрғандығын анықтады.

Серікбол Қондыбай Маңғыстаудың демографиялық тарихын 2-3 кезеңге бөледі:   
* '''Бірінші кезең - [[1916 жыл]]ға дейінгі уақыт''' - Ресей Империясына бағындырылған өлке оқтын оқтын болып тұрған қазақ-хиуа қақтығыстары мен орыс үкіметінің жазалау экспедицияларына қарамастан халықтың баяу да болса табиғи өсімі байқалады.
* '''Екінші кезең - [[1916]] - [[1959 жыл]]дар аралығы''' - 1916 жылдан басталған көтерілістің арты үлкен [[азамат соғысы]]на ұласты. Осы жылдары болған соғыс және аштық кесірінен халық санынынң 42 пайызына дейін кеміген. Ал кейінгі байларды тәркілеу уақыты кезінде де халық саны қатты кеміді.
* '''Үшінші кезең - [[1959]] - [[1990 жыл]]дар алағы''' - Мұнай мен стратегиялық маңызы бар шикізат қорларының игерілуіне байланысты Маңғыстауды қоныстану тез қарқынмен жүрді,  небәрі 15-18 жылдың ішінде 10 есе өсті. Сырттан келу қарқынның жоғары болуымен қатар жергілікті халықтың да туу көрсеткіштері өте жоғары дәрежеде болды.
* '''Төртінші кезең - тоқсаныншы жылдар''' - [[Кеңес Одағы]]ның ыдырауы демографиялық өзгерістерге әкелді. Басқа ұлт өкілдерінің өз тарихи отандарына оралуы мен Иран, Өзбекстан Түрікменстаннан қазақтардың елге орала бастауымен ерекшеленді.

====Маңғыстау облысының соңғы он жылдағы демографиялық динамикасы==== 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Маңғыстау облысының орташа демографиялық көрсеткіштері !! [[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] * !! [[2010]] !! [[2011]] !! [[2014]] !! [[2015]] !! [[2016]] !! [[2017]] !! [[2018]] !! [[2019]]
|-
| Халық саны, ''мың адам'' || 323,728 || 333,728 || 344,140 || 355,711 || 368,092 || 382,481 || 398,967 || 416,544 || 492,948 || 513,721 || 534,950|| 587,419 || 606,892 || 626,793 || 642,824 || 660,317 || 678,199
|}

* - ''2009 жылғы халық санағының ресми қорытындысы''

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Жыл басына, мың адам  !! 2008 !! 2009 !! 2010 !! 2011 !! 2016 !! 2019
|-
| '''Маңғыстау облысы''' || 407,4 || 425,7 || 446,2|| 524,2 || 633,1 || 678,2
|-
| [[Ақтау қаласы]] || 149,4 || 154,5 || 158,5 || 177,7 || 185,3 || 187,7
|-
| [[Жаңаөзен қаласы]] || 87,1 || 90,2 || 93,7 || 118,7 || 142,0 || 151,1
|-
| [[Бейнеу ауданы]] || 42,7 || 45,1 || 47,7|| 51,7 || 62,5 || 69,6
|-
| [[Қарақия ауданы]] || 28,2|| 28,8 || 29,6 || 30,8 || 34,0 || 37,6
|-
| [[Маңғыстау ауданы]] || 29,0 || 30,3 || 30,6 || 32,0 || 35,9 || 39,1
|-
| [[Мұнайлы ауданы]]  || - || 59,6 || 68,3|| 91,8 || 128,7 || 161,2
|-
| [[Түпқараған ауданы]] || 16,7 || 17,2|| 17,8 ||21,6 || 24,1 || 31,7
|}

==== Облыстағы туу және өлім көрсеткіштері==== 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Дүниеге келгендер !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 !! 2008 !! 2009 !! 2010 !! 2011
|-
| мың адам|| 8,086 || 9,385 || 9,898 || 11,248 || 12,201 || 13,348 || 14,236|| 14,676 || 16,025
|-
| 1000 адамға шаққанда|| 23.50 || 26.38 || 26.89 || 29.41 || 30.58 || 32.04 || 32.00|| 28.57 || 29.96
|}

=== Қала және ауыл халқы===
2016 жылы облыста 633.1 мың адам тұрды, оның ішінде қала халқы – 303,7 мың немесе 49%, ауыл халқы – 329,4 мың адам (51%). 2011  жылдың басымен салыстырғанда халық саны 98,1 мың адамға немесе 34,2% өсті &lt;ref name=&quot;source7&quot;&gt;МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫНЫҢ CТАТИСТИКА ДЕПАРТАМЕНТІ, 2016 жыл, http://stat.gov.kz/faces/mangystau/regPublications/reg_OperData/reg_Public22/reg_Public22_Arch2016?_afrLoop=24145283132216529#%40%3F_afrLoop%3D24145283132216529%26_adf.ctrl-state%3Du9ys18526_4.&lt;/ref&gt;.

=== [[Миграция]] ===
Егемендік алған 15 жыл ауқымында көршілес республикалардан Отанына оралған қандастарымыздың есебінен аймақтағы адам саны, оның ішінде қазақтардың үлес салмағы соңғы жылдары едәуір өсті. Есеп-санақ басқармасының (2007) мәліметі бойынша облыс көлеміндегі адам саны 390,0 мыңға жетті. Түбектегі барлық халықтың 1/3-іне жуығы ауыл шаруашылығы саласында еңбек етеді. Олар негізінен осы жердің байырғы тұрғындары.

=== Ұлттық құрамы ===
: {{main|Маңғыстау облысының ұлттық құрамы}}

Бұл республика халқының 2,5%-ға жуығы. Халықтың басым бөлігін қазақтар құрайды (90,26%): қалғандары орыстар (6,10%), әзербайжандар (0,91%), украиндар (0,31%), өзбек (0,35%), татарлар (0,27%), корейлер (0,14%), шешендер (0,11%), басқа ұлттар (1,38%). Облыс тұрғындарының 49,9%-ы (303,7 мың адам) қалада, 50,1%-ы (329,4 мың адам) ауылда тұрады. Халқының орташа тығызд. 1 км²-ге 3,6 адамнан келеді. Халық негізінен темір жол бойы және облыстың батысындағы Ақтау, Қаратау таулары етегінде қоныстанған. Кейінгі жылдары мұнай кен орындарының игерілуіне байланысты халық осы кен орындарына шоғырлана бастады. Қалалары – Ақтау, Жаңаөзен, Форт-Шевченко.

=== Өмір сүру көрсеткіштері ===

'''Халықтың тұрмыс деңгейінің негізгі [[әлеуметтік-экономикалық индикатор]]ы'''
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Атауы !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] !! [[2010]]
|-
| Халықтың атаулы ақшалай табысын бағалау (орташа жан басына шаққанда, бір айда), теңге|| 38 317|| 43 914|| 62 194 || 55 851||67 580
|-
| Халықтың нақты ақшалай табысы индексі, өткен жылға пайызбен || 118,0	 || 104,5 || 103,0 || 102,5 || 114,6
|-
| Бір қызметкердің атаулы орташа айлық жалақысы, теңге || 72 086 || 82 055 || 98 743 || 112 907 || 133 148 
|-
| Тағайындалған бір айлық зейнетақының орташа мөлшері (жыл соңына) ||10 264 || 10 956|| 13 940 || 17 723 || 20 991
|-
| Күнкөрістің ең төменгі мөлшері (орташа жан басына шаққанда), теңге || 10 322 ||11 823	 || 15 050 ||15 883 || 17 261
|-
| Еңбекақы төлеудің ең төменгі мөлшері (орташа бір жылға), теңге|| 9 200	 ||10 515 || 12 025 ||14 952 || 15 999
|}

== [[Экономика]]сы ==
{{main|Маңғыстау экономикасы}}

Маңғыстау облысы Қазақстанның негізгі донор өңірі болып табылады. Облыстың экономикалық белсенділігі негізінен өңірдегі  пайдалы қазбалардың көп болуына, соның ішінде мұнай және газ кен орындарының игерілуіне байланысты. Соңғы 20 жылдың ішінде Каспий теңізінде орналасқан көптеген ірі мұнай және газ кен орындары игеріле бастады.

Маңғыстау облысы Каспий теңізінің бойында орналасқандықтан және басқа елдермен шекаралас болғандықтан жүк тасымалдау қарқыны да жыл сайын өсіп келе жатыр. Облыста &quot;Жер-Теңіз-Аспан&quot; ықпалдастық жобасы да қарқынды дамып келе жатыр.

Облыстың 2010 жыл қорытындысы бойынша экономикалқ даму көрсеткіштері: 
* Жалпы аймақтық өнім - 1 422,9 млрд теңге (5 орын)
* Өндіріс өнімдерінің жалпы көлемі- 1647, 4 млрд теңге (2 орын)
* Ауылшаруашылығының өнімі - 4.4 млрд теңге (14 орын)
* Негізгі капиталға жасалған инвестиция - 372 млрд теңге (3 орын)
* Бөлшекті сауда көлемі - 78 млрд теңге  (14 орын)

=== Облыстың әлеуметтік экономикалық көрсеткіштерінің динамикасы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] !! [[2010]]
|-
| '''[[Жалпы аймақтық өнім]]''', ''(млн. теңге)'' || 593 994,0 || 756 591,8 ||1 095 816,2 ||1 108 520,5 || 1 484 848,4
|-
| '''Жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім''', ''(мың теңге)''  ||1 552,9 || 1 896,2 ||2 631,0 ||2 248,8 || 2 890,4
|-
| '''Жалпы өңірлік өнімдегі аймақтардың үлесі''', (%)  || 5,8 || 5,9 || 6,8 || 6,5 || 6,8
|}

=== Рейтингтері ===

[[File:Port Aktau.jpg|250px|left|Port Aktau]]

Жер қойнауы [[мұнай]], [[газ]], фосфорит, [[көмір]], [[марганец]], әр түрлі [[тұздар]], [[ұлутас]] қорларымен бай. 2004 жылы облыс бойынша жалпы қо-сымша құн 282,1 млрд теңге құрады, ал негізгі қорлар (2004 жыл соңына қалдық құны бойынша) - 324,9 млрд теңге. 2004 жылы негізгі капиталға инвестициялар 101 млрд теңге, немесе 2003 жылғы деңгейдің 126,9% құрады.  2004 жылы құрылыстық мердігерлер келісімімен жасалған жұмыс көлемі бағалау бойын-ша 27,7 млрд теңгені құрады, ол 2003 жылға қарағанда 1,3 есеге артық. Облыс үшін айқындайтын салаға кен өндіру өнеркәсібі жатады. 2004 жылы бұған негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлемінің 63% жұмсалмаған.


==Туризмның дамуы==

==Мәдениеті==
{{main|Маңғыстау мәдениеті}}

=== Маңғыстау күй мектебі  ===

=== Маңғыстаудың салт дәтүрлері ===

=== Бекет Ата ===

=== Маңғыстаудың жерасты мешіттері ===
: {{main|Маңғыстау жерасты мешіттері}}

=== Маңғыстау туралы шығармалар ===

==Білім беру жүйесі==
: {{main|Маңғыстаудың білім беру жүйесі}}

Облыста 117 күндізгі жалпы білім беретін мектеп (олардағы қатысушылар саны 88,1 мың), 13 [[колледж]] (10,3 мың қатысушы) 4 жоғары оқу орны (17,8 мың студент) жұмыс жасайды. Ең үлкен оқу орны Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті. 2010 жылы Ақтау қаласында Жер-Аспан-Теңіз мега жобасының аясында салынған университеттің жаңа оқу корпусы ашылды. Жаңа кампусты ашуға Қазақстан Республикасының Президенті [[Нұрсұлтан Назарбаев]] қатысты.

==Денсаулық сақтау жүйесі==
: {{main|Маңғыстау медицинасы}}

Денсаулық сақтау ісі жөнінде Маңғыстау облысы әлі де артта қалып келеді. Дегенмен соңғы жылдары осы саладағы көптеген көрсеткіштер жақсарып келе жатыр.

Облыста барлық мамандық бойынша 1,2 мың дәрігер қызмет ететін және 3,1 мың орта медицина қызметкерлері бар 36 аурухана мекемелері бар.

== Өнеркәсіп ==
: {{main|Маңғыстау өнеркәсібі}}

=== Ірі компаниялар ===
* Каспий Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация
* Маңғыстаумұнайгаз
* Өзенмұнайгаз
* ПМК
* Ақтау порты
* Казмортрансфлот
* Қаражанбасмұнайгаз
* Қарақұдықмұнай
* Бозачи
* Каспий меруерті оперейтинг
* Н оперейтинг
* Құрманғазы Петролеум
* Хазар
* Ерсай
* МАЭК
* КазАзот
* Keppel Kazakhstan
* Теңіз сервис
===Мұнай өндірісі ===
: {{main|Маңғыстау облысының мұнай және газ өндірісі}}

Тарихи кезеңдер

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Кен орынның атауы !! Ашылған жылы  !! Операторы  !! Жалпы қоры 
|-
| 1. || Қаламқас ||  || Маңғыстаумұнайгаз || 
|-
| 2. || Жетібай ||  || Маңғыстаумұнайгаз || 
|-
| 3.  || Өзен ||  || ҚазМұнайГаз Барлау және Өндіру  || 
|-
| 4.  || Қаражанбас ||  || Қаражанбасмұнай || 
|-
| 5.  || Жемчужина  ||  || Каспий меруерті оперейтинг компани  || 
|-
| 6. || Қарақұдық ||  || Қарақұдықмұнай || 
|-
| 7.  || Арман ||  || Арман  || 
|-
| 8. || Блок Н ||  || Н Оперейтинг компани  || 
|-
| 9.  || Құрманғазы ||  || Құрманғазы Петролеум || 
|-
| 10.  || Дунга ||  || Маерск  || 
|}

==Ауыл шаруашылығы==
: {{main|Маңғыстаудың ауылшаруашылығы}}

Облыстың ауыл шаруашылығы (850 ша-руа (фермер) қожалығы, ауылшаруашылық өндірісінің басқа кәсіпорындары мен ұйым-дары, халықтың жеке қожалығы) 2004 жылы өндірілген жалпыреспубликалық ауылшаруашылық жалпы өнімі көлемінің 0,2% береді.

Облыста 6,9 млн.гектар ауыл шаруашы-лығы пайдаланатын жер бар, оның 0,4 мың га. егіндік жерлер. 2004 жылы 0,7 мың тонна көкөніс, 9,4 мың тонна ет (сойылған салмағы-мен), 5,3 мың тонна сүт, 0,7 мың тонна жүн (нақты салмағымен), 27,2 мың қаракөл терісі өндірілді.

2004 жылдың соңында ірі қара малдың саны - 7,2 мың бас (оның 4,1 мыңы - сиыр), қой мен ешкі - 430 мың, шошқа - 0,2 мың, жылқы - 30 мың және түйе - 34 мың бас құрады.

2004 жылы 15,5 млн тонна шикі мұнай, 2,8 млрд тк. метр табиғи газ шығарылған, 2,9 млрд кВт сағат электр энергиясы, 74 тонна тіс пастасы мен ұнтағы, 311 тонна өңделген сұйық сүт пен кілегей өндіріледі.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес облыс дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[қыркүйек]]  [[1995 жыл]] - [[қазан]] [[1997 жыл]]  || [[Вячеслав Леонидович Левитин]] || 
|-
| 2. || [[қазан]]  [[1997 жыл]] - [[1999 жыл]]  || [[Николай Иванович Баев]] || 
|-
| 3. || [[1999 жыл]] - [[2002 жыл]] || [[Ләззат Кетебайұлы Қиынов]] || 
|-
| 4. || [[2002 жыл]] - [[2006 жыл]] || [[Болат Әбілқасымұлы Палымбетов]] || 
|-
| 5. || [[24 қаңтар]] [[2006 жыл]] - [[22 желтоқсан]] [[2011 жыл]] || [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев]] || 
|-
| 6. || [[22 желтоқсан]] [[2011 жыл]] - [[16 қаңтар]] [[2013 жыл]] || [[Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов]] || 
|-
| 7. || [[16 қаңтар]] [[2013 жыл]] - [[14 наурыз]] [[2017 жыл]]|| [[Алик Серікұлы Айдарбаев]] ||
|-
| 8. || [[14 наурыз]] [[2017 жыл]] - [[13 маусым]] [[2019 жыл]]|| [[Ералы Лұқпанұлы Тоғжанов]] ||
|-
| 9. || [[13 маусым]] [[2019 жыл]] - || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] ||
|}

==Тағы қараңыз==
* [[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]]
* [[Қарақия ойысы]]
* [[Өзенмұнайгаз]]
* [[Кендірлі]]
* Ақтау сити
* Шерқала
* [[Бекет Мырзағұлұлы]]
* [[Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)]]
* [[Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)]]

==Сыртқы сілтеме==
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Маңғыстау_облысы Маңғыстау облысы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309225702/https://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D3%98%D0%BAi%D0%BC%D1%88i%D0%BBi%D0%BA-%D0%B0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9B%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/ |date=2017-03-09 }}  [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]]
* [http://mangystau.kz  Маңғыстау облысы әкімдігінің ресми веб сайты]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}}
{{Маңғыстау облысы}}

[[Санат:Маңғыстау облысы]]</text>
      <sha1>pbb0gzf17inypalj73a8wwhxismtj3o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062989</id>
      <parentid>3062988</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:32:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік құрылымы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70225" xml:space="preserve">{{Қазақстан облысы
 |облыстың атауы      = Маңғыстау облысы
 |елтаңба             = Маңғыстау логотибі.jpg
 |карта               = {{Қазақстан облысы (карта)|Маңғыстау облысы|330|center|bottom-right|кедергілер=иә|жылжыту=15|тақырыбы=}}
 |әкімшілік бірліктің картасы = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 52 |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 052 |lon_min = 00 |lon_sec = 
 |облыс орталығы      = [[Ақтау]]
 |құрылған уақыты     = [[20 наурыз]] [[1973 жыл]]
 |аудандар саны       = 5
 |ауылдық округтер саны   = 
 |кенттік әкімдіктер саны = 
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 
 |тұрғыны            = {{өсім}} 678 199&lt;ref name=&quot;stat1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT287264|title=2019 жылдың басынан 2019 жылдың 1 шілдесіне дейінгі 
Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитеті|accessdate=2019-01-03}}&lt;/ref&gt;
 |санақ жылы         = 2019
 |халық саны бойынша орны  = 11-ші
 |тығыздығы          = 4,09 
 |тығыздығы бойынша орны   = 11-ші
 |ұлттық құрамы      = [[қазақтар]] 90,99 %&lt;br&gt;[[орыстар]] 5,42 %&lt;br&gt;[[әзірбайжандар]] 0,90 %&lt;br&gt;басқалары 2,69 % (2019ж.)&lt;ref&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT260594 2018 ж. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]&lt;/ref&gt;
 |жер аумағы         = 165 642
 |жер аумағы бойынша орны  = 7-ші
 |су ауданы          = 
 |ЖІӨ                = 
 |ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ жылы           = 
 |жан басына шаққанда ЖІӨ   = 
 |экономикалық аудан        = [[Батыс Қазақстан]]
 |ресми тілі         = 
 |әкімі              = [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]]
 |ISO 3166-2 коды    = KZ-MAN
 |телефон коды       = +7 7292
 |пошта индекстері   = 13xxxx
 |марапаттары        =
 |сайты              = http://mangystau.gov.kz
 |ортаққордағы санаты = Mangystau Province
}}
'''Маңғыстау облысы''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның қиыр оңтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бірлік|әкімшілік бірлігі.

Маңғыстау облысы [[Атырау облысы]]мен және [[Түрікменстан|Түркіменстан Республикасы]] мен [[Өзбекстан|Өзбекстан Республикасы]] және [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдерімен шектеседі. Облыс [[1973 жыл]]ы [[20 наурыз]]да құрылды.  [[1988 жыл]]дың  [[2 маусым]]ында таратылып  [[1990 жыл]]дың  [[17 тамыз]]ында тарихи &quot;Маңғыстау&quot; деген атпен қайта облыс болып құрылды. [[Облыс орталығы]] - [[Ақтау|Ақтау қаласы]].

Қазақстанның теңізбен байланыстыратын жалғыз су бекеті [[Ақтау халықаралық теңіз сауда порты]] бар. Маңғыстау жерінің тумасы жазушы [[Әбіш Кекілбайұлы]] Маңғыстауды &quot;Ұйқыдағы аруға&quot; теңеген. Сонымен қатар ғарыштан түсірілген сурттерде [[Маңғыстау түбегі]]нің контуры жас келіншектің профиліне ұқсайды.
[[Сурет:Caspian Sea from orbit.jpg|300px|thumb|right| Каспий теңізінің ғарыштан түсірілген суреті]]
Маңғыстау аймағы ежелгі кезеңдерден бері мал ш-мен айналысады. Топырағы сортаң, өсімдігі бұталы, ащылы, қысы ұзақ емес, бірақ желді, қара суық ызғырықты, ылғалы аз, көктемі созылмалы, континентті шөл далаға жатады.

== Этимологиясы ==
[[Сурет:Sherqala.jpg|thumb|right|300px|Шерқала, Маңғыстау]]
'''Маңғыстау''' сөзінің шығу тегіне қатысты сан түрлі пікірлер бар. Соның бірі көшпелілердің құтты мекен, мың ауыл немесе мың қыстау дегені халық арасында кең таралған. [[1985 жыл]]ы жарық көрген Е.Қойшыбаевтың ''&quot;Қазақстанның жер-су атаулары атты сөздігі&quot;'' кітабында Маңғыстау атауының шығу тегі туралы төрт болжам келтірілген.  Біріншісі, өлке аты ''&quot;мың&quot;'' және ''&quot;қыстау&quot;'' тіркесінен шыққан. Екіншісі -  ноғайдың ''&quot;менк&quot;'' деген тайпасының атынан ауысқан. Үшіншісі көне түркі тіліндегі ''&quot;мен&quot;'' төрт жастағы қой сөзіне ''&quot;қышлақ&quot;'' жалғауы арқылы қалыптасса, төртіншісі Е.Қойшыбаевтың өз болжамы бойынша ''&quot;Маңғыштағ&quot;'' ''&quot;Құбыжықтар тауы&quot;'' дегенді білдіреді &lt;ref&gt;Серікбол Қондыбай, Маңғыстау географиясы. Маңғыстау мен Үстірттің киелі орындары. Толық шағрамалар жинағы, 3 том, Арыс баспасы, Алматы ұаласы, 2008 жыл, ISBN 9965-17-507-1 (3T)&lt;/ref&gt;.

Маңғыстаудың өлкетанушы ғалым [[Серікбол Әділбекұлы Қондыбай|Серікбол Қондыбай]] ''&quot;құбыжықтарға&quot;'' қатысты болжам дұрыс деген ой айтады. Шығыс түркі () және [[моңғол мифологиясы]]нда ''&quot;маңғыш&quot;'' (маңғыс, мангус) айдахар, кеоемет құбыжықтар дегенді білдіреді. [[Моңғолдар]]да ол тек зұлым, зиянды сипатқа ие болса, түркілерді екіұдай жақсы жаман қасиетке ие ретінде баяндалады. Қондыбайдың айтуы бойынша Маңғыстауда мекен еткен оғыз түркмен тайпалардың арасында ''&quot;салыр&quot;'' руы болған, бүгінгі түрікмен ұллытының құрамында ''&quot;салор&quot;'' ірі руы тайпасы бар. Сонымен қатар [[Қытай]]дағы Цинхай өлкесіндегі түркітілдес ''салыр'' мен осы ''салор'' арасында тарихи генетикалық байланыс бар деген тұжырым айтады. Маңғыстауға келген оғыздар Қаратауды &quot;Маңғыштағ&quot; деп атаған.  Айдахар туралы аңыздар түрікмен халқында да, қазақ халқында да (Айназар батыр туралы) бар.

Оғыз салылар &quot;Маңғыштағ&quot; атауын өздеріне дейінгі аңыздарға негіздеп жасаған, аударма (калька) топоним. Сондықтан &quot;Маңғыстауды&quot; маңғыш тау қорқынышты алып айдаұһардың мекендеген тауы немесе &quot;айдаһартау&quot; дегенді білдіреді деген тоқтам жасауға болады.

== Географиясы ==   
: ''Қосымша қараңыз''  ''[[Маңғыстау географиясы]]''
                                                                                    
Маңғыстау өңірі – [[Қазақстан]]ның оңтүстік -батыс бөлігінде орналасқан. Облыстың батысы мен солтүстігін қоршай орналасқан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Шығыс Еуропа]]ға шығуға толықтай мүмкіндік болса, оңтүстігінде [[Түрікменстан]], оңтүстік-шығысында [[Қарақалпақстан]], солтүстігі  мен солтүстік-шығысында [[Атырау]], [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе облыстарымен]] шектеседі.

'''Облыстың шеткі нүктелері:''' 
* Батыс - Каспий теңізіндегі Құлалы аралы ш.б.
* Шығыс Қазақстанның Ақтөбе облысы және Өзбекстан, Маңғыстаудың шектескен жерінде
* Оңтүстік - Түркіменстан шекарасындағы Қапыланқыр шыңдарының жар қабағы
* Солтүстік - Атырау облысымен шкарадағы Желтау болып табылады.

Маңғыстау облысының ең биік нүктесі - [[Шығыс Қаратау]] жотасындағы [[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]] тауы (556 м). Ең төменгі нүктесі Қарақия немесе Батыр ойысының түбі (), Бұл ойыс өзінің тереңдігі жөнінен дүниежүзінде бесінші орын алады.

==Өсімдік жамылғысы ==

Маңғыстау өлкесінің дүниесін зерттеу жұмыстары ерте кезден басталып, 150 жыл бұрын ботаник және әуесқой табиғат зерттеушілері: А. Шренк, И.Борщов, П. Семенов-Тянь-Шаньский, И. Северцов, Эйхвальдтардың еңбектері арқылы ғылымға белгілі бола бастады. Оның ішінде 1825-26 ж.ж. жарық көрген Эйхвальдтың – Каспий теңізінің Маңғыстаудан Шағадамға дейінгі жағалауындағы өсімдіктер дүниесі туралы еңбегі айрықша маңызды. Г.С. Карелин 1832 ж. Каспий теңізінің терістік шығысынан қамал салу үшін қолайлы орын іздей жүріп, Маңғыстаудың өсімдіктер дүниесі жөнінде құнды пікірлер қалдырды. И.Г. Борщовтың 1965 ж. жарық көрген «Арал-Каспий аймағының ботаникалық географиясына материалдар» атты еңбегінде Маңғыстау жарты аралының өсімдіктер дүниесі жөнінде көптеген ескертпелер жасалды. Маңғыстау жерін зерттеген атақты геологтар Барбот де Марин, Баярунас, Андрусов, Алексейчиктердің еңбектерінен де бұл аймақтың өсімдіктердүниесі туралы көптеген мағлұматтар алуға болады.
Маңғыстаудың құмды аймақтары мен Үстірт жонындағы түйелер де, сондай-ақ, Сам, Матай құмадарында: сексеуіл, жүзген, жыңғыл, қоянсүйек, ақшаотау, шағыр, құсқанбас, Орталық Үстірт жонының шығыс, терістік шығыс бөлігінде баялыш; тау бойы мен Түпқараған аймағында және Оңтүстік Маңғыстау жазығының ойпаң тұстарында қарағаш, қаттықара, қараған, түйесіңір өседі. Сонымен қатар, жердің бедері мен құрылымына, топырағының ащы, тұщылығына қарай теріскен, күйреуік, жантақ; құм жағаларында – сүттіген, Бозашы түбегінің теңіз жағалауында сораң мен садақ, Оңтүстік Маңғыстау жазығының үштен екі бөлігінде тітір шөбі өседі. Итсигекпен адыраспан,құрқашаш пен сүттіген көбіне елді мекенде немесе мал көп жайлаған тұяқкесті жерлерде кездеседі.
Маңғыстаудағы жайылымның негізін құрайтын басты мал азығы – жусан. Жусан аймақтың барлық жерінде өседі. Жусаннан кейінгі төрт түлік мал талғамай жейтін шөп – күйреуік. Қоныссыз жылдары күйреуік жақсы шықса, малшы қауым жусанды көп іздемей,қанағат тұтады. Ал бұйрығынды көктемей тұрғанда, не шала көктеу кезінде, содан кейін күз, қыс қарсаңында жақсы пайдаланылады. Сондай-ақ,изен, жапақ, тітір,жантақ барлық жерде біркелкі кездесе бермейді, бірақ төртеуінің де малға жұғымдылығы, қоректік сапасы өте жоғары.
Маңғыстауда тұрақты қоныс бола бермейді. Қысы қарлы, көктемі желсізжылы,жазы жаңбырлы болған жылдары шөптің қай түрі де: қызғалдық, сарғалдақ, раң, мортық, сіргеқара, беде, мысыққұйрық, аққайың, жауылша, қазтабан, шытыр, қоңырбас, сіңбірік, қоянжын; таулы жерлерде: киікоты, ерқұны, қына, түйежапырақ, қызылша; ащылы жерлерде: көкпек, домалатпа, түйеқарын, алабұта, кекіре, торғайот,балықкөз т.б. қаптап шығып,дала құлпырып кетеді. Бірақ, бұл сирек, 7-10 жылда бір кездесетін өзгермелі құбылыс.
Көктемгі төл шөптердің ішінде шаруашылық үшін ең пайдалысы – мортық. Мортық қонысты жылдары Маңғыстаудың көптеген жерлерінде шығады. Көктемде бас жарғанға дейін мал жақсы жейді. Кей жылдары мортықты мал азығы үшін де дайындайды. Азықтық және шығымдылық сапасы жағынан мортықпен деңгейлес шөптердің бірі – ебелек. Ол да мортық сияқты Маңғыстаудың көпшілік жерінде кездеседі. Мортықтан ерекшелігі – жаңбырлы жылдары көктемнен қоңыр күзге дейін мезгіл таңдамай шыға береді. Малдың барлық түрлі, оның ішінде жылқы малы ебелекті жақсы жейді. Дәнденіп, қатайған уақытта қозы үшін тиімсіз. Әдетте қазан айының соңғы он күндігінен бастап ебелек ұша бастайды.
Малға жағымдылығы жағынан бағалы шөптердің бірі – ажырық. Ол тау қойнауларында, ағыстардың түйіскен, су жиналатын жартылай тақыр тегістіктерінде тұтас өседі. Ғылымда ажырықты мал семірткіш азық деп бағалайды. Шаруашылықтар қалың шыққан жылдары ажырықты малазығы үшін де дайындайды.
Маңғыстау даласында ши басқа өсімдіктер сияқты кең көлемде кездесе бердейді. Бұл су сағалайтын, жоғарғы қабаттағы тұщы сулардан нәр алатын өсімдік. Шиді тау бөктерлерінде, ызалы, еспелі бұлақтар маңында , құмның қоңырлыққа айқасар сулы, тепсенді алқаптарында кездестіруге болады. Ши сақалдарын мал жақсы жейді. Ал шидің өзін тартып дайындап, тоқып үй тұрмысына және малға ықтасын ретінде пайдаланады.
Суармалы жерлерде мал азығы үшін жоңышқа, жүгері, судан шөбі жақсы өседі. Бірақ су көздерінің тапшылығына байланысты, өсімдіктің бұл түрлері кең көлемде тарамаған. Өзен, көл, жайылма судың жоқтығына байланысты Маңғыстауда тұрақты шабындық жоқ. Қоныс реттеріне қарай әр жылда әр жерден мал азығы дайындалады. 
Дәрілік өсімдіктер. Маңғыстаудың байтақ даласында кездесетін сан алуан өсімдіктер дүниесінде емдік шөптердің алатын орны ерекше. Маңғыстауда дәрілік өсімдіктердің қоры өте көп, олар болашақта мұқият зерттеуді қажет етеді. Осыған орай Маңғыстау даласының табиғат жайылымында өскен малдың етінің ерекше дәмді болуы да тегін емес.
Адыраспан. Маңғыстаудың барлық аймақтарында кездеседі. Оның биіктігі 30-60 см. Мамыр, шілде айларында гүлдейді. Жемісі қоңыр түсті, ірі ұрығы бар шар тәріздес қауашақ. Негізінен ескі жұрт маңдарында өседі. Емдік мақсатқа алдараспанның шөбін яғни бұтақтарын, жапырақтары мен гүледрін пайдаланады. Алдараспан – ежелден белгілі дәрілік өсімдік.Әбу Әли Ибн Сина оны сегізкөздік жүйкесінің қабынуы кезінде болатын шаншуларды басатын дәрі ретінде пайдаланған. Халық медицинасында адыраспанды ревматизм, қышыма, тері ауруларын булауға пайдаланады. Ал шөбінен жасалған қайнатындыны суық тигенде,безгек, жүйке жүйесінің әлсіреуіне пайдаланады. Шөбін жағып үйді, қойманы зарасыздандырады. Ұрығын зығыр тұқымымен қосып демікпені емдейді. Қара не қызылбұрышқа қосып, теңге қотырға жағады.
Ақ тұт. Түпқараған түбегі тауларында өседі. Тұт тұқымдас бұта, ақшыл-жасыл жемісі бар. Биіктігі 5-15 м-дей. Мамыр-маусым айларында гүлдейді. Қазіргі кезеңдерде тұт ағаштары күтімсіздіктен азып, жабайыланып, тұқымы азайып барады. Ақ тұттың жемістерінің, бұтақтарының қабығы мен тамырларының шипалық қасиеті бар. Жемісі қанды көбейтеді. Зат алмасуды реттейді, терлетеді,зәр айдайды, қақырық түсіреді. Діңінің қабығын жараға жапсырады, ал жапырақтары дене қызуын төмендетеді. Ақ тұт тамыры, қабығының суға қосылып жасалған тұнбасымен гипертонияны, бронхитті және демікпені емдейді.
Бәйшешек. Биіктігі 15-30 см. Иісті сары гүлдер шатырға ұқсас. Жемісі жұмыртқа тәріздес қауашақ мамыр-маусым айларында гүлдейді. Бәйшешек тамыры бронхит аурулары кезінде қақырық түсіретін дәрі ретінде қолданылады. Витамин үшін жапырақтарын салат жасап жейді. Қақырық түсіреді, несеп жүргізеді, іш өткізеді. Гүлдерін бастың сақинасына, бастың айналуына, тамырын сүтке қайнатып туберкулезге, сабағы мен жапырақтарынан қайнатынды жасап, күн өткенле, аяқ-қол калтырағанда, буын сырқырағанда, ұйқы қашқанда ішуге болады.
Бозжиде. Ірі тікендері, тармақтары бар ағаш тәрізді, биіктігі 10 м-ге жуық. Жапырағы сопақша, ақшыл тікенді түктері бар. Гүлдері бал иісті ашық сары, шоғырланып өседі. Шілдеде гүл жарып, қыркүйек, қазан айларында жеміс береді. Дәрілік мақсатта гүлдері мен жапырақтары, жемісі пайдаланылады. Бозжиде жемісі іш өткенде де пайдаланылады. Гүлінен қайнатып жүрек-қан тамырлары ауруларын, гипертониялық ауруларды емдеуге пайдалы тұнба жасайды. Сондай-ақ бозжиде жемісін тыныс органдары қабынғанда қақырық түсіруге де қоладанылады. Ғылыми медицинада бозжидеден асқазан ауруларын емдейтін лохпектан жән пшатин препараттарын жасайды.
Жантақ. Бұршақ тұқымдас, тікенді, көп жылдық өсімдік. Маусым, тамыз айларында гүлдейді. Маңғыстаудың құм етегі көлдеу тепсендерінде, тау шатқалы аңғарларында, сулы жерлерінде кездеседі. Емдік мақсатында жантақтың жапырақтары мен тамырын пайдаланады. Жантақ шөбін қайнатып, сүзгіден өткізгеннен кейін сұйығын күніне 3 рет 2 стаканнан ішеді. Қуыққа тас байланғанда сұйық дәрет жүргізу үшін, өт тазарту, іш жүргізуге пайдаланылады. Сондай-ақ бүйрек, қуық қабынуларына да пайдаланады. Жантақ қайнатындысынан геморройға қарсы ванна жасайды.
Изен. Алабұта тұқымдас, тік өсетін, жапырағы ұсақ, гүлдері де ұсақ, жасыл, қызғылт түсті болып келеді. Маңғыстауда құмды, бұйратты, қоңырлық жерлерде өседі. Емдік мақсатында изеннің дәндерін пайдаланады. Дәнін қыркүйек, қазан айларында жинайды. Қытай халық медицинасында изенді несеп жүргізетін, жүрек қызметін реттейтін емдік препарат ретінде қолданады. Сонымен қатар изенді тері мен тырнақтың кейбір ауруларын емдеу үшін пайдаланады.
Киікоты. Көп жылдық өсімдік. Көп сабақты. Киікотын гүлдеген кезде жинап көлеңкеде кептіріп қағаз қалтада сақтайды. Киікотының қайнатындысымен асқазан мен ішек және кеңірдек ауруларын, ақ жатыр ауруын емдейді. Бірақ киікотын екіқабат әйелге пайдалануға болмайды. Ас қорыту жүйелерінің жиырылуы, созылу қасиеті перистальтикасы бұзылғанда пайдаланады. Киікоты тұнбасын жөтелге, етеккірді реттеуге де пайдаланады. Тұнба тәбет ашады. Қақырық түсіреді. Хош иісті ванна, компресс жасауға да болады. Киікотының ас қорыту және қолқа бездерінің жұмысын жақсартатын қасиеттері де бар. Киікотынан дайындалған тұнбамен ревматизм, құрысуды, жалпы қан тамырының соғысын көтереді. Киікотынан жасалған дәрі майды дененің салданған мүшесіне, іш желденгенде қарын сыртына жағып сылайды.

 ( [[Маңғыстау энциклопедиясы]]нан алынған)

===Жануарлар дүниесі ===

Маңғыстау өңірінің миллиондаған жылдармен өлшенетін тарихы, соған сәйкес, сан алуан табиғат жаратылыстары мен жануарлар дүниесінің болғаны белгілі. Қазіргі кезеңде Маңғыстаудың қай түпкірінен болса да тіршіліктің маусымдық ерекшеліктеріне байланысты:хайуанаттардың, бауырымен жорғалаушылардың, сүтқоректілердің, кемірушілердің, жыртқыш аңдар мен құстардың шөл далаға тән өкілдерін кездестіруге болады. Олардың ішінде: кірпі, дала тасбақалары, кесірткелер, жыланбас пен улы қарашұбар жылан, оқ жылан, су жылан, құм жылан, сарыүйек, ешкіемерден бастап, дала тышқандары: қосаяқ, сарышұнақ, күзен, қарсақ, түлкі, қасқыр т.б. жиі кездеседі. Ал, мәлін, борсық, қарақұлақ өте сирек, оларды шалғайдағы қалыңдықтар мен мемлекеттік корықтардан ғана кездестіруге болады. Сондай-ақ, көктем шыға келетін кішкентай көк және сары шымшықтар мен күзгі салқындықтың хабаршысы суықторғайдан бастап, дала құстарының үйреншікті түрлері: қарға, бозторғай, қараторғай, қарабауыр, шыл, жек, қарлығаш, көкек пен кептер, жыртқыш құстар: қаршыға мен әр түрлі қарақұстар, дала бүркіттері кездессе, теңіз жағалауы мен аралдарда: қасқалдақ, шағала, үйрек, торалақаз, қоқиқаз, аққу сияқты су құстары мекен етеді. Ақтау қаласы маңындағы Қаракөл заказнигінде жоғарыда аталған су құстарынынң бірсыпырасын кездестіруге болады. Сонымен қатар, Бозашы, Ембі заказнигі мен Үстірт-Қарамая, Кендірлі қорығының таулы, шыңды жерлерінде – арқар; Жазық, Жайылма коңырлықтарында қарақұйрықтар мекен етеді. Бозашы түбегінің терістігі мен терістік шығысы, қарағайлы Кент, Тасорпа бетінде, Үстірт жонындағы үлейлерде, Сам, Матай құмы төңірегінде киіктер жиі ұшырасады.
	Үй жануарларынан жергілікті халықтың өсіретін малдары: кәдімгі қазақтың түсайыр түйесі, Адай тұқымды жылқы, қаракөл қойы, жеке қожалықтарда сиыр, ешкі түліктері. Бұлардың ішінде  Адай жылқысы мен қазақтың түсайыр түйесі – ғасырлар бойы түбектің табиғи ерекшелігіне сай қалыптасқан, өміршеңдігі мен экономикалық тиімділігі жоғары тұқымдық қор болып есептеледі. ( [[Маңғыстау энциклопедиясы]]нан алынған)

=== Климаты ===
: ''Қосымша қараңыз''  ''[[Маңғыстау климаты]]''

Маңғыстау облысының климаттық жағдайы өңірдің Еуразия материгінің орталығында, әлемдік теңіз және мұхиттан алыс қашықтықта орналасуына байланысты қалыптасады.

Аймаққа тән сипаттама: жазы өте ыстық, осы ендік бойынша қысы суық; жылдық және тәуліктік температураның күрт ауытқуы; жауын-шашыны аз және жыл мезгілі бойынша тең таралмаған, ауасы қүрғақ; бүлтты аспаннан гөрі, ашық күндері мол. Осының бәрі аймақтың қиыр солтүстігінде және солтүстік-батысында дала, орталығында шөлейт және оңтүстігінде нағыз шөлді өңірлердің қалыптасуына әкеліп соқтырады

Жыл бойы ауа ағымының негізгі  үш түрі әсер етеді: 
* арктикалық,
* полюстік (немесе қоңыржай белдеулік)
* торпикалық.

Аймақ қоңыржай белдеудің оңтүстік белігінде жатқандықтан, қоңыржай ендік ауасының әсері басымырақ. Аймақтың ауа райына [[Атлант мұхиты|Атлант]] және [[Солтүстік Мұзды мұхит|Солтүстік Мұзды]] мұхиттар да әсер етеді. Таулы кедергінің жоқтығынан, ауа ағымдары солтүстіктен оңтүстікке және батыстан шығысқа қарай еркін етеді. Атлант мұхитының теңіздерінен келетін ауа үлкен қашықтықтардан өте отырып, көп ылғалын жоғалтады. Сейте тұра, батыстан атмосфералық жауын-шашынның ең негізгі белігін әкеліп, қысқы температураны жоғарылатады да, жаздғы температураны төмендетеді. Солтүстік Мұзды мүхит аймағында қалыптасатын континенттік арктикалық ауаға қыста да, жазда да төмен температура және аз ылғалдылық тән.

Осындай ауаның келуіне байланысты антициклондық ашық күндер орнайды. Мүндайда қыста аяз, жазда ыстық болады. Арктиканың континенттік ауа массасы аймаққа жылдың мезгіл аралық кезеңінде жиірек өтіп кетуіне байланысты,көктемде тым кеш (бесқонақ), күзде ертерек суық түсу мысалдары ұшырасады.

Каспий теңізінің климатқа әсері шектеулі. Оның әсері жағалауға жақын жерлерде ғана байқалады, атап айтсақ, ауаның ылғалдылығы шамалы артып, қыста температурасы жоғарылайды, ал жазда төмендейді, температураның жылдық және тәуліктік амплитудасы кемиді.Осы жайттардың әсерінен тым қүрғақ континенттік климат қалыптасады. 
. Атырау қаласында атмосфералық қысымының орташа жылдық мөлшері 1022 мб, қыста 1027 мб, жазда 1012 мб, яғни Қазақстаннан басқа аймақтарына қарағанда жоғары. Шығыстан және оңтүстік-шығыстан соғатын желдердің жиі қайталанып келетіні байқалады. Қыста Каспийдің суы, іргелес жатқан құмды шөлдермен салыстырғанда, аз ғана суиды.

Осыған байланысты суық ауа ағымының шөлден Каспийгө қарай ауысу тенденциясы қалыптасқан. Аймақта жел қуатының қоры мол, оны шаруашылықта пайдалануға болады. Күшті жел бұл аймаққа тән құбылыс. [[Каспий]] теңізінің жағалауы қатты желімен ерекшеленеді, оның жыл сайынғы орташа жылдамдығы 6-7 м/сек, бүл Қазақстан бойынша ең жоғары көрсеткіш. Мұнымен қоса, жазда жергілікті жел - бриз (күндіз теңізден қүрлыққа қарай, ал түнде,
керісінше, құрлықтан теңізге қарай соғады) байқалады.

Жылдың ең суық айы - қаңтар. Қиыр солтүстікте және солтүстік-шығыста қаңтардың орташа айлық температурасы минус 10-15,6° С ([[Ақтөбе]]). Маңғыстау облысының оңтүстігінде минус 5,5°С ([[Аққұдық]]). Жалпы алғанда, қысы қоңыр салқын, ал аймақтың солтүстігі, сол ендікте жатқан Украинамен және Солтүстік Кавказбен салыстырғанда, біраз суықтау. Солтүстігінде қыс 4,0 - 4,5 айға созылады, ал оңтүстігінде мерзімі қысқа да жұмсақтау. Қар жамылғысының қалыңдығы солтүстігінде 15-20 см, оңтүстігінде 10 см-ден кем, солтүстікке қар мызғымай 3 ай бойы жатса, оңтүстігінде 1,5-2 ай ғана жатады. Кей мезгілде, қысы біршама суық жылдары, аяздың көрсеткіші: [[Орал]] қаласында -43°С, Ақтөбеде -34°С,Маңғыстау облысының оңтүстігінде -26°С.

Алқаптың біраз бөлігінің жазы ыстық, құрғақ, күні ашық. Шілде айының (ең ыстық ай) орташа температурасы солтүстігінде (Орал) +22,0°С, оңтүстігінде (Аққұдық) +28,6°С. Кей жылдары ауаның температурасы +47°С-қа дейін (Аққұдық) көтеріледі. Аймаққа үзақ мерзімді аязсыз кезең тән, бұл көрсеткіш 160-215 тәулік аралығында өзгереді. Мол жылу қоры аймақта жылусүйгіш ауыл шаруашылық дақылдарын өсіру мүмкіндігін туғызады. Бірақ жауын-шашын мөлшері, тым аз, әсіресе Маңғыстау облысының оңтүстігінде оның орташа жылдық мөлшері солтүстігінде (Орал)360 мм, оңтүстігінде (Аққұдық) 150 мм. Өсімдік өсуге қажетті ылғал мөлшері жеткіліксіз, сондықтан мұнда, негізінен,суармалы егістік алқаптары орналасқан. Жазда температураның жоғары болуынан булану да артады. Мұны дақылдардың көпшілігінің вегетациялық даму көзеңіндегі ылғалдылық жиынтығының жетімсіздік көрсеткішінен (1105-2860) байқауға болады.&lt;ref&gt;Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: &quot;Мұнайшы&quot; Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1&lt;/ref&gt;

Тіркелген ең суық күн 1969 жылы 10 акпан -28 градус ыстык 43 градус (14.08.2006) ортага температура 12б2 орташа жылдык жауын шашын 167 мм &lt;ref&gt;[http://www.kazhydromet.kz/kk/inforeg/  Облыстық орталықтар бойынша климаттық ақпарат және климат туралы ақпарат ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502031505/http://kazhydromet.kz/kk/inforeg/ |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;

=== Жер бедері ===
: ''Қосымша қараңыз'' ''[[Маңғыстау жер бедері]]''

Облыс көлемінің бедері әр түрлі. Солтүстік жартысын [[Желтау (қырат)]] (221 м), Мың-суалмас (148 м) және құм алқабы ([[Қарақұм]], [[Сам]] және басқалар), көлемді сор ([[Өліқолтық]], [[Қайдақ]], Қаратүлей, [[Қаракешу]] және басқа) және Бозашы түбегі орналасқан Каспий жағалауы алып жатыр. Орталық бөлігін Маңғыстау (Ақтау, Қаратау 556 м) таулары, Маңғыстау үстірті жәнеТМД дағы ең терең ойпат (-132 м.) [[Қарақия ойпаты]] орналасқан [[Маңғыстау түбегі]] алып жатыр. Оңтүстік батысында Кендірлі-Қаясан үстірті орналасқан, оңтүстігінде - [[Қарынжарық]] ойпаты. Облыстың шығысын [[Үстірт]] шоқысы алып жатыр

== Әкімшілік құрылымы ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! #!! Атауы!! Орталығы  !! Халық саны  !! Құрылған жылы 
|-
| 1. || [[Ақтау қалалық әкімдігі]] || [[Ақтау]] || 185 100 || 1963
|-
| 2. || [[Жаңаөзен қалалық әкімдігі]] || [[Жаңаөзен]] || 142 000 || 1968
|-
| 3. || [[Бейнеу ауданы]] || [[Бейнеу]]  || 62 586 || 1973
|-
| 4. || [[Қарақия ауданы]] || [[Құрық (ауыл)|Құрық]] || 34 066 || 1973
|-
| 5.  || [[Маңғыстау ауданы]] || [[Шетпе]] || 35 963 || 1928
|-
| 6. || [[Мұнайлы ауданы]]|| [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] || 128 750 || 2007
|-
| 7. ||  [[Түпқараған ауданы]] || [[Форт-Шевченко]] || 24 128 || 1992
|}

=== Тарихи кезең ===
Маңғыстау өңірі өткен ғасырларда әртүрлі құрамда болып, дәстүрлі көшпелі шаруашылық әкімшілік бөліктерге бөлінген. Нақты географиялық шекараның нышанға ие болуы он тоғызыншы ғасырдың орта шенінен басталады. [[1848 жыл]]ы [[Ресей империясы]]на қосылған өлке (Маңғыстау, Үстірт, Жем бойы, Доңызтау) Жоғарғы және Төменгі Адай дистанцияларына бөлінеді. Олар болыстардан (волость) тұрды. Болыстар ең төменгі әкімшілік-саяси құрылым ретінде [[1928 жыл]]ға дейін өмір сүрді. Территориялық, сандық тұрғыдан тұрақсыз болған болыстар саны 20-30  шамасында болатын.

[[1869 жыл]]ы &quot;Жаңа ережеге&quot; сәйкес Орал облысының құрамында Маңғыстау приставтығы құрылып, ол 20 мың қазақ шаңырағын біріктірді. Сол жылы [[Иса-Досан көтерілісі|Иса-Досан]] бастаған халық көтерілісіне байланысты бұл приставтық Кавказ әскери округіне қаратылды.  [[1881 жыл]]ы приставтық Маңғыстау уезіне айналып, [[1899 жыл]]ы [[Түркістан генерал-губернаторлығы]]на қарасты Закаспий облысының (орталығы - [[Ашхабад|Ашхабад қаласы]]) құрамына кіргізілді. Сол кездері уездің жер ауданы 190 мың шаршы километр болды.

[[1920 жыл]]дың шілдесінде Кеңес билігі толық орнаған соң, үлкен Адай уезі құрылып, ол губерниялық құқықққа ие болды. [[Тобанияз Әлниязұлы]]ның басшылығымен бұл өлке [[Қазақ АКСР]]-інің құрамына еніп, өзінің ұлттық мемлекетіне түпкілікті қосылды. [[1928 жыл]]ы Адай уезі таратылып, Маңғыстау округі аз уақыттан соң Маңғыстау ауданы болып қайта құрылды. 1930-81 жылдары аралығында Маңғыстау-Үстірт жері оқтын-оқтын қайта пішінделіп, әр кезеңде Шевченко, Мұнайлы бөлікке бөлінді.

[[1973 жыл]]ы [[20 наурыз]]ында жеке әкімшілік облысқа айналып, өзінің территориялық құрылымын [[1990 жыл]]ы қалыптастырып болды.

=== Бүгінгі жағдайы ===
[[Сурет:Адми деление Мангыстауской области.png|thumb|right|300px|Маңғыстау обылысының администрациялық картасы]]
Маңғыстау облысының жер көлемі 16 564,2 мың га құрайды. Облыстың әкімшілік-аумақтық құрылымы 5 ауданнан, 5 облыстық маңызы бар қаладан, 6 кенттен,55 ауылдық елді мекеннен және  43 ауылдық округтен тұрады &lt;ref&gt;[http://www.auzr.kz/ru/lands/835-2012-02-28-04-58-17 -{Площадь земель, количество административных районов и населенных пунктов по областям на}- 1 қараша 2011 ж.]&lt;/ref&gt;. Қала халқының саны 274,6 мың адамды құрайды (76%), ал ауыл тұрғындарының саны - 87,1 мың адам (24%). Облыс орталығы - Ақтау қаласы, бұрынғы атауы Шевченко қаласы. Қаланың алғашқы іргетасы [[1963 жыл]]ы Ленинград жобасымен Каспий теңізінің жағасында салына бастады. Халқы  2005 жылдың басында Ақтау қаласының халқы  159,2 мың адамды құрады. Бұл барлық облыс халқының 44%. Ақтаудан [[Астана]]ға дейінгі ара қашықтық - 2413 км. Ақтау қалалық әкімшілігіне мынадай поселкелер кіреді: Маңғыстау (тұрғындарының саны 19,4 мың адам) және Өмірзақ (1,4 мың адам).

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері алғашқы құрылған аудан Маңғыстау облысында Мұнайлы ауданы болып құрылды. Екінші аудан [[Алматы қаласы]]ндағы [[Алатау ауданы]]. Мұнайлы ауданы Ақтау қаласының маңына жақын шет елдерден отанына орала бастаған және қоныстана бастаған  саяжайларды дамыту мақсатында құрылды.

== Тарихы ==
: {{main|Маңғыстау тарихы}}
[[Сурет:Shakpak-Ata.jpg|thumb|right|300px|[[Шақпақ ата жер асты мешіті]]]]
Маңғыстау облысы Маңғыстау түбегінде орналасқан. Облыстың атауы географиялық орналасуына байланысты берілген. Маңыстау туралы ежелгі деректер 950-960 жылдар шамасында араб авторы Мұқаддасидің шығармасындағы [[хазарлар]]дың Джурджан жағындағы шкарасы Бенкишлах деген қала атауы болған. Маңғышлақ атауы аталған [[Махмұд Қашқари]]дың [[Диуани лұғат ат-түрк]] (Түрік тілі сөздігі) еңбегінде жазылған дерек 1070 жж-дар шамасында болған.

Маңғыстау туралы алғашқы жазба дерек 922 жылы [[Бағдат]]тан Еділ Бұлғармясына барған араб елшісі Ахмед ибн Фадлан қазіргі [[Хорезм облысы|Хорезм]] өңірінде болып, одан әрі [[Үстірт]] үстімен жалғастырып, жолшыбай 4 наурызда [[оғыздар]] еліне жетеді. Жолда өткізген уақыттың қысқалығына қарағанда бұл мекен [[Бейнеу]] мен [[Жылыой ауданы]]ның аралығында болғаны анық. Ибн Фадлан &quot;Ар Рисале&quot; атты еңбегінде оғыздар туралы біраз ақпарат келтірген.&lt;ref&gt;Серікбол Қондыбай. Маңғыстау географиясы, 14 бет&lt;/ref&gt;

Әйгілі [[жібек долы]]ның бір тармағы Маңғыстау жерінен өткен, негізгі керуен жолдары ретінде Хазариядан Хорезмге дейінгі жолдар пайдаланылған.

=== Археология ===
: {{main|Маңғыстау археологиясы}}

== [[Демография]]сы ==
Маңғыстау облысы халық ең сирек орналасқан облыстың бірі. Өлкедегі археологиялық ізденістер осындан 180-200 мың жыл бұрын ([[палеолит]]) [[кейінгі неолит]], [[қола дәуірі]]лерінде адам мекендегенін анықтап, Үстірт пен Маңғыстаудағы ежелгі қоныс іздерін тапты. Маңғыстау халқының саны туралы алғашқы мәлімет [[1745 жыл]]ы тіркелді. Маңғыстауда сол жылы болған капитан В.Копытовскийдің журналында Мұрат Нияз деген кісінің түбекте түрікменнің алты руынан 1400 үй мекендейтінін айтқаны туралы жазылған. Сол кездері түбекті мекендеген қазақ халқымен бірге қосып санағанда бұл ймақта 15-20 мың адам өмір сүрген.

=== Халық саны ===
[[1897 жыл]]ы алғашқы [[халық санағы]] ол кезде уезд болатын облыс аумағында 63 468 адам тұрғандығын анықтады.

Серікбол Қондыбай Маңғыстаудың демографиялық тарихын 2-3 кезеңге бөледі:   
* '''Бірінші кезең - [[1916 жыл]]ға дейінгі уақыт''' - Ресей Империясына бағындырылған өлке оқтын оқтын болып тұрған қазақ-хиуа қақтығыстары мен орыс үкіметінің жазалау экспедицияларына қарамастан халықтың баяу да болса табиғи өсімі байқалады.
* '''Екінші кезең - [[1916]] - [[1959 жыл]]дар аралығы''' - 1916 жылдан басталған көтерілістің арты үлкен [[азамат соғысы]]на ұласты. Осы жылдары болған соғыс және аштық кесірінен халық санынынң 42 пайызына дейін кеміген. Ал кейінгі байларды тәркілеу уақыты кезінде де халық саны қатты кеміді.
* '''Үшінші кезең - [[1959]] - [[1990 жыл]]дар алағы''' - Мұнай мен стратегиялық маңызы бар шикізат қорларының игерілуіне байланысты Маңғыстауды қоныстану тез қарқынмен жүрді,  небәрі 15-18 жылдың ішінде 10 есе өсті. Сырттан келу қарқынның жоғары болуымен қатар жергілікті халықтың да туу көрсеткіштері өте жоғары дәрежеде болды.
* '''Төртінші кезең - тоқсаныншы жылдар''' - [[Кеңес Одағы]]ның ыдырауы демографиялық өзгерістерге әкелді. Басқа ұлт өкілдерінің өз тарихи отандарына оралуы мен Иран, Өзбекстан Түрікменстаннан қазақтардың елге орала бастауымен ерекшеленді.

====Маңғыстау облысының соңғы он жылдағы демографиялық динамикасы==== 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Маңғыстау облысының орташа демографиялық көрсеткіштері !! [[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] * !! [[2010]] !! [[2011]] !! [[2014]] !! [[2015]] !! [[2016]] !! [[2017]] !! [[2018]] !! [[2019]]
|-
| Халық саны, ''мың адам'' || 323,728 || 333,728 || 344,140 || 355,711 || 368,092 || 382,481 || 398,967 || 416,544 || 492,948 || 513,721 || 534,950|| 587,419 || 606,892 || 626,793 || 642,824 || 660,317 || 678,199
|}

* - ''2009 жылғы халық санағының ресми қорытындысы''

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Жыл басына, мың адам  !! 2008 !! 2009 !! 2010 !! 2011 !! 2016 !! 2019
|-
| '''Маңғыстау облысы''' || 407,4 || 425,7 || 446,2|| 524,2 || 633,1 || 678,2
|-
| [[Ақтау қаласы]] || 149,4 || 154,5 || 158,5 || 177,7 || 185,3 || 187,7
|-
| [[Жаңаөзен қаласы]] || 87,1 || 90,2 || 93,7 || 118,7 || 142,0 || 151,1
|-
| [[Бейнеу ауданы]] || 42,7 || 45,1 || 47,7|| 51,7 || 62,5 || 69,6
|-
| [[Қарақия ауданы]] || 28,2|| 28,8 || 29,6 || 30,8 || 34,0 || 37,6
|-
| [[Маңғыстау ауданы]] || 29,0 || 30,3 || 30,6 || 32,0 || 35,9 || 39,1
|-
| [[Мұнайлы ауданы]]  || - || 59,6 || 68,3|| 91,8 || 128,7 || 161,2
|-
| [[Түпқараған ауданы]] || 16,7 || 17,2|| 17,8 ||21,6 || 24,1 || 31,7
|}

==== Облыстағы туу және өлім көрсеткіштері==== 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Дүниеге келгендер !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 !! 2008 !! 2009 !! 2010 !! 2011
|-
| мың адам|| 8,086 || 9,385 || 9,898 || 11,248 || 12,201 || 13,348 || 14,236|| 14,676 || 16,025
|-
| 1000 адамға шаққанда|| 23.50 || 26.38 || 26.89 || 29.41 || 30.58 || 32.04 || 32.00|| 28.57 || 29.96
|}

=== Қала және ауыл халқы===
2016 жылы облыста 633.1 мың адам тұрды, оның ішінде қала халқы – 303,7 мың немесе 49%, ауыл халқы – 329,4 мың адам (51%). 2011  жылдың басымен салыстырғанда халық саны 98,1 мың адамға немесе 34,2% өсті &lt;ref name=&quot;source7&quot;&gt;МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫНЫҢ CТАТИСТИКА ДЕПАРТАМЕНТІ, 2016 жыл, http://stat.gov.kz/faces/mangystau/regPublications/reg_OperData/reg_Public22/reg_Public22_Arch2016?_afrLoop=24145283132216529#%40%3F_afrLoop%3D24145283132216529%26_adf.ctrl-state%3Du9ys18526_4.&lt;/ref&gt;.

=== [[Миграция]] ===
Егемендік алған 15 жыл ауқымында көршілес республикалардан Отанына оралған қандастарымыздың есебінен аймақтағы адам саны, оның ішінде қазақтардың үлес салмағы соңғы жылдары едәуір өсті. Есеп-санақ басқармасының (2007) мәліметі бойынша облыс көлеміндегі адам саны 390,0 мыңға жетті. Түбектегі барлық халықтың 1/3-іне жуығы ауыл шаруашылығы саласында еңбек етеді. Олар негізінен осы жердің байырғы тұрғындары.

=== Ұлттық құрамы ===
: {{main|Маңғыстау облысының ұлттық құрамы}}

Бұл республика халқының 2,5%-ға жуығы. Халықтың басым бөлігін қазақтар құрайды (90,26%): қалғандары орыстар (6,10%), әзербайжандар (0,91%), украиндар (0,31%), өзбек (0,35%), татарлар (0,27%), корейлер (0,14%), шешендер (0,11%), басқа ұлттар (1,38%). Облыс тұрғындарының 49,9%-ы (303,7 мың адам) қалада, 50,1%-ы (329,4 мың адам) ауылда тұрады. Халқының орташа тығызд. 1 км²-ге 3,6 адамнан келеді. Халық негізінен темір жол бойы және облыстың батысындағы Ақтау, Қаратау таулары етегінде қоныстанған. Кейінгі жылдары мұнай кен орындарының игерілуіне байланысты халық осы кен орындарына шоғырлана бастады. Қалалары – Ақтау, Жаңаөзен, Форт-Шевченко.

=== Өмір сүру көрсеткіштері ===

'''Халықтың тұрмыс деңгейінің негізгі [[әлеуметтік-экономикалық индикатор]]ы'''
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Атауы !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] !! [[2010]]
|-
| Халықтың атаулы ақшалай табысын бағалау (орташа жан басына шаққанда, бір айда), теңге|| 38 317|| 43 914|| 62 194 || 55 851||67 580
|-
| Халықтың нақты ақшалай табысы индексі, өткен жылға пайызбен || 118,0	 || 104,5 || 103,0 || 102,5 || 114,6
|-
| Бір қызметкердің атаулы орташа айлық жалақысы, теңге || 72 086 || 82 055 || 98 743 || 112 907 || 133 148 
|-
| Тағайындалған бір айлық зейнетақының орташа мөлшері (жыл соңына) ||10 264 || 10 956|| 13 940 || 17 723 || 20 991
|-
| Күнкөрістің ең төменгі мөлшері (орташа жан басына шаққанда), теңге || 10 322 ||11 823	 || 15 050 ||15 883 || 17 261
|-
| Еңбекақы төлеудің ең төменгі мөлшері (орташа бір жылға), теңге|| 9 200	 ||10 515 || 12 025 ||14 952 || 15 999
|}

== [[Экономика]]сы ==
{{main|Маңғыстау экономикасы}}

Маңғыстау облысы Қазақстанның негізгі донор өңірі болып табылады. Облыстың экономикалық белсенділігі негізінен өңірдегі  пайдалы қазбалардың көп болуына, соның ішінде мұнай және газ кен орындарының игерілуіне байланысты. Соңғы 20 жылдың ішінде Каспий теңізінде орналасқан көптеген ірі мұнай және газ кен орындары игеріле бастады.

Маңғыстау облысы Каспий теңізінің бойында орналасқандықтан және басқа елдермен шекаралас болғандықтан жүк тасымалдау қарқыны да жыл сайын өсіп келе жатыр. Облыста &quot;Жер-Теңіз-Аспан&quot; ықпалдастық жобасы да қарқынды дамып келе жатыр.

Облыстың 2010 жыл қорытындысы бойынша экономикалқ даму көрсеткіштері: 
* Жалпы аймақтық өнім - 1 422,9 млрд теңге (5 орын)
* Өндіріс өнімдерінің жалпы көлемі- 1647, 4 млрд теңге (2 орын)
* Ауылшаруашылығының өнімі - 4.4 млрд теңге (14 орын)
* Негізгі капиталға жасалған инвестиция - 372 млрд теңге (3 орын)
* Бөлшекті сауда көлемі - 78 млрд теңге  (14 орын)

=== Облыстың әлеуметтік экономикалық көрсеткіштерінің динамикасы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] !! [[2010]]
|-
| '''[[Жалпы аймақтық өнім]]''', ''(млн. теңге)'' || 593 994,0 || 756 591,8 ||1 095 816,2 ||1 108 520,5 || 1 484 848,4
|-
| '''Жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім''', ''(мың теңге)''  ||1 552,9 || 1 896,2 ||2 631,0 ||2 248,8 || 2 890,4
|-
| '''Жалпы өңірлік өнімдегі аймақтардың үлесі''', (%)  || 5,8 || 5,9 || 6,8 || 6,5 || 6,8
|}

=== Рейтингтері ===

[[File:Port Aktau.jpg|250px|left|Port Aktau]]

Жер қойнауы [[мұнай]], [[газ]], фосфорит, [[көмір]], [[марганец]], әр түрлі [[тұздар]], [[ұлутас]] қорларымен бай. 2004 жылы облыс бойынша жалпы қо-сымша құн 282,1 млрд теңге құрады, ал негізгі қорлар (2004 жыл соңына қалдық құны бойынша) - 324,9 млрд теңге. 2004 жылы негізгі капиталға инвестициялар 101 млрд теңге, немесе 2003 жылғы деңгейдің 126,9% құрады.  2004 жылы құрылыстық мердігерлер келісімімен жасалған жұмыс көлемі бағалау бойын-ша 27,7 млрд теңгені құрады, ол 2003 жылға қарағанда 1,3 есеге артық. Облыс үшін айқындайтын салаға кен өндіру өнеркәсібі жатады. 2004 жылы бұған негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлемінің 63% жұмсалмаған.


==Туризмның дамуы==

==Мәдениеті==
{{main|Маңғыстау мәдениеті}}

=== Маңғыстау күй мектебі  ===

=== Маңғыстаудың салт дәтүрлері ===

=== Бекет Ата ===

=== Маңғыстаудың жерасты мешіттері ===
: {{main|Маңғыстау жерасты мешіттері}}

=== Маңғыстау туралы шығармалар ===

==Білім беру жүйесі==
: {{main|Маңғыстаудың білім беру жүйесі}}

Облыста 117 күндізгі жалпы білім беретін мектеп (олардағы қатысушылар саны 88,1 мың), 13 [[колледж]] (10,3 мың қатысушы) 4 жоғары оқу орны (17,8 мың студент) жұмыс жасайды. Ең үлкен оқу орны Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті. 2010 жылы Ақтау қаласында Жер-Аспан-Теңіз мега жобасының аясында салынған университеттің жаңа оқу корпусы ашылды. Жаңа кампусты ашуға Қазақстан Республикасының Президенті [[Нұрсұлтан Назарбаев]] қатысты.

==Денсаулық сақтау жүйесі==
: {{main|Маңғыстау медицинасы}}

Денсаулық сақтау ісі жөнінде Маңғыстау облысы әлі де артта қалып келеді. Дегенмен соңғы жылдары осы саладағы көптеген көрсеткіштер жақсарып келе жатыр.

Облыста барлық мамандық бойынша 1,2 мың дәрігер қызмет ететін және 3,1 мың орта медицина қызметкерлері бар 36 аурухана мекемелері бар.

== Өнеркәсіп ==
: {{main|Маңғыстау өнеркәсібі}}

=== Ірі компаниялар ===
* Каспий Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация
* Маңғыстаумұнайгаз
* Өзенмұнайгаз
* ПМК
* Ақтау порты
* Казмортрансфлот
* Қаражанбасмұнайгаз
* Қарақұдықмұнай
* Бозачи
* Каспий меруерті оперейтинг
* Н оперейтинг
* Құрманғазы Петролеум
* Хазар
* Ерсай
* МАЭК
* КазАзот
* Keppel Kazakhstan
* Теңіз сервис
===Мұнай өндірісі ===
: {{main|Маңғыстау облысының мұнай және газ өндірісі}}

Тарихи кезеңдер

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Кен орынның атауы !! Ашылған жылы  !! Операторы  !! Жалпы қоры 
|-
| 1. || Қаламқас ||  || Маңғыстаумұнайгаз || 
|-
| 2. || Жетібай ||  || Маңғыстаумұнайгаз || 
|-
| 3.  || Өзен ||  || ҚазМұнайГаз Барлау және Өндіру  || 
|-
| 4.  || Қаражанбас ||  || Қаражанбасмұнай || 
|-
| 5.  || Жемчужина  ||  || Каспий меруерті оперейтинг компани  || 
|-
| 6. || Қарақұдық ||  || Қарақұдықмұнай || 
|-
| 7.  || Арман ||  || Арман  || 
|-
| 8. || Блок Н ||  || Н Оперейтинг компани  || 
|-
| 9.  || Құрманғазы ||  || Құрманғазы Петролеум || 
|-
| 10.  || Дунга ||  || Маерск  || 
|}

==Ауыл шаруашылығы==
: {{main|Маңғыстаудың ауылшаруашылығы}}

Облыстың ауыл шаруашылығы (850 ша-руа (фермер) қожалығы, ауылшаруашылық өндірісінің басқа кәсіпорындары мен ұйым-дары, халықтың жеке қожалығы) 2004 жылы өндірілген жалпыреспубликалық ауылшаруашылық жалпы өнімі көлемінің 0,2% береді.

Облыста 6,9 млн.гектар ауыл шаруашы-лығы пайдаланатын жер бар, оның 0,4 мың га. егіндік жерлер. 2004 жылы 0,7 мың тонна көкөніс, 9,4 мың тонна ет (сойылған салмағы-мен), 5,3 мың тонна сүт, 0,7 мың тонна жүн (нақты салмағымен), 27,2 мың қаракөл терісі өндірілді.

2004 жылдың соңында ірі қара малдың саны - 7,2 мың бас (оның 4,1 мыңы - сиыр), қой мен ешкі - 430 мың, шошқа - 0,2 мың, жылқы - 30 мың және түйе - 34 мың бас құрады.

2004 жылы 15,5 млн тонна шикі мұнай, 2,8 млрд тк. метр табиғи газ шығарылған, 2,9 млрд кВт сағат электр энергиясы, 74 тонна тіс пастасы мен ұнтағы, 311 тонна өңделген сұйық сүт пен кілегей өндіріледі.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес облыс дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[қыркүйек]]  [[1995 жыл]] - [[қазан]] [[1997 жыл]]  || [[Вячеслав Леонидович Левитин]] || 
|-
| 2. || [[қазан]]  [[1997 жыл]] - [[1999 жыл]]  || [[Николай Иванович Баев]] || 
|-
| 3. || [[1999 жыл]] - [[2002 жыл]] || [[Ләззат Кетебайұлы Қиынов]] || 
|-
| 4. || [[2002 жыл]] - [[2006 жыл]] || [[Болат Әбілқасымұлы Палымбетов]] || 
|-
| 5. || [[24 қаңтар]] [[2006 жыл]] - [[22 желтоқсан]] [[2011 жыл]] || [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев]] || 
|-
| 6. || [[22 желтоқсан]] [[2011 жыл]] - [[16 қаңтар]] [[2013 жыл]] || [[Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов]] || 
|-
| 7. || [[16 қаңтар]] [[2013 жыл]] - [[14 наурыз]] [[2017 жыл]]|| [[Алик Серікұлы Айдарбаев]] ||
|-
| 8. || [[14 наурыз]] [[2017 жыл]] - [[13 маусым]] [[2019 жыл]]|| [[Ералы Лұқпанұлы Тоғжанов]] ||
|-
| 9. || [[13 маусым]] [[2019 жыл]] - || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] ||
|}

==Тағы қараңыз==
* [[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]]
* [[Қарақия ойысы]]
* [[Өзенмұнайгаз]]
* [[Кендірлі]]
* Ақтау сити
* Шерқала
* [[Бекет Мырзағұлұлы]]
* [[Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)]]
* [[Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)]]

==Сыртқы сілтеме==
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Маңғыстау_облысы Маңғыстау облысы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309225702/https://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D3%98%D0%BAi%D0%BC%D1%88i%D0%BBi%D0%BA-%D0%B0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9B%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/%D0%9C%D0%B0%D2%A3%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/ |date=2017-03-09 }}  [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]]
* [http://mangystau.kz  Маңғыстау облысы әкімдігінің ресми веб сайты]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}}
{{Маңғыстау облысы}}

[[Санат:Маңғыстау облысы]]</text>
      <sha1>kxd0fmmwm4qrr4tgqg2id3oisucz6cy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Естай Беркімбайұлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1913</id>
    <revision>
      <id>3062833</id>
      <parentid>3062825</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:39:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Сілтеме</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6925" xml:space="preserve">{{Тұлға|Есімі=Естай Беркімбайұлы|Сурет=Estay berkimbayuli.jpg|ені=220px|Туған күні=1874|Қайтыс болған күні=15.03.1946|Туған жері=қазіргі [[Павлодар облысы]], Екібастұз ауданы, қарасты Ақкөл ауылы|Қайтыс болған жері=Куйбышев ауданы, Харков совхозының үшінші бөлімше|Азаматтығы=[[File:Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg|22px|border]] [[Ресей империясы]] (1917)&lt;br/&gt;
{{USSR}}|Ұлты=[[Қазақтар|Қазақ]]|Мансабы=[[Ақын]], [[әнші]], [[сазгер]]|Әкесі=Беркімбай|Анасы=Күлипа|Марапаттары=1939 жылы Қазақстан Республикасы композиторлар одағының мүшесі, «Еңбегі сіңген өнер қайраткері» құрметті атақтары берілді.}}

'''Естай Беркімбайұлы''' ([[1874 жыл]], қазіргі [[Павлодар облысы]], [[Екібастұз|Екібастұз ауданы]], қарасты Ақкөл ауылы – [[15 наурыз]], [[1946 жыл]]) — қазақтың көрнекті әншісі, ақын-сазгері, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|ҚазССР]]-нің еңбек сіңірген өнер қайраткері (1939). 

== Өмірбаяны ==
[[File:Estay.jpg|thumb|Естай кітабы 2002 жыл]]
[[Найман]] тайпасының [[Қаратай]] руынан шыққан.

* Ол кедей отбасында туған. Естай әндік-ақындық ортада өскен, анасы Күлипа мен ағасы Байтолым белгілі әншілер болған. Естай олардан жыр, дастандар мен толғауларды орындау мәнерін үйренген. 16 жасында халық әндерін талантты орындаушы, халықтық музыка дәстүрін жалғастырушы тұлға.
* 20 жасында [[Ертіс]] атырабына белгілі әнші болды. Осы өнердің арқасында көп жерлерді ([[Қараөткел (Павлодар облысы)|Қараөткел]], [[Семей]], [[Павлодар|Кереку]], [[Зайсан (қала)|Зайсан]], [[Тарбағатай аймағы|Тарбағатай]], [[Жетісу]]) аралайды. [[Көкшетау тауы|Сұлу Көкше]] мен [[Баянауыл|Баянға]] барады. Бұл сапарында [[Біржан Қожағұлұлы|Біржанмен]] кездесіп, оның өнерінен тәлім алды.

Әнші-сазгерлер [[Біржан Қожағұлұлы|Біржан]], [[Ақан сері]] мен [[Жарылғапберді]]нің өнер-өнегесінен сусындаған Естай олардың тек әншілік-орындаушылық өнерін ғана емес, сазгерлік өнерін де ілгері дамытты: көптеген әндер (&quot;Бір мысқал&quot;, &quot;Майда қоңыр&quot;, &quot;Ашу – пышақ&quot;, &quot;Шоқ қара ағаш&quot;) шығарды. 

Естайдың әнші-ақындық, сазгерлік талантын бүкіл қазақ сахарасына мәшһүр еткен әні – &quot;Қорлан&quot;. Осы шығармасымен классик сазгерлердің қатарынан орын алды.&lt;ref&gt;[[Тарихи тұлғалар]]. Танымдық - көпшілік басылым. [[Мектеп]] жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – [[Алматы]]. “[[Алматыкітап баспасы]]”,  2009 ISBN 978-601-01-0268-2&lt;/ref&gt; &quot;Қорлан&quot; – Естай шығармаларының шыңы, жүрегі (Жұбанов А., Замана бұлбұлдары, А., 1963, 248-бет). &quot;Қорлан&quot; әнін [[Мұқан Төлебаев|М. Төлебаев]] &quot;Біржан-Сара&quot; операсында, [[Евгений Григорьевич Брусиловский|Е. Г. Брусиловский]] &quot;Ер Тарғын&quot; операсында, С. И. Шабельский мен Л.М.Шаргородский &quot;Қобыз бен оркестрге арналған концертінде&quot; (2-бөлімінде) шығармашылықпен пайдаланды. 

Жаңа өмір жайында &quot;Туды күнім&quot;, &quot;Өмір&quot; атты әндер шығарды. 1939 жылы Алматыға келіп, көп әндерін нотаға түсіртті. 
* Әншілік ақындық сайыстарға қатысып, [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]]мен неше рет кездесті. 
* Сол жылы [[Қазақстан жазушылар одағы|Қазақстан Жазушылар Одағының]] ІІ сьезіне қатысты.
* [[Ұлы Отан соғысы]] жылдарында мәдени-үгіт бригадасында әсем әнімен, жалынды жырымен халықты жеңіске жігерлендірді. 
* 1945 жылы [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] туғанына 100 жыл толу мерекесіне қатысты. Мұнда [[Нартай Бекежанов|Нартай]], [[Нұрлыбек Баймұратов|Нұрлыбек]] т.б. ақындармен айтысқа түсті. Оған арнап М. Әлімбаев &quot;Естай-Қорлан&quot; поэмасын (1968) жазды.

== Марапаттары ==
* 1939 жылы қыркүйегінде &quot;Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері&quot; деген құрметті атақ берілді.
* 1940 жылы [[Қазақстан композиторлар одағы|Қазақстан Композиторлар одағына]] мүше болып қабылданды.

==  Шығармалары ==
* &quot;Майда қоңыр&quot;
* &quot;Жүректе&quot;
* &quot;Мәлике&quot;
* &quot;Өмір&quot;
* &quot;Қоңыр жел&quot;
* &quot;Дүние&quot;
* &quot;Шоққара ағаш&quot;
* «[[Хұсни-Хорлан]]&lt;nowiki/&gt;»- Әні мен сөзі Естайдікі, орынд. Р. Абдуллин

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Bio-stub}}

[[Санат:Екібастұзда туғандар]]
[[Санат:Қазақстан әншілері]]
[[Санат:Қазақстан сазгерлері]]
[[Санат:Қазақ ақындары]]
[[Санат:Қазақстан ақындары]]
[[Санат:Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер қайраткерлері]]</text>
      <sha1>la02xevsj75qljju9t12d7aajf23d0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Семей</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3387</id>
    <revision>
      <id>3062845</id>
      <parentid>3057617</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:15:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40600" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Қала
 |атауы                   = Семей
 |сурет                   = Semey central square.jpg
 |әкімшілік күйі          = Облыс орталығы
 |елтаңба                 = Semey Coat of Arms.jpg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg= 50|lat_min= 24|lat_sec=40
  |lon_deg= 80|lon_min= 13|lon_sec=39
  |CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Абай облысы
 |кестедегі облыс         = Абай облысы{{!}}Абай 
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = [[Нұрымбет Аманұлы Сақтағанов]]
 |құрылған уақыты         = 1718
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = Доржикент қалашығы, Семпалат (Семипалатинск) бекінісі, Алаш-қала
 |статус алуы             = 1782
 |жер аумағы              = 210
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = қатаң-континенталды
 |ресми тілі              =қазақ тілі
  |тұрғыны                = 323 721
  |санақ жылы             = 2019&lt;ref name=&quot;stat.gov.kz&quot;&gt;[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]&lt;/ref&gt; 
  |тығыздығы              = 4139 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = [[қазақтар]] 71,00% &lt;br /&gt; [[орыстар]] 24,00 % &lt;br /&gt; [[татарлар]] 3,00% &lt;br /&gt; [[немістер]] 0,99 % &lt;br /&gt; [[украиндар]] 0,77 % &lt;br /&gt; [[Беларустар|белорустар]] 0,21 % &lt;ref name=&quot;stat.kz2&quot;&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}&lt;/ref&gt;
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = семейлік
 |телефон коды            = 7222
 |пошта индекстері        = F1*****
 |автомобиль коды         = F мен U (2013 жылға дейін), 16 (2013 жылдан соң)
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Semey
 |сайты                   = http://www.akimsemey.gov.kz/
 |сайт тілі               = kz
 |сайт тілі 2             = ru
 |сайт тілі 3             = 
}}
'''Семей''' — «Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабына сәйкес 2022 жылдың 8 маусым айынан бастап ресми түрде [[Абай облысы]]ның әкімшілік орталығы.&lt;ref&gt;https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-44412&lt;/ref&gt; Ол [[Ертіс]] өзенінің екі жағасына орналасқан. Аумағы – селолық округтерді қосқанда 27,5 мың шаршы метр. 1782 жылдан бастап 1997-ге дейін Семипалатинск облысының орталығы болған.

Гринвичтен 500 ендік және 800 бойлық сызықтары қиылысында Семей қаласынан батысқа қарай 40 км. Дегелең тауында Евразия супер-құрылығының Географиялық орталығы анықталған.

Қазақстанда қала мәдени астанасы болып саналады, өйткені оның көптеген тұрғындары қазақ мәдениеті мен шығармашылығының негізін салушылар болып табылады.  Семей «Қазақстанның тарихи орталығы» деген ерекше мәртебеге ие.

Өңір климаты ерекше географиялық орналасуымен ерекшеленеді, құрылықта, мұхиттардан барынша алыс орналасқан.

Аумақ арктикалық бассейнге ашылған, бірақ Азияның ең биік тау шыңдары оны Үнді мұхитының әсерінен оқшау қалдырған. Климатының шұғыл континентальдылығы жылдық және тәуліктік температуралардың жоғары амплитудасы салдарынан болып отыр. Қыста -45 – қа, жазда +45 –қа дейін жетеді.

Қала халқы 323 721 адам (2019ж.&lt;ref name=&quot;stat.gov.kz&quot;&gt;[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]&lt;/ref&gt;). Ертістің екі жағасында орналасқан Семей еліміздің ірі де әсем қалаларының бірі болып табылады, жергілікті тұрғындар ғана емес, Қазақстанның «рухани астанасының» қонақтары да осындай пікірде.

== Тарихы ==
Семейдің негізі 1718 жылы қаланды, [[І Петр]] шығыс жеріне және [[Ертіс өзені|Ертіс]] өңіріндегі бекіністеріне қорған салу туралы жарлық шығарды, құрылыс 1714 жылдан 1720 жылға дейін созылды. 1718 жылдың кезінде Семипалат бекінісі подполковник П.Ступиннің бақылауымен «толық қарулану жүргізіліп, бекітілді». 
«Семей» сөзі – көне түркілерге жататын сары ұйғырлар тайпасының тілінде «киелі мекен»  деген мағынаны білдірсе, «Алаш» сөзі – түркі тілінде бауырлас, қандас, туыс деген мағынаны береді. Яғни, Семей,  Алаш атауы – тұтас түркі дәуірінде қалыптасқан ең ежелгі атаулардың бірі.
Семипалат бекінісі [[Ресей]] мен [[Қазақстан]] арасындағы негізгі сауда орталықтарының дамуы арасында ерекше роль атқарды. Семейдің алғашқы құрылғанынан бастап, мұнда сауда жасау үшін жоңғар қалмақтары, бұхаралықтар, ташкенттіктер, қоқандықтар келе бастады. [[Азия]]лық күпестер сауда операцияларын бақылау мақсатында  1728 жылдан кеден мекемесі құрылды. Алғашқы жылдары Семей кедені Москвадағы Мемлекеттік Комерц-Коллегия бас басқармасында орналасқан Сібір жарлығына бағынды. 1776 жылы Батыс-Сібір генерал-губернаторы бекіністің жаңа жобасын жасау үшін капитан И.Г.Андреевті жіберді. Дарынды инженер, бекіністерді қайта салып, жолдар, көпірлер салды, жолдар мен қоршаулардың, бекіністердің жоспары мен картасын түсірді. Жаңа бекініске ескі бекініс тұрғындары, казактар, әскери қызметкерлер, сол сияќты саудагер адамдардың бөлігі көшіп келе бастады. 1854 жылдың 1 қазанында Семей облысының салтанатты ашылуы болды. Шағын ғана Семей қаласы бірден облыстыққа айналды. Қайта құрылған облыс Ресей империясы құрамындағы ең көлемдісі болды.   Қалалық дума мен Қалалық сот бекітіледі.1858 жылы 1854 жылы құрылған көлемді Семей облысында – 261487 адам болды. 1873 жылдан Семейеде телеграф, ал 1910 жылдан телефон және Қазақстандағы тұңғыш су өткізу болды. 1906 жылы жоғарғы Ертісте су арқылы қатынастың ресми ашылуы болды.ХІХ ғасырдың аяғы мен XX ғасырда Семей облысында өнімді алғаш өңдеу өнеркәсібі құрылды. XX ғасырдың басында Ресейдің ірі фирмалары мен шұѓа фабрикаларында жөн, тері дайындалды.1863 жылы қалада 2 оқу орны жұмыс істеді. Оның ішінде бір уездік училище, 2 шіркеулік-приход училищесі, 14 қазақтардың және 9 жеке татар мектептері болды. 1864 жылы әйелдер мектебі 2-ші разрядты училище болып қайта құрылды. ХІХ ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың  басында қалада ерлер мен әйелдер классикалық гимназиялары, мұғалімдер семинариясы жұмыс істеді. [[Әлімхан Әбеуұлы Ермеков|Әлімхан Ермеков]] Семей ерлер гимназиясын алтын медальға бітіріп, содан соң Томскінің технологиялық институтын бітірді. Мұғалімдер семинариясында [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] пен [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтпаев]] оқыды. Семейде 5 жылдан артық (1854-1859) орыстың ұлы жазушысы Федор Михайлович Достоевский тұрып, өзінің мәңгілік шығармаларын осында жазды: «Записки из мертвого дома», «Дядюшкин сон», «Село Степанчиково и его обитатели». Осында Ф.М.Достоевский П.П. Семенов Тянь-Шанский мен [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]], Г.Потаниндермен кездесті.Семейге Петербург университетінің студенті Е.П.Михаэлис саяси жер аударылып келді, Н.Долгополов, С.Гросс, П.Лобановский, А.Леонтьев, Н.Коншин және басқалары. Олар Семейде үлкен ғылыми және мәдени-ағарту жұмыстарын жүргізді.Е.П.Михаэлис, Н.Долгополов жєне С.Гросс сияќты азаматтар қазақтың ұлы ағартушысы [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] (Ибраћим) Құнанбаевпен достық қарым-қатынаста болды. Олардың көмегімен Абай классикалық әдебиет пен қоғамның саяси өмірімен танысты. Өз кезегінде Абай достарына қазақ халқының тарихын, мәдениеті мен тұрмысын оқып үйренуге көмектесті. Абай Құнанбаев қазақ халқының мәдениеті мен тұрмысын өте жетік біліп, қазақтың салт-дәстүрлері, көне заңдары, генеалогиясы, аңыздары және этнографиялық терминологиясы жөнінде үлкен жалпыхалықтық беделге ие болды.1878 жылы Семей қаласында Облыстық статистикалық комитет құрылды. Семей статистикалық комитетінің бірінші хатшысы саяси жер аударылып келген Е.П.Михаэлис. Ол сондай-ақ Семейде 1883 жылы  қоғамдық кітапхана мен өлкетану музейін қорушылардың бірі болды. Семей География қоғамы Батыс-Сібір бөлімшесі Орыс География қоғамының филиалы болып құрылған, бірақ  жұмысты  өз бетімен дербес атқарды.  Семей бөлімшесінің белсенді қайраткерлері ағайынды В.Н.Белослюдов және А.Н.Белослюдовтар болды. Алғашқысы суретші-этнограф болып көптеген суреттер салды. Олар қазір Қазақстан Республикасы ғылым Академиясы кітапханасының қорында қолжазба төрінде сақталған. Ал екіншісі қазақ фольклорының шығармаларын жинады. А.Н.Белослюдовтың жинаған қазақ ертегілері басқа фольклорлық деректер сияқты бөлімшенің «Жазбахатында» жарияланды. Г.Д.Гребеншиковтың еңбек жолы мен әдеби қызметі Семейде басталды. Семейде Г.Н.Потанин жєне В.А.Обручевтар, басқа да көрнекті ғалымдар жұмыс істеді. 1917 жылдың маусым айынан бастап Семей қаласында «Айқап» журналының бағытына жақын апта сайын шығатын  «Сары-арқа» үнқағазы шыға бастады. «Сары-арқа» үнқағазының редакторлары Р.Марсеков пен К.Ғаббасовтар болды. Оның беттерінде [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Ә.Бөкейхановтың]], [[Міржақып Дулатұлы|М.Дулатовтың]], А.Ермековтың, М.Молдыбаевтың, Ж.Ақпаевтың мақалалары және басқа да Алаш қозғалысының көрнекті қайраткерлерінің мақалалары жарияланды. 1903 жылдың 23 қыркүйекінде Семей мұғалімдер семинариясының ашылуы болды. 1928 жылға дейін Семей губерниялық қала, одан кейін округтік  болды; 1932 жылы республика облыстарға бөлінді, алғашқыда Семей Шығыс Қазақстан облысының орталығы болып, 1939 жылдан Семей облысының орталығы болды. Соғыс алдындағы жылдары қалада ірі өндіріс орындары салынды. Солтүстік бөлігі Семей қаласынан басталатын Түрксиб темір жолы еліміздің маңызды құрылысының бірі болды. Семейде бірінші 5 жылдықтың ірі құрылысы ет консерві комбинаты болды, ол еліміздегі тамақ өнеркәсібі жөніндегі қуатты өнеркісіптердің бірі болды.  Қала мол өнімдік базасы бар ірі мал шаруашылық аймағының орталығы болды. Ет комбинатымен бір мезгілде ірі ұн комбинаты, жаңа техникамен жаңа тері зауыты салынып, ал 1938 жылы арнайы зертханасымен қой терісі зауытының құрылысы басталды.  Сол кездегі ең жаңа техникамен жабдықталған судорем зауытының құрылысы да дами бастады. 1920 жылдың қазан айында қалада құрамында 15 адамы бар  «Ес-Аймақ» театрлық   труппа  құрылды. Олардың арасында қазақ сахнасының көрнекті қайраткерлері – [[Иса Байзақов]], [[Әміре Қашаубаев]], [[Жұмат Тұрғынбайұлы Шанин|Жұмат Шанин]], Жүсіпбек Елебековтер болды. 1934 жылы Семейде қазақ сазды-драмалық театр ұйымдастырылды. Театр 1934 жылдың 6 шілдесінде [[Ілияс Жансүгіров|І.Жансүгіров]]тың «Кек» спектаклімен ашылды. Семей – тек Шығыс Қазақстандағы емес  республикадағы мәдени, тарихи орталық болып саналады. Мұнда Абай және [[Фёдор Михайлович Достоевский|Ф.М.Достоевский]] мұражайлары, Қазақстан мен Батыс-Сібір өлкетану музейі, Невзоровтар отбасы атындағы бейнелеу өнері мұражайы, кітапханалары бар. Қазақтың Абай атындағы сазды-драмалық және Ф.М.Достоевский атындағы орыс драмалық театрлары бар.

===Семей Ұлы Отан соғысы жылдарында===
1941 жылы облыс аумағында 238 және 8 атқыштар дивизиясы құрылды.  Ерлік істері үшін 238-ші атқыштар дивизиясы 1942 жылдың 3 мамырында КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумы Жарлығымен Жауынгерлік Қызыл ту орденімен марапатталды, ал 24 мамырда Халық Қомиссарының бұйрығымен 30-шы гвардиялық болып жасақталды. 1944 жылдың 3 қарашасында 30-шы гвардиялық дивизия «Рижск» құрметті атағы берілді. 1946 жылдың 6 мамырында дивизия таратылды. Өкіметтік марапаттарға дивизияның 13 мыңнан астам жауынгерлері ерліктері үшін ие болды.
Дивизия командирлері: полковник Коротков Геннадий Петрович (14 наурыз 1941 ж. – 10 мамыр 1942 ж.); полковник (27 қазан 1942ж. генерал-майор) Кулешов  Андрей Данилович (16 мамыр 1942 ж. – 17 қаңтар 1944ж.);  полковник (3 маусым 1944 ж. – генерал-майор) Исаев Михаил Александрович (18 қаңтар – 5 қараша 1944ж., 17 ақпан– 9  мамыр 1945ж.); полковник Фадейкин Иван Анисимович (6 қараша 1944ж. – 16 ақпан 1945жж.).
  
8-ші атқыштар дивизиясының жолы да даңқты болды. 1941 жылдың желтоқсанынан 1942 жылдың наурызына дейін Семей және Аягөз қалаларында жасақталды. Воронеж түбінен басталған жауынгерлік жол Курскі шайқасына ұласты. 1944 жылдың 5 наурызында дивизияға «Ямпольск» құрметті атағы берілді.
Дивизия командирлері: полковник Зверев Григорий Александрович (25 желтоқсан 1941ж. – 1 ақпан 1942 ж); подполковник (1 қазан 1942 ж. генерал-майор) Иванов Иван Иванович (2 ақпан 1942 ж. – 2 маусым 1943ж); подполковник Гудзь Порфирий Мартынович (15 маусым – 26 қазан1943ж); генерал-майор Иванов Николай Иванович (27 қазан  – 12 желтоқсан 1943ж); генерал – майор Смирнов Андрей Семенович (13 желтоқсан 1943ж. – 26 қыркүйек 1944ж); полковник Угрюмов Николай Степанович (27  қыркүйек 1944 ж. – 9 мамыр 1945ж).

56 семейліктерге Кеңес Одағының Батыры жоғарғы атақтар берілді (М.Әбеулов, В.В.Буторин, З.Белібаев, В.А.Засядко, М.К.Меркулов, Н.Н.Силин т.б.). 13 адам 3-ші дєрежелі Даңқ орденінің иегерлері болды (Ф.Әділбаев, М.Әубєкіров, П.П. Борков, М.Ф.Кружелев, Ф.Е. Маслин, В.Н.Кондратьев, В.А.Осипов, С.Рубаев, Б.Хайдаров т.б.)&lt;ref&gt;[http://akimsemey.gov.kz/journal/view/3/2771 Қала тарихы]&lt;/ref&gt;

== Географиясы ==
=== Климаты ===
&lt;div style=&quot;max-width:75%&quot;&gt;{{Қаланың ауа райы
|Жер_ілік = Семей 
|Дерекнама = [https://meteolabs.kz/қаз/климаты/семей/ Семей ауа райы мен климаты]
|Қаң_а_макс  = 5.7
|Ақп_а_макс  = 6.8
|Нау_а_макс  = 24.5
|Сәу_а_макс  = 33.0
|Мам_а_макс  = 37.6
|Мау_а_макс  = 38.8
|Шіл_а_макс  = 42.1
|Там_а_макс  = 42.5
|Қыр_а_макс  = 38.2
|Қаз_а_макс  = 29.5
|Қар_а_макс  = 21.0
|Жел_а_макс  = 6.7
|Жыл__а_макс  = 42.5
|Қаң_а_мин  = -42.6
|Ақп_а_мин  = -41.5
|Нау_а_мин  = -34.6
|Сәу_а_мин  = -18.4
|Мам_а_мин  = -6.5
|Мау_а_мин  = 0.2
|Шіл_а_мин  = 5.5
|Там_а_мин  = 0.6
|Қыр_а_мин  = -7.5
|Қаз_а_мин  = -20.8
|Қар_а_мин  = -42.1
|Жел_а_мин  = -42.2
|Жыл__а_мин  = -42.6
|Қаң_ор_макс  = -9.8
|Ақп_ор_макс  = -8.1
|Нау_ор_макс  = -0.2
|Сәу_ор_макс  = 13.7
|Мам_ор_макс  = 22.0
|Мау_ор_макс  = 27.2
|Шіл_ор_макс  = 28.5
|Там_ор_макс  = 26.9
|Қыр_ор_макс  = 20.6
|Қаз_ор_макс  = 11.8
|Қар_ор_макс  = 0.5
|Жел_ор_макс  = -6.8
|Жыл__ор_макс  = 10.5
|Қаң_ор_мин  = -19.5
|Ақп_ор_мин  = -19.4
|Нау_ор_мин  = -11.3
|Сәу_ор_мин  = 0.2
|Мам_ор_мин  = 6.9
|Мау_ор_мин  = 12.4
|Шіл_ор_мин  = 14.7
|Там_ор_мин  = 11.7
|Қыр_ор_мин  = 5.0
|Қаз_ор_мин  = -0.5
|Қар_ор_мин  = -8.7
|Жел_ор_мин  = -15.9
|Жыл__ор_мин  = -2.0
|Қаң_ор  = -14.7
|Ақп_ор  = -13.8
|Нау_ор  = -5.8
|Сәу_ор  = 7.0
|Мам_ор  = 14.5
|Мау_ор  = 19.8
|Шіл_ор  = 21.6
|Там_ор  = 19.3
|Қыр_ор  = 12.8
|Қаз_ор  = 5.6
|Қар_ор  = -4.1
|Жел_ор  = -11.3
|Жыл__ор  = 4.2
|Қаң_ор_ж-ш  = 14.6
|Ақп_ор_ж-ш  = 14.8
|Нау_ор_ж-ш  = 14.8
|Сәу_ор_ж-ш  = 17.7
|Мам_ор_ж-ш  = 27.7
|Мау_ор_ж-ш  = 30.5
|Шіл_ор_ж-ш  = 49.8
|Там_ор_ж-ш  = 21.7
|Қыр_ор_ж-ш  = 16.0
|Қаз_ор_ж-ш  = 20.9
|Қар_ор_ж-ш  = 25.8
|Жел_ор_ж-ш  = 21.3
|Жыл__ор_ж-ш  = 275.6
|}}
&lt;/div&gt;

== Халық саны ==
Семей қаласы халқының саны&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm|title=City &amp; town of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1881!!	1897!!1910!!	1926!!	1939!!	1959	!!1970	!!1979	!!1989	!!1991	!!1999	
|-
|17 820	
|26 353	
|34 400	
|56 100	
|109 700	
|149 800	
|235 735	
|282 574	
|334 402
|344 700	
|269 574
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!	2004!!2005!!	2006!!2007!!	2008!!	2009!!	2010!!	2011!!	2012!!2013!!	2014!!	2015
|-
|268 998	
|273 781	
|277 261	
|279 910	
|282 110	
|299 264	
|301 471
|303 348	
|305 795	
|309 772	
|312 056	
|313 726
|}

== Мәдени өмір ==
Семей шаһары Қазақстанның &quot;мәдени астаны&quot; ретінде әйгілі. Қалада [[Абайдың әдеби-мемориалдық мұражайы|Абайдың Семейдегі әдеби-мемориалдық мұражайы]], [[Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайы|Федор Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайы]], [[Ф. Достоевский атындағы Семей мемлекеттік орыс драма театры]] сынды мәдениет орталықтары бар.

== Қаланың көрікті жерлері == 
[[Сурет:2-minaret mosque in Semey.jpg|thumb|left|Әнет баба атындағы қос мұнарлы тас мешіт (Орталық мешіт)]]
* '''Бір мұнаралы мешіт''' - Шебер Ғабулла Эфенди, XIX ғ. 2-ші жарт. – қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Мешіт жұмыс істеп тұр. 
* '''Қос мұналары мешіт''' - сәулетші Болбатов, инженер поручик Манашев, 1856 - 1862 жж. - құрылысы және сәулет ескерткіші. ХІХ ғ. мұсылмандық сәулет үлгісі. Мешіт татар көпесінің қаржысына түрік жобасымен салынған. Мешіт жұмыс істеп тұр.
* '''[[Тыныбай мешіті]]''' - Тыныбай Кәукенов, XIX ғасырдың 30-40 жж. - қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Мешіт жұмыс істеп тұр.
* '''Ямыш қақпасы''' - Бекіністің үш қақпасынан сақталған батыс Ямыш қақпасы 1773ж. қақпа және оның қабырғалары инженер капитан И.Г.Андреевтыњ басшылығымен салынды. Ямыш қақпасы - XVIII ғ. (1776 ж.). Қала құрылысы және сәулет ескерткіші.
[[Сурет:Semey Bridge.jpg|thumb|right| Семейдің аспалы көпірі]]
* '''Невзоровтар отбасы атындағы мұражай''' - Қала құрылыс және сәулет ескерткіші (көпес Степановтың бұрынғы үйі), 1827 жыл. Революциядан кейін ғимаратқа жеке мемлекеттік мекемелер орналасқан.
* '''Тарихи-өлкетану мұражайының ғимараты''' (бұрынғы губернатор үйі) - 1856 ж. қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Сәулетшінің есімі белгісіз. Революцияға дейін ғимаратта әскери губернатор тұрған.
* '''Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражай-үйінің ғимараты''' (бұрынғы почтальон Липухиннің үйі, 1857-1859 жж. жазушы Ф.М. Достоевский тұрған) 1838 ж. қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Музей кешені 1,5 ќабаттық ағаш үйден тұрады. Мещан үлгісінде салынған. Көне Семейге тән   үйлердің бірі. Жартылай жертөледе 3 бөлме, жоғарғы қабатта 4 бөлме, ХІХ ғ. тән үлгі бойынша: асхана, қонақ бөлме, кабинет және жатын бөлмелерден тұрады. Бөлмелер аласа- 2,45 м. бірінші қабат терезелері қақпақтармен жабылады.
* '''Абай  тұрған Анияр  Молдабаевтің үйі'''  (Алаш арыстары). ХІХ ғасырдың соңы. Қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Төртбұрышты, ағаштан салынған. Төменгі қабат жоғарғыдан кішілеу, терезелері қақпақталған. Екі қабаттың да терезелері оюланған. үйдің қабырғасына орыс және қазақ тілдерінде 2 мемориалдыќ тақта ілінген: «Бұл үйде 1878-1904 жж. ұлы ағартушы ақын Абай Құнанбаев тұрған».
* '''«Өлімнен де күшті» мемориалы''' - 1991 жылдың 29 тамызында ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Семей ядролық полигонын жабу туралы Жарлыққа қол қойды. 2001 ж. 29 тамызында Семейдің «Полковничий» аралында Семей ядролық полигонның құрбандарына арналған «өлімнен де күшті» ескерткіш қойылды. Ескерткіш жобаның авторы Шота Уәлиханов.
* Ертіс өзені арқылы өтетін '''аспалы көпір''' 2000 ж. 17 қазанда ашылды.  Ертіс өзені арқылы өтетін аспалы көпір құрылысының жобасын ұсынған жапондық  Исакавадзима Харима Хеви Индастриз Компания ЛТД компаниясы және ШҚО Әкім аппараты.
* '''Республикалық әдеби-мемориальдық Абай мұражайының ғимараты''' – 1860 жыл. Мемлекттік  әдеби-мемориальдық Абай мұражайы Семей қаласында 1940 ж. Абайдың туғанына 95 жылдығына салынды.
* '''Жеңіс мемориалы''' - Фашистік Германияны кеңес халқы жеңгеніне 40 жыл толуына орай 1985ж 9 мамырында қаламыздағы Орталық саябақта Ұлы Отан соғысы жылдарында қаза тапқан семейліктерге арнап ескерткіш монумент тұрғызылды.  Монументальдық ескерткіш авторлары: Клюшкин О.С., Семченко А.В., Тихомолов В.Ф.

== Белгілі тұлғалары ==
* [[Дулат Бабатайұлы]] – көрнекті ақын, жырау, сатирик, қоғам қайраткері, тарихшы, Абайдың ұстазы.
* [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] – ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ.
* [[Әміре Қашаубаев]] – атақты әнші, актер әрі музыкант.
* [[Шәкәрім Құдайбердіұлы]] – ақын, жазушы, философ, тарихшы, композитор, Абаймен замандас әрі інісі
* [[Әріп Тәңірбергенов]] – ұстаз, ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушылардың бірі, философ, сазгер, аудармашы, саяси қайраткер. 
* [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] – ұлы жазушы, қоғам қайраткері, ғұлама ғалым, Қазақстан Ғылым академиясының академигі (1946), филология ғылымдарының докторы, профессор (1946), Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1957)
* [[Көкбай Жанатайұлы]] – ақын, ағартушы, Абайдың әрі шәкірті, досы, әрі туысқан інісі.
* [[Бибігүл Төлегенова]] – қазақ әншісі (лирикалық-колоратуралық сопрано), КСРО халық әртісі (1967).
* [[Роза Рымбаева]] – кеңестік және қазақ эстрада әншісі (сопрано), профессор, актриса. Қазақстанның халық әртісі (1986), халықаралық конкурстардың лауреаты. Құрмет және Парасат ордендері мен марапаттың иегері. Қырғызстанның (2000) және Өзбекстанның (1984) еңбек сіңірген әртісі.
* [[Сейіт Асқарұлы Қасқабасов]] – әдебиеттану, фольклоршы ғалым. Қазақстан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор. ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің Қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі.
* [[Таупық Рымжанов]] – жазушы
* [[Амантай Исин]] – Тарихшы-ғалым (1988). Бірнеше монография және жүзге жуық ғылыми мақалалардың авторы.
* [[Қайым Мұқамедханов]] – Ғалым, абайтанушы, 1940 жылдан КСРО Жазушылар одағының мүшесі, қоғам қайраткері, жазушы, ақын, драматург, аудармашы, педагог. Семей қаласындағы Абай мұражайының негізін қалаушы (1940). Қазақ КСР-і Мемлекеттік Әнұраны мәтінінің авторы.
* [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан]] — қазақтың мемлекеттік, саяси және қоғам қайраткері, ұлт-азаттық және Алаш партиясының жетекшісі, Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы, публицист, ғалым, аудармашы.

== Қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуы ==
[[Сурет:SemAZ.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;Семей автобус құрастыру зауыты&lt;/center&gt;]]
Өнеркәсіп. 2011 жылдың қаңтар-маусым айларында қаланың өндірістік кәсіпорындарымен 49,3 млрд. теңге сомасына тауар өнімі өндірілді, бұл 2010 жылдың осындай кезеңіне қарағанда 15,3% артық.

Аграрлы секторда жалпы өнім көлемі 4 499,1 млн. теңгені немесе 2010 жылдың деңгейіне 101,7% құрады.

Ет өндірісі - 6,9%, сүт өндірісі - 2,0% артты.

Бөлшек тауарайналым көлемі 39,8 млрд. теңгені құрады және 2010 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 15,3% артады, физикалық көлем индексі - 107%.

Шағын бизнестің белсенді кэсіпорындар саны 969 кәсіпорынға дейін немесе 2010 жылдың осындай кезеңіне 10,8% артты.

Негізгі капиталға инвестиция 11 316 млн.теңге сомасында немесе 2010 жылдың деңгейіне 116,1% игерілді.

16 мың ш.м. жеке тұрғын үй енгізілді, бұл 2010 жылдың деңгейінен 182% артық.

Жеке табыс көздері бойынша қала бюджеті 4 466,7 млн. теңге жоспар кезінде 4 518 млн. теңгеге немесе 101,1% орындалды.

Қосымша қорды қарастыру мақсатында, әкімдік пен қала бойынша салық басқармасының бірлескен іс-әрекет жоспар-кестесі бекітілді, оның нәтижесінде 378,5 млн. теңге анықталды, бюджетке нақты 338,7 млн. теңге түсті.

Бюджеттің шығыс бөлігі 10 458,3 млн. теңге жоспар кезінде 10 265 млн. теңге сомасында немесе 98,2% игерілді.

Еңбек нарығындағы жағдай. Халықты жұмыспен қамтуды арттыру үшін 2011 жылы Семей қаласының 2012-2015 жылдарға даму бағдарламасы, Жұмыспен қамту 2020 және Жол картасы бағдарламалары бойынша іс-шаралар қарастырылған.

Жұмысқа орналастыру мәселесі бойынша жүгінгендер қатарынан жұмысқа орналасқандардың үлесі 2011 жылдың қаңтар-маусым айларында 72,4% кұрады, бұл 2010 жылдың осындай кезеңіне қарағанда 8,8 пайыздық пунктке арттық.

2011 жылдың 1 шілдесіне жұмыссыздардың тіркелген саны 1518 адамға есептеліп, өткен жылдың деңгейінде қалды.

Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында аз қамтылған азаматтар саны 8,4% азайып, 4 581 адамды құрайды.

Ірі және орта кәсіпорындарда жұмыспен қамтылған қызметкерлердің орта айлық номиналды еңбек ақы төлемі 2011 жылдың қаңтар-маусым айларында 59 153 теңгені құрап 2010 жылдың осындай кезеңіне 13,5% артты.&lt;ref&gt;[http://akimsemey.gov.kz/journal/view/3/2771]&lt;/ref&gt;

== Бауырлас қалалары ==
* {{flagicon|Belgium}} Ипр, [[Бельгия]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Абай облысы}}
{{Қазақстан қалалары}}
{{Семей қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Семей]]
[[Санат:Ертіс бойындағы қалалар]]
[[Санат:XVIII ғасырда құрылған қалалар]]</text>
      <sha1>afgnead6cwbs0whabieth5ta3jt5pvw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062858</id>
      <parentid>3062845</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:37:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40613" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Қала
 |атауы                   = Семей
 |сурет                   = Semey central square.jpg
 |әкімшілік күйі          = Облыс орталығы
 |елтаңба                 = Semey Coat of Arms.jpg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg= 50|lat_min= 24|lat_sec=40
  |lon_deg= 80|lon_min= 13|lon_sec=39
  |CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Абай облысы
 |кестедегі облыс         = Абай облысы{{!}}Абай 
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = [[Нұрымбет Аманұлы Сақтағанов]]
 |құрылған уақыты         = 1718
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = Доржикент қалашығы, Семпалат (Семипалатинск) бекінісі, Алаш-қала
 |статус алуы             = 1782
 |жер аумағы              = 210
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = қатаң-континенталды
 |ресми тілі              =қазақ тілі
  |тұрғыны                = 323 721
  |санақ жылы             = 2019&lt;ref name=&quot;stat.gov.kz&quot;&gt;[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]&lt;/ref&gt; 
  |тығыздығы              = 4139 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = [[қазақтар]] 71,00% &lt;br /&gt; [[орыстар]] 24,00 % &lt;br /&gt; [[татарлар]] 3,00% &lt;br /&gt; [[немістер]] 0,99 % &lt;br /&gt; [[украиндар]] 0,77 % &lt;br /&gt; [[Беларустар|белорустар]] 0,21 % &lt;ref name=&quot;stat.kz2&quot;&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}&lt;/ref&gt;
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = семейлік
 |телефон коды            = 7222
 |пошта индекстері        = F1*****
 |автомобиль коды         = F мен U (2013 жылға дейін), 16 (2013 жылдан соң)
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Semey
 |сайты                   = http://www.akimsemey.gov.kz/
 |сайт тілі               = kz
 |сайт тілі 2             = ru
 |сайт тілі 3             = 
}}
'''Семей''' — «Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабына сәйкес 2022 жылдың 8 маусым айынан бастап ресми түрде [[Абай облысы]]ның әкімшілік орталығы.&lt;ref&gt;https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-44412&lt;/ref&gt; Ол [[Ертіс]] өзенінің екі жағасына орналасқан. Аумағы – селолық округтерді қосқанда 27,5 мың шаршы метр. 1782 жылдан бастап 1997-ге дейін Семей (Семипалатинск) облысының орталығы болған.

Гринвичтен 500 ендік және 800 бойлық сызықтары қиылысында Семей қаласынан батысқа қарай 40 км. Дегелең тауында Евразия супер-құрылығының Географиялық орталығы анықталған.

Қазақстанда қала мәдени астанасы болып саналады, өйткені оның көптеген тұрғындары қазақ мәдениеті мен шығармашылығының негізін салушылар болып табылады.  Семей «Қазақстанның тарихи орталығы» деген ерекше мәртебеге ие.

Өңір климаты ерекше географиялық орналасуымен ерекшеленеді, құрылықта, мұхиттардан барынша алыс орналасқан.

Аумақ арктикалық бассейнге ашылған, бірақ Азияның ең биік тау шыңдары оны Үнді мұхитының әсерінен оқшау қалдырған. Климатының шұғыл континентальдылығы жылдық және тәуліктік температуралардың жоғары амплитудасы салдарынан болып отыр. Қыста -45 – қа, жазда +45 –қа дейін жетеді.

Қала халқы 323 721 адам (2019ж.&lt;ref name=&quot;stat.gov.kz&quot;&gt;[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]&lt;/ref&gt;). Ертістің екі жағасында орналасқан Семей еліміздің ірі де әсем қалаларының бірі болып табылады, жергілікті тұрғындар ғана емес, Қазақстанның «рухани астанасының» қонақтары да осындай пікірде.

== Тарихы ==
Семейдің негізі 1718 жылы қаланды, [[І Петр]] шығыс жеріне және [[Ертіс өзені|Ертіс]] өңіріндегі бекіністеріне қорған салу туралы жарлық шығарды, құрылыс 1714 жылдан 1720 жылға дейін созылды. 1718 жылдың кезінде Семипалат бекінісі подполковник П.Ступиннің бақылауымен «толық қарулану жүргізіліп, бекітілді». 
«Семей» сөзі – көне түркілерге жататын сары ұйғырлар тайпасының тілінде «киелі мекен»  деген мағынаны білдірсе, «Алаш» сөзі – түркі тілінде бауырлас, қандас, туыс деген мағынаны береді. Яғни, Семей,  Алаш атауы – тұтас түркі дәуірінде қалыптасқан ең ежелгі атаулардың бірі.
Семипалат бекінісі [[Ресей]] мен [[Қазақстан]] арасындағы негізгі сауда орталықтарының дамуы арасында ерекше роль атқарды. Семейдің алғашқы құрылғанынан бастап, мұнда сауда жасау үшін жоңғар қалмақтары, бұхаралықтар, ташкенттіктер, қоқандықтар келе бастады. [[Азия]]лық күпестер сауда операцияларын бақылау мақсатында  1728 жылдан кеден мекемесі құрылды. Алғашқы жылдары Семей кедені Москвадағы Мемлекеттік Комерц-Коллегия бас басқармасында орналасқан Сібір жарлығына бағынды. 1776 жылы Батыс-Сібір генерал-губернаторы бекіністің жаңа жобасын жасау үшін капитан И.Г.Андреевті жіберді. Дарынды инженер, бекіністерді қайта салып, жолдар, көпірлер салды, жолдар мен қоршаулардың, бекіністердің жоспары мен картасын түсірді. Жаңа бекініске ескі бекініс тұрғындары, казактар, әскери қызметкерлер, сол сияќты саудагер адамдардың бөлігі көшіп келе бастады. 1854 жылдың 1 қазанында Семей облысының салтанатты ашылуы болды. Шағын ғана Семей қаласы бірден облыстыққа айналды. Қайта құрылған облыс Ресей империясы құрамындағы ең көлемдісі болды.   Қалалық дума мен Қалалық сот бекітіледі.1858 жылы 1854 жылы құрылған көлемді Семей облысында – 261487 адам болды. 1873 жылдан Семейеде телеграф, ал 1910 жылдан телефон және Қазақстандағы тұңғыш су өткізу болды. 1906 жылы жоғарғы Ертісте су арқылы қатынастың ресми ашылуы болды.ХІХ ғасырдың аяғы мен XX ғасырда Семей облысында өнімді алғаш өңдеу өнеркәсібі құрылды. XX ғасырдың басында Ресейдің ірі фирмалары мен шұѓа фабрикаларында жөн, тері дайындалды.1863 жылы қалада 2 оқу орны жұмыс істеді. Оның ішінде бір уездік училище, 2 шіркеулік-приход училищесі, 14 қазақтардың және 9 жеке татар мектептері болды. 1864 жылы әйелдер мектебі 2-ші разрядты училище болып қайта құрылды. ХІХ ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың  басында қалада ерлер мен әйелдер классикалық гимназиялары, мұғалімдер семинариясы жұмыс істеді. [[Әлімхан Әбеуұлы Ермеков|Әлімхан Ермеков]] Семей ерлер гимназиясын алтын медальға бітіріп, содан соң Томскінің технологиялық институтын бітірді. Мұғалімдер семинариясында [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] пен [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтпаев]] оқыды. Семейде 5 жылдан артық (1854-1859) орыстың ұлы жазушысы Федор Михайлович Достоевский тұрып, өзінің мәңгілік шығармаларын осында жазды: «Записки из мертвого дома», «Дядюшкин сон», «Село Степанчиково и его обитатели». Осында Ф.М.Достоевский П.П. Семенов Тянь-Шанский мен [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]], Г.Потаниндермен кездесті.Семейге Петербург университетінің студенті Е.П.Михаэлис саяси жер аударылып келді, Н.Долгополов, С.Гросс, П.Лобановский, А.Леонтьев, Н.Коншин және басқалары. Олар Семейде үлкен ғылыми және мәдени-ағарту жұмыстарын жүргізді.Е.П.Михаэлис, Н.Долгополов жєне С.Гросс сияќты азаматтар қазақтың ұлы ағартушысы [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] (Ибраћим) Құнанбаевпен достық қарым-қатынаста болды. Олардың көмегімен Абай классикалық әдебиет пен қоғамның саяси өмірімен танысты. Өз кезегінде Абай достарына қазақ халқының тарихын, мәдениеті мен тұрмысын оқып үйренуге көмектесті. Абай Құнанбаев қазақ халқының мәдениеті мен тұрмысын өте жетік біліп, қазақтың салт-дәстүрлері, көне заңдары, генеалогиясы, аңыздары және этнографиялық терминологиясы жөнінде үлкен жалпыхалықтық беделге ие болды.1878 жылы Семей қаласында Облыстық статистикалық комитет құрылды. Семей статистикалық комитетінің бірінші хатшысы саяси жер аударылып келген Е.П.Михаэлис. Ол сондай-ақ Семейде 1883 жылы  қоғамдық кітапхана мен өлкетану музейін қорушылардың бірі болды. Семей География қоғамы Батыс-Сібір бөлімшесі Орыс География қоғамының филиалы болып құрылған, бірақ  жұмысты  өз бетімен дербес атқарды.  Семей бөлімшесінің белсенді қайраткерлері ағайынды В.Н.Белослюдов және А.Н.Белослюдовтар болды. Алғашқысы суретші-этнограф болып көптеген суреттер салды. Олар қазір Қазақстан Республикасы ғылым Академиясы кітапханасының қорында қолжазба төрінде сақталған. Ал екіншісі қазақ фольклорының шығармаларын жинады. А.Н.Белослюдовтың жинаған қазақ ертегілері басқа фольклорлық деректер сияқты бөлімшенің «Жазбахатында» жарияланды. Г.Д.Гребеншиковтың еңбек жолы мен әдеби қызметі Семейде басталды. Семейде Г.Н.Потанин жєне В.А.Обручевтар, басқа да көрнекті ғалымдар жұмыс істеді. 1917 жылдың маусым айынан бастап Семей қаласында «Айқап» журналының бағытына жақын апта сайын шығатын  «Сары-арқа» үнқағазы шыға бастады. «Сары-арқа» үнқағазының редакторлары Р.Марсеков пен К.Ғаббасовтар болды. Оның беттерінде [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Ә.Бөкейхановтың]], [[Міржақып Дулатұлы|М.Дулатовтың]], А.Ермековтың, М.Молдыбаевтың, Ж.Ақпаевтың мақалалары және басқа да Алаш қозғалысының көрнекті қайраткерлерінің мақалалары жарияланды. 1903 жылдың 23 қыркүйекінде Семей мұғалімдер семинариясының ашылуы болды. 1928 жылға дейін Семей губерниялық қала, одан кейін округтік  болды; 1932 жылы республика облыстарға бөлінді, алғашқыда Семей Шығыс Қазақстан облысының орталығы болып, 1939 жылдан Семей облысының орталығы болды. Соғыс алдындағы жылдары қалада ірі өндіріс орындары салынды. Солтүстік бөлігі Семей қаласынан басталатын Түрксиб темір жолы еліміздің маңызды құрылысының бірі болды. Семейде бірінші 5 жылдықтың ірі құрылысы ет консерві комбинаты болды, ол еліміздегі тамақ өнеркәсібі жөніндегі қуатты өнеркісіптердің бірі болды.  Қала мол өнімдік базасы бар ірі мал шаруашылық аймағының орталығы болды. Ет комбинатымен бір мезгілде ірі ұн комбинаты, жаңа техникамен жаңа тері зауыты салынып, ал 1938 жылы арнайы зертханасымен қой терісі зауытының құрылысы басталды.  Сол кездегі ең жаңа техникамен жабдықталған судорем зауытының құрылысы да дами бастады. 1920 жылдың қазан айында қалада құрамында 15 адамы бар  «Ес-Аймақ» театрлық   труппа  құрылды. Олардың арасында қазақ сахнасының көрнекті қайраткерлері – [[Иса Байзақов]], [[Әміре Қашаубаев]], [[Жұмат Тұрғынбайұлы Шанин|Жұмат Шанин]], Жүсіпбек Елебековтер болды. 1934 жылы Семейде қазақ сазды-драмалық театр ұйымдастырылды. Театр 1934 жылдың 6 шілдесінде [[Ілияс Жансүгіров|І.Жансүгіров]]тың «Кек» спектаклімен ашылды. Семей – тек Шығыс Қазақстандағы емес  республикадағы мәдени, тарихи орталық болып саналады. Мұнда Абай және [[Фёдор Михайлович Достоевский|Ф.М.Достоевский]] мұражайлары, Қазақстан мен Батыс-Сібір өлкетану музейі, Невзоровтар отбасы атындағы бейнелеу өнері мұражайы, кітапханалары бар. Қазақтың Абай атындағы сазды-драмалық және Ф.М.Достоевский атындағы орыс драмалық театрлары бар.

===Семей Ұлы Отан соғысы жылдарында===
1941 жылы облыс аумағында 238 және 8 атқыштар дивизиясы құрылды.  Ерлік істері үшін 238-ші атқыштар дивизиясы 1942 жылдың 3 мамырында КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумы Жарлығымен Жауынгерлік Қызыл ту орденімен марапатталды, ал 24 мамырда Халық Қомиссарының бұйрығымен 30-шы гвардиялық болып жасақталды. 1944 жылдың 3 қарашасында 30-шы гвардиялық дивизия «Рижск» құрметті атағы берілді. 1946 жылдың 6 мамырында дивизия таратылды. Өкіметтік марапаттарға дивизияның 13 мыңнан астам жауынгерлері ерліктері үшін ие болды.
Дивизия командирлері: полковник Коротков Геннадий Петрович (14 наурыз 1941 ж. – 10 мамыр 1942 ж.); полковник (27 қазан 1942ж. генерал-майор) Кулешов  Андрей Данилович (16 мамыр 1942 ж. – 17 қаңтар 1944ж.);  полковник (3 маусым 1944 ж. – генерал-майор) Исаев Михаил Александрович (18 қаңтар – 5 қараша 1944ж., 17 ақпан– 9  мамыр 1945ж.); полковник Фадейкин Иван Анисимович (6 қараша 1944ж. – 16 ақпан 1945жж.).
  
8-ші атқыштар дивизиясының жолы да даңқты болды. 1941 жылдың желтоқсанынан 1942 жылдың наурызына дейін Семей және Аягөз қалаларында жасақталды. Воронеж түбінен басталған жауынгерлік жол Курскі шайқасына ұласты. 1944 жылдың 5 наурызында дивизияға «Ямпольск» құрметті атағы берілді.
Дивизия командирлері: полковник Зверев Григорий Александрович (25 желтоқсан 1941ж. – 1 ақпан 1942 ж); подполковник (1 қазан 1942 ж. генерал-майор) Иванов Иван Иванович (2 ақпан 1942 ж. – 2 маусым 1943ж); подполковник Гудзь Порфирий Мартынович (15 маусым – 26 қазан1943ж); генерал-майор Иванов Николай Иванович (27 қазан  – 12 желтоқсан 1943ж); генерал – майор Смирнов Андрей Семенович (13 желтоқсан 1943ж. – 26 қыркүйек 1944ж); полковник Угрюмов Николай Степанович (27  қыркүйек 1944 ж. – 9 мамыр 1945ж).

56 семейліктерге Кеңес Одағының Батыры жоғарғы атақтар берілді (М.Әбеулов, В.В.Буторин, З.Белібаев, В.А.Засядко, М.К.Меркулов, Н.Н.Силин т.б.). 13 адам 3-ші дєрежелі Даңқ орденінің иегерлері болды (Ф.Әділбаев, М.Әубєкіров, П.П. Борков, М.Ф.Кружелев, Ф.Е. Маслин, В.Н.Кондратьев, В.А.Осипов, С.Рубаев, Б.Хайдаров т.б.)&lt;ref&gt;[http://akimsemey.gov.kz/journal/view/3/2771 Қала тарихы]&lt;/ref&gt;

== Географиясы ==
=== Климаты ===
&lt;div style=&quot;max-width:75%&quot;&gt;{{Қаланың ауа райы
|Жер_ілік = Семей 
|Дерекнама = [https://meteolabs.kz/қаз/климаты/семей/ Семей ауа райы мен климаты]
|Қаң_а_макс  = 5.7
|Ақп_а_макс  = 6.8
|Нау_а_макс  = 24.5
|Сәу_а_макс  = 33.0
|Мам_а_макс  = 37.6
|Мау_а_макс  = 38.8
|Шіл_а_макс  = 42.1
|Там_а_макс  = 42.5
|Қыр_а_макс  = 38.2
|Қаз_а_макс  = 29.5
|Қар_а_макс  = 21.0
|Жел_а_макс  = 6.7
|Жыл__а_макс  = 42.5
|Қаң_а_мин  = -42.6
|Ақп_а_мин  = -41.5
|Нау_а_мин  = -34.6
|Сәу_а_мин  = -18.4
|Мам_а_мин  = -6.5
|Мау_а_мин  = 0.2
|Шіл_а_мин  = 5.5
|Там_а_мин  = 0.6
|Қыр_а_мин  = -7.5
|Қаз_а_мин  = -20.8
|Қар_а_мин  = -42.1
|Жел_а_мин  = -42.2
|Жыл__а_мин  = -42.6
|Қаң_ор_макс  = -9.8
|Ақп_ор_макс  = -8.1
|Нау_ор_макс  = -0.2
|Сәу_ор_макс  = 13.7
|Мам_ор_макс  = 22.0
|Мау_ор_макс  = 27.2
|Шіл_ор_макс  = 28.5
|Там_ор_макс  = 26.9
|Қыр_ор_макс  = 20.6
|Қаз_ор_макс  = 11.8
|Қар_ор_макс  = 0.5
|Жел_ор_макс  = -6.8
|Жыл__ор_макс  = 10.5
|Қаң_ор_мин  = -19.5
|Ақп_ор_мин  = -19.4
|Нау_ор_мин  = -11.3
|Сәу_ор_мин  = 0.2
|Мам_ор_мин  = 6.9
|Мау_ор_мин  = 12.4
|Шіл_ор_мин  = 14.7
|Там_ор_мин  = 11.7
|Қыр_ор_мин  = 5.0
|Қаз_ор_мин  = -0.5
|Қар_ор_мин  = -8.7
|Жел_ор_мин  = -15.9
|Жыл__ор_мин  = -2.0
|Қаң_ор  = -14.7
|Ақп_ор  = -13.8
|Нау_ор  = -5.8
|Сәу_ор  = 7.0
|Мам_ор  = 14.5
|Мау_ор  = 19.8
|Шіл_ор  = 21.6
|Там_ор  = 19.3
|Қыр_ор  = 12.8
|Қаз_ор  = 5.6
|Қар_ор  = -4.1
|Жел_ор  = -11.3
|Жыл__ор  = 4.2
|Қаң_ор_ж-ш  = 14.6
|Ақп_ор_ж-ш  = 14.8
|Нау_ор_ж-ш  = 14.8
|Сәу_ор_ж-ш  = 17.7
|Мам_ор_ж-ш  = 27.7
|Мау_ор_ж-ш  = 30.5
|Шіл_ор_ж-ш  = 49.8
|Там_ор_ж-ш  = 21.7
|Қыр_ор_ж-ш  = 16.0
|Қаз_ор_ж-ш  = 20.9
|Қар_ор_ж-ш  = 25.8
|Жел_ор_ж-ш  = 21.3
|Жыл__ор_ж-ш  = 275.6
|}}
&lt;/div&gt;

== Халық саны ==
Семей қаласы халқының саны&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm|title=City &amp; town of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1881!!	1897!!1910!!	1926!!	1939!!	1959	!!1970	!!1979	!!1989	!!1991	!!1999	
|-
|17 820	
|26 353	
|34 400	
|56 100	
|109 700	
|149 800	
|235 735	
|282 574	
|334 402
|344 700	
|269 574
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!	2004!!2005!!	2006!!2007!!	2008!!	2009!!	2010!!	2011!!	2012!!2013!!	2014!!	2015
|-
|268 998	
|273 781	
|277 261	
|279 910	
|282 110	
|299 264	
|301 471
|303 348	
|305 795	
|309 772	
|312 056	
|313 726
|}

== Мәдени өмір ==
Семей шаһары Қазақстанның &quot;мәдени астаны&quot; ретінде әйгілі. Қалада [[Абайдың әдеби-мемориалдық мұражайы|Абайдың Семейдегі әдеби-мемориалдық мұражайы]], [[Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайы|Федор Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайы]], [[Ф. Достоевский атындағы Семей мемлекеттік орыс драма театры]] сынды мәдениет орталықтары бар.

== Қаланың көрікті жерлері == 
[[Сурет:2-minaret mosque in Semey.jpg|thumb|left|Әнет баба атындағы қос мұнарлы тас мешіт (Орталық мешіт)]]
* '''Бір мұнаралы мешіт''' - Шебер Ғабулла Эфенди, XIX ғ. 2-ші жарт. – қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Мешіт жұмыс істеп тұр. 
* '''Қос мұналары мешіт''' - сәулетші Болбатов, инженер поручик Манашев, 1856 - 1862 жж. - құрылысы және сәулет ескерткіші. ХІХ ғ. мұсылмандық сәулет үлгісі. Мешіт татар көпесінің қаржысына түрік жобасымен салынған. Мешіт жұмыс істеп тұр.
* '''[[Тыныбай мешіті]]''' - Тыныбай Кәукенов, XIX ғасырдың 30-40 жж. - қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Мешіт жұмыс істеп тұр.
* '''Ямыш қақпасы''' - Бекіністің үш қақпасынан сақталған батыс Ямыш қақпасы 1773ж. қақпа және оның қабырғалары инженер капитан И.Г.Андреевтыњ басшылығымен салынды. Ямыш қақпасы - XVIII ғ. (1776 ж.). Қала құрылысы және сәулет ескерткіші.
[[Сурет:Semey Bridge.jpg|thumb|right| Семейдің аспалы көпірі]]
* '''Невзоровтар отбасы атындағы мұражай''' - Қала құрылыс және сәулет ескерткіші (көпес Степановтың бұрынғы үйі), 1827 жыл. Революциядан кейін ғимаратқа жеке мемлекеттік мекемелер орналасқан.
* '''Тарихи-өлкетану мұражайының ғимараты''' (бұрынғы губернатор үйі) - 1856 ж. қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Сәулетшінің есімі белгісіз. Революцияға дейін ғимаратта әскери губернатор тұрған.
* '''Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражай-үйінің ғимараты''' (бұрынғы почтальон Липухиннің үйі, 1857-1859 жж. жазушы Ф.М. Достоевский тұрған) 1838 ж. қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Музей кешені 1,5 ќабаттық ағаш үйден тұрады. Мещан үлгісінде салынған. Көне Семейге тән   үйлердің бірі. Жартылай жертөледе 3 бөлме, жоғарғы қабатта 4 бөлме, ХІХ ғ. тән үлгі бойынша: асхана, қонақ бөлме, кабинет және жатын бөлмелерден тұрады. Бөлмелер аласа- 2,45 м. бірінші қабат терезелері қақпақтармен жабылады.
* '''Абай  тұрған Анияр  Молдабаевтің үйі'''  (Алаш арыстары). ХІХ ғасырдың соңы. Қала құрылысы және сәулет ескерткіші. Төртбұрышты, ағаштан салынған. Төменгі қабат жоғарғыдан кішілеу, терезелері қақпақталған. Екі қабаттың да терезелері оюланған. үйдің қабырғасына орыс және қазақ тілдерінде 2 мемориалдыќ тақта ілінген: «Бұл үйде 1878-1904 жж. ұлы ағартушы ақын Абай Құнанбаев тұрған».
* '''«Өлімнен де күшті» мемориалы''' - 1991 жылдың 29 тамызында ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Семей ядролық полигонын жабу туралы Жарлыққа қол қойды. 2001 ж. 29 тамызында Семейдің «Полковничий» аралында Семей ядролық полигонның құрбандарына арналған «өлімнен де күшті» ескерткіш қойылды. Ескерткіш жобаның авторы Шота Уәлиханов.
* Ертіс өзені арқылы өтетін '''аспалы көпір''' 2000 ж. 17 қазанда ашылды.  Ертіс өзені арқылы өтетін аспалы көпір құрылысының жобасын ұсынған жапондық  Исакавадзима Харима Хеви Индастриз Компания ЛТД компаниясы және ШҚО Әкім аппараты.
* '''Республикалық әдеби-мемориальдық Абай мұражайының ғимараты''' – 1860 жыл. Мемлекттік  әдеби-мемориальдық Абай мұражайы Семей қаласында 1940 ж. Абайдың туғанына 95 жылдығына салынды.
* '''Жеңіс мемориалы''' - Фашистік Германияны кеңес халқы жеңгеніне 40 жыл толуына орай 1985ж 9 мамырында қаламыздағы Орталық саябақта Ұлы Отан соғысы жылдарында қаза тапқан семейліктерге арнап ескерткіш монумент тұрғызылды.  Монументальдық ескерткіш авторлары: Клюшкин О.С., Семченко А.В., Тихомолов В.Ф.

== Белгілі тұлғалары ==
* [[Дулат Бабатайұлы]] – көрнекті ақын, жырау, сатирик, қоғам қайраткері, тарихшы, Абайдың ұстазы.
* [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] – ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ.
* [[Әміре Қашаубаев]] – атақты әнші, актер әрі музыкант.
* [[Шәкәрім Құдайбердіұлы]] – ақын, жазушы, философ, тарихшы, композитор, Абаймен замандас әрі інісі
* [[Әріп Тәңірбергенов]] – ұстаз, ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушылардың бірі, философ, сазгер, аудармашы, саяси қайраткер. 
* [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] – ұлы жазушы, қоғам қайраткері, ғұлама ғалым, Қазақстан Ғылым академиясының академигі (1946), филология ғылымдарының докторы, профессор (1946), Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1957)
* [[Көкбай Жанатайұлы]] – ақын, ағартушы, Абайдың әрі шәкірті, досы, әрі туысқан інісі.
* [[Бибігүл Төлегенова]] – қазақ әншісі (лирикалық-колоратуралық сопрано), КСРО халық әртісі (1967).
* [[Роза Рымбаева]] – кеңестік және қазақ эстрада әншісі (сопрано), профессор, актриса. Қазақстанның халық әртісі (1986), халықаралық конкурстардың лауреаты. Құрмет және Парасат ордендері мен марапаттың иегері. Қырғызстанның (2000) және Өзбекстанның (1984) еңбек сіңірген әртісі.
* [[Сейіт Асқарұлы Қасқабасов]] – әдебиеттану, фольклоршы ғалым. Қазақстан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор. ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің Қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі.
* [[Таупық Рымжанов]] – жазушы
* [[Амантай Исин]] – Тарихшы-ғалым (1988). Бірнеше монография және жүзге жуық ғылыми мақалалардың авторы.
* [[Қайым Мұқамедханов]] – Ғалым, абайтанушы, 1940 жылдан КСРО Жазушылар одағының мүшесі, қоғам қайраткері, жазушы, ақын, драматург, аудармашы, педагог. Семей қаласындағы Абай мұражайының негізін қалаушы (1940). Қазақ КСР-і Мемлекеттік Әнұраны мәтінінің авторы.
* [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан]] — қазақтың мемлекеттік, саяси және қоғам қайраткері, ұлт-азаттық және Алаш партиясының жетекшісі, Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы, публицист, ғалым, аудармашы.

== Қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуы ==
[[Сурет:SemAZ.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;Семей автобус құрастыру зауыты&lt;/center&gt;]]
Өнеркәсіп. 2011 жылдың қаңтар-маусым айларында қаланың өндірістік кәсіпорындарымен 49,3 млрд. теңге сомасына тауар өнімі өндірілді, бұл 2010 жылдың осындай кезеңіне қарағанда 15,3% артық.

Аграрлы секторда жалпы өнім көлемі 4 499,1 млн. теңгені немесе 2010 жылдың деңгейіне 101,7% құрады.

Ет өндірісі - 6,9%, сүт өндірісі - 2,0% артты.

Бөлшек тауарайналым көлемі 39,8 млрд. теңгені құрады және 2010 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 15,3% артады, физикалық көлем индексі - 107%.

Шағын бизнестің белсенді кэсіпорындар саны 969 кәсіпорынға дейін немесе 2010 жылдың осындай кезеңіне 10,8% артты.

Негізгі капиталға инвестиция 11 316 млн.теңге сомасында немесе 2010 жылдың деңгейіне 116,1% игерілді.

16 мың ш.м. жеке тұрғын үй енгізілді, бұл 2010 жылдың деңгейінен 182% артық.

Жеке табыс көздері бойынша қала бюджеті 4 466,7 млн. теңге жоспар кезінде 4 518 млн. теңгеге немесе 101,1% орындалды.

Қосымша қорды қарастыру мақсатында, әкімдік пен қала бойынша салық басқармасының бірлескен іс-әрекет жоспар-кестесі бекітілді, оның нәтижесінде 378,5 млн. теңге анықталды, бюджетке нақты 338,7 млн. теңге түсті.

Бюджеттің шығыс бөлігі 10 458,3 млн. теңге жоспар кезінде 10 265 млн. теңге сомасында немесе 98,2% игерілді.

Еңбек нарығындағы жағдай. Халықты жұмыспен қамтуды арттыру үшін 2011 жылы Семей қаласының 2012-2015 жылдарға даму бағдарламасы, Жұмыспен қамту 2020 және Жол картасы бағдарламалары бойынша іс-шаралар қарастырылған.

Жұмысқа орналастыру мәселесі бойынша жүгінгендер қатарынан жұмысқа орналасқандардың үлесі 2011 жылдың қаңтар-маусым айларында 72,4% кұрады, бұл 2010 жылдың осындай кезеңіне қарағанда 8,8 пайыздық пунктке арттық.

2011 жылдың 1 шілдесіне жұмыссыздардың тіркелген саны 1518 адамға есептеліп, өткен жылдың деңгейінде қалды.

Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында аз қамтылған азаматтар саны 8,4% азайып, 4 581 адамды құрайды.

Ірі және орта кәсіпорындарда жұмыспен қамтылған қызметкерлердің орта айлық номиналды еңбек ақы төлемі 2011 жылдың қаңтар-маусым айларында 59 153 теңгені құрап 2010 жылдың осындай кезеңіне 13,5% артты.&lt;ref&gt;[http://akimsemey.gov.kz/journal/view/3/2771]&lt;/ref&gt;

== Бауырлас қалалары ==
* {{flagicon|Belgium}} Ипр, [[Бельгия]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Абай облысы}}
{{Қазақстан қалалары}}
{{Семей қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Семей]]
[[Санат:Ертіс бойындағы қалалар]]
[[Санат:XVIII ғасырда құрылған қалалар]]</text>
      <sha1>trcruc2nycgy2yj7zfeapn3b033k40o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Форум</title>
    <ns>4</ns>
    <id>3909</id>
    <revision>
      <id>3063073</id>
      <parentid>3062629</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:01:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AAkhmedova (WMF)</username>
        <id>114392</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111230" xml:space="preserve">{{Уикипедия:Форум/Негіз}}
__NOTOC____NEWSECTIONLINK__
{{Жинақталған мазмұн|30|400}} 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''.

Thank you,

From the Community Development team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 01:50, 2022 ж. наурыздың 20 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; == 
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
----
Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:41, 2022 ж. наурыздың 10 (+06)
----
The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:46, 2022 ж. наурыздың 7 (+06)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work.

The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Best regards,

Movement Strategy and Governance&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:25, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)

=== Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === 
After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote.

The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects.
While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement.

Therefore the Committee instructed the Foundation to:

Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote.

The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. 

Best regards, --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. 

Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. 

Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). 

A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']].  The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} 

Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]].

On behalf of the Universal Code of Conduct project team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 16:22, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open  ==
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  
 
The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 February 2022.

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.
 
[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.]  

Best,

Movement Strategy and Governance

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 22:35, 2022 ж. қаңтардың 12 (+06)

== Question ==

Напишу здесь на русском языке, поскольку вижу в Казахстане лучше его понимают, чем английский. У меня возник вопрос: почему аглоязычний текст пишеться не как в оригинале, а своеобразным казахицированым способом.--[[Қатысушы:KHMELNYTSKYIA|KHMELNYTSKYIA]] ([[Қатысушы талқылауы:KHMELNYTSKYIA|талқылауы]]) 19:13, 2018 ж. шілденің 10 (+06)
: Hello! Could you please clarify which article are you talking about?--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:11, 2018 ж. шілденің 11 (+06)
:: Hi! So, thank you for the quick response. For example, even your text is written so: &quot;Һелло! Цоұлд ёұ плеасе цларіфy уһіцһ артіцле аре ёұ талкінг абоұт&quot;. I think it is a bit strange. There may be a problem with my language settings.--[[Қатысушы:KHMELNYTSKYIA|KHMELNYTSKYIA]] ([[Қатысушы талқылауы:KHMELNYTSKYIA|талқылауы]]) 23:27, 2018 ж. шілденің 11 (+06)
::: Yes, you're right! You can check in your phone's settings. I am not sure what exactly, but I'm guessing it's something called 'Locale' or whatever. If you use English as a main language in your phone, then there won't be these kind of glitches. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:31, 2018 ж. шілденің 12 (+06)

== Editing News #2—2018 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2018/October|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]''

&lt;div style=&quot;float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]]
'''Did you know?'''  
&lt;div class=&quot;thumbcaption&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;&gt;  

Did you know that you can use the visual editor on a mobile device?
[[File:Mobile editing watchlist star editing pencil.png|alt=Screenshot showing the location of the pencil icon|center|frameless|250px]]

Tap on the pencil icon to start editing.  The page will probably open in the wikitext editor.

You will see another pencil icon in the toolbar.  Tap on that pencil icon to the switch between visual editing and wikitext editing.

[[File:Visual editing mobile switch wikitext.png|alt=Toolbar with menu opened|center|frameless|250px]]

Remember to publish your changes when you're done.

You can read and help translate [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor.&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

Since the last newsletter, the [[mw:Editing|Editing Team]] has wrapped up most of their work on the [[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] and [[mw:VisualEditor/Diffs|the visual diff tool]].  The team has begun investigating the needs of editors who use mobile devices.  Their work board is available [[phab:project/view/3236/|in Phabricator]].  Their [[mw:Wikimedia Audiences/2018-19 Q2 Goals#Contributors|current priorities]] are fixing bugs and improving mobile editing.   

=== Recent changes ===
*The Editing team has published an [[mw:Mobile editing using the visual editor report|initial report about mobile editing]].  
*The Editing team has begun a design study of visual editing on the mobile website.  New editors have trouble doing basic tasks on a smartphone, such as adding links to Wikipedia articles.  You can [[c:File:Visual Editor Heuristic - Results.pdf|read the report]].
*The Reading team is working on a [[mw:Reading/Web/Advanced mobile contributions|separate mobile-based contributions project]].
*The 2006 wikitext editor is [[mw:Contributors/Projects/Removal of the 2006 wikitext editor|no longer supported]].  If you used [[:File:Edit toolbar - 2.png|that toolbar]], then you will no longer see any toolbar.  You may choose another editing tool in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing|editing preferences]], [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|local gadgets]], or [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|beta features]].
*The Editing team described the history and status of [[mw:Extension:VisualEditor|VisualEditor]] in [[m:Wikimedia monthly activities meetings/2018-03|this recorded public presentation]] (starting at 29 minutes, 30 seconds).
*The Language team released [[mw:Content translation/V2|a new version of Content Translation]] (CX2) last month, on [[foundationsite:2018/09/30/international-translation-day/|International Translation Day]]. It integrates the visual editor to support templates, tables, and images.  It also produces better wikitext when the translated article is published. [https://wikimediafoundation.org/2018/09/30/content-translation-version-two/]

=== Let's work together ===
* The Editing team wants to improve visual editing on the mobile website.  &lt;mark&gt;Please read [[mw:Visual-based mobile editing/Ideas/October 2018|their ideas]] and tell the team what you think would help editors who use the mobile site.&lt;/mark&gt;  
*The [[m:Community Wishlist Survey 2019|Community Wishlist Survey]] begins next week.
*If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&amp;action=edit&amp;section=new contact us] directly. We will notify you when the next issue is ready for translation. {{int:Feedback-thanks-title}}

—[[mw:User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 20:17, 2018 ж. қарашаның 2 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=17790200 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing News #1—July 2019 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''[[m:VisualEditor/Newsletter/2019/July|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]''

&lt;div style=&quot;float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]]
&lt;big&gt;'''Did you know?'''&lt;/big&gt;
&lt;div class=&quot;thumbcaption&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;&gt;  

Did you know that you can use the visual editor on a mobile device?

Every article has a pencil icon at the top.  Tap on the pencil icon [[File:OOjs UI icon edit-ltr.svg|frameless|16x16px]] to start editing.  

'''&lt;big&gt;Edit Cards&lt;/big&gt;'''

[[File:EditCards-v.20.png|alt=Toolbar with menu opened|center|frameless|250px]]

This is what the new '''Edit Cards for editing links''' in the mobile visual editor look like. You can try the prototype here: '''[[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 Try Edit Cards]].'''
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

Welcome back to the [[mw:Editing|Editing]] newsletter.

Since [[m:VisualEditor/Newsletter/2018/October|the last newsletter]], the team has released two new features for the [[mw:VisualEditor on mobile|mobile visual editor]] and has started developing three more.  All of this work is part of the team's goal to [[m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2018-2019/Audiences#Outcome 3: Mobile Contribution|make editing on mobile web simpler]].  

Before talking about the team's recent releases, we have a question for you:  

&lt;strong&gt;Are you willing to try a new way to add and change links?&lt;/strong&gt;

If you are interested, we would value your input!  You can try this new link tool in the mobile visual editor on a separate wiki. 

&lt;em&gt;Follow these instructions and share your experience:&lt;/em&gt;

&lt;strong&gt;[[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 Try Edit Cards]].&lt;/strong&gt;

=== Recent releases ===
The mobile visual editor is a simpler editing tool, for smartphones and tablets using the [[mw:Reading/Web/Mobile#About|mobile site]].  The Editing team recently launched two new features to improve the mobile visual editor: 

# [[mw:VisualEditor on mobile/Section editing|Section editing]]
#* The purpose is to help contributors focus on their edits.
#* The team studied this with an A/B test.  [[mw:VisualEditor on mobile/Section editing#16 June 2019|This test showed]] that contributors who could use section editing were '''1% more likely to publish''' the edits they started than people with only full-page editing.
# [[mw:VisualEditor on mobile#March 1, 2019|Loading overlay]]
#* The purpose is to smooth the transition between reading and editing.

Section editing and the new loading overlay are '''now available to everyone''' using the mobile visual editor.

=== New and active projects ===
This is a list of our most active projects. [[mw:Help:Watching pages|Watch]] these pages to learn about project updates and to share your input on new designs, prototypes and research findings.

*[[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|Edit cards]]: This is a clearer way to add and edit links, citations, images, templates, etc. in articles.  You can try this feature now.  &lt;em&gt;Go here to see how:&lt;/em&gt; [[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 &lt;em&gt;Try Edit Cards&lt;/em&gt;]].
*[[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh|Mobile toolbar refresh]]: This project will learn if contributors are more successful when the editing tools are easier to recognize.
*[[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default|Mobile visual editor availability]]: This A/B test asks:  ''Are newer contributors more successful if they use the mobile visual editor?''  We are collaborating with [[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default#26 June 2019 %E2%80%93 Participating wikis and test start date|20 Wikipedias]] to answer this question.
*[[mw:VisualEditor on mobile/Usability improvements|Usability improvements]]: This project will make the mobile visual editor easier to use.  The goal is to let contributors stay focused on editing and to feel more confident in the editing tools.

=== Looking ahead ===

* '''Wikimania:'''  Several members of the Editing Team will be attending [[wmania:|Wikimania]] in August 2019.  They will lead a session about mobile editing in the [[wmania:2019:Community Growth/Visual editing on mobile: An accessible editor for all|Community Growth space]].  Talk to the team about how editing can be improved.
* '''Talk Pages:'''  In the coming months, the Editing Team will begin [[mw:Talk pages consultation 2019|improving talk pages]] and communication on the wikis.

=== Learning more ===
The [[mw:VisualEditor on mobile|VisualEditor on mobile]] is a good place to learn more about the projects we are working on. The team wants to talk with you about anything related to editing. If you have something to say or ask, please leave a message at [[mw:Talk:VisualEditor on mobile|Talk:VisualEditor on mobile]].

[[user:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:user_talk:PPelberg (WMF)|talk]]) &amp; [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:user_talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) 
&lt;/div&gt; 00:32, 2019 ж. шілденің 24 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=19175117 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing News #2 – Mobile editing and talk pages ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:VisualEditor/Newsletter/2019/October|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

Inside this newsletter, the [[mw:Editing|Editing team]] talks about their work on the [[mw:Mobile visual editor|mobile visual editor]], on [[mw:Talk pages project|the new talk pages project]], and at [[wikimania:|Wikimania 2019]].

=== Help ===
&lt;strong&gt;What talk page interactions do you remember?&lt;/strong&gt; Is it a story about how someone helped you to learn something new? Is it a story about how someone helped you get involved in a group? Something else?  Whatever your story is, we want to hear it!  

Please tell us a story about how you used a talk page.  &lt;mark&gt;Please share a link to a memorable discussion, or describe it on the &lt;strong&gt;[[mw:Topic:V8d91yh8gcg404dj|talk page for this project]]&lt;/strong&gt;.&lt;/mark&gt;  The team wants your examples.  These examples will help everyone develop a shared understanding of what this project should support and encourage.

=== Talk pages project ===
The [[mw:Talk pages consultation 2019|Talk Pages Consultation]] was a global consultation to define better tools for wiki communication. From February through June 2019, more than 500 volunteers on 20 wikis, across 15 languages and multiple projects, came together with members of the Foundation to create a product direction for a set of discussion tools.  The [[mw:Talk pages consultation 2019/Phase 2 report|Phase 2 Report]] of the Talk Page Consultation was published in August. It summarizes the product direction the team has started to work on, which you can read more about here: [[mw:Talk pages project|Talk Page Project project page]]. 

The team needs and wants your help at this early stage.  They are starting to develop the first idea. Please add your name to the [[mw:Talk pages project#Getting involved|&lt;strong&gt;&quot;Getting involved&quot;&lt;/strong&gt;]] section of the project page, if you would like to hear about opportunities to participate.

=== Mobile visual editor ===
The Editing team is trying to make it simpler to edit on mobile devices.  The team is changing the [[mw:VisualEditor on mobile|visual editor on mobile]]. If you have something to say about editing on a mobile device, please leave a message at [[mw:Talk:VisualEditor on mobile|Talk:VisualEditor on mobile]].

==== [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|Edit Cards]] ====
[[File:Edit Cards-before-v3-comparison.png|thumb|486x486px|What happens when you click on a link.  The new Edit Card is bigger and has more options for editing links.]]

* On 3 September, the Editing team released [[:File:Edit Cards comparison v2 and v3.png|version 3 of Edit Cards]]. Anyone could use the new version in the mobile visual editor.
* There is an [[:File:Edit Cards comparison v2 and v3.png|updated design]] on the Edit Card for adding and modifying links.  There is also a new, [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards#2 September 2019 - v3 deployment timing|combined workflow for editing a link's display text and target]].
* Feedback: You can try the new Edit Cards by opening the mobile visual editor on a smartphone. Please post your feedback on the [[:mw:Topic:V5rg0cqmikpubmjj|Edit cards talk page]].

==== [[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh|Toolbar]] ====
[[File:Toolbar-comparison-v1.png|thumb|486px|The editing toolbar is changing in the mobile visual editor.  The old system had two different toolbars.  Now, all the buttons are together.  [[mw:Topic:V79x6zm8n6i4nb56|Tell the team what you think about the new toolbar]].]]

* In September, the Editing team updated the mobile visual editor's editing toolbar.  Anyone could see these changes in the mobile visual editor.
** &lt;em&gt;One toolbar:&lt;/em&gt; All of the editing tools are located in one toolbar.  Previously, the toolbar changed when you clicked on different things.
**&lt;em&gt;New navigation:&lt;/em&gt; The buttons for moving forward and backward in the edit flow have changed.
**&lt;em&gt;Seamless switching:&lt;/em&gt; an [[phab:T228159|improved workflow]] for switching between the visual and wikitext modes.
* Feedback: You can try the refreshed toolbar by opening the mobile VisualEditor on a smartphone. Please post your feedback on the [[mw:Topic:V79x6zm8n6i4nb56|Toolbar feedback talk page]].

=== Wikimania ===
The Editing Team attended [[wmania:2019:Program|Wikimania 2019]] in Sweden.  They led a session on [[wmania:2019:Community Growth/Visual editing on mobile: An accessible editor for all|the mobile visual editor]] and a session on [[wmania:2019:Community Growth/After Flow: A new direction for improving talk pages|the new talk pages project]].  They tested [[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh#v1 prototype|two]] new [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards#v3 prototype|features]] in the mobile visual editor with contributors.  You can read more about what the team did and learned in [[mw:VisualEditor on mobile#Wikimania Stockholm: Overview|the team's report on Wikimania 2019]].

=== Looking ahead ===

* &lt;strong&gt;Talk Pages Project:&lt;/strong&gt; The team is thinking about the first set of proposed changes.  The team will be working with a few communities to pilot those changes. The best way to stay informed is by adding your username to the list on the project page: [[mw:Talk pages project#Getting involved|&lt;strong&gt;Getting involved&lt;/strong&gt;]].
* &lt;strong&gt;Testing the mobile visual editor as the default:&lt;/strong&gt;  The Editing team plans to post results before the end of the calendar year. The best way to stay informed is by adding the project page to your watchlist: [[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default|&lt;strong&gt;VisualEditor as mobile default project page&lt;/strong&gt;]].
* &lt;strong&gt;Measuring the impact of Edit Cards:&lt;/strong&gt;  This study asks whether the project helped editors add links and citations.  The Editing team hopes to share results in November.  The best way to stay informed is by adding the project page to your watchlist: [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|&lt;strong&gt;Edit Cards project page&lt;/strong&gt;]].

– [[User:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:User talk:PPelberg (WMF)|talk]]) &amp; [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 17:12, 2019 ж. қазанның 29 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/VE_201910/4&amp;oldid=19500850 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== WikiGap 2020 Russia ==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/WikiGap 2020 Russia|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском викимарафоне [[wmru:Конкурсы/WikiGap 2020 Russia|WikiGap 2020]] (8 марта - 8 мая, все IP из России, только Википедии, 1 показ в неделю). Спасибо. [[Қатысушы:JukoFF|JukoFF]] ([[Қатысушы талқылауы:JukoFF|талқылауы]]) 15:02, 2020 ж. ақпанның 27 (+06)

== 1 сәуірге орай Басты бетті өзгерту ==

Қайырлы күн, құрметті Уикипедия қатысушылары. 1 сәуір күні Алдар көсенің туған күні, яғни күлкі күні, осыған орай Басты бетті күлкілі етіп өзгертсек. Орыс Уикипедиясы жыл сайын өзгертіп отырады-мыс. Ұсыныс [[Қатысушы:Уикипедия:Форум/Басты бет|мынадай]]. Ортаға салып талқылайық, қосарыңыз болса, қарсылық не қолдау болса, жазып отырыңыз.--&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 16:45, 2020 ж. наурыздың 26 (+06)
:Жақсы идея бірақ қазіргі пандемияға байланысты орынсыз деп ойлаймын және де онсызда қазуикидің сапасы сын көтермейтін жағдайда одан әрі беделі түсіп кететін сияқты. Сондықтан мен қарсымын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:58, 2020 ж. наурыздың 28 (+06)
::Аса кісі қызығатын дүние емес екен. Өз тілімізді қорлаудан басқа ештеңе де емес. Қарсымын. -[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 14:13, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)
: {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 17:10, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)
: {{Қолдаймын}} Ешқандай сөкеттік көріп тұрғам жоқ. Қайта кей адамдарға ой салуы мүмкін. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 21:44, 2020 ж. наурыздың 31 (+06)
:Бос тірлік, хайп жасау үшін инстаграмға көт ашып түсу керек бітті [[File:Face-grin.svg|23px]][[File:Face-grin.svg|23px]], ал бұндаймен бос уақыт шығындағаннан басқа ешқандай пайда жоқ --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:38, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)
:: {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:User 0100|User 0100]] ([[Қатысушы талқылауы:User 0100|талқылауы]]) 00:03, 2020 ж. сәуірдің 1 (+06)

Енді әлем бұрыңғыдай мүлдем болмайды, бұрыңғыдай жеңіл желпі тірліктер өз-өзін ақтамайды, кім ғылым білімді игереді, сол ғана бұл әлемде ары қарай жасайды, ескі әдіс тәсілдер жаңа заман талаптарына сай келмейді, мүлдем жаңаша ойлау мен жаңаша әдіс тәсілдер ғана өміршең болады.  --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:45, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)

Қарсымын --[[Қатысушы:Магпар|Магпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Магпар|талқылауы]]) 10:00, 2020 ж. сәуірдің 1 (+06)

== Editing news 2020 #1 – Discussion tools ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:VisualEditor/Newsletter/2020/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:TalkPages-Reply-v1.0.png|thumb|300px|alt=Screenshot showing what the Reply tool looks like|This early version of the Reply tool automatically signs and indents comments.]]

The [[mw:Editing|Editing team]] has been working on [[mw:Talk pages project|the talk pages project]].  The goal of the talk pages project is to help contributors communicate on wiki more easily.  This project is the result of the [[mw:Talk pages consultation 2019|Talk pages consultation 2019]]. 

[[File:TalkPages-Reply-v2.0.png|thumb|300px|alt=Reply tool improved with edit tool buttons|In a future update, the team plans to test a tool for easily linking to another user's name, a rich-text editing option, and other tools.]]

The team is building a [[mw:Talk pages project/replying|new tool for replying]] to comments now.  This early version can sign and indent comments automatically.  &lt;strong&gt;Please [[mw:Talk pages project/replying/prototype testing#Reply%20version%201.0|test the new Reply tool]].&lt;/strong&gt;  

*On 31 March 2020, the new {{Int:discussiontools-replylink}} tool was offered as a [[mw:Beta Feature|Beta Feature]] editors at four Wikipedias:  [[w:ar:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Arabic]], [[w:nl:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Dutch]], [[w:fr:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|French]], and [[w:hu:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Hungarian]].  If your community also wants early access to the new tool, contact [[User:Whatamidoing (WMF)]].
*The team is planning some upcoming changes.  &lt;strong&gt;Please [[mw:Talk pages project/replying#Version%202.0|review the proposed design]] and share your thoughts on the talk page.&lt;/strong&gt;  The team will test features such as:
**an easy way to mention another editor (&quot;pinging&quot;), 
**a rich-text visual editing option, and 
**other features identified through user testing or recommended by editors.  

To hear more about Editing Team updates, please add your name to the [[mw:Talk pages project#Get involved|&lt;strong&gt;&quot;Get involved&quot;&lt;/strong&gt;]] section of the project page. You can also watch [[File:MediaWiki Vector skin blue star watchlist icon.svg|frameless|16px]] these pages: [[mw:Talk pages project|the main project page]], [[mw:Talk pages project/Updates|Updates]], [[mw:Talk pages project/replying|Replying]], and [[mw:Talk pages project/replying/prototype testing|User testing]].

– [[user:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:User talk:PPelberg (WMF)|talk]]) &amp; [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 01:24, 2020 ж. сәуірдің 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Quiddity_(WMF)/sandbox2&amp;oldid=19967064 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

==Help with translation==
(''I apologize for posting in English ''): 
Dear colleagues, We are organizing a project called WPWP that focus on the use of images collected as part of various contest and photowalks on Wikipedia articles across all languages and our team needs your help with translations into the language of this community. Here is the translation link: https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Wikipedia+Pages+Wanting+Photos&amp;language=en&amp;action=page&amp;filter= I am sorry if I post in the won't venue. Thanks in anticipation. [[Қатысушы:T Cells|T Cells]] ([[Қатысушы талқылауы:T Cells|талқылауы]]) 22:30, 2020 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Editing news 2020 #2 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2020/June|Read this in another language]] • [[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:TalkPages-Reply-v2.0.png|alt=Mockup of the new reply feature, showing new editing tools|thumb|400x400px|The new features include a toolbar.  [[mw:Talk:Talk pages project/replying|What do you think should be in the toolbar?]]]]

This issue of the [[mw:Special:MyLanguage/Editing|Editing]] newsletter includes information the [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project|Talk pages project]], an effort to help contributors communicate on wiki more easily.

* [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying|&lt;strong&gt;Reply tool&lt;/strong&gt;]]: This is available as a Beta Feature at the four partner wikis (Arabic, Dutch, French, and Hungarian Wikipedias).  The Beta Feature is called &quot;{{int:discussiontools-preference-label}}&quot;.  The Beta Feature will get [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying#Version%202.0|new features]] soon.  The new features include writing comments in a new visual editing mode and pinging other users by typing &lt;code&gt;@&lt;/code&gt;. You can [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying/prototype testing#Reply%20tool%20version%202.0|test the new features]] on the [[mw:Special:MyLanguage/Beta Cluster|Beta Cluster]] now.  Some other wikis will have a chance to try the Beta Feature in the coming months.
* [[mw:Special:MyLanguage/New requirements for user signatures|&lt;strong&gt;New requirements for user signatures&lt;/strong&gt;]]:  Soon, users will not be able to save invalid custom signatures in [[Special:Preferences]]. This will reduce signature spoofing, prevent page corruption, and make new talk page tools more reliable.  Most editors will not be affected.
* [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/New discussion|&lt;strong&gt;New discussion tool&lt;/strong&gt;]]:  The Editing team is beginning work on a simpler process for starting new discussions.   You can [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/New discussion#Design|see the initial design on the project page]].
* [[m:Special:MyLanguage/Research:Usage of talk pages|&lt;strong&gt;Research on the use of talk pages&lt;/strong&gt;]]:  The Editing team worked with the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Research|Wikimedia research team]] to study how talk pages help editors improve articles.  We learned that new editors who use talk pages make more edits to the main namespace than new editors who don't use talk pages. 

– [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 02:33, 2020 ж. маусымның 18 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Trizek_(WMF)/sandbox/temp_MassMessage_list&amp;oldid=20184653 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing news 2020 #3 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

&lt;em&gt;[[m:VisualEditor/Newsletter/2020/July|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:50M@2x.png|thumb|alt=A gold star with a blue ribbon, and the text 50m|More than &lt;strong&gt;50 million edits&lt;/strong&gt; have been made using the visual editor on desktop.|400px]]

Seven years ago this month, the [[mw:Editing team|Editing team]] offered the visual editor to most Wikipedia editors.  Since then, editors have achieved many milestones:

* More than &lt;strong&gt;50 million edits&lt;/strong&gt; have been made using the visual editor on desktop.
* More than &lt;strong&gt;2 million new articles&lt;/strong&gt; have been created in the visual editor. More than 600,000 of these new articles were created during 2019.
* The visual editor is &lt;strong&gt;increasingly popular&lt;/strong&gt;.  The proportion of all edits made using the visual editor has increased every year since its introduction.
* In 2019, &lt;strong&gt;35% of the edits by newcomers&lt;/strong&gt; (logged-in editors with ≤99 edits) used the visual editor. This percentage has &lt;strong&gt;increased every year&lt;/strong&gt;.
* Almost &lt;strong&gt;5 million edits on the mobile site&lt;/strong&gt; have been made with the visual editor.  Most of these edits have been made since the Editing team started improving the [[mw:Mobile visual editor|mobile visual editor]] in 2018.
* On 17 November 2019, the [https://discuss-space.wmflabs.org/t/first-edit-made-to-wikipedia-from-outer-space/2254 &lt;strong&gt;first edit from outer space&lt;/strong&gt;] was made in the mobile visual editor. 🚀 👩‍🚀
* Editors have made more than &lt;strong&gt;7 million edits in the 2017 wikitext editor&lt;/strong&gt;, including starting &lt;strong&gt;600,000 new articles&lt;/strong&gt; in it.  The [[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] is VisualEditor's built-in wikitext mode.  You can [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|enable it in your preferences]].

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])

&lt;/div&gt; 18:55, 2020 ж. шілденің 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=20232673 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

==Alumni and Mentors of Russia 2020==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/Alumni and Mentors of Russia 2020|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском конкурсе статей [[wmru:Конкурсы/Выпускники и наставники России 2020|Конкурсы/Выпускники и наставники России 2020]] (20 августа - 10 ноября 2020, все IP из России, Википедии, 1 показ в две недели). Спасибо. [[Қатысушы:JukoFF|JukoFF]] ([[Қатысушы талқылауы:JukoFF|талқылауы]]) 23:26, 2020 ж. тамыздың 10 (+06)

== Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello everyone,

I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC.

This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like &lt;tt&gt;WP:NPOV&lt;/tt&gt;, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first.

As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community.

I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal.

Best regards,&lt;br /&gt;
--[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 20:12, 2021 ж. ақпанның 18 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&amp;oldid=21125035 тізімін пайдаланып User:Martin Urbanec@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== WikiGap 2021 Russia ==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/WikiGap 2021 Russia|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском викимарафоне [[wmru:Конкурсы/WikiGap 2021 Russia|WikiGap 2021]] (8 марта - 8 мая, все IP из России, только Википедии, 1 показ в неделю). Спасибо. --[[Қатысушы:Dmitry Rozhkov|Dmitry Rozhkov]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitry Rozhkov|талқылауы]]) 06:34, 2021 ж. наурыздың 7 (+06)

== Wikimania 2021: Individual Program Submissions ==

[[File:Wikimania logo with text 2.svg|right|200px]]
Dear all,

Wikimania 2021 will be [[:wikimania:2021:Save the date and the Core Organizing Team|hosted virtually]] for the first time in the event's 15-year history. Since there is no in-person host, the event is being organized by a diverse group of Wikimedia volunteers that form the [[:wikimania:2021:Organizers|Core Organizing Team]] (COT) for Wikimania 2021.

'''Event Program''' - Individuals or a group of individuals can submit their session proposals to be a part of the program. There will be translation support for sessions provided in a number of languages. See more information [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines#Language Accessibility|here]].

Below are some links to guide you through;
* [[:wikimania:2021:Submissions|Program Submissions]]
* [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines|Session Submission Guidelines]]
* [[:wikimania:2021:FAQ|FAQ]]

Please note that the deadline for submission is 18th June 2021. 

'''Announcements'''- To keep up to date with the developments around Wikimania, the COT sends out weekly updates. You can view them in the Announcement section [[:wikimania:2021:Announcements|here]]. 

'''Office Hour''' - If you are left with questions, the COT will be hosting some office hours (in multiple languages), in multiple time-zones, to answer any programming questions that you might have.  Details can be found [[:wikimania:2021:Organizers#Office hours schedule|here.]]

Best regards,

[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 10:18, 2021 ж. маусымның 16 (+06)

On behalf of Wikimania 2021 Core Organizing Team
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=21597568 тізімін пайдаланып User:Bodhisattwa@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing news 2021 #2 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2021/June|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:Reply Tool A-B test comment completion.png|alt=Junior contributors comment completion rate across all participating Wikipedias|thumb|296x296px|When newcomers had the Reply tool and tried to post on a talk page, they were more successful at posting a comment. ([https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ Source])]]

Earlier this year, the Editing team ran a large study of [[mw:Talk pages project/Replying|the Reply Tool]].  The main goal was to find out whether the Reply Tool helped [[mw:Talk pages project/Glossary|newer editors]] communicate on wiki.  The second goal was to see whether the comments that newer editors made using the tool needed to be reverted more frequently than comments newer editors made with the existing wikitext page editor.

The key results were:

* Newer editors who had automatic (&quot;default on&quot;) access to the Reply tool were [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ more likely] to post a comment on a talk page.
* The comments that newer editors made with the Reply Tool were also [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ less likely] to be reverted than the comments that newer editors made with page editing.

These results give the Editing team confidence that the tool is helpful.

&lt;strong&gt;Looking ahead&lt;/strong&gt;

The team is planning to make the Reply tool available to everyone as an opt-out preference in the coming months.  This has already happened at the Arabic, Czech, and Hungarian Wikipedias.

The next step is to [[phab:T280599|resolve a technical challenge]]. Then, they will deploy the Reply tool first to the [[phab:T267379|Wikipedias that participated in the study]].  After that, they will deploy it, in stages, to the other Wikipedias and all WMF-hosted wikis.

You can turn on &quot;{{int:discussiontools-preference-label}}&quot; [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|in Beta Features]] now.  After you get the Reply tool, you can change your preferences at any time in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].

–[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 20:14, 2021 ж. маусымның 24 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=21624491 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== GFDL ==
Hi! I made a suggestion at [[МедиаУики талқылауы:Licenses]] to remove GFDL from the list of suggested licenses. I guess not many users watch that page. I just wanted to inform users of my suggestion. If there is a better place please let me know or make a notice for me. Thank you. --[[Қатысушы:MGA73|MGA73]] ([[Қатысушы талқылауы:MGA73|талқылауы]]) 18:31, 2021 ж. шілденің 3 (+06)

== Alumni and Mentors of Russia 2021 ==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/Alumni and Mentors of Russia 2021|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском конкурсе статей [[wmru:Конкурсы/Выпускники и наставники России 2021|Конкурсы/Выпускники и наставники России 2021]] (15 сентября - 30 ноября 2021, все IP из России, Википедии, 3 показа в неделю, в течении ноября). Спасибо. [[Қатысушы:JukoFF|JukoFF]] ([[Қатысушы талқылауы:JukoFF|талқылауы]]) 19:43, 2021 ж. қазанның 11 (+06)

== IMPORTANT: Admin activity review ==

Hello. A policy regarding the removal of &quot;advanced rights&quot; (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing &quot;advanced rights&quot; from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]].

We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years):

# GanS NIS (administrator)
# Qarakesek (administrator)

These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards.

However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, [[Қатысушы:Stanglavine|Stanglavine]] ([[Қатысушы талқылауы:Stanglavine|талқылауы]]) 06:05, 2022 ж. қаңтардың 17 (+06)

== Movement Strategy and Governance News – Issue 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 5, January 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----
Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.
&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]])
*'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]])
*'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]])
*'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 13:25, 2022 ж. қаңтардың 24 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 23:38, 2022 ж. ақпанның 8 (+06)

== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation 

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:17, 2022 ж. ақпанның 17 (+06) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. сәуірдің 14 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello,

The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work.

These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. 

The conversations are about these questions:
* The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward &quot;knowledge as a service&quot; and &quot;knowledge equity&quot;. The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work?
* The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve?
* Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities?

You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']].

The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. 

Best regards,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 15:59, 2022 ж. сәуірдің 15 (+06)


== [[incubator:Wp/nog|Wp/nog]] ==

Hello! Are there two users who can edit to test Nogai Wikipedia? It can be also a Turkic user who knows little bit Kipchak and the Cyrillic alphabet (mostly possible is Kazakh, Karakalpak, Crimean Tatar and other Turkic and Kipchak languages). When you know one user please ping it. Because we need only two users who need to be active in Wp/nog to approve Wp/nog.  [[Қатысушы:TayfunEt.|TayfunEt.]] ([[Қатысушы талқылауы:TayfunEt.|талқылауы]]) 14:15, 2022 ж. сәуірдің 18 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;2022 Board of Trustees Call for Candidates&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

===&lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:05, 2022 ж. сәуірдің 26 (+06)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 00:55, 2022 ж. мамырдың 3 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election.

The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017.  Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. 

There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more?

Election volunteers will help in the following areas:
* Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels
* Optional: Monitor community channels for community comments and questions

Volunteers should:

* Maintain the friendly space policy during conversations and events
* Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner

Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 18:01, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)

==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines==

Hi all, 

After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements].

Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines.

According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions:

1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines;

2. On balancing privacy protection and due process;

3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct.

The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]'').  

--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 03:39, 2022 ж. маусымның 3 (+06)

== Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 ==
[[File:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul]]
Дорогие друзья,

Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC.

Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа.

Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция.

* Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX

* Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv

Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа.

Всего наилучшего, [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Propose statements for the 2022 Election Compass&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* 
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* 
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* 
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* 
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* 
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 11:35, 2022 ж. шілденің 13 (+06)

== Открыт прием заявок для сессий ==

[[File:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|250px|right|thumb|Открыт прием заявок]]
Всем привет,

Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''.

Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ.

Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели.

С уважением, – [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 21:58, 2022 ж. шілденің 17 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

The Affiliate Representatives have completed their voting period. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

The Affiliate organizations selected representatives to vote on behalf of the Affiliate organization. The Affiliate Representatives proposed questions for the candidates to answer in mid-June. These answers from candidates and the information provided from the Analysis Committee provided support for the representatives as they made their decision.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

What can voters do now?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Review the results of the Affiliate selection process]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Read more here about the next steps in the 2022 Board of Trustee election]].

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 01:54, 2022 ж. шілденің 21 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 7&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; ==

&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 7, July-September 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt; 
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.  

The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 14:39, 2022 ж. шілденің 25 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Vote for Election Compass Statements&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki.

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

*&lt;s&gt;July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements&lt;/s&gt;
*July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
*August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
*August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
*August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August

Best, 

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee'' &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:31, 2022 ж. шілденің 27 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Delay of the 2022 Wikimedia Foundation Board of Trustees election&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,
 
I am reaching out to you today with an update about the timing of the voting for the Board of Trustees election. 
 
As many of you are already aware, this year we are offering an [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Election Compass]] to help voters identify the alignment of candidates on some key topics. Several candidates requested an extension of the character limitation on their responses expanding on their positions, and the Elections Committee felt their reasoning was consistent with the goals of a fair and equitable election process.  
 
To ensure that the longer statements can be translated in time for the election, the Elections Committee and Board Selection Task Force decided to delay the opening of the Board of Trustees election by one week - a time proposed as ideal by staff working to support the election. 
 
Although it is not expected that everyone will want to use the Election Compass to inform their voting decision, the Elections Committee felt it was more appropriate to open the voting period with essential translations for community members across languages to use if they wish to make this important decision.
 
The voting will open on August 23 at 00:00 UTC and close on September 6 at 23:59 UTC.

Best regards,

Matanya, on behalf of the Elections Committee
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 15:57, 2022 ж. тамыздың 17 (+06)

== Шағын Wikimedia кеңейтімін қазақ тіліне аудару ==
:''[Google Translate арқылы жазылған]''
Сәлеметсіз бе, оны кодтағаннан кейін мен шағын Wikimedia кеңейтімін қазақ тіліне аудару үшін көмек іздеп жүрмін: [https://addons.mozilla.org/fr/firefox/addon/lingua-libre-signit/ Firefox үшін Lingua Libre SignIt]. Бұл кеңейтім эксперименттік болып табылады, ол пайдаланушыларға ымдау тілдерін үйренуге мүмкіндік береді. «Қазақтан қазақша ым тіліне» қосқым келеді. Аударылатын бар болғаны 30 сөз тіркесі бар, біреу [оларды аударуға көмектесе алады]. Біз сондай-ақ бейне түсіру үшін ымдау тілін жақсы білетін еріктілерді іздейміз. Код кішкентай, сондықтан бұл кіші JS әзірлеушілері үшін жақсы жоба. Осы өтінішті қарастырғаныңызға рахмет. [[Қатысушы:Yug|Yug]] ([[Қатысушы талқылауы:Yug|талқылауы]]) 22:13, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

;Translate small Wikimedia extension into Kazakh
Hello, after coding it I'm looking for help to translate into Kazakh a small Wikimedia extension : [https://addons.mozilla.org/fr/firefox/addon/lingua-libre-signit/ Lingua Libre SignIt] for Firefox. This extension is experimental, it allows users to learn sign language(s). I would like to add &quot;Kazakh to Kazakh Sign Language&quot;. There are just 30 phrases to translate, could someone [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;group=signit&amp;language=kk-cyrl help to translate those here].

We also look for volunteers fluent in sign language to record videos. The code is small, so it's also a good project for junior JS developers to join in.

Thank you for considering this request. [[Қатысушы:Yug|Yug]] ([[Қатысушы талқылауы:Yug|талқылауы]]) 23:05, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)

== Invitation to join the Movement Strategy Forum == 

Hello everyone,

[https://forum.movement-strategy.org/ The Movement Strategy Forum] (MS Forum) is a multilingual collaborative space for all conversations about Movement Strategy implementation. 

We are inviting all Movement participants to collaborate on the MS Forum. The goal of the forum is to build community collaboration, using an inclusive multilingual platform. 

The [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Movement Strategy] is a collaborative effort to imagine and build the future of the Wikimedia Movement. Anyone can contribute to the Movement Strategy, from a comment to a full-time project. 

Join this forum with your Wikimedia account, engage in conversations, and ask questions in your language.

The Movement Strategy and Governance team (MSG) launched the proposal for the MS Forum in May 2022. There was a 2-month community review period, which ended on 24 July 2022. The community review process included several questions that resulted in interesting conversations. You can read the [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 Community Review Report]. 

We look forward to seeing you at the MS Forum! 

Best regards,  

Movement Strategy and Governance team 

--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 14:00, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)

=== Присоединяйтесь к форуму Стратегии движения === 

Всем привет, 

[https://forum.movement-strategy.org/ Форум Стратегии движения] (MS Forum) — это многоязычное пространство для совместного обсуждения всех вопросов, связанных с реализацией Стратегии движения. 

Приглашаем всех участников Движения к сотрудничеству на форуме Стратегии движения. Цель форума - построение сотрудничества между сообществами с помощью инклюзивной и многоязычной платформы. 

[https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Стратегия движения] — это совместная работа по созданию будущего движения Викимедиа. Каждый может внести свой вклад в Стратегию движения — от одного комментария до разработки проекта. Присоединяйтесь к форуму со своей учетной записью Викимедиа, участвуйте в беседах и задавайте вопросы на своем языке.

Команда по Стратегии движения и управлению (MSG) выдвинула предложение о создании форума в мае 2022 года. Был проведен 2-х месячный период рассмотрения предложения сообществом, который завершился 24 июля 2022 года. Вы можете ознакомиться с отчетом об обзоре сообщества [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 здесь]. 

Мы будем рады видеть вас на форуме! 

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению 

--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 14:00, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>h1yk2i8a819l04flh1q088ppn6tglhf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақ әдебиеті</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7701</id>
    <revision>
      <id>3063139</id>
      <parentid>2998177</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:21:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gerelyi</username>
        <id>121370</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қазақ әдебиетінің жіктелуі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73072" xml:space="preserve">'''Қазақ әдебиеті'''&amp;nbsp; — [[Қазақтар|қазақ халқы]]ның ғасырлар қойнауынан ұрпақтан ұрпаққа жеткен рухани, мәдени мұрасы, сөз өнерiнiң асыл қазынасы. Қазақтың сөз өнерiнiң тегi әрiден, түркi тiлдес тайпалардың өз алдына халық болып қалыптаспай тұрған кезiнен басталады.

Халық фольклоры мен поэзиясының негiзi сол тайпалар шығарған [[ертегi]], [[аңыз]], [[мақал-мәтелдер]]де жатыр. Батырлардың отаншылдық сезiмi, туған халқының азаттығы жолындағы күрестерiн жырға қосқан батырлық эпостар («[[Қобыланды батыр]]», «[[Алпамыс батыр]]», «[[Ер Тарғын]]», «[[Қамбар батыр (жыр)|Қамбар батыр]]», т.б.), халық арасына кең тарап, сүйiктi шығармасына айналған, жастардың адал махаббаты, алмағайып тағдыры жырланған лиро-эпикалық дастандар («[[Қозы Көрпеш — Баян сұлу]]», «[[Қыз Жiбек]]», т.б.) қазiргi қазақ әдебиетінiң өз алдына мол мұрасы болып саналады; қараңыз: [[Ауыз әдебиетi]].
[[Сурет:Kyz Zhibek Tolegen.jpg|right|thumb| alt=A.|270 px|&quot;[[Қыз Жiбек]]&quot;]]

== Қазақ әдебиетінің жіктелуі ==
[[File:Qazaq adebieti kontomdy.jpg|thumb|Бірнеше томнан құралған &quot;Қазақ әдебиеті&quot;анықтамалық жинағы]]
Егер қазақ әдебиетін тарихи өлшеммен бөлсек, төмендегідей жіктеледі:
# Көшпелі тайпалық әдебиет
# Ежелгі дәуір әдебиеті
# [[XV ғасыр|XV]]—[[XVIII ғасыр]]лардағы қазақ әдебиеті
# [[XIX ғасыр]] — [[XX ғасыр]]дың бас кезіндегі әдебиет
# [[КСРО|Кеңес дәуіріндегі]] қазақ әдебиеті
# Тәуелсіз қазақ әдебиеті
Ал жанрлық жағынан бөлсек:
# [[ауыз әдебиеті]]
# жазба әдебиеті

==Қазақ әдебиетінің арғы тарихы==
Ежелгi түркiлердiң арғы ата-тегi саналатын сақтардың батырлық жырлары арасындағы мазмұн, түр, стиль бiрлiгi көркемдiк дәстүр жалғастығы тұрғысынан ғыл. негiзде дәлелдендi. Сол себептi б.з.б. дәуiрлерде шығарылған «[[Алып Ер Тоңға]]», Шу батыр, «[[Атилла]]», «[[Көк бөрi]]» және «[[Ергенеқон]]» дастандары бүгiнгi қазақ әдебиетінiң қайнар-бастаулары болып табылады. Сондай-ақ аталған қаһармандық дастандар өзiнен кейiнгi тарихи кезеңдердегi&amp;nbsp;— [[Түркі қағандығы]] тұсындағы (8 ғ.) әдеби жәдiгерлердiң («[[Күлтегiн]]», «[[Тоныкөк]]», «[[Бiлге қаған]]» жырлары) жазылуына үлгi-өнеге, негiз болды. [[Түрiк қағандығы]] тұсындағы жазба әдебиет өзiнен бұрынғы сақтар мен ғұндардың ауыз әдебиетi үлгiлерiмен генезистiк, типологиялық, дәстүрлiк үндестiкте дамыды.
[[Сурет:Diez und Depe Ghoz.JPG|left|thumb| alt=A.|270 px|[[&quot;Қорқыт ата кітабынан үзінді&quot;]]]]
[[Түркі қағандығы]] дәуiрiнде шығарылған ерлiк эпосының бiрi&amp;nbsp;— «[[Қорқыт ата кiтабы]]». Ал, бұдан кейiнгi [[Қарахан мемлекетi]] тұсындағы немесе ислам дәуiрi (10&amp;nbsp;— 12 ғ.) деп аталатын тарихи кезеңдегi түркi халықтарының қоғамдық-мәдени даму тарихындағы ''Қайта өркендеу'' — Ренессанс дәуiрi деуге болады. Бүкiл түркi қауымын әлемге танытқан [[Әбу Насыр Әл-Фараби]], [[Әбу Әли ибн Сина]], [[Әбу Райхан әл-Бируни]], [[Махмұт Қашқари]], [[Жүсiп Баласағұни]], [[Ахмед Жүгiнеки]], [[Қожа Ахмет Иасауи]], [[Сүлеймен Бақырғани]], т.б. осы ''Қайта өркендеу'' дәуiрiнде тарих сахнасына шықты. Олар өзерiнiң ғылыми және көркем туындыларында гуманистiк идеяларды, адамгершiлiк пен қайырымдылықты, т.б. iзгi қасиеттердi көтердi. Бұған әл-Фарабидiң «[[Риторика]]», «Поэзия өнерi туралы», ибн-Синаның «[[Данышнаме]]сi» («Бiлiм кiтабы»), әл-Бирунидiң «Хикметтерi» («Даналық сөздерi»), Махмұт Қашқаридiң «[[Диуани лұғат ат-түрiк]]» («Түркi сөздерiнiң жинағы»), Баласағұнидiң «Құтты бiлiгi», Иасауидiң «Диуани хикметi» («Ақыл кiтабы»), Бақырғанидың «[[Бақырғани кiтабы]]», т.б. толық дәлел бола алады.

==Қазақ әдебиетіндегі Алтын Орда дәуірі==

[[Алтын Орда]] дәуiрiнде (13&amp;nbsp;— 15 ғ.) [[Қыпшақ даласы]]ндағы түркi халықтарының әдебиетi мен мәдениетi мүлдем жаңа сапалық дәрежеге көтерiлдi. Бұл кезде мемлекет астанасы болған [[Сарайшық]] қаласына Батыс пен Шығыстың аса көрнектi ғалымдары, сәулетшiлерi, ақындары, өнер қайраткерлерi, т.б. жиналған едi.

[[Алтын Орда]] дәуiрi әдебиетi тұсында әл-Хорезмидiң «Мұхаббат-наме», Сайф Сараидiң «Гулистан бит-турки», («Түркi тiлiндегi Гүлiстан», Құтбтың «[[Хосрау&amp;nbsp;— Шырын]]», Дүрбектiң «[[Жүсiп&amp;nbsp;— Зылиха]]» дастандары ерекше мәшһүр болды. Сондай-ақ, Насреддин Рабғузидiң «[[Қиссасул әнбия]]» деп аталатын прозалық шығармасы да кең тараған болатын. Қыпшақ тiлiнiң сөздiгi&amp;nbsp;— «[[Кодекс куманикус]]» атты кiтап та заман талабы бойынша өмiрге келген туынды едi.
[[Сурет:Codex Cumanicus 58.jpg|right|thumb| alt=A.|270 px|[[&quot;Кодекус куманикус кітабы&quot;]]]]
Қазақ әдебиеті тарихының ежелгi дәуiрiн танып-бiлуде тарихи тақырыпқа жазылған көркем шежiрелер де ерекше маңызды рөл атқарады. Сан ғасырлар бойы атадан балаға ауызша да, жазбаша да рухани мұра болып келе жатқан мұндай шежiрелердi қазақтың зиялы ойшылдары, ақындары мен жыраулары жақсы бiлген. Қазақ халқының тарихы мен әдебиетiне тiкелей қатысты түркi тiлiндегi осындай жәдiгерлердiң iшiнен [[Әбiлғазы Баһадүр хан]]ның «[[Шежiре-и Түрк]]» («Түрiк шежiресi»), [[Қадырғали Жалайыри]]дiң «[[Жамиғ-ат тауарих]]» («Шежiрелер жинағы»), [[Захир әд-Дин Мұхаммед Бабыр]]дың «[[Бабыр-наме]]», [[Мұхаммед Хайдар Дулат]]тың «[[Тарих-и Рашиди]]i» ерекше орын алады. Бұлар ежелден-ақ қазақ оқырмандары арасында тарихи тақырыпқа жазылған көркем туындылар ретiнде қабылданды. Қадым замандардағы сақтар мен ғұндардың аңыз-әфсанаға айналып кеткен ерлiк тарихынан, көк түрiктердiң ежелгi қаһармандық шежiресiнен сыр шерткен жыр-дастандар бертiн келе, қазақтың батырлық жырларының идеялық және көркемдiк тұрғыдан қалыптасуына тiкелей ықпал еттi. Ал, ислам дiнi дәуiрiнде өмiрге келген этикалық-дидактикалық мазмұндағы дастандар мен сопылық сарындағы хикметтер, моральдiк-философиялық трактаттар, ғибрат сөздер, т.б. қазақ ақын-жырауларының толғау-жырларынан өзiнiң логикалық, тарихи, көркемдiк жалғастығын тапты.

==Қазақ хандығы дәуірі әдебиеті==

Қазақтың ұлттық әдебиетiнiң төл тарихы қазақтардың ұлт болып қалыптасуы мен дербес мемлекеттiгiн құрудан басталады. 15—16 ғ-ларда қазақ жыраулары ежелгi түркi поэзиясындағы дидактик. сарынды мазмұндық, тiлдiк, стильдiк жағынан жетiлдiре түстi, гуманистiк, философиялық ой-пiкiрлердi қоғамдық дамудың жаңа асқар биiгiне шығарды; қараңыз: [[Жыраулық поэзия]].

18 ғ-дың соңына қарай, Қазақ әдебиетіндегi [[Жыраулық поэзия|жыраулық дәстүр]] бiртiндеп ығысып, жеке ақындық өнерге орын бере бастады. Жыраулық поэзияның қалыптасқан сөз саптауы, ел тағдырын ту етiп ұстап, ерлiктi мадақтаған биiк үнi бiр iзге түсiп, жеке ақындық өнер арқылы күнделiктi тiршiлiктiң сан-саласына, адам өмiрiне, оның iсi мен мiнез-құлқына, қоғамдағы орны мен қызметiне көңiл бөлiндi. Бұл&amp;nbsp;— әдебиет дамуындағы жаңа дәуiрдiң басы едi. Ақындар шығармаларының тақырыбын кеңейтiп, өмiр шындығын нақты тануға, оған өз көзқарасын бiлдiруге ұмтылды. Бұл арқылы жеке ақындық өнер байып, өзiндiк көркемдiк бояу iздеу жолына түстi. Осы жолмен ол ауыз әдебиетi дәстүрлерiн сақтай отырып, кәсiптiк поэзияның қалыбына кiрдi. Осындай жеке ақындық шығарм-тың туу кезеңiнде өмiр сүрген [[Көтеш]], [[Шал ақын (Тiлеуке Құлекеұлы)|Шал ақын]] өлеңдерiнде жеке адамға бағытталған арнаулар, адам өмiрi, оның мәнi мен сәнi, фәнилiк пен бақилық жайы суреттелдi, оларда тапқырлық, бейнелiлiк, шынайы поэзияға тән лирикалық «мен» көрiнiс тапты.

==Бодандық дәуіріндегі қазақ әдебиеті==

19 ғасырдан бастап қазақтың жазба әдебиетi&amp;nbsp;— әлеумет халiн ұғып, ел қамын жақтауға кiрiсiп, өлең бұрынғыша, қызық, сауық сияқты ермек емес, қауым қызметiн атқара бастады, елдiң саяси пiкiрi мен тiлек, мақсат, мұң, зар сияқты сезiмдердiң басын қосып, жаңадан ой негiзiн, салт санасын құрауға кiрiстi, бұл уақытқа шейiн болмаған әлеуметшiлдiк сарыны, азаматтық нысанасы бой көрсеттi. Осындай әлеуметшiлдiк сарынды көбейткен тарихи оқиғалар бұл дәуiрде орыс отаршылдығымен байланысты туды. Ресей империясына бодан болу, сонымен байланысты туған ел iшiндегi өзгерiстер, қанаудың күшеюi, халықтың тiршiлiк ету аясының тарылуы, ұлттық намыстың тапталуы қазақ ақындары шығармаларында кеңiнен бейнелендi. Осы өзгерiске қарсы анық наразылық [[Махамбет Өтемiсұлы]] өлеңдерiнен айқын көрiнедi. Махамбет жырлары&amp;nbsp;— [[Исатай Тайманов]] бастаған көтерiлiстiң (1836—37) ұраны, үнi. Мұнда көтерiлiстiң мақсат-мұраты («Қорлықта жүрген халқыма бостандық алып берем деп»), оған қатысатын ерлердiң сипаты («[[Ереуiл атқа ер салмай]]»), соғыс суретттерi («Соғыс»), Исатайдың батырлығы мен оны жоқтауға арналған жырлар («Тарланым», «Мұнар күн»), ақынның өз жайына, көңiл-күйiне («Баймағамбет сұлтанға айтқаны», «Қызғыш құс») байланысты өлеңдерiне жалғасып, тұтастай көтерiлiс тарихын, сол кезеңдегi әлеум. жағдайды бейнелейдi. Исатай-Махамбет көтерiлiсiне тiлектес ақындар қатарындағы [[Шернияз Жарылғасұлы]]ның Исатайды мадақтап, Баймағамбеттi даттайтын өлеңдерi батылдығымен, тапқырлығымен бағалы. Исатай—Махамбет көтерiлiсiне жалғас туған [[Кенесары—Наурызбай бастаған ұлт-азаттық қозғалысы]] да (1837&amp;nbsp;— 47) өзiне тiлектес әдебиет тудырды («Наурызбай&amp;nbsp;— Қаншайым», «Топ жарған», «Жасауыл қырғыны», [[Нысанбай Жаманқұлұлы]]ның [[«Кенесары-Наурызбай» жыры]]). Сыр бойында, Батыс Қазақстанда өткен патша отаршылдығына қарсы көтерiлiстер кезiнде жаңа жырлар туды («[[Бекет батыр]]», «[[Жанқожа батыр]]»). Отаршылдыққа қарсы күрес поэзиясы қазақ көркем сөзiнiң дамуында озық идеясымен, халықтық мазмұнымен жаңа белес саналады. Билеушiлерге қарсы наразылықты ашық айтқан шыншыл поэзия туды, адамды суреттеудiң жаңа тәсiлдерi қолданылды. Осы қатардағы ақындар iшiнде [[Жанақ Сағындықұлы]], [[Шөже Қаржаубайұлы]], [[Сүйiнбай Аронұлы]] елеулi орын алады. Отаршылдық дәуiр әдебиетiнiң ақындары шығармаларында ел байлығының талауға түсiп, халықтың кедейшiлiкке ұрынып, қоныстың тарылуы, зорлық-зомбылықтың күшеюi, парақорлықтың етек жаюы, адамдар мiнез-құлқының өзгерiп, ұсақталып, берекесiздiкке түсуi, дiн шарттарының еленбеуi, т.б. жағдайлар кең қамтылып, көркем бейнелендi. Оларды заман қайғысы, өткендi ойлап торығу, алдағы өмiрден шошыну зары бiрiктiрдi. Бұл сарынның көрнектi ақындары&amp;nbsp;— [[Дулат Бабатайұлы]], [[Шортанбай Қанайұлы]], [[Мұрат Мөңкеұлы]], [[Кердерi Әбубәкiр Шоқанұлы]], т.б. халықтық поэзияның түрлерiн жетiлдiрдi. Оны заман шындығын бейнелеумен шебер байланыстыруда, реализмдi байытып, адам психологиясындағы өзгерiстердi жарқын суреттеуде, тiл өрнегiнде сан алуан жаңалықтар табуда осы топтағы ақындардың еңбегi үлкен. Олардың бiразы отарлаушыларға шошына қарады, дегенмен шығыс әдебиетiмен, дiни әдебиет үлгiлерiмен жете таныс болуы арқасында көркемдiк құндылығы жоғары туындылар жасады; қараңыз: [[Зар заман ақындары]].

===Қазақ әдебиетінің бодандық дәуіріндегі ренессансы===
[[Сурет:AbaiPainting.jpg|left|thumb| alt=A.|270 px|&quot;[[Абай Құнанбаев]]&quot;]]

Қазақ әдебиетiнiң өскелең бағытын айқындауда 19 ғасырдың екiншi жартысында туған демократиялық ағартушылық әдебиеттiң орны ерекше. Бұл әдебиеттiң өкiлдерi [[Ыбырай Алтынсарин]], [[Абай Құнанбаев]], [[Шоқан Уәлиханов]] ғылым-бiлiм, оқу-өнер арқылы алдыңғы қатарлы елдерге теңелуге, теңдiкке жетуге болатынына сендi. Шоқанның ғыл. көзқарасы, қызметi арқылы қазақ елi iшiнде ағартушылық, демократиялық идеялар тарады. Ыбырай әдебиетке деген ұғым, түсiнiктi жаңартып, оның жас ұрпақты тәрбиелеудегi ұлы күш екенiн көрсеттi. Өзi балаларға арналған әңгiмелер, өлеңдер жазды. Көркем сөз өнерiнiң кемелденуi, өлең сөздiң қоғамдық қызметiн көтеру, сол негiзде жаңа көркемдiк әдiс&amp;nbsp;— реализмдi қалыптастыру ұлы Абайдың үлесiне тидi. Ол [[Еуропа]] мен орыстың классикалық әдебиетiн еркiн меңгерiп, көркемдiк таным мен талғамға жаңа талаптар қойды, жаңа сипатты поэзия туғызды. Классикалық әдебиет үлгiлерiн қазақ тiлiне аударып, қазақтың төл әдебиетiмен қатар қойды, Қазақ әдебиетінiң эстетикалық принципi [[Абай]] шығармаларында жүзеге асты. 19 ғ. әдебиетi ұлттық таланттардың көптiгiмен және олардың бiр-бiрiне ұқсамайтын сан алуандығымен көзге түседi. Онда айтыс ақындары (Жанақ, Шөже, Орынбай, Түбек, Бақтыбай, Кемпiрбай, Сабырбай, Сара, Ырысжан, Ұлбике, Тәбия, Ақбала, т.б.), әншi ақындар (Бiржан сал, Ақан Серi, Сегiз Серi, Мұхит, Жаяу Мұса, Балуан Шолақ, т.б.), қиссашыл ақындар (Жүсiпбек Шайхисламов, Ақылбек Сабалов, Шәдi Жәңгiров, Мәулекей Юманчиков, Кашафутдин Шахмарданұлы, т.б.) жыршы-жыраулар дәстүрiн жалғастырып, халықтық әдебиет үлгiлерiн сақтап жеткiзушiлер (Марабай, Абыл, Нұрым, Мұрын, Ығылман, т.б.) қатар өмiр сүрдi. Бұлардың барлығы өз мүмкiндiктерiнше әдеби арнаны толықтырды, өмiрдi өзiнше танып жырлады. Қазақ тiлiндегi алғашқы кiтаптар осы кезде басылды («Өсиет наме»&amp;nbsp;— [[1880]], «Бала зар»&amp;nbsp;— [[1890]], [[«Диуани хикмет»]]&amp;nbsp;— 1896, т.б.), фольклорлық мұралар жинақталып, жарық көре бастады. Қазақ әдебиетінiң көршi халықтар әдебиеттерiмен байланыстары ұлғайып, жаңа аудармалар пайда болды; қараңыз: [[Әдеби байланыс]].

20 ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті ұлы Абайдың ағартушылық, демократиялық дәстүрiн жалғастыра отырып, отаршылдыққа қарсы күрес пен тәуелсiздiктi аңсау идеясын ашық және батыл көтердi. [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Мiржақып Дулатов]] қазақ халқының тарихи-мәдени дамудан кенже қалып, қараңғылықта отырған күйiн суреттеп, елдi өнер-бiлiмге үгiттедi. Жаңалыққа енжар, ұйқыда жатқан қазақты бiрi «Маса» боп құлағына ызыңдап, бiрi [[«Оян, қазақ»]] деп, бар дауыспен жар салды. Ғасыр басында әдебиетке келген ақын-жазушылардың барлығы да осы дүбiрмен оянғандар едi. Сұлтанмахмұт Торайғыров қазақ әдебиетін көркемдiк-эстетикалық тұрғыдан байытып, жаңа жырлардың туып, жетiлуiне үлес қосты. Оның [[«Қамар сұлу»]], «Кiм жазықты?» атты романдары, «Адасқан өмiр», «Кедей», «Таныстыру», «Қала ақыны мен дала ақынының айтысы» поэмалары, [[лирик]]. өлеңдерi, публицистик. мақалалары ақынның әр саладағы iзденiстерiн танытты. Әдебиеттегi сыншылдық бағытты дамытып, ағартушылық идеяны көркем сөз арқылы өрiстетуге [[Сәбит Дөнентаев]], [[Мұхамеджан Сералин]], [[Спандияр Көбеев]], [[Бекет Өтетiлеуов]], [[Тұрмағамбет Iзтiлеуов]], [[Ғұмар Қараш]], [[Нарманбет Орманбетұлы]], [[Бернияз Күлеев]], т.б. елеулi еңбек сiңiрдi. Олар ақындық өнердi әр жағынан жетiлдiрдi. Сәбит шағын, сюжеттi өлеңдер мен мысал жанрында өнiмдi еңбек етсе, Бернияз заман шындығын лирик. өлеңдермен ашуға ұмтылды. Ауыл мектептерiнде сабақ берген Спандияр мен Бекет еңбектерi олардың ұстаздық, ағартушылық көзқарастарымен байланысты едi. Көбеев «Қалың мал» атты роман жазды. «Айқап» журналын шығарған белгiлi журналист Сералиннiң әлеуметтік теңсiздiктi бейнелейтiн дастандары («Гүлқашима», «Топжарған») басылды. Отаршылдық қанауды, ел билеу жүйесiндегi саясатты, қазақ қоғамының мешеу күйiн сынауда Ғұмар мен Нарманбет өлеңдерi едәуiр көркемдiк табысқа жеттi. Бұл дәуiрдегi әдебиет ақын-жазушылардың ұстаған жолы мен көркемдiк iзденiстерi, бағыт-бағдары жағынан бiркелкi емес едi. Олардың iшiнде таза қазақы дәстүрге сүйенген, аракiдiк шығыс әдебиетiнен хабары бар ақындар тобы болды. Олар да ел iшiн жайлаған надандықты, ел билеушiлердiң әдiлетсiздiгiн, патшаның отаршылдық саясатын сынады. Мәшһүр-Жүсiп Көпеевтiң, Нұржан Наушабаевтың реалистiк өлеңдерi дәуiр шындығын ашып көрсеттi. 20 ғ-дың басындағы әдебиеттi толықтыруда «Исатай-Махамбет» дастанының авторы Ығылман Шөрековтi де, Қ. ә-нiң дәстүрлi саласын дамытқан әншi-ақындар легiнде (Майра, Иманжүсiп, Мәди, Кенен, Үкiлi Ыбырай) атап айтуға болады. 1917 жылғы ұлт-азаттық көтерiлiсiнiң батырлары Амангелдi, Бекболат, т.б. туралы жырлар туды. Көтерiлiске байланысты туған халық поэзиясы ғасыр басындағы әдебиеттiң демокр.-халықтық бағытын толықтырып, оны жаңа мазмұнмен байытты; қараңыз: [[Қазақ халық поэзиясы]].

=

== Тәуелсiз Қазақстандағы қазақ әдебиеті ==
Тәуелсiздiк жылдарының рухани нәтижесi Нұрпейiсов («Соңғы парыз»), Қабдолов («Менiң Әуезовiм»), Мұртаза («Ай мен Айша»), Мағауин («Сары қазақ»), Жүнiсов («Аманай мен Заманай»), Нұршайықов («Жазушы мен оның достары»), Ысқақ («Ақсу туралы аңыз»), Тоқтаров («Абайдың жұмбағы»), Софы Сматай («Жарылғап батыр»), С.Елубай («Тағзым»), Мұратбеков («Ай туар алдында»), Исабеков («Ай-Петри ақиқаты»), Тарази («Қара жұлдызға сапар»), Жұмадiлов («Тағдыр»), А.Жақсыбаев («Тiрек»), Қ.Исабаев («Шоң би»), Д.Досжан («Құм кiтап»), Б.Мұқай («Өмiрзая»), Ә.Сарай («Едiл-Жайық»), О.Сәрсенбай («Шеңбер»), т.б. көрнектi жазушылардың роман, повесть, әңгiмелерiнде көрiнiс тапты.

Әдеби онжылдықта Қ. ә-нiң дәстүрлi жанры поэзияда ұлттық үн мен азаматтық әуен жоғары деңгейге көтерiлдi. Барлық уақыт қабаттарына барлау жасау, поэтикалық қиялдың ауқымдылығы, лирикалық, баяндаушылық, публицистік және сыншылдық көңiл-күйдiң байлығы, суреттеу тәсiлдерi мен құралдарындағы батыл iзденiстер осы жылдар поэзиясына тән болды. Мүшайра, айтыс, әдеби-поэтикалық байқаулар шығармашылық iзденiстердiң молаюына түрткi болды.

20 ғ-дың 90-жылдарында ұлттық драматургияның ең басты нысанасы болған Кекiлбаевтың «Абылай хан», Ш.Құсайыновтың «Томирис», М.Байсеркеновтың «Абылай ханның ақырғы күндерi» тарихи драмалары ендi ғана тәуелсiздiк алған елдiң егемендiгiн сақтап қалудағы қиын күрестiң тiрегiн iздеудiң ерекше түрi iспеттi болады.

Қазақ әдебиеті өзiнiң бүкiл даму барысында күрделi де қайшылықты жолдардан өттi. Бүгiнгi қазақ ұлттық әдебиетi өсiп-өркендеген көп салалы, көп жанрлы, көрнектi авторлары бар, әлемдiк әдебиет деңгейiне көтерiлдi.

== Шет елдегі қазақ әдебиетінің өкілдері ==

====Қытай қазақтарының әдебиеті====

Әдебиет деген алып байтеректің сандаған бұлақтардан құралатыны даусыз. Олай болса қазақ әдебиеті деп аталатын ұлы ұғымды Қазақстан көлемімен ғана шектесек сыңар жақты көзқарас болар еді. Қазақ әдебиеті әлемдегі қазақ қоныстанған барлық елде өз өркенін жайып, тамыр тартты. Әсіресе, екі милионға жуық қандастарымыз қоныстанған қытай елінде де біздің әдебиетіміз өз жетістігімен өзгешеленеді, әрі қазақ әдеби мұраларының құнды да құнарлы қазынасы сақталған алып әдеби орта екені ақиқат. Ал, біз кейде сондай әдебиетімізбен мәдениетіміздің мәйегі болған қандастарымыздың құнды еңбегін бағалай алмай жатамыз. 
Жақында ғана Алматыда «Жазушы» баспасынан жарық көрген [[Шәміс Құмарұлы]]ның «Бөке батыр» романын оқып отырып ойларымыздың шындығына онан ары көз жеткіземіз.
Осы орайда қытайда болған күндерімде жазушы Шәміс Құмарұлы ағамызбен сәті түсіп сыр бөліскен едім. Сөзіміздің дәлелі де мәйегі сол сұхбатымыз болсын.

- Шәміс аға, сіз қытай қазақ әдебиетіне елеулі еңбек сіңірген жазушының бірісіз, әрі осы салада көп жылдан бері басшылық міндетін арқалап келесіз. Сол қытай қазақ әдебиетінің жалпы жайы, бұрынғысы мен бүгінгісі және болашағы туралы не айтасыз?
- Қытай қазақтарының жазба әдебиетінің тарихы тым ұзақ емес. Қытай топырағында туған жазушылардан тұңғыш шығармасы басылым көрген [[Ақыт Үлімжіұлы]] екен. Біз әйгілі ақын Ақыт Ұлімжіұлының 1891 жылы қазан баспасынан жеке кітап болып шыққан тұңғыш кітабы “Жыйһаншаны” Қытайдағы қазақ қаламгерлерінің тұңғыш кітабы деп есептесек, жазба әдебиетіміздің тарихы әрең 115 жыл болады. Қытай зерттеуші мамандар қытай әдебиетін төмендегідей бірнеше дәуірге бөледі. 1840 жылдан 1919 жылға дейінгі әдебиетті қазіргі заман әдебиеті 1949 жылдан кейінгі әдебиетті осы заман әдебиеті деп айырады.
Осы тұрғыдан алғанда Ақыт Ұлімжіұлы ғана қытай жақынғы заман қазақ адебиетінің уәкілі болады. өйткені оның “Жиыһаншадан” басқа трөіт кітабы түгел 1919 жылдан бұрын қазан баспасынан шыққан. Сол арқылы Ақыт бүкіл қоғамға өте кең танылған.
Сонау ХІХ ғасырда, оқу-ағартуы төтенше мешеу, баспа сөз орны мұлде жоқ, қараңғы өңірде қолына қалам алып шетел баспаларынан кітап шығару оңай жұмыс емс. Қатынасы қолайсыз өте шеткері Өралтай өңірі жөнінен алғанда тіпті де қиын еді. Ақыт Ұлімжіұлының халықты оқу - ағартуға, ғылым, білім үйренуге үндеген шығармалары өте көп. Әсіресе ахылақ мұралға, адалдыққа үндеген өлеңлдері сонау 30-40 ж.ж. халықты оятып, мәдениетке жетелеу де орасан қызмет атқарған.
Ал, [[Таңжарық Жолдыұлы]], [[Асқар Татанайұлы]], [[Дубек Нұртазаұлы Шалғынбаев|Дубек Шалғынбаев]], [[Нығымет Мыңжанұлы]] қатарлы қаламгерлердің алды 1930 жылдардан бастап шығармалар жариялап, қоғамға ақын - жазушы ретінде танылған. [[Құрманалы Оспанұлы]], [[Қаусылқан Қозыбайұлы]], [[Рахметолла Әпшеұлы]], [[Мағаз Разданұлы]] қатарлы ақын жазушылардың алғашқы шығармаларының жарық көруі 1949 жылдан бұрын болғанмен саны шағын, дені 1949 жылдың қарсаңында жарияланған екен. Сондықтан бұл жазушыларды да қытай қазіргі заман әдебиетіне өкілдік ететін, қытай қазақ әдебиетінің уакілдері деуімізге болады. Бұл жерде соны анық айтуымызға болады. Соңғы аталған ақын - жазушылардың кесек еңбектері мәдениет зор төңкерісінен кейін жарық көрді. Бұл оларлдың сонау 1949 жылдардағы алғаш әдебиетке атсалысқан дәуірінен айрықша екені анық. Мен олардың алғаш танылған дәуірін негіз еттім. 1949 жылдан 1966 жылға дейін Совет қазақ әдебиеті мен Қытай жаңа дәуір әдебиетінің ықпалында бір буын ақын - жазушылар қосыны қалыптасты. Бұлардың негізгі өкілдері ретінде: [[Омарғазы Айтанұлы]], [[Күнгей Мұқажанұлы]], [[Мақатан Шәріпқанұлы]], [[Ғани Саржанұлы]], [[Құлмұқамет Ахметұлы]], [[Тәліпбай Қабаев]], [[Шәкен Оңалбаев]] , [[Задақан Мыңбаев]], [[Мәди Әбдірахманов]], [[Жақып Мырзақанов]], [[Бердібек Құржықаев]], [[Жұмәділ Маман]], [[Батырхан Құсбегин]], [[Шәйсолтан Қызырұлы]], [[Тұрсынәлі Рысқалиев]], [[Жұмабай Біләлұлы]], [[Ғалым Қанапияұлы]], [[Әуелхан Қалиұлы]], [[Райхан Ібінқызы]], [[Ұлықан Солтанқызы]] қатарлы елуден артық қаламгерді атауға болады. Бұл дәуірде ақын - жазушылар қонысы молайып, бір бөлім көркем туындылар барлыққа келгенімен жәнеде советтер одағынан келген әсіре солшылдық идеялардың шырмауынан аулақ бола алмады. Бұл дәуірдегі шығармалардан таптық күресті жырлаған солшыл, ұраншылдық бастан-аяқ қамтылып отырды.
Шындап айтқанда қытай қазақ әдебиеті, қытай әдебиеті мен ұқсас, «мәдениет зор төңкерісі» делінетін әсіре солшыл он жылдық ойран аяқталып, Қытайда реформа жүргізу, есікті ашу саясаты жолға қойылғаннан кейін ғана өзіндік даму жолына түсті. Ақын жазушыларымыз шығармашылықпен алаңсыз шұғылданды. Соның нәтижесінде 1978 жылдан 2000 жылға де йінгі қысқа ғана 22 жыл ішінде жүзге тарта роман, неше жүздеген әңгіме, повестер жинағы, дастан, өлеңдер жинағы жарық көрді. Соны ашық айтуға болады. Қытай қазақ әдебиеті тарихындағы едәуір үздік шығармалар сол дәуірде туды. Бұрынғы қарт қаламгерлердің де белді шығармалары осы дәуірде жарыққа шықты. Тарихта өткен Ақыт, Таңжарық ағаларымыздың да томдары осы дәуірде баспадан шықты. Меніңше 80-90 ж.ж. Қытай қазақ әдебиетінің бір шама гүлденген, өлмес шығармалар туған тамаша дәуірі болды.
Қытай қазақ әдебиетінің болашағы туралы кесіп бір нәрсе айта алмаймын. Солайда Қытай қазақ әдебиетінің бүгінгі даму ауқымына шама мөлшер жасауға болады. XXI- ғасыр басталғаннан бері қарай яғни 1999 жылдан кейінгі әдеби шығармалардың жалпы даму деңгейіне көз салғанда, яғни жас қаламгердің тебініне қарағанда, қытай қазақ әдебиетінің болашағы нұрлы деп қараймын. Болашақта халқымызға мақтан боларлық яғни қазақ халқының абыройын асыратын әйгілі шығармалар туылуына тамаша негіз бар.- Қытай осы заман қазақ әдебиетінде бүгінгі өмірді тақырып еткен қандай кесек шығармалар бар? Сіз оларға қандай баға бересіз?
- Жоғарыда қытай қазақ әдебиетінің жалпы жағдайы туралы тоқталып, осы заман әдебиетіндегі кесек шығармалар мене халық жүрегін ұялаған әйгілі шығармалардың барлығы 1978 жылдан кейін ғана дүниеге келгендігін айттым. Бүгінгі өмірді жазған кесек шығармалар негізгі жақтан осы қарсаңда дүниеге келді. Ал, мәдениет төңкерісінің соңғы дәуірінен бері қарайғы өмірді жазған шығармаларды қосқанда саны біразға барады. Бұларға Күнгей Мұқажанұлының “Тайталас” поуэсті, Жұмабай Біләлдің “Жондағы жорықтар” романы, Омарғазы Айтанұлының “Таразы” романы менің “Көз жасы сарқылмайды” романым мен “Жусанды дала” “Тірлік тынысы” қатарлы поэсдтерім, “Ертіс кілкіп ағады” романым, Қайса Түсіпұлының: “Үзілген үміт”, “Тағдыр таразы” романдары, Оразхан Ахметтің: “Көкбелес романы “80-аулада”, “Алыстағы оттар” поэсдтері, Шәйсолтан Қызырұлының “Алтын тау азматтары” романы, және “Шаңырақ” повесті, Жұмәділ Маманның: “Көпірдегі көк жалдар” поэсді, Жеңіс Ырсқанұлының “Тортөбелдің толық емес тарихы”, “Томпақтың қоныс аударуы”, “Бір реткі қонағасы” қатарлы повестері, Қырбақ Нұрғалиұлының “Үкі күлкісі”, “Сорға біткен дос”, “Сынық қанат көгершін” қатарлы поэсттері, Серік Қауымбайұлының “Құйынды қабір” повесті, бұдан басқада повестер бар. әңгімелерде аз емес. Романдардың ішінде Омарғазы Айтанның “Таразы” романы Менің “Қөз жасы сарқылмайды” романым оқырмандардың жақсы аңысын қозғағаны көпшілікке белгілі, менің “Ертіс кілкіп ағады” романым 2006 жылы Қытай тіліне аударылып баспадан шықты. Сыншылыр тисті бағаларын жазды. Повестерден:”Жусанды дала”, “Тор төбелдің толық емес тарихы”, “Үкі күлкісі”, “Құйынды қабір” қатарлы повестер реформа дәуірін бір шама жанды бейнелеген шығармалар деуге болады. Әр жазушы өмірдің әр қырынан, әр түрлі жазу тәсілімен жазып келеді. Әр кімнің шығармашылық іздену жолы әр бөлек. Сондықтан шығарма атаулыны бір өлшемге салып баға беруге келмейді. Қайсы үлгіде, өмірдің қай қырынан жазылған шығарма болсада оның өзіндік артықшылығы әрі кемшілігі болады. Бірінің кемін бірі толықтайды. Сондықтан жазу шеберлігі жетпеген яғни көркемдігі төмен шығарманың да жалпы әдебиетімізге аз болсада қосқан үлесі бар деп қараған дұрыс.
Оқырмандардың көңілінен жол тапқан, халықтың аңысын қатты қозғаған әйгілі шығармаларды мен ашалап отырмасамда жұрттың көңілінде сайрап тұрғаны анық, соны анық айтуға болады. Әйгілі шығарма дүниеге келген соң ғана сол шығарманың авторы әйгілі жазушыға айналады.
Қытайда 45 тен төменгі қаламгердің бәрін жастар қатарына жатқызады. Осы тұрғыдан алғанда біздің жас ақын - жазушыларымыздың саны аз емес. Әсіресе ұлтымыз жөнінен алғанда, қоғамға шығармашылықпен танылған жас қаламгерлердің саны расында едәуір көп. Мұның бәрін бірден атап отырсақ үлкен бір тізімдік болады. Жалпы сапасы жағынан алғанда, әрине бір келкі емес екені анық, бір келкі деу шындыққа да жанаспайды. Десе де осы жас қаламгерлеріміз ішінде көркемдік деңгейі едәуір биік үздік шығармалармен көзге түсіп жүрген жастарымызды мақтана ауызға алсақ артық болмайды деп ойлаймын. Жақынғы жылдардан бері Тәпей Қайысқанұлы, Қидаш Жұбанышұлы, Білісбек Әбдіразақұлы, Қырбақ Нұрғалиұлы, Балапан Рабатов, Жеңіс Ырысқанұлы, Еркеш Құрманбекқызы, Мағаз Мәлікұлы, Алмагүл Жұмажанқызы, Тұрсынбек Байжұмаұлы, Қасен Әубәкірұлы, Мәдениет Мұқатайұлы, Ерлен Нұрдықанұлы, Серік Сейтқазыұлы қатарлы жас қаламгерлер бұрынғы көне сүрндекті бұзып , өздерінгше ізденіп, өз алдарына жол тауып, шығармашылықта өз даралықтарымен жұрт көңілінен орын алды. Жазушының жазу стилі деген сөз жазушының қалам даралығы ғой, мұны түсінікті тілмен айтсақ, жазушының шығармада пікір көтеру яғни идея табу тәсілі болады. Біз ауызға алып отырған осы бір топ жас ақын-жазушылар өздеріне тән идеч табу тәсілдері бар қаламгерлер десек артық болмайды.
Адам баласы көңілге, рухқа сүйеніп жасайды. Бір ұлттың әдебиеті сол ұлттың асқақ рухы. Сондықтан жер бетінде бір ғана адам қалған күнде де сол бір адамның көңіл - күйіне қажет рухани әлем болуы керек. Менің қарауымша жер бетінде адам баласы болады екен, сөзсіз әдебиет те болады. Айтуларға қарағанда адамдардағы ауырудың жүзде тоқсаны адам көңіл - күйінің қалыпсыздығы себебінен болады екен. Бұл адамдардың көңілге сүйеніп жасайтындығының дәлелі. Әдебиеттің өзі адамдардың көңіл - күйінің дәрісі. Егер бір адам өмірде тығырыққа тіреліп, өліп алуды ғана ойлап отырғанда, қолына бір жазушының шығармасы түсіп, осы шығарманы оқығаннан кейін ол, мыныдай блғанда мен ұлмеуім керек дейтін ойға келсе, ал, бір адам біреуге өлердей өшігіп өлтірмей қоймаймын деп жүргенде бір кітап қолына түсіп оқыған соң райынан қайтса бұл шығарма нақты адам көңіл - күйінің баға жетпес емі деуге болады. әдебиетте болашақ жоқ дейтін аңыс, біріншіден, ұлыт мүддесін емес, ақшаны ғана қуған бір бөлім адамдармен, жазудан белгілі өзіндік жол таба алмаған адамдардың қоғамға көтеріп шыққан идеясы болуы мүмкін. өз басым, қоғам дамыған сайын әдебиетте дамиды деп қараймын. Әдебиетте адамның жан дүниесін жазу деген сөз ертеден айтылып келеді. Бұл сайып келгенде жәнеде адамдардың көңіл-күйін жазу деген сөз.

Қазірде Қытайдың Шыңжаң автономиялы ауданына қарасты Шәуешек қаласында тұратын жазушы, ақын, драматург [[Қажығұмар Шабданұлы]] 1925 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Таңсық елді мекенінде дүниеге келген. 1930-шы жылдардың 
басында ашаршылықтан бас сауғалап, ата-анасымен Қытайдың Шыңжаң өлкесіне қарасты Дөрбілжін ауданына ауып барған.

Жергілікті халықтардың мәдени-ағарту көтерілісі кезеңінде Дөрбілжіндегі «Қазақ-қырғыз ұйымын» басқарған. Алғаш рет 1958 жылы «оңшыл», «солшыл» деген саяси айыптаулармен сотталып, 22 жылға бас бостандығынан айрылған Қажығұмар жазасын Такламакан шөліндегі Тарым лагерінде толық өткеріп, 1980 жылы бостандыққа шығады.

1986 жылдың желтоқсанында ұлттық дербестікті көздейтін «Үміт» атты партия құрды және Қазақстанның астыртын ұйымдарымен байланыс жасады деген айыптаулармен, шетел жансызы деген желеумен 13 жылға екінші мәрте түрме жазасына кесіледі. Бұл жаза мерзімін ол Үрімжі қаласының №1 түрмесінде өткізеді.

Қытай өкіметі тарабынан саяси себептерге байланысты қудаланғаны үшін Қажығұмар Шабданұлы қамауда отырған кезде адам құқығын қорғау жөніндегі «Халықаралық рақымшылық» (Амнести интернешнл) ұйымы оны «ар-ождан тұтқыны» деп танып, Қытайдың құзыретті ресми орындарынан ол кісіге байланысты әділ тергеу мен ашық сот жүргізуін жүйелі түрде талап еткен.

====Монголия қазақтарының әдебиеті====

Атамекендегі қазақ әдебиетін алып бәйтерекке теңесек, моңғолиядағы қазақ әдебиеті соның бір мәуелі бұтағы болып табылады. Бұл өлкедегі қазақтар арасынан жиналған фольклорлық мұра 5 том кітап боп жарыққа шықты.

[[Ақыт Үлімжіұлы]] (1867-1940)

Ақыт Қажы Үлімжіұлы - атақты қазақ ақыны, діни қайраткері, халық ағартушысы. Шығыс Түркістандағы Алтай аймағының Көктоғай ауданында кедей отбасында дүниеге келді. Бала кезінен бастап ауыл молдасынан, одан кейін Бұқар медресесінде дәріс алып араб, парсы тілдер, сондай-ақ шариғат пен тәжуитті үйренген. 1908 жылы Алтай, Қобда аймақтары қажылар тобының аудармашы ретінде Меккеге қажыға сапар шегіп барады. 1910 ж. елге қайтып келген соң, Сарытоғай ауылында мектеп ашып мұғалім болады. 1939 жылы Шэнь Шицайдің үкіметіне наразы шыққан халық көтерілісіне белсене қатысқаны үшін ұсталып қамалды да, 1940 жылы абақтыда қаза болды.

[[Ақыт Қажы]] атамыздың “Жиһанша”, “Ахиретбаян”, “Сәйпілмүлік - Жамал” дастандары Қазан баспасында бірнеше рет жарық көрді. Оның “Абақ керей шежіресі”, “Ер Жәнібек”, “Алтай” сияқты толғау өлеңдері қолжазба түрінде кең тараған.
Ақын [[Ақыт Үлімжіұлы Қарымсақов]]тан бастап 30-дан астам халық ақындарының шығармалары жинастырылып, зерттеліп, ел игілігіне айналды. [[Тауданбек Қабанұлы]](1830-1908), [[Төлебай Бөжекұлы]](1858-1924), [[Мешел Қожекеұлы]](1858-1928), [[Отарбай ақын]](1882-1953), [[Нәжікеш Таңқайұлы]](1885-1953), [[Оңашыбай Ірбітұлы]] (1892-1953), [[Бұрқасын Тауданбекқызы]] (1905-1968) т.с.с. халық ақындарының шығармашылығы арнайы зерттеліп, оқырман қауымға жол тартты.
МХР тәуелсіздігінің нығая түсуіне байланысты 1940 жылы [[Баян- Өлгий]] қазақ ұлттық аймағы боп жеке құрылды. Бұл оқиға мұндағы қазақтың әлеуметтік-саяси өміріне бетбұрыс әкеп, ұлттық мәдениеттің гүлденуіне негіз болды. 1942 жылы 3-қыркүйекте “Қазақ аумағында жаңа әліпбиді қолдану туралы” қаулы қабылданып, латын әрпі орнына Қазақстанда қолданылып отырған қазақ (кириллица) әліпбиін пайдалану ісі жүзеге асып, ана тілінде алғаш рет “Өркендеу” газеті (қазіргі “[[Жаңа өмір]]”) жарыққа шығып, қаламгерлер осы газет төңірегінде топтаса бастады. Тұңғыш мәдени ошақ Ұлттық клуб құрылды.

1955 жылы қазақ қаламгерлері үйірмесі орнап, 1957 жылы жылына 4 мезгіл жарық көретін “[[Жаңа талап]]” альманағы (қазіргі “[[Шұғыла (журнал)|Шұғыла]]”) шыға бастады. 1948 жылы өткен Моңғолия Жазушылар Одағының съезіне ақын [[Ақтан Бабиұлы]], жазушы [[Құрманхан Мұқамадиұлы]] бастаған қаламгерлер қатысты. 1968 жылы 28 желтоқсанда МХРП ОК-нің саяси бюросы арнайы қаулы қабылдап, [[МХР Жазушылар Одағының қазақ бөлімшесі]]н ресми құрды. Мұның бәрі ұлттық мәдениеттің түлеп жаңғыруына, әсіресе жаңа жазба әдебиеттің қалыптасуына зор әсерін тигізді. Соның нәтижесінде бүгінге дейін әдебиет саласында 400-дей қаламгер еңбек етіп, олардың қатарынан 20-дан астамы МХР Жазушылар Одағының мүшесі шығып, 70-тей талант иелері аймақтың жазушылар бөлімшесіне мүше болып, 1957-жылдан кейінгі кезеңде ақын-жазушы, драматургтер алды 10, арты бір кітаптан шығарма жазып, барлығы 300-ге тарта әдеби шығарма, зерттеу, 40-тан астам біріккен жинақ, моңғол тілінде 30 жинақты жарыққа шығарды. Әдебиеттің жаңа мазмұны мен түрі пайда боп әңгіме, повесть, роман, драма, кинодрама, поэма, сатира, фантастика секілді барлық жанрды қаламгер қауым игеруге атсалысты.

Моңғолиядағы жазба әдебиеттің даму кезеңін екіге бөліп қарастыруға болады. І кезең: 1940-1970 жылдар. Бұл жаңа әдебиеттің пайда болып қалыптасу кезеңі. ІІ кезең: 1970 жылдан бүгінге дейінгі уақыт. Бұл жазба әдебиетінің толысу дәуірі.

[[Ақтан Бабиұлы]] (1897-1973)

Моңғолиядағы жазба әдебиеттің негізін салушы – Ақтан Бабиұлы (1897-1973). Ол МХР мәдениеті мен өнеріне еңбегі сіңген қайраткер, ақын әрі драматург, сонымен бірге ауыз әдебиетінің белді өкілі. Жас кезінде айтыскер ақын ретінде елге танылған ол 1919 жылдан бастап “Кедей күні”, “Сары Мешелге”, “Қарау байға”, “Жөргем салға”, “Халел мен Мәлік молдаға” секілді өлеңдерімен сол кездегі мешеулікті сын тезіне салып, тілі уытты сыншыл да шыншыл ақын ретінде халыққа танылады. Оның Ұмсындық, Ғазиза, Ақбалалар мен айтысы сол кездегі қазақ өмірінің айнасы деуге болады.

А.Бабиұлы 1940 жылдан бастап “Өркендеу” газетіне өршіл үнін қосып, жаңа заманның жаршысы болумен бірге мәдениет пен өнерге қарымды үлесін қосқан сергек саналы қайраткер болды. Оның оннан астам жинақтары жарық көріп, драмалық туындылары театр репертуарының мәйегіне айналды.

Ақынның 1940-1960 жылдарда жазған өлеңдері үгіт-насихат сипатында болып, халықты жаңа қоғам құруға уағыздады, ескі мешеулікті қатты сынауға бағытталды. Ол достық тақырыбында “Орыс даласы”, “Москвам”, “Қанды соғыс”, “Отан жыры” секілді туындылар, “Қыс”, “Жазғы мысал”, “Қобда өзені”, “Бесбоғданың қойыны”, “Бөкентау” секілді табиғат лирикаларын жазды. Ақынның “Бүркіт” (1959), “Досымбек-Балқия” (1964), “Өмір жолы” (1970) секілді поэмалары оның қаламгерлік қарымын жалпақ елге танытқан шоқтығы биік туындылар болумен бірге поэма жанрының қалыптасуына негіз болды.

[[Құрманхан Мұқамадиұлы]] – (1923-1964)

Құрманхан Мұқамадиұлы – (1923-1964) әдеби қызметін өлең жазумен бастады. Оның “Құттықтау”, “Қыс”, “Октябрь тойына”, “Қазақстандық достарға” “Тау қойнында жеке дара” секілді өлеңдері бар.Әйткенмен ол қаламгерлік қабілетін драма саласында көрсете білді.

[[Арғынбай Жұмажанұлы]]

Арғынбай Жұмажанұлы 1954 жылы [[Алматы]]да [[Абай атындағы қазақ педагогика институты]]ның филология факультетін бітірген соң туған жеріне қайтып оралып, [[Баян-Өлгей аймағы]]ндағы мәдени-ағартушылық істердің тізгінін қолға алып, ел-жұрттың рухани толысуына тегеуірінді ықпал еткен адам.

Арғынбай Жұмажанұлы 1929 жылы Моңғолиядағы қазақ аймағының [[Тұлбакөл]] деген жерінде туып, 1994 жылы Қазақстанда, [[Павлодар облысы]]ның [[Баянауыл]] ауданында дүние салды. Марқұмның құлпытасына өзінің &quot;Қоштасу&quot; деген өлеңінен мынадай бір шумақ қашалған:

'''Ұрпақ бердің ұлтыма айтып барам,'''

'''Өнер бердің, жыр төгіп шалқып барам.'''
 
'''Кешір мені туған жер — Моңгол елім,'''
 
'''Пендемін ғой, қаныма тартып барам!'''

Ол орта мектепте мұғалім, директор, аймақтық оқу бөлімінің меңгерушісі, аймақтық партия комитетінің хатшысы, [[&quot;Жаңа Өмір&quot;]] газетінің редакторы, қатарлы қызметтерді абыроймен атқарып, құрметті демалысқа шыққан.
Монғол Халық Республикасы халық ағарту ісінің үздігі, 1950 жылдан [[Монголия Жазушылар одағы]]ның, 1971 жылдан Моңғолия Журналистер одағының, 1993 жылдан [[Қазақстан Жазушылар одағы]]ның мүшесі, көрнекті [[жазушы]] [[драматург]], Моңғолия Жазушылар одағы сыйлығының лауреаты. Өлең, дастан, драмалық шығармаларының он шақты жинағы қазақ тілінде, төрт кітабы моңғол тілінде басылған. Шығармалары орыс, украйн, болғар, тува, алтай тілдеріне аударылып жарық көрген. &quot;Талаптылар мен табынушылар&quot;, &quot;Ертіс әуендері&quot;, &quot;Бірлестікшілер&quot;, &quot;Сандуғаш&quot; пьесалары театр сахнасында қойылып, &quot;Шайқас алдында&quot;, &quot;Домбыра әуендері&quot; атты көркем және деректі фильм сценарилері кино болып шыққан.
Моңғолия Үкіметі Арғынбай Жұмажанұлының ұстаздық және жазушы-журналистік еңбегін жоғары бағалап, &quot;Еңбек қызыл ту&quot;, &quot;Алтын жұлдыз&quot; ордендерімен және мерекелік медалдармен марапаттаған.

Ақын, драматург Арғынбай Жұмажанұлының алғашқы жинағы “Тақпақтар” деген атпен 1949 жылы [[Ұланбатыр]]да жарық көрді. Содан кейін “Ертіс жырлары” (1960), “Біздің өлкеде” (1972), “Меңдікөл” (1979) жинақтары оқырманға жетті.

Ақын [[Даниял Дікейұлы]]ның “Жетілген жетім”, “Таң алдында”, “Солдат сөзі”, “Алтай аясында” секілді поэмалары, Имашхан Байбатырұлының “Телқоңыр” (1967), “Аққу әні” (1970) секілді жинақтары, Шабдарбай Қатшанұлының “Көрімдік”, “Шығыстағы алау”, “Майлы жер” поэмалары, Дайын Қалаубайұлының “Жас дәурен”, “Гүлсім” сияқты жинақтары поэзияның аяқ алысын байқатқан айтулы туындылар.
Аға буын қаламгерлер Ж.Байыт, И.Жәбенұлы, Қ.Кәп, М.Егеухан, А.Қауия, І.Яки, орта буын өкілдері Ж.Кәкей, Ш.Зуқай, Р.Шынай, І.Кеңес, Қ.Тойлыбай, Қ.Бодаухан, О.Солдатхан, Ж.Қуанған, М.Зүлкафил, Б.Мұрат, Ә.Дәулетхан, Р.Зұрғанбайұлы секілді ақындардың туындылары өлең өнерінің биік үлгіде дамуына баспалдақ жасады.

Проза саласына келсек, бұл кенже қалған жанр 1955 жылдан кейін дами бастады. Дәлірек айтқанда, Қ.Мұқамадиұлының бірнеше көркем әңгімелерінен бастау алып, керуен тартты. Қ.Мұқамадиұлының “Алғашқы қадам” (1955) “Жұрт ала ма, жұт ала ма?” көркем эссесі прозаның сәтті жазылған алғашқы үлгілері болды. “Алғашқы қадам” әңгімесінде аймақ өмірінде болған тұңғыш рет адамға хирургиялық операция жасаған тарихи оқиға суреттеледі. Көркем проза [[Махфуз Құлыбекұлы]]ның “Мұралық”, “Көк лақтың құпиясы” әңгімелері, “Қызыл қайың хикаясы” повесі арқылы жалғасын тапты. Жазушы [[Шерияздан Нығышұлы]]ның “Күдірлі керуен” повесі қазақ және моңғол тілінде жарық көрді. Ақын Алақанұлының “Менің анам”, “Егіншінің баласы”, “Ананың ақ тілегі” секілді прозалық шығармалары әдебиетке елеулі жаңалық әкелді.

1970-1985 жылдары Моңғолиядағы қазақ қаламгерлерінің оншақты роман, көптеген повесть, әңгімелері жарық көрді. Алғашқы роман – жазушы [[Елеусіз Мұқамадиұлы]]ның “Қобда қойнауында” шығармасы еді. Одан кейін [[Шабдарбай Қатшанұлы]] “Жырақта қалған жылдар”, [[Мағауия Сұлтанияұлы]] “Ұрпақ тағдыры”, [[Ісләм Қабышұлы]] “Ұрпағың үзілмесін”, [[Жамлиқа Шалұлы]] “Үлкен үй”, [[Қауия Арысбайұлы]] “Жиекте”, [[Сейітхан Әбілқасымұлы]] “Қара боран”, [[Сұлтан Тәуекейұлы]] “Мұнар таулар” романдарын жазды. Бұл әдебиеттің жаңа белеске көтерілгенінің дәлелі болды.

1940 жылы аймақтық Ұлттық клубтың шымылдығы [[Ақтан Бабиұлы]]ның “Ермалай” пьесасымен ашылып, бұл туынды драма жанрының алғашқы қарлығашы болды. Оның“Жамал” (1941), “Еріншек пен екпінді әйел” (1942), “Қалқаман-Мамыр”, “Ақайша” секілді драмалық туындылары өлкедегі театр өнерінің қалыптасып дамуына септігін тигізді.

Жазушы, драматург [[Құрманхан Мұқамадиұлы]] буыны енді беки бастаған драма өнерін зор белеске көтерді. Мәскеуден білім алып,л әлем классиктерінің шығармаларымен терең сусындаған ол осы салаға тың серпін берді.Оның “Кезең үстінде” (1955), “Қарға қарғаның көзін шоқымайды” (1957), “Жасыл дөң” (1959), “Тұлбакөл шайқасы” (1962) секілді драмалық шығармалары күрмеуі мол күрделі жанрды игеруге соны соқпақ болды.

Ақын, драматург [[Арғынбай Жұмажанұлы]]ның “Талаптылар мен табынушылар” пьесасы 1956 сахнаға жол тартты. Оның “Ертіс шындығы”, “Сандуғаш” секілді пьесалары бар. “Моңғолкино” студия түсірген “Шайқас алдында”, “Домбыра әуені” фильмдерінің сценарииін жазды. Жазушы Ж.Баят, ақын Қ.Шабдарбайлар да осы жанрға үлесін қосып, ақын И.Байбатырұлы “Керім-Торым” либреттосын жазды.

Көркем аударма саласы да қарқынды дамып, Қазақстанның көрнекті ақын-жазушыларының туындылары түгелдей дерлік моңғол тіліне аударылды. Атап айтар болсақ, А.Құнанбайұлы, Ж.Жабаев, М.Әуезов М.Жұмабаев, Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов, І.Есенберлин, Ж.Молдағалиев, Ә.Әлімжанов, М.Мағауин т.с.с. көптеген қаламгерлердің белгілі туындылары моңғол тіліне тәржімаланды. Бұл іске аударма шеберлері Ж.Шалұлы, О.Қаһар, И.Қабышұлы, Т.Сұлтан, Ж.Қамайұлы өз үлесін қосты.

Әсіресе М.Әуезовтің “Абай жолы” романынан бастап қазақстандық атақты қалам қайраткерлерінің туындыларын аударуға өмірін арнаған ақын-жазушы [[Жамлиха Шалұлы]] мен А.Құнанбайұлы, М.Өтемісұлының шығармаларының толық жинағын моңғол тілінде сөйлеткен ақын, аудармашы [[Жүкел Қамайұлы]]ның еңбегін ерекше атауға тиіспіз. Сонымен бірге моңғолдың көне фольклорлық мұралары мен классикалық әдеби шығармалары қазақ тіліне молынан аударылды. Бұл іске Қ.Мұқамадиұлы, М.Сұлтанияұлы, Б.Құрманханұлы, Қ.Жұмаханұлы секілді көптеген қаламгерлер үлес қосты.

Әдеби сын, зерттеу саласында ф.ғ. докторы [[Қабидаш Қалиасқарұлы]], ф.ғ.кандидаты [[Қуанған Жұмаханұлы]], ф.ғ.кандидаты [[Есенгүл Кәпқызы]] секілді ғалымдар қажырлы еңбек етті. &lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;


[[Санат:Қазақстан әдебиеті]]</text>
      <sha1>cvkzhs72vtdpzjvwohikvunzzfrtzgo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Махамбет (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7934</id>
    <revision>
      <id>3062884</id>
      <parentid>3059074</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:10:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17648" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Махамбет
|сурет               =   Махамбет ауылына кіре берістегі арка.jpg
|әкімшілік күйі          = аудан орталығы
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =40|lat_sec = 00
   |lon_deg =51|lon_min = 35|lon_sec =00
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Махамбет
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1928
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Жаманқала форпосты, Жаманқала (Яманхалинка, Яманка)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 9870
  |санақ жылы             = 2020
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = махамбеттік, махамбеттіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Махамбет}}
'''Махамбет''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 68 км жерде, [[Жайық]] өзенінің оң жағасында орналасқан. &lt;ref&gt;Атырау Энциклопедиясы, Алматы 2000&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Негізі [[1928 жыл|1928]] жылы қаланған. [[1963 жыл|1963]] жылға дейін “Жаманқала (Яманка)&quot; деп аталып, Бақсай ауданының орталығы болып келді. 1963 жылы Бақсай мен [[Есбол ауданы|Есбол]] аудандары біріктірілгеннен кейін, Махамбет ауданының орталығы болды. Қазіргі атауы [[Махамбет Өтемісұлы]] құрметіне берілген.&lt;ref&gt;Қазақ Энциклопедиясы, 6 том&lt;/ref&gt; Ауылда 2 орта мектеп, мектеп-гимназия, мектеп-интернат, 6 балабақша, балалар саз мектебі, мешіт, мәдениет үйі, кітапхана, емхана мен аудандық аурухана бар.

== Ауыл көшелері ==
[[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]], [[Махамбет Өтемісұлы]], [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]], [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл Жабаев]], [[Құрманғазы Сағырбайұлы]], [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]], [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Аманкелді Иманов]], [[Нұрмұхан Сейітахметұлы Жантөрин|Нұрмұхан Жантөрин]], [[Төле би]], [[Қазыбек би]], [[Әйтеке би]], [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]], [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]], [[Нұрғиса Атабайұлы Тілендиев|Нұрғиса Тілендиев]], Құлшараф Өміршин, Зияда Наурызова, Мырзабай Жұмабаев, Мұхтар Рахметов, Қуаныш Сиранов, Дүйсенғали Төленов, Мырзабек Боранқұлов, [[Қафизолла Қуанышбаев|Қапизолла Қуанышбаев]], Алаш Тұржанов, Атабек Ахметжанов, Зәмзәм Есжанова, Мұрат Ерғалиев, Мұрат Шоқпаров, Аманғали Аслалиев, [[Мағзом Бижанұлы Сүндетов|Мағзом Сүндетов]], [[Георгий Федорович Канцев|Георгий Канцев]], [[Михаил Филиппович Харкин|Михаил Харкин]], [[Боран Нысанбаев]], Тымықбай Шырдабаев, Өтешқали Есмағамбетов, Жұмабай Қартқожақов, Қабдол Сарин, Құспан Олжабаев, Омар Төлешов, Уәли Жайықов, Дошу Шененов, Қисым Мырзағалиев, Құмар Қабенов, Оңай Шонаев, Өтеміс Ізболов, [[Ахмет Қуанұлы Жұбанов|Ахмет Жұбанов]], Айдын Оңайбаев, Қорқыт Байзақов, [[Сұлтанмахмұт Торайғыров]], [[Мұхит Мерәліұлы]], [[Ілияс Жансүгіров]], [[Ыбырай Алтынсарин]], [[Халел Досмұхамедов]], [[Мұқан Төлебаев]], [[Сырым Датұлы]], [[Мұрат Мөңкеұлы]], [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайыр хан]], [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] атындағы көшелер, [[Жайық шұғыласы]] газетінің 50 жылдығы, Жеңістің 30 жылдығы, [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні|Тәуелсіздік]], Жаңа құрылыс, Ақшолан көшелері.

Ауыл аумағында Жаңа ауыл, Жайық, Жасыл белдеу, Мерей, Шаттық, Самал, Өткел, Құрылысшы, Бірлік, Ынтымақ, Игілік, Наркескен, Шұғыла секілді мөлтек аудандар бар.

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 6685 адам (3191 ер адам және 3494 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 8012 адамды (3854 ер адам және 4158 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

2020 жылдың басында тұрғындар саны 9870 адамды (4807 ер адам және 5063 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT354434 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны (2020 жылдың басына)]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
=== Мектептер ===
* Есенбай Ағелеуов атындағы Махамбет орта мектебі – Жаманқала орта мектебі болып 1938 жылы құрылды. 1985 жылы жаңа мектеп үйіне көшірілді. 1999-2000 оқу жылынан  бастап  білім ордасына  мектеп түлегі, профессор Есенбай Ағелеуов есімі берілді.&lt;ref&gt;[https://kundelik.kz/soc/wiki/view.aspx?network=1000000055000&amp;pageTitle=%u0415%u0441%u0435%u043d%u0431%u0430%u0439%20%u0410%u0493%u0435%u043b%u0435%u0443%u043e%u0432%20%u0430%u0442%u044b%u043d%u0434%u0430%u0493%u044b%20%u041c%u0430%u0445%u0430%u043c%u0431%u0435%u0442%20%u043e%u0440%u0442%u0430%20%u043c%u0435%u043a%u0442%u0435%u0431%u0456 Есенбай Ағелеуов атындағы Махамбет орта мектебі]&lt;/ref&gt;
* Дүйсенғали Төленов атындағы мектеп-гимназия — 1938-1940 жылдары салынған. 1940-1949 жылдары Жаманқала балалар үйі, 1950-1960 жылдары пансионат болып, 1960-1961 оқу жылынан бастап Махамбет мектеп-интернаты болып құрылған. 1990-1992 жылдары мектеп-интернат жабылып, сол кездегі аудан әкімі Қ.Сирановтың шешімімен мектеп болып ашылған. 1993 жылы мектеп-гимназия статусын алып, 2000 жылдың 29 қаңтарында аталмыш оқу орнына бірнеше жыл директор болған Дүйсенғали Төленов есімі берілген.&lt;ref&gt;[https://tolenov.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Д.Төленов мектеп-гимназиясының тарихы]&lt;/ref&gt;
* Оңай Шонаев атындағы орта мектеп — 1972 жылы 350 орынға арнап сегізжылдық мектеп ретінде салынып, батыр Оңай Шонаевтың есімі берілген. 1982 жылдан бері жалпы орта мектеп.&lt;ref&gt;[https://shonaev.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html О.Шонаев орта мектебінің тарихы]&lt;/ref&gt;
* Атырау облыстық көмекші мектеп-интернаты – 1974 ж. мектеп-интернат іргетасы салынды. Сол жылы Новобогат ауданы Сағыз станциясынан облыстық ақыл-есінде ауытқушылығы бар балалар мектебі Махамбет ауданына көшіп, орналасты.&lt;ref&gt;[https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000007354988 	Атырау облыстық көмекші мектеп-интернаты]&lt;/ref&gt;
* З.Ещанова атындағы балалар өнер мектебі – өз жұмысын 1973 жылы бастаған.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/bilim/otyz-zhyldy-e-bek-tili-bar-os-staz.html Отыз жылдық еңбек өтілі бар қос ұстаз]&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі білім ===
* &quot;Алтын балық&quot; бөбекжай-бақшасы — № 1 балабақша болып 1954 жылдан бастап жұмыс жасаған. 1980 жылы № 1 балабақша жаңа типтік жобамен салынған 140 орындық жаңа ғимаратқа көшірілген. Балабақшаға &quot;Алтын балық&quot; атауы осы жылдан бастап берілген.&lt;ref&gt;[https://mahambet-bb.kz/kz/bala-ba-shalar/altyn-balik.html Алтын балық]&lt;/ref&gt;
* &quot;Жауқазын&quot; бөбекжай-бақшасы – 1969 жылы 14 тамызда құрылған. 2000 жылы мектеп ғимараты бейімделіп, балабақша орнына берілген. Сыйымдылығы - 140 орын.&lt;ref&gt;[https://mahambet-bb.kz/kz/bala-ba-shalar/zhaykazn.html Жауқазын]&lt;/ref&gt;
* &quot;Қызғалдақ&quot; бөбекжай-бақшасы
* &quot;Шолпан&quot; бөбекжай-бақшасы – балабақша ғимаратының негізі 1973 жылы қаланған. 2014 жылғы қараша айында  балабақша күрделі жөндеуден өтіп, қолданысқа берілді.&lt;ref&gt;[https://sholpan.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/balaba-sha-pasporty.html Балабақша паспорты]&lt;/ref&gt;
* &quot;Алтын-Ай&quot; бөбекжай-бақшасы – 2014 жылы 9 қазан күні салынып берілген. Бөбекжай 280 орындық типтік жобамен салынған.&lt;ref&gt;[https://mahambet-bb.kz/kz/bala-ba-shalar/altyn-ay.html Алтын-Ай]&lt;/ref&gt;
* &quot;Нұршуақ&quot; бөбекжай-бақшасы – 2016 жылы маусымнан бері жұмыс жасайды. Сыйымдылығы - 280 орын.&lt;ref&gt;[https://mahambet-bb.kz/kz/bala-ba-shalar/nurshuak.html Нұршуақ]&lt;/ref&gt;

=== Мәдени және спорт мекемелері ===
* Махамбет тарихи-өлкетану мұражайы — 2003 жылы Махамбет Өтемісұлының 200 жылдығына орай Орталық алаңда ашылған.
* Өнерпаз аудандық мәдениет үйі 
* Махамбет аудандық орталық кітапханасы
* Аудандық балалар-жасөспірімдер спорт мектебі — алғаш 1969 жылы 12 тамызда ашылған. 2003 жылы жаңа ғимараты пайдалануға берілді.
* Спорт кешені — 2022 жылы мамырда ашылды. Сыйымдылығы 160 орындық. &lt;ref&gt;[https://atyrautv.kz/kz/news/society/zhana-sport-kesheni-ashyldy-10 Жаңа спорт кешені ашылды]&lt;/ref&gt;

=== Денсаулық сақтау ===
* Махамбет аудандық орталық ауруханасы – 2001 жылы жаңа екіқабатты ғимараты пайдалануға берілген.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/audan-tynysy/makhambet-audanynyn-30-zhyldagy-30-zhetistigi.html Махамбет ауданының 30 жылдағы 30 жетістігі]&lt;/ref&gt;
* Аудандық емхана – 2010 жылы желтоқсан айында ашылған. «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бойынша бой көтерген үш қабатты емхана күніне 250 адамға қызмет көрсете алады.&lt;ref&gt;[https://www.inform.kz/kz/mahambet-kentinde-kunine-250-naukaska-kyzmet-korsete-alatyn-emhana-ashyldy-atyrau-oblysy_a2336773 Махамбет кентінде күніне 250 науқасқа қызмет көрсете алатын емхана ашылды]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Сүт зауыты, Төменгі Жайық суландыру жүйесінің басқармасы, Нарын көгалдандыру-мелиорациялық стансасы, &quot;Агротехника&quot; өндірістік кооперативі бар. Махамбет ауылы арқылы Атырау - Орал электр желісі мен Атырау - Индербор - Самара мұнай құбыры өтеді&lt;ref&gt;Қазақ Энциклопедиясы, 6 том&lt;/ref&gt;. 2018 жылы жаңа көпір ашылды.&lt;ref&gt;[https://lenta.inform.kz/ru/atyraudagy-mahambet-audanynda-elbasy-kunine-oray-zhana-kopir-ashyldy_a3471197 Елбасы күніне орай жаңа көпір ашылды]&lt;/ref&gt;

== Діни ұйымдар қызметі ==
* «Исатай-Махамбет» мешіті —  2003 жылы ашылған. Ұзындығы 25 метр, ені 15 метр, жалпы көлемі 80 шаршы метр. Биіктігі 22 метрлік бір мұнаралы, биіктігі 4 метрлік бір күмбезді. Ғимаратқа 150 шырағы бар аспалы шам ілінген. Мұнда бір мезгілде 130 ер және 30 әйел намаз оқи алады.&lt;ref&gt;[https://www.muftyat.kz/kk/mosque/2632/ «Исатай-Махамбет» мешіті]&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Орталық көше !! Аудандық сот үйі !! Орталық мешіт !! Қазақтелеком 
|-
| [[Сурет:Махамбет. Орталық көше .jpg |орта|200px|]]|| [[Сурет:Махамбет. Аудандық сот үйі .jpg |орта|158px|]]||[[Сурет:Махамбет. Мешіт .jpg |орта|200px|]] ||[[Сурет:Махамбет. Қазақтелеком .jpg |орта|200px|]]
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Аудандық әкімдік !! Sultan Palace салтанат сарайы
|-
|[[Сурет:Махамбет. Аудандық әкімдік.jpg|орта|150px|]]
||[[Сурет:Махамбет. Sultan Palace.jpg|орта|150px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>38fziuevbrnd5q396fuodcyrr1pkfsb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Анатомия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13370</id>
    <revision>
      <id>3063112</id>
      <parentid>3062608</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:11:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>[[Арнайы:Үлесі/Kasymov|Kasymov]] ([[Қатысушы талқылауы:Kasymov|талқылауы]]) істеген нөмір 3062608 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]] Қайырлы күн. Неге менің өңдемелерімді өшірдіңіз? Бұл мақалада қателер өте көп және сол қателерді дұрыстадым, мен артық мәлімет қосқаным жоқ.  Сенбесеңіз өңделу тарихына кіріп салыстырыңызшы, өтініш.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6263" xml:space="preserve">[[Сурет:Lateral head anatomy detail.jpg|thumb]]
[[Сурет:Heart-and-lungs.jpg|thumb|right|Адам жүрегі мен өкпесі, ''[[Gray's Anatomy]]'' ескі баспасынан.]]
'''Анатомия''' ({{lang-el|ἀνα}} - үстінен + {{lang-el|τέμνω}}- кесем — бөлшектеу, кесу, іреу) — тірі организмдердің үлкейткіш аспаптардың көмегінсіз көзге көрінетін құрылысын зерттейтін іргелі (фундаментальды) биологиялық морфологиялық ғылым. 

Анатомия — зерттеу бағыттарына байланысты [[жануарлар]] және [[өсімдік]]тер анатомиясы болып екіге бөлінеді. *Жануарлар анатомиясынан [[адам]] анатомиясы жеке ғылым саласы ретінде бөлінді. Зерттеу бағыттарына сәйкес анатомия өз кезегінде бірнеше салаларға бөлінеді: 
# жүйелі анатомия — [[адам]] мен [[жануарлар]] дене мүшелерінің құрылысын, олардың атқаратын қызметтерімен байланыстырып, мүшелер жүйелері ретінде (тері жабыны, [[сүйек]]тер, [[бұлшық ет]]тер, [[ас қорыту]], [[тыныс алу]], [[зәр бөлу]], [[көбею]], [[тамырлар]], эндокринді [[без]]дер, [[жүйке жүйе]]лері) зерттейді;
# [[мүсіндік (пластикалық) анатомия]] — [[адам]] мен [[жануарлар]] организмдерінің сыртқы дене бітімі мен дене бөліктерінің тұрақты жағдайдағы немесе қозғалыстағы пропорциялық арақатынасын зерттейді. [[Мүсіндік анатомия]]ның негізін қалаған италиян ғалымы [[Леонардо да Винчи]];
# [[топографиялық анатомия]] — [[адам]] мен [[жануарлар]] организмдерінің белгілі аумақтары мен бөліктеріндегі әртүрлі жүйелер мүшелерінің орналасу орындары мен сол аймақтағы олардың арақатынастарын зерттейді;
# [[салыстырмалы анатомия]] — әртүрлі типтер мен кластарға жататын жануарлардың белгілі бір мүшелерінің немесе мүшелер жүйелерінің құрылыстарын салыстырып зерттейді;
# [[түр анатомиясы]] — жануарлардың түрлеріне байланысты, олардың дене құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
# [[тұқым анатомиясы]] — мал тұқымдарына сәйкес, олардың дене құрылысындағы салыстырмалы айырмашылықтарды зерттейді;
# [[жас анатомиясы]] — жануарлардың жасына байланысты, олардың дене мүшелері құрылысындағы [[құрылым]]дық өзгерістерді анықтайды;
# [[қалыпты анатомия]] — ересек [[адам]] мен [[жануарлар]] организмдерінің дертсіз қалыпты жағдайдағы [[құрылыс]]ын анықтап зертгейді;
# [[патологиялық анатомия]] — ауырған организм дене мүшелерінің [[құрылыс]]ын қалыпты анатомия мөліметтерімен салыстыра отырып зерттейді;
# [[Жеке гистология немесе микроскопиялық анатомия]] — [[жануарлар]] организмі мүшелерінің микроскоппен ғана көрінетін [[құрылыс]]ын зерттейді.
Адам мен жануарлардың қалыпты анатомиясы көптеген ғылыми салалардан тұрады: 
* [[остеология]] — [[сүйек]]тер жүйесі туралы ілім 
* [[синдесмология]] — [[сүйек]]тер байланыстары туралы ілім
* [[миология]] — бұлшықеттер туралы ілім
*[[ дерматология]] —  тері жабыны және онын туындылары туралы ілім
* [[спланхнология]] — ішкі ағзалар туралы ілім
* [[эндокринология]] — ішкі секреция бездері туралы ілім
* [[ангиология]] — тамырлар жүйесі (қанайналым, лимфаайналым, қантүзу мүшелері) туралы ілім
* [[неврология]] — жүйке жүйесі туралы ілім
* [[Сезім мүшелері]] (эстезиология) — сезім мүшелері туралы ілім. 
#Анатомия ғылымының негізін көне [[грек ғұламалары]]: [[Алкмеон Кротонский]], [[Гиппократ]], [[Аристотель]], [[Герофил]], [[Эразистрат]].
#Ертедегі [[Рим]] ғалымдары: [[А.К. Цельс]], [[К.Гален]].
#[[Орта ғасыр]]дың шығыс ғұламасы: [[Әбу Әли ибн Сина]].
#[[Қайта өрлеу дәуірі]]нің ғалымдары: [[Леонардо да Винчи]], [[А.Везалий]] және т.б. ғалымдар қалады.&lt;ref&gt;Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі / — Алматы: «Сөздік-Словарь», 2009 жыл. ISBN 9965-822-54-9&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

[[Санат:Биоморфология]]
[[Санат:Биология]]
[[Санат:Морфология]]</text>
      <sha1>3e1vk0olxpuz5f5t4bhcm639ad5x7i0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кувейт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13511</id>
    <revision>
      <id>3062903</id>
      <parentid>2998276</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:31:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17521" xml:space="preserve">{{Мемлекет
 |Қазақша атауы          = Кувейт Мемлекеті
 |Шынайы атауы           = {{lang-ar|دولة الكويت}}&lt;br&gt;Дәулат әл-Кувайт
 |Септік                 = 
 |Елтаңба                = Coat of arms of Kuwait.svg
 |Байрақ                 = Flag of Kuwait.svg{{!}}border
 |Ұраны                  = 
 |Әнұранның аты          = Ан-Нашид аль-Ватани 
 |Аудио                  = 
 | lat_dir = N| lat_deg = 29| lat_min = 22
 | lon_dir = E| lon_deg = 47| lon_min = 38
 | region = KW
 | CoordScale = 1000000
 |Картада                = KWT orthographic.svg
  |карта тақырыбы        =
 |Картада2               = 
 |Үкімет түрі            = [[Конституциялық монархия]]
 |Құрылды                =
 |Тәуелсіздік күні       = [[19 маусым]] [[1961 жыл]] ([[Ұлыбритания]]дан),&lt;br /&gt;[[26 ақпан]] [[1991 жыл]] ([[Ирак]]тан).
 |Тәуелсіздігін алды     = 
 |Тілі                   = [[Араб тілі|арабша]], [[ағылшын тілі|ағылшынша]]
 |Мемлекеттік діні       = [[Ислам]]
 |Астанасы               = [[Эль-Кувейт|Әл-Кувейт]]
 |Ірі қалалары           = Әл-Кувейт
 |Басшы қызметі          = Әмір&lt;br /&gt;[[Кувейт премьер-министрлердің тізімі|Премьер-министрлері]]
 |Басшылары              = [[Наваф әл-Ахмед әл-Джабер ас-Сабах|Наваф]]&lt;br /&gt;[[Джабер әл-Мүбәрак әл-Хамад ас-Сабах|Джабер ас-Сабах]]
 |Жер аумағы             = 17 818
 |Жер аумағы бойынша орны = 152-ші
 |Судың үлесі            = 
 |Этнохороним            = 
  |Жұрты                 = 4 621 638
  |Халық саны бойынша орны  = 128-ші
  |Сарап жылы           = 2018
  |Санақ бойынша халық саны = 2 213 403&lt;ref&gt;{{cite web|title=Population of Kuwait |url=http://www.e.gov.kw/sites/kgoenglish/portal/Pages/Visitors/AboutKuwait/KuwaitAtaGlane_Population.aspx |website=Kuwait Government Online |date=2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117001531/http://www.e.gov.kw/sites/kgoenglish/portal/Pages/Visitors/AboutKuwait/KuwaitAtaGlane_Population.aspx |archivedate=17 January 2013 }}&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы           = 2005
  |Халық тығыздығы      = 200,2
  |Тығыздық бойынша орны   = 61-ші
 |ЖІӨ                   = 
 |ЖІӨ сараптаған жылы   = 
 |ЖІӨ бойынша орны         = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ      = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны  = 
 |ЖІӨ (АҚТ)             = 303&amp;nbsp;млрд.&lt;ref name=imf2&gt;{{cite web |title=IMF Report for Selected Countries and Subjects : Kuwait |  publisher=[[International Monetary Fund]] |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=51&amp;pr.y=15&amp;sy=2015&amp;ey=2022&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=443&amp;s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a=
  |access-date=1 April 2017 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180224093441/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=78&amp;pr.y=12&amp;sy=2017&amp;ey=2017&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=443&amp;s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a= |archivedate=24 February 2018  }}&lt;/ref&gt;
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы  = 2018
 |ЖІӨ (АҚТ) орны        = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ)       = 69,669&lt;ref name=imf2 /&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны  = 5-ші
 |ЖІӨ (номинал)         = 118,271&amp;nbsp;млрд.&lt;ref name=imf2 /&gt;
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы         = 2018
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны            = 55-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал)   = 28,199&lt;ref name=imf2 /&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны  = 23-ші
 |АДИ                    = {{құлдырау}} 0,803&lt;ref name=&quot;HDI&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.hdr.undp.org/en/2018-update |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}&lt;/ref&gt;
 |АДИ жылдық есебі       = 2017
 |АДИ бойынша орны       = 56-шы
 |АДИ деңгейі            = &lt;span style=&quot;color:#090;&quot;&gt;өте жоғары&lt;/span&gt;
 |Әуе компаниясы         = 
 |Валютасы               = [[кувейт динары]]
 |Интернет үйшігі        = [[.kw]]
 |ISO                    = 
 |Телефон коды           = 965
 |Уақыт белдеуі          = +3
 |Түсініктемелер         = 
}}
'''Кувейт''' ({{lang-ar|كويت}}), ресми атауы – '''Кувейт Мемлекеті''' ({{lang-ar|دولة الكويت}}; ''Дәулат әл-Кувайт'') — Шығыс Орта елдерінің бірі. Астанасы - [[Кувейт (қала)|Кувейт]] қаласы (тұрғын саны 60.000). Басты қалалары: Хауалли (т.с. 190.000), Салимия (т.с.200.000), Фәруания, Джәхра және Әл -Ахмадия. Жер көлемі: 17.818 кв. км.

== Халқы ==
Жалпы саны: 450 000. Халқының басым көпшілігі қалалық жерде қоныстанған. Орташа жас мөлшері 73 жас. Халықтың 37% жастан төменгілер. Халықтың қоныстану тығыздығы: бір шаршы метрге 81.3 кісі. Халықтың өсу қарқыны: жылдық 4% көлемінде.

Ұлттық құрамы: Халықтың 84% [[арабтар]] құрайды. Олардың жартысынан көбі кувейттік, ал қалғандары басқа араб елдерінен келген арабтар. Қалған 15% [[Азия]] елдерінен келгендер, 0,1% африкалықтар, 0,8% европалықтар, ал 0,1% американдықтар. Соның ішінде азиялықтардың көпшілігі Үндістан мен Ираннан келгендер.

=== Тілі ===
Ресми тілі - арабша. Халық негізінде осы араб тілінде сөйлейді.

=== Діні ===
Ресми діні Ислам. Халықтың 98% мұсылман, аз бір бөлігі христиан, ал қалғандары шығыс діндері өкілдері. Мұсылмандардың басым бөлігі сунниттер.

== Географиялық жағдайы ==
[[Басра бұғазы]]ның жағалауында орналасқан Кувейттің солтүстігінде [[Ирак]], шығысында Басра бұғазы, оңтүстігінде [[Сауд Арабиясы]] шектесіп жатыр. Басра бұғазындағы жағалауының ұзындығы 290 км. Бұғазда Кувейтке қарасты 9 арал бар. Халық қоныстанған жерлерден басқа топырағының 9% егістік алаңы, қалғаны шөлді және құмды аймақ. Елдің солтүстік бөлігі төбешіктерден тұрады, ал оңтүстігі – жазық дала. Кувейт қаласындағы жылдық орташа ыстық дәрежесі 29 С, жылдық орташа жаңбыр мөлшері 94 мм.

== Басқару жүйесі ==
Елді кең өкілеттікке ие әмір басқарады. [[1962]] ж. 16 қарашада заңды түрде күшіне енген Конституция бойынша Кувейтте демократиялық, халық еркін басшылыққа алатын басқару жүйесі белгіленген. Заң шығару билігі елдің әмірі мен сайлау арқылы белгіленетін 60 мүшелік Ұлттық Мәжілістің қарамағында. Парламент мүшелерін сайлауға 21 жасқа толған ер азаматтар ғана дауыс беруге құқылы. Премьер-министр әмір тарапынан тағайындалады. Премьер-министрлікке әдетте ханзадаларды тағайындау үрдіске айналған. Қазіргі ханзада Садул-Абдуллах Әс-Сабах премьер-министр қызметін атқаруда. Үкіметті премьер-министр қадағалайды. Үкіметтің кем дегенде 7 мүшесі әмір әулетінен болуы шарт. Конституция бойынша шариғат басты қайнар көз ретінде көрсетілген. Кувейт БҰҰ, ИКҰ ([[Ислам Конференциясы Ұйымы]]), [[Араб Елдері Бірлігі]], [[ОРЕС]], [[IМҒ]] (Халықаралық Ақша Қоры), [[Ислам Даму Банкі]] сияқты халықаралық ұйымдарға мүше.

=== Әкімшілік бөлінісі ===
4 облыстан тұрады: Кувейт, Хауалли, Әл- Ахмәди және Әл-Джәхра.

== Тарихы ==
Кувейт жақын тарихқа дейін өте аз халық мекендеген жер болатын. XVIII ғасырдың соңына қарай Кувейт қаласында жаз айлары 3 мың, ал қыста 10 мың кісі тұрған. Кувейт топырағын 634 жылы Халид бин Уәлид (р.а.) қолбасшылық еткен Ислам әскері Ислам мемлекетінің қарамағына қосады. Ол кездері бұл жерде адам аз қоныстанған, айтарлықтай маңызы жоқ аймақ болатын. XVI ғасырда португалдықтар Кувейт жағалауларына шыққан еді. Тарихи деректерге қарағанда Кувейт қаласы XVIII ғасырдың бастарында құрылған. Кейінірек кейбір араб тайпаларының қаланың айналасына шоғырлануына байланысты, қала бірте-бірте сауда орталығына айналады. 1756 ж. Утуб тайпасынан шыққан Сабах әулеті Кувейт қаласына келіп орналасады да, мұнда жергілікті басшылық құрайды. Бүгінгі Кувейт шейхтары осы әулеттен шыққан. 1766 ж. Басраны ирандықтар басып алуына байланысты Кувейттің сауда-саттық орталығы дамып, халық саны да көбейе түседі. 1805 ж. елге ағылшындар аяқ басқанымен, Кувейт шейхы Осман мемлекетімен тығыз байланыста болғандықтан олар ұзақ тұрақтай алмайды. Сөйтіп Кувейт 1853 ж. толығымен Осман Империясының қарамағына кіреді де, 1914 ж. қайта бөлініп шығып, ағылшындардың қол астына өтеді. Кувейт өзінің толық тәуелсіздігіне 1961ж. 19 маусымда қол жеткізді.

== Экономикасы ==
Кувейт экономикасы ең алдымен мұнай өндірісіне сүйенеді. 1992 ж. жалпы 312 баррель мұнай өндірілген. OPEC елдері арасында 1993ж. жасалған келісім бойынша Кувейттің кунделікті мұнай өндірісі 2 млн. баррель деп белгіленген. 1993 ж. болжам бойынша Кувейттің мұнай қоры 92 млрд. 430 млн. баррелге жуық деп бағаланған. Елде табиғи газдың да мол қоры бар. 1992 ж. 2 млрд. 650 млн. М3. табиғи газ өндірілген. 1993ж. болжам бойынша табиғи газ қоры 1 млрд. 350 млн. м.кубты құрайды. Мұнай мен газдың жалпы ішкі өнімдегі үлесі 41% көлемінде. Сонымен бірге соңғы уақыттарда егін шаруашылығында заманауи әдістер кең қолданылып, елеулі өзгерістерге қол жеткізілген. Егін мен мал шаруашылығынан түскен табыстың ұлттық табыстағы үлесі 1%. Халық пайдаланатын ауыз су теңіз суын тазарту арқылы алынады. 
&lt;br /&gt;Ақша бірлігі: '''Кувейт динары'''.
&lt;br /&gt;Адам басына шаққандағы ұлттық табысы : 16.200 $
=== Сыртқы сауда ===
Импортталатын заттардың басында мұнай мен табиғи газ келеді (бұл екеуінің импорттағы үлесі 91%). Басты экспорт заттарына : қорғаныс құралдары, электрлі және электронды заттар, көлік құралдары мен оның бөлшектері, станоктар, азықтүлік заттары, химиялық өнімдер, текстиль өнімдері және түрлі өндіріс шикізаттары жатады. Сыртқы сауда [[Жапония]], [[Тайвань]], [[АҚШ]] және түрлі [[Еуропа]] елдерімен жасалуда.

=== Өндірісі ===
Кувейт өндірісінің басында мұнай өңдеу және мұнай өнімдерін шығару өнеркәсіптері бар. Бұдан басқа темір болат өнімдері, металл сым, май, пластикалық заттар, цемент, оттегі, күкірт, қағаз, азықтүлік заттары, сусындар, киім тігу, жиһаз жасау, кеңсе заттары, құрылыс жабдықтары, электр құралдары мен жабдықтарын өндіретін өнеркәсіптер де бар. Өндіріс орнын ашатындар мемлекет тарапынан ұзақ мерзімді кредиттер және өндіріс орнын салатын жермен қамтамасыз етіледі. Өндіріс орындарынан түсетін табыстың жалпы ішкі өнімдегі үлесі 14%. Жұмысшы күшінің 9.5%ы өнеркәсіп саласында жұмыс істейтіндер.

== Білім беру саласы ==
Кувейтте білім беру ақысыз. 8 жылдық орта білім алу міндетті. Бұдан кейін әркім қалауына байланысты немесе лицейде қалған 4 жыл оқуын жалғастыруына да болады. 205 бастауыш мектеп, 315 жалпы орта білім беру мекемелері, 35 кәсіптік білім беру орындары бар. Бастауыш және орта мектеп жасындағы балалардың 90%-ы мектепке барады. Сонымен қатар мешіттерде және ислами қайырымдылық мекемелері тарапынан ашылған арнайы білім беру мекемелерінде діни білім беріледі. Универрситет жасындағы жастардың университетке түскендерінің үлесі 17%. 25 жастан асқандар арасында жоғары білім алғандар үлесі 11.2%.

== Денсаулық саласы ==
Кувейтте 25 аурухана бар, 2950 дәрігер, 390 тіс дәрігері, 10 медбике қызмет етеді. 492 кісіге бір дәрігерден келеді. Денсаулыққа қатысты қызметтер жоғары деңгейде ұйымдастырылған және заманауи жиһаздармен жабдықталған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Кувейт
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Азия елдері
 |Орта Шығыс елдері
 |Парсы шығанағы бойындағы елдер
 |Ислам Әріптестік Ұйымы
 |Араб мемлекеттері Лигасы
 |Парсы шығанағы араб мемлекеттерінің әріптестік кеңесі
}}

[[Санат:Кувейт|*]]</text>
      <sha1>i4dnkvefw0m3sjzco2wnt509rvhno6j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Махамбет ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14269</id>
    <revision>
      <id>3062994</id>
      <parentid>3060634</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:40:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17622" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Махамбет ауданы
 |елтаңба             = Махамбет ауданының эмблемасы.gif
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg =  |lat_min =  |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg =  |lon_min =  |lon_sec = 
 |облысы              = Атырау
 |аудан орталығы          = [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]
 |ауылдық округтер саны   = 9
 |кенттік әкімдіктер саны = 
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 21
 |қалалар саны       = 
 |әкімі              = Ринат Бауыржанұлы Джанглишов
 |әкімдіктің мекенжайы  = Махамбет ауылы, Абай көшесі, 16
 |құрылған уақыты    = 1928 жыл
 |жер аумағы          = 9,6 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 6-шы
 |тұрғыны             = 29 267&lt;ref&gt;[https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT354434 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны (2020 жылдың басына)]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 6-шы
 |санақ жылы          = 2020
 |тығыздығы           = 3,5
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = қазақ 97,1%, орыс 1,9%, корей 0,4%
 |телефон коды        = +7 71236
 |пошта индексі       = 0607XX
 |сайты               = 
 |карта               = Makhambet District Kazakhstan.png
 |әкімшілік бірліктің картасы = Makhambet District in Atyrau Region.svg
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Махамбет ауданы''' — [[Атырау облысы]]ның орталық бөлігінде орналасқан аудан. Орталығы - [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет ауылы]]. Ауданға 9 ауылдық округ, 21 елді мекен&lt;ref&gt;[http://www.gov.kz/memleket/entities/atyrau-mahambet?lang=kz Махамбет ауданының әкімдігі]&lt;/ref&gt; қарайды.

== Жалпы сипаттамасы ==
[[Сурет:Жайық өзені. Махамбет ауданы.jpeg|thumb|солға|200px|Аудан Жайық өзенінің екі жақ бетіне орналасқан]]Аудан жері Атырау қаласының іргесінен басталып, солтүстікке қарай [[Жайық]] өзенінің екі жақ бетіне орналасқан. Батысында [[Исатай ауданы|Исатай]], солтүстігінде [[Индер ауданы|Индер]], шығысында [[Мақат ауданы|Мақат]] аудандарымен шектеседі. Аудан жері [[Каспий маңы ойпаты|Каспий ойпатының]] орталық бөлігін алып жатыр. Жер бедері тегіс және теңіз деңгейінен 9 м-ден (солтүстігінде) 27 м-ге (оңтүстігінде) дейін төмен. Жайық өзенінің оң жағасымен Каспий теңізінің солтүстігіндегі жіңішке өңірді қызғылт қоңыр топырақты, басым бөлігін сортаңды сұр топырақты және Жамансор деп аталатын [[сор]] жерлер алып жатыр.&lt;ref&gt;Атамекен. Географиялық энциклопедия Алматы 2011&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1920 жылдың 21 шілде сінде Орал революциялық Комитеті Президиумының шешімімен Гурьев уезі болыстарының тізімі бекітілді. Осы бекітілген шешімдегі 20 болыстың бірі болып Жаманқала болысы да Гурьев уезі құрамына енгізілді.

1920 жылдың 4 қаңтарында Жаманқалада Кеңес өкіметі орнады. Сол жылы Гурьев уезінде 23 болыс қараған. 1923 жылы 28 маусымда болыстарды ірілендіру жүргізіліп, Гурьев уезінде 11 болыс қалды. Жаманқала болысы Зеленый болысымен бірге Қызылқоға болысына қосылады.

1920 жылдың 5-6 қаңтар күндері Сарайшық, Новобогат селоларында, сол қаңтар айында Редут, Сорочинко, Кандаур, №8, №13 сияқты ауылдарда селолық кеңестер құрылды. Гурьев уезі бойынша 23 болыстық кеңестер құрылған болса, оның үшеуі Есбол, Самар, Редут қазіргі Махамбет ауданы көлемінде болды. Редут болыстық Кеңесі әуелі 1920 жылдың 30 қаңтар күні 4-армияның өкілі Черечиннің қатысуымен сайланып, орталығы Сарайшық болып белгіленіпті. Есбол болыстық Кеңесі Жайықтың сол жақ бетіндегі жоғарыдан бастап №13 ауылға дейінгі елді қамту негізінде құрылған. Самар болыстық Кеңесінде Бесарал, Таңқы, Сарайшық, Жалғансай, Бақсай, Жаманқала кеңестері қарайды. Сол жылғы 17 қыркүйекте Редут, Сарайшық, Жалғансай, Жаманқала т.б жерлерден балықшылардың шағын артельдері ашылған.

Қазақ атқару комитетінің 1928 жылғы 17 қаңтардағы VІ шақырылған 11-ші сессиясының қаулысымен [[Гурьев округі]] құрылып, оның құрамына алты аудан- Жаманқала, Есбол, Доссор, Жилкоса, Қызылқоға, Теңіз аудандары енгізілді. Сонымен Жаманқала ауданы Тополи болысының Харкин, Краснояр Советінсіз Редут болысының Сорочинко, Сарайшық, Редут, Кандаур селолық Советтерінен, Қарасамар болысының 7-ші ауылдық Кеңесінен құрылды. Мінеки Махамбет ауданының тарихы осыдан басталады. Орталығы болып Яманка ауылы белгіленген. Аудан құрылған жылы 2 пошта-телефон бөлімшесі, 3 клуб, 4 медпункт, 14 бірінші басқышты мектеп, 1 жеті жылдық мектеп болған.

Бүкілодақтық Орталық Комитеті1930 жылы 23 шілдесіндегі қаулысымен округтерді жойып, аудандарды ірілендіру жүргізілді. Есбол, Новобогат және Жаманқала аудандары бірігіп, Гурьев ауданын құрады. 1930 жылдың 17 желтоқсаны мен 1933 жылдың 1 шілдесі аралығында Гурьев ауданы Батыс Қазақстан облысына қараса, 1933 жылдың 1 шілдесінен құрамында 4 ауданы бар Гурьев округі қайта құрылды. Қазақстан Орталық Атқару Комитеті алқасының 1938 жылғы 4 ақпандағы қаулысымен Гурьев округі жойылып, Гурьев облысы құрылды.Оның әкімшілік жер аумағы Гурьев облысының атқару комитетінің шешімімен бекітілді. Сонымен 1938 жылдың 15 қаңтарында құрылған Гурьев облысының құрамында Бақсай, Есбол, Жилкоса, Мақат, Маңғыстау, Теңіз аудандары енгізілді. Екінші рет құрылған Бақсай ауданы бұл жолы Жайық өзенінің екі бетіндегі ауылдарды қамтитын болды. Яғни ауданға Гурьев ауданынан Жаманқала, Жалғансай, Редут, Сарайшық, Сорочинко, Қызыл Жұлдыз, Алға, Тегісшіл, Еңбекшіл, Жаңа шаруа, Жаңа тұрмыс, Бақсай, Манаш, Жанбай, Таңдай селолық және ауылдық Кеңестері, Есбол ауданынан Топайлы, Зеленый, Карманов, Қазбек, Құмшығанақ, Қарашығанақ, Қызылүй, Жаңа күш, Есбол, Дуаберген, Кетешағыл ауылдық және селолық Кеңестерінің жері қарайтын болды. Аудан орталығы болып Яманка поселкесі белгіленген.

1939 жылы Новобогат ауданының құрылуына байланысты Бақсай ауданынан Бегайдар, Жамбыл, Жамбай, Кетешағыл, Манаш, Новобогат ауылдық Кеңестері бөлініп шықты.

1963 жылдың 2 қаңтарында Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесі Президиумның Жарлығымен Есбол және Бақсай аудандары біріктіріліп, олардың негізінде Махамбет ауданы құрылды. Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Президиумының 15 маусым 1963 жылғы Жарлығымен бұрынғы Яманка поселкесі Махамбет болып өзгертілді. 1963 жылғы 3 қарашада Гурьев облысының атқару және партия комитеттері бюросының қаулысымен Балықшы өнеркәсіптік ауданының таратуына байланысты ол аудандағы ауылдық және селолық Кеңестер Махамбет ауданына берілді.

== Климаты ==
Климаты тым [[Континенттік климат|континенттік]]. Ауаның орташа температурасы қаңтарда -10&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С, шілдеде 25&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С. Кейде қыста температура -38&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С-қа дейін төмендейді, ал жазда 45&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С-қа дейін көтеріледі.
Жылдық жауын-шашынның мөлшері 100-150 мм.

== Әкімшілік-аумақтық бөлінісі ==
Ауданның 9 ауылдық округінде 21 ауыл бар:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ауылдық округ/қала !! Халқы (2009) !! Елді мекендері
|-
| [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық ауылдық округі]] || 1 179 || [[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]] ауылы
|-
| [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай ауылдық округі]] || 1 147|| [[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Бала Ораз ауылы|Бала Ораз]], [[Кеңөріс]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Өтешқали Атамбаев]] ауылдары
|-
| [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға ауылдық округі]] || 1 859 || [[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]] ауылы
|-
| [[Бақсай ауылдық округі]] || 2 412 || [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Есмахан]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқора]], [[Томан (ауыл)|Томан]] ауылдары
|-
| [[Бейбарыс ауылдық округі]] || 3 435 || [[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]], [[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]], [[Аққайың (Атырау облысы)|Аққайың]] ауылдары
|-
| [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол ауылдық округі]]|| 2 355 || [[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]], [[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]], [[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]] ауылдары
|-
|[[Жалғансай ауылдық округі]] ||1 246 || [[Жалғансай]] ауылы
|-
| [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет ауылдық округі]] || 9 764|| [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]] ауылдары
|-
| [[Сарайшық ауылдық округі]]|| 2 562 || [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]], [[Ескі Сарайшық]] ауылдары
|}

== Әкімдері ==
* Ұзаққали Елеубаев 1994-2012
* Ерлан Жаңабаев 2012-2015
* Әлібек Нәутиев 2015-2016
* Әлимұхаммед Құттымұратұлы 2016-2017
* Сырым Рысқалиев 2017-2018
* Жәрдемғали Ахметов 2018-2021
* Ринат Джанглишов 2021-2022

== Жер беті сулары ==
Жер беті суларын Жайық өзенінің төменгі ағысы мен оның салалары ([[Бақсай (өзен, Атырау облысы)|Бақсай]], Бұғыл, [[Бағырлайсай]], [[Ақсай (өзен, Атырау облысы)|Ақсай]] және Ащысай) шығысында Қурайлы каналы, сондай ақ Каспий теңізінің солтүстік жағалауындағы көлдер құрайды. Олардың ең үлкені -[[Жалтыр (көл, Атырау облысы)|Жалтыр]] көлі.

== Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі ==
Далалық өңірде [[жусан]], [[селеу]], [[сораңшөп|сораң]], [[Шағыр (өсімдік)|шағыр]], [[қаңбақ]], [[құмаршық]], [[жүзгін]], [[жыңғыл]], [[сүттіген]], [[қызылмия]], [[құланқұйрық]], [[адыраспан]], [[Алабота (өсімдік)|алабота]], [[изен]] т.б.өсімдіктер, өзен бойында [[қарағаш]], [[терек]], [[тал]] өседі. Жануарлар дүниесінен [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қояндар]], [[қарсақ]], [[борсық]], [[күзендер]], [[қосаяқтар]], [[сарышұнақтар]], [[ала қарға]], [[бүркіт]], [[үкі]], [[байғыз]], [[бөктергі]], суларында [[қаздар]], [[үйрек]], [[аққулар]] т.б.кездеседі.

== Халқы ==
Тұрғыны 33 305 (2014) адам. Негізінен қазақтар тұрады 97,1%, орыстар 1,9%, корейтер 0,4%. Халқының көпшілігі [[Жайық]] өзені бойына орналасқан.

== Шаруашылығы ==
Махамбет ауданы – негізінен ауыл шаруашылығы саласы кең өрістеген аудан. 
Соңғы жылдары ауданның ауыл шаруашылығы саласында жұмыс жасайтын өндірістік кооперативтер, серіктестік және шаруа қожалықтарындаығы төрт түлік саны артып келеді. Ауданда мал және егін шаруашылығымен айналысатын «1 Мамыр» ЖШС-гі, «Райхан», «Раушан», «Қорған» шаруа қожалықтары, «АтырауАгроөнімдері» АҚ-ы, «Мұра», «Дастан» ӨК-рі бар.

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауданда 25 мектепке дейінгі мекемелер, 18 мектеп, Махамбет көпбейінді ауыл-шаруашылығы колледжі, 1 орталық аурухана, 1 өкпе аурулар ауруханасы, 6 ФАП, 2 ФП, 11 мәдениет үйі жұмыс істеуде. Аудан жерінен Атырау-Орал, Атырау-Индер, Махамбет-Аққыстау тас жолдары, Ресей және Кавказ бағыттарына қарай мұнай-газ құбырлары өтеді.&lt;ref&gt;Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау облысы}}
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Махамбет ауданы]]</text>
      <sha1>j0xcxrsqy9rj6t9079nefe4rxgs1os1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Біржан сал (фильм)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17900</id>
    <revision>
      <id>3062834</id>
      <parentid>2798498</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:41:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <comment>{{мағына|Біржан сал}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3858" xml:space="preserve">{{мағына|Біржан сал}}
{{Кино
 |Қазақша атауы    = Біржан сал
 |Шынайы атауы     = 
 |Суреті           = Біржан сал (фильм).jpg
 |Сурет ені        = 
 |Жанры            = тарихи драма
 |Режиссёрі        = [[Досхан Қалиұлы Жолжақсынов|Досхан Жолжақсынов]], Р. Әлпиев
 |Продюсері        = 
 |Сценарист        = Таласбек Әсемқұлов
 |Актерлер         = [[Досқан Қалиұлы Жолжақсынов|Досхан Жолжақсынов]], [[Аша Матай]], [[Сәбит Қоңырбайұлы Оразбаев|Сәбит Оразбаев]], К. Түлегенов, [[Болат Әбділманов]], Г. Тутова
 |Операторы        = Р. Ибрагимов
 |Композиторы      = 
 |Компания         = [[Қазақфильм]]
 |Бюджеті          = ?
 |Түсім            = 
 |Мемлекет         = {{KAZ}}
 |Тілі             = [[қазақ тілі|қазақша]]
 |Ұзақтығы         = 76 минут
 |Жыл              = 2009
 |Алдыңғы фильм    = 
 |Келесі фильм     = 
 |imdb_id          = 
}}
'''«Біржан сал»''' — 2009 жылы шыққан тарихи драма. Фильм қазақ халқының аты аңызға айналған танымал ақыны және композиторы [[Біржан Қожағұлұлы]]ның өмірін бейнелейді.

==Фильм мазмұны==
Бұл фильм тәкәппарлық пен бойсұну, намыс сезімі мен кемсіту, құрмет пен қиянатшылдықтың таңдауын көрсетеді. Сонымен қатар соңғы махаббат пен ащы жалғыздықтың аңызы.

Фильммен жұмыс істеу барысында аворлар экрандағы атмосфераны, сол кездің колоритін сипаттайтын егжей-тегжейлерге үлкен мән берді. Мұрағаттық материалдардың мұқият зерттелуі XIX ғасырдың соңындағы тұрмыс, сөйлеу және мінез-құлық егжей-тегжейлерін көрсетуге көмектесті.

==Деректер==
Түсірілімдер Біржанның туған жері – [[Көкшетау]] өлкесінде өткізілген.  Табиғаты көркем жерде бірнеше ауылдар құрылды, өлке тұрғындары көпшілікті түсірілімдерде белсенділік көрсеткен.

Ш.Айманов атындағы «[[Қазақфильм]]» киностудиясының «Бiржан сал» фильмiне 587 миллион теңге жұмсалған. Түсiру жұмыстары екi жарым айға созылған. Сценарий 2004 жылы жазылған. Идея авторы, түсiрушiсi, басты рөлдi сомдаушы – [[Досқан Жолжақсынов]].

Фильм 4 сағат 48 минуттан 2 сағат 10 минутқа дейiн қысқартылған.

Фильм премьерасы 3 қыркүйекте, 2009 жылы, «Алатау» кинотеатрында өткізілді.

== Сыртқы сілтемелер ==
*[http://www.kazakhfilmstudios.kz/movies/281/ «Қазақфильм» ресми беті] {{ref-ru}}
*[http://www.kinostan.kz/index.php?option=com_k2&amp;view=item&amp;id=32:біржан-сал&amp;Itemid=16 «Киностан» сайтында]

[[Санат:Қазақфильм фильмдері]]
[[Санат:Қазақстан тарихи фильмдері]]</text>
      <sha1>moy0ci1vhs51kwt7915b584f6vuxliw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Орынбор облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18943</id>
    <revision>
      <id>3062846</id>
      <parentid>3062588</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:16:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26713" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Орынбор облысы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Оренбургская область}}
 |Суреті          = Burtunskaya step.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = Coat of arms of Orenburg Oblast.svg
 |Ту              = Flag of Orenburg Oblast.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = 
  |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 55|lon_min = 36|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = Ресей Федерациясының субъекті
 |Кіреді          = [[Еділ федералды өңірі]] &lt;br /&gt; [[Орал экономикалық ауданы]]
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Орынбор]]
  |Астана түрі    = Әкімшілік орталығы
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = [[Орынбор]], [[Жаманқала]]
 |Құрылды         = 
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Паслер Денис Владимирович
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = Сергей Иванович Грачев
  |Басшының түрі2        = Заң шығарушы жиналысының төрағасы
 |ЖІӨ                    = 1 000,6 млрд руб.
  |ЖІӨ жылы              = 2018
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       = 507,8 мың руб.
  |ЖІӨ бойынша орны              = 23
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}}1 924 578
  |Санақ жылы                    = 2022
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 24
  |Тығыздығы                     = 15,56
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 123 702
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 29
 |Максималды биіктігі            = 667
 |Орташа биіктігі                = 27
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Map of Russia - Orenburg Oblast (2008-03).svg
  |Карта ені                     = 320px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = RU-ORE
 |Сандық идентификаторы          = [https://classinform.ru/okato/search.php?str=53 53]
  |Идентификатор түрі            = ОКАТО
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://orenburg-gov.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Orenburg Oblast
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Орынбор облысы''' ({{lang-ru|Оренбургская область}}) — Ресей Федерациясының субъекті. [[Еділ федералды өңірі|Еділ федералды өңірінің]] құрамына кіріп, [[Орал экономикалық ауданы|Орал экономикалық ауданының]] бөлігі болып саналады.

1934 жылы 7 желтоқсанда КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен [[Орта Еділ өлкесі|Орта Еділ өлкесінің]] құрамынан бөліну арқылы құрылды. 1938-1957 жылдар аралығында Чкалов облысы деп аталды.

Тарихқа көз жүгіртсек, облыстың алдында 1744 жылы императрица [[Елизавета Петровна|Елизавета Петровнаның]] жарлығымен құрылған [[Орынбор губерниясы]] болған.

Әкімшілік орталығы – [[Орынбор]] қаласы.

== Физикалы-географиялық сипаттамалары ==
=== Географиясы ===
Орынбор облысының ауданы 123 702 км², бұл көрсеткіш бойынша Ресейде 29-орында орналасады. Облыс дүниенің екі бөлігінің – [[Еуропа]] мен [[Азия|Азияның]] түйіскен жерінде орналасқан. Облыс аумағы [[Шығыс Еуропа жазығы|Шығыс Еуропа жазығының]] оңтүстік-шығыс шеттерін, Оралдың оңтүстік шеті мен Оралдың оңтүстігін алып жатыр. Облыстың батыстан шығысқа қарай ұзындығы 760 км, солтүстіктен оңтүстікке қарай 445 км құрайды.

Шекаралардың жалпы ұзындығы 3700 шақырымды құрайды. Орынбор облысы батыста [[Самара облысы|Самара облысымен]], солтүстік-батыста – [[Татарстан|Татарстанмен]], солтүстігінде – [[Башқұртстан|Башқұртстанмен]] ([[Ық]] өзенінен [[Жайық]] өзеніне дейінгі солтүстік шекара Башқұртстанды айналып өтеді), солтүстік-шығыста [[Челябі облысы|Челябі облысымен]], ал шығысы мен оңтүстігі [[Қазақстан|Қазақстанмен]] шектеседі. [[Қазақстан-Ресей шекарасы|Қазақстанмен мемлекеттік шекарада]] орналасқан бір нүктеде – Орынбор, Самара және Сарытау облыстары шекараларының түйіскен жерінде [[Сарытау облысы|Сарытау облысымен]] шектеседі. Қазақстанмен шекарасы 1870 км, бұл Қазақстанның үш облысына: [[Қостанай облысы|Қостанай]], [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]] және [[Батыс Қазақстан облысы|Батыс Қазақстанға]] түседі. Ресейдің еуропалық бөлігіндегі ең үлкен және ең әдемі өзендердің бірі [[Жайық]] облыс арқылы ағып өтеді.

=== Климаты ===
Орынбор облысының климаты күрт құбылмалылығымен сипатталады, бұл аймақтың [[Мұхит|мұхиттар]] мен [[Теңіз|теңіздерден]] айтарлықтай алыстығымен түсіндіріледі. Орынбор облысында 34-38 градус Цельсийге жететін орташа ауа температурасының ауытқуының үлкен амплитудасы климаттың құбылмалылығының көрсеткіші болып табылады. Осыған байланысты жауын-шашынның жетіспеушілігі байқалады, оның жылдық мөлшері облыстың солтүстік-батысында 450 мм-ден оңтүстік және оңтүстік-шығысында 350 мм-ге дейін жетеді. Жылдық жауын-шашынның 60-70% жылы мезгілде түседі. [[Қар]] жамылғысының ұзақтығы облыстың оңтүстігінде 135 күннен солтүстігінде 154 күнге дейін созылады. Топырақтың қату тереңдігі солтүстік-батыста 170 см-ден шығыста 200 см-ге дейін өзгереді.

=== Жер бедері ===
Қазіргі жер бедері Орал таулары мен Орал алды сырттық жазықтарының ұзақ мерзімді эрозиясының нәтижесінде, сонымен қатар соңғы тектоникалық өзгерістердің нәтижесінде қалыптасқан. Ең биік нүктесі Кіші Нақас жотасындағы Нақас тауы (667,6 м). Ең төмен нүктесі Первомайск ауданы, Теплое ауылы маңындағы [[Шаған (Жайық алабы)|Шаған]] өзенінің маңында орналасқан. Бедерде мынадай ірі құрылымдар көзге түседі: Орал жазықтары, [[Орал таулары]], [[Орал сырты пенеплені]], [[Торғай үстірті]] жазықтары. Облыстың батыс бөлігі түгел дерлік [[Жалпы Сырт|Жалпы Сыртқа]] жатады. Ең биік нүктесі – Аю маңдайы (405 метр). Солтүстігінде [[Бүгілме-Белебей қыраты|Бүгілме-Белебей қыратымен]], оңтүстігінде [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы ойпатымен]] шектеседі. Жайық ағының оңтүстігінде Орал алды сырты жатыр. [[Үлкен Әйек (Сақмар тармағы)|Үлкен Әйек]] және [[Бөрілі (Жайық тармағы)|Бөрілі]] өзендерінің шығысында Жайық таулы елі басталады. Сақмар мен Жайық өзендерінің аралығында Сарын үстірті деп аталатын қыратты жазық бар. Сақмар өзені мен оның салаларының бойында таулы бедердің бөліктері: [[Шайтантау]] жоталары, Йенсура тізбегі, Сақмар маңы ұсақ шоқылық, ал Жайық өзенінің бойында [[Гүбірлі таулары|Гүбірлі таулары]] байқалады. Оралдың бас жағында [[Иреңдік]] жотасы орналасқан. Облыстың шығысында Орал-Тобыл үстірті орналасқан.

Орынбор облысында Ресейдің [[Орманды дала зонасы|орманды дала]] аймағының, Еділ мен Торғайдың далаларының, Оңтүстік Оралдың орманды ойпаңдарының, Батыс Сібірдің қарағайлы-қайыңды орманды даласының ландшафттары берілген.

=== Топырақтары ===
Облыстың жер қоры 12370,2 мың га құрайды. Жер қорының алқап бойынша бөлінуі (мың га): ауыл шаруашылығы алқабы — 10840,5, су бетінің астындағы жерлер — 112,5, батпақтар — 14,9, орман және ағашты-бұталы өсімдіктерінің астындағы жерлер — 799,8, басқа жерлер — 602,5. Облыс аумағының тең жартысын егістік, 38 % — жемшөптік жерлер, 5 % — орман, 7 % — басқа жерлер алып жатыр.

Топырақтарға ендік белдемділігі тән. Топырақ типтері мен тип тармақтары шалғынды даладан шөлейт далаға ауысады: әдеттегі, қарапайым және оңтүстік қара топырақтар, күңгірт-күрең, күрең және ашық-күрең топырақтар.

Облыстың егістік алқаптарының құрылымында қара топырақтар 79%, күңгірт-күрең топырақ — 16%, орман сұр топырағы — 4% аумақты алып жатыр. Қара топырақтардың ішінде ең үлкен аумақты оңтүстік қара топырақтар — 44%, қарапайым — 26%, типтік және сілтісізденген — 9% алып жатыр. Оңтүстік және қарапайым қара топырақтардың белдем тармағында, тиісінше, 14 және 7% аумақты сортаңдар алып жатыр. Күңгірт-күрең топырақтарының белдем тармағында сортаңдар ауданы 36% құрайды. Топырақ жамылғысын су және жел эрозиясынан сақтау, ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыру мәселесі өзекті мәселе болып табылады. Сонымен бірге қорғаныш екпе ағаштарын отырғызу күрт қысқарды.

=== Гидрографиясы ===
Облыстың жер үсті суларын [[Жайық]] (аумақтың 63%), [[Еділ]] (31%), [[Тобыл]] (2%) су алабының өзен жүйелері және шығысындағы ағынсыз Светлинск көлдері аймағы құрайды. Ең маңызды өзендер: Жайық, ұзындығы 2428 км (оның ішінде 1164 км облыстың шегінде), [[Сақмар]] (798 км), [[Елек]] (623 км), [[Самар (Еділ тармағы)|Самара]] (594 км).

[[Шалқар-Екі қара]] көлі — ауданы 9600 га және жағалау сызығы 96 км болатын ең ірі табиғи су қойма. [[Жетікөл (Орынбор облысы)|Жетікөл]] көлінің ауданы 5000 га асады. Ірі өзендердің жайылмаларындағы оқсазды көлдер кең таралған. Облыстың су ресурстарының және оның су шаруашылығының құрамдас бөлігі жасанды су қоймалары болып табылады. Су қоры бойынша ең ірі жасанды су қоймалар: [[Иреклі бөгені|Иреклі]] (3257 млн м³), Қызылшопан (54,6 млн м³), Черновское (52,7 млн м³), Құмақ (48,0 млн м³), Елшан ( 23,6 млн м³) және Үшқатын (10,0 млн м³) су қоймалары.

=== Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар (ЕҚТА) ===
Облыс аумағында федералдық маңызы бар үш ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар: [[Орынбор қорығы]], [[Шайтантау қорығы|«Шайтантау» қорығы]] және [[Бұзаулық бор ұлттық саябағы]]. «Орынбор және Шайтантау мемлекеттік табиғи қорықтарының бірлескен дирекциясы» Федералдық мемлекеттік бюджеттік мекемесі (Қысқаша «Орынбор облысының қорықтары» ФМБМ) Орынбор және Шайтантау мемлекеттік табиғи қорықтарын басқарады.

== Тарихы ==
Қазіргі Орынбор облысы аумағындағы адамдардың қоныстануының ең көне іздері жоғарғы палеолитке жатады: Қорманай ауданының солтүстігінде Бұзаулық өзенінің төменгі ағысындағы I Лабаза және II Лабаза тұрақтары, Медногорск маңайындағы Еділбай тұрағы, Новоузел ауылының шетінде және Матвей ауданындағы Интернационал ауылының маңындағы [[Шақпақ тас|шақпақтас]] құралдарының орналасқан жері, Елек үстіртіндегі бұғы бейнеленген «Доңыз тақтасы». Қызыл Гвардия ауданындағы Ивановка ауылының жанындағы Староток тұрағы [[Мезолит|мезолитке]] жатады. [[Неолит]] дәуіріне Ескі Елшан және Ивановская тұрақтары жатады. Б.з.б. V ғасырдың екінші жартысы – IV мыңжылдықтың басы хвалын-бережный мәдени тобының орындарын қамтиды (Торған, Иваново тұрақтары, Иваново жағадөң обасы). Қола дәуіріне Срубная және Алакөл археологиялық мәдениеттерінің отырықшы малшыларының және Қарғалы кеніштеріндегі металлургиялық кеншілердің қоныстары жатады.

Б.з.б. XVII-XVI ғасырларда Оралда [[Сынтасты мәдениеті|Сынтасты үлгідегі]] қорғандары бар қорған-бекініс қоныстарының тұтас желісі құрылды. [[Сармат мәдениеті|Сармат мәдениетіне]] Шарлық ауданындағы Прохоровка ауылының маңындағы қорғандар жатады. IX—XII ғасырлардағы түркі тілдес көшпенділер Орынбор облысы аумағында қалдырған «[[Балбал|балбал тастар]]» антропоморфты тас мүсіндері орта ғасырларға жатады.

XVIII ғасырдың 30-жылдарынан бастап башқұрт және қазақ тайпаларының Ресей мемлекетіне өз еркімен кіруі туралы шешім қабылданғаннан кейін қазіргі Орынбор аумағын Ресейдің орталық губернияларынан көшіп келушілер белсенді түрде игере бастады.

== Әкімшілік-аумақтық бөлінісі ==
=== Әкімшілік-аумақтық құрылымы ===
Орынбор облысының Жарғысына және «Орынбор облысының әкімшілік-аумақтық құрылымы туралы» Заңына сәйкес Ресей Федерациясының бұл субъектісіне келесі әкімшілік-аумақтық бірлік кіреді:
* 35 аудан
* 12 қала
* 1 жабық әкімшілік-аумақтық құрылым

'''Аудандары'''

[[Сурет:Admin-map-Orenburg-region.gif|500px|right|thumb|Орынбор облысының әкімшілік картасы]]

# [[Абдулла ауданы]]
# [[Адам ауданы]]
# [[Ақбұлақ ауданы (Орынбор облысы)|Ақбұлақ ауданы]]
# [[Александровка ауданы]]
# [[Әсекей ауданы]]
# [[Биләй ауданы]]
# [[Бұқарыслан ауданы]]
# [[Бұзаулық ауданы]]
# [[Гай ауданы]]
# [[Грачевка ауданы]]
# [[Домбаровка ауданы]]
# [[Елек ауданы]]
# [[Кваркен ауданы]]
# [[Қызыл Гвардия ауданы]]
# [[Қуандық ауданы]]
# [[Қорманай ауданы]]
# [[Матвеевка ауданы]]
# [[Новоорск ауданы]]
# [[Новосергиевка ауданы]]
# [[Октябрьский ауданы]]
# [[Орынбор ауданы]]
# [[Первомайский ауданы]]
# [[Переволоцк ауданы]]
# [[Пономаревка ауданы]]
# [[Сақмар ауданы]]
# [[Сарықтас ауданы]]
# [[Светлый ауданы]]
# [[Северный ауданы]]
# [[Соль-Илецк ауданы]]
# [[Сорочинск ауданы]]
# [[Ташлы ауданы]]
# [[Түк ауданы]]
# [[Төйлеген ауданы]]
# [[Шарлық ауданы]]
# [[Ясный ауданы]]

'''Қалалары'''
# [[Абдулла (қала)|Абдулла]]
# [[Бұқарыслан]]
# [[Бұзаулық]]
# [[Гай]]
# [[Қуандық (қала)|Қуандық]]
# [[Медногорск]]
# [[Жаңа Троицк]]
# [[Орынбор]]
# [[Жаманқала]]
# [[Соль-Илецк]]
# [[Сорочинск]]
# [[Ясный]]

'''Жабық әкімшілік-аумақтық құрылым'''
# [[Комаровск (Орынбор облысы)|Комаровск ЖӘАҚ]]

=== Муниципалды құрылысы ===
Муниципалды құрылысының құрамында облыстың әкімшілік-аумақтық бірліктерінің шегінде 2016 жылғы 1 қаңтарға қарай 489 муниципалды құрылым құрылды, оның ішінде:
* 13 қалалық аймақ
* 29 муниципалды аудан, оның ішінде:
** 447 ауылдық мекен.

2016 жылдың 1 қаңтарына қарай облыста қалалық мекендер жоқ.

=== Елді мекендері ===
;10 мыңнан астам тұрғыны бар елді мекендер
{{Col-begin}}
{{Col-break|width=33%}}
{|class='wide'
|-
| [[Орынбор]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘572 308
|-
| [[Жаманқала]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘224 814
|-
| [[Жаңа Троицк]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘82 463
|-
| [[Бұзаулық]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘86 042
|-
| [[Бұқарыслан]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘47 714
|-
| [[Гай]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘33 564
|}
{{Col-break|width=33%}}
{|class='wide'
|-
| [[Сорочинск]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘26 980
|-
| [[Соль-Илецк]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘26 655
|-
| [[Медногорск]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘24 321
|-
| [[Қуандық (қала)|Қуандық]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘23 225
|-
| [[Абдулла (қала)|Абдулла]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘18 420
|}
{{Col-break|width=33%}}
{|class='wide'
|-
| [[Сарықтас]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘16 802
|-
| [[Ясный]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↘15 092
|-
| [[Ақбұлақ (Орынбор облысы)|Ақбұлақ]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | 14 800
|-
| [[Тоцкое Второе]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | ↗14 671
|-
| [[Жаңа Ор]] || align=&quot;right&quot; style=&quot;padding-right:20px;&quot; | 11 300
|}
{{Col-end}}

== Тұрғындары ==
Росстат мәліметтері бойынша облыс халқының саны 1 924 578 адамды (2022) құрайды. Халық тығыздығы — 15,56 адам/км2 (2022). Қала халқы — 61,65% (2020).

;Ұлттық құрамы
Халықтың басым бөлігі орыстар. Облыста татарлар, қазақтар, украиндар, башқұрттар, мордвалар – ерзә, чуваштар, немістер де тұрады&lt;ref&gt;[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-04.pdf Ресей Федерациясының субъектілері бойынша ұлты және орыс тілін меңгеруі бойынша халық саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924121200/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-04.pdf |date=2015-09-24 }} (2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағы)&lt;/ref&gt;.

{| class=&quot;standard&quot;
!Халық ||2010 жылдағы саны, &lt;br&gt; адам
|-
|[[Орыстар|орыстар]]
|align=&quot;right&quot; |1 519 525 (75,9 %)
|-
|[[Татарлар|татарлар]]
|align=&quot;right&quot; | 151 492 (7,6 %)
|-
|[[Қазақтар|қазақтар]]
|align=&quot;right&quot; |120 262 (6,0 %)
|-
|[[Украиндар|украиндар]]
|align=&quot;right&quot; |49 610 (2,5 %)
|-
|[[Башқұрттар|башқұрттар]]
|align=&quot;right&quot; |46 696 (2,3 %)
|-
|[[Мордвалар|мордвалар]]
|align=&quot;right&quot; |38 682 (1,9 %)
|-
|[[Чуваштар|чуваштар]]
|align=&quot;right&quot; |12 492 (0,6 %)
|-
|[[Немістер|немістер]]
|align=&quot;right&quot; |12 165 (0,6 %)
|-
|[[Армяндар|армяндар]]
|align=&quot;right&quot; |10 547 (0,5 %)
|-
|[[Әзірбайжандар|әзірбайжандар]]
|align=&quot;right&quot; |7 421 (0,4 %)
|-
|[[Беларустар|беларустар]]
|align=&quot;right&quot; |5 590 (0,3 %)
|-
|&lt;small&gt; 5 мыңнан астам халқы бар халықтар көрсетілген &lt;/small&gt;
|}

== Экономикасы ==

== Тағы қараңыз ==
* [[Қуандық дәлізі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
[[Санат:Орынбор облысы]]</text>
      <sha1>d5p9teu0icosvjk36ggvnrodooxvk9q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазалы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19011</id>
    <revision>
      <id>3062874</id>
      <parentid>3057215</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:55:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8078" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Қазалы
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  =  
 |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =45 |lat_sec = 52
 |lon_dir =E |lon_deg =62 |lon_min =06 |lon_sec = 00
 |CoordAddon             = type:city(42000)_region:KZ
 |CoordScale             =
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Қызылорда облысы 
 |кестедегі облыс         = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда
 |ауданы                  = Қазалы ауданы
 |кестедегі аудан         = Қазалы ауданы{{!}}Қазалы 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Қазалы қалалық әкімдігі{{!}}Қазалы 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1853
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1867
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 6820&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/03_2010-Б-15-07-К.rar ҚР елді мекендерінің тұрғындар саны]&lt;/ref&gt;
  |санақ жылы             = 2016
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Кызылординская область
 |сайты                   =  
 |сайт тілі               = 
}} 
'''Қазалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қазалы ауданы]]ндағы қала ([[1867 жыл]]дан), [[Қазалы қалалық әкімдігі]] орталығы.

==Географиялық орны==
Аудан орталығы – [[Әйтеке би кенті]]нен оңтүстікке қарай 12 км жерде, [[Сырдария]]ның оң жағалауында орналасқан. 

== Халқы ==
* 7,7 адам ([[1999 жыл|1999]]);
* 7,3 адам ([[2009 жыл|2009]]); 
* 7138 адам ([[2010 жыл|2010]]);
* 6820 адам ([[2016 жыл|2016]]).

== Тарихы ==
Кейбір деректер бойынша елді мекен аты «қаза» деп аталатын балық аулау жабдығы атынан шыққан болса, басқа деректер бойынша, мұнда әділ қазылығымен халыққа жаққан бір адамға байланысты «Қазы» атанып, кейін «Қазалы» болып өзгерген дейді. Ал енді бір аңызда, ертеде осы өлкеде шалқыған көл болған. Көл беті жүзген аққу мен қаздан көрінбейді екен. Осыған байланысты «Қаз елі» атанған дейді. [[1853 жыл]]ы күзде мұнда [[Ресей]] әскері бекініс салды. [[1867 жыл]]ы қала мәртебесін алғанша №1 [[форт]] аталды. [[Арал флотилиясы|Арал флоты]]ның негізгі айлағы Қазалыда орналасты.

== Географиясы ==
=== Климаты ===
&lt;div style=&quot;max-width:75%&quot;&gt;{{Қаланың ауа райы
|Жер_ілік = Казалинск 
|Дерекнама = [https://meteolabs.kz/қаз/климаты/қазалы/ Қазалы ауа райы мен климаты]
|Қаң_а_макс  = 10.4
|Ақп_а_макс  = 19.3
|Нау_а_макс  = 31.0
|Сәу_а_макс  = 34.9
|Мам_а_макс  = 40.3
|Мау_а_макс  = 42.3
|Шіл_а_макс  = 43.7
|Там_а_макс  = 43.4
|Қыр_а_макс  = 41.0
|Қаз_а_макс  = 34.1
|Қар_а_макс  = 26.3
|Жел_а_макс  = 13.1
|Жыл__а_макс  = 43.7
|Қаң_а_мин  = -34.2
|Ақп_а_мин  = -34.7
|Нау_а_мин  = -24.9
|Сәу_а_мин  = -8.2
|Мам_а_мин  = -1.7
|Мау_а_мин  = 6.0
|Шіл_а_мин  = 9.5
|Там_а_мин  = 5.6
|Қыр_а_мин  = -3.2
|Қаз_а_мин  = -13.4
|Қар_а_мин  = -26.9
|Жел_а_мин  = -31.2
|Жыл__а_мин  = -34.7
|Қаң_ор_макс  = -4.9
|Ақп_ор_макс  = -3.0
|Нау_ор_макс  = 6.5
|Сәу_ор_макс  = 19.0
|Мам_ор_макс  = 26.5
|Мау_ор_макс  = 32.1
|Шіл_ор_макс  = 33.7
|Там_ор_макс  = 31.9
|Қыр_ор_макс  = 25.2
|Қаз_ор_макс  = 16.0
|Қар_ор_макс  = 5.4
|Жел_ор_макс  = -2.1
|Жыл__ор_макс  = 15.5
|Қаң_ор_мин  = -12.9
|Ақп_ор_мин  = -12.4
|Нау_ор_мин  = -4.2
|Сәу_ор_мин  = 5.5
|Мам_ор_мин  = 12.4
|Мау_ор_мин  = 17.8
|Шіл_ор_мин  = 19.6
|Там_ор_мин  = 17.3
|Қыр_ор_мин  = 10.2
|Қаз_ор_мин  = 2.6
|Қар_ор_мин  = -3.8
|Жел_ор_мин  = -10.0
|Жыл__ор_мин  = 3.5
|Қаң_ор  = -8.9
|Ақп_ор  = -7.7
|Нау_ор  = 1.1
|Сәу_ор  = 12.3
|Мам_ор  = 19.5
|Мау_ор  = 24.9
|Шіл_ор  = 26.7
|Там_ор  = 24.6
|Қыр_ор  = 17.7
|Қаз_ор  = 9.3
|Қар_ор  = 0.8
|Жел_ор  = -6.0
|Жыл__ор  = 9.5
|}}
&lt;/div&gt;

== Инфақұрылымы ==
Қалада базар, аурухана, мектеп ашылды. [[1917 жыл]]ы Қазан төңкерісіне дейін Қазалы Сырдария уезінің, [[1958 жыл]]ға дейін Қазалы әкімшілік ауданының орталығы болды. Қаладағы бұрынғы аудандық ауыл шаруашылық техника бірлестігі, кірпіш [[зауыт]]ы, тұрмыс қажетін өтеу комбинаты, т.б. кәсіпорындар [[1995 жыл]]дан кейін жекешелендіріліп, «Қазалыжөндеу» ЖШС, «Қазалымұнай» АҚ, «Қазалыастық» ЖШС, т.б. болып қайта құрылды. Қалада жалпы білім беретін 3 мектеп, 1 [[Қазалы клубы|клуб]], 1 балабақша, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 2 [[Қазалы кітапханасы|кітапхана]], 1 мәдениет үйі, [[Мұратбаев|Ғ.Мұратбаевтың]] [[мемориал]]дық мұражайы, 3 спортзал, 1 [[Қазалы халық театры|театр]] 1 аурухана, 1 [[Қазалы мешіті|мешіт]], т.б. мекемелер бар (2003). Қалаға таяу Сырдария жағасында тұрғындар демалып, серуендейтін бақ егілген.&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Қазалы IMG 20220625 201618.jpg|Қазалы
Қазалы IMG 20220625 201537.jpg|Қазалы
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Қазалы ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қазалы]]
[[Санат:Қазалы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>kzh4vdzo5qsqqfsss5t09ejjrbqwk4x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақтөбе (футбол клубы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19563</id>
    <revision>
      <id>3063017</id>
      <parentid>2911678</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T03:49:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26198" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 13 500
|chairman = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы  = {{flagicon|Ресей}} Владимир Зеленовский 
|капитан = {{flagicon|Serbia}} [[Виталий Волков]] 
|жарыс   = [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым=[[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
|орын=1-ші (Премьер лигаға жолдама алды)|
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>d3a6r9w4rte9u1pqzlexuy5l2jv4i40</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063018</id>
      <parentid>3063017</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T03:55:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26253" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 13 500
|chairman = {{ту|Қазақстан}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
|капитан = {{flagicon|Serbia}} [[Виталий Волков]] 
|жарыс   = [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым=[[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
|орын=1-ші (Премьер лигаға жолдама алды)|
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>k8mcqv9q9x80ucuky8q7nnch3n7selt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063020</id>
      <parentid>3063018</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T03:56:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26315" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 13 500
|chairman = {{ту|Қазақстан}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
|капитаны = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
|жарыс = [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым=[[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
|орын=1-ші (Премьер лигаға жолдама алды)|
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>jjn9h5o59g16o4p3mhh2jg7gg6u35mw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063021</id>
      <parentid>3063020</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T03:59:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26350" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 13 500
|chairman = {{ту|Қазақстан}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
|капитаны = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
|жарыс = [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым=[[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
|орын=1-ші (Премьер лигаға жолдама алды)|
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
|сайты = {{URL|fc-aktobe.kz}}
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>fd07x89d0hwufu3k0odo2gg3xg2jkns</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063022</id>
      <parentid>3063021</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:00:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26371" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 13 500
|chairman = {{ту|Қазақстан}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
|капитаны = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
|жарыс = [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым=[[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
|орын=1-ші (Премьер лигаға жолдама алды)|
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
|сайты = [[https://fc-aktobe.kz/kz/ fc-aktobe.kz]]
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>a2j9bdkzd5ygezjzx8c1jfu5vp5a5ft</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063023</id>
      <parentid>3063022</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:01:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26369" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 13 500
|chairman = {{ту|Қазақстан}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
|капитаны = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
|жарыс = [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым=[[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
|орын=1-ші (Премьер лигаға жолдама алды)|
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
|сайты = [https://fc-aktobe.kz/kz/ fc-aktobe.kz]
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>pzsuubyemgsrb6snjtqgacv6iav5u3s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063024</id>
      <parentid>3063023</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:08:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26262" xml:space="preserve">{{футбол клубы
|clubname = Ақтөбе
|image =
|fullname = Ақтөбе Футбол Клубы
|nickname = 
|founded  = 1967
|стадионы   = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
|сыйымдылығы = 12 800
|chairman = {{ту|Қазақстан}} [[Мақсат Тюмалиев]]
|жаттықтырушы = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
|капитаны = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
|жарыс = [[Қазақстан Премьер Лигасы]] 
|маусым = [[Футболдан Қазақстан Премьер Лигасы 2021|2021]]
|орын = 6-шы 
| pattern_la1 = _fcaktobe14h
| pattern_b1 = _fcaktobe14h
| pattern_ra1 = _fcaktobe14h
| pattern_sh1 = _fcktobe 14h
| pattern_so1 = _fcaktobe14h
| leftarm1 = 000000
| body1 = 000000
| rightarm1 = 000000
| shorts1 = 000000
| socks1 = 000000
| pattern_la2 = _fcaktobe14a
| pattern_b2 = _fcaktobe14a
| pattern_ra2 = _fcaktobe14a
| pattern_sh2 = _fcaktobe14a
| pattern_so2 = _fcaktobe14a
| leftarm2 = FFFFFF
| body2 = FFFFFF
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
|сайты = [https://fc-aktobe.kz/kz/ Ресми сайты]
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>aqaeislc98i3x0frtd8g7wllxqq805u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063096</id>
      <parentid>3063024</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:03:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26745" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
 |атауы           = {{ту|Қазақстан}} Ақтөбе
 |логотипі        = 
 |толық атауы     = 
 |лақап аты       = 
 |құрылған        = [[1967 жыл|1967]]
 |таратылды       = 
 |стадионы        = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
 |сыйымдылығы     = 12 800
 |иесі            = 
 |президенті      = 
 |директоры       = 
 |бас директоры   = 
 |төрағасы        = 
 |тең төрағалар   = 
 |жаттықтырушы    = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
 |капитаны        = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
 |рейтингі        = 
 |бюджеті         = 
 |демеушісі       = 
 |сайты           = [https://fc-aktobe.kz/kz/ fc-aktobe.kz]
 |жарыс           = [[Қазақстан Премьер Лигасы]]
 |маусым          = [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2021|2021]]
 |орын            = '''6-шы орын'''
 |ағымдағы маусым   = 
&lt;!-- негізгі формасы --&gt;
| pattern_la1 = 
| pattern_b1  = _adidasentrada22rsr
| pattern_ra1 = 
| pattern_sh1 = 
| pattern_so1 = _ingolstadt1819t
| leftarm1    = FF0000
| body1       = FF0000
| rightarm1   = FF0000
| shorts1     = FF0000
| socks1      = FF0000
&lt;!-- қонақтық формасы --&gt;
| pattern_la2 = 
| pattern_b2  = _aktobe21a
| pattern_ra2 = 
| pattern_sh2 = _aktobe21a
| pattern_so2 = _aktobe21a
| leftarm2    = FFFFFF
| body2       = FFFFFF
| rightarm2   = FFFFFF
| shorts2     = FFFFFF
| socks2      = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы клубтың базасы болып табылады. Стадион 1975 жылы ашылған, сыйымдылығы - 13500 орын.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>hdqlvuurk5w9q3pioygfwl3beg493hj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063115</id>
      <parentid>3063096</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:17:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26773" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
 |атауы           = {{ту|Қазақстан}} Ақтөбе
 |логотипі        = 
 |толық атауы     = Ақтөбе Футбол Клубы
 |лақап аты       = ''«қызыл-ақтар»''
 |құрылған        = [[1967 жыл|1967]]
 |таратылды       = 
 |стадионы        = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
 |сыйымдылығы     = 12 800
 |иесі            = 
 |президенті      = 
 |директоры       = 
 |бас директоры   = 
 |төрағасы        = 
 |тең төрағалар   = 
 |жаттықтырушы    = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
 |капитаны        = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
 |рейтингі        = 
 |бюджеті         = 
 |демеушісі       = 
 |сайты           = [https://fc-aktobe.kz/kz/ fc-aktobe.kz]
 |жарыс           = [[Қазақстан Премьер Лигасы]]
 |маусым          = [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2021|2021]]
 |орын            = '''6-шы орын'''
 |ағымдағы маусым   = 
&lt;!-- негізгі формасы --&gt;
| pattern_la1 = 
| pattern_b1  = _adidasentrada22rsr
| pattern_ra1 = 
| pattern_sh1 = 
| pattern_so1 = _ingolstadt1819t
| leftarm1    = FF0000
| body1       = FF0000
| rightarm1   = FF0000
| shorts1     = FF0000
| socks1      = FF0000
&lt;!-- қонақтық формасы --&gt;
| pattern_la2 = 
| pattern_b2  = _aktobe21a
| pattern_ra2 = 
| pattern_sh2 = _aktobe21a
| pattern_so2 = _aktobe21a
| leftarm2    = FFFFFF
| body2       = FFFFFF
| rightarm2   = FFFFFF
| shorts2     = FFFFFF
| socks2      = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы]] клубтың базасы болып табылады.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>3dt6m1vnnpap6htx1gmrq1fqvixwfg0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063128</id>
      <parentid>3063115</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:35:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26795" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
 |атауы           = {{ту|Қазақстан}} Ақтөбе
 |логотипі        = FC Aktobe logo-new.png
 |толық атауы     = Ақтөбе Футбол Клубы
 |лақап аты       = ''«қызыл-ақтар»''
 |құрылған        = [[1967 жыл|1967]]
 |таратылды       = 
 |стадионы        = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
 |сыйымдылығы     = 12 800
 |иесі            = 
 |президенті      = 
 |директоры       = 
 |бас директоры   = 
 |төрағасы        = 
 |тең төрағалар   = 
 |жаттықтырушы    = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
 |капитаны        = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
 |рейтингі        = 
 |бюджеті         = 
 |демеушісі       = 
 |сайты           = [https://fc-aktobe.kz/kz/ fc-aktobe.kz]
 |жарыс           = [[Қазақстан Премьер Лигасы]]
 |маусым          = [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2021|2021]]
 |орын            = '''6-шы орын'''
 |ағымдағы маусым   = 
&lt;!-- негізгі формасы --&gt;
| pattern_la1 = 
| pattern_b1  = _adidasentrada22rsr
| pattern_ra1 = 
| pattern_sh1 = 
| pattern_so1 = _ingolstadt1819t
| leftarm1    = FF0000
| body1       = FF0000
| rightarm1   = FF0000
| shorts1     = FF0000
| socks1      = FF0000
&lt;!-- қонақтық формасы --&gt;
| pattern_la2 = 
| pattern_b2  = _aktobe21a
| pattern_ra2 = 
| pattern_sh2 = _aktobe21a
| pattern_so2 = _aktobe21a
| leftarm2    = FFFFFF
| body2       = FFFFFF
| rightarm2   = FFFFFF
| shorts2     = FFFFFF
| socks2      = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы]] клубтың базасы болып табылады.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==

* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>lnunwrftc5ef6t86n9utyiagow6sr9c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063136</id>
      <parentid>3063128</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:03:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26794" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
 |атауы           = {{ту|Қазақстан}} Ақтөбе
 |логотипі        = FC Aktobe logo-new.png
 |толық атауы     = Ақтөбе Футбол Клубы
 |лақап аты       = ''«қызыл-ақтар»''
 |құрылған        = [[1967 жыл|1967]]
 |таратылды       = 
 |стадионы        = [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Орталық стадион]]
 |сыйымдылығы     = 12 800
 |иесі            = 
 |президенті      = 
 |директоры       = 
 |бас директоры   = 
 |төрағасы        = 
 |тең төрағалар   = 
 |жаттықтырушы    = {{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]]
 |капитаны        = {{ту|Қазақстан}} [[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]]
 |рейтингі        = 
 |бюджеті         = 
 |демеушісі       = 
 |сайты           = [https://fc-aktobe.kz/kz/ fc-aktobe.kz]
 |жарыс           = [[Қазақстан Премьер Лигасы]]
 |маусым          = [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2021|2021]]
 |орын            = '''7-ші орын'''
 |ағымдағы маусым   = 
&lt;!-- негізгі формасы --&gt;
| pattern_la1 = 
| pattern_b1  = _adidasentrada22rsr
| pattern_ra1 = 
| pattern_sh1 = 
| pattern_so1 = _ingolstadt1819t
| leftarm1    = FF0000
| body1       = FF0000
| rightarm1   = FF0000
| shorts1     = FF0000
| socks1      = FF0000
&lt;!-- қонақтық формасы --&gt;
| pattern_la2 = 
| pattern_b2  = _aktobe21a
| pattern_ra2 = 
| pattern_sh2 = _aktobe21a
| pattern_so2 = _aktobe21a
| leftarm2    = FFFFFF
| body2       = FFFFFF
| rightarm2   = FFFFFF
| shorts2     = FFFFFF
| socks2      = FFFFFF
}}
«'''Ақтөбе'''» — [[Қазақстан Премьер Лигасы]]нда ойнайтын қазақстандық футбол клубы. [[Ақтөбе]] қаласының [[Орталық стадион (Ақтөбе)|Қобыланды батыр атындағы Орталық стадионы]] клубтың базасы болып табылады.

== Клубтың тарихы ==
=== КСРО ===
1936 жылы ақтөбелік «Динамо» командасы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] кубогінің бірінші айналымына қатысып, 1/64 финалда [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскеу)|ЦДКА]] клубымен ойнап 0:4 есебімен ұтылып қалды. Осыдан кейін Ақтөбедегі «үлкен» футбол тарихы 30 жылға үзілді. Алғашқы, нағыз үлкен жетістік ақтөбелік футболшыларға 1966 жылы келді. «Ақтөберентген» зауытында құрылған команда қазан айында [[Жезқазған]] қаласында өткен финалда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]-ың чемпионы болды.

«Ақтөбе» футбол клубының ресми тарихы 1967 жылдан бастау алады. «Актюбинец» командасына шеберлер командасы статусы берілді. Құрылған команда КСРО-ның төменгі дивизиондарында 3 маусым ойнап, 7 жыл көзден ғайып болды. «Актюбинец» КСРО чемпионаттарында 24 жыл ішінде барлығы 19 рет қатысты (1967–1969 – «Б» класы; 1976–1991 – 2 лига). КСРО кубогіне қатысуы туралы әртүрлі пікірлер бар: біреулер «Актюбинец» ешқашан кубок ойындарына қатыспаған десе, кейбіреулер клубтың 1967/68 маусымында, яғни өзінің алғашқы «кәсіби» маусымында, КСРО кубогіне қатысқанын айтады.

КСРО чемпионаттарында команда екінші лигада өз аймағында екі рет жеңіске жетті. «Актюбинец» бірінші рет табысқа 1981 жетті, өзінің тарихында алғашқы рет 2-ші лиганың 7-ші аймағында чемпион болды. Бұған дейін 1979, 1980 жылдарда екі рет 3-ші орын алды. Команда 24 рет жеңіске жетіп, 4 ойында тең ойнап, 4 ойында жеңіліс тауып, [[қарағанды]]лық [[Шахтер (футбол клубы, Қарағанды)|Шахтерді]] 3 ұпайға озды. Бірақ, екінші лиганың финалдық додасында ақтөбелік футболшылар бірінші лигада жүлдеге ие бола алмады.

Келесі үлкен табыс 10 жылдан кейін келді. Соңғы КСРО чемпионаты жылында «Актюбинец» екінші лиганың 8-ші республикалық аймағының ең үздік командасы болды, және бұл жеңіс өте тарихи жеңіс болды – «Актюбинец» КСРО тарихында өз аймағының соңғы жеңімпазы атанды.

Кеңес Одағының ыдырауы көптеген спортшылар мен спорттық қоғамдардың өміріне әсер етті, бірақ, дәл осы оқиғаның арқасында «Актюбинец» лезде бірнеше деңгейге көтеріліп, Қазақстан чемпионатының Жоғарғы лигасында пайда болды.

КСРО чемпионаттарында «Актюбинец» 698 матч ойнады, олардың ішінде 300 жеңіс, 130 тең ойын, 268 жеңіліс тапты. Доп айырмашылығы — 842-733. «Актюбинец» КСРО чемпионаты ойындарындағы алғашқы жеңісін 1976 жылдың 2 мамырында тойлады. Матч Орталық стадионда [[ферғана]]лық «Нефтяник» командасына қарсы өтті, голдың авторы Владимир Коробков. Бұл ақтөбеліктердің өз алаңында соққан алғашқы голы болды. Ақтөбеліктердің алғашқы «хет-тригі» екінші лигада 1976 жылдың 4 қыркүйегінде [[шымкент]]тік «Металлург» командасына қарсы өткен матчта болды (4:2). Бұл ойында Владимир Прошин қонақтардың қақпашысын өз қақпасынан 3 рет допты алып шығуына мәжбүр етті. «Актюбинецтің» ең төменгі орны − 21 (1969). Ең ірі жеңісі − 10:0 ([[Шахтёр-Болат|Болат]], [[Теміртау]], 1990). Ең ірі жеңілістері − 0:5 ([[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], [[Өскемен]], 1983) және 1:6 («Нефтяник», [[Ферғана]], 1976; [[Восток (футбол клубы, Өскемен)|Восток]], Өскемен, 1982). «Актюбинецтің» еншісінде [[Вьетнам]] (3:2, 1980 ж.) және [[Лаос]] (6:2, 1981 ж.) құрамаларына қарсы өткізілген екі халықаралық матч бар.

=== Қазақстан ===
Ел тәуелсіздікке қол жеткізген соң, команда КСРО чемпионатының 4-ші дивизионынан Қазақстанның Суперлигасына қадам басты. Бірақ, алғашқы қадамы сәтсіз болды. Команда 1992–1997 жылдарда Қазақстан чемпионатында 9−14 орындарды иеленіп жүрді. Тек, жалғыз табыс 1994 жылы болды, команда ұлттық біріншілікте 4-орын алып, Қазақстан Кубогінің финалына шықты. [[Алматы]] қаласындағы республикалық [[Орталық стадион (Алматы)|орталық стадионда]] өткен финалда өскемендік [[Восток ФК|Востоктан]] 0:1 есебімен жеңіліс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Қазақстанда қалалардың бұрынғы атауларын қайтару үрдісі болды. Қалаға [[Ақтөбе]] деген тарихи атауы беріліп, «Актюбинец» өзінің өмір сүруін тоқтатып, 1996 жылы «Ақтөбемұнайға» жол берді. Бірақ, бұл атаумен команда бар болғаны бір жыл өмір сүрді, және команданың атауы «Ақтөбе» деп өзгертілді. Тіпті, 1997 жылы Жоғарғы лига командалардың санының қысқартылуына байланысты «Ақтөбе» Бірінші лигаға түсіп қалып, Жоғарғы лигаға жаңа ғасырда қайта оралды. Қайта жаңару 2000 жылы команда «Ақтөбе-Ленто» атауымен Қазақстан чемпионатының [[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Бірінші лигасын]] жеңген кезде болды (атап өтетін жайт, команда бұл лигада бар болғаны 11 матч өткізіп, 8 ойында жеңіп, 3 ойында ұтылды). Бұл жетістік команданың [[Қазақстан Премьер Лигасы|Суперлигаға]] қайта оралуына мүмкіндік берді. 2001 жылы Суперлигада 8-орын алып, келесі 3 маусымда (2002–2004) 4-5 орындарды иеленіп, команда қазақ футболының мықты клубтарының қатарына нық жақындай түсті. Келесі маусымда команда атауынан «Ленто» сөзі алынып, клуб қазіргі уақытқа дейін «Ақтөбе» атауымен өнер көрсетіп келеді.

2005 жыл команда үшін ең табысты жыл болды, клуб [[қостанай]]лық [[Тобыл (футбол клубы)|«Тобылды»]] 1 ұпайға озып, алғаш рет өз тарихында Қазақстан чемпионы атағын иеленді. Бұл жеңіс командаға [[Достастық кубогы]]ның 14-ші сайысына қатысуға мүмкіндік берді. Додадағы «Ақтөбенің» қарсыластары төмендегі командалар болды: «Металлург» ([[Лиепая]], [[Латвия]]); «Вахш» (Қорған-Төбе, [[Тәжікстан]]); «[[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи»]] ([[Баку]], [[Әзірбайжан]]). «Ақтөбе» өз тобынан шыға алмай, доданы топтық кезеңде аяқтады.

Достастық кубогынан басқа «Ақтөбе», чемпионатта чемпион болғанының арқасында, [[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]нда бірінші квалификациялық кезеңнен бастауға жүлде алды. Жеребе тарту нәтижесінде «Ақтөбенің» қарсыласы болып тағы да Лиепая қаласының «Металлург» клубы болды. Бірақ, 2 матчтың есебін қоса есептегенде «Ақтөбе» 1:2 есебімен жеңіліс тауып, Чемпиондар Лигасымен қош айтысты.

2006 жылғы [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]] «Ақтөбе» негізгі қарсыласы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астанадан»]] 4 ұпайға қалып қойып, 2-ші орын алды. Команда [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2006|Қазақстан Кубогында]] да 1/8 финалда қосымша белгіленген уақытта Петропавл қаласының [[Қызылжар (футбол клубы)|Есіл-Богатырь]] клубынан 0:1 есебімен жеңіліс тауып, жарыстан тыс қалды. Бірақ, команда [[Достастық кубогы]]нда ойнауға мүмкіндік алды, себебі ел чемпионы [[Жеңіс (футбол клубы)|«Астана»]] бұл додада ойнаудан бас тартты. Бірақ, ақтөбеліктер топтық кезеңнен өте алмай, додамен қош айтысты.

«Ақтөбе» жаңа бапкер [[Владимир Мұханов]]тың қол астында 2007 жылы екінші рет чемпионаттың жеңімпазы атанды. 2008 және 2009 жылдары «Ақтөбе» тағы да екі рет елдің чемпионы болып, келесі үш жылдың ішінде, [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионатында]], 2010 жылы 2-ші орынға ие болып және 2011, 2012 жылдары 3-ші орын алып, екінші орнынан жоғары нәтижеге жеткен жоқ. 2013 жылы, басты бапкердің орнына [[Владимир Андреевич Никитенко|Владимир Никитенко]] келіп, «Ақтөбе», егемен Қазақстан тарихында 5-ші рет елдің чемпионы болып, жанкүйлерінің арманын іске асырды.

[[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2019|2019 жылғы маусымда]] футболшылардың жалақысын уақытында төлемегені үшін ҚФФ шешімі бойынша 12 ұпайы алынып тасталды. Мұның зияныы тимей қалмады, клуб соңғы орыннан жоғары көтеріле алмай, бірінші лигаға түсіп кетті. [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020 жылы бірінші лига жеңімпазы]] атанып, элитаға қайта оралды.

== Бұрынғы аттары == 
* Актюбинец (1967 – 1995)
* Актөбемұнай (1996)
* Актөбе (1997)
* Актөбе-Ленто (2000-2004)
* Ақтөбе (2005 жылдан бері)

== Еурокубоктар ==
{{main|Қазақстан футбол клубтары еурокубоктардағы көрсеткіші}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Маусым
! Дода
! Кезең
! Ел
! Клуб
! Үйде
! Қонақта
! Есеп

|-
|2006/07
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]]
|[[Металлург (футбол клубы, Лиепая)|Металлург Лиепая]]
|1-1
|0-1
|1-2
|-
|2007/08
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия|Австрия]]
|[[Маттерсбург (футбол клубы)|Маттерсбург]]
|1-0 
|2-4
|3-4
|-
|2008/09
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Шериф (футбол клубы)|Шериф]]
|1-0 
|0-4
|1-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Хабнарфьордюр (футбол клубы)|Хафнарфьордюр]]
|2-0 
|4-0
|6-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Маккаби (футбол клубы, Хайфа)|Маккаби Хайфа]]
|0-0 
|3-4 
|3-4
|-
|2009/10
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]]
|[[Вердер (футбол клубы)|Вердер Бремен]]
|0-2
|3-6
|3-8
|-
|2010/11
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Рустави (футбол клубы)|Олимпи Рустави]]
|2-0 
|1-1
|3-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]]
|[[Хапоэль (футбол клубы, Тель-Авив)|Хапоэль Тель-Авив]]
|1-0
|1-3
|2-3
|-
|2010/11
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]]
|[[АЗ Алкмаар]]
|2-1
|0-2
|2-3
|-
|2011/12
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Hungary}} [[Мажарстан|Венгрия]]
|[[Кечкемет (футбол клубы)|Кечкемет]]
|0-0
|1-1
|1-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]]
|[[Алания (футбол клубы)|Алания]]
|1-1
|1-1
|1-1 (п. 2-4)
|-
|2012/13
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Торпедо (футбол клубы, Кутаиси)|Торпедо Кутаиси]]
|1-0
|1-1
|2-1
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Moldova}} [[Молдова]]
|[[Милсами]]
|3-0
|2-4
|5-4
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]]
|[[Генк (футбол клубы)|Генк]]
|1-2
|2-1
|2-4
|-
|2013/14
|[[УЕФА Еуропа Лигасы|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Armenia}} [[Армения]]
|[[Гандзасар (футбол клубы, Капан)|Гандзасар]]
|2-1
|2-1
|4-2
|-
|
|
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]]
|[[Хёдд|Ходд]]
|2-0
|0-1
|2-1
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]]
|[[Брейдаблик]]
|1-0
|0-1
|1-1 (п. 2-1)
|-
|
|
|
'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]]
|[[Динамо (футбол клубы, Киев)|Динамо Киев]]
|2-3
|1-5
|3-8
|-
|2014/15
||[[УЕФА Чемпиондар Лигасы]]
|'''2-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Georgia}} [[Грузия]]
|[[Динамо (футбол клубы, Тбилиси)|Динамо Тбилиси]]
|3-0 
|0-1
|4-0
|-
|
|
|'''3-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]]
|[[Стяуа (футбол клубы)|Стяуа Бухарест]]
|2-2
|1-2
|3-4
|-
|2014/15
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''Плей-офф'''
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]]
|[[Легия (футбол клубы)|Легия Варшава]]
|0-1
|0-2
|0-3
|-
|2015/16
|[[УЕФА Кубогы (кубок)|Еуропа Лигасы]]
|'''1-нші кв. кезең'''
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]]
|[[Нымме Калью]]
|0-1
|0-0
|0-1
|}

== Ойыншылар ==
=== Негізгі құрам ===
''2021 жыл, сәуір''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қақпашылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы

|-
|1
|Жасур Нарзикулов
|13.04.1984
|Қазақстан
|-
|32
|Евгений Ситдиков
|25.06.2001
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|18
|Михал Йерабек
|10.09.1993
|Чехия
|-
|6
|Рустам Темирхан
|10.08.1997
|Қазақстан
|-
|17
|Есен Жасанов
|24.04.1998
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|22
|Виталий Волков
|22.03.1981
|Ресей
|-
|2
|Дінмұхаммед Қашкен
|04.01.2000
|Қазақстан
|-
|3
|Лаша Тотадзе
|24.08.1988
|Грузия
|-
|5
|Армен Манучарян
|03.02.1995
|Армения
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Жартылай қорғаушылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|93
|Тонго Думбия
|06.08.1989
|Мали
|-
|4
|Демият Сламбеков
|13.01.1997
|Қазақстан
|-
|14
|Юрий Перцух
|13.05.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Әлішер Назаров
|01.05.1999
|Қазақстан
|-
|12
|Әлішер Әжімов
|29.05.2001
|Қазақстан
|-
|31
|Әділхан Таңжарықов
|25.11.1996
|Қазақстан
|-
|20
|Еркебұлан Нұрғалиев
|12.09.1993
|Қазақстан
|-
|73
|Дидар Жалмұқан
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|88
|Антон Шурыгин
|03.12.1988
|Қазақстан
|-
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=20 |№
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=250 | Шабуылшылар
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=50 | Туған күні
!style=&quot;background-color:#375197; color:#FFFFFF&quot; align=right width=70 | Азаматтығы
|-
|11
|[[Игорь Владимирович Сергеев|Игорь Сергеев]]
|30.04.1993
|Өзбекстан
|-
|23
|Рифат Нурмугамет
|22.05.1996
|Қазақстан
|-
|93
|Максим Федин
|08.06.1996
|Қазақстан
|-
|94
|Эвре Мукам
|24.05.1994
|Франция
|-
|7
|Олег Чернышов
|23.12.1986
|Ресей
|-
|9
|Боян Дубайич
|01.09.1990
|Сербия
|-
|10
|Максим Самородов
|29.06.2002
|Қазақстан

|}

== Рекордтар ==
* Қазақстанның 15 чемпионатына қатысқан
* Барлығы 470 матч өткізіп, 225-нде жеңіске жетіп, 111-нде тең ойнап, 134-нде жеңіліп қалған. Доп саны:654-475
* Ең ірі жеңістері:
** 1992 - 8-2 [[Ақжайық (футбол клубы)|Уралец]] ([[Орал]])
** 1994 – 8-0 [[Яссы (футбол клубы)|Яссы ФК]] ([[Түркістан (қала)|Түркістан]])
** 1996 – 8-0 [[Шахтёр-Болат|Болат-АМТ]] ([[Теміртау]])
** 2013 – 9-1 [[Бәйтерек (футбол клубы)|Бәйтерек]] ([[Нұр-Сұлтан|Астана]])
* Ең ірі жеңілісі:
** 1997 – 1-9 [[Тараз (футбол клубы)|Тараз ФК]] ([[Тараз]])

== Жетістіктері ==
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстан чемпионы]] (5): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2005|2005]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2007|2007]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2009|2009]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2013|2013]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның күміс жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2006|2006]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2014|2014]]
* [[Қазақстан Премьер Лигасы|Қазақстанның қола жүлдегері]] (2): [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2011|2011]], [[Футболдан Қазақстан Чемпионаты 2012|2012]], 2015
*[[Футболдан Қазақстан Кубогы|Қазақстан кубогының иегері]] (1): [[Футболдан Қазақстан Кубогы 2008|2008]]
*[[Футболдан Қазақстан Суперкубогы|Қазақстан супер кубогының иегері]] (3): [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2008|2008]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2010|2010]], [[Футболдан Қазақстан Суперкубогы 2014|2014]]
*[[Футболдан Қазақстан бірінші лигасы|Қазақстан бірінші лигасының чемпионы]] (2): [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2000|2000]], [[Футболдан Қазақстан бірінші Лигасы 2020|2020]]
* [[Достастық кубогы|Достастық кубогының финалисті]] (2): 2009, 2010

== Сілтемелер ==
* [http://www.fc-aktobe.kz/ Ресми сайты]
* [http://www.13sector.kz Жанкүйерлерінің сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109052937/http://13sector.kz/ |date=2016-01-09 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Қазақстан футбол клубтары]]
[[Санат:1967 жылы құрылған футбол клубтары]]
[[Санат:Ақтөбе ФК]]</text>
      <sha1>63cngshil31fgird1j4o5k8ijrag3wp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Индер ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20347</id>
    <revision>
      <id>3062860</id>
      <parentid>3059375</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:39:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Экологиясы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42359" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Индер ауданы
 |елтаңба             = Индер ауданының эмблемасы.gif
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = Индер ауданының эмблемасы
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg =  |lat_min =  |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg =  |lon_min =  |lon_sec = 
 |облысы              = Атырау облысы
 |аудан орталығы          = [[Индербор]]
 |ауылдық округтер саны   = 6
 |кенттік әкімдіктер саны = 1
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 14
 |қалалар саны       = 
 |әкімі              = Салауат Өтеғұлов
 |әкімдіктің мекенжайы  = Индербор кенті, Қонаев көшесі №12
 |құрылған уақыты    = [[1933]]-[[1963]], [[1964]]
 |жер аумағы          = 10,9
 |жер аумағы бойынша орны  = 5-ші
 |тұрғыны             = 32 057&lt;ref&gt;[https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT354434 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны (2020 жылдың басына)]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 3-ші
 |санақ жылы          = 2020
 |тығыздығы           = 2,8
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = қазақ 96,3%, орыс 3%, татар 0,3%
 |телефон коды        = +7 71234
 |пошта индексі       = 0602XX
 |сайты               = 
 |карта               = Inder District Kazakhstan.png
 |әкімшілік бірліктің картасы = Inder District in Atyrau Region.svg
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Индер ауданы''' — [[Атырау облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік бірлік. Аудан [[1933]] жылы құрылған. Аудан орталығы – [[Индербор]] кенті.

==Жалпы сипаттама==
Жер аумағы 10,9 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Тұрғыны 33,5 мың адам, орташа тығыздығы 1 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге 3,1 адамнан келеді (2018). Құрамында 1 кенттік, 6 ауылдық әкімшілігі округі және оларға қарасты 21 ауыл бар. Аудан орталығы  [[Индербор|Индербор кенті]].  Индербор кентінің [[Атырау]] қаласына дейінгі арақашықтығы - 200 км. Ең ірі елді мекендері: Индербор кенті, Есбол, Өрлік, Елтай, Көктоғай, Жарсуат және Бөдене ауылдары.

Жер бедері — негізінен жусанды жазық далалық. Сондай-ақ тұйықталған қуыстар, құлама [[сай]]лар, [[сор]]лар кездеседі. Сайлардың тереңдігі шамамен (1-1,5 м), олардың ұзындығы бірнеше шақырымға созылады. 6-10 м-дей ойпаңда орналасқан сорлардың суы тұзды келеді. Тұзды көлдер жазда көбіне кеуіп қалады. Онша биік емес дөңестер оңтүстік-батысында Оңдасын жалымен (Димаштөбе), солтүстігінде Тотжалмен, шығысында Көктаумен ұштасады. Бұл аумақта жүздеген [[қазаншұңқыр]]лар, терең [[оқпан]]дар, үлкенді-кішілі [[үңгір]]лер, [[жыра]]лар кездеседі.

== Географиясы, рельефі және геологиялық құрылысы==
Индер ауданы – Атырау облысындағы өнеркәсіпті және ауыл шаруашылықты аудандарының бірі. Индер ауданының жері [[Каспий маңы ойпаты]]ның солтүстігін алып жатыр. Ауданды екіге бөліп жатқан [[Жайық]] өзенінің батыс жағы, негізінен, жазық құмды [[шөл]] болып келеді, ал шығыс жағы [[үстірт]]ті ([[Индер (тау)|Индер]] мен Жамантау тауларының [[теңіз]] деңгейінен биіктігі 52 және 26 м). Одан әрі сортаң топырақты жазыққа айналады. Индер тауында карстық опырылымдар мен үйінділер өте жиі тараған. Аймақ [[рельеф]]і жазық, топырағы сазды.

Ауданның қазіргі жер бедері антропогенде болған бірнеше теңіз трансгрес- сияларымен (Баку, Хазар, Хвальн) байланысты.

Индер ауданы жерінде шығыстан [[Ойыл (өзен)|Ойыл өзенінің]] жаңа [[Өзен атырауы|атырауы]] аласара келіп ұсақ тұйық [[көлтабан]]дарымен аяқталады. Бұл саздақты-құмайтты атыраудың биіктігі солтүстікте 5 м., ал оңтүстік етегінде 10-15 м. Ауданның орталық бөлігінде теңіздің шегінуінен пайда болған әр жастағы бір-бірімен жалғасқан ежелгі теңіздік атыраулары (Жайық- Көшім, Оңтүстік-Жайық маңы) жатыр.
[[File:Индер тауы 2011ж.jpg |thumb|left|300px|Индер тауы]]
Жайық-Көшім ежелгі теңіз-атырауы (дельтасы) Жайық өзенінің оң жағымен тұйық өзендер өңірінің арасында орналасқан. Абсолюттіқ биіктігі 0—10 м шамасы. Саздақтармен құмдақтардан түзілген және тармақталған құрғақ арналармен тілімденген. Оларды биіктігі 3—3,5 м [[қырқалар]] бөліп тұрады.

Оңтүстік-Жайық маңы теңіздік-атырауы [[Индер (тау)|Индер]] тауының оңтүстігінде Жайықтың сол жағымен шығыста Ойылдың тұйық ағынсыз атырауының арасында жатыр. Рельефі белесті-жалды болып келеді, биіктікгері 4—5 м. 
Ауданның батыс жартысын алып жатқан Еділ-Жайық өзендер аралығында орналасқан Нарын құмының шығыс шеті. Бұл өңірде беткі ағындар жоқ. Нағыз құмды шөлмен сипатталады. Шығысында [[Төбешікті құмдар, бұталық төбелер|төбешікті құмдар]] батысқа қарай төбешікті-қырқалы, қырқалы- шағыл құмдарға жалғасады. Қамыс, Самара көлдер ойысына жақын жатқан құмдарда аздаған айырмашылықтар бар. Қара және Сары өзендер көктемде тасыған кезде оның тармақтарымен келген немесе жерге сіңіп, жер астымен келген сулар құмдарды ылғалдандырып грунт суларын тұшытады. Индер ауданының рельефін құруда желдің маңызы зор. Құмды жазықтарда эолды-рельеф формалары кеңінен таралған. Орта төбешікті құмдардың биіктіктері 5-6 м, ал еспелі шағыл құмдардың биіктігі 18 м-ге дейін жетеді. Аудан рельефінің жалпы көрінісі ойпатты жазық болғанмен мұнда түпкілікті тау жыныстарынан түзілген, тұзкүмбездерінен жасалған Индер, Жамантау таулары бар. Оңтүстік беткейі жер қабықты тілімделіп келген. 

Платформа кембрийге дейін пайда болған, екі қабаттан тұрады. Төменгі іргетасы, кристалды тау жыныстарынан тұратын бөлігі 20 шақырымдық тереңде жатыр. Оның бетін кейінгі эралардың (палеозой, мезозой және кайнозой) шөгінді тысы жапқан. Ауданның жер бетінде [[Неоген кезеңі|неогеннің]] құм-саз құрылымынан тұратын шөгінді жыныстар кеңінен таралған. Ежелгі тау жыныстарынан [[пермь кезеңі]]нің Кунгур ярусының шөгінділері [[Индер (тау)|Индер]] тауында жер бетіне шыққан. Олар тастұзынан, гипсінен, гипсті- мергельді тақта-тастардан түзілген.

== Халқы ==
Тұрғыны 2021 жыл басында 32 254 адам болды.&lt;ref&gt;https://stat.gov.kz/region/252311/statistical_information/industry/2361&lt;/ref&gt; Жекеленген этностары  бойынша халық саны төмендегіше бөлінеді:(2021 ж.)
* [[Қазақтар]] –31 140 адам
* [[Орыстар]] -906
* [[Татарлар]] -75
* [[Өзбектер]] 53
* [[Қарақалпақтар]] -19
* [[Шешендер]] – 12
* [[Немістер]] -11
* [[Даргиндер]] -5
* [[Грузиндер]] -4
* [[Корейлер]] -2
* [[Болгарлар]] -2
* [[Лактар]] -1
* Басқа ұлттар -24

Халықтың 1 км2-ге шаққандағы орташа тығыздығы — 2,7 адам. 

== Тарихы ==
Аудан аумағын ақ гвардияшылардан тазарту үшін 1919 жылдың 22 желтоқсанынан 1920 жылдың 3 қаңтарының кешіне дейін В.И.Чапаев дивизиясы ұрыс жүргізді. Азат етілген елді мекендерде Горы, Гребенщик, Кулагино, Өрлік, Зеленый селолық кеңестерін құру қолға алынды. Олардың бәрі де Зеленый болыстық атқару комитетіне бағынды. Ал Зеленый болыстық комитеті 1920 жылы 6 қаңтарда құрылған Гурьев уездік революциялық комитетіне бағынды. Түрлі себептермен 1923 жылдың аяғында Зеленый болыскомы таратылып, оның орнына Топайлы болыскомы құрылып, орталығы әуелі Топайлы, кейін [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагино]] ауылы болды. Оған бұрын орыстар көбірек мекендеген 11 ауыл қарады, оларда 1927 жылы 8299 адам тұрды.&lt;br /&gt;
1928 ж. республика бойынша жаңаша әкімшілік-аумақтық аудандастыру шаралары жүргізілді. Бес басқышты (ауыл-село, облыс, уезд, губерния, өлке) баскару жүйесінің орнына төрт басқышты (ауыл-село, аудан, округ, өлке) басқару жүйесі енгізіліп, 1928 ж. 6 мамырда Гурьев округі кұрылды. Оның кұрамына кірген жеті әкімшілік бөліктің бірі — [[Есбол ауданы]]. 1928 ж. 17 қаңтарда құрылған [[Есбол ауданы]]ның орталығы № 9 ауыл болған. Ол екі жылдан кейін таратылып, Гурьев ауданының кұрамына енгізілген.&lt;br /&gt;
Жайықтың оң бетіндегі кұм ішіндегі ауылдар да кеңестерге біріктірілді. 1931 жылы Толыбай және Мәмбет кеңестері құрылып, бұл ауылдық кеңеске төрт мал серіктігі қараған. Олар: “Шұбалаң”,  “Тұрмантай”, Үлкеншағыл”, “Жұлдыз”. 1939 жылы бұл серіктіктер таратылып, Жайық бойындағы шаруашылықтарға қосылды.&lt;br /&gt;
1933 ж. Гурьев өз алдына облыс болып жариялануына байланысты сол жылдың 26 тамызындағы округгік комитеттің шешімімен Есбол ауданы қайта құрылып, орталығы Кулагино селосы болып бекітіледі. Оның құрамына 28 ауылдық, селолық кеңес кірген. 1942 жылы жазында Мәмбет ауылдық кеңесі таратылып, оған қарасты “Мәмбет”, “Энгельс”, “Еңбек” шағын шаруашылықтары тиісінше Зеленый, Жарсуат, Бөдене ауылдарындағы ұжымшарлар құрамына енгізілген.&lt;br /&gt;
Аудан 1963 жылы көршілес Бақсай ауданымен біріктіріліп, 1964 ж. қайта бөлінді. Содан Индер ауданы атанып, орталығы [[Индербор]] кенті болды.

== Әкімшілік-аумақтық бөлінісі ==
Ауданның әкімшілік-аумақтық бөлінуі:
{| class=&quot;wikitable&quot;
 !Ауылдық округ/қала
 !Халқы (2009)
 !Елді мекендері
|-
 | [[Индербор кенттік әкімдігі]]
 | 12 915
 | [[Индербор]] кенті
|-
 | [[Бөдене ауылдық округі]]
 | 1 476
 | [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]] ауылы
|-
 | [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы) |Елтай ауылдық округі]]
 | 3 269
 | [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]] ауылдары
|-
 | [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі ]]
 | 2 955
 | [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Ақтаң]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]] ауылдары
|-
 | [[Көктоғай ауылдық округі]]
 | 2 418
 | [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]] ауылы
|-
 | [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол ауылдық округі ]]
 | 4 808
 | [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]] ауылдары
|-
 | [[Өрлік ауылдық округі]]
 | 2 741
 | [[Өрлік |Өрлік]] ауылы
|}

== Әкімдері ==
* Серік Арыстан 2013-2019
* Мейірім Қалауи 2019-2021
* Салауат Өтеғұлов 2021-

==Климаты==   
Индер ауданы мұхиттардан қашық жатуына байланысты олардың климатты жұмсартарлық әсері байқалмайды. Сол сияқты Каспий теңізінің әсері де тек қана жағалауларында сезіледі. Аудан аумағының климаты арктикалық, иран және тұран ауа массаларының әсерінен қалыптасады. Жылдың салқын кезінде мұнда Сібір антициклонының батыс тармағын (Воейков осінен) келген ауа массасы үстем болады. Жылы кезде олар Орта Азиямен Ираннан келген ыстық тропиктік ауамен алмасады. Осы ауа массаларының әсерінен өте қуаң шұғыл континентгік шөлейт климат типі қалыптасады. Жылы атлант ауа массаларының да аудан аума- ғының ылғалына әсері мардымсыз, өйткені жолда күшті өзгеріске үшырап жетеді және жазық жер бедерінің үстімен тоқтамай өтіп кетеді. Шұғыл континенттік климат жыл мезгілдерінде үлкен айырмашылықтармен сипатталады. Жазы өте ыстық, қысы суық, түсетін жауын-шашын аз, ал буланушылық өте көп болуынан байқалады. 

Индер ауданының климаты метеостансалардың мәліметтері бойынша, ең салқын ай қаңтарда -13,0°С. Жалпы қыс қоңыржай салқын, онша ұзақ емес.
Жаз аудан аумағында ыстық және ұзак болады. Ең жылы шілде айының орташа температурасы +25,0°, бірақ кей жылдары ауаның темературасы +45°С дейін көтеріледі. Орташа жылдык температураның амплитудасы (айырмашылығы) 37°С.

Жауын-шашынның жылдық мөлшері 242-282 мм. Қуаңшылық жылдары 80 мм-н аспаған (1891). Жауын-шашын көбінесе батыстан келетін циклондарға байланысты салқын кездерде түседі.&lt;br /&gt;
Қар жамылғысының қалындығы 10 см-ден аспайды, желтоқсан айының екінші онкүндігінен бастап 2—3 ай бойы сақталады. Ал жазда буланушылық (ылғалды жер, су бетінен ауаға булану) 800—900 мм.

==Өзендері мен көлдері==
Индер ауданы бүкіл облыс жерлері сияқты су қорына өте тапшы аймақтардың қатарына жатқызылады, яғни жерінің аумағына шаққанда мұндағы су мөлшері өте аз. Есепке алынған өзен-көлдердін су деңгейлері де жыл мезгілдерінде кенет өзгеріп отырады. Ірілері тартылып, ұсақтары құрғап қалады. Басты өзені — [[Жайық]], Атырау облысының үлесіне 323 км бөлігі тиетін болса, соның 150 км-дей ұзындығы Индер ауданының жерімен солтүстіктен оңтүстікке ағып өтеді. 
[[Сурет:Индер кенті тұсындағы Жайық өзені.jpg |thumb|right|250px|Индер кенті тұсындағы Жайық өзені]] 
Судың тасу кезінде (мамыр айында) өзен деңгейі сабасынан (межень) орташа 4— 5 м көтеріледі, су көп жылдары 10 м жоғарылайды. Аудан жерінде су тасқыны пайда болып, жайылмаларды, өзен террасаларын бірнеше километрге жайылып су басады. [[Бағырлай]], [[Бағырлайсай]] өзендерінің, көптеген көлдердің деңгейі көтеріледі. Жалпы өзен жайылмалары әр бір екі жылда, өзен террасалары әрбір 5-6 жылда су астында қалып отырады.
Аудан жерінде Жайық, [[Бағырлай]], Алғабас, Құрайлы өзенінің екі жағындағы өзен аңғарлары арқылы салынған, Ақсай суару-суландыру жүйелері бар.

Ауданның ірі көлі — [[Индер (көл)|Индер]]. Ол тұзды, тұйық көл. Жайық өзенінің сол жағында 15 км жерде орналасқан. Ауданы 110 км2, ұзындығы 13.5	км, ені 11 км, терендігі 0,7 м, жағалау сызығы 40 км. Тектоникалық жолмен пайда болған, жер қыртысының төмен түскен жері. Жағалары саздақты, су бетіне- қарай 4—8 м құлама тік жар. Қоректену көзі айналасындағы саздардан шығатын тұзды бұлақтар. Су жинайтын алабы 425 км2. Индер көлі мен шығыстағы [[Ойыл өзені|Ойыл өзендерінің]] аңғарындағы [[Ақтөбе (көл)|Ақтөбе]], Отаркөл, [[Бөлекаяқ]], т.б. көлдерден тұрады.&lt;br /&gt;
[[Бөлекаяқ]] көлі ауданның солтүстік шығысында ең төмен бөлігіңце орналасқан. Абсолюттік биіктігі — 17,5 м, ауданы 13,5 км2, ұзындығы 9,5 км, енді жері 2,1 км, жағалау сызығының ұзындығы 34,4 км.&lt;br /&gt;
Ауданның шығысында Отаркөл көлі жатыр. Теңіз деңгейінен биіктігі — 8,5 м, ауданы 3 км2, ұзындығы 3,4 км, ені 1,7 км, жағалау сызығы 12 км.
Оның солтүстігінде жатқан [[Ақтөбе (көл)|Ақтөбе]] көліне Ойыл өзені құяды. Бөлекаяқ өзені ағып шығады. Абс. биіктігі — 5 м., ауданы 5,5 км2, ұзындығы 5 км, ені 3 км, жағалау сызығы 17,5 км.

==Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі==
Өсімдіктерден шөлейт аймаққа тән [[қара жусан]], [[көкпек]], [[изен]], [[еркек шөп]], [[қияқ]], т.б. өседі. Жайық аңғарындағы тоғайлы алқаптар, Тайсойған, Мәмбет, Қараой кұмды өңірлері бай келеді. Жайықтың екі жағы қалың [[тоғай]]. 
Құмдардың шығысында топырақта дақылдардан [[Бидайық (өсімдік)|бидайық]], [[айрауық]], [[арпабас]], аздап [[бұта]]лар - [[ақтал]], [[жыңғыл]]дар кездеседі. Қырқалар төбешіктер мен жазықтарда жусанды, [[бұйырғын]] өсімдіктері өседі.&lt;br /&gt;
Ойыс жерлерді сор алып жатыр. Басым өсімдіктері: жусанды-бұйырғын, сораңды-қаражусанды, дақылды-жусанды, бидайықты-түрлі шөпті топтар.

Аңдардан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[борсық]], [[ақ бөкен|киік]], [[қарсақ]], [[жабайы шошқа]], [[қоян]], [[бауырымен жорғалаушылар]]дан [[жылан]], [[кесіртке]], [[бақа]] көп. [[Құстар]]дан [[қарақұс]], [[қарға]], [[Шауқарға|ұзақ қарға]], [[шағала]], [[сауысқан]], [[үйрек]], [[көкек]], [[Торғайлар|торғай түрлері]], [[жапалақ]], [[үкі]] кездеседі. Өзен бойларында [[су құстары]], сондай-ақ [[бозторғай]] т.б. мекендейді. Жайық өзенінде балықтың бірнеше түрі, оның ішінде бекіре тұқымдас [[балықтар]] да бар. Жазда [[бүйі]], [[қарақұрт]] байқалады.

== Экологиясы == 
Аудандағы 300-ден аса кәсіпорын, шаруа қожалықтарының қоршаған ортаға зиянды әсер ету ықтималдығы бақылауға алынған. 
Аудан аумағын қақ жарып өтетін [[Жайық]] өзенінің фаунасы бай, суында сирек ұшырасатын балық түрлері тіршілік етеді. Өзенді жағалай өскен жасыл желек ауа құрамын үнемі тазартып отырады. Сондықтан Индер ауданы экологиялық жағдайы жағынан қалыпты аймақтардың қатарына жатады. Аудан бойынша кәсіпорындар мен автокөліктер арқылы жылына 3936 тоннадай зиянды-улы газдар ауаға тарап, 1500 тоннаға жуық [[қалдықтар]] шығады. Сондықтан автокөліктердің жүріс-тұрысына, техникалық-диагностикалық ахуалына баса назар аударылады. 2002 жылы өндірістік және тұтыну қалдықтарын жинақтап, жайғастыратын, Индербор кентін көгалдандырумен айналысатын “Келбет” мемлекеттік- коммуналдық кәсіпорны кұрылды. Кәсіпорыңдар мен мекемелердің лас су шығару мөлшері белгіленген нормадан ауытқымайды, сондықтан экологиялық ахуалға кері әсері тимейді.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0&lt;/ref&gt;

==Пайдалы қазбалары==
[[Сурет:Индер көлі маңындағы борат кені.tif|thumb|right|150px|Индер көлі маңындағы борат кені]]
Геологиялық және гидрогеологиялық сипаты жағынан, пайдалы қазындылары жөнінен аудан өте күрделі жер қойнауымен ерекшеленеді.  Пайдалы қазындыларынан кұрылыстық материалдар бағытындағы шикізаттарына аса бай. Индер көлінің жағасындағы төбешіктердің асты күмбез пішінді [[тұздар]]дан тұрады және көлдің өзі әр түрлі [[шикізат]]тарға бай: [[борат]], [[калий]], [[магний]], [[ас тұзы]], [[гипс]], [[қиыршықтас]], [[ұлутас]], т.б. Құрылыс материалдары бар. Гипстің жалпы қоры − 10-15 млрд. тоннадай. [[Индер көлі|Индер көлінің]] солтүстік-шығысында [[минералды су]] көздері мен [[шипалы балшық]] та көп тараған. Оларды жергілікті тұрғындар ежелгі заманнан бері әр түрлі сырқаттарды емдеуге пайдаланып келеді.

==Экономикасы==
[[Сурет:«ИСИ - Гипс - Индер».jpg|thumb|right|200px|«ИСИ - Гипс - Индер» ЖШС]]«Жайықгазтасымалдау» басқармасы, геологиялык «Бор» ЖШС, «Индертұз» кәсіпорны, «Индер» мұнай айдау стансасы, емдік бишофит пен тұз өндіретін «Геохим» кәсіпорны, «Индергипс» бірлескен кәсіпорны аудан экономикасын нарық тұйығынан шығару үшін жұмыс істеуде. Өнеркәсібі түгелдей дерлік «Индерборат» және «Индертұз» акционерлік қоғамына қарасты борат карьерлері мен байыту фабрикасынан, нан мен сүт зауыттарынан тұрады. Мұндағы өнеркәсіп орталығы  [[Индербор]] кенті.&lt;ref name=&quot;test&quot;&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9,&lt;/ref&gt; 
Индер ауданында «ИСИ - Гипс - Индер», «Индергаз» ЖШС-рі, «Қазақтелеком» АҚ-ның аудандық филиалы, [[Индер желілік- өндірістік басқармасы]], [[Индер мұнай айдау стансасы]], Индер [[орман шаруашылығы]] мекемесі бар. [[Атырау облысы]] [[статистика]] департаментінің мәліметі бойынша экономиканың нақты секторында 2009 жылдың қаңтар-қазанына 2008 жылғы қаңтар - қазанға %-бен кен өндіру өнеркәсібі -80,5, электр энергиясын, газ бен су өндіру және бөлу - 97,8, ауыл шаруашылығы - 102,5.

== Шаруашылығы==
Ауыл шаруашылығы негізінен қаракөл [[қой]]ы мен [[сиыр]],  [[жылқы]], [[түйе]] өсіруге маманданған. Ауыл шаруашылығы жерінің аумағы 987,9 мың га. Оның 1,3 мың га-сы егістік, 3,4 мың га-сы шабындық, 983,2 мың га жайылым. Негізгі айналысатын шаруашылығы - [[мал шаруашылығы]], дәлірек айтқанда [[қаракөл тұқымдас қой]] түрін өсіру. 2009 жылы (қаңтар - қазан) 3,8 мың тонна (тірі салмақта) ет, 6,1 мың тонна сиыр сүті, 288 мың дана жұмыртқа өндірілді. 2009 жылдың 1 қарашасына ауданда 20,4 мың бас ірі қара, 104,4 мың бас қой мен ешкі, 6,3 мың бас жылқы, 2,7 мың бас түйе болды. Сондай-ақ, мал шаруашылығымен бірге егін шаруашылығы да дамыған. 

==Көлік жолдары==
Аудан жері бойынша [[Жайық]] өзенінің екі жағасын бойлай ең ірі елді мекендерді қамтып республикалық маңызы бар Атырау - Орал автомобиль магистралі өтеді. Жайық өзенінде өзен су жолы бар. Аудан аумағымен [[Орта Азия]]  Орталық [[газ]] құбырынан тартылған тармақтар арқылы газ тасымалданады. Ауданда өзен айлағы, «Индергаз» желісі мекемесі жұмыс істейді.&lt;ref name=&quot;test&quot;/&gt;

== Білім беру ісі ==
1920-21 жылдары ауданда [[Көктоғай (Атырау облысы)|Зеленый]] (қазіргі Көктоғай), 1-сатылы Есбол орталау және Қызыл үй орталау мектептері жұмыс істеген. Кеңес өкіметінің халықты жаппай оқыту шараларына сәйкес ашылған алғашқы мекгептердің бірі — [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагиндегі]] үшжылдық “Церковно-приходская школа” 1920 жылдан жұмыс істеп, 1924-33 жылдары алғашқы орыс-қазақ бастауыш мектебіне айналған. 
1923-24 жылдары аудан жерінде 1-сатылы 11 қазақ мектебінде он бір мұғалім қызмет еткен. 
1936 жылы Тас деген жерде бастауыш мектеп ашылып, он жылдан кейін ол жетіжылдық мектепке айналдырылды. 
Құм ішіндегі “Жұлдыз”, “Қараой”, “Қостан”, “Сазды”, “Майда”, “Үлкен шағыл”, “Қыстаушағыл” (кейде “Құлжым мектебі” деп те аталады), “Қарақұс”, “Тума”, “Қырғи”, “Хозауыл” бастауыш, жетіжылдық мектептері жергілікті халықка білім берудің үлкен ордасына айналды. 

№ 6 ауылда “Қазбек”, № 5 ауылда “Құрылыс”, № 4 ауылда “Қызылжар” бастауыш мектептері ашылды, “Қызылжар” мектебі 1938 ж. орталау мектепке айналды.&lt;br /&gt; 
1929-30 оқу жылында [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]] ауылында мектеп үйі тұрғызылып, № 2,3 ауылдардың балалары осында оқыды. 
1993 жылға дейін ауданда 1 орталау, 12 орта, барлығы 13 мектеп болды. 1993 жылы Кулагин селосында аудан тарихында тұңғыш рет ұлттық гимназия ашылып, 1993-94 оқу жылында өзінің алғашқы шәкірттерін қабылдады.&lt;br /&gt;
2006 жылы ауданда 1 бастауыш, 14 орта, 1 гимназиялық мектеп балаларға білім беруде. Оның 12-сі таза қазақ мектебі де, 4-і аралас мектеп, бұл білім ордаларында 7381 оқушы білім алды.

== Денсаулық сақтау ісі ==
Есбол ауданының орталығы болған [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагинд]]е ең алғашқы медицина мекемесі -5 орындық [[аурухана]] 1939 жылы ашылған. Онда (аудандық денсаулық сақтау бөлімі деп аталған) Сергей Михайлович Ларионов деген фельдшер, 1941 жылдан Л.А.Саута деген дәрігер басшылық жасаған. 1941 жылы бұл аурухананың көлемі 15 орынға дейін өсіп, фельдшер Наурызова Зияда меңгерушісі болып істеген. 
Кулагин ауруханасында төсек саны 1948 жылы -25, 1950 жылы 35 орынға дейін өсіп, жергілікті тұрғындарға білікті мамандәрігерлер медициналық қызмет көрсеткен. 1956 жылы аурухана 50 орынға дейін өсті.&lt;br /&gt;
1986 жылы борат кенішінің жаңадан салынған профилакторий үйі аудандық ауруханаға берілді. Онда аурухананың басқа бөлімдерімен қатар 6 орындық реанимация бөлімі ашылып, орталықтандырылған оттегімен қамту іске асырылды, қажетті құрал-сайманмен жабдықталды.

1990 жылы аудандық ауруханадағы төсек саны 210-ға, аудан бойынша төсек саны 310-ға жетті. Елді мекендердің бәрінде сүтханалар ашылды. Кулагин ауруханасы үшін жатақхана үйі, тұрғын үйлер есебінен бірнеше ғимараттар салынып, аурухана сол жаңа үйлерге көшірілді.
Өкпе аурулар ауруханасы жаңа құрылыспен кеңейтілді, мамандармен, жабдықтармен толықтырылды. 
Зеленыйда 30 орындық аурухана үйі ашылды. Арнаулы мамандар жіберіліп, құрал-жабдықтар бөлінді. [[Елтай (Атырау облысы)|Елтайда]], [[Өрлік]]те, [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөденеде]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуатта]] ауылдық дәрігерлік [[амбулатория]]лар ашылды.&lt;br /&gt; 
1992 жылы облыста бірінші типтік амбулатория жұмысқа кірісті. 2001 жылы Елтай ауылында типтік жобамен ауылдық дәрігерлік амбулатория, 4 ауылда медициналық пункт салынды, [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Гребенщик]] ауылдарында [[фельдшерлік-акушерлік пункт]] іске қосылды.

== Мәдениеті ==
“Қызыл отаулар” ауданның елді мекендерінде өткен ғасырдың отызыншы жылдары ашыла бастады. 1948 жылы ауданда 7 оқу үйі, 3 [[кітапхана]], 2 қызыл отау, Кулагино ауылында клуб болды. 

1968 жылы Өрлік селолық клубы жанындағы драма үйірмесінің мүшелері А.Шамкеновтың “Адасқан қаз” пьесасын облыс орталығында қойып, [[Өрлік халық театры|халық театры]] атағын жеңіп алды. Өрлік халық театры режиссер Бақыг Қабышевтің басшылығымен 1967-97 жылдар аралығында 80-ге тарта [[спектакль]], сахналық көріністер қойды. 

[[Аққала халық театры|Осындай театр]] 1974 жылы Аққала ауылында да өмірге келді. 1970-80 жылдары ауданда вокальды-аспапты, отбасылық ансамбльдер өмірге келді. 1971 жылы Кулагино селолық клубында құрылған “Жас әуендер” ансамблі әлі күнге өнер көрсетуде. “Борат” клубында ұйымдастырған “Жайық әуендері” вокальды-аспапты ансамблі 1980 жылы Алматы қаласында өнер көрсетіп, республикаға та- нылды. Мұндай ансамбльдер [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуатта]], [[Өрлік]]те, [[Елтай (Атырау облысы)|Елтайда]], [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Зеленый]] ауылдарында да жалғасын тапты.

1986 жылы Бөдене орта мектебінде құрылған “Мұрагер” ұлт аспаптар оркестрі 1992 жылы республика мәдениет министрлігі коллегиясының шешімімен “Үлгілі ұжым” атанды.
Ауданда “Индер-Мәдениет” мемлекеттік қазыналық коммуналдық кәсіпорны және оның құрамында Жарсуат, Көктоғай, Өрлік, Кулагино, Елтай селолық мәдениет үйлері, Гребенщик селолық және 1 жылжымалы клуб, 13 кітапхана, мұражай жұмыс істейді.
Мәдениет үйлерінде 4 ұлт аспаптары оркестрі, ансамблі, 5 [[хор]] ұжымы, 7 [[драма]] үйірмесі, 6 вокальды аспапты ансамбль өнер көрсетеді. 

Аудандық орталықтандырылған [[кітапхана]] жүйесі бойынша 12 кітапхана бар. Оларда 89762 дана кітап бар. Кітапханаларға 10623 оқырман тартылған. 

Ауданда мұражай 1977 жылдың 5 қарашасында Индерборда қоғамдық негізде ашылған. Ол 1992 жылы облыстық тарихи-өлкетану мұражайының аудандағы бөлімшесі ретінде кұрылып, 1999 жылы жаңа орынға көшірілді. Ондағы 3246 жәдігер үш бөлмеде орналасқан.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

==Сыртқы сілтемелер==
*[http://www.google.kz/url?sa=t&amp;source=web&amp;cd=2&amp;ved=0CCEQFjAB&amp;url=http%3A%2F%2Fwww.e-atyrau.kz%2Fkaz%2Findex.php%3Fname%3DPages%26op%3Dpage%26pid%3D93&amp;ei=FQf6TbjjK4SWswbGnLzHDw&amp;usg=AFQjCNEcHn0WpcrWLEBOutCTk_2EyVDyRw Индер ауданы]
*https://www.youtube.com/watch?v=un4vrrk63aY
{{wikify}}
{{Атырау облысы}}
{{Индер ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Индер ауданы]]</text>
      <sha1>tlxc3t06eqwnjfuq7okp9bvy9c4lneb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062861</id>
      <parentid>3062860</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:41:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42366" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Индер ауданы
 |елтаңба             = Индер ауданының эмблемасы.gif
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = Индер ауданының эмблемасы
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg =  |lat_min =  |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg =  |lon_min =  |lon_sec = 
 |облысы              = Атырау облысы
 |аудан орталығы          = [[Индербор]]
 |ауылдық округтер саны   = 6
 |кенттік әкімдіктер саны = 1
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 13
 |қалалар саны       = 
 |әкімі              = Салауат Өтеғұлов
 |әкімдіктің мекенжайы  = Индербор кенті, Қонаев көшесі №12
 |құрылған уақыты    = [[1933]]-[[1963]], [[1964]]
 |жер аумағы          = 10,9 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 5-ші
 |тұрғыны             = 32 057&lt;ref&gt;[https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT354434 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны (2020 жылдың басына)]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 3-ші
 |санақ жылы          = 2020
 |тығыздығы           = 2,8
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = қазақ 96,3%, орыс 3%, татар 0,3%
 |телефон коды        = +7 71234
 |пошта индексі       = 0602XX
 |сайты               = 
 |карта               = Inder District Kazakhstan.png
 |әкімшілік бірліктің картасы = Inder District in Atyrau Region.svg
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Индер ауданы''' — [[Атырау облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік бірлік. Аудан [[1933]] жылы құрылған. Аудан орталығы – [[Индербор]] кенті.

==Жалпы сипаттама==
Жер аумағы 10,9 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Тұрғыны 33,5 мың адам, орташа тығыздығы 1 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге 3,1 адамнан келеді (2018). Құрамында 1 кенттік, 6 ауылдық әкімшілігі округі және оларға қарасты 21 ауыл бар. Аудан орталығы  [[Индербор|Индербор кенті]].  Индербор кентінің [[Атырау]] қаласына дейінгі арақашықтығы - 200 км. Ең ірі елді мекендері: Индербор кенті, Есбол, Өрлік, Елтай, Көктоғай, Жарсуат және Бөдене ауылдары.

Жер бедері — негізінен жусанды жазық далалық. Сондай-ақ тұйықталған қуыстар, құлама [[сай]]лар, [[сор]]лар кездеседі. Сайлардың тереңдігі шамамен (1-1,5 м), олардың ұзындығы бірнеше шақырымға созылады. 6-10 м-дей ойпаңда орналасқан сорлардың суы тұзды келеді. Тұзды көлдер жазда көбіне кеуіп қалады. Онша биік емес дөңестер оңтүстік-батысында Оңдасын жалымен (Димаштөбе), солтүстігінде Тотжалмен, шығысында Көктаумен ұштасады. Бұл аумақта жүздеген [[қазаншұңқыр]]лар, терең [[оқпан]]дар, үлкенді-кішілі [[үңгір]]лер, [[жыра]]лар кездеседі.

== Географиясы, рельефі және геологиялық құрылысы==
Индер ауданы – Атырау облысындағы өнеркәсіпті және ауыл шаруашылықты аудандарының бірі. Индер ауданының жері [[Каспий маңы ойпаты]]ның солтүстігін алып жатыр. Ауданды екіге бөліп жатқан [[Жайық]] өзенінің батыс жағы, негізінен, жазық құмды [[шөл]] болып келеді, ал шығыс жағы [[үстірт]]ті ([[Индер (тау)|Индер]] мен Жамантау тауларының [[теңіз]] деңгейінен биіктігі 52 және 26 м). Одан әрі сортаң топырақты жазыққа айналады. Индер тауында карстық опырылымдар мен үйінділер өте жиі тараған. Аймақ [[рельеф]]і жазық, топырағы сазды.

Ауданның қазіргі жер бедері антропогенде болған бірнеше теңіз трансгрес- сияларымен (Баку, Хазар, Хвальн) байланысты.

Индер ауданы жерінде шығыстан [[Ойыл (өзен)|Ойыл өзенінің]] жаңа [[Өзен атырауы|атырауы]] аласара келіп ұсақ тұйық [[көлтабан]]дарымен аяқталады. Бұл саздақты-құмайтты атыраудың биіктігі солтүстікте 5 м., ал оңтүстік етегінде 10-15 м. Ауданның орталық бөлігінде теңіздің шегінуінен пайда болған әр жастағы бір-бірімен жалғасқан ежелгі теңіздік атыраулары (Жайық- Көшім, Оңтүстік-Жайық маңы) жатыр.
[[File:Индер тауы 2011ж.jpg |thumb|left|300px|Индер тауы]]
Жайық-Көшім ежелгі теңіз-атырауы (дельтасы) Жайық өзенінің оң жағымен тұйық өзендер өңірінің арасында орналасқан. Абсолюттіқ биіктігі 0—10 м шамасы. Саздақтармен құмдақтардан түзілген және тармақталған құрғақ арналармен тілімденген. Оларды биіктігі 3—3,5 м [[қырқалар]] бөліп тұрады.

Оңтүстік-Жайық маңы теңіздік-атырауы [[Индер (тау)|Индер]] тауының оңтүстігінде Жайықтың сол жағымен шығыста Ойылдың тұйық ағынсыз атырауының арасында жатыр. Рельефі белесті-жалды болып келеді, биіктікгері 4—5 м. 
Ауданның батыс жартысын алып жатқан Еділ-Жайық өзендер аралығында орналасқан Нарын құмының шығыс шеті. Бұл өңірде беткі ағындар жоқ. Нағыз құмды шөлмен сипатталады. Шығысында [[Төбешікті құмдар, бұталық төбелер|төбешікті құмдар]] батысқа қарай төбешікті-қырқалы, қырқалы- шағыл құмдарға жалғасады. Қамыс, Самара көлдер ойысына жақын жатқан құмдарда аздаған айырмашылықтар бар. Қара және Сары өзендер көктемде тасыған кезде оның тармақтарымен келген немесе жерге сіңіп, жер астымен келген сулар құмдарды ылғалдандырып грунт суларын тұшытады. Индер ауданының рельефін құруда желдің маңызы зор. Құмды жазықтарда эолды-рельеф формалары кеңінен таралған. Орта төбешікті құмдардың биіктіктері 5-6 м, ал еспелі шағыл құмдардың биіктігі 18 м-ге дейін жетеді. Аудан рельефінің жалпы көрінісі ойпатты жазық болғанмен мұнда түпкілікті тау жыныстарынан түзілген, тұзкүмбездерінен жасалған Индер, Жамантау таулары бар. Оңтүстік беткейі жер қабықты тілімделіп келген. 

Платформа кембрийге дейін пайда болған, екі қабаттан тұрады. Төменгі іргетасы, кристалды тау жыныстарынан тұратын бөлігі 20 шақырымдық тереңде жатыр. Оның бетін кейінгі эралардың (палеозой, мезозой және кайнозой) шөгінді тысы жапқан. Ауданның жер бетінде [[Неоген кезеңі|неогеннің]] құм-саз құрылымынан тұратын шөгінді жыныстар кеңінен таралған. Ежелгі тау жыныстарынан [[пермь кезеңі]]нің Кунгур ярусының шөгінділері [[Индер (тау)|Индер]] тауында жер бетіне шыққан. Олар тастұзынан, гипсінен, гипсті- мергельді тақта-тастардан түзілген.

== Халқы ==
Тұрғыны 2021 жыл басында 32 254 адам болды.&lt;ref&gt;https://stat.gov.kz/region/252311/statistical_information/industry/2361&lt;/ref&gt; Жекеленген этностары  бойынша халық саны төмендегіше бөлінеді:(2021 ж.)
* [[Қазақтар]] –31 140 адам
* [[Орыстар]] -906
* [[Татарлар]] -75
* [[Өзбектер]] 53
* [[Қарақалпақтар]] -19
* [[Шешендер]] – 12
* [[Немістер]] -11
* [[Даргиндер]] -5
* [[Грузиндер]] -4
* [[Корейлер]] -2
* [[Болгарлар]] -2
* [[Лактар]] -1
* Басқа ұлттар -24

Халықтың 1 км2-ге шаққандағы орташа тығыздығы — 2,7 адам. 

== Тарихы ==
Аудан аумағын ақ гвардияшылардан тазарту үшін 1919 жылдың 22 желтоқсанынан 1920 жылдың 3 қаңтарының кешіне дейін В.И.Чапаев дивизиясы ұрыс жүргізді. Азат етілген елді мекендерде Горы, Гребенщик, Кулагино, Өрлік, Зеленый селолық кеңестерін құру қолға алынды. Олардың бәрі де Зеленый болыстық атқару комитетіне бағынды. Ал Зеленый болыстық комитеті 1920 жылы 6 қаңтарда құрылған Гурьев уездік революциялық комитетіне бағынды. Түрлі себептермен 1923 жылдың аяғында Зеленый болыскомы таратылып, оның орнына Топайлы болыскомы құрылып, орталығы әуелі Топайлы, кейін [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагино]] ауылы болды. Оған бұрын орыстар көбірек мекендеген 11 ауыл қарады, оларда 1927 жылы 8299 адам тұрды.&lt;br /&gt;
1928 ж. республика бойынша жаңаша әкімшілік-аумақтық аудандастыру шаралары жүргізілді. Бес басқышты (ауыл-село, облыс, уезд, губерния, өлке) баскару жүйесінің орнына төрт басқышты (ауыл-село, аудан, округ, өлке) басқару жүйесі енгізіліп, 1928 ж. 6 мамырда Гурьев округі кұрылды. Оның кұрамына кірген жеті әкімшілік бөліктің бірі — [[Есбол ауданы]]. 1928 ж. 17 қаңтарда құрылған [[Есбол ауданы]]ның орталығы № 9 ауыл болған. Ол екі жылдан кейін таратылып, Гурьев ауданының кұрамына енгізілген.&lt;br /&gt;
Жайықтың оң бетіндегі кұм ішіндегі ауылдар да кеңестерге біріктірілді. 1931 жылы Толыбай және Мәмбет кеңестері құрылып, бұл ауылдық кеңеске төрт мал серіктігі қараған. Олар: “Шұбалаң”,  “Тұрмантай”, Үлкеншағыл”, “Жұлдыз”. 1939 жылы бұл серіктіктер таратылып, Жайық бойындағы шаруашылықтарға қосылды.&lt;br /&gt;
1933 ж. Гурьев өз алдына облыс болып жариялануына байланысты сол жылдың 26 тамызындағы округгік комитеттің шешімімен Есбол ауданы қайта құрылып, орталығы Кулагино селосы болып бекітіледі. Оның құрамына 28 ауылдық, селолық кеңес кірген. 1942 жылы жазында Мәмбет ауылдық кеңесі таратылып, оған қарасты “Мәмбет”, “Энгельс”, “Еңбек” шағын шаруашылықтары тиісінше Зеленый, Жарсуат, Бөдене ауылдарындағы ұжымшарлар құрамына енгізілген.&lt;br /&gt;
Аудан 1963 жылы көршілес Бақсай ауданымен біріктіріліп, 1964 ж. қайта бөлінді. Содан Индер ауданы атанып, орталығы [[Индербор]] кенті болды.

== Әкімшілік-аумақтық бөлінісі ==
Ауданның әкімшілік-аумақтық бөлінуі:
{| class=&quot;wikitable&quot;
 !Ауылдық округ/қала
 !Халқы (2009)
 !Елді мекендері
|-
 | [[Индербор кенттік әкімдігі]]
 | 12 915
 | [[Индербор]] кенті
|-
 | [[Бөдене ауылдық округі]]
 | 1 476
 | [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]] ауылы
|-
 | [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы) |Елтай ауылдық округі]]
 | 3 269
 | [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]] ауылдары
|-
 | [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі ]]
 | 2 955
 | [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Ақтаң]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]] ауылдары
|-
 | [[Көктоғай ауылдық округі]]
 | 2 418
 | [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]] ауылы
|-
 | [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол ауылдық округі ]]
 | 4 808
 | [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]] ауылдары
|-
 | [[Өрлік ауылдық округі]]
 | 2 741
 | [[Өрлік |Өрлік]] ауылы
|}

== Әкімдері ==
* Серік Арыстан 2013-2019
* Мейірім Қалауи 2019-2021
* Салауат Өтеғұлов 2021-

==Климаты==   
Индер ауданы мұхиттардан қашық жатуына байланысты олардың климатты жұмсартарлық әсері байқалмайды. Сол сияқты Каспий теңізінің әсері де тек қана жағалауларында сезіледі. Аудан аумағының климаты арктикалық, иран және тұран ауа массаларының әсерінен қалыптасады. Жылдың салқын кезінде мұнда Сібір антициклонының батыс тармағын (Воейков осінен) келген ауа массасы үстем болады. Жылы кезде олар Орта Азиямен Ираннан келген ыстық тропиктік ауамен алмасады. Осы ауа массаларының әсерінен өте қуаң шұғыл континентгік шөлейт климат типі қалыптасады. Жылы атлант ауа массаларының да аудан аума- ғының ылғалына әсері мардымсыз, өйткені жолда күшті өзгеріске үшырап жетеді және жазық жер бедерінің үстімен тоқтамай өтіп кетеді. Шұғыл континенттік климат жыл мезгілдерінде үлкен айырмашылықтармен сипатталады. Жазы өте ыстық, қысы суық, түсетін жауын-шашын аз, ал буланушылық өте көп болуынан байқалады. 

Индер ауданының климаты метеостансалардың мәліметтері бойынша, ең салқын ай қаңтарда -13,0°С. Жалпы қыс қоңыржай салқын, онша ұзақ емес.
Жаз аудан аумағында ыстық және ұзак болады. Ең жылы шілде айының орташа температурасы +25,0°, бірақ кей жылдары ауаның темературасы +45°С дейін көтеріледі. Орташа жылдык температураның амплитудасы (айырмашылығы) 37°С.

Жауын-шашынның жылдық мөлшері 242-282 мм. Қуаңшылық жылдары 80 мм-н аспаған (1891). Жауын-шашын көбінесе батыстан келетін циклондарға байланысты салқын кездерде түседі.&lt;br /&gt;
Қар жамылғысының қалындығы 10 см-ден аспайды, желтоқсан айының екінші онкүндігінен бастап 2—3 ай бойы сақталады. Ал жазда буланушылық (ылғалды жер, су бетінен ауаға булану) 800—900 мм.

==Өзендері мен көлдері==
Индер ауданы бүкіл облыс жерлері сияқты су қорына өте тапшы аймақтардың қатарына жатқызылады, яғни жерінің аумағына шаққанда мұндағы су мөлшері өте аз. Есепке алынған өзен-көлдердін су деңгейлері де жыл мезгілдерінде кенет өзгеріп отырады. Ірілері тартылып, ұсақтары құрғап қалады. Басты өзені — [[Жайық]], Атырау облысының үлесіне 323 км бөлігі тиетін болса, соның 150 км-дей ұзындығы Индер ауданының жерімен солтүстіктен оңтүстікке ағып өтеді. 
[[Сурет:Индер кенті тұсындағы Жайық өзені.jpg |thumb|right|250px|Индер кенті тұсындағы Жайық өзені]] 
Судың тасу кезінде (мамыр айында) өзен деңгейі сабасынан (межень) орташа 4— 5 м көтеріледі, су көп жылдары 10 м жоғарылайды. Аудан жерінде су тасқыны пайда болып, жайылмаларды, өзен террасаларын бірнеше километрге жайылып су басады. [[Бағырлай]], [[Бағырлайсай]] өзендерінің, көптеген көлдердің деңгейі көтеріледі. Жалпы өзен жайылмалары әр бір екі жылда, өзен террасалары әрбір 5-6 жылда су астында қалып отырады.
Аудан жерінде Жайық, [[Бағырлай]], Алғабас, Құрайлы өзенінің екі жағындағы өзен аңғарлары арқылы салынған, Ақсай суару-суландыру жүйелері бар.

Ауданның ірі көлі — [[Индер (көл)|Индер]]. Ол тұзды, тұйық көл. Жайық өзенінің сол жағында 15 км жерде орналасқан. Ауданы 110 км2, ұзындығы 13.5	км, ені 11 км, терендігі 0,7 м, жағалау сызығы 40 км. Тектоникалық жолмен пайда болған, жер қыртысының төмен түскен жері. Жағалары саздақты, су бетіне- қарай 4—8 м құлама тік жар. Қоректену көзі айналасындағы саздардан шығатын тұзды бұлақтар. Су жинайтын алабы 425 км2. Индер көлі мен шығыстағы [[Ойыл өзені|Ойыл өзендерінің]] аңғарындағы [[Ақтөбе (көл)|Ақтөбе]], Отаркөл, [[Бөлекаяқ]], т.б. көлдерден тұрады.&lt;br /&gt;
[[Бөлекаяқ]] көлі ауданның солтүстік шығысында ең төмен бөлігіңце орналасқан. Абсолюттік биіктігі — 17,5 м, ауданы 13,5 км2, ұзындығы 9,5 км, енді жері 2,1 км, жағалау сызығының ұзындығы 34,4 км.&lt;br /&gt;
Ауданның шығысында Отаркөл көлі жатыр. Теңіз деңгейінен биіктігі — 8,5 м, ауданы 3 км2, ұзындығы 3,4 км, ені 1,7 км, жағалау сызығы 12 км.
Оның солтүстігінде жатқан [[Ақтөбе (көл)|Ақтөбе]] көліне Ойыл өзені құяды. Бөлекаяқ өзені ағып шығады. Абс. биіктігі — 5 м., ауданы 5,5 км2, ұзындығы 5 км, ені 3 км, жағалау сызығы 17,5 км.

==Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі==
Өсімдіктерден шөлейт аймаққа тән [[қара жусан]], [[көкпек]], [[изен]], [[еркек шөп]], [[қияқ]], т.б. өседі. Жайық аңғарындағы тоғайлы алқаптар, Тайсойған, Мәмбет, Қараой кұмды өңірлері бай келеді. Жайықтың екі жағы қалың [[тоғай]]. 
Құмдардың шығысында топырақта дақылдардан [[Бидайық (өсімдік)|бидайық]], [[айрауық]], [[арпабас]], аздап [[бұта]]лар - [[ақтал]], [[жыңғыл]]дар кездеседі. Қырқалар төбешіктер мен жазықтарда жусанды, [[бұйырғын]] өсімдіктері өседі.&lt;br /&gt;
Ойыс жерлерді сор алып жатыр. Басым өсімдіктері: жусанды-бұйырғын, сораңды-қаражусанды, дақылды-жусанды, бидайықты-түрлі шөпті топтар.

Аңдардан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[борсық]], [[ақ бөкен|киік]], [[қарсақ]], [[жабайы шошқа]], [[қоян]], [[бауырымен жорғалаушылар]]дан [[жылан]], [[кесіртке]], [[бақа]] көп. [[Құстар]]дан [[қарақұс]], [[қарға]], [[Шауқарға|ұзақ қарға]], [[шағала]], [[сауысқан]], [[үйрек]], [[көкек]], [[Торғайлар|торғай түрлері]], [[жапалақ]], [[үкі]] кездеседі. Өзен бойларында [[су құстары]], сондай-ақ [[бозторғай]] т.б. мекендейді. Жайық өзенінде балықтың бірнеше түрі, оның ішінде бекіре тұқымдас [[балықтар]] да бар. Жазда [[бүйі]], [[қарақұрт]] байқалады.

== Экологиясы == 
Аудандағы 300-ден аса кәсіпорын, шаруа қожалықтарының қоршаған ортаға зиянды әсер ету ықтималдығы бақылауға алынған. 
Аудан аумағын қақ жарып өтетін [[Жайық]] өзенінің фаунасы бай, суында сирек ұшырасатын балық түрлері тіршілік етеді. Өзенді жағалай өскен жасыл желек ауа құрамын үнемі тазартып отырады. Сондықтан Индер ауданы экологиялық жағдайы жағынан қалыпты аймақтардың қатарына жатады. Аудан бойынша кәсіпорындар мен автокөліктер арқылы жылына 3936 тоннадай зиянды-улы газдар ауаға тарап, 1500 тоннаға жуық [[қалдықтар]] шығады. Сондықтан автокөліктердің жүріс-тұрысына, техникалық-диагностикалық ахуалына баса назар аударылады. 2002 жылы өндірістік және тұтыну қалдықтарын жинақтап, жайғастыратын, Индербор кентін көгалдандырумен айналысатын “Келбет” мемлекеттік- коммуналдық кәсіпорны кұрылды. Кәсіпорыңдар мен мекемелердің лас су шығару мөлшері белгіленген нормадан ауытқымайды, сондықтан экологиялық ахуалға кері әсері тимейді.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0&lt;/ref&gt;

==Пайдалы қазбалары==
[[Сурет:Индер көлі маңындағы борат кені.tif|thumb|right|150px|Индер көлі маңындағы борат кені]]
Геологиялық және гидрогеологиялық сипаты жағынан, пайдалы қазындылары жөнінен аудан өте күрделі жер қойнауымен ерекшеленеді.  Пайдалы қазындыларынан кұрылыстық материалдар бағытындағы шикізаттарына аса бай. Индер көлінің жағасындағы төбешіктердің асты күмбез пішінді [[тұздар]]дан тұрады және көлдің өзі әр түрлі [[шикізат]]тарға бай: [[борат]], [[калий]], [[магний]], [[ас тұзы]], [[гипс]], [[қиыршықтас]], [[ұлутас]], т.б. Құрылыс материалдары бар. Гипстің жалпы қоры − 10-15 млрд. тоннадай. [[Индер көлі|Индер көлінің]] солтүстік-шығысында [[минералды су]] көздері мен [[шипалы балшық]] та көп тараған. Оларды жергілікті тұрғындар ежелгі заманнан бері әр түрлі сырқаттарды емдеуге пайдаланып келеді.

==Экономикасы==
[[Сурет:«ИСИ - Гипс - Индер».jpg|thumb|right|200px|«ИСИ - Гипс - Индер» ЖШС]]«Жайықгазтасымалдау» басқармасы, геологиялык «Бор» ЖШС, «Индертұз» кәсіпорны, «Индер» мұнай айдау стансасы, емдік бишофит пен тұз өндіретін «Геохим» кәсіпорны, «Индергипс» бірлескен кәсіпорны аудан экономикасын нарық тұйығынан шығару үшін жұмыс істеуде. Өнеркәсібі түгелдей дерлік «Индерборат» және «Индертұз» акционерлік қоғамына қарасты борат карьерлері мен байыту фабрикасынан, нан мен сүт зауыттарынан тұрады. Мұндағы өнеркәсіп орталығы  [[Индербор]] кенті.&lt;ref name=&quot;test&quot;&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9,&lt;/ref&gt; 
Индер ауданында «ИСИ - Гипс - Индер», «Индергаз» ЖШС-рі, «Қазақтелеком» АҚ-ның аудандық филиалы, [[Индер желілік- өндірістік басқармасы]], [[Индер мұнай айдау стансасы]], Индер [[орман шаруашылығы]] мекемесі бар. [[Атырау облысы]] [[статистика]] департаментінің мәліметі бойынша экономиканың нақты секторында 2009 жылдың қаңтар-қазанына 2008 жылғы қаңтар - қазанға %-бен кен өндіру өнеркәсібі -80,5, электр энергиясын, газ бен су өндіру және бөлу - 97,8, ауыл шаруашылығы - 102,5.

== Шаруашылығы==
Ауыл шаруашылығы негізінен қаракөл [[қой]]ы мен [[сиыр]],  [[жылқы]], [[түйе]] өсіруге маманданған. Ауыл шаруашылығы жерінің аумағы 987,9 мың га. Оның 1,3 мың га-сы егістік, 3,4 мың га-сы шабындық, 983,2 мың га жайылым. Негізгі айналысатын шаруашылығы - [[мал шаруашылығы]], дәлірек айтқанда [[қаракөл тұқымдас қой]] түрін өсіру. 2009 жылы (қаңтар - қазан) 3,8 мың тонна (тірі салмақта) ет, 6,1 мың тонна сиыр сүті, 288 мың дана жұмыртқа өндірілді. 2009 жылдың 1 қарашасына ауданда 20,4 мың бас ірі қара, 104,4 мың бас қой мен ешкі, 6,3 мың бас жылқы, 2,7 мың бас түйе болды. Сондай-ақ, мал шаруашылығымен бірге егін шаруашылығы да дамыған. 

==Көлік жолдары==
Аудан жері бойынша [[Жайық]] өзенінің екі жағасын бойлай ең ірі елді мекендерді қамтып республикалық маңызы бар Атырау - Орал автомобиль магистралі өтеді. Жайық өзенінде өзен су жолы бар. Аудан аумағымен [[Орта Азия]]  Орталық [[газ]] құбырынан тартылған тармақтар арқылы газ тасымалданады. Ауданда өзен айлағы, «Индергаз» желісі мекемесі жұмыс істейді.&lt;ref name=&quot;test&quot;/&gt;

== Білім беру ісі ==
1920-21 жылдары ауданда [[Көктоғай (Атырау облысы)|Зеленый]] (қазіргі Көктоғай), 1-сатылы Есбол орталау және Қызыл үй орталау мектептері жұмыс істеген. Кеңес өкіметінің халықты жаппай оқыту шараларына сәйкес ашылған алғашқы мекгептердің бірі — [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагиндегі]] үшжылдық “Церковно-приходская школа” 1920 жылдан жұмыс істеп, 1924-33 жылдары алғашқы орыс-қазақ бастауыш мектебіне айналған. 
1923-24 жылдары аудан жерінде 1-сатылы 11 қазақ мектебінде он бір мұғалім қызмет еткен. 
1936 жылы Тас деген жерде бастауыш мектеп ашылып, он жылдан кейін ол жетіжылдық мектепке айналдырылды. 
Құм ішіндегі “Жұлдыз”, “Қараой”, “Қостан”, “Сазды”, “Майда”, “Үлкен шағыл”, “Қыстаушағыл” (кейде “Құлжым мектебі” деп те аталады), “Қарақұс”, “Тума”, “Қырғи”, “Хозауыл” бастауыш, жетіжылдық мектептері жергілікті халықка білім берудің үлкен ордасына айналды. 

№ 6 ауылда “Қазбек”, № 5 ауылда “Құрылыс”, № 4 ауылда “Қызылжар” бастауыш мектептері ашылды, “Қызылжар” мектебі 1938 ж. орталау мектепке айналды.&lt;br /&gt; 
1929-30 оқу жылында [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]] ауылында мектеп үйі тұрғызылып, № 2,3 ауылдардың балалары осында оқыды. 
1993 жылға дейін ауданда 1 орталау, 12 орта, барлығы 13 мектеп болды. 1993 жылы Кулагин селосында аудан тарихында тұңғыш рет ұлттық гимназия ашылып, 1993-94 оқу жылында өзінің алғашқы шәкірттерін қабылдады.&lt;br /&gt;
2006 жылы ауданда 1 бастауыш, 14 орта, 1 гимназиялық мектеп балаларға білім беруде. Оның 12-сі таза қазақ мектебі де, 4-і аралас мектеп, бұл білім ордаларында 7381 оқушы білім алды.

== Денсаулық сақтау ісі ==
Есбол ауданының орталығы болған [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагинд]]е ең алғашқы медицина мекемесі -5 орындық [[аурухана]] 1939 жылы ашылған. Онда (аудандық денсаулық сақтау бөлімі деп аталған) Сергей Михайлович Ларионов деген фельдшер, 1941 жылдан Л.А.Саута деген дәрігер басшылық жасаған. 1941 жылы бұл аурухананың көлемі 15 орынға дейін өсіп, фельдшер Наурызова Зияда меңгерушісі болып істеген. 
Кулагин ауруханасында төсек саны 1948 жылы -25, 1950 жылы 35 орынға дейін өсіп, жергілікті тұрғындарға білікті мамандәрігерлер медициналық қызмет көрсеткен. 1956 жылы аурухана 50 орынға дейін өсті.&lt;br /&gt;
1986 жылы борат кенішінің жаңадан салынған профилакторий үйі аудандық ауруханаға берілді. Онда аурухананың басқа бөлімдерімен қатар 6 орындық реанимация бөлімі ашылып, орталықтандырылған оттегімен қамту іске асырылды, қажетті құрал-сайманмен жабдықталды.

1990 жылы аудандық ауруханадағы төсек саны 210-ға, аудан бойынша төсек саны 310-ға жетті. Елді мекендердің бәрінде сүтханалар ашылды. Кулагин ауруханасы үшін жатақхана үйі, тұрғын үйлер есебінен бірнеше ғимараттар салынып, аурухана сол жаңа үйлерге көшірілді.
Өкпе аурулар ауруханасы жаңа құрылыспен кеңейтілді, мамандармен, жабдықтармен толықтырылды. 
Зеленыйда 30 орындық аурухана үйі ашылды. Арнаулы мамандар жіберіліп, құрал-жабдықтар бөлінді. [[Елтай (Атырау облысы)|Елтайда]], [[Өрлік]]те, [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөденеде]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуатта]] ауылдық дәрігерлік [[амбулатория]]лар ашылды.&lt;br /&gt; 
1992 жылы облыста бірінші типтік амбулатория жұмысқа кірісті. 2001 жылы Елтай ауылында типтік жобамен ауылдық дәрігерлік амбулатория, 4 ауылда медициналық пункт салынды, [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Гребенщик]] ауылдарында [[фельдшерлік-акушерлік пункт]] іске қосылды.

== Мәдениеті ==
“Қызыл отаулар” ауданның елді мекендерінде өткен ғасырдың отызыншы жылдары ашыла бастады. 1948 жылы ауданда 7 оқу үйі, 3 [[кітапхана]], 2 қызыл отау, Кулагино ауылында клуб болды. 

1968 жылы Өрлік селолық клубы жанындағы драма үйірмесінің мүшелері А.Шамкеновтың “Адасқан қаз” пьесасын облыс орталығында қойып, [[Өрлік халық театры|халық театры]] атағын жеңіп алды. Өрлік халық театры режиссер Бақыг Қабышевтің басшылығымен 1967-97 жылдар аралығында 80-ге тарта [[спектакль]], сахналық көріністер қойды. 

[[Аққала халық театры|Осындай театр]] 1974 жылы Аққала ауылында да өмірге келді. 1970-80 жылдары ауданда вокальды-аспапты, отбасылық ансамбльдер өмірге келді. 1971 жылы Кулагино селолық клубында құрылған “Жас әуендер” ансамблі әлі күнге өнер көрсетуде. “Борат” клубында ұйымдастырған “Жайық әуендері” вокальды-аспапты ансамблі 1980 жылы Алматы қаласында өнер көрсетіп, республикаға та- нылды. Мұндай ансамбльдер [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуатта]], [[Өрлік]]те, [[Елтай (Атырау облысы)|Елтайда]], [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Зеленый]] ауылдарында да жалғасын тапты.

1986 жылы Бөдене орта мектебінде құрылған “Мұрагер” ұлт аспаптар оркестрі 1992 жылы республика мәдениет министрлігі коллегиясының шешімімен “Үлгілі ұжым” атанды.
Ауданда “Индер-Мәдениет” мемлекеттік қазыналық коммуналдық кәсіпорны және оның құрамында Жарсуат, Көктоғай, Өрлік, Кулагино, Елтай селолық мәдениет үйлері, Гребенщик селолық және 1 жылжымалы клуб, 13 кітапхана, мұражай жұмыс істейді.
Мәдениет үйлерінде 4 ұлт аспаптары оркестрі, ансамблі, 5 [[хор]] ұжымы, 7 [[драма]] үйірмесі, 6 вокальды аспапты ансамбль өнер көрсетеді. 

Аудандық орталықтандырылған [[кітапхана]] жүйесі бойынша 12 кітапхана бар. Оларда 89762 дана кітап бар. Кітапханаларға 10623 оқырман тартылған. 

Ауданда мұражай 1977 жылдың 5 қарашасында Индерборда қоғамдық негізде ашылған. Ол 1992 жылы облыстық тарихи-өлкетану мұражайының аудандағы бөлімшесі ретінде кұрылып, 1999 жылы жаңа орынға көшірілді. Ондағы 3246 жәдігер үш бөлмеде орналасқан.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

==Сыртқы сілтемелер==
*[http://www.google.kz/url?sa=t&amp;source=web&amp;cd=2&amp;ved=0CCEQFjAB&amp;url=http%3A%2F%2Fwww.e-atyrau.kz%2Fkaz%2Findex.php%3Fname%3DPages%26op%3Dpage%26pid%3D93&amp;ei=FQf6TbjjK4SWswbGnLzHDw&amp;usg=AFQjCNEcHn0WpcrWLEBOutCTk_2EyVDyRw Индер ауданы]
*https://www.youtube.com/watch?v=un4vrrk63aY
{{wikify}}
{{Атырау облысы}}
{{Индер ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Индер ауданы]]</text>
      <sha1>slr9syog5k3gomfd8g1suo8e30g63xv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шетпе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23380</id>
    <revision>
      <id>3063093</id>
      <parentid>2799442</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:02:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4435" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>4oxvqb9iafpf4f9n5163kzgjr9wlhr3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063094</id>
      <parentid>3063093</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:03:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4528" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>azudjo2kzia9otfasftthaalnz7jyks</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063095</id>
      <parentid>3063094</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:03:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4600" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>fukpvwkmjoa4z126hw3l4xbvybrts45</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063097</id>
      <parentid>3063095</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:04:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4680" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>r7l2cwztwa6uo3y4lszymvmgr4nxplv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063098</id>
      <parentid>3063097</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:04:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4739" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>emrj2z9770f8qifp8zodf8b05wi5c5g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063099</id>
      <parentid>3063098</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:04:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4807" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>eo3vah7uwuoooqzunihim3q7sfiha9o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063100</id>
      <parentid>3063099</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:05:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4887" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>g1kwy21gfzqruxcifqx5fit4nijnnoz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063101</id>
      <parentid>3063100</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:06:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4943" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>k1b78yy98xo8hkkb8ttgjet9gbr97se</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063102</id>
      <parentid>3063101</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:06:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5012" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>tnn99lloigu589c43m4xt6gisgabhz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063103</id>
      <parentid>3063102</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:07:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5074" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>se4vcm2qini2eo1ad78znjvtwekrqgb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063104</id>
      <parentid>3063103</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:08:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5129" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік
Шетпе. Алллея 20210407 103935.jpg|Аллея
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>q2onb0pkvaf6xfhmdo7arygn199hzm2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063105</id>
      <parentid>3063104</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:08:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5174" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік
Шетпе. Алллея 20210407 103935.jpg|Аллея
Шетпе. 20210407 103206.jpg|Шетпе


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>91cdo208jsqmbg6hx2sob4cxczkijwn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063106</id>
      <parentid>3063105</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:09:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5216" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік
Шетпе. Алллея 20210407 103935.jpg|Аллея
Шетпе. 20210407 103206.jpg|Шетпе
Шетпе 20210406 165438.jpg |Шетпе

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>ts2sn67wxwsc5ejy2sy5zmpixg5rswo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063107</id>
      <parentid>3063106</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:09:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5245" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік
Шетпе. Алллея 20210407 103935.jpg|Аллея
Шетпе. 20210407 103206.jpg|Шетпе
Шетпе 20210406 165438.jpg |Шетпе
Шетпе 2.jpg |Шетпе

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>newc88r2889322qhrkbu5dnnf3pqysr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063108</id>
      <parentid>3063107</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:09:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5273" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік
Шетпе. Алллея 20210407 103935.jpg|Аллея
Шетпе. 20210407 103206.jpg|Шетпе
Шетпе 20210406 165438.jpg |Шетпе
Шетпе 2.jpg |Шетпе
Шетпе 1.jpg |Шетпе
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>5guf4bszu1oc3qicsp94aejsk6qigst</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063111</id>
      <parentid>3063108</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:10:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5315" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Шетпе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir =N |lat_deg =44 |lat_min =08 |lat_sec =25
  |lon_dir =E |lon_deg =52 |lon_min =08 |lon_sec =45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Шетпе ауылдық округі{{!}}Шетпе
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1929
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 12223
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 130400
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Мангистауская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Шетпе''' — [[Маңғыстау облысы]], [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Шетпе ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 96 км жерде, [[Маңғыстау түбегі]]ндегі [[Батыс Қаратау жотасы|Батыс Қаратау]] мен [[Шығыс Қаратау]] жоталары арасында орналасқан.
 
== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10237 адам (5095 ер адам және 5142 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12223 адамды (6114 ер адам және 6079 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі  [[1929 жыл|1929]]-[[1930 жыл|30]] жылдары &quot;Ұшқын&quot; серіктестігінің орталығы есебінен қаланған. [[1933 жыл|1933]] жылы оның негізінде құрылған Жаңажол ұжымшарының, [[1965 жыл|1965]] жылы Маңғыстау ауданының орталығына айналды. [[1967 жыл|1967]] жылы ауыл, [[2000 жыл|2000]] жылы қайтадан кент болған. Шетпе арқылы Маңғыстау - [[Ақтөбе]] темір жолы және Ақтау - [[Ақтөбе]] автомобиль жолы өтеді.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Шетпе. кольцевая дорога.jpg|Айналма жол
Шетпе. Администрация20210406 165404.jpg|Әкімшілік кеңселер
Шетпе. Райбольница.jpg|Аудандық аурухана
Шетпе. Өнер мектебі 20210406 165305.jpg |Өнер мектебі
Шетпе. Музей. 20210407 104008.jpg |Мұражай
Шетпе. Мотель Сәтті 20210407 090413.jpg|Мотель
Шетпе. Мәдениет үйі 20210407 104307.jpg |Мәдениет үйі
Шетпе. Мешіт 20210407 105931.jpg|Мешіт
Шетпе. Казпочта 20210406 165435 (2).jpg|Казпошта
Шетпе. Әкімдік 20210407 104152.jpg |Әкімдік
Шетпе. Алллея 20210407 103935.jpg|Аллея
Шетпе. 20210407 103206.jpg|Шетпе
Шетпе 20210406 165438.jpg |Шетпе
Шетпе 2.jpg |Шетпе
Шетпе 1.jpg |Шетпе
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>6znvxgwq06s8790di1rbjnvb5kqjkwh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>OTAU TV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23980</id>
    <revision>
      <id>3062831</id>
      <parentid>3062724</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:29:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ресми торабы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35798" xml:space="preserve">{{infobox brand
| logo           = [[File:Otautv logo.jpg]]
| name           = «OTAU TV»
| image          = 
| type           = [[Жерсеріктік теледидарлама|Телерадиохабарларды жерсерік арқылы тарату]]
| currentowner   = [[Қазтелерадио]] АҚ.
| origin         =  {{flagicon|Kazakhstan}}&amp;nbsp;[[Қазақстан]]
| introduced     = 2010
| discontinued   = 
| related        = [[Katelco Plus]]
| markets        = {{flagicon|Kazakhstan}}&amp;nbsp;[[Қазақстан]]
| previousowners = 
| trademarkregistrations =
| ambassadors     =  
| tagline        = Отандық телевизияның жаңа дәуірі
| website        = [http://www.otautv.kz otautv.kz]
}}

'''«OTAU TV»''' ('''«Отау ТД»''') — теледидарлама мен радио хабарын эфир және жерсерік арқылы тарату жөніндегі [[Қазақстан Республикасы]]ның ұлттық операторына  — «[[Қазтелерадио]]» АҚ қарасты [[сауда белгісі]]. Бұл атау [[Intelsat 904]], 60° E жерсерігі арқылы «Жерсеріктік телерадиохабар тарату ұлттық қызметінің» теледидарлама мен радио арналар дестесі үшін пайдаланылады.

== Атауы ==
[[2010 ж.]]  [[желтоқсан]] айынан тікелей жерсеріктік хабар тарату қызметі '''«OTAU TV»''' ('''«Отау ТД»''') атауына ие болды&lt;ref name=&quot;otautv_logo&quot;&gt;[http://otautv.kz/page.php?page_id=5&amp;lang=2 OTAUTV :: Жоба туралы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120111171014/http://otautv.kz/page.php?page_id=5&amp;lang=2 |date=2012-01-11 }}&lt;/ref&gt;.


[[File:Otautv logo.jpg|thumb|170px|OTAU TV логосы. 2010 жыл.]]


== Тарихы ==
=== DigiCipher 2 / MPEG-2 стандарттарында қызмет көрсетуі ===

=== DVB-S2 / MPEG-4 / 8PSK стандарттарына көшу ===

=== Даму жоспарлары ===
[[KazSat-2]], 86,5°E 2011 жылғы жазында ұшырлып іске қосылғанда, сондағы төрт теледидарлық (көтеріңкі қуатты) транспондерге теледидарлама мен радио хабарын тікелей тарату ұлттық желісін көшіруі қарастырылуда.

Желінің беріктігін көтеру үшін Астана қаласында сақтық қабылдау-тарату жерсеріктік стансасын құру жоспарланған. Қазақстандық мазмұнын үлкейту жобасына сай, отандық [[:en:DVB-S2|DVB-S2]]/[[MPEG-4]] қабылдағыштарды өндіру істері жасалынып жатыр.

Хабар тарату ұлттық желісінің жазылушыларының санын анағұрлым көбейту болжамында 2011—2014 жылдар арасында 300—350 мың қоңдырғы, басқаша айтқанда 6,3 мыңнан 54 есе өсу&lt;ref&gt;Жәңа стандарттарға көшу кезінен қырық күн өткенде жазылушылар қоры 6,3 мыңнан 9,0 мыңға дейін өсіп кетті.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kazteleradio.kz/page.php?page_id=100&amp;lang=2&amp;news_id=15 Цифрлық телевизия Қазақстанда дамуда]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Хабар тарату ==

=== Хабар тарату параметрлері ===
2011 ж. наурыздың 6 жағдайы бойынша&lt;ref name=&quot;Intelsat 904&quot;&gt;[http://www.lyngsat.com/intel904.html Intelsat 904 at 60.0°E - LyngSat] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190712024602/https://www.lyngsat.com/intel904.html |date=2019-07-12 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;coverage&quot;&gt;[http://www.intelsat.com/flash/coverage-maps/sat_foot.html?sat=IS-904%20at%2060%BA%20E&amp;display=map&amp;spot=2 Satellite Coverage Maps: IS-904 at 60ºE Ku-band Spot2 Beam Peak up to 53.8 dBW] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110902173231/http://www.intelsat.com/flash/coverage-maps/sat_foot.html?sat=IS-904%20at%2060%BA%20E&amp;display=map&amp;spot=2 |date=2011-09-02 }}&lt;/ref&gt;:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Жерсерік|Жерсерігі]] !! [[Транспондер|Транс-&lt;br /&gt;пондері]] !! Телепорты !! [[Жиілік|Жиілігі]], [[GHz]] /&lt;br /&gt; [[Электрмагниттік толқындардың полярлануы|Полярлануы]] !! [[Нышандық жылдамдық|Жылдамдығы]],&lt;br /&gt;[[бод]] !! [[FEC]] !! [[Сандық теледидарлама стандарттары|Стандарты]] !! [[Фазалық айла-шарғылау|PSK]] !! [[Бейне сығыстыруы|Сығыстыруы]] !! [[Шартты қатынау жүйесі|Шифрлау]]
|-
| [[Intelsat 904]] @ 60°E Spot2 || tp 75 || «[[Алматы]]» || 11555 H || 30000 || 3/4 || [[:en:DVB-S2|DVB-S2]] || 8PSK || [[MPEG-4]]  || [[:en:VideoGuard|VideoGuard]]
|-
| [[Intelsat 904]] @ 60°E Spot2 || tp 76 || «[[Алматы]]» || 11595 H || 29270 || 5/6 || [[:en:DigiCipher 2|DigiCipher 2]] || QPSK || [[MPEG-2]] ||
|-
| [[Intelsat 904]] @ 60°E Spot2 || tp 77 || «[[Астана]]» || 11635 H || 30000 || 3/4 || [[:en:DVB-S2|DVB-S2]] || 8PSK || [[MPEG-4]] || [[:en:VideoGuard|VideoGuard]]
|-
| [[Intelsat 904]] @ 60°E Spot2 || tp 78 || «[[Орал]]» || 11675 H || 30000 || 3/4 || [[:en:DVB-S2|DVB-S2]] || 8PSK || [[MPEG-4]] || [[:en:VideoGuard|VideoGuard]]
|}

=== Шартты қатынау жүйесі ===
Авторлық және сабақтас құқықтарды ұстану үшін және ақылы дестеге қатынауды жабу үшін, сонымен қатар заңсыз қайта таратудан аман болу үшін, барлық арналар (соның ішінде отандықтар да)  [[:en:VideoGuard|NDS VideoGuard Express]] [[шартты қатынау жүйесі]] арқылы кодталады&lt;ref&gt;[http://www.kazteleradio.kz/page.php?page_id=147&amp;lang=2 Телерадио хабарлау жерсеріктік желісінің құрылыс технологиясы ]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;, бұл күйде қатынау смарт-картасы қабылдағыштың теңдессіз электронды нөміріне байластырылады.

Жүйеде мазмұнды кооперативті шифрлау үшін DVB SimulCrypt архитектурасы қолданылады, бұл бірнеше операторларға бір шифрлау алгоритмін пайдлаланып әртүрлі шартты қатынау жүйелерін қосуға мүмкіндік береді .

=== Ұсынылған қабылдау жабдықтамасы ===
Қабылдау жабдықтамасына ең төменгі талаптары бойынша&lt;ref&gt;[http://otautv.kz/page.php?page_id=12&amp;lang=2 Жабдықтамаға талаптар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120111233009/http://otautv.kz/page.php?page_id=12&amp;lang=2 |date=2012-01-11 }}&lt;/ref&gt; қабылдағыштарда [[ISO 7816]] стандартына сай  смарт-карта интерфейсі (слоты) болуы жөн. Қабылдағыштың [[қазақ тілі|қазақша]], [[орыс тілі|орысша]] және [[ағылшын тілі|ағылшынша]] мәзірлері болуы қажет, сонымен қатар осы тілдердегі пайдалану жөніндегі нұсқаулар болуы жөн. Бағдарламалық жасақтаманың жаңартылуы жерсерік арқылы ''Over-the-Air Download'' (OtAD) режімінде өтеді. Егжей-тегжей талаптар «Казтелерадио» торабындағы спецификацияларда жарияланған&lt;ref&gt;[http://kazteleradio.kz/upload/files/tehnicheskaya_specifikaciya_na_STB_DVB-S2.DOCX.pdf Техническая спецификация к открытому конкурсу на поставку спутниковых приемников STB SD (Set Top Box) для декодирования ТВ и РВ программ стандарта DVB-S2]&lt;/ref&gt;

[[HDTV]]-қабылдағыш спецификацияларында [[Full HD]] сай 1920 × 1080i ажыратылымдық талаптары, [[HDCP]] хаттамасы қолдауымен [[HDMI]] порты болуы т.б. талаптар бар&lt;ref&gt;[http://kazteleradio.kz/upload/files/tehnicheskaya_specifikaciya_na_HD_STB_DVB_S2.DOCX.pdf Техническая спецификация на поставку спутниковых приемников STB HD (Set Top Box) для декодирования ТВ и РВ программ стандарта DVB-S2 MPEG4]&lt;/ref&gt;. Сонымен бірге, [[Videoguard|NDS VideoGuard Express]] [[шартты қатынау жүйесі]]мен ықпалданған [[Common Interface|CI+]] интерфейсті [[Conditional-access module|CAM]] модулдері пайдаланылуы мүмкін.

Конвертері (аз шуылы күшейткіш, АШК) кіріс жағынан [[Электрмагнитті толқындар полярлануы|сызықты полярлануы]] бар 10,7—11,7 / 11,7—12,75&amp;nbsp;GHz радиожиіліктер ауқымдарында жұміс істейтін болу керек. [[Параболалық антенна|Оффсет түрі]] антенна айнасы ең кемінде 900 × 1000&amp;nbsp;mm көлемінде.

Барлық жабдықтамада шығарушы зауыты берген шығу тегі куәліктері және Қазақстан Респуликасының сәйкестік куәліктері болу қажет, ал қабылдағыштарда сонымен қоса «Казтелерадио» Акционерлік қоғамына тағайындалған [[Videoguard|NDS VideoGuard Express]] [[шартты қатынау жүйесі]] ықпалдану туралы авторландыру хаты болу жөн.

Ұлттық жерсеріктік хабар таратудың аймақтық жабуы&lt;ref&gt;[http://www.kazteleradio.kz/upload/images/_pokrytiya_2.jpg Ұлттық спутникті хабар таратудың аймақтық жабуы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151022174318/http://www.kazteleradio.kz/upload/images/_pokrytiya_2.jpg |date=2015-10-22 }}&lt;/ref&gt; бойынша хабарларды аймақ ортасында ең кемінде 600 мм, аймақ шетінде 1200 мм дейін көлеміндегі айнасы бар [[Intelsat 904]], 60°E жерсерігіне бағытталған антенналар кабылдайды.

=== Қызмет көрсетуі ===
Қызметке алғаш жазылатын зейнеткерлер мен халықтың әлеуметтік қорғалмаған санаттары үшін, ғарыштық ТД құрылғыларының жинағын сатып алу үшін шығындар тиісті әкімдіктермен компенсацияланады.

Ғарыштық телерадио тарату қызметтерін көрсету келісімшартының шарттарына сәйкес абоненттерге (Қазақстан Республикасы) аумақпен ғана шектелген, абонент құрылғыны жария көрсету мақсатында қолдана алмайды.

Ағымдағы уақытта (2011 жылғы наурыз-сәуір) ғарыштық телерадио тарату қызметі заңды түрде &quot;Қазақстандық телекоммуникациялар&quot; АҚ атынан көрсетілуде. &quot;Қазтелерадио&quot; АҚ және &quot;Қазақстандық телекоммуникациялар&quot; АҚ біріктіру рәсімі аяқталғаннан соң, қызметтер &quot;Қазтелерадио&quot; АҚ атынан ұсынылатын болады.

Қабылдау құрылғыларын орнату және «OTAU TV» қызметтеріне қосылу авторластырылған диллерлер желісі арқылы жүргізіледі.

== Арналары ==

===  DVB-S2 «OTAU TV» дестелері ===
Дестелер құрамы [[2011 ж.]] [[наурыздың 18]] бастап қолданудағы ресми тізімі&lt;ref&gt;[http://www.otautv.kz/page.php?page_id=76&amp;lang=2 Арна дестелері мен сипаттамалары] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111206131348/http://www.otautv.kz/page.php?page_id=76&amp;lang=2 |date=2011-12-06 }}&lt;/ref&gt; бойынша беріледі.

Дестелер тізбектемесі ауысуы мүмкін, бұл Қазақстан Республикасында телерадиохабарларын дамыту мәселесі жөніндегі комиссиясы&lt;ref&gt;Комиссия по вопросам развития телерадиовещания в Республике Казахстан создается Правительством РК. В её состав входят Министр связи и информации РК, депутаты Сената и Мажилиса Парламента, представители государственных органов и [[Общественная организация|НПО]].&lt;/ref&gt; өткізетін отандық арналардың «ашық қатынау дестесіне»&lt;ref&gt;[http://www.egemen.kz/300006.html Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы № 256]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; қосылу  бәйгесі нәтижелері бойынша, сондай-ақ мағлұматты пайдаланудың бағдарлама беруші шарттары бойынша атқарылады. «Ашық қатынау дестесі», құрамында 37 отандық телерадиоарналар бар, соның ішінде облыстықтар да, толығымен «Негізгі» дестесіне кіреді және жазылушыларға тегін. «Үнемді», «Қалыпты» және «Екшенді» дестелері ақылылық тұғырында «шартты қатынау дестелеріне» кіреді. Әр кейінгі дестеге алдыңғы дестенің арналары енгізіледі.

Жаңа арналарды таратуға арнап, сонымен қатар [[HDTV]]  және [[Үшөлшемді теледидарлама|3DTV]]  үшін, транспондерлер қорының бір бөлігі кейінге қалдырылған. 2011 жылында «ашық қатынау дестесіне» жаңадан құрылатын «Мәдениет» арнасы және тәулік бойы ақпарат беретін «Caspionet 24» арнасы кіреді, 2012 жылы — «Білім арнасы» кіреді; тағы да жаңа «Мәдениет радиосы» кіреді&lt;ref&gt;[http://blogs.e.gov.kz/blogs/Zhumagaliev_a/314?lang=kk Қазақстандық спутниктік телевизияны бірінші Павлодарлықтар көретін болады]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;. Отандық арналардың лицензиялық тазартылған халықаралық нұсқаларын қай мерзімде ашық таратылуы басталатын туралы еш ақпарат жоқ.

{{Navbox2
|name                       = Негізгі
|navbar                    = plain
|state                     = autocollapse
|titlestyle = background:#00ABC2;
|title                 = &lt;span style=&quot;color:#FFEC2D&quot;&gt;«Негізгі» дестесі (37 арна, ақысыз)&lt;/span&gt;
|image               = 
|bodystyle                = &lt;!-- (или &quot;стиль =&quot; если никакие другие стилевые атрибуты не используются) --&gt;
|groupstyle          = background:#00ABC2;
|liststyle             = 
|oddstyle            = 
|evenstyle              = background:#f0f0f0
|abovestyle = 
|above       = 
|group1   = &lt;span style=&quot;color:#FFEC2D&quot;&gt;Жалпыұлттық телеарналар (18)&lt;/span&gt;
|list2      = &lt;center&gt;[[Хабар (телеарна)|Хабар]] • [[Ел арна]] • [[Қазақстан (телеарна)|ҰТА Қазақстан]] • [[КТК (телеарна)|КТК]] • [[НТК (телеарна)|НТК]] • [[Жетінші арна]] • [[СТВ (телеарна)|СТВ]] • [[Астана (телеарна)|Астана]] {{ref-kk}} {{ref-ru}} • [[Алматы (телеарна)|Алматы]]
|list3 = &lt;center&gt;[[Caspionet]] • [[7 NEWS (телеарна)|7 NEWS]]&lt;/center&gt;
|list4 = &lt;center&gt;[[Балапан (телеарна)|Балапан]] • [[Канал Disney|Disney Channel]]&lt;/center&gt;
|list5 = &lt;center&gt;[[MuzZone]] • [[Xit TV]]&lt;/center&gt;
|list6 = &lt;center&gt;[[1 арна Еуразия]] • [[31 арна]] • [[Таң (телеарна)|Таң]] • [[:ru:Мир (телеканал)|Мир]]&lt;/center&gt;
|group7 = &lt;span style=&quot;color:#FFEC2D&quot;&gt;Өңірлік телеарналар (14)&lt;/span&gt;
|list8 = &lt;center&gt;([[Қазақстан-Ақтау|Ақтау]] • [[Қазақстан-Ақтөбе|Ақтөбе]] • [[Қазақстан-Атырау|Атырау]] • [[Қазақстан-Карағанды|Карағанды]] • [[Қазақстан-Көкшетау|Көкшетау]] • [[Қазақстан-Қостанай|Қостанай]] • [[Қазақстан-Қызылорда|Қызылорда]] • [[Қазақстан-Павлодар|Павлодар]] • [[Қазақстан-Петропавл|Қызылжар]] • [[Қазақстан-Тараз|Тараз]] • [[Қазақстан-Орал|Орал]] • [[Қазақстан-Өскемен|Өскемен]] • [[Қазақстан-Шымкент|Шымкент]])&lt;sup&gt;&quot;&lt;/sup&gt; • [[Жетісу (телеарна)|Жетісу]]&lt;/center&gt;
|group9 = &lt;span style=&quot;color:#FFEC2D&quot;&gt;Радио (5)&lt;/span&gt;
|list10 = &lt;center&gt;[[Қазақ радиосы]] • [[Шалқар радиосы]] • [[Астана радиосы]] • [[Іскерлер толқыны]]&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; • [[Тәңірі FM]]&lt;/center&gt;
|below = &lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; — ''[[Қазақстан РТРК|«Қазақстан» РТРК]] 13 облыстық филиалдарының телеарналары''.&lt;/small&gt;
}}

{{Navbox
|name                       = Үнемді
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|title                 = «Үнемді» дестесі («Негізгі» + 16 = 53 арна) 
|evenstyle              = background:#f0f0f0
|group1   = Телеарналар (12)
|list2      = &lt;center&gt;[[KZ Sport 1]] • [[:en:Eurosport|Eurosport]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:Eurosport 2|Eurosport 2]] {{ref-ru}}  {{ref-en}}&lt;/center&gt;
|list3      = &lt;center&gt;[[:ru:Телеклуб|Телеклуб]] &lt;small&gt;(23:00—08:00 UTC+6)&lt;/small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; • [[:ru:Феникс Плюс Кино|Феникс+Кино]] • [[Наше любимое кино (телеарна)|Наше любимое кино]]&lt;/center&gt;
|list4      = &lt;center&gt;[[Время (телеарна)|Время]] • [[:ru:Усадьба (телеканал)|Усадьба]] • [[:ru:Мать и дитя|Мать и дитя]]&lt;/center&gt;
|list5      = &lt;center&gt;[[:ru:Детский мир (телеканал)|Детский мир]] &lt;small&gt;(09:00—23:00 UTC+6)&lt;/small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&lt;/center&gt;
|list6      = &lt;center&gt;[[Музыка (телеарна)|Музыка Первого]]&lt;/center&gt;
|list7      = &lt;center&gt;[[:ru:РТР-Планета|РТР-Планета]] • [[:ru:Культура (телеканал)|Россия К]]&lt;/center&gt;
|title8   = Радио (4)
|list9      = &lt;center&gt;[[NS радиосы]] • [[:ru:Ретро FM|Ретро FM Қазақстан]] • [[:ru:Русское радио|Русское радио Азия]] • [[:ru:Европа Плюс|Еуропа Плюс Қазақстан]] &lt;/center&gt;
|below = &lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; — ''Хабар тарату уақытын бөліп бір бағдарламалық арнада жіберіледі''.&lt;/small&gt;
}}

{{Navbox
|name                       = Қалыпты
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|title                 = «Қалыпты» дестесі («Үнемді» + 19 = 72 арна)
|evenstyle              = background:#f0f0f0
|group1   = 
|list2      = &lt;center&gt;[[:en:Euronews|Euronews]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:ru:Россия 24|Россия 24]]&lt;/center&gt;
|list3      = &lt;center&gt;[[:ru:Охота и рыбалка (телеканал)|Охота и рыбалка]] • [[:ru:Боец (телеканал)|Боец]]&lt;/center&gt;
|list4      = &lt;center&gt;[[:en:Universal Channel|Universal Channel]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:ru:TV XXI|TV XXI]] • [[:ru:Үндістан ТВ|Үндістан ТВ]]&lt;/center&gt;
|list5      = &lt;center&gt;[[:en:Animal Planet|Animal Planet]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:Discovery Channel|Discovery Channel]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:ru:365 дней ТВ|365 дней ТВ]]&lt;/center&gt;
|list6      = &lt;center&gt;[[:en:Nickelodeon (CIS)|Nickelodeon]] {{ref-ru}} {{ref-en}} • [[:ru:Карусель (телеканал)|Карусель International]] • [[:en:Disney Channel Russia|Disney Channel]] {{ref-ru}}  {{ref-en}}&lt;/center&gt;
|list7      = &lt;center&gt;[[:ru:RU TV|RU TV]] • [[:ru:Ля-минор|Ля-минор]]&lt;/center&gt;
|list8 = &lt;center&gt;[[:ru:Первый канал. Всемирная сеть|Первый канал. ТМД]] • [[:ru:НТВ Мир|НТВ Мир]] • [[:ru:TVCI|ТВ Центр-International]]&lt;/center&gt;
|below = 
}}

{{Navbox
|name                       = Екшенді
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|title                 = «Екшенді» дестесі («Қалыпты» + 18 = 90 арна)
|evenstyle              = background:#f0f0f0
|group1   = 
|list2      = &lt;center&gt;[[:ru:РБК ТВ|РБК ТВ]] • [[:en:CNN International Europe/Middle East/Africa|CNN International]]&lt;/center&gt;
|list3      = &lt;center&gt;[[:en:Sony Entertainment Television|Sony Entertainment Television]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:Syfy Universal|Syfy Universal]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[Дом кино (телеарна)|Дом кино]]&lt;/center&gt;
|list4      = &lt;center&gt;[[:en:Discovery World|Discovery World]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:Discovery Science|Discovery Science]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:National Geographic Channel|National Geographic Channel]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:National Geographic Wild|Nat Geo Wild]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:ru:Авто Плюс|Авто Плюс]]&lt;/center&gt;
|list5      = &lt;center&gt;[[:en:TLC (TV channel)|TLC]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:World Fashion Channel|World Fashion Channel]] • [[:ru:ТДК|ТДК]] • [[:ru:Телекафе|Телекафе]] • [[Живи! (телеканал)|Живи!]]&lt;/center&gt;
|list6      = &lt;center&gt;[[:fr:Gulli|Gulli]] • [[:en:Cartoon Network (Russia and Southeastern Europe)|Cartoon Network]] {{ref-ru}}  {{ref-en}}&lt;/center&gt;
|list7      = &lt;center&gt;[[:fr:Mezzo (chaîne de télévision)|Mezzo]]&lt;/center&gt;
|below = 
}}

=== Дестелерден тыс арналар ===
Дестелерден тыс «Инфоканал» арнасы тегін таратылады, бұл арна жазылушыларды хабардар ету және промо әрекеттерді ұйымдастыру үшін тағайындалған. Сонымен қатар бонус есебінде дестелерден тыс арналар уақытша таратылады.

[[HDTV]] арналар сынақ режімінде беріліп тұр. Қаныққан көрсету үшін [[HD Ready]] не [[Full HD]] белгілері бар теледидарды,  [[Dolby Digital]] 5.1 дыбыс жүйесін және HD қабылдағышты пайдалану ұсынылады.

{{Navbox
|name                       = Промо
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|title                 = Промо (Ақпараттық арна + 1 РХ арна)
|evenstyle              = background:#f0f0f0
|group1   = Телеарналар
|list2      = &lt;center&gt;OTAU TV ақпараттық арнасы&lt;/center&gt;
|group3   = Радио
|list4      = &lt;center&gt;[[Радио ЗКО]]&lt;/center&gt;
|below = &lt;small&gt;''Ескертпе: дестелерден тыс арналар.''&lt;/small&gt;
}}

{{Navbox
|name                       = HDTV
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|title                 = HDTV промо (3 HD арна)
|evenstyle              = background:#f0f0f0
|group1   =
|list2      = &lt;center&gt;[[:en:Eurosport HD|Eurosport HD]] {{ref-ru}}  {{ref-en}} • [[:en:Discovery HD|Discovery HD Showcase]]&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;  {{ref-ru}} {{ref-en}} • [[:ru:HD Life|HD Life]]&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&lt;/center&gt;
|below = &lt;small&gt; — ''Ескертпе: бұл арналарды тек HD қабылдағышы пен HD теледидары иелері көре алады''.&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;&lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; — ''арнаны енгізу жөнінде пікіртерім өткізілуде, таратылмайды''.&lt;/small&gt;
}}

=== DigiCipher 2 «Қазақтелеком» дестесі  ===

{{Navbox
|name                       = Қазақтелеком дестесі
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|titlestyle = background:#00ABC2;
|title                 = &lt;span style=&quot;color:#FFEC2D&quot;&gt;DigiCipher 2 Қазтелерадио дестесі (10 арна)&lt;/span&gt;
|tgroupstyle          = background:#00ABC2;
|liststyle             = background:#FFFFFF;
|group1   =
|list2      = &lt;center&gt;[[Хабар (телеарна)|Хабар]] • [[Ел арна]] • [[Қазақстан (телеарна)|Казахстан]] • [[31 арна]] • [[КТК (телеарна)|КТК]] • [[НТК (телеарна)|НТК]] • [[Жетінші арна]] • [[СТВ (телеарна)|СТВ]] • [[1 канал Еуразия]] • [[:ru:Мир (телеканал)|Мир]]&lt;/center&gt;
|below = &lt;small&gt;''Ескертпе: бұл десте DigiCipher 2 стандартындағы жұмысқа пайдалануда қалған қабылдағыштар үшін арналады.''&lt;/small&gt;
}}

=== Сыртқы арналар (ашық қатынау) ===
[[Intelsat 904]], 60°E жерсерігінің осы Spot2 сәулесі арқылы тағы басқа DVB-S не DVB-S2  (кодталмаған) арналарын қабылдауға болады.

{{Navbox
|name                       = Intelsat 904, 60E
|navbar                    = plain
|state                     = collapsed
|title                 = [[Телевизионный канал (СМИ)|Телеканалы]] [[FTA]] на [[Intelsat 904]] (60°E)
|стиль_четных              = background:#f0f0f0
|group1   = Луч Spot2&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; (ТВ)
|list1      = [[31 канал (телеканал, Казахстан)|31 канал]] • [[Жетису (телеканал)|Жетісу]] • [[Казахстан-Орал|Қазақстан-Орал]] • [[КТР (телеканал, Киргизия)|КТР]] • [[ГТРК Урал]]
|group2   = Луч Spot1&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; (ТВ)
|list2      = [[100ТВ]] • [[Подмосковье (телеканал)|Подмосковье]] • [[Ростов-папа (телеканал)|Ростов-папа]] • [[Брянская губерния (телеканал)|Брянская губерния]] • [[БСТ]] • [[Россия 2]] • [[НТК (телеканал, Россия)|НТК (Кубань)]] • [[Ника ТВ]] • [[ТДК]] • [[Россия 24]] • [[RuSong TV]]
|group3   = Луч Spot1&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; (РВ)
|list3      = [[Радио Балтика]] • [[Радио Подмосковье]] • [[Первое радио|Первое радио Кубани]]
|below = &lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; — ''принимаются на всей территории Казахстана''&lt;br /&gt;&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; — ''уверенно принимаются на территории Казахстана к западу от линии Петропавловск — Шымкент''&lt;/small&gt; 
}}

== Қосымша қызметтер ==
;Бағдарламалар бойынша электронды жөнсілтер
: Жүйеде жетікүндік кезеңге «Бағдарламалар бойынша электронды жөнсілтер» ([[Electronic Program Guide|EPG]]) қызметінің дабыл-белгілері бар. Келесі қызметтер беріледі: «Алдағы бағдарламаны ескерту», «Оқиға тізімі», «Арналарды түрі бойынша сүзгілеу», «Таңдаулыларды басқару», «Арналар хабар тілін таңдау».

;Ақылы бейне
: Алдын-ала төлеп көрсету кестесі бойынша «Видеотека» қызметіндегі ақылы бейнелерді  ''Pay-on-View'' режімінде көру мүмкіндігі кесіп-пішілген, сонымен қатар бөлек телехабарды да ақылы қарап шығу мүмкіндігі көзделген.

;Электронды пошта
: Әртүрлі оқиғалар мен қызмет көрсету өзгерістері туралы жедел құлақтандыру үшін қосымша қызмет ашылды: «BMAIL» — теледидарламалық  пошта. Хабар жеткізілгенде теледидар бетінің жоғарғы оң жағында хатқалта бейнеленеді. Хабарды оқу үшін қашықтан басқару пультінде «BMAIL» түймешігін басу керек.

== Ресми торабы ==
Жүйенің [http://www.otautv.kz/page.php?lang=2 otautv.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111008232003/http://www.otautv.kz/page.php?lang=2 |date=2011-10-08 }} қолдау торабында жазылушы мен делдалдың «Жеке ісбөлмелері» бар. Бұдан басқа ақпараттар да бар, соның ішінде:  хабар таратудың аймақтық жабуы, дестелер құрамы, төлеу тәсілдері, жазылушы келісімі.

== Арналар тізімі ==
=== Тегін топтама ===
0. OTAU TV Channel
1. QAZAQSTAN
2. Хабар
3. Хабар 24
4. BALAPAN
5. ABAI TV
6. QAZSPORT
7. Kazakh TV
8. МИР
9. Астана
10. Алматы
11. Первый канал Евразия
12. КТК
13. 31 канал
14. Седьмой канал
15. ЕЛ АРНА
16. НТК
17. СТВ
18. Atameken Business Channel
19. МИР 24
20. MUNARA TV
21. MUZLIFE
22. Gakku Media
23. Тұран ТВ
24. TALIM TV
25. Той Думан
26. CASPIAN NEWS
27. Қоғам ТВ
31. ALTAI
32. AQJAIYQ
33. AQTÓBE
34. ATYRAÝ
35. ERTIS
36. JAMBYL
37. KÓKSHE
38. MAŃǴYSTAÝ
39. OŃTÚSTIK
40. QOSTANAI
41. QYZYLJAR
42. QYZYLORDA
43. SARYARQA
44. SEMEI
45. Жетісу
46. Turkistan
47. Хабар HD
48. Хабар 24 HD
49. QAZAQSTAN HD
50. QAZSPORT HD

==== Радиолар ====
200. QAZAQ RADIOSY
201. SHALQAR RADIOSY
202. Радио Астана
203. Радио Classic
204. ORDA FM
205. Радио NS
206. Европа Плюс Казахстан
207. Русское радио Азия
208. Love Radio
209. Авторадио Казахстан
210. Жулдыз FM
211. Той Думан радиосы
212. Народное радио
213. Халық радиосы
214. Ретро FM Qazaqstan
215. Energy FM
216. Жаңа FM
217. Радио Дача
218. LUX FM
219. Business FM
220. Жетісу радиосы

=== Ақылы топтама ===
61. РТР Планета
62. REN-TV
63. Россия-24
64. СТС I
65. СТС Kids
66. Cartoon Network
67. Мульт
68. Дом кино
69. Amedia 2
70. Синема
71. ZEE TV
72. Музыка Первого
73. Россия-К
74. Домашний I
75. Первый канал. Все
76. НТВ мир
77. Карусель
78. Tiji
79. Nickelodeon
80. Nick Jr
81. O! International
82. Кинохит
83. Киносемья
84. Киносвидания
85. TV 1000
86. TV 1000 Action
87. TV 1000. Русское кино
88. НСТВ
89. ТНТ
90. Red
91. Sci-Fi
92. Black
93. Flix Snip
94. Золотая коллекция
95. Q KinoHit
96. Q KinoAlem
97. FRIDAY International
98. UDAR HD
99. Бокс ТВ
100. Матч! Планета
101. Бобер
102. Viasat Sport
103. Plan B
104. Eurosport 1
105. Eurosport 2
106. Мужское кино
107. ТНТ 4
108. Travel + Adventure
109. Viasat Explore
110. Viasat History
111. Viasat Nature
112. Discovery Channel
113. TLC
114. Время: далекое и близкое
115. РБК-ТВ
116. Euronews
117. CNN-International
118. ТелеКафе
119. English Club TV
120. IN-Sport HD
123. Телеканал КХЛ HD
124. Q Sport HD
126. Q Sport League HD
127. Дом Кино Преммум
128. TRT Avaz
129. Победа
130. Кинопремьера HD
131. Amedia Hit HD
132. Amedia Premium HD
133. Amedia 1
134. Bollywood HD
135. Animal Planet
136. Nat Geo Wild HD
137. Моя Планета HD
138. Охотник и рыболов
139. Техно 24
140. ДОРАМА
141. КИНОУЖАС
142. КИНОМИКС
143. КИНОКОМЕДИЯ
145. Vip Premiere HD
146. Vip Megahit HD
147. Vip Comedy HD
148. Viasat Nature/History

== Ескертпелер ==
{{reflist}}

== Тағы қараңыз ==
* [[Қазтелерадио]]
* [[Жарық (жерсерік операторы)|Жарық]]
* [[Nursat]]

== Сілтемелер ==
* [http://www.step-forward.my1.ru www.step-forward.my1.ru] — дилердің ресми сайты
* [http://www.otautv.kz/page.php?lang=2 otautv.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111008232003/http://www.otautv.kz/page.php?lang=2 |date=2011-10-08 }} — ресми торабы
* [http://www.kazteleradio.kz www.kazteleradio.kz] — «Қазтелерадио» АҚ торабы
* [http://www.lyngsat.com/packages/katelco.html Katelco Plus on Intelsat 904 at 60.0°E - LyngSat] — арналар мен жиіліктер (2011 ж. наурыздың 4)
* [http://ir.flysat.com/otau.php FlySat Otau TV Packages]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} — арналар мен жиіліктер (2011 ж. наурыздың 5)

{{Жересеріктік теледидарлама}}

[[Санат:Жересеріктік теледидарлама операторлары]]</text>
      <sha1>mkeiquurqcfli2xjj45tr1a4ca55wd3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ауыл (партия)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24401</id>
    <revision>
      <id>3062875</id>
      <parentid>2695556</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Қазақстанның «Ауыл» социал-демократиялық партиясы]] бетін [[Ауыл (партия)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2782" xml:space="preserve">{{Қазақстан саясаты}}
“Ауыл” партиясы – қоғамдық-саяси ұйым. [[Құрылтай]] съезі [[2000]] жылы 30 қаңтарда өтті. 

2000 жылы 30 наурызда [[Қазақстан|ҚР-ның]] Әділет министрлігінде тіркелді. Партия төрағасы болып [[Ғани Қалиев]] сайланды. 

[[Партия]] Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінің дамуын жеделдетуге, қоғамды демократияландыруға бағытталған әлеуметтік-экономикалық саясатты жүзеге асыру, әлеуметтік әділеттілікті орнату, нарықтық экономиканы қалыптастыруға, ауыл шаруашылығы өндірісінің басым бағыттарын дамытуға ықпал ету міндеттерін алға қойған. Партияның әлеуметтік негізін шаруалар мен фермерлік қожалықтардың жетекшілері, ауыл шаруашылығы саласындағы қызметкерлер, интеллигенция құрайды. Жоғарғы органы – [[съезд]], басшы атқарушы органы – [[саяси кеңес]], жұмысшы органы – саяси кеңестің саяси бюросы, бақылаушы органы – Орталық тексеру комиссиясы. Қазақстанда 14 облыс, [[Астана]] және [[Алматы]] қаласында, 121 ауданда комитеттері мен 783 бастауыш ұйымы бар. ҚР-ның 2002 жылы 15 шілдеде қабылданған “Саяси партиялар туралы” Заңына сәйкес 2003 жылы 2 сәуірде ҚР-ның [[Әділет министрлігі]]нде қайта тіркеуден өтті. Партия қатарында 80 мыңнан астам мүшесі бар (2003).&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том&lt;/ref&gt;

Партияның қазіргі төрағасы - [[Әли Әбдікәрімұлы Бектаев]].&lt;ref&gt;[http://www.nur.kz/kk/871862-qazaqstanda-osy-aptadaghy-zhanha-kadrly-2.html «Ауыл» партиясының жаңа басшысы]&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{бастама}}
{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақстан саяси партиялары]]</text>
      <sha1>krpz6fslnpsychsaf97k3dmcbmeoorg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аққыстау</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25250</id>
    <revision>
      <id>3062942</id>
      <parentid>3055096</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:04:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14058" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 =Ауыл
 |атауы                   = Аққыстау
 |сурет                   = Аққыстау. Стелла.jpg 
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =13 |lat_sec =25
  |lon_deg =51 |lon_min =0 |lon_sec =23
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Аққыстау ауылдық округі{{!}}Аққыстау
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1973 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 8469
  |санақ жылы             = 2020
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним           = аққыстаулық, аққыстаулықтар
  |автомобиль коды            = 06
 |телефон коды            = 71231
 |пошта индексі           = 060300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Аққыстау''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Аққыстау ауылдық округі]] орталығы, темір жол стансасы.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы — [[Атырау]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 60 км-дей жерде, [[Нарын құмы]]нан оңтүстік-шығысқа қарай [[Жалтыр (көл, Атырау облысы)|Жалтыр]] көлінің оңтүстік жағасына таяу, [[Каспий маңы ойпаты]]ның оңтүстігіндегі, шөлді белдемде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 6481 адам (3213 ер адам және 3268 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 7717 адамды (3816 ер адам және 3901 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

2020 жылдың басында тұрғындар саны 8469 адамды (4209 ер адам және 4260 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT354434 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны (2020 жылдың басына)]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1973 жыл|1973]] жылы [[Атырау]] – [[Астрахан]] [[темір жол]]ын салуға байланысты қаланды. [[1996 жыл]]ға дейін Чапаев атындағы  қаракөл қой кеңшарының орталығы болып келді. 
[[Сурет:Аққыстау.jpg|солға|300px|]]
Бұрын Қаратүбек деп аталатын елді мекенді Боқсақ өзегі бойын жағалай жеке шаруамен         
айналысқан 2-3 үй ғана қоныс еткен. Қазіргі Ақтөбе-Астрахан автомобиль жолының табаны арқылы бұрынғы аудан орталығы Ганюшкиноға көлік қатынасы болған. 1950 жылдарды бастауында бұл жерде бастауыш мектеп бір жыл ғана жұмыс істеп, [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық ауылына]] көшірілген. 

Теміржол құрылысына УС-99 құрылыс-монтаж тресінің СМП мекемелері кіріскеннен кейін, тың жерден 2 қабатты үйлер, теміржолға қатынасты ғимараттар, мектеп үйі, байланыс үйі, селолық клуб, т.б. құрылыстар бой көтерген. Тәуелсіздік жылдарында Исатай ауданының орталығына айналған ауыл құрылымдары дамыған, тұрғындары газбен, сумен қамтылған, заман талабына сай кәсіп керлік нысандары қалыптасқан сәулетті ауылға айналды.

== Шаруашылығы ==
[[Сурет:Аққыстау. Әкімдік.jpg |солға|200px|]]
[[Жайықмұнай|&quot;Жайықмұнай&quot; мұнай-газ өндіру басқармасы]], баспахана, машина жөндеу және тұрмыс қажетін өтеу шеберханалары, шағын электр станциясы жұмыс істейді. Кәсіпкерлік салада 104 нысан тіркелініп, онда еңбек жасайтындар саны 1000 адамға жетті. 6 мейрамхана, 3 жанар-жағармай стансасы, 2 сауда орталығы, [[дәріхана]]лар мен дүкендер, техникалық қызмет көрсету стансалары да халық сұранысына сай қызмет жасауда.

== Елді мекендегі көшелер ==
[[Сурет:Аққыстау. «Қазақ елі» мәдени-демалыс саябағы.jpg|thumb|солға|200px|«Қазақ елі» мәдени-демалыс саябағы]]
Есқали Есенғалиев атындағы, Нұралы Әжіғалиев атындағы, Ғатих Маштахов атындағы, Әзмұхан Ерекенов атындағы, Зұлхарнай Ғұмаров атындағы, Дәулет Әбілхайров атындағы, Тұрғали Мусағалиев атындағы, Жасалаш көшесі, Абай көшесі, Қажығали Мамеков атындағы, Ерғали Есжанұлы атындағы, Өтепқали Дінбаянұлы атындағы, Достық көшесі, Атырау көшесі, Шамшырақ көшесі, Мұнайшы көшесі, Егемен Қазақстан көшесі, Ынтымақ көшесі, Жауқазын көшесі, Сары арқа көшесі, Жамбыл Жабаев атындағы, Амангелді Иманов атындағы, Махамбет Өтемісов атындағы, Исатай Тайманов атындағы, Үбі батыр атындағы, Ғаллам Хисаметуллин атындағы, Нарын көшесі, Хамит Ерғалиев атындағы, Боран Нысанбаев атындағы, Каспий көшесі, Жәңгірхан көшесі, Қаратүбек көшесі, Бірлік көшесі, Елорда көшесі, Жалтыр көшесі, Қазына көшесі, Болашақ көшесі, Насихат Сүгірұлы атындағы, Сәкен Сейфуллин атындағы көше.

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Ауылда 3 [[орта мектеп]], 4 [[балабақша]], саз және спорт мектептері, [[кітапхана]], спорт кешені, 2 мәдениет үйі, қонақ үйі, [[емхана]], аудандық [[аурухана]] т.б. әлеуметтік нысандар бар (2018 ж.).&lt;ref&gt; Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;
=== Мектептер ===
* Абай атындағы орта мектеп — 1984 жылы іргесі қаланған. 2001 жылы типтік жобадағы үш қатарлы ғимратқа орналасқан. Мектепте 17 аудитория, 2 лингафон кабинеті, 9 интерактивті тақта бар, 68 оқытушы білім беруде, барлығы жоғары білімді.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000001 &quot;Абай атындағы ОМ&quot; ММ&lt;/ref&gt; 
* Аққыстау орта мектебі — 1968-1969 Аққыстау стансасы құрылғанда, тұңғыш рет №564 теміржол бастауыш мектебі ретінде ашылды. 1976 жылы жеті жылдық, 1977 жылы орта мектеп болды. 1986 жылы үш қабатты 624 орындық типтік үлгідегі мектеп үйі салынды.&lt;ref&gt;https://akkystau.isatai-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210913112624/https://akkystau.isatai-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html |date=2021-09-13 }} Мектептің қысқаша тарихы&lt;/ref&gt;
* Өркен орта мектебі — 2010 жылы ірге тасы қаланған 2 қабатты 220 орындық типтік үлгідегі орта мектеп. Мектепте 64 мұғалім еңбек етуде.&lt;ref&gt;https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000001220516 Өркен орта мектебі&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемелері ===
* «Балдырған» бөбекжай-балабақшасы — 1994 жылы [[Жайықмұнай|«Жайық мұнай-газ өндіру»]] басқармасының демеушілігімен типтік үлгіде салынған.
* «Бәйтерек» бөбекжай-балабақшасы — Мектеп ғимратын ыңғайластыру арқылы 2010 жылы балабақша ретінде пайдалануға берілген.
* «Қарлығаш» бөбекжай-балабақшасы — 1986 жылы пайдалануға берілген. Балабақша 2 қабатты типтік ғимратта орналасқан.
* «Нұршуақ» бөбекжай-балабақшасы — 2016 жылы [[Каспий құбыр желісі консорциумы|«Каспий Құбыр Консорциумы»]] демеушілік қаражаты есебінен салынған.&lt;ref&gt;https://atr.kz/zhanalyqtar/n-rshua-k-ilderge-n-r-ydyi/&lt;/ref&gt;
* Өркен бөбекжай-балабақшасы — 1974 жылы типтік емес жобада салынған, 2012 жылы «Өркен» мектебінің жанынан ашылып жұмыс жасауда.

=== Саз мектебі ===
Ш. Шәріпов атындағы балалар саз мектебі — 1992 жылы Аққыстау балалар музыка мектебіне жергілікті композитор Ш.Шәріповтың аты берілді. Мектепте [[домбыра]], [[қобыз]], [[Баян (музыкалық аспап)|баян]], халық әні-[[терме]], [[фортепиано]] аспаптары бойынша 261 оқушыға 30 мұғалім дәріс беруде.

=== Денсаулық сақтау ===
* Исатай аудандық орталық ауруханасы — Исатай аудандық орталық ауруханасы 50 төсектік аурухана және күніне 250 адам қабылдайтын емхана&lt;ref&gt;https://isataicrb.kz/kz/emhana-rylymy/ Емхана құрылымы&lt;/ref&gt;

=== Спорт ===
* Исатай балалар-жасөспірімдер спорт мектебі — 1981 жылы жұмысын бастады. Дзюдо, қазақша күрес, самбо, бокс, кейінірек баскетбол, футбол, джиу-джитсу, тоғызқұмалақ бөлімдері ашылды.
* «Барыс» балалар-жасөспірімдер денешынықтыру даярлық клубы — 2017 жылы 27 ақпанда құрылды. Үйірмелер саны-9, қатысушылар саны -274.&lt;ref&gt;https://satypalu.gov.kz/kz/registry/show_supplier/218564 «Атырау облысы Білім беру басқармасының Исатай ауданы білім бөлімінің «Барыс» балалар-жасөспірімдер дене шынықтыру даярлық клубы» КММ&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>8tsuca8ursk1eqp5g7om1ciaf4zb3xk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Индербор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28189</id>
    <revision>
      <id>3062857</id>
      <parentid>3055166</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:37:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13609" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = кент
 |атауы                   = Индербор
 |сурет                   =Индербор кенті.jpg
 |әкімшілік күйі          = Аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
 |lat_dir =N |lat_deg =48 |lat_min =32 |lat_sec = 58
 |lon_dir =E |lon_deg =51 |lon_min =46 |lon_sec =59 
 |CoordAddon             = type:city(42000)_region:KZ
 |CoordScale             =
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Индербор кенттік әкімдігі{{!}}Индербор 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1935
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Индерборстрой''
 |статус алуы               =1938
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = қатаң континенталды
  |тұрғыны                = {{өсім}} 14331
  |санақ жылы             =2020
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = индерборлық, индерборлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 060200
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
}}
'''Индербор''' — [[Атырау облысы]], [[Индер ауданы]]ндағы кент, аудан және [[Индербор кенттік әкімдігі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Жайық]] өзенінің сол жақ беткейінде, [[Индер (көл)|Индер]] көлінен солтүстік-батысқа қарай 9 км және [[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 190 шақырым жерде орналасқан&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Іргесі Индер кентінің маңында ашылған [[борат]] және [[ас тұзы]] кен орындарын игеруге байланысты [[1935 жыл|1935]] жылы қаланған&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;.

== Ауыл көшелері ==
[[Абай Құнанбайұлы|Абай]], [[Шәкәрім Құдайбердіұлы|Шәкәрім]], [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]], [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]], [[Сұлтан Бейбарыс|Бейбарыс]], [[Асан қайғы Сәбитұлы|Асанқайғы]], [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]], [[Керей хан]], [[Әз-Жәнібек хан|Жәнібек хан]], [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайыр хан]], [[Қасым хан]], [[Есім хан]], [[Хақназар хан]], [[Тәуке хан]], [[Жәңгір-Керей хан|Жәңгір хан]], [[Жиембет жырау]], [[Бөгенбай батыр]], [[Қабанбай батыр]], [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]], [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]], [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Әлихан Бөкейхан]], [[Әлкей Хақанұлы Марғұлан|Әлкей Марғұлан]], [[Халел Досмұхамедов]], [[Рақымжан Қошқарбаев]], [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]], [[Мұрат Мөңкеұлы]], [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]], [[Фариза Оңғарсынова]], [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]], [[Сәкен Сейфуллин]], [[Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин|Бейімбет Майлин]], [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]], [[Әміре Қашаубаев]], [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]], [[Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров|Тоқтар Әубәкіров]], [[Талғат Аманкелдіұлы Мұсабаев|Талғат Мұсабаев]], [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]], [[Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова|Мәншүк Мәметова]], [[Бауыржан Момышұлы]], [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]], [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]], [[Максим Горький]], [[Боран Нысанбаев]], [[Қожық Қазиев|Қошық Қазиев]], [[Сағидолла Құбашұлы Құбашев|Сағидолла Құбашев]], [[Мұхит Ғалымұлы Қалымов|Мұхит Қалымов]], [[Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов|Нұртас Оңдасынов]], [[Сейітқали Меңдешұлы Меңдешев|Сейітқали Меңдешев]], Гавриил Шамин, Қадір Нұржанов, Қасым Тұхфатов, Бағыткерей Қабиев, Болат Майдыров, Ізтілеу Көпбаев, Бертілеу Бозекенов, Құбайдолла Қаражанов, Нығмет Меңдіғалиев, Қайырғали Төленбаев, Сисенғали Тұңғатаров, Зинеден Қабдешев, Сәйпеден Нұрқасынов, Құрақ Бектұрғанов, Дүйсенғали Сұлтанғалиев, Мәулет Қарасаев, Тұқпат Ізтаев, Базарғали Әйтімов, Құсайын Байбосынов, Сейілхан Ғабдуллин, Хамит Нұрманов, Жәрдем Кенжетаев, Қаракей Дәулетов, Оқас Нығыметдинов, Аташ Досалиев, Штатбай Иманғазиев атындағы көшелер, [[Қазақстан]], [[Бейбітшілік]], [[Достық]], [[Бірлік (қасиет)|Бірлік]], Береке, [[Атырау]], [[Тайсойған құмы|Тайсойған]], [[Сарайшық]], [[Нарын құмы|Нарын]], [[Ойыл (өзен)|Ойыл]], Ақтау, Қорғантау, [[Нұр-Сұлтан|Астана]], Ақжайық, Ақкент, Ақдала, Баянды, Ақтүбек, Шыршалы, Жиделі, Шиелі, Талды, Тұмарлы, Шалқыма, Шапағат, [[Жерұйық (философия)|Жерұйық]], [[Жайық]], Арна, Арай, Шахтёр, Алғабас, Алғашық көшелері.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 11433 адам (5694 ер адам және 5739 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 12915 адамды (6414 ер адам және 6501 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

2020 жылдың басында тұрғындар саны 14331 адамды (7225 ер адам және 7106 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT354434 Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны]&lt;/ref&gt;

== Өндірісі ==
Басты кәсіпорны &quot;Индерқұрылысиндустрия&quot; акционерлік қоғамы борат кенін, гипсокартон өндіруші кәсіпорын. «Жайықгазтасымалдау» басқармасы, геологиялық «Бор» ЖШС, «Индертұз» кәсiпорны, «Индергипс» бiрлескен кәсіпорны, «Индер» мұнай айдау стансасы, «Геохим» кәсiпорны аудан экономикасының негiзгi нысандары болып есептеледi. Ауданның табиғи қорларын игеру мақсатында шетелдiк компаниялармен бiрлескен кәсiпорындар жұмыс жасауда.1989 ж.&lt;ref&gt;Е.Қаженбаев Атырау облысының географиясы ISBN 9965-741-14-х&lt;/ref&gt; &quot;Мақат-Индер&quot; темір жолы іске қосылды. Жайық өзенінен жаңа көпір салынды.

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
=== Мектептер ===
* М.Әуезов атындағы орта мектеп — 1961 ж. сегізжылдық мектеп болып құрылған, 1974 жылы орта мектепке айналды. 

* С.Сейфуллин атындағы орта мектеп — 1959  жылы 7 жылдық мектеп болып ашылды. 1960 жылы мектепке С.Сейфуллин есімі берілді. 2013 ж. мектептің жаңа ғимараты пайдалануға берілді.

* Ш.Уәлиханов атындағы орта мектеп — 1933-34 оқу жылында іргесі қаланған. Шоқан есімі 1952-53 оқу жылында берілген.

* Көктем орта мектебі — 2000 жылы &quot;Көктем&quot; мөлтек ауданында бастауыш мектеп болып ашылды. 2002 ж. 200 орындық жаңа мектептің ғимраты тұрғызылды. 2003 ж. орта мектепке айналды.

* Индер балалар өнер мектебі
* Индер аудандық балалар-жасөспірімдер спорт мектебі

=== Мектепке дейінгі білім ===
* &quot;Райхан&quot; бөбекжай-бақшасы
* &quot;Ботақан&quot; бөбекжай-бақшасы – ескі С. Сейфуллин орта мектебінің ғимараты қайта жасақталып, 2019 жылы 80 орындық балабақша болып ашылған.
* &quot;Айналайын&quot; бөбекжай-бақшасы – Шығыс мөлтек ауданданында 2017 жылы 290 орындық балабақша болып ашылған.
* &quot;Балдәурен&quot; бөбекжай-бақшасы

=== Колледж ===
* Индер көп бейінді ауыл-шаруашылық колледжі — 1984 жылдан №8 кәсіптік- техникалық училище, 1996 жылдан №5 кәсіптік- техникалық мектеп. 2003 жылдан  №5 кәсіптік мектеп, 2007 жылдан № 8 кәсіптік лицейі болып өзгертілді. 2012 жылдан бері Индер көп бейінді ауыл шаруашылық колледжі.&lt;ref&gt;https://inderkol.kz/kz/istoriya-razvitiya-kolledzha/ Колледждің даму тарихы&lt;/ref&gt;

=== Мәдени орындар ===
* &quot;Борат&quot; мәдениет үйі — 1958 ж. пайдалануға берілген. Индерборат кенішінің қаржысымен тұрғызылған.

== Діни ұйымдар қызметі ==
* Свято-Никольский приходы — 2011 жылы ашылған.
* Әйіп Қажы мешіті — 2004 жылы салынған, 250 адамға арналған. Жоба авторы Қазақстан Сәулетшілер одағының мүшесі Т.Қасенов. Қабырғасының биіктігі 12 метр. Екі кіші мұнарасы бар, мінбердің биіктігі 2 метр.&lt;ref&gt;https://www.muftyat.kz/ru/mosque/3166/ «Әйіп қажы» мешіті&lt;/ref&gt;

== Суреттер ==
&lt;gallery&gt;
Гостиница Бастау.jpg
Индерборский 1.jpg
Индерборский 2.jpg 
Индерборский 3.jpg
Индерборский 4.jpg
Индерборский 5.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>ia7zdle811p84fd0uv2ven585tu57wx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қарасай ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29521</id>
    <revision>
      <id>3063011</id>
      <parentid>3045230</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:55:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13007" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      =Қарасай ауданы
 |елтаңба             = Coat_of_Arms_of_Karasay_District.svg
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 11 |lat_sec = 57 
  |lon_dir = E |lon_deg = 76 |lon_min = 37 |lon_sec = 17
 |облысы              = Алматы облысы
 |аудан орталығы          = [[Қаскелең]]
 |ауылдық округтер саны   =10 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны = 1 
 |ауылдар саны       = 48
 |қалалар саны       = 1
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1929
 |жер аумағы          = 2 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 270 673&lt;ref&gt;[http://www.stat.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = {{nobr|[[қазақтар]] (77,81%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (11,13%)}}, {{nobr|басқалары (11,06%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2019.htm 2019 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       =040900-040932&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = 
 |әкімшілік бірліктің картасы =  Karasay District Kazakhstan.png
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Қарасай ауданы''' — [[Алматы облысы]]ның оңтүстігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлік. [[1929 жыл|1929]] жылы құрылған. Алғашында &quot;Ленин&quot;, кейіннен ([[1935 жыл|1935]] ж. дейін) &quot;Калинин&quot;, [[1935 жыл|1935]] жылдан &quot;Қаскелең&quot;, [[1998 жыл|1998]] жылғы қыркүйек айынан қазіргі атымен аталады. Жерінің аумағы 2 мың км².

== Географиялық орны, жер бедері == 
Оңтүстік, оңтүстікбатыс бөлігі таулы ([[Іле Алатауы]]ның биік шыңды сілемдері), орталық бөлігі сай-жыралармен тілімделген жазық. Ауданның ең биік жері — Іле Алатауы баурайынан Ақсай өзені бастау алатын Айдатау шыңы (4029 м). Шыңды мәңгі мұз бен қар басқан. Таулы шың қырғыз елі шекарасы тұсыңда орналасқан. Іле Алатауының осы батыс бөлігінде биіктігі 3000 м-ден асатын бірнеше таулар мен асулар (Тікқия, Үшқоңыр, Кебеже, Айғайтас, Көкөзек, Көктөбе, Емеген, Құмбел, Қаскелең) бар. Аудан жерімен [[Қаскелең (өзен)|Қаскелең]], [[Шамалған (өзен)|Шамалған]] (Қасқасу), [[Ұзынқарғалы]], [[Ақсай (өзен, Алматы облысы)|Ақсай]], [[Үлкен Алматы (өзен)|Үлкен Алматы]] өзенідері ағып өтеді.

== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты континенттік, қысы біршама жұмсақ, жазы ыстық. Қаңтардың жылдық орташа жұмсақсы — -6-9°С, шілдеде 22-24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жазық өңірде 300-500 мм. Мұнда таудың қара топырағынан бастап, қуаң даланың бозғылт қоңыр, сұр топырағына дейінгі барлық табиғи белдемге тән топырақ түрлері Биік таулы белдеуде алмұрт, шие, алма, өрік, долана, арша, шырша, альпілік, субальпілік шалғын, жазық өңірде бетеге, жусан, ебелек, т.б. астық тұқымдас шөптесін өседі. Жануарлардан: арқар, таутеке, қасқыр, түлкі, қоян, борсық; құстардан: ұлар, кептер, бүркіт, сұңқар, т.б. мекендейді.

== Шаруашылығы == 
Ауданда [[1997 жыл|1997]] жылы етті-сүтті мал, құс, көкөніс, картоп, жеміс - жидек өсіруге мамандандырылған 20 шаруашылык, 4 ҒЗИ, ауыл шаруашылығы машиналарын сынау, құс есіру, тәжірибе станциясылары болған. Олардың негізінде 1997 жылдан 14 өндірістік кооператив, 2 ЖШС, 3088 шаруа қожалығы құрылды. Сондай-ақ, 1 асыл тұқымды, 2 тәжірибе шаруашылығы, 1 акц. қоғамға біріктірілді. Олар жеке меншік, шетел инвестициясына өндіріс орындарын ашу бағытында жұмыс істеуде. &quot;Хамле&quot; ЖШС төтті тоқаштар өндіру, &quot;Синтекс — 396 Қазақстан&quot; ЖШС-і темекі өнімдерін, &quot;Либелла-Ботлерс-Алматы&quot; ЖШС-і алкогольсіз сусындар өндіреді.

=== Ауыл шаруашылығы (мәлімет ескірген) ===
 [2002 жылғы 1 қаңтарындағы есеп бойынша, аудан аумағында 3019 шаруа қожалығы құрылған. 2001 ж. Жаңа Шамалған темір жол стансасында ([[Шамалған (станция)|Шамалған]]) 15,2 мың т жүгері, картоп өнімдерін қайта өндейтін зауыт салынды. Жандосов ауылында асыл тұқымды бәйге аттарын күтіп-баптау, ат спортын жан-дандыру бағытындағы ипподром іске қосылды. Қарасай ауылының ауылыш-на жарамды жер 512,3 мың га, оның ішінде 49,3 мың га егістік, 22,1 мың га жайылым, 1,4 мың га шабындық бар. Аудан аумағында бірнеше ірі республика және облыс бағыныстағы көсіпорындар мен ұйымдар орналасқан. Олар: &quot;Арал&quot; сауықтыру-емдеу акц. қоғамы (Райымбек ауылы), облыс қан беру орталығы (Қаскелең қ.), ішімдікке құмарларды емдеу мекемесі (Ерменсай ауылы), Ақсай балалар клиникалық ауруханасы (Ақсай ауылы), 2 әскери бөлім (Ақжар және Шамалған ауылыдары), іле-Алатау ұлттық демалыс аймағы (Таусамал ауылы), Қаскелең аң аулау орман ш-ғы (Шамалған темір жолы. стансасы), Бірінші Май тәжірибе ш-ғы (Әшекеев ауылы), Білім және ғылым министрлігіне қарайтын Қазақстан республика академиялық аграрлық зерттеулер Орталығының  қазыналық көсіпорыны, Мемл. қазыналық асыл тұқымды мал зауыты (Каменка ауылы), Қаскелең қ-лық баспаханасы, мемлекеттік &quot;Водоканал&quot; коммуналдық кәсіпорыны (Қаскелең қ.), Қазақ мал шаруашылығы ҒЗИ (Каменка ауылы), Қазақ көкөніс және картоп өсіру ҒЗИ (Қайнар ауылы), Қазақ өсімдік қорғау ҒЗИ (Қарғалы ауылы), ҚР ауыл шаруашылығы мин-гі Қ. ауылы бойынша аумақтық комитеті (Қаскелең к ), Вильяме атындағы Қазақ егіншілік ҒЗИ (Алмалыбақ ауылы), Қазақ мемлекеттік аграрлық университетінің Еңбекші ауыл шаруашылығы өндірістік көсіпорны (Еңбекші ауылы), Қазақ құс өсіру [[ҒЗИ]] (Алмалыбақ ауылы), Республикалық оқу-сауықтыру &quot;[[Бөбек]]&quot; орталығы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны, мемлекеттік кәсіпорын департаменті &quot;Жер астын зерттеу институты&quot; көсіпорнының филиалы (Қаскелең қ.). Қ. ауданында мәдени және білім беру мекемелерінен 53 кітапхана, 1 музей, 7 мәдениет үйі, 1 колледж, 3 көсіптік-техн. мектеп, 46 жалпы білім беру орны, 2 балабақша тіркелген. Емдеу мекемелерінен &quot;Сарыарқа&quot;, &quot;Алма-Арасан&quot;, &quot;Қарғалы&quot;, емдеу-сауықтыру орындары, &quot;Орленок&quot;, &quot;Электрон&quot; оқушылар лагерлері, &quot;Энергетик&quot; демалыс үйі мен оқушылар лагерлері, сонымен бірге [[Қаскелең қалалық орталық ауруханасы]], [[Шамалған ауылы]] мен Шамалған темір жолы станциясыларындағы ауылыдық ауруханалар елге қызмет көрсетеді. Басқа елді мекендерде 30 ауылыдық дәрігерлік амбулаториялар мен фельдшеракушерлік пункттер бар. Аудан жерімен халықаралық маңызы бар Алматы-Қарағанды-Астана және Ташкент-Шымкент-Тараз-Бішкек-Алматы транзиттік автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3&lt;/ref&gt;]

== Халқы ==
Аудан халқының саны 270 673 адам ([[2019 жыл|2019]]), ұлттық құрамы: [[қазақтар]] (77,81%), [[орыстар]] (11,13%), басқалары (11,06%).

== Ауылдық округтер ==
Аудандағы 49 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 10 ауылдық округке біріктірілген:
* [[Әйтей ауылдық округі]]  
* [[Елтай ауылдық округі (Алматы облысы)|Елтай ауылдық округі]] 
* [[Жамбыл ауылдық округі (Қарасай ауданы)|Жамбыл ауылдық округі]]  
* [[Жандосов ауылдық округі]]  
* [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] 
* [[Қаскелең қалалық әкімдігі]] 
* [[Первомай ауылдық округі (Қарасай ауданы)|Первомай ауылдық округі]] 
* [[Райымбек ауылдық округі]]  
* [[Ұмтыл ауылдық округі]] 
* [[Шамалған ауылдық округі]]  
* [[Іргелі ауылдық округі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Алматы облысы}}
{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы]]</text>
      <sha1>87axhbf6kwqa3bhn1dl0ufcppvzl1n0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063044</id>
      <parentid>3063011</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:04:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл шаруашылығы (мәлімет ескірген) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13024" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      =Қарасай ауданы
 |елтаңба             = Coat_of_Arms_of_Karasay_District.svg
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 11 |lat_sec = 57 
  |lon_dir = E |lon_deg = 76 |lon_min = 37 |lon_sec = 17
 |облысы              = Алматы облысы
 |аудан орталығы          = [[Қаскелең]]
 |ауылдық округтер саны   =10 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны = 1 
 |ауылдар саны       = 48
 |қалалар саны       = 1
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1929
 |жер аумағы          = 2 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 270 673&lt;ref&gt;[http://www.stat.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = {{nobr|[[қазақтар]] (77,81%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (11,13%)}}, {{nobr|басқалары (11,06%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2019.htm 2019 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       =040900-040932&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = 
 |әкімшілік бірліктің картасы =  Karasay District Kazakhstan.png
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Қарасай ауданы''' — [[Алматы облысы]]ның оңтүстігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлік. [[1929 жыл|1929]] жылы құрылған. Алғашында &quot;Ленин&quot;, кейіннен ([[1935 жыл|1935]] ж. дейін) &quot;Калинин&quot;, [[1935 жыл|1935]] жылдан &quot;Қаскелең&quot;, [[1998 жыл|1998]] жылғы қыркүйек айынан қазіргі атымен аталады. Жерінің аумағы 2 мың км².

== Географиялық орны, жер бедері == 
Оңтүстік, оңтүстікбатыс бөлігі таулы ([[Іле Алатауы]]ның биік шыңды сілемдері), орталық бөлігі сай-жыралармен тілімделген жазық. Ауданның ең биік жері — Іле Алатауы баурайынан Ақсай өзені бастау алатын Айдатау шыңы (4029 м). Шыңды мәңгі мұз бен қар басқан. Таулы шың қырғыз елі шекарасы тұсыңда орналасқан. Іле Алатауының осы батыс бөлігінде биіктігі 3000 м-ден асатын бірнеше таулар мен асулар (Тікқия, Үшқоңыр, Кебеже, Айғайтас, Көкөзек, Көктөбе, Емеген, Құмбел, Қаскелең) бар. Аудан жерімен [[Қаскелең (өзен)|Қаскелең]], [[Шамалған (өзен)|Шамалған]] (Қасқасу), [[Ұзынқарғалы]], [[Ақсай (өзен, Алматы облысы)|Ақсай]], [[Үлкен Алматы (өзен)|Үлкен Алматы]] өзенідері ағып өтеді.

== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты континенттік, қысы біршама жұмсақ, жазы ыстық. Қаңтардың жылдық орташа жұмсақсы — -6-9°С, шілдеде 22-24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жазық өңірде 300-500 мм. Мұнда таудың қара топырағынан бастап, қуаң даланың бозғылт қоңыр, сұр топырағына дейінгі барлық табиғи белдемге тән топырақ түрлері Биік таулы белдеуде алмұрт, шие, алма, өрік, долана, арша, шырша, альпілік, субальпілік шалғын, жазық өңірде бетеге, жусан, ебелек, т.б. астық тұқымдас шөптесін өседі. Жануарлардан: арқар, таутеке, қасқыр, түлкі, қоян, борсық; құстардан: ұлар, кептер, бүркіт, сұңқар, т.б. мекендейді.

== Шаруашылығы == 
Ауданда [[1997 жыл|1997]] жылы етті-сүтті мал, құс, көкөніс, картоп, жеміс - жидек өсіруге мамандандырылған 20 шаруашылык, 4 ҒЗИ, ауыл шаруашылығы машиналарын сынау, құс есіру, тәжірибе станциясылары болған. Олардың негізінде 1997 жылдан 14 өндірістік кооператив, 2 ЖШС, 3088 шаруа қожалығы құрылды. Сондай-ақ, 1 асыл тұқымды, 2 тәжірибе шаруашылығы, 1 акц. қоғамға біріктірілді. Олар жеке меншік, шетел инвестициясына өндіріс орындарын ашу бағытында жұмыс істеуде. &quot;Хамле&quot; ЖШС төтті тоқаштар өндіру, &quot;Синтекс — 396 Қазақстан&quot; ЖШС-і темекі өнімдерін, &quot;Либелла-Ботлерс-Алматы&quot; ЖШС-і алкогольсіз сусындар өндіреді.

=== Ауыл шаруашылығы (мәлімет ескірген) ===
 [2002 жылғы 1 қаңтарындағы есеп бойынша, аудан аумағында 3019 шаруа қожалығы құрылған. 2001 ж. Жаңа Шамалған темір жол стансасында ([[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]]) 15,2 мың т жүгері, картоп өнімдерін қайта өндейтін зауыт салынды. Жандосов ауылында асыл тұқымды бәйге аттарын күтіп-баптау, ат спортын жан-дандыру бағытындағы ипподром іске қосылды. Қарасай ауылының ауылыш-на жарамды жер 512,3 мың га, оның ішінде 49,3 мың га егістік, 22,1 мың га жайылым, 1,4 мың га шабындық бар. Аудан аумағында бірнеше ірі республика және облыс бағыныстағы көсіпорындар мен ұйымдар орналасқан. Олар: &quot;Арал&quot; сауықтыру-емдеу акц. қоғамы (Райымбек ауылы), облыс қан беру орталығы (Қаскелең қ.), ішімдікке құмарларды емдеу мекемесі (Ерменсай ауылы), Ақсай балалар клиникалық ауруханасы (Ақсай ауылы), 2 әскери бөлім (Ақжар және Шамалған ауылыдары), іле-Алатау ұлттық демалыс аймағы (Таусамал ауылы), Қаскелең аң аулау орман ш-ғы (Шамалған темір жолы. стансасы), Бірінші Май тәжірибе ш-ғы (Әшекеев ауылы), Білім және ғылым министрлігіне қарайтын Қазақстан республика академиялық аграрлық зерттеулер Орталығының  қазыналық көсіпорыны, Мемл. қазыналық асыл тұқымды мал зауыты (Каменка ауылы), Қаскелең қ-лық баспаханасы, мемлекеттік &quot;Водоканал&quot; коммуналдық кәсіпорыны (Қаскелең қ.), Қазақ мал шаруашылығы ҒЗИ (Каменка ауылы), Қазақ көкөніс және картоп өсіру ҒЗИ (Қайнар ауылы), Қазақ өсімдік қорғау ҒЗИ (Қарғалы ауылы), ҚР ауыл шаруашылығы мин-гі Қ. ауылы бойынша аумақтық комитеті (Қаскелең к ), Вильяме атындағы Қазақ егіншілік ҒЗИ (Алмалыбақ ауылы), Қазақ мемлекеттік аграрлық университетінің Еңбекші ауыл шаруашылығы өндірістік көсіпорны (Еңбекші ауылы), Қазақ құс өсіру [[ҒЗИ]] (Алмалыбақ ауылы), Республикалық оқу-сауықтыру &quot;[[Бөбек]]&quot; орталығы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны, мемлекеттік кәсіпорын департаменті &quot;Жер астын зерттеу институты&quot; көсіпорнының филиалы (Қаскелең қ.). Қ. ауданында мәдени және білім беру мекемелерінен 53 кітапхана, 1 музей, 7 мәдениет үйі, 1 колледж, 3 көсіптік-техн. мектеп, 46 жалпы білім беру орны, 2 балабақша тіркелген. Емдеу мекемелерінен &quot;Сарыарқа&quot;, &quot;Алма-Арасан&quot;, &quot;Қарғалы&quot;, емдеу-сауықтыру орындары, &quot;Орленок&quot;, &quot;Электрон&quot; оқушылар лагерлері, &quot;Энергетик&quot; демалыс үйі мен оқушылар лагерлері, сонымен бірге [[Қаскелең қалалық орталық ауруханасы]], [[Шамалған ауылы]] мен Шамалған темір жолы станциясыларындағы ауылыдық ауруханалар елге қызмет көрсетеді. Басқа елді мекендерде 30 ауылыдық дәрігерлік амбулаториялар мен фельдшеракушерлік пункттер бар. Аудан жерімен халықаралық маңызы бар Алматы-Қарағанды-Астана және Ташкент-Шымкент-Тараз-Бішкек-Алматы транзиттік автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3&lt;/ref&gt;]

== Халқы ==
Аудан халқының саны 270 673 адам ([[2019 жыл|2019]]), ұлттық құрамы: [[қазақтар]] (77,81%), [[орыстар]] (11,13%), басқалары (11,06%).

== Ауылдық округтер ==
Аудандағы 49 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 10 ауылдық округке біріктірілген:
* [[Әйтей ауылдық округі]]  
* [[Елтай ауылдық округі (Алматы облысы)|Елтай ауылдық округі]] 
* [[Жамбыл ауылдық округі (Қарасай ауданы)|Жамбыл ауылдық округі]]  
* [[Жандосов ауылдық округі]]  
* [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] 
* [[Қаскелең қалалық әкімдігі]] 
* [[Первомай ауылдық округі (Қарасай ауданы)|Первомай ауылдық округі]] 
* [[Райымбек ауылдық округі]]  
* [[Ұмтыл ауылдық округі]] 
* [[Шамалған ауылдық округі]]  
* [[Іргелі ауылдық округі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Алматы облысы}}
{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы]]</text>
      <sha1>s864rjshors87c5ir9gvjybbc1w6m7w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаңа Қаратон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29540</id>
    <revision>
      <id>3062983</id>
      <parentid>3048347</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:22:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8013" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = кент
 |атауы                   = Жаңа Қаратон
 |сурет                   =File:Школа Жана Каратон.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
   |lat_dir =N |lat_deg =46 |lat_min =55 |lat_sec =59 
  |lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =52 |lon_sec =17 
 |CoordAddon             =  type:city(8600)_region:KZcenter
 |CoordScale             =
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Жылыой ауданы
 |кестедегі аудан         = Жылыой ауданы{{!}}Жылыой 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі{{!}}Жаңа Қаратон 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Рәзия Жұмағалиқызы Молдабаева&lt;ref&gt;[http://www.atyrau.gov.kz/index.php/kz/akimaty/akimat-zhylyoisk/nezavisimye-otdely/192-zhana-araton АКИМ ПОСЕЛКА ЖАНА КАРАТОН ЖЫЛЫОЙСКОГО РАЙОНА]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
 |құрылған уақыты         = 2000
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = қатаң континенталды
  |тұрғыны                = 6038
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жаңақаратондық, жаңақаратондықтар
 |телефон коды            = +7 71237
 |пошта индексі           = 060106
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
}}
'''Жаңа Қаратон''' – [[Атырау облысы]] [[Жылыой ауданы]]ндағы мұнайшылар кенті, [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі]] орталығы,  аудан орталығы Құлсары қаласынан 12 шақырым жерде. Аумағы 8973 га.

== Тарихы ==
Қаратон мұнайшылар қалашығын Теңіз кеніші маңынан қауіпсіз аймаққа көшіруге байланысты  2000 жылы құрылды.
[[File:Жана_Каратон.jpg|солға|thumb|200px|Жаңа Қаратон]] 
1993-1995 жылдар аралығында чехословак құрылысшылары екі қабатты 63 коттедж үй салып, пайдалануға берілді. Бұл үйлерге, Қаратон елді мекенінде тұратын көпбалалы отбасылар көшірілді. 

1999-2000 жыл аралығында &quot;Қазақойл-Ембі&quot; АҚ қаражат бөліп, 622 тұрғын үй салынып, Қаратон елді мекенінің тұрғындары түгел көшірілді.

2000 жылы облыс әкімінің шешіміне сәйкес Жаңа Қаратон поселке болып құрылды.

2002 жылы &quot;Қазақойл-Ембі&quot; АҚ 90 үй құрылысын салып, бұл үйлерге Сарықамыс поселкесінің тұрғындары көшірілді. 2004 жылы поселкеде Сарықамыс және Кеңарал елді мекен тұрғындарына арнап тұрғын үйлер құрылысы басталды.&lt;ref&gt;Жылыой жылнамасы. Энциклопедиялық жинақ - Алматы: Өлке , 2008,  ISBN 9965-742-49-9&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 6350 адам (3178 ер адам және 3172 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 6038 адамды (2913 ер адам және 3125 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Климаты ==
Климаты қуаң, континенттік, жазы ыстық, қысы суық. Солтүстігінде -14 ͦС, кейде -30 ͦС дейінгі аязды күндер болады. Шілденің орташа температурасы +30-31 ͦС аралығында. Кент көлемі негізінен шөл-шөлейт аймақ зонасына жататындықтан ылғалы аз, жері ащы, сорлы жерлерге тән өсімдіктер өседі. Кент аумағындағы жануарлар дүниесінде негізінен кемірушілер, бауырымен жорғалаушылардың үлесі басым. Кездесетін негізгі жануарлар: қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, күзен, т.б.

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* №22 орта мектеп — бұрынғы №8 мектеп, Қаратон поселкесінде 1947 ж. бастауыш мектеп, кейін 7 жылдық болды. 1999 жылы Жаңа Қаратон ауылындағы мектеп №22 орта мектепке айналды.

* №23 орта мектеп

* Шапағат» бөбекжай бақшасы
* «Балдырған» бөбекжай бақшасы
* Денешынықтыру сауықтыру кешені

== Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік ==
Кентте  32 дүкен, 4 тойхана, 2 [[дәріхана]], 2 шаштараз, [[пошта]] бөлімшесі, көлік жуу стансасы, ағаш шеберханасы және  төсем тас шығаратын цех жұмыс жасайды.
Кент көлемінде 4 шаруа қожалығы бар. Аталған қожалықтарда және жеке тұрғындарда барлығы 1107 [[ірі қара]], 1318 [[қой]]-[[ешкі]], 295 [[түйе]], 154 [[жылқы]], 133 құс бар.

== Діни ұйымдар қызметі ==
* '''Нұрқас-Сатыбалды мешіті''' — Мешіт құрылысы 2004 жылы басталып, 2006 жылы ашылды. Мешіт ғимаратының жалпы алаңы 278,3м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, жер учаскісінің жалпы алаңы 0,612 га, мұнараның жалпы алаңы 7,5м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. 2 қабатты, биіктігі 6,15 м, төбесі плита, сыртқы қабырғасы ракуша тастан салынған.&lt;ref&gt;https://www.kapan-kazhi-meshiti.kz/194-nras-satybaldy-mesht.html «НҰРҚАС-САТЫБАЛДЫ» МЕШІТІ&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Жылыой ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Жылыой ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>7g1nryqcdx5ode1ufafev7ngsy8uqsb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062984</id>
      <parentid>3062983</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:22:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8033" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = кент
 |атауы                   = Жаңа Қаратон
 |сурет                   =File:Школа Жана Каратон.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
   |lat_dir =N |lat_deg =46 |lat_min =55 |lat_sec =59 
  |lon_dir =E |lon_deg =53 |lon_min =52 |lon_sec =17 
 |CoordAddon             =  type:city(8600)_region:KZcenter
 |CoordScale             =
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Жылыой ауданы
 |кестедегі аудан         = Жылыой ауданы{{!}}Жылыой 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі{{!}}Жаңа Қаратон 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Рәзия Жұмағалиқызы Молдабаева&lt;ref&gt;[http://www.atyrau.gov.kz/index.php/kz/akimaty/akimat-zhylyoisk/nezavisimye-otdely/192-zhana-araton АКИМ ПОСЕЛКА ЖАНА КАРАТОН ЖЫЛЫОЙСКОГО РАЙОНА]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
 |құрылған уақыты         = 2000
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 2000
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = қатаң континенталды
  |тұрғыны                = {{құлдырау}}6038
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жаңақаратондық, жаңақаратондықтар
 |телефон коды            = +7 71237
 |пошта индексі           = 060106
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
}}
'''Жаңа Қаратон''' – [[Атырау облысы]] [[Жылыой ауданы]]ндағы мұнайшылар кенті, [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі]] орталығы,  аудан орталығы Құлсары қаласынан 12 шақырым жерде. Аумағы 8973 га.

== Тарихы ==
Қаратон мұнайшылар қалашығын Теңіз кеніші маңынан қауіпсіз аймаққа көшіруге байланысты  2000 жылы құрылды.
[[File:Жана_Каратон.jpg|солға|thumb|200px|Жаңа Қаратон]] 
1993-1995 жылдар аралығында чехословак құрылысшылары екі қабатты 63 коттедж үй салып, пайдалануға берілді. Бұл үйлерге, Қаратон елді мекенінде тұратын көпбалалы отбасылар көшірілді. 

1999-2000 жыл аралығында &quot;Қазақойл-Ембі&quot; АҚ қаражат бөліп, 622 тұрғын үй салынып, Қаратон елді мекенінің тұрғындары түгел көшірілді.

2000 жылы облыс әкімінің шешіміне сәйкес Жаңа Қаратон поселке болып құрылды.

2002 жылы &quot;Қазақойл-Ембі&quot; АҚ 90 үй құрылысын салып, бұл үйлерге Сарықамыс поселкесінің тұрғындары көшірілді. 2004 жылы поселкеде Сарықамыс және Кеңарал елді мекен тұрғындарына арнап тұрғын үйлер құрылысы басталды.&lt;ref&gt;Жылыой жылнамасы. Энциклопедиялық жинақ - Алматы: Өлке , 2008,  ISBN 9965-742-49-9&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 6350 адам (3178 ер адам және 3172 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 6038 адамды (2913 ер адам және 3125 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Климаты ==
Климаты қуаң, континенттік, жазы ыстық, қысы суық. Солтүстігінде -14 ͦС, кейде -30 ͦС дейінгі аязды күндер болады. Шілденің орташа температурасы +30-31 ͦС аралығында. Кент көлемі негізінен шөл-шөлейт аймақ зонасына жататындықтан ылғалы аз, жері ащы, сорлы жерлерге тән өсімдіктер өседі. Кент аумағындағы жануарлар дүниесінде негізінен кемірушілер, бауырымен жорғалаушылардың үлесі басым. Кездесетін негізгі жануарлар: қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, күзен, т.б.

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* №22 орта мектеп — бұрынғы №8 мектеп, Қаратон поселкесінде 1947 ж. бастауыш мектеп, кейін 7 жылдық болды. 1999 жылы Жаңа Қаратон ауылындағы мектеп №22 орта мектепке айналды.

* №23 орта мектеп

* Шапағат» бөбекжай бақшасы
* «Балдырған» бөбекжай бақшасы
* Денешынықтыру сауықтыру кешені

== Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік ==
Кентте  32 дүкен, 4 тойхана, 2 [[дәріхана]], 2 шаштараз, [[пошта]] бөлімшесі, көлік жуу стансасы, ағаш шеберханасы және  төсем тас шығаратын цех жұмыс жасайды.
Кент көлемінде 4 шаруа қожалығы бар. Аталған қожалықтарда және жеке тұрғындарда барлығы 1107 [[ірі қара]], 1318 [[қой]]-[[ешкі]], 295 [[түйе]], 154 [[жылқы]], 133 құс бар.

== Діни ұйымдар қызметі ==
* '''Нұрқас-Сатыбалды мешіті''' — Мешіт құрылысы 2004 жылы басталып, 2006 жылы ашылды. Мешіт ғимаратының жалпы алаңы 278,3м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, жер учаскісінің жалпы алаңы 0,612 га, мұнараның жалпы алаңы 7,5м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. 2 қабатты, биіктігі 6,15 м, төбесі плита, сыртқы қабырғасы ракуша тастан салынған.&lt;ref&gt;https://www.kapan-kazhi-meshiti.kz/194-nras-satybaldy-mesht.html «НҰРҚАС-САТЫБАЛДЫ» МЕШІТІ&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Жылыой ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Жылыой ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>tmolljiejp9dd3d5gbv1hpnndel0fta</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (көл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33020</id>
    <revision>
      <id>3063089</id>
      <parentid>2739920</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:50:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2745" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Жыланды
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 54/14/5/N/68/43/32/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 134
 |Ұзындығы       = 3,8
 |Ені            = 3,3
 |Ауданы         = 8
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 12,3
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Солтүстік Қазақстан облысы
  |Аудан     = Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Солтүстік Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Жыланды''' – [[Есіл]] алабында орналасқан тұйық көл.

== Географиялық орны ==
[[Солтүстік Қазақстан облысы]] [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] [[Димитровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Димитровка]] ауылынан батысқа қарай 9 км жерде, [[Балықты (көл, Есіл ауданы)|Балықты]] көлінің оңтүстік-батысында орналасқан. Теңіз деңгейінен 134 м биіктікте.

== Гидрографикасы ==
Аумағы 8 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 3,8 км, енді жері 3,3 км, жағалау бойының ұзындығы 12,3 км. Көлге Басқарасу жылғасы келіп құяды. Жағалауы тегіс, аз тілімденген. [[Қараша]]ның басында суы қатып, [[сәуір]]дің аяғында ериді. Суы тұщы. Мал және егін шаруашылығына пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) көлдері]]
[[Санат:Есіл су алабы көлдері]]</text>
      <sha1>b21o9d9uletz7jrk7m4haefx49b17dl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063090</id>
      <parentid>3063089</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2777" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Жыланды
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 54/14/5/N/68/43/32/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 134
 |Ұзындығы       = 3,8
 |Ені            = 3,3
 |Ауданы         = 8
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 12,3
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Солтүстік Қазақстан облысы
  |Аудан     = Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Солтүстік Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' – [[Есіл]] алабында орналасқан тұйық көл.

== Географиялық орны ==
[[Солтүстік Қазақстан облысы]] [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] [[Димитровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Димитровка]] ауылынан батысқа қарай 9 км жерде, [[Балықты (көл, Есіл ауданы)|Балықты]] көлінің оңтүстік-батысында орналасқан. Теңіз деңгейінен 134 м биіктікте.

== Гидрографикасы ==
Аумағы 8 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 3,8 км, енді жері 3,3 км, жағалау бойының ұзындығы 12,3 км. Көлге Басқарасу жылғасы келіп құяды. Жағалауы тегіс, аз тілімденген. [[Қараша]]ның басында суы қатып, [[сәуір]]дің аяғында ериді. Суы тұщы. Мал және егін шаруашылығына пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) көлдері]]
[[Санат:Есіл су алабы көлдері]]</text>
      <sha1>kkxbeju9zb7wyfxzy2n5yngav1m8blf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (өзен, Ақмола облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33022</id>
    <revision>
      <id>3063087</id>
      <parentid>2978991</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:46:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3340" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыланды өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 92
 |су алабының ауданы     = 847
 |су алабы               = 
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = [[Көкшетау қыраты]]ндағы [[Жыланды (тау, Зеренді ауданы)|Жыланды]] тауының оңтүстігі
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = 52|s_lat_min =36 |s_lat_sec =28 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg =68 |s_lon_min =38 |s_lon_sec = 19
 |сағасы                 =  [[Жабай]] өзені
  |сағасының орны        = [[Атбасар]] қаласының солтүстік-шығысы 
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 51|m_lat_min = 50|m_lat_sec =54 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 68|m_lon_min = 25|m_lon_sec = 37
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  = [[Ақмола облысы]] [[Сандықтау ауданы|Сандықтау]] және [[Атбасар ауданы|Атбасар]] аудандары
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' (''Керегетас'') – [[Есіл]] алабындағы [[өзен]].

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Сандықтау ауданы|Сандықтау]] және [[Атбасар ауданы|Атбасар]] аудандары жерімен ағып өтеді.

== Бастауы ==
Бастауын [[Көкшетау қыраты]]ндағы [[Жыланды (тау, Зеренді ауданы)|Жыланды]] тауының оңтүстігінен алып, [[Атбасар]] қаласының солтүстік-шығысындағы [[Жабай]] өзеніне құяды.

== Гидрологиясы ==
Ұзындығы 140 км,  су жиналатын алабы 3650 км². Өзеннің аңғары тар. Әрқайсысының ұзындығы 50 км-ден аспайтын 9 саласы бар. Ірілері: Құттың көзі, Жекебұлақ. Жылдық орташа су ағыны [[Новосельское (Ақмола облысы)|Новосельское]] ауыл тұсында 0,68 м³/с. Өзенде [[аққайран]], [[шортан]], [[Мөңке балық|мөңке]], т.б. тіршілік етеді. Өзен суы шаруашылыққа пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Есіл су алабы]]
[[Санат:Ақмола облысы өзендері]]</text>
      <sha1>syrdud87bpaizgud1hmn4ittnp0f3h1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Сарысу алабы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33023</id>
    <revision>
      <id>3063109</id>
      <parentid>2347984</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:09:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2529" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыланды өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 100
 |су алабының ауданы     = 2800 
 |су алабы               =  [[Сарысу өзені|Сарысу]] алабы
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = Жаманқотыр тауы
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 = [[Қаракеңгір өзені]]не
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 47|m_lat_min = 59|m_lat_sec = 59
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 67|m_lon_min = 41|m_lon_sec = 52
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  = [[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]] 
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''', ''Серікбай'' – [[Сарысу өзені|Сарысу]] алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]] жерімен ағып өтеді. Ұзындығы 100 км, су жиналатын алабы 2800 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. 

== Бастауы ==
Бастауын [[Жаманқотыр]] тауының солтүстігіндегі бұлақтардан алып, Қарағансай қонысы тұсында [[Қаракеңгір өзені]]не құяды.

== Гидрологиясы ==
Көктемде қар ерігенде тасиды, жазда кішігірім қарасуларға бөлініп қалады. Аудан шаруашылықтары өзенді мал суаруға, жайылмасын шабындыққа пайдаланады.‎&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ұлытау облысы өзендері]]
[[Санат:Сарысу су алабы]]</text>
      <sha1>1sy8ryucn0vcgrscrvmj3qs8fempyfb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063110</id>
      <parentid>3063109</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:10:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2529" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыланды өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 100
 |су алабының ауданы     = 2800 
 |су алабы               =  [[Сарысу (өзен)|Сарысу]] алабы
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = Жаманқотыр тауы
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 = [[Қаракеңгір өзені]]не
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 47|m_lat_min = 59|m_lat_sec = 59
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 67|m_lon_min = 41|m_lon_sec = 52
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  = [[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]] 
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''', ''Серікбай'' – [[Сарысу (өзен)|Сарысу]] алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]] жерімен ағып өтеді. Ұзындығы 100 км, су жиналатын алабы 2800 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. 

== Бастауы ==
Бастауын [[Жаманқотыр]] тауының солтүстігіндегі бұлақтардан алып, Қарағансай қонысы тұсында [[Қаракеңгір өзені]]не құяды.

== Гидрологиясы ==
Көктемде қар ерігенде тасиды, жазда кішігірім қарасуларға бөлініп қалады. Аудан шаруашылықтары өзенді мал суаруға, жайылмасын шабындыққа пайдаланады.‎&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ұлытау облысы өзендері]]
[[Санат:Сарысу су алабы]]</text>
      <sha1>m2txvbki2q6kx67ztblqkaujzby8ghs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (тау, Қарағанды облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33029</id>
    <revision>
      <id>3063076</id>
      <parentid>2990270</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:20:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2556" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     =  Тау сілемі
 |Атауы                =  Жыланды тауы
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =     
  |lat_dir = |lat_deg =  48|lat_min = 31|lat_sec =15 
  |lon_dir = |lon_deg =  74|lon_min = 47|lon_sec =56  
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]   
  |Тау жүйесі         =    
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  
  |Ені                 =   
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =  1156
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     = Қазақстан 
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     = Қазақстан Қарағанды облысы  
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}} 
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' – [[Тоқырау өзені|Тоқырауын]] өзенінің жағалауына орналасқан тау. 

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]ның солтүстік-батысында, [[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 22 км жерде.

== Жер бедері, өсімдігі ==
Абсолютiк биіктігі 1156 м. Жылан көп болғандықтан Жыланды деп аталған. Шығыс бөлігінде бұталы өсімдіктер өседі. Солтүстік және оңтүстік етегінде бұлақтар бар.&lt;ref&gt;Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:&quot; Қазақ энциклопедиясы&quot; ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-  893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5&lt;/ref&gt;‎

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы) географиясы]]</text>
      <sha1>4otloby5iqfj68spzxz2wgtdhmzi1ib</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (тау, Жақсы ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33032</id>
    <revision>
      <id>3063075</id>
      <parentid>2739922</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:18:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2295" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі       = Тау сілемі  
 |Атауы      = Жыланды тауы 
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет           = 
  |Сурет өлшемі   = 
  |Сурет атауы    = 
  |lat_dir =N |lat_deg = 51|lat_min =18|lat_sec =24 
  |lon_dir =E |lon_deg =66|lon_min = 56|lon_sec =32 
  |region         = 
  |CoordScale     = 
 |Орналасуы       = {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Жақсы ауданы]]   
 |Пайда болған кезеңі    = 
 |Аумағы          = 
  |Ұзындығы       = 8
  |Ені            = 3
 |Ең биік шыңы    = 
  |Биіктігі       =  358
 |Карта           = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =Қазақстан Ақмола облысы  
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты   = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' – [[Ақмола облысы]] [[Жақсы ауданы]]ның оңтүстік-батысындағы тау. [[Есіл]] өзенінің оң аңғарынан 8 км жерде орналасқан.

== Жер бедері ==
Абсолюттiк биіктігі 358 м. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай созыла орналасқан. Ұзындығы 8 км-ге жуық, енді жері 3 км-дей. Салыстырмалы биіктігі 33 м. Беткейлері тіктеу келген сай-жыралармен тілімденген. Шығысында тас қиыршықтары кездеседі. Оңтүстігі мен шығысында шағын тоғандар салынған. Таудың оңтүстік-шығысын бойлай автомобиль жолы өтеді.‎

== Өсімдігі ==
Өсімдік жамылғысы негізінен бетеге, көкпек, баялыш, ши, селеуден тұрады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Жақсы ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>q7p275xhsbwozxign9djr3yzpco21k5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063084</id>
      <parentid>3063075</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:40:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Салиха [[Жыланды (тау, Ақмола облысы)]] бетін [[Жыланды (тау, Жақсы ауданы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2295" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі       = Тау сілемі  
 |Атауы      = Жыланды тауы 
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет           = 
  |Сурет өлшемі   = 
  |Сурет атауы    = 
  |lat_dir =N |lat_deg = 51|lat_min =18|lat_sec =24 
  |lon_dir =E |lon_deg =66|lon_min = 56|lon_sec =32 
  |region         = 
  |CoordScale     = 
 |Орналасуы       = {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Жақсы ауданы]]   
 |Пайда болған кезеңі    = 
 |Аумағы          = 
  |Ұзындығы       = 8
  |Ені            = 3
 |Ең биік шыңы    = 
  |Биіктігі       =  358
 |Карта           = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =Қазақстан Ақмола облысы  
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты   = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' – [[Ақмола облысы]] [[Жақсы ауданы]]ның оңтүстік-батысындағы тау. [[Есіл]] өзенінің оң аңғарынан 8 км жерде орналасқан.

== Жер бедері ==
Абсолюттiк биіктігі 358 м. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай созыла орналасқан. Ұзындығы 8 км-ге жуық, енді жері 3 км-дей. Салыстырмалы биіктігі 33 м. Беткейлері тіктеу келген сай-жыралармен тілімденген. Шығысында тас қиыршықтары кездеседі. Оңтүстігі мен шығысында шағын тоғандар салынған. Таудың оңтүстік-шығысын бойлай автомобиль жолы өтеді.‎

== Өсімдігі ==
Өсімдік жамылғысы негізінен бетеге, көкпек, баялыш, ши, селеуден тұрады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Жақсы ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>q7p275xhsbwozxign9djr3yzpco21k5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыландысай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33037</id>
    <revision>
      <id>3063120</id>
      <parentid>2777313</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:06:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2620" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыландысай
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 104
 |су алабының ауданы     =  2740
 |су алабы               = 
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = Шағырай үстірті
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 = Шағын көл
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 47|m_lat_min =06 |m_lat_sec =25 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 58|m_lon_min =44 |m_lon_sec = 33
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  = [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] 
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Жыландысай''' – [[Шалқар (көл, Ақтөбе облысы)|Шалқар]] көлі алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] жерімен ағып өтеді. 

== Бастауы ==
[[Мұғалжар тауы]]ның оңтүстігіндегі [[Шағырай үстірті]]нің солтүстік-шығысынан басталып, [[Берденсор]] көлінің тұсындағы сорға сіңіп кетеді.

== Гидрографикасы ==
Ұзындығы 104 км, су жиналатын алабы 2740 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Арнасы көбіне жайпақ келеді. Көктемде еріген қар суымен толығып, жазда тартылып қалады. Жыландысайдың алабы – күзгі және көктемгі мал жайылымы.&lt;ref&gt; АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақтөбе облысы өзендері]]
[[Санат:Шалқар су алабы]]</text>
      <sha1>j3d8qte2dr993uerhdem82g820i8pmw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063121</id>
      <parentid>3063120</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2630" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыландысай
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 104
 |су алабының ауданы     =  2740
 |су алабы               = 
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = Шағырай үстірті
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 = Берденсор көлі
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 47|m_lat_min =06 |m_lat_sec =25 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 58|m_lon_min =44 |m_lon_sec = 33
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  = [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] 
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Жыландысай''' – [[Шалқар (көл, Ақтөбе облысы)|Шалқар]] көлі алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] жерімен ағып өтеді. 

== Бастауы ==
[[Мұғалжар тауы]]ның оңтүстігіндегі [[Шағырай үстірті]]нің солтүстік-шығысынан басталып, [[Берденсор]] көлінің тұсындағы сорға сіңіп кетеді.

== Гидрографикасы ==
Ұзындығы 104 км, су жиналатын алабы 2740 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Арнасы көбіне жайпақ келеді. Көктемде еріген қар суымен толығып, жазда тартылып қалады. Жыландысайдың алабы – күзгі және көктемгі мал жайылымы.&lt;ref&gt; АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақтөбе облысы өзендері]]
[[Санат:Шалқар су алабы]]</text>
      <sha1>nvq1wfgpghlc1cgnu8cqihlsbpi6b4h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063122</id>
      <parentid>3063121</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2623" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыландысай
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 104
 |су алабының ауданы     =  2740
 |су алабы               = 
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = Шағырай үстірті
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 = Берденсор  
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 47|m_lat_min =06 |m_lat_sec =25 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 58|m_lon_min =44 |m_lon_sec = 33
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  = [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] 
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Жыландысай''' – [[Шалқар (көл, Ақтөбе облысы)|Шалқар]] көлі алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] жерімен ағып өтеді. 

== Бастауы ==
[[Мұғалжар тауы]]ның оңтүстігіндегі [[Шағырай үстірті]]нің солтүстік-шығысынан басталып, [[Берденсор]] көлінің тұсындағы сорға сіңіп кетеді.

== Гидрографикасы ==
Ұзындығы 104 км, су жиналатын алабы 2740 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Арнасы көбіне жайпақ келеді. Көктемде еріген қар суымен толығып, жазда тартылып қалады. Жыландысайдың алабы – күзгі және көктемгі мал жайылымы.&lt;ref&gt; АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақтөбе облысы өзендері]]
[[Санат:Шалқар су алабы]]</text>
      <sha1>9z5kx0myciazpgjf5e1lydm5erj7wei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зеренді таулары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33153</id>
    <revision>
      <id>3063088</id>
      <parentid>2395318</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:47:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2856" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау
 |Атауы                = Зеренді таулары
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =  52|lat_min = 53|lat_sec = 36
  |lon_dir = |lon_deg =  69|lon_min = 04 |lon_sec = 39 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]
  |Тау жүйесі         =  [[Көкшетау қыраты]]
 |Пайда болған кезеңі     =    [[Палеозой]], [[Девон кезеңі|девон]], [[Карбон кезеңі|тас көмір]]
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 28
  |Ені                 =  18-20
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 587
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     = Қазақстан Ақмола облысы  
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
'''Зеренді таулары ''' – [[Көкшетау қыраты]]ның орталық бөлігіндегі орманды-таулы алқап.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]нда орналасқан. Батыстан шығысқа, солтүстік-шығысқа қарай 28 км-ге созылған, енді жері 18 – 20 км. Батысында [[Жыланды (тау, Зеренді ауданы)|Жыланды тау]]ына ұласады. Абсолюттік биіктігі 587 м.

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы [[палеозой]]ға дейінгі гнейс, мәрмәр және кристалды тақтатастан, сондай-ақ [[Девон кезеңі|девон]] және [[Карбон кезеңі|тас көмір]] кезеңдерінің шөгінділерінен түзілген.

== Өсімдігі ==
Зеренді тауларын шоқ қарағайлы-қайыңды ормандар көмкеріп жатыр. Тау төңірегінде тұщы көлдер бар.&lt;ref&gt;“Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Зеренді ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>mi69m1k8ckx79ekf6saotcgzbsdz5fr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақжар (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34646</id>
    <revision>
      <id>3062970</id>
      <parentid>3052902</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:08:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6256" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақжар
|сурет               = Ақжар. Стелла.jpg
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =12|lat_sec = 53
   |lon_deg =51|lon_min =56|lon_sec =30
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақсай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Дальний, пос.Буровиков''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}3337
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақжар}}
'''Ақжар''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt; Бұрынғы атаулары Дальний, пос.Буровиков

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы – [[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 8 км-дей жерде [[Жайық]] өзеніне жақын, [[Каспий маңы ойпаты]]нда орналасқан. Жақын теміржол станциясы – Атырау (8 км-дей жерде). 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2406 адам (1179 ер адам және 1227 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3337 адамды (1609 ер адам және 1728 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
[[Сурет:Ақсай орта мектебі.jpg |thumb|солға|200px|С.Датов атындағы орта мектеп ]]
* '''С.Датов атындағы орта мектеп''' 
* '''«Ақбөбек» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''&lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/news/society/akzhar-auylynda-derigerlik-ambulatoriya-ashyldy&lt;/ref&gt;
* '''Мәдениет үйі'''
* '''Музыка мектебі'''
* '''Спорт кешені'''&lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/news/society/atyrau-zhene-akzhar-auylynda-sport-kesheni-boi-koterdi&lt;/ref&gt;

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
Ақжарда көптеген жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Олар: жеңіл автомобильдер мен жеңіл автокөлік құралдарын жалдау, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы, бөлшек саудада сату, тауарларға арналған пластмасса қаптамалар өндіру, жүк автомобиль көлігінің қызметі, мұнай мен табиғи газды өндіруге ықпал ететін қызметтерді көрсету, құрылыс-монтаж жұмыстары, құбырлардың құрылысы, мейрамханалардың кызметі және тамақ өнімдерін жеткізу бойынша көрсетілетін қызметтер, әрлеу жұмыстары, тамақ өнімдерін өндіру, компьютерлер мен жабдықтарды жөндеу т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ақжар ауылы. Жалпы көрінісі !! Ақжар ауылы !! Ақжар ауылы !! Ақжар ауылы
|-
| [[Сурет:Акжар. Общий вид.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Ақжар 1.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Ақжар 3.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Село Акжар.jpg|орта|220px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>502qvu306x53i7r24d9k5247u3osctn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062971</id>
      <parentid>3062970</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:09:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6223" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақжар
|сурет               = Ақжар. Стелла.jpg
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =12|lat_sec = 53
   |lon_deg =51|lon_min =56|lon_sec =30
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақсай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Дальний, пос.Буровиков''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}3337
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақжар}}
'''Ақжар''' (1993 ж. дейін ''Дальний'') — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы – [[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 8 км-дей жерде [[Жайық]] өзеніне жақын, [[Каспий маңы ойпаты]]нда орналасқан. Жақын теміржол станциясы – Атырау (8 км-дей жерде). 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2406 адам (1179 ер адам және 1227 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3337 адамды (1609 ер адам және 1728 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
[[Сурет:Ақсай орта мектебі.jpg |thumb|солға|200px|С.Датов атындағы орта мектеп ]]
* '''С.Датов атындағы орта мектеп''' 
* '''«Ақбөбек» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''&lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/news/society/akzhar-auylynda-derigerlik-ambulatoriya-ashyldy&lt;/ref&gt;
* '''Мәдениет үйі'''
* '''Музыка мектебі'''
* '''Спорт кешені'''&lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/news/society/atyrau-zhene-akzhar-auylynda-sport-kesheni-boi-koterdi&lt;/ref&gt;

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
Ақжарда көптеген жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Олар: жеңіл автомобильдер мен жеңіл автокөлік құралдарын жалдау, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы, бөлшек саудада сату, тауарларға арналған пластмасса қаптамалар өндіру, жүк автомобиль көлігінің қызметі, мұнай мен табиғи газды өндіруге ықпал ететін қызметтерді көрсету, құрылыс-монтаж жұмыстары, құбырлардың құрылысы, мейрамханалардың кызметі және тамақ өнімдерін жеткізу бойынша көрсетілетін қызметтер, әрлеу жұмыстары, тамақ өнімдерін өндіру, компьютерлер мен жабдықтарды жөндеу т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ақжар ауылы. Жалпы көрінісі !! Ақжар ауылы !! Ақжар ауылы !! Ақжар ауылы
|-
| [[Сурет:Акжар. Общий вид.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Ақжар 1.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Ақжар 3.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Село Акжар.jpg|орта|220px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>qpivm2vkxjh40xahmvdjr2fcfai0vvj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Берденсор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35689</id>
    <revision>
      <id>3063124</id>
      <parentid>2620551</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:13:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2406" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Берденсор
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 47/06/56/N/58/48/32/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 132
 |Ұзындығы       = 6,8
 |Ені            = 3
 |Ауданы         = 13,61
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = Жыландысай
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақтөбе облысы
  |Аудан     = Шалқар ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақтөбе облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Берденсор''' – [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]]ның Бегімбет ауылының батысында 15 км жердегі көл. Теңіз деңгейінен 132 м биіктікте жатыр. 

== Гидрографикасы, сипаты ==
Аумағы 13,61 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 6,8 км, енді жері 3 км. Көлдің солтүстік-шығыс жағалауына түйісетін сортаң жерін көктемде су басады. Суы [[қараша]]ның аяғында қатып, [[сәуір]]дің 1-онкүндігінде ериді. [[Шағырай үстірті|Шағырай]] үстіртінен бастау алатын [[Жыландысай]] өзені батыс бөлігінен құяды. [[Жаз]] айларында өзен және көл суы тартылып қалады. Негізінен [[қар]] суымен толығады. Суы тұзды және кермек.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шалқар ауданы көлдері]]</text>
      <sha1>59un4lh8hj54m5s7tdvovomwjjwv2k7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жанбай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37844</id>
    <revision>
      <id>3062931</id>
      <parentid>3051508</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:39:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9557" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Жанбай 
 |сурет                   =Жанбай Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47 |lat_min = 02 |lat_sec = 54
  |lon_deg =50  |lon_min = 48 |lon_sec =19 
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жанбай ауылдық округі{{!}}Жанбай 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         =1930 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 3036
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жанбайлық, жанбайлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Жанбай аралы}}
'''Жанбай''', ''Жамбай'' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Жанбай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 30 км жерде, [[Каспий маңы ойпаты]]ның оңтүстік жағындағы шөлдік белдемде орналасқан. Жанбай ауылының үстімен Обалы - Ақбас каналы өтеді.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2560 адам (1332 ер адам және 1228 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3036 адамды (1550 ер адам және 1486 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Этимологиясы ==
Атау екі компоненттен тұрады: жам және бой. &quot;Жам&quot; сөзі жергілікті тілде теңіздің терең, әрі өзек жерлері деген мағынасына келсе, ал &quot;бой&quot; сөзі селоның географиялық орналасу жағынан, яғни Каспий теңізінің бойлық қойнауына сұғынып жатқандығынан шыққан.
== Тарихы ==
Іргесі [[1930 жыл|1930]] жылдың бас кезінде ауыл шаруасын ұжымдастыруға байланысты қаланды. 1957 жылы “Забұрын” Қаракөл қой кеңшарының орталығына айналды. 1997 жылдан мұнда шаруа қожалықтары ұйымдастырылды. 
== Елді мекендегі көшелер ==
* Арон Аюпов атындағы көше
* Мағаз Есқалиев атындағы көше
* Көбен Жұмалиев атындағы көше [[Сурет:Жанбай. Қызыл балыққа қойылған ескерткіш.jpg|thumb|оңға|300px|'''Жанбай ауылындағы''' қызыл балыққа қойылған ескерткіш]]
* Тайыр Нысанов атындағы көше
* Мүсілім Нұрмұханов атындағы көше
* Зинеден Құрасұлы атындағы көше
* Хамидолла Нәубетов атындағы көше
* Амангелді Иманов атындағы көше
* Сәкен Сейфуллин атындағы көше
* Бауыржан Момышұлы атындағы көше
* Исатай Тайманұлы атындағы көше
* Мектеп көшесі
* Егемен Қазақстан көшесі
* Қызылбас көшесі
* Қазақауыл көшесі
* Нарын көшесі
== Инфрақұрылымы ==
Ауылда 8 азық-түлік дүкені, 3 шаруашылық дүкені, 2 кафе, 1 базар, 2 май құю бекеті, 1 наубайхана, 1 [[дәріхана]], 1 көлік жуу орны, 2 тойхана сияқты кәсіпкерлік нысандар халыққа қызмет етіп келеді. 1 [[емхана]], 1 [[пошта]] байланыс бөлімшесі, 1 АТС орталығы, 1 саз мектебі, 1 [[орта мектеп]], 1 мәдениет үйі, 1 [[балабақша]], Жанбай дәрігерлік амбулаториясы жұмыс жасайды.(2018 ж.).&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;
=== Мектеп ===
* Х.Наубетов атындағы орта мектеп — мектеп 1992 жылдан бастап қос Ленин орденді, ҚазКСР-іне еңбегі сіңген мұғалім Хамидолла Нәубетов есімімен аталады. Мектеп үйі 1984 жылы қолдануға берілген. Стандартты ғимарат 574 оқушыға арналып салынған. Мектептің жалпы ауданы 4600 м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, жұмыс істеп тұрған ауданы 2344 м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, Сынып бөлмелері және оқу кабинеттері 19.&lt;ref&gt;https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000001219257&amp;view=members&amp;group=staff Х.Наубетов атындағы орта мектеп&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Балдәурен» бөбекжай-бақшасы — 1990-1991 жылы 2 қабатты 140 орынды балабақша іске қосылып, 1993 жылы ауылдағы &quot;Айгөлек&quot; балалар бақшасы „Балдәуренге“ біріктірілді.

=== Саз мектебі ===
* Жанбай балалар саз мектебі — алғаш рет 1988 жылы құрылған. Қазіргі кезде (2018) 90 оқушы білім алып, 25 оқушыдан құрылған ұлт-аспаптар оркестрі, хор, ұстаздардан құрылған фольклорлық ансамбль жұмыс жасайды.

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
[[Сурет:Жанбай. Әйтеке би мешіті.jpg|thumb|солға|200px|Әйтеке би мешіті]]
11 [[Шаруа Қожалығы]] бар. Оларда 1255 мүйізді ірі қара, 1356 қой, 166 ешкі, 847 жылқы, 193 түйе малы бар. Сонымен қатар &quot;АЛАША-АТЫРАУ&quot; ЖШС - (тұщы суда балық аулау), &quot;АМАННАТ&quot; ЖШС - (инженерлік ғимараттар құрылысы), &quot;SENIM SUPPLY&quot; ЖШС - (бөлшек саудада сату) т.б.жұмыс жасайды.

== Діни ұйымдар қызметі ==
* '''Әйтеке би мешіті''' — Сыйымдылығы 300 орындық. 2021 жылы берілді. Жанбай ауылы мен аудан тұрғындарының демеушілігімен тұрғызылды.&lt;ref&gt;https://www.muftiyat.kz/kk/news/country/2021-02-22/35029-atyrau-iteke-bi-atyndagy-meshit-ashyldy/ Әйтеке би атындағы мешіт ашылды&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>88j739c1y47sxifcif6ml1c469cffey</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062933</id>
      <parentid>3062931</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:41:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9570" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Жанбай 
 |сурет                   =Жанбай Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47 |lat_min = 02 |lat_sec = 54
  |lon_deg =50  |lon_min = 48 |lon_sec =19 
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жанбай ауылдық округі{{!}}Жанбай 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         =1930 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 3036
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жанбайлық, жанбайлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Жанбай аралы}}
'''Жанбай''', ''Жамбай'' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Жанбай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 30 км жерде, [[Каспий маңы ойпаты]]ның оңтүстік жағындағы шөлдік белдемде орналасқан. Жанбай ауылының үстімен Обалы - Ақбас каналы өтеді.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2560 адам (1332 ер адам және 1228 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3036 адамды (1550 ер адам және 1486 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Этимологиясы ==
Атау екі компоненттен тұрады: жам және бой. &quot;Жам&quot; сөзі жергілікті тілде теңіздің терең, әрі өзек жерлері деген мағынасына келсе, ал &quot;бой&quot; сөзі селоның географиялық орналасу жағынан, яғни Каспий теңізінің бойлық қойнауына сұғынып жатқандығынан шыққан.
== Тарихы ==
Іргесі [[1930 жыл|1930]] жылдың бас кезінде ауыл шаруасын ұжымдастыруға байланысты қаланды. 1957 жылы “Забұрын” Қаракөл қой кеңшарының орталығына айналды. 1997 жылдан мұнда шаруа қожалықтары ұйымдастырылды. 
== Елді мекендегі көшелер ==
* Арон Аюпов атындағы көше
* Мағаз Есқалиев атындағы көше
* Көбен Жұмалиев атындағы көше [[Сурет:Жанбай. Қызыл балыққа қойылған ескерткіш.jpg|thumb|оңға|300px|'''Жанбай ауылындағы''' қызыл балыққа қойылған ескерткіш]]
* Тайыр Нысанов атындағы көше
* Мүсілім Нұрмұханов атындағы көше
* Зинеден Құрасұлы атындағы көше
* Хамидолла Нәубетов атындағы көше
* Амангелді Иманов атындағы көше
* Сәкен Сейфуллин атындағы көше
* Бауыржан Момышұлы атындағы көше
* Исатай Тайманұлы атындағы көше
* Мектеп көшесі
* Егемен Қазақстан көшесі
* Қызылбас көшесі
* Қазақауыл көшесі
* Нарын көшесі
== Инфрақұрылымы ==
Ауылда 8 азық-түлік дүкені, 3 шаруашылық дүкені, 2 кафе, 1 базар, 2 май құю бекеті, 1 наубайхана, 1 [[дәріхана]], 1 көлік жуу орны, 2 тойхана сияқты кәсіпкерлік нысандар халыққа қызмет етіп келеді. 1 [[емхана]], 1 [[пошта]] байланыс бөлімшесі, 1 АТС орталығы, 1 саз мектебі, 1 [[орта мектеп]], 1 мәдениет үйі, 1 [[балабақша]], Жанбай дәрігерлік амбулаториясы жұмыс жасайды.(2018 ж.).&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;
=== Мектеп ===
* Х.Наубетов атындағы орта мектеп — мектеп 1992 жылдан бастап қос Ленин орденді, ҚазКСР-іне еңбегі сіңген мұғалім Хамидолла Нәубетов есімімен аталады. Мектеп үйі 1984 жылы қолдануға берілген. Стандартты ғимарат 574 оқушыға арналып салынған. Мектептің жалпы ауданы 4600 м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, жұмыс істеп тұрған ауданы 2344 м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, Сынып бөлмелері және оқу кабинеттері 19.&lt;ref&gt;https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000001219257&amp;view=members&amp;group=staff Х.Наубетов атындағы орта мектеп&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Балдәурен» бөбекжай-бақшасы — 1990-1991 жылы 2 қабатты 140 орынды балабақша іске қосылып, 1993 жылы ауылдағы &quot;Айгөлек&quot; балалар бақшасы „Балдәуренге“ біріктірілді.

=== Саз мектебі ===
* Жанбай балалар саз мектебі — алғаш рет 1988 жылы құрылған. Қазіргі кезде (2018) 90 оқушы білім алып, 25 оқушыдан құрылған ұлт-аспаптар оркестрі, хор, ұстаздардан құрылған фольклорлық ансамбль жұмыс жасайды.

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
[[Сурет:Жанбай. Әйтеке би мешіті.jpg|thumb|солға|200px|Әйтеке би мешіті]]
11 [[Шаруа Қожалығы]] бар. Оларда 1255 мүйізді ірі қара, 1356 қой, 166 ешкі, 847 жылқы, 193 түйе малы бар. Сонымен қатар &quot;АЛАША-АТЫРАУ&quot; ЖШС - (тұщы суда балық аулау), &quot;АМАННАТ&quot; ЖШС - (инженерлік ғимараттар құрылысы), &quot;SENIM SUPPLY&quot; ЖШС - (бөлшек саудада сату) т.б.жұмыс жасайды.

== Діни ұйымдар қызметі ==
* '''Әйтеке би мешіті''' — Сыйымдылығы 300 орындық. 2021 жылы берілді. Жанбай ауылы мен аудан тұрғындарының демеушілігімен тұрғызылды.&lt;ref&gt;https://www.muftiyat.kz/kk/news/country/2021-02-22/35029-atyrau-iteke-bi-atyndagy-meshit-ashyldy/ Әйтеке би атындағы мешіт ашылды&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>0irycz7b56wyrbgozu04ph0upp57p6i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Елтай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38191</id>
    <revision>
      <id>3062863</id>
      <parentid>3051171</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:42:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7330" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Елтай 
 |сурет                   = Елтай.Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48 |lat_min =33  |lat_sec = 05
  |lon_deg = 51 |lon_min =36  |lon_sec = 58
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Елтай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Елтай
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1931
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = елтайлық, елтайлықтар
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2444
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 71234
 |пошта индексі           = 060202
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Елтай}}
'''Елтай''' — [[Атырау облысы]]ның [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Индербор]] кентінен батысқа қарай 10 км жерде, [[Жайық]] өзенінің оң жағасында, [[Каспий маңы ойпаты]]ның шөлейт белдемінде орналасқан. 
* Елтай ауылы шекарасының жалпы аумағы - 383,136 гектар
* Шекарасының ұзындығы - 8214,3 метр&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19TF004360 Елтай ауылының шекарасын белгілеу туралы]&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2438 адам (1241 ер адам және 1197 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2444 адамды (1238 ер адам және 1206 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1931 жыл|1931]] жылы ауыл шаруашылығын ұжымдастыру кезінде қаланған. [[1997 жыл|1997]] жылға дейін Аманкелді атындағы қаракөл қой кеңшарының орталығы болды. Оның негізінде 1997 жылдан шаруа қожалықтары мен өндірістік кооперативтер жұмыс істейді. Елтай арқылы Атырау — Орал автомобиль жолы, Атырау — Самара және Мақат — Орталық мұнай құбырлары өтеді. Тұрғындары басқа елді мекендермен автомобиль және [[Жайық]] су жолы арқылы қатынасады.

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
Елтай ауылында [[орта мектеп]], [[емхана]], [[балабақша]], клуб, [[кітапхана]], [[пошта]] бөлімшесі жұмыс істейді.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0 &lt;/ref&gt;
* М.Сиранов атындағы орта мектеп — 1929 жылы бастауыш, 1933 жылы [[Жеті жылдық мектеп|7 жылдық]], ал 1936 жылы ауданда тұңғыш [[орта мектеп]] болып жұмыс жасай бастады. Мектеп 1936 - 1962 жылдары Елтай орта мектебі, 1962 - 1995 жылға дейін В.И.Ленин атындағы орта мектеп, 1996 жылдан бастап Мұқанғазы Сиранов атындағы орта мектеп болып аталады.
* «Қызғалдақ» бөбекжай-бақшасы
* Елтай ауылдық мұражайы — „Аманкелді“ кеңшары басшылығының қолдауымен 1979 ж. ашылған. Алғашқы меңгерушісі ардагер ұстаз О.Аманқұлова болған. Мұражайда 1689 жәдігер жинақталған.

Ауылда 14 дүкен, 2 тойхана бар.

== Ауыл көшелері ==
[[Махамбет Өтемісұлы]], [[Исатай Тайманов]], [[Сырым Датұлы]], [[Мұрат Мөңкеұлы]], Дәулет Базарбаев, Сәлімгерей Саптаяқов, [[Маржан Енбаева]], Мұқанғазы Сиранов, Мақажан Қабиев, Қадиша Қауашева, Мүтәлі Шәріпов, Серік Досмағанбетов, Баламайсаң Дауылұлы, Қаби Меңетаев, Сағынтай Құсанов, Жанша Уәлиева атындағы көшелер, [[Жеңіс күні|Жеңіс]], [[Қазақстан]] көшелері.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>c7ru5wq42l04muhk6aarj58k160ydah</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алаш милициясы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39993</id>
    <revision>
      <id>3063030</id>
      <parentid>3059751</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:18:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazman322</username>
        <id>116706</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8502" xml:space="preserve">'''Алаш милициясы''', халықтық [[милиция]] — 1917 ж. желтоқсанның 5-13 күндері [[Орынбор]]да өткен 2-жалпықазақ съезінің шешіміне сәйкес құрылған [[Алаш автономиясы]]ның қарулы жасақтары.&lt;ref&gt;Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х&lt;/ref&gt;

[[File:Alash Militia in Semipalatinsk (1919).jpg|thumb|left|Алаш милициясы, 1919 ж.]]

Съездің күн тәртібіндегі 10 мәселенің төртіншісі “милиция туралы” болды. Осы мәселе бойынша Алаш қозғалысының белгілі өкілі [[Халел Ғаббасов]] [[баяндама]] жасады. Съезд Алаш автономиясы аталған ұлттық мемлекеті аяғынан тік тұрғызу үшін және тек кеңестік негіздегі автономияларды ғана қорғап-қолдауға бейім тұрған “бостандықтың жауы — болшевизммен күресу үшін” “халықтық милиция” атанған ұлттық [[әскер]] құру бағдарламасын бекітті. Осыған сәйкес Алаш автономиясына кіретін облыстар мен уездерде құрылуға тиісті милиция бөлімдерінің саны анықталып, оларды соғыс өнеріне үйрету, қажетті қару-жарақпен және киім-кешекпен қамтамасыз ету жолдары айқындалды.

Негізінен атты әскер түрінде жасақталатын халықтық милиция қатарына әскери қызметті атқаруға жарамды 20 мен 35 жастың арасындағы ер азаматтар алынатын болды. [[Бөкей Ордасы|Бөкей]], [[Орал облысы|Орал]], [[Торғай облысы|Торғай]], [[Ақмола облысы|Ақмола]], [[Семей]] және [[Жетісу]] облыстарындағы милиция қызметкерлерінің жалпы саны 13500 болсын делініп, әр облыс бойынша әскер қатарына шақырылғандар саны мына мөлшерде белгіленді: 
* Бөкейде — 1000
* Оралда — 2000
* Торғайда — 3000
* Ақмолада — 4000
* Семейде — 1500
* Жетісу облысында — 2000
Милицияға қару-жарақ пен оқ-дәріні [[Алашорда]]ның ұлттық қорынан алу белгіленді. Милиционерлерді әскери тәртіп пен өнерге үйрету үшін офицерлер мен нұсқаушыларды: 100 милиционерге 1 [[офицер]], 50 милиционерге бір нұсқаушы шақырылатын болды. Қазақ офицерлерін даярлау үшін [[Орынбор]] [[қазақ]] әскерінің тәжірибесі мен көмегін пайдалану қажеттігі съезд шешімдерінде баса көрсетілді. 
Милицияны ұйымдастыруға байланысты жұмсалатын шығын 68960000 сом болып анықталды. Бұл қаражат аталған 6 облысты мекендеген қазақтар есебінен жиналатын болды.
Съезд қарарларына сәйкес халықтық милиция жасақтарын құру ісі көп кешікпей басталып, осы бағыттағы жұмыстар 1918 жылдың жазынан, елде азамат соғысы басталуына байланысты жаңа қарқын алды. [[Алашорда немесе Уақытшы Ұлттық Кеңес|Алашорда үкіметі]] бұл бағыттағы жұмыстарды тек қана Орынбор қазақ әскерінің басшылығымен ғана емес, сонымен қатар Самарадағы [[Құрылтай]] жиналысы мүшелерінен тұратын үкіметпен (“[[Комуч]]”) және Омбыдағы Уақытша Сібір үкіметімен (1918 ж. қарашадан — Колчак үкіметімен) бірлесе, соңғыларының көмегіне сүйеніп жүргізді. Алашорданың батыс бөлімшелерінің жетекшілері [[Жанша Досмұхамедов]] және [[Халел Досмұхамедов]] “КОМУЧ” үкіметінің есебінен 600 винтовка, бір пулемет алса, Алашорданың Торғай бөлімшесі 300 мылтық, 20 мың патронға ие болды. Орынбор казак әскерлерінің атаманы [[Дутов Александр Ильич|Дутов]]тың тікелей көмегімен Қостанай және Ырғыз уездерінде екі атты полкті жасақтау жүзеге асырылды. 

1918 ж. тамыздың 12-нде Алашорданың әскери бөлімінің бастығы капитан (кейбір деректерде подполковник) [[Хамит Тоқтамышев]] Уақытша Сібір үкіметінің соғыс министрінің атына жазған хатында Семейде құрамында 750 жауынгер мен 38 офицері бар [[Алаш]] полкінің құрылғанын баяндай келіп, Зайсанда халықтық милицияның 200 адамнан, Павлодарда 150, Қарқаралыда 250 және Өскеменде 250 адамнан тұратын әскери құрамалар жасақталғанын хабарлап, Қазақстанның әртүрлі аудандарында қызылдарға қарсы соғысқа тікелей кіріскендігі туралы жазады. 

Ә.[[Бөкейханов Әлихан Нұрмұхамедұлы|Бөкейханов]]тың 1919 жылғы ақпанның 11-нде [[Колчак]] үкіметінің ресми делегациясымен жүргізген келіссөздерінде келтірілген мәліметтеріне қарағанда сол кезде азамат соғысы майдандарында [[Қызыл Армия]]ға қарсы күреске қатысқан Алаш қарулы күштерінің саны 3000-нан асқан. Осы келіссөздің барысында Алашорда делегациясының басшысы Бөкейханов Сібір үкіметі өкілінің “Милицияны қалай түсінуге болады?” — деген сұрағына “Милиция — біздің әскеріміз. Ол қазір іс жүзінде бар: 700 жігітіміз Жетісу майданында, 540 адам Троицк түбінде, 2000 адам Орал облысында соғыс әрекеттеріне қатынасуда”, — деп жауап берді. Бұл мәліметтерге Алашорданың батыс бөлімшесі ұйымдастырған әскери құрамаларды қоссақ, “халықтық милиция” атты Алаш автономиясы әскерінің қатарында бес мыңға жуық адам болған. Нашар қаруланған, соғыс тәжірибесі жоқ “халықтық милиция” бөлімдері Қазақстандағы азамат соғысының барысына ықпал ете алған жоқ. Алашорданың таратылуымен бірге ол құрған “халықтық милиция” бөлімдері де таратылды.&lt;ref&gt;Қазақ ұлттық энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Алаш қозғалысы]]


{{stub}}</text>
      <sha1>0xb1pp6mnpmtmhj2tg1ou9t68rx77bj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қарғалы (Жамбыл ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41409</id>
    <revision>
      <id>3063045</id>
      <parentid>2844411</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:05:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5108" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қарғалы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =43|lat_min = 10|lat_sec = 36
   |lon_deg =76|lon_min = 24|lon_sec =23
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы 
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы 
|ауданы                  = Жамбыл ауданы (Алматы облысы)
|кестедегі аудан         = Жамбыл ауданы (Алматы облысы){{!}}Жамбыл
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Қарғалы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Қарғалы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1909   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Фабричный''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 20114
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Қарғалы}}
'''Қарғалы''' — [[Алматы облысы]] [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ндағы ауыл, [[Қарғалы ауылдық округі (Алматы облысы)|Қарғалы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 11 км жерде, [[Ұзынқарғалы]] өзенінің бойында, [[Іле Алатауы]]ның баурайында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 17501 адам (8268 ер адам және 9233 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 20114 адамды (9739 ер адам және 10375 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1909 жыл|1909]] жылы шұға фабрикасын салуға байланысты қаланған. Алғашында &quot;Қарғалы&quot;, [[1937 жыл|1937]] жылдан &quot;Фабричный&quot; деп аталды, [[2007 жыл]]ы алғашқы атауы қайтарылды.

== Өндіріс орындары ==
Өндіріс орындарынан “Қарғалы” АҚ (шұға комбинат), [[асфальт]] зауытты, сувенирлер шығаратын цех, тұрмыстық комбинат бөлімшесі, бірнеше ӨК, шаруа қожалықтары, т.б. жұмыс істейді.

== Инфрақұрылымы ==
Кентте 4 орта мектеп, шет тілдерін оқытатын ортасы, [[балабақша]], [[кинотеатр]], [[клуб]], мәдениет үйі, [[кітапхана]], [[аурухана]], [[емхана]], фелдьшер-акушерлік пункт, [[дәріхана]], т.б. бар. Фабричныйда 1886 жылы салынған облыстағы ескі мешіттің бірі сақталған. Жақын темір жолы стансасы - [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Шамалған]] (32 км)&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]], 9 том&lt;/ref&gt;.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жамбыл ауданы елді мекендері (Алматы облысы)}}

[[Санат:Жамбыл ауданы (Алматы облысы) елді мекендері]]</text>
      <sha1>4mq9ul3cfwnxoowsmkcph84nteuhuqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Біржан - Сара (опера)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41700</id>
    <revision>
      <id>3062837</id>
      <parentid>2475330</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:44:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Мағына</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4465" xml:space="preserve">{{мағына|Біржан сал}}'''“Біржан — Сара”''' — [[М.Төлебаев]]тың операсы. Либреттосын [[Қажым Жұмалиев]] жазған. 


Премьерасы 1946 жылы 7 қазанда Қазақ опера және балет театрында (Алматы) өтті. 1949 ж. 2-, 3-рет өңделіп, 1957 ж. қайта қойылды. Алғашқы қойылымындағы басты партияларды Ә. Үмбетбаев (Біржанды), К. Байсейітова (Сараны) орындады. Реж. Қ.Жандарбеков, дирижері Г.Столяров, суретшісі А. [[Анатолий Иванович Ненашев|Ненашев]] болды. 

“Біржан — Сара” көп актілі лирикалық-драмалық опера. Оның негізіне 19 ғ-да өмір сүрген ақын, әнші-композитор Біржан салдың өмірі мен оның Сара ақынмен айтысы алынған. Либреттоға ақын өмірі жайлы деректер және Біржан мен Сара айтысындағы сюжеттік оқиғалар арқау болған. Операның драматургиялық желісінде Біржан мен Сараның махаббатын көрсететін лирикалық бағыт пен Біржан мен Жанбота болыстың арасындағы күресті көрсететін (бұл Біржанның әйгілі “Жанбота” әнінен алынған) әлеум. бағыт қатар жүріп отырады. Біржан салдың шығармаларындағы еркіндік, намыс, адамгершілік мәселелері бас кейіпкердің прототипіне де, операның бүкіл тақырыптық бағытына да негіз болған. Біржан бейнесі әншінің өз әндері (“Айтбай”, “Жанбота”, “Біржан сал”, “Адасқақ”, т.б.) және М. Төлебаевтың музыкасы арқылы ашылған. Опера ұлттық бояуы қанық, әсерлі лирикалық көріністерге, айшықты мелодияға толы. Операда ұлттық музыкалық формалар (әдет-ғұрыптық фольклор “жар-жар”, сыңсу, жоқтау, әсіресе, ақындар айтысы) өте әдемі әрі орынды қолданылған. 4 актілі опера қақтығысқа толы қарама-қайшы көріністерге (1-актідегі бас кейіпкердің нәзік ғашықтық дуэтіне айналатын әдемі айтыс кенеттен Біржан мен Жанботаның қақтығысы көрінісіне ауысып кетеді. 3-актідегі салтанатты той қарама-қарсы екі жақтың жаңа дауымен үзіліп қалады) құрылған. Опера 1958 жылы Мәскеуде өткен Қазақ өнері мен әдебиетінің онкүндігінде көрсетілген. “Біржан — Сара” — рухы жағынан қазақтың халықтық эпостарына жақын, шын мәніндегі романтикалық шығарма” деп жазды белгілі музыка зерттеуші В. Виноградов. 1949 жылы операға [[КСРО]] Мемлекеттік сыйлық берілді. Айшықты ұлттық бояуы қанық шығарма қазақ опера өнерінің классикалық туындысы болып табылады. 1959 жылы бұл туынды Башқұрт опера және балет театрында ([[Уфа]] қаласы) қойылды.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақша опералар]]</text>
      <sha1>d7g26htjcol50nrf7yhx8gds6kyt7ud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақкиізтоғай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42258</id>
    <revision>
      <id>3062982</id>
      <parentid>2977317</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:21:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6423" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Ақкиізтоғай
 |сурет                   = Ақкиізтоғай. Ауылға кіре беріс жол.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =05 |lat_sec = 51
  |lon_deg =54 |lon_min =22 |lon_sec = 49
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi =   
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Жылыой ауданы
 |кестедегі аудан         = Жылыой ауданы{{!}}Жылыой 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Ақкиізтоғай ауылдық округі{{!}}Ақкиізтоғай
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}}2232
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақкиізтоғайлық, ақкиізтоғайлықтар
 |телефон коды            =71237 
 |пошта индексі           = 060104
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Ақкиізтоғай''' — [[Атырау облысы]]ның [[Жылыой ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақкиізтоғай ауылдық округі]] ауылдық әкімшілік округінің орталығы.

== Орналасуы ==
Аудан орталығы – [[Құлсары]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 30 км жерде,[[Жем (өзен)|Жем]] өзенінің жағалауында орналасқан.&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt; Жақын теміржол стансасы — Құлсары (42 км жерде), тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады. 

== Тарихы ==
Кіші жүздің биі болған Қожаназар Жанайұлының асын бергенде [[Жем (өзен)|Жем өзені]] бойында мың [[Киіз үй|ағаш үй]] тігіліп, „Кіші жүздің ханы [[Айшуақ хан|Айшуақтың]] жүретін жолына мініп келген арбасы тұрған жерден арнайы тігілген үйге дейін ақ [[киіз]] төселген екен. Сол алқап кейін Ақкиізтоғай аталған“ деп тарихшылар жазған.&lt;ref&gt;«Халық кеңесі», газеті 18.06.1992 ж.&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1379 адам (735 ер адам және 644 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2232 адамды (1138 ер адам және 1094 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* Амангелді атындағы орта мектеп — 1928 жылы 4 кластық бастауыш мектеп болып ашылды, 1938 жылы 7- жылдық мектепке айналды. Ал 1962-1963 оқу жылынан бастап 11 жылдық мектеп болды.&lt;ref&gt;https://10.zhylyoi-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Тарихы&lt;/ref&gt;

* «Ақбөбек» бөбекжай бақшасы
* Дәрігерлік пункт
* Денешынықтыру сауықтыру кешені

== Шаруа қожалықтары, кәсіпкерлік ==
Бұрынғы кеңшар негізінде ауыл шаруашылығы және мал шаруашылығы өнімдерін өндіретін “Жаңа таң” АҚ жұмыс істейді.  

== Діни ұйымдар қызметі ==
* Есенгелді Нұршайұлы мешіті — Мешіт құрлысы 2004 жылы басталып 2005 жылы аяқталды. Құрлысты жүргізген «Жылыоймұнайгаз» және «Жаңа-Таң» ЖШС. Бір күмбезі бар. Ерлер және әйелдер намаз оқитын бөлмелері бар.&lt;ref&gt;http://www.kapan-kazhi-meshiti.kz/195-esengeld-nrshajly-mesht.html «ЕСЕНГЕЛДІ НҰРШАЙҰЛЫ» мешіті&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Амангелді атындағы орта мектеп !! Дәрігерлік пункт !! Есенгелді Нұршайұлы мешіті 
|-
| [[Сурет:Ақкиізтоғай. Мектеп.jpg |орта|300px|]]  || [[Сурет:Ақкиізтоғай. Медпункт.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Ақкиізтоғай. Мешіт.jpg|орта|250px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Жылыой ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Жылыой ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>j1u7lzyzvyiw4q7h6iwb1jsx2e8e4bq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұрар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43022</id>
    <revision>
      <id>3063043</id>
      <parentid>2746829</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3906" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Тұрар
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =   
   |lat_deg =43 |lat_min = 18|lat_sec = 56
   |lon_deg =76|lon_min =35|lon_sec =00
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 2585
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Тұрар''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 32 км жерде, [[Шамалған өзені]]нің жағалауында орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1752 адам (861 ер адам және 891 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2585 адамды (1296 ер адам және 1289 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[1961 жыл|1961]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары көкөніс-сүт өндіретін кеңшардың бөлімшесі болды. Оның негізінде Тұрарда шаруа қожалықтары құрылды.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том&lt;/ref&gt;
 
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>43hhigdq8gfndnqmch7z89heaasb6pp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдабол (көл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46213</id>
    <revision>
      <id>3063114</id>
      <parentid>2645726</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:17:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3230" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Айдабол
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 52/44/59/N/69/8/56/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 427
 |Ұзындығы       = 5,7
 |Ені            = 3,9
 |Ауданы         = 15,3-35
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 15,2
 |Тереңдігі   = 3
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = Аршалы (өзен, Ақмола облысы)/Жабай
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Зеренді ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Айдабол''' — [[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]ндағы көл. Теңіз деңгейінен 427 м биіктікте жатыр.

== Гидрографикасы ==
Климат жағдайларына байланысты аумағы 15,3 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ден 35,0 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге дейін өзгеріп отырады. Орташа ұзындығы 5,7 км, енді жері 3,9 км, жағалау бойының ұзындығы 15,2 км, ең терең жері 3,0 м-ге жетеді.

== Жер бедері ==
Жағалауында ені 100-150 м-ге дейін қоға аралас қамыс өседі. Суы тұщы, мал суаруға, т.б. шаруашылық қажетіне пайдаланылады. Айдабол көлін солтүстігінде [[Зеренді таулары|Зеренді]], оңтүстігінде Сандықтау және [[Жақсытүкті]] орманды таулар қоршап жатыр. Көлге шығысынан [[Аршалы (өзен, Ақмола облысы)|Аршалы]] өзені, батысынан [[Жабай]] өзенінің бір тармағы келіп құяды. Батыс жағынан [[Көкшетау]]-[[Атбасар]] автомобиль жолы өтеді. Жол бойында орта жүздің биі [[Айдабол би]]дің құрметіне аталған [[Айдабол (Ақмола облысы)|кент]] орналасқан. Көлге жақын жерде [[Қола дәуірі|қола]] және [[Темір дәуірі|темір]] дәуірлерінің (б.з.б. 5 - 4 ғасыолар) [[археологиялық ескерткіштер]]і сақталған.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Зеренді ауданы көлдері]]</text>
      <sha1>4z8qes6xqgx9p151hahlbvewyi1g2we</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тыва тілі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46464</id>
    <revision>
      <id>3063038</id>
      <parentid>2721710</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:57:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3495" xml:space="preserve">'''Тыва тілі''' (бұрынғы аты – '''урянхай''', өзінің атауы – ''тыва дыл'') — [[Тывалар|тыва халқының]] тілі. Тыва тілінде [[Ресей|Ресей Федерациясы]] құрамындағы [[Тыва|Тыва Республикасының]] байырғы тұрғындары, шамамен 240 мың адам сөйлейді (2002). Тыва тілі [[Түркі тілдері|түркі тілдерінің]] ұйғыр тобына жатады, көне [[Оғыз тілі|оғыз]], [[Көне ұйғыр тілі|көне ұйғыр]], [[Тофа тілі|тофа]], [[Саха тілі|саха]] тілдеріне жақын. 

Орта, батыс, тоджы, оңтүстік-шығыс диалектілеріне жіктеледі, әдеби тілі орта диалекті негізінде қалыптасқан. Тыва тілінің жазуы 1930 жылдан латын, 1941 жылдан кирилл әліпбиіне негізделген. Тыва тілінде 24 дауысты, 22 дауыссыз фонема бар, орыс тіліндегі әріптерге қосымша ө, ү, ң әріптері қолданылады. Тыва тілінде түркі тілдерінің көбінен ерекшеленетін көмей және созылыңқы дауыстылар, [[моңғол тілі]] мен Тыва тіліне ортақ сөздер жиі ұшырайды. Тыва тілінде үндестік заңының, оның ішінде ерін үндестігінің әсері мол. Морфологиясы етістіктің шартты райының күрделі формасының қолданылуымен, келер шақтың -калак, -келек жұрнақтарының жиі қолданысымен ерекшеленеді. Қазіргі Тыва тілінде орыс тілінен енген кірме сөздер көп кездеседі.&lt;ref&gt;[[Қазақ Энциклопедиясы|&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;]] 8 том&lt;/ref&gt;

Тыва тілі — басым көпшілігі Тывада және басқа керші аймақтарда ([[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД елдерінде]] барлығы — 206 924), сондай-ақ [[Монғолия]]да (26 мың) тұратын тывалардың әдеби, ұлттық, мемлекеттік тілі. Тыва әдеби тілі 1930 жылы қалыптасты. 1943 жылдан бері орыс графикасына негізделген әліпбиді қолдануда. Тофа (қарағас) тілі — Шығыс Саянды мекендейтін аз санды халықтың тува тіліне жақын сөйлеу тілі. Әдеби тілі де, төл әліпбиі де жоқ.&lt;ref&gt;Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

{{Түркі тілдері}}
{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}

[[Санат:Ресей тілдері]]
[[Санат:Түркі тілдері]]</text>
      <sha1>iy0fap7i5pvc3q5z7laat93xwckqaxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Түріксой</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47664</id>
    <revision>
      <id>3062829</id>
      <parentid>2106728</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:00:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>Жазу қатесін түзеттім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7158" xml:space="preserve">'''Түріксой''' — түркі халықтарының өнері мен мәдениетін дамытуға ықпал жасайтын халықаралық ұйым. [[1993]] ж. 12 шілдеде [[Алматы]]да [[Әзірбайжан]], [[Қазақстан]], [[Қырғызстан]], [[Өзбекстан]], [[Түркия]], [[Түрікменстан]] мемлекеттерінің Мәдениет министрлерінің кездесуіндегі өзара келісімшарт негізінде құрылды. Кейіннен бұл келісімшартқа [[Татарстан]], [[Башқортостан]] және Солт. Кипр Түрік мемлекеттері қосылды. Түркі тектес халықтардың жеті мемлекеті мүше болған халықар. Туріксой ұйымының орт. – [[Түркия]] Республикасының астанасы [[Анкара]] қаласында орналасқан. Түркі халықтары өнері мен мәдениетін дамытуға ықпал жасайтын ынтымақтастықтың ресми тілі – түркі тілі. Туріксой саясаттан тыс халықар. ұйым ретінде ынтымақтастықтың барлық мүшелеріне мемлекеттерінің саяси бағдар өзгешелігіне қарамастан мәдени байланыс саласында тең құқықты қамтамасыз етеді.
&lt;br&gt;Туріксой өзінің қызметі, мақсаты мен міндеті, жұмыс істеу принциптері жағынан [[ЮНЕСКО]] құрылымына жақын. Негізгі мақсаты: түркі тілдес мемлекеттердің және халықтар мен қауымдардың мәдениет пен өнер саласындағы мәдениетін дамыту, түркі әлемінің мәдени құндылықтарын тану, зерттеу, сақтау және толықтыру, оларды әлемдік кеңістікте насихаттау; тарихи, саяси және географ. жағдай салдарынан әлсіреген байланысты дамыту; ортақ мәдени кеңістік қалыптастыру; түркі әлемінің ортақ мәдени құндылықтарын, тарихи, мәдени және архит. ескерткіштерін анықтау және жүйелеу, оларды сақтау шараларын қарастыру; түркі халықтарының ұлттық мәдениеттерінің дамуына ықпал ету, олардың тума, табиғи ерекшеліктерін сақтау; түбі бір түркі тілдерін жақындастыру; тұтас тілдік орта қалыптастыру, ортақ әліпби жасау, латын графикасына көшу мәселелерін қолға алу; гуманитарлық салада әлемдік интеграц. процестерді ескере отырып, түркі тілдері мен мәдениетінің қуат-күшін жасөспірімдерге тәрбие беру ісін де көрсету; түркі тілдес мемлекеттердің мәдениеті мен өнері жөнінде халықар. ақпарат орт-н құру, т.б. Туріксой халықар. ұйымы құрылғаннан бері көптеген ғыл.-мәдени, т.б. жұмыстар жүргізілді.
&lt;br&gt;Түркі тілдес елдердің жазушылары Анкарада 1-халықар. [[конференция]] өткізді ([[1993]]). [[1994]] ж. Анкара қаласында М.Физулидің туғанына 500 жыл толуы мерекеленді. Түркі тілді мемлекеттердің халықтық-қолданбалы өнерінің халықар. көрмесі Қазақстанда (1994) ұйымдастырылды. 1994 – [[1996]] ж. Солт. Кипрде Туріксой-ға мүше елдер әншілерінің қатысуымен опера күндері, 1993 – 94 ж. Ашғабатта дәстүрлі және халық музыкасының халықар. фестивалі өтті. 1994 – [[1995]] ж. Анкара қаласында барлық түркі халықтарына ортақ Наурыз мерекесі бірге тойланды. Әлемге әйгілі “Манас” эпосының 1000 жылдығы, Абайдың 150 жылдығы тойланды. Ғыл. конференциялар, кездесулер ұйымдастырылды. Анкара қаласында 1995 ж. 23 – 30 қазан аралығында түркі тілдес елдердің фольклорлық өнерінің халықар. 1-фестивалі өтіп, ал 1996 жылдың 15 – 19 ақпанында Туріксой Париж қаласында өткен “Эксполанг – 96” халықар. көрмесіне қатысты. 2000 жылдың 14 шілдесінде Уфа қаласында Туріксой-дың кезекті мәжілісі өтті. Туріксой тұтас түркі дүниесіне ортақ көптеген ғыл.-мәдени жұмыстар жүргізуде. Соның бір қыры, түркі халықтарына ортақ рухани байлықтарды жариялау. Туріксой “Манас” эпосын (қырғыз, түрік тілдерінде), Абай шығармаларын (қазақ, түрік тілдерінде), “Алтайдан Пунаға дейінгі түрік мотивінің бірлігі” кітабын, “Түрікмен поэзиясының антологиясын”, “Башқұрт халық эпосын”, “Орал батырды”, “Башқұрт-түрік сөздігін”, “Түркі елдерінің архит. ескерткіштері” кітабын, татардың халық эпосы “Едігені” басып шығарды. “Қорқыт Ата” энциклопедиясы, т.б. көптеген еңбектер Туріксой бағдарламасы бойынша дайындалды. Туріксой “Түркі әлемі” атты безендірілген журналды Түркия Республикасы Мәдениет мин-мен бірлесіп үш айда бір рет шығарып тұрады.

== Сілтемелер ==
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том

{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}

[[Санат:Мәдениет]]
[[Санат:Ұйымдар]]</text>
      <sha1>bkk38jmwhhme3xyjq447t6f1jnbg2zx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062986</id>
      <parentid>3062829</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7158" xml:space="preserve">'''Түріксой''' — түркі халықтарының өнері мен мәдениетін дамытуға ықпал жасайтын халықаралық ұйым. [[1993]] ж. 12 шілдеде [[Алматы]]да [[Әзірбайжан]], [[Қазақстан]], [[Қырғызстан]], [[Өзбекстан]], [[Түркия]], [[Түрікменстан]] мемлекеттерінің Мәдениет министрлерінің кездесуіндегі өзара келісімшарт негізінде құрылды. Кейіннен бұл келісімшартқа [[Татарстан]], [[Башқортостан]] және Солт. Кипр Түрік мемлекеттері қосылды. Түркі тектес халықтардың жеті мемлекеті мүше болған халықар. Туріксой ұйымының орт. – [[Түркия]] Республикасының астанасы [[Анкара]] қаласында орналасқан. Түркі халықтары өнері мен мәдениетін дамытуға ықпал жасайтын ынтымақтастықтың ресми тілі – түркі тілі. Түріксой саясаттан тыс халықар. ұйым ретінде ынтымақтастықтың барлық мүшелеріне мемлекеттерінің саяси бағдар өзгешелігіне қарамастан мәдени байланыс саласында тең құқықты қамтамасыз етеді.
&lt;br&gt;Түріксой өзінің қызметі, мақсаты мен міндеті, жұмыс істеу принциптері жағынан [[ЮНЕСКО]] құрылымына жақын. Негізгі мақсаты: түркі тілдес мемлекеттердің және халықтар мен қауымдардың мәдениет пен өнер саласындағы мәдениетін дамыту, түркі әлемінің мәдени құндылықтарын тану, зерттеу, сақтау және толықтыру, оларды әлемдік кеңістікте насихаттау; тарихи, саяси және географ. жағдай салдарынан әлсіреген байланысты дамыту; ортақ мәдени кеңістік қалыптастыру; түркі әлемінің ортақ мәдени құндылықтарын, тарихи, мәдени және архит. ескерткіштерін анықтау және жүйелеу, оларды сақтау шараларын қарастыру; түркі халықтарының ұлттық мәдениеттерінің дамуына ықпал ету, олардың тума, табиғи ерекшеліктерін сақтау; түбі бір түркі тілдерін жақындастыру; тұтас тілдік орта қалыптастыру, ортақ әліпби жасау, латын графикасына көшу мәселелерін қолға алу; гуманитарлық салада әлемдік интеграц. процестерді ескере отырып, түркі тілдері мен мәдениетінің қуат-күшін жасөспірімдерге тәрбие беру ісін де көрсету; түркі тілдес мемлекеттердің мәдениеті мен өнері жөнінде халықар. ақпарат орт-н құру, т.б. Түріксой халықар. ұйымы құрылғаннан бері көптеген ғыл.-мәдени, т.б. жұмыстар жүргізілді.
&lt;br&gt;Түркі тілдес елдердің жазушылары Анкарада 1-халықар. [[конференция]] өткізді ([[1993]]). [[1994]] ж. Анкара қаласында М.Физулидің туғанына 500 жыл толуы мерекеленді. Түркі тілді мемлекеттердің халықтық-қолданбалы өнерінің халықар. көрмесі Қазақстанда (1994) ұйымдастырылды. 1994 – [[1996]] ж. Солт. Кипрде Түріксой-ға мүше елдер әншілерінің қатысуымен опера күндері, 1993 – 94 ж. Ашғабатта дәстүрлі және халық музыкасының халықар. фестивалі өтті. 1994 – [[1995]] ж. Анкара қаласында барлық түркі халықтарына ортақ Наурыз мерекесі бірге тойланды. Әлемге әйгілі “Манас” эпосының 1000 жылдығы, Абайдың 150 жылдығы тойланды. Ғыл. конференциялар, кездесулер ұйымдастырылды. Анкара қаласында 1995 ж. 23 – 30 қазан аралығында түркі тілдес елдердің фольклорлық өнерінің халықар. 1-фестивалі өтіп, ал 1996 жылдың 15 – 19 ақпанында Түріксой Париж қаласында өткен “Эксполанг – 96” халықар. көрмесіне қатысты. 2000 жылдың 14 шілдесінде Уфа қаласында Түріксой-дың кезекті мәжілісі өтті. Түріксой тұтас түркі дүниесіне ортақ көптеген ғыл.-мәдени жұмыстар жүргізуде. Соның бір қыры, түркі халықтарына ортақ рухани байлықтарды жариялау. Түріксой “Манас” эпосын (қырғыз, түрік тілдерінде), Абай шығармаларын (қазақ, түрік тілдерінде), “Алтайдан Пунаға дейінгі түрік мотивінің бірлігі” кітабын, “Түрікмен поэзиясының антологиясын”, “Башқұрт халық эпосын”, “Орал батырды”, “Башқұрт-түрік сөздігін”, “Түркі елдерінің архит. ескерткіштері” кітабын, татардың халық эпосы “Едігені” басып шығарды. “Қорқыт Ата” энциклопедиясы, т.б. көптеген еңбектер Түріксой бағдарламасы бойынша дайындалды. Түріксой “Түркі әлемі” атты безендірілген журналды Түркия Республикасы Мәдениет мин-мен бірлесіп үш айда бір рет шығарып тұрады.

== Сілтемелер ==
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том

{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}

[[Санат:Мәдениет]]
[[Санат:Ұйымдар]]</text>
      <sha1>mb24ey3a4c8h3wth0vi0voziaw1c5jo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тасқала (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47911</id>
    <revision>
      <id>3062978</id>
      <parentid>3052910</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:16:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5339" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Тасқала
|сурет               =   Тасқала Арка.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =01|lat_sec = 48
   |lon_deg =51|lon_min =54|lon_sec =24
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Кеңөзек ауылдық округі{{!}}Кеңөзек
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =   
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}2971
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = тасқалалық, тасқалалықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Тасқала}}
'''Тасқала''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Кеңөзек ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстікке қарай 6 км жерде, [[Жайық]]тың атыраулық Кеңөзек (Перетаска) тармағы бойында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1668 адам (810 ер адам және 858 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2971 адамды (1560 ер адам және 1411 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі 19 ғ-да қаланған&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;.

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Т.Амандосов атындағы орта мектеп'''
* '''«Рауан» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''Спорт кешені'''

== Діни ұйымдар ==
* '''Мәулімберген мешіті''' — 2004 жылы салынған. Жалпы ауданы 530, пайдалы көлемі 106 шаршы метр. 100 кісіге арналған. 3 бөлмеден тұрады, көлемі 74 шаршы метрлік үлкен залдан, имам және дәріс бөлмесінен тұрады. Қабырғасының биіктігі 5 метр. Биіктігі 12 метрлік бір мұнарасы, шеңбері 3 метрлік үлкен күмбезі бар, қалған екі күмбездің шеңбері 1 метрден.&lt;ref&gt;https://www.muftyat.kz/ru/mosque/2633/ «Мәулімберген» мешіті&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! «Рауан» бөбекжай-балабақшасы !! Мәулімберген мешіті !! Спорт кешені
|-
| [[Сурет:Тасқала Балабақша.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Тасқала Мешіт.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Тасқала. Спорт кешені.jpg|орта|200px|]]
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Тасқала ауылы !! Тасқала ауылы. Полиция үйі
|-
| [[Сурет:Тасқала ауылы.jpg |орта|400px|]] || [[Сурет:Тасқала. Полиция үйі.jpg|орта|400px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>aydyznj8g8lvxgjtcy9pcycdlec1h38</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жарсуат (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48670</id>
    <revision>
      <id>3062864</id>
      <parentid>3059068</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:43:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6198" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Жарсуат
 |сурет                   =Жарсуат. Стелла.jpeg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48 |lat_min =15 |lat_sec = 55
  |lon_deg = 51 |lon_min =35  |lon_sec = 46
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Жарсуат
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1930
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = №2 ауыл
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1887
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жарсуаттық, жарсуаттықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Жарсуат}}
'''Жарсуат''' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Индербор]] кентінен оңтүстікке қарай 38 км жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жағалауында шөл белдемінде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1648 адам (823 ер адам және 825 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1887 адамды (957 ер адам және 930 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

==Тарихы ==
Іргесі [[1930 жыл]]дардың бас кезінде ауыл шаруашылығын ұжымдастыру кезінде қаланды. [[1963 жыл]]дан Жамбыл атындағы қаракөл қой кеңшарының орталығы болды. [[1996 жыл]]дан оның негізінде “Махамбет” акционерлік қоғамы құрылды. Тұрғындары көрші елді мекендермен [[автомобиль]] жолы арқылы қатынасады.&lt;ref&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
Жарсуатта [[орта мектеп]], [[балабақша]], мәдениет үйі, [[кітапхана]], дәрігерлік-амбулаториялық пункт бар.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0&lt;/ref&gt;
* Махамбет атындағы орта мектеп — 1927 ж. Жарсуат бастауыш мектебі болып аталып, 1930 ж. оған үй салынып, 1939-40 ж. орталау мектепке айналды. 1984 ж. 624 орындық мектеп үйі пайдалауға берілді. 
* &quot;Жауқазын&quot; бөбекжай бақшасы

== Ауыл көшелері ==
[[Абай Құнанбаев]], [[Махамбет Өтемісұлы]], [[Мұрат Мөңкеұлы]], [[Құрманғазы Сағырбайұлы]], Меңдіғали Дауталиев, Мағзом Жаналисов, Қалу Қалбағаев, Қуан Жәңгіров, Жәрдем Қазиев, Мақпал Мусина, Салих Ділмұхашев, Борис Жанғалиев атындағы көшелер, [[Тәуелсіздік күні|Тәуелсіздік]], [[Наурыз мейрамы|Наурыз]], [[Шағала]] көшелері.

== Діни ұйымдар қызметі ==
* Жарсуат ауылдық мешіті

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>tkfl53eeyllwwv6wbd5kksuumnaafi4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бакудегі қанды оқиға</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49080</id>
    <revision>
      <id>3063059</id>
      <parentid>2684106</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:19:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Menikure</username>
        <id>6224</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3603" xml:space="preserve">[[Сурет:The tragedy of January 20.jpg|thumb| ''Бакудегі қанды оқиға''.]]

'''Бакудегі қанды оқиға''' немесе '''Қара қаңтар''' — 1990 жылы қаңтардың 19-ынан 20-сына қараған түнде [[Баку]]де жүзеге асырылған әскери қылмыстық әрекет. 
Кеңестік билік органдары шешімімен, [[республика]] басшылығының келісімінсіз [[Әзірбайжан]] елінің астанасы Бакуге әскерлер заңсыз кіргізіліп, онда төтенше жағдай жарияланды. Ол [[КСРО]] Жоғары Кеңесі Төралқасының “[[Баку]] қаласында төтенше жағдай енгізу туралы” 1990 жылғы 18 қаңтардағы Жарлығы бойынша іске асырылды. Бұл туралы [[Баку]] тұрғындары алдын ала құлақтандырылмады. 
Қалаға кіргізілген КСРО құрлық, әскери-теңіз, әскери-әуе және әуе-десант әскерлерінің құрамалары мен Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті, ІІМ-нің арнаулы мақсаттағы әскерлері қатыгез іс-әрекеттерге жол берді. Бейбіт тұрғындарға, үйлер мен мекемелерге, тіпті жараланғандарға көмек көрсетуші [[медицина]] қызметкерлеріне оқ жаудырылып, “Жедел жәрдем” машиналарына танктермен шабуыл жасалынды. Осы оқиға барысында қаза тапқан, жараланған және хабарсыз кеткен адам саны 1800-ден асты. Олардың көбі Әзірбайжандар, сондай-ақ, [[орыс]], [[татар]], [[еврей]] халқының өкілдері, әйелдер мен жас балалар, қарттар болды. 
Бұл қанды оқиға [[Әзірбайжан]]-[[Армяндар|армян]] халықтары арасындағы ұлт араздығының асқынуына себеп болды. Бакуге кіргізілген әскер құрамында көбісінің тегі армян халқынан шыққан солдаттар мен офицерлерден құралған тұтас топтар болғандығы анықталды. Кеңестік билік органдарының ұлт араздығын қанды оқиғаға астастырған бұл шешімі КСРО Конституциясын, халықаралық-құқықтық нормалар мен [[Адам]] құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы ережелерін өрескел бұзу, [[Әзірбайжан]] елінің құқықтарын, республика заңдарын аяқасты ету деп саналып, халықаралық әлеумет тарапынан қатаң айыпталды.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

[[Санат:Әзірбайжан тарихы]]

{{stub}}</text>
      <sha1>kvcf6u9jdxddwryelulr5nkg7l2h5pu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063060</id>
      <parentid>3063059</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:20:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Menikure</username>
        <id>6224</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3591" xml:space="preserve">[[Сурет:The tragedy of January 20.jpg|thumb| ''Бакудегі қанды оқиға''.]]

'''Бакудегі қанды оқиға''' немесе '''Қара қаңтар''' — 1990 жылы қаңтардың 19-ынан 20-сына қараған түнде [[Баку]]де жүзеге асырылған әскери қылмыстық әрекет. 
Кеңестік билік органдары шешімімен, [[республика]] басшылығының келісімінсіз [[Әзірбайжан]] елінің астанасы Бакуге әскерлер заңсыз кіргізіліп, онда төтенше жағдай жарияланды. Ол [[КСРО]] Жоғары Кеңесі Төралқасының “[[Баку]] қаласында төтенше жағдай енгізу туралы” 1990 жылғы 18 қаңтардағы Жарлығы бойынша іске асырылды. Бұл туралы [[Баку]] тұрғындары алдын ала құлақтандырылмады. 
Қалаға кіргізілген КСРО құрлық, әскери-теңіз, әскери-әуе және әуе-десант әскерлерінің құрамалары мен Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті, ІІМ-нің арнаулы мақсаттағы әскерлері қатыгез іс-әрекеттерге жол берді. Бейбіт тұрғындарға, үйлер мен мекемелерге, тіпті жараланғандарға көмек көрсетуші [[медицина]] қызметкерлеріне оқ жаудырылып, “Жедел жәрдем” машиналарына танктермен шабуыл жасалынды. Осы оқиға барысында қаза тапқан, жараланған және хабарсыз кеткен адам саны 1800-ден асты. Олардың көбі Әзірбайжандар, сондай-ақ, [[орыс]], [[татар]], [[еврей]] халқының өкілдері, әйелдер мен жас балалар, қарттар болды. 
Бұл қанды оқиға [[Әзірбайжан]]-[[Армяндар|армян]] халықтары арасындағы ұлт араздығының асқынуына себеп болды. Бакуге кіргізілген әскер құрамында көбісінің тегі армян халқынан шыққан солдаттар мен офицерлерден құралған тұтас топтар болғандығы анықталды. Кеңестік билік органдарының ұлт араздығын қанды оқиғаға астастырған бұл шешімі КСРО Конституциясын, халықаралық-құқықтық нормалар мен [[Адам]] құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы ережелерін өрескел бұзу, [[Әзірбайжан]] елінің құқықтарын, республика заңдарын аяқасты ету деп саналып, халықаралық әлеумет тарапынан қатаң айыпталды.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

[[Санат:Баку тарихы]]

{{stub}}</text>
      <sha1>bp8jndpyj7bqbvlg2paju0m9dsarg29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Құрманғазы (Атырау қалалық әкімдігі)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51636</id>
    <revision>
      <id>3062967</id>
      <parentid>3052907</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4849" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Құрманғазы
|сурет               =   Құрманғазы ауылы Стелла.jpg
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 43
   |lon_deg =51|lon_min =47|lon_sec =15
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Атырау ауылдық округі{{!}}Атырау
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1930
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Соцжол''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}2015
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = құрманғазылық, құрманғазылықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Құрманғазы (айрық)}}
'''Құрманғазы''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Атырау ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орналасуы ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 15 км жерде, [[Жайық]] өзенінің [[Каспий теңізі]]не құяр сағасында орналасқан.
== Халқы ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1999 !! 2003 !! 2009
|-
| 1088 ||1,8 мың||2015&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;
|}

== Тарихы ==
Іргесі [[1930 жыл|1930]] жылы ашылған шағын ұжымдастыру кезінде [[балық аулау]] кәсіпшілігі ретінде қаланды. [[1997 жыл|1997]] жылы бұрынғы ұжымшар негізінде “Құрманғазы” ӨК құрылды.

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Дамбы дәрігердік амбулаториясы '''
* '''Құрманғазы ауылдық кітапханасы'''

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! &quot;Тамаша&quot; супермаркеті!! &quot;Лидер&quot; супермаркеті !! Құрманғазы ауылы
|-
| [[Сурет:Құрманғазы. Супермаркет Тамаша.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Құрманғазы Лидер супермаркеті.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Құрманғазы 5.jpg|орта|230px|]]
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Құрманғазы ауылы !! Құрманғазы ауылы !! Құрманғазы ауылы. Сауда нүктелері
|-
| [[Сурет:Құрманғазы 3.jpg|орта|180px|]] || [[Сурет:Құрманғазы 2.jpg|орта|200px|]]  || [[Сурет:Құрманғазы 1.jpg|орта|200px|]] 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>3zi5e1f0carvb3fymlukh9l05j65wgd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қошмәмбет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51744</id>
    <revision>
      <id>3063040</id>
      <parentid>2746827</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:01:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3992" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қошмәмбет
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =43 |lat_min = 20|lat_sec = 22
   |lon_deg =76|lon_min = 29|lon_sec =56 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 3582
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Қошмәмбет''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 18 км-дей, округ орталығы [[Шамалған (станция)|Шамалған]] темір жол станциясынан оңтүстік-шығысқа қарай 5 км-дей жерде, [[Қаскелең (өзен)|Қаскелең]] өзенінің сол жағалауында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1999 адам (971 ер адам және 1028 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3582 адамды (1758 ер адам және 1824 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1959 жыл|1959]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары сүт-көкөніс бағытындағы “Ақсай” ұжымшары болып келді. Оның негізінде 1997 жылы Қошмәмбетте 40-тан аса шаруа қожалығы құрылды.&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>43b1fp6918me94oymhg7fzbx7uv0gl0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063046</id>
      <parentid>3063040</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:06:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3983" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қошмәмбет
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =43 |lat_min = 20|lat_sec = 22
   |lon_deg =76|lon_min = 29|lon_sec =56 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 3582
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Қошмәмбет''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 18 км-дей, округ орталығы [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 5 км-дей жерде, [[Қаскелең (өзен)|Қаскелең]] өзенінің сол жағалауында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1999 адам (971 ер адам және 1028 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3582 адамды (1758 ер адам және 1824 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1959 жыл|1959]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары сүт-көкөніс бағытындағы “Ақсай” ұжымшары болып келді. Оның негізінде 1997 жылы Қошмәмбетте 40-тан аса шаруа қожалығы құрылды.&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ta9funbcaeoabc2w083ox00usbkpojb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарытоғай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51910</id>
    <revision>
      <id>3062885</id>
      <parentid>3059094</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:11:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9786" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Сарытоғай
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =43|lat_sec = 27
   |lon_deg =51|lon_min = 35|lon_sec =04
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  =Атырау облысы
|кестедегі облыс         =Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ
|мекені                  = Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Махамбет
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1932
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1752
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = сарытоғайлық, сарытоғайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Сарытоғай}}
'''Сарытоғай''' — [[Атырау облысы]], [[Махамбет ауданы]] құрамындағы ауыл, бұрынғы [[Сарытоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Сарытоғай ауылдық округінің]] орталығы.

== Географиясы ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан солтүстікке қарай 5 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің оң жақ жағалауында орналасқан.

== Халқы ==
2004 жылы ауылда халық саны 1,7 мың адам&lt;ref&gt;Қазақ Энциклопедиясы, 7 том&lt;/ref&gt; болса, 2009 жылғы санақ бойынша ауылда 1752 адам тұрды&lt;ref&gt;[stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;. 

== Тарихы ==
Өткен ғасырдың басында алма бағының орнындағы жер үйлерде Әбдірахман, Жеміс, Оразалы, Нұрха, Иманғазы ағалар аз ғана шаруашылығымен тұрып, арпа, тары еккен мекенге халық 1932- 36 жылдан бастап қоныстана бастаған. Қосалқы шаруашылық негізінен егін, бау-бақша өсірумен айналысқан. Алғашқы шаруашылық құрылған жылдары 30 шамалы үй, 150-дей тұрғын болған. Қосалқы шаруашылық алғашқы егінін Ақшоландағы «Бекқали» талында егіп, кейіннен Сарытоғайға көшіп, осы жерге жайғасты.

1941 жылдары «Ембімұнайгаз» кәсіпорнының жұмысшыларын жеміс-жидек, көкөніспен, етпен қамтамасыз ету мақсатында осы жерден шаруашылық ашқан. «№1 қосалқы шаруашылық» деп аталып, ол жерде алма бағын сала бастаған. Сонымен қоса картоп, қырыққабат, қияр, қызанақ секілді көкөністерді де салған. Кейін шошқа, жылқы, түйе ұстады. Шаруашылықтың адам саны [[Ұлы Отан соғысы]] аяқталғаннан кейін жер аударылып келген орыс, поляк, неміс, болгар, венгр, түрік, шешен, қырым татарларымен толықты. Алдымен ауылдың орталығындағы жер терең етіп қазылып, соған барак салынған. Әрбір үйге жер бөлініп беріліп, олар шаруашылығын жүргізді. Халықтың әл-ауқатын көтеру үшін ауылдан мәдениет үйі, наубайхана, типтік монша, медпункт ашылды.

Шаруашылықтың экономикасын, тұрғындардың әлеуметтік жағдайын жақсартуда 1957-1971 жылдары басшы болған, кезінде [[Гурьев]], [[Форт-Шевченко]] қалалық, [[Махамбет ауданы|Махамбет аудандық]] партия комитеттері хатшысы, [[Индер ауданы|Есбол аудандық]] кеңесі атқару комитеті төрағасы қызметтерін атқарған Кенжеғали Досжановтың еңбегі ерекше. Тәртіп қатаң сақталып, еңбек мәдениеті көтерілді. Ауылдағы үйлердің 40 пайызы сол кезде салынды. Тұрғындар ардагер ағаның еңбегін ұмытпай, ауылдың бір көшесіне есімін берді.

1955 жылы өкпе аурулар ауруханасы салынып, оны білікті дәрігер Жолдас Сиджанов басқарды. 1956 жылы типтік жобада мәдениет үйі, 1958 жылы орта мектеп үйі, интернат ғимараты пайдалануға берілді. Орта мектеп алғашында Жаманқала орта мектебінің бастауыш сыныптар филиалы ретінде ашылды. Сарытоғай ауылдық кеңесі 1967 жылы ашылып, жұмыс істей бастады.

1971 жылы қосалқы шаруашылық «Орал» кеңшары болып қайта құрылды. 1997 жылы кеңшар жауапкершілігі шектеулі кәсіпорын болып құрылып, Ахмат Берғалиев, Жанар Кенжахметовтер басшылық жасады. Сарытоғай 1994 жылы ауылдық округ болып құрылды. 2001 жылы ауылға табиғи газ келсе, 2006 жылы таза су қондырғысы іске қосылды. Ал 2013 жылдан бастап 5 шақырым қашықтықта орналасқан [[Махамбет ауданы]] орталығының құрамына енгізілген. Қазір елді мекенді ауыл адамдары «Ескі Сарытоғай», «Орталық», «Жаңа ауыл» («Пятигорск») және «Қазақ ауылы» деп шағын 4 бөлікке бөледі. Бүгінде мұнда 368 түтін бар. Ауылда мектеп, мәдениеті үйі, кітапхана, бөбекжай, дәрігерлік емхана, 4 азық-түлік дүкені, «Арай» демалыс лагері, ресми тіркелген 31 шаруа қожалықтың 19-ы жұмыс жасайды. «Арай» лагері күрделі жөндеуден өтіп, былтыр толықтай пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/audan-tynysy/bul-zherdin-aty-sarytogaj-eken-ezhelden.html Бұл жердің аты Сарытоғай екен ежелден...]&lt;/ref&gt;

== Ауыл көшелері ==
[[Исатай Тайманов]], [[Махамбет Өтемісұлы]], [[Абай Құнанбаев]], [[Тоқтар Әубәкіров]], [[Мәншүк Мәметова]], [[Әлия Молдағұлова]], [[Ыбырай Алтынсарин]], Қарабай Қалыбеков, Кенжеғали Досжанов, Жолдас Жаскеленов, [[Тәуке хан]], [[Қабанбай батыр]], Дмитрий Стамов атындағы көшелер, [[Бурабай]], [[Елорда]], Жастар, [[Медеу]] көшелері.

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Қ.Қалыбеков атындағы орта мектеп
* «Балбөбек» бөбекжай-бақшасы
* «Сарытоғай» ауылдық мәдениет үйі

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{kz-geo-stub}}
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ffyn3at9g0myknqd8l250gz0w6hkbhy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өрнек қала орны</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53191</id>
    <revision>
      <id>3063123</id>
      <parentid>2885722</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:12:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4369" xml:space="preserve">{{Көне қалашық
|Атауы         = Өрнек
|сурет         = 
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Мәртебесі     = [[Әлемдік мұра]] ([[ЮНЕСКО]]),&lt;br&gt;Республикалық маңызы бар ескерткіш
|Мемлекет      = 
|Қазіргі жері  = {{KAZ}}, [[Жамбыл облысы]]
|Қалануы       = VIII ғасыр
|Қалаушы       = 
|Деректерде атала бастады = 
|Басқаша атаулары = Күлшуб 
|Халық саны    = 
|Қиралды       = XII ғасыр
|Қиралу себебі = 
|Орналасуы     = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 42|lat_min = 46|lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 70|lon_min = 52|lon_sec = 
  |region        = 
  |CoordScale    = 
 |Позициялық карта 1 = Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені    = 
  |crosses180        = 
|Облыс картасы       = 
|Ортаққордағы санаты = 
}}
'''Өрнек қала орны''' — көне қала орны. [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] [[Өрнек (Тұрар Рысқұлов ауданы)|Өрнек]] ауылынан оңтүстікке қарай 6 км қашықтықта, [[Алтынсу]] мен [[Шұбырынды]] өзендерінің жағасында орналасқан.&lt;ref&gt;Тараз энциклопедиясы&lt;/ref&gt;
==Зерттеушілер==
1985 – 86 жылы [[Байпақов Карл Молдахметұлы|К.Байпақов]] жетекшілік еткен экспедиция зерттеу жұмыстарын жүргізген.
==Сипаттамасы==
Өрнек қаласының орталық бөлігі аумағы 155×160 м болатын төрт бұрыш пішінді, жан-жағы дуалдармен қоршалған. Қоршаудың қазіргі қиранды үйіндісінің биіктігі 5 м-ге, ені 11 – 15 м-ге жетеді. [[Қоршау]]дың бойында 31 күзет мұнараларының орындары сақталып қалған. Қазба жұмыстары Өрнектің 8 – 12 ғасырда гүлденген қала болғанын көрсетеді. Қазба жұмыстары барысында тастан безендіріліп жасалған 4 колонна табылды. Мықты бекіністің, мешіттің, әсем сарайдың орындары табылуы Өрнектің кезінде жоғары дамыған қалалар қатарына жататындығын айғақтайды. Ортағасырлық географтар – Ибн Хордадбек пен [[Құдама ибн Жафар|Құдама]] [[Тараз]] бен [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] арасында Касриабас, Күлшуб, Жулшүб деген қалалардың болғанын жазып қалдырған. Осындағы Күлшуб қаласы Өрнек болса керек.

== Мәртебесі ==
2014 жылы Өрнек қалашығы «Жібек жолының ескерткіштері: Тянь-Шань дәлізі» аталымы бойынша [[ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізімдері|ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра тізіміне]] қосылды.&lt;ref&gt;[http://kazmuseum.kz/e-seli-eskertkish/item/310-zhambyl-oblysyny-5-tarikhi-eskertkishi-yunesko-tizimine-kosyldy Жамбыл облысының 5 тарихи ескерткіші ЮНЕСКО тізіміне қосылды]&lt;/ref&gt;

2017 жылы Өрнек республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілді.&lt;ref&gt;[https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32068128&amp;pos=3;-88#pos=3;-88 Мәдениет және спорт министрінің бұйрығы]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстандағы Әлемдік мұра}}
{{Жамбыл облысындағы республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері}}

[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]</text>
      <sha1>kgx0sbqb6oknic1h2gcrrjffopduagt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ракуша</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53507</id>
    <revision>
      <id>3062977</id>
      <parentid>3052909</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:15:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4376" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ракуша
|сурет               =   Ракуша.jpg 
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =03|lat_sec = 22
   |lon_deg =51|lon_min =50|lon_sec =05
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Еркінқала ауылдық округі{{!}}Еркінқала
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}1805
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ракушалық, ракушалықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Ракуша''' — [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Еркінқала ауылдық округі]] құрамындағы ауыл&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;.

== Географиялық орналасуы ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 4 км жерде, [[Жайық]]тың оң тармағының жағалауында орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1166 адам (586 ер адам және 580 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1805 адамды (875 ер адам және 930 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[Қазақ КСР]] Геология министрлігіне қарасты көкөніс өсіретін кеңшардың бөлімшесі болып келді. 

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''М.Өтемісов атындағы орта мектеп'''

== Кәсіпкерлік ==
Ракушада бөлімше негізінде құрылған ЖШС жұмыс істейді.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ракуша ауылы !! Ракуша ауылы !! Ракуша ауылы 
|-
| [[Сурет:Ракуша 2.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Ракуш ауылы.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Ракуш ауылы 2.jpg |орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>l0xrbuljgchlhbe8jisfuf8rvf1qnkt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бақсай ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54783</id>
    <revision>
      <id>3062898</id>
      <parentid>3060635</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:24:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1844" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Бақсай ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Махамбет ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]]
 |Енеді      = 4 ауыл
 |Тұрғыны    = 2412
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Батырбек Қабижанұлы Салихов
 |Әкімдіктің мекенжайы = Таңдай ауылы, Есенбаев көшесі, №22
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Бақсай ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Есмахан]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқара]], [[Томан (ауыл)|Томан]] ауылдары кіреді. Орталығы – Таңдай ауылы.&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 2412 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Махамбет ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Махамбет ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>0eng1h6ry7qruso5wp6qd87fg5qlwl9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жанбай ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54869</id>
    <revision>
      <id>3062930</id>
      <parentid>3052288</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:38:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5914" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Жанбай ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Исатай ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 2002
 |Орталығы   = [[Жанбай]]
 |Енеді      = 1 ауыл
 |Тұрғыны    = 3036
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Дидар Жалғасбайұлы Есмұханов
 |Әкімдіктің мекенжайы = Жанбай ауылы, Егемен Қазақстан көшесі, №10
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Жанбай ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Жанбай]] ауылы кіреді. Ауылдық округ құрамында болған ''Манаш'' ауылы 2007 жылдан бастап Жанбай ауылының құрамына енгізілген&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002506 Исатай ауданының әкімшілік-аумақтық бірлігіне өзгерістер енгізу туралы]&lt;/ref&gt;. Орталығы – Жанбай ауылы&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 3036 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Сипаттамасы ==
Оңтүстігі Каспий теңізімен, шығысы [[Аққыстау ауылдық округі]]мен, батысында [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын ауылдық округі]] мен шектеседі. Атырау-Астрахан тас жолы, Атырау-Астрахан теміржолы өтеді. [[Жанбай]] ауылының үстімен Обалы - Ақбас каналы өтеді.&lt;ref&gt; Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1930 жылдары осы өңірде құрылған ауылдық кеңестер негізінде қалыптасқан. [[Каспий теңізі]] мен [[Нарын құмы]]ның аралығында орналасқан ежелгі мекен. Әуелгі кезде тек [[балық шаруашылығы]]мен айналысқан. 1939 жылдары Жанбай ауылдық кеңесіне «Жаңаталап» балық артелі, «Бірлік ту» ұжымшары қараған. 1945 ж. «Жаңаталап» колхозынан «III Интернационал» ауылшаруашылығы ұжымшары бөлініп шыққан. 1957 ж. «Родина», «Фурманов», «Ленин» атындағы колхоздар біріктіріліп «Забурын» қой кеңшарлары құрылған. 

== Әлеуметтік нысандары ==
1 [[емхана]], 1 пошта байланыс бөлімшесі, 1 АТС орталығы, 1 саз мектебі, 1 [[орта мектеп]], 1 мәдениет үйі, 1 [[балабақша]] жұмыс жасайды (2018).

== Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік ==
Округте 8 азық-түлік дүкені, 3 шаруашылық дүкені, 2 [[кафе]], 1 [[базар]], 2 май құю бекеті, 1 наубайхана, 1 [[дәріхана]], 1 көлік жуу орны, 2 тойхана сияқты кәсіпкерлік нысандар халыққа қызмет етіп келеді. 
Жалпы ауылдық округ бойынша барлығы 3916 бас мүйізді ірі қара, 3937 бас қой, 452 ешкі, 2876 жылқы, 1405 түйе малы бар.

== Селолық кеңес төрағалары, округ әкімдері: ==
* Рахметолла Жүнісбаев (Забурын с/с);
* Қалмен Мырзашев (Жанбай а/с); 
* Рахмет Хасанов;
* Кибаш Бисенғалиев;
* Ақзинеп Елжанова;
* Мардаш Нүрекешев;
* Жұмағали Жуасов;
* Охиза Ғалымова;
* Сибат Ташпанов;
* Табылды Айтимов;
* Хатима Дайырова;
* Сапи Қалдыбаев;
* [[Боқан Қайырұлы Ержанов|Боқан Ержанов]];
* Мапон Дабылов;
* Ибатолла Жұмағазиев;
* Әнуарбек Зайдуллин;
* Алпамыс Хайдаров;
* Рахметолла Ғұбашев;
* Садуақас Наубетов;
* Ерік Сариев;
* Әліби Хайдаров;
* Едіге Досқалиев;
* Дидар Есмұқанов.

== Жанбай ауылдық округінің жер-су атаулары ==
* '''Тоғызбай''' — тұзды көл. Аққыстау ауылынан батысқа қарай 25 км жерде. Ертеде теңіз жағасындағы балық кабылдайтын батағалар осы жерден тұзды қазып алып, оны желкен қайықтармен кемелерге тасып жеткізіп, өндіріске пайдаланған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Исатай ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>bxaf2edqn901f8cz7jn5uk61oj6r3l3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жем ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54877</id>
    <revision>
      <id>3062926</id>
      <parentid>3056562</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:33:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2302" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Жем ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Жылыой ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]]
 |Енеді      = 4 ауыл
 |Тұрғыны    = 3144
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Данияр Жанқожаұлы Айтпенбет
 |Әкімдіктің мекенжайы = Тұрғызба ауылы, Жолдыбаев көшесі, №411
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Жем ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]], [[Жылыой ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. Бұрын ''Калинин ауылдық округі'' деп аталған.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Аққұдық (Жем ауылдық округі)|Аққұдық]], [[Қараша (ауыл)|Қараша]], [[Қойсары (ауыл)|Қойсары]] ауылдары кіреді. Орталығы – Тұрғызба ауылы.

== Сипаттамасы ==
Тұрғызба ауылы аудан орталығынан 18, облыс орталығынан 240 шақырым жерде орналасқан. 

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 3144 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1962 жылы Жылой, Жаршық, Қияқ, Калинин ауылдық кеңестерінің негізінде құрылған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жылыой ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Жылыой ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>45rxy5dal7q15j6e0lunybhj5wc6n45</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зинеден ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54902</id>
    <revision>
      <id>3062929</id>
      <parentid>3052291</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:36:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6837" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Зинеден ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Исатай ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Зинеден]]
 |Енеді      = 2 ауыл
 |Тұрғыны    = 1249
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Ерлан Ескиндерұлы Махсотов
 |Әкімдіктің мекенжайы = Зинеден ауылы, Қуанышбаев көшесі, №8
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Зинеден ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 2019 жылға дейін ''Забурын ауылдық округі'' деп аталған.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19T0004515 Атырау облысы Исатай ауданының Забурын ауылдық округін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Зинеден]] (Забұрын, Забурунье), [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]] ауылдары кіреді. Орталығы – Зинеден ауылы&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1249 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Сипаттамасы ==
Зинеден ауылдық округі аумағы оңтүстік жағында [[Каспий теңізі]]мен, батысында [[Құрманғазы ауданы]]мен шектеседі. Зинеден ауылдық округінің жер аумағы 22 334 га., округ аумағынан «Кобяково-Забурын» каналы өтеді.

== Тарихы ==
Іргетасы 1930 жылдардың басында құрылған Забұрын ауылдық кеңесінен бастау алады. [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамедов]] басқарған Теңіз жағалау округі 1886 ж. екіге бөлінген кезде, I Теңіз жағалауы округі орталығы қазіргі осы селолық округке қарайтын Кемел деген жерге орналастырылып, округке 16 болыстық ел бағындырылған. Алғашқы әкімі Уалитхан Танашев, кейін 6 ай уақытша Әтембек Сауғабайұлы, 8 жыл Молдағали Шынтаев, 2 жыл Әжіғали Шынтаев қызмет жасады. 1896-1907 жж. әкім болған Аманғали Жоламанов Қызылбастан батаға салам деп несие қарыз алып, кейін оны өтей алмай, үй-мүлкі тәркіленіп, сотталып кетті. 1908 ж. әкімдікке Ордадан Мұқанәлі Шынтеміров жіберіліп, небары 8 ай қызмет жасады. Бұл округті Қайырлы Құрманбаев 12 жыл үздіксіз басқарып, халық қошаметін иеленді. 1916 ж. маусымда патшаның майданға жұмысқа қазақ жігіттерін алу жөніндегі жарлығына қарсы Өтепқали Дінбаянұлы бастаған көтеріліс осы округтің Саға, Ақай деген жерлерінде ұйымдастырылды. Бүгінде осы тарихи орындарда ескерткіш белгілер орнатылған.
2019 жылы Зинеден ауылдық округі болып өзгертілді.

== Әлеуметтік нысандары ==
Округ орталығында 320 орындық типтік жобадағы [[орта мектеп]], дәрігерлік [[амбулатория]], [[балабақша]], клуб үйі, 2 [[кітапхана]], 
бір телетаратылым, «Қазақтелеком» АҚ бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ бөлімшесі халыққа қызмет жасауда. Округ көлемінде «Жайықмұнайгаз» мұнай-газ өндіру басқармасының №4 цехы, [[Светланд-ойл|«Светланд-Ойл» ЖШС-і]] және «Төбе-Арал» ЖШС-терінің май құю пункттері, «Жамбыл» өндіріс кооперативінің балық қабылдау және оны өңдеу цехы жұмыс жасауда (2018).&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt; 2014 ж. желтоқсан айында ауыл тұрғындары түгелдей «Ақбұлақ» бағдарламасымен толықтай ауызсуға қосылды. 

== Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік ==
Округте 6 [[Шаруа Қожалығы|шаруа қожалығы]] тіркеліп, мал шаруашылығын өркендету жұмыстары қарқынды дамып келеді. 
6 дүкен, 4 кафе, бір АЗС, бір ТЖО, тойхана, т.б. жұмыс жасайды

== Селолық кеңес төрағалары, округ әкімдері ==
* Болат Ахметұлы Кұсайынов;
* Аслан Жарылғасұлы Ғұбашев.

== Зинеден ауылдық округінің жер-су атаулары ==
* '''Ақай''' — көне қоныс орны. XIX ғасырдың басында [[Каспий теңізі]] жағасында он шақты үй балықшы отбасы отырған, Забурын ауылдық округінің аумағына кіреді. 1916 жылы патша үкіметіне қарсы ереуіл болған жер.
* '''Қарабөлек ауылы''' — Забұрын ауылдық округіне карайтын теңізге жақын орналасқан жер атауы.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Исатай ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>ix0ga0h478ff9niyssj6zthciz5zk04</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062936</id>
      <parentid>3062929</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:44:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6837" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Зинеден ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Исатай ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Зинеден]]
 |Енеді      = 2 ауыл
 |Тұрғыны    = 1249
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Ерлан Ескиндерұлы Махсотов
 |Әкімдіктің мекенжайы = Зинеден ауылы, Қуанышбаев көшесі, №8
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Зинеден ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 2019 жылға дейін ''Забурын ауылдық округі'' деп аталған.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19T0004515 Атырау облысы Исатай ауданының Забурын ауылдық округін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Зинеден]] (Забурын, Забурунье), [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]] ауылдары кіреді. Орталығы – Зинеден ауылы&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1249 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Сипаттамасы ==
Зинеден ауылдық округі аумағы оңтүстік жағында [[Каспий теңізі]]мен, батысында [[Құрманғазы ауданы]]мен шектеседі. Зинеден ауылдық округінің жер аумағы 22 334 га., округ аумағынан «Кобяково-Забурын» каналы өтеді.

== Тарихы ==
Іргетасы 1930 жылдардың басында құрылған Забұрын ауылдық кеңесінен бастау алады. [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамедов]] басқарған Теңіз жағалау округі 1886 ж. екіге бөлінген кезде, I Теңіз жағалауы округі орталығы қазіргі осы селолық округке қарайтын Кемел деген жерге орналастырылып, округке 16 болыстық ел бағындырылған. Алғашқы әкімі Уалитхан Танашев, кейін 6 ай уақытша Әтембек Сауғабайұлы, 8 жыл Молдағали Шынтаев, 2 жыл Әжіғали Шынтаев қызмет жасады. 1896-1907 жж. әкім болған Аманғали Жоламанов Қызылбастан батаға салам деп несие қарыз алып, кейін оны өтей алмай, үй-мүлкі тәркіленіп, сотталып кетті. 1908 ж. әкімдікке Ордадан Мұқанәлі Шынтеміров жіберіліп, небары 8 ай қызмет жасады. Бұл округті Қайырлы Құрманбаев 12 жыл үздіксіз басқарып, халық қошаметін иеленді. 1916 ж. маусымда патшаның майданға жұмысқа қазақ жігіттерін алу жөніндегі жарлығына қарсы Өтепқали Дінбаянұлы бастаған көтеріліс осы округтің Саға, Ақай деген жерлерінде ұйымдастырылды. Бүгінде осы тарихи орындарда ескерткіш белгілер орнатылған.
2019 жылы Зинеден ауылдық округі болып өзгертілді.

== Әлеуметтік нысандары ==
Округ орталығында 320 орындық типтік жобадағы [[орта мектеп]], дәрігерлік [[амбулатория]], [[балабақша]], клуб үйі, 2 [[кітапхана]], 
бір телетаратылым, «Қазақтелеком» АҚ бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ бөлімшесі халыққа қызмет жасауда. Округ көлемінде «Жайықмұнайгаз» мұнай-газ өндіру басқармасының №4 цехы, [[Светланд-ойл|«Светланд-Ойл» ЖШС-і]] және «Төбе-Арал» ЖШС-терінің май құю пункттері, «Жамбыл» өндіріс кооперативінің балық қабылдау және оны өңдеу цехы жұмыс жасауда (2018).&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt; 2014 ж. желтоқсан айында ауыл тұрғындары түгелдей «Ақбұлақ» бағдарламасымен толықтай ауызсуға қосылды. 

== Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік ==
Округте 6 [[Шаруа Қожалығы|шаруа қожалығы]] тіркеліп, мал шаруашылығын өркендету жұмыстары қарқынды дамып келеді. 
6 дүкен, 4 кафе, бір АЗС, бір ТЖО, тойхана, т.б. жұмыс жасайды

== Селолық кеңес төрағалары, округ әкімдері ==
* Болат Ахметұлы Кұсайынов;
* Аслан Жарылғасұлы Ғұбашев.

== Зинеден ауылдық округінің жер-су атаулары ==
* '''Ақай''' — көне қоныс орны. XIX ғасырдың басында [[Каспий теңізі]] жағасында он шақты үй балықшы отбасы отырған, Забурын ауылдық округінің аумағына кіреді. 1916 жылы патша үкіметіне қарсы ереуіл болған жер.
* '''Қарабөлек ауылы''' — Забұрын ауылдық округіне карайтын теңізге жақын орналасқан жер атауы.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Исатай ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>j22j5hl5dldfnld8vgj2kx70hddc1lu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қосшағыл ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54957</id>
    <revision>
      <id>3062927</id>
      <parentid>3062464</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:33:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3330" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Қосшағыл ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Жылыой ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Қосшағыл]]
 |Енеді      = 2 ауыл
 |Тұрғыны    = 4287
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        =
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Қосшағыл ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]] [[Жылыой ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Қосшағыл]], [[Қарағай (Атырау облысы)|Қарағай]], [[Тұрғызба (Қосшағыл ауылдық округі)|''Тұрғызба'']], ''Кеңарал'' (2007 жылы таратылған&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002477 Жылыой ауданының әкімшілік-аумақтық бірлігіне өзгеріс енгізу туралы]&lt;/ref&gt;) ауылдары кіреді. Орталығы – Қосшағыл ауылы&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;.

== Сипаттамасы ==
Округ батысында [[Жем ауылдық округі]]мен, оңтүстігінде Теңіз кен орнымен, солтүстігінде [[Ақтөбе облысы]]мен шектеседі. Аудан орталығынан 18, облыс орталығынан 242 шақырым жерде орналасқан. 
Жер бетінің биіктігі теңізге қарай көлбеулене кеми түседі.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 4287 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1930-35 жылдары мұнай барлаушылардың, кейін мұнай алаңын игерушілердің келуіне байланысты Қосшағыл поселкесі пайда болды. Әуелі «Поселок І-ой пятилетки» деп аталып, кейіннен Қосшағыл атағы берілді. 1938 жылы бұрынғы Қаңбақты (Жилая Коса) поселкесі Қосшағылға көшіп 1953 жылға дейін аудан орталығы болды.&lt;ref&gt;Жылыой жылнамасы,Энциклопедиялық жинақ, «Өлке» баспасы, 2008 ISBN 9965-742-49-9&lt;/ref&gt;

== Шаруа қожалығы мен кәсіпкерлік ==
40 шаруа қожалығы мен бірнеше жанұялық жеке шаруашылықтар, 19 жеке кәсіпкер жұмыс жасайды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жылыой ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Жылыой ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>1vz9lc0ampti8vgok0lscemu2pwz0yl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Майкөмген ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54964</id>
    <revision>
      <id>3062928</id>
      <parentid>3056565</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:34:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3513" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Майкөмген ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Жылыой ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Майкөмген]]
 |Енеді      = 1 ауыл
 |Тұрғыны    = 569
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Марат Әлімжанұлы Қабиденов
 |Әкімдіктің мекенжайы = Майкөмген ауылы, Айнымас көшесі, №74
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Майкөмген ауылдық округі''' — [[Атырау облысы]] [[Жылыой ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Майкөмген]], [[Аққұдық (Майкөмген ауылдық округі)|''Аққұдық'']] ауылдары кіреді. Орталығы – Майкөмген ауылы&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Жылыой ауданының Майкөмген ауылдық округі 2003 жылы Атырау облысы әкімінің 21.06.2002 жылғы  №186 Қаулысы және 29.08.2002 жылғы №221-ІІ-ХІХ сессиясының шешіміне сәйкес Ақкиізтоғай селолық округінен бөлініп, бұрынғы асыл тұқымды  «Коммунизм  таңы» кеңшары аумағы негізінде құрылған.&lt;ref&gt;http://atyrau.gov.kz/page/read/Majkomgen_gil.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200717000212/http://atyrau.gov.kz/page/read/Majkomgen_gil.html |date=2020-07-17 }} Майкөмген ауылдық округ әкім аппараты&lt;/ref&gt;

== Географиялық  жағдайы ==
Климаты қуаң, континенттік, жазы ыстық, қысы суық. Қаңтардың орташатемпературасы– 8ºС. Солтүстігінде - 14ºС,  кейде - 30ºС дейінгі аязды күндер болады. Шілденің орташа температурасы +30-31ºС аралығында.
Ауыл көлемі негізінен шөл-шөлейт аймақ зонасына жататындықтан ылғалы аз, жері ащы, сорлы жерлерге тән өсімдіктер өседі. 
Ауыл аумағындағы жануарлар дүниесінде негізінен кемірушілер, бауырымен жорғалаушылардың үлесі басым. Кездесетін негізгі жануарлар: қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, күзен, т.б.         

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 569 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жылыой ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Жылыой ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>9aa2u7k57txln3m2y7i707ddssq5md2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кашмирліктер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56314</id>
    <revision>
      <id>3062854</id>
      <parentid>3062467</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:16:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20187" xml:space="preserve">{{Халық
|атауы      = Кашмирліктер
|сурет      = [[File:Kashmiri people early 1900.jpg|300px]]
|сурет тақырыбы      = Кашмир тұрғындары
|саны       = 4 611 000 (1997)
|аймақ1     = [[Үндістан]]
|саны1      = 5 557 698 (2001)
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = [[Пәкістан]]
|саны2      = 105 000 (1993)
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = [[Ұлыбритания]]
|саны3      = 115 000
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = кашмири 
|діні       = [[Ислам]], [[Индуизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Кашмирліктер'''(кашм. कश्मीरी / کشمیری) —  [[Үндістан]]дағы халық, Джамму және Кашмир штатының негізгі халқы.&lt;ref&gt;Кашмирцы https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D1%88%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Кашмирлер Қытайда Ақсай-Чин үстіртінде де тұрады. Жалпы саны 4 млн. адам (1997). Еуропа нәсілдің солтстік үндістандық тобына жатады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
[[Кашмири тілі]]нде сөйлейді. Қала тұрғындарының арасында хинди, урду, панджави тілдері де кең тараған. Кашмири тілінде фольклор мен жазба әдебиеті дамыған.
Балаларын урду, ағылшын тілдерінде көбірек оқытады.

== Діні ==
94%-ы ислам дінін ұстанады. Қалғандары – индуистер. 

== Тарихы ==
XVI-XVIII ғасырларда [[Иран]], [[Ауғанстан]] және Орта Азия мұсылман билеушілерінің жаулап алу соғыстары кезінде кашмирлер [[ислам]]ға бет бұрды, негізінен ассимиляцияланды. 1947 жылы [[Джамму]] және [[Кашмир]] штаты құрылып, кашмирліктердің ұлттық бірігу процестері күшейді.&lt;ref&gt;КАШМИРЦЫ http://www.endia.ru/kashmirtsy.php&lt;/ref&gt;

=== Кашмирліктердің Исраилдің жоғалған руларынан шыққаны жайындағы аңыз ===
Кашмирліктердің [[Исраил]]дің жоғалған руларынан шыққаны жайындағы аңыз бойынша, солтүстік [[Үндістан]] мен [[Пәкістан]]ды мекен еткен кашмир халқы [[Исраил]]дің жоғалған он руының тікелей ұрпақтары делінеді. 
Бұл жайында алғаш, 11-ші ғасырдың әйгілі парсылық мұсылман ғұламасы [[Әбу Райхан Әл-Бируни]] сөз еткен. Оның айтуы бойынша, бұрындары кашмирліктер өз жеріне [[еврей]]лерден басқа ешкімді кіргізбеген екен.&lt;ref name=virtual&gt;{{cite web |url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0011_0_10803.html |title=Kashmir |year=2012 |accessdate=28 қазан 2012 |work=Jewish Virtual Library}}&lt;/ref&gt; 17-ші ғасырда өмір сүрген  француз дәрігері Франсуа Бернье мен сэр Френсис Юнгасбэнд 1800-ші жылдары сол өлкені зерттеген. Олар кашмирліктер мен еврейлердің ерекше физиономиялық ұқсастықтарын жазған&lt;ref name=virtual/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |url={{Google books |id=DGO0qkqA2X0C |page=37 |plainurl=yes }} |title=Kashmir, The Untold Story |first= Humra |last=Quraishi|publisher=Penguin Books India |year=2004 |isbn=0143030876|page=37}}&lt;/ref&gt;, әсіресе «түр әлпеттері, қырлы танау және бас формаларының ұқсастығы» жайында.&lt;ref name=solve&gt;{{cite book |url={{Google books |id=ChbvL5i0O7YC |page=107 |plainurl=yes }} |title=Solving Kashmir |first= Mohan C. |last=Bhandari |year=2006 |publisher=Lancer Publishers |isbn= 8170621259 |page=107}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=child&gt;{{cite book |url={{Google books |id=rjpISIxkOmEC |page=271 |plainurl=yes }} |title=Lost Cities of China, Central Asia and India|first=David Hatcher |last=Childress |authorlink=David Hatcher Childress|publisher=Adventures Unlimited Press|year=1991 |edition=3rd |isbn=0932813070|page=271}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |url={{Google books |id=1eMfzTBcXcYC |page=16 |plainurl=yes }} |page=16 |title=Culture and Political History of Kashmir |volume=1 |first=P. N. K |last=Bamzai |year=M.D. Publications Pvt. Ltd.|year=1994|isbn=818588031X}}&lt;/ref&gt; Егер бір халықтың түр пішіндері басқа халыққа ұқсайтыны көрсеткіш болып саналса, онда еврейлік түр пішіні бар кашмирліктерді&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=PqDrFk49Vkc &quot;Народы Кашмира потомки пропавших Колен Израиля&quot;],youtube.com&lt;/ref&gt;, күмәнсіз, [[еврей]] халқынан шыққан деп есептеуге болады деген Бернье.&lt;ref&gt;Jesus in India, Islam International Publications Ltd, р147&lt;/ref&gt;  
Ал А.К. Джонстонның Жағрафиялық Сөздігінің 250-ші бетінде, «Кашмир» делінген тарауда былай жазылған: 
{{Quotation|
«Жергілікті адамдардың бойлары ұзын, дене бітімі шымыр, түрлері ер мінезді; әйелдері жақсы үйлейкен, көрікті; қыр танаулы, олардың сырт келбеттері еврейлерге ұқсайды».&lt;ref&gt;Dictionary of Geography. Descriptive, Physical. Statistical. And Historical. Forming a Complete General Gazetteer of the World. By Alex. Keith Johnston, F.R.S.E., F.R.G.S., F.G.S.. Second Edition, thoroughly revised and corrected (Longman, Brown, Green, and Longmans, London {1855} MDCCLV). Page 250 (Under word 'Cashmere')&lt;/ref&gt;}}
[[Сурет:Fishermen of Kashmir.jpg|нобай|оңға|200px|Кашмир балықшылары]]

Хөлгер Кёрстен атты саяхатшы ғалым былай деп жазады:

{{Quotation|
«Кашмирдің тұрғындары Үндістанның басқа тұрғындарынан қатты ерекшеледі. Олардың сыртқы пішіндер, түр әлпеттері, тұрмыс салты, мінезқұлықтары, моральдық ұстанымдары, киімдері, тілдері, қылықтары, әдеттері, дәстүрлері – бұның барлығы олардың израилдіктерден шыққаның растайды».{{sfn|&quot;Иисус жил в Индии&quot;, Десят затерянных племен Израиля. стр. 88-90, Изд.: Эннеагон Пресс Москва 2007}} }}  
Х. Кёрстен өз еңбегінде кашмирліктердің көптеген жер-су атаулары, басқа да тұрмыстық терминдері еврей тілінен шыққанына дәлелдер келтіреді. Тағы бір қызық дерек бойынша: &quot;''Кашмир тұрғындарының басым көпшілігі пісірілген балықты жақсы көреді, олар оны «фари» деп атайды екен, кезінде Мысыр елінен шыққан оқиғаның естелігі ретінде. «Мысырдағы тегін балықты айтсаңшы! Қияр мен қарбыз, жуа, пияз әрі сарымсақ дегендерді айтсаңшы!» (Руларды санау, 11:5)''&quot; 
{{sfn|&quot;Иисус жил в Индии&quot;, Десят затерянных племен Израиля. стр. 88-90, Изд.: Эннеагон Пресс Москва 2007}}

Кашмирдегі ескі зираттардың көпшілігі яһудилік дәстүрге сай шығыстан батысқа бағытталған, ал  мұсылмандық дәстүр бойынша зираттар міндетті түрде солтүстіктен оңтүстікке бағытталады. [[Кашмир]]дің Харвон, Райпур, Саид Бладур Сахиб, Кукар Нағхе, Ауантипур секілді жерлерде осындай зираттар көптеп кездеседі. {{sfn|&quot;Иисус жил в Индии&quot;, Десят затерянных племен Израиля. стр. 88-90, Изд.: Эннеагон Пресс Москва 2007}}

1899 жылы [[Ахмадия Мұсылман Жамағаты]]ның негізін құрған [[Мырза Ғұләм Ахмед]]тің жасаған мәлімдемесі бойынша, [[Иса пайғамбар]] айқыштағы өлімнен аман қалып, [[Исраил]] халқының жоғалған руларын іздеп, оларға ізгі хабарын жеткізу үшін Кашмирге барған.&lt;ref&gt;[http://www.ahmadiyya-islam.org/ru/wp-content/uploads/sites/8/2015/05/Iisus-Hristos-byl-spasyon-ot-gibeli-na-kreste.pdf Иисус Христос был спасён от гибели на кресте.] Исламская Международная Публикация 2008&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=KbSv5ac9LXE &quot;Иисус в Кашмире&quot;], Films Division шығарған деректі фильм, youtube.com&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=n5lkZmxRbk0 &quot;Вознесся ли Иисус на небеса? (фильм Би-би-си)&quot;], ВВС шығарған деректі фильм, youtube.com&lt;/ref&gt; Ғұләм Ахмедтің айтуы бойынша, Иса пайғамбар [[Кашмир]]де өмір сүрген, үйленіп балалы болған, және 120 жасында  өмірден өтіп, [[Розабал кесенесі|Сринигарда жерленген]].&lt;ref name=child/&gt;&lt;ref name=ahmad&gt;{{cite book |url={{Google books |id=6qo9AAAAIAAJ |page=134 |plainurl=yes }} |title=Invitation to Ahmadiyyat: Being a Statement of Beliefs, a Rationale of Claims, and an Invitation, on Behalf of the Ahmadiyya Movement for the Propagation and Rejuvenation of Islam |first=Bashīruddīn Maḥmūd |last=Aḥmad |publisher=Routledge|year=1980|isbn=0710001193|pages=134–135}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url={{Google books |id=H6R0CSdZCH0C |page=384 |plainurl=yes }} |title=A Companion to Under the Volcano |first1=Chris |last1=Ackerley|first2=Lawrence Jon |last2=Clipper|pages=385–386|publisher=UBC Press |year=1984 |isbn=0774801999}}&lt;/ref&gt;

=== Тілдік/терминдік ұқсастықтары ===
[[Кашмир]]лік атаулардың көне [[еврей]] сөздеріне ұқсайтыны да осы теорияны қуаттайды. Кашмир атауы жергілікті тілде «Кашир» делінеді, бұл еврейдің (ивритше: כשיר‎) «Кашир» сөзінен шыққан, «Шам (Сирия) секілді» деген мағынаны білдіреді.&lt;ref name=ahmad/&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |url={{Google books |id=h-LE5FIUgdYC |page=204 |plainurl=yes }} |title=The Hindu Civilisation: A Miracle of History|first= Shashi |last=Bhushan Sahai |publisher= Gyan Publishing House|year=2010|isbn= 8121210410}}&lt;/ref&gt; Жоғалған он ру мекен еткен Кашмир алқабы, жергілікті тілде «Бағ-е-Сулейман» (Сүлейменнің бағы) деп айтылады. [[Кашмир]] мен көне [[Израиль]] арасындағы байланыс, «Мұсының қабірі», «Сүлейменнің тағы» деген кашмирлік атаулармен де қуатталады. Сондай-ақ Кашмирлік аңыз бойынша, еврей халқының 40 жыл жер кезушілігі Таяу Шығыстан Кашмирге дейінгі жерлерді қамтыған, және де Кашмир жері нағыз Киелі мекен болып есептеледі.&lt;ref name=child/&gt;
[[Сурет:Ethnic Kashmiri girls in traditional pheran.jpg |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі кашмир балалары]]
Шамамен 350-ден астам Кашмирдің жер-су атаулары көне Шам жерлерінің атауларына ұқсайды. Мысалға:

''Бетпур'' (ивритше «Бет Пеор»)&lt;ref name=yoga&gt;{{cite book |url={{Google books |id=rpamu1q0vxEC |page=92 |plainurl=yes }} |title=Yoga and the Portal |first=Swami |last=Harinanda|publisher= Jai Dee Marketing
|isbn= 0978142950}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;
''Наво'' тауы (ивритше «Небу» тауы)&lt;ref name=yoga/&gt;&lt;br /&gt;
''Фасги'' тауы (ивритше «Писгах» тауы)&lt;ref name=ency&gt;{{cite book |url={{Google books |id=UDUOAQAAMAAJ |plainurl=yes }} |title=Encyclopedia Judaica: Ja–Kas |first1=Fred |last1=Skolnick |first2=Michael |last2=Berenbaum |authorlink2=Michael Berenbaum |publisher=Macmillan Reference USA |year=2007|edition=2nd |isbn=0028659392|page=822}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=herzl&gt;{{cite journal |url={{Google books |id=d34MAQAAMAAJ |plainurl=yes }} |title=Midstream |journal=Midstream |volume=40|page=20|publisher=Theodor Herzl Foundation|year=1994 |accessdate=28 қазан 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;
''Мамре'' (ивритше «Мамре»)&lt;ref name=ency/&gt;&lt;ref name=herzl/&gt;&lt;br /&gt;
''Амариа'' (ивритше «Амариа»){{sfn|&quot;Иисус жил в Индии&quot;, Десят затерянных племен Израиля. стр. 88-90, Изд.: Эннеагон Пресс Москва 2007}}&lt;br /&gt;
''Бирсу'' (ивритше «Бирша»){{sfn|&quot;Иисус жил в Индии&quot;, Десят затерянных племен Израиля. стр. 88-90, Изд.: Эннеагон Пресс Москва 2007}}&lt;br /&gt;
''Харвон'' (ивритше «Харан») және т.с.с.{{sfn|&quot;Иисус жил в Индии&quot;, Десят затерянных племен Израиля. стр. 88-90, Изд.: Эннеагон Пресс Москва 2007}}

[[Кашмир]] мен [[Израиль]] арасындағы байланыс тілдік ұқсастықта жақсы көрініс тапқан. Кашмирлік тіл [[Үндістан]]ның басқа [[санскрит]]тік тілдерінен қатты өзгешеледі.  Кашмир привинциясының тілі [[иврит]] тілінің ықпалымен дамығаны жайында ғалым Әбдул Ахад Азад былай деп жазады:

{{Quotation|
«Кашмир тілі көне еврей тілінен бастау алады. Аңыз бойынша, ерте замандарда бұл жерлерге жебірей рулары қоныс тепкен, келе-келе олардың тілдері қазіргі кашмир тіліне айналған. Иврит тілінде кашмир тілімен анық байланысы бар  көптеген сөздерді кездестіруге болады».&lt;ref&gt;Abdul Ahad Azad, Kashmiri Zaban Aur Shairi, том 1, стр. 10 (Jammu and Kashmir Cultural Aсademy)&lt;/ref&gt; }}

== Кәсібі ==
[[Сурет:Kashmiri man with his grand son.jpg |нобай|оңға|200px|Кашмирлік қарт немересімен]]
Негізгі кәсіптері – көп салалы ауыл шарушылығы. [[Күріш]], [[жүгері]], бидай, көкөніс пен жеміс-жидек егеді. Бал арасын, жібек құртын өсіреді. Таулы жерде тұратындар мал шарушылығымен (қой, ешкі) айналысады. Жүннен орамал, кілем тоқу, ағаштан өрнек ою, түрлі бұйымдар жасау, темір ұсталығы, зергерлік өнері дамыған. Жерсіз және жері аз шаруалар ірі жер иелерінен жерді жалға алып күнелтеді. Кейде сырт өлкелерге барып жалданып еңбек етеді. 

== Өмір салты ==
Кашмирліктердің дәстүрлі баспанасы екі, кейде үш қабатты тастан, кірпіштен немесе ағаштан жасалған үйлер. Бірінші қабаты мал мен ыдыс-аяқ, екіншісі тұрғын үй. Төбесі биік, плитадан, сабаннан, [[жабынқыш]]тан жасалған.

Дәстүрлі киімдері - жамылғы шапан &quot;бурка&quot; (мұсылман әйелдерде), ұзын көйлек, шапан (пхирен) және шалбар (ер адамдарда-пижама, әйелдерде — шалварлар); ер адамдар бас киім киеді (үнділер — дөңгелек бас киімдер), әйелдер көбінесе басын дөңгелек бас киімдермен, орамалмен немесе сары жиекпен жабады.&lt;ref&gt;народы мира / Кашмирцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KSHM&lt;/ref&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.e-reading.club/chapter.php/146071/6/Hassnaiin_-_V_poiskah_istoricheskogo_Iisusa.html &quot;Племя Израилево в Кашмире&quot;] (Кашмирдегі израильдік рулар)
* [http://cyclowiki.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%BE_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%BA%D0%B0%D1%88%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%B2 &quot;Теория о еврейском происхождении кашмирцев&quot;] (Кашмирліктердің жебірейлерден шыққаны жайындағы теория)
* [https://www.youtube.com/watch?v=PqDrFk49Vkc Видео: &quot;Народы Кашмира потомки пропавших Колен Израиля&quot;] (Видео: Кашмирдің халықтары жоғалған Исраил руларының ұрпақтары)
* [http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0011_0_10803.html &quot;Kashmir&quot;. Jewish Virtual Library&quot;] (&quot;Кашмир&quot;. Еврейлік виртуалды кітапхана)

==Дереккөздер:==
&lt;references/&gt;
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]
[[Санат:Семит халықтары]]
[[Санат:Еврейлер]]</text>
      <sha1>cjxag2y0y1dvpfo49g32tgd3edjbypj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өрлік</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57362</id>
    <revision>
      <id>3062866</id>
      <parentid>3059071</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:45:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4713" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Өрлік
 |сурет                   = Өрлік. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =16 |lat_sec = 03
  |lon_deg =51 |lon_min = 31|lon_sec = 27
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Өрлік ауылдық округі{{!}}Өрлік
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Орлов форпосты, Орловская станицасы''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2741
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = өрліктік, өрліктіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 060206
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Өрлік''' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Өрлік ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 33 км-дей жерде, [[Жайық]]тың оң аңғарында орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2598 адам (1318 ер адам және 1280 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2741 адамды (1393 ер адам және 1348 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1929 жыл|1929]]–[[1997 жыл|1997]] жылы қаракөл қойын өсіретін кеңшардың орталығы болған. Кеңшар негізінде Өрлікте және округтегі Жиек ауылында ЖШС және бірнеше шаруа қожалықтары жұмыс істеді. Өрлікте Индер жоғарғы вольтты электр желісінің станциясы, жылыту жүйесі, т.б. кәсіпорындар бар. Өрлік арқылы Атырау – Орал автомагистралі өтеді.&lt;ref&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt; 

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
Ауылда монша, [[орта мектеп]], [[балабақша]], кинотеатр, [[емхана]] т.б. бар.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0&lt;/ref&gt;
* Қ.Абақанов атындағы орта мектеп — 1923 жылы ұйымдастырылған. 
* &quot;Болашақ&quot; бөбекжай-бақшасы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>1ch9zqyrhv9k52zvofi724542hznrqh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062867</id>
      <parentid>3062866</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:46:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4705" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Өрлік
 |сурет                   = Өрлік. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =16 |lat_sec = 03
  |lon_deg =51 |lon_min = 31|lon_sec = 27
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Өрлік ауылдық округі{{!}}Өрлік
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Орлов форпосты, Орлов станицасы''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2741
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = өрліктік, өрліктіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 060206
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Өрлік''' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Өрлік ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 33 км-дей жерде, [[Жайық]]тың оң аңғарында орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2598 адам (1318 ер адам және 1280 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2741 адамды (1393 ер адам және 1348 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1929 жыл|1929]]–[[1997 жыл|1997]] жылы қаракөл қойын өсіретін кеңшардың орталығы болған. Кеңшар негізінде Өрлікте және округтегі Жиек ауылында ЖШС және бірнеше шаруа қожалықтары жұмыс істеді. Өрлікте Индер жоғарғы вольтты электр желісінің станциясы, жылыту жүйесі, т.б. кәсіпорындар бар. Өрлік арқылы Атырау – Орал автомагистралі өтеді.&lt;ref&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt; 

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
Ауылда монша, [[орта мектеп]], [[балабақша]], кинотеатр, [[емхана]] т.б. бар.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0&lt;/ref&gt;
* Қ.Абақанов атындағы орта мектеп — 1923 жылы ұйымдастырылған. 
* &quot;Болашақ&quot; бөбекжай-бақшасы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>a3tnyz6qs2xasilfxuf28iqdbw56e4m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өрнек (көне қала)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57397</id>
    <redirect title="Өрнек қала орны" />
    <revision>
      <id>3063125</id>
      <parentid>2507251</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:13:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>«[[Өрнек қала орны]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Өрнек қала орны]]</text>
      <sha1>scbn2027w8eiugjl8m0m1rxmomj71ff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жібек жолы ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58400</id>
    <revision>
      <id>3063007</id>
      <parentid>2856374</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:52:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1219" xml:space="preserve">* [[Жібек Жолы ауылдық округі (Ақмола облысы)|Жібек Жолы ауылдық округі]] – [[Ақмола облысы]] [[Аршалы ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 
* [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] – [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.
* [[Жібек жолы ауылдық округі (Сарыағаш ауданы)|Жібек Жолы ауылдық округі]] – [[Түркістан облысы]] [[Сарыағаш ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 
* [[Жібек жолы ауылдық округі (Сайрам ауданы)|Жібек Жолы ауылдық округі]] – Түркістан облысы [[Сайрам ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 
* [[Жібек жолы ауылдық округі (Сауран ауданы)|Жібек Жолы ауылдық округі]] – Түркістан облысы [[Сауран ауданы]] аумағындағы бірлік.
  
{{айрық}}</text>
      <sha1>m2fsrhnolowlwoz6gjf969xizm5hojx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жібек жолы (Алматы облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58481</id>
    <revision>
      <id>3063000</id>
      <parentid>2746834</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:41:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4427" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Жібек жолы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =43 |lat_min = 22|lat_sec = 20
   |lon_deg =76|lon_min = 37|lon_sec =33
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жаңашамалған ауылдық округі{{!}}Жаңашамалған 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Шамалған''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 15163
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Жібек жолы''' (2019 ж. дейін — ''Шамалған''&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19D0005234 Алматы облысы Қарасай ауданының кейбір елдi мекендерін &quot;ауыл&quot; категориясына жатқызу және оларды қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы ауыл, темір жол стансасы, [[Жаңашамалған ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 23 км-дей, [[Алматы]] қаласынан батысқа қарай 27 км-дей жерде, Алматы — [[Шымкент]] темір жол бойында орналасқан.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 8923 адам (4281 ер адам және 4642 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 15163 адамды (7454 ер адам және 7709 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Түрксіб]] темір жол құрылысының салынуына байланысты пайда болған. [[1997 жыл]]ға дейін кеңшар бөлімшесінің орталығы болды. Оның негізінде Шамалғанда 580 шаруа қожалығы және “Даймонд”, “Дән” АҚ-тары, “Қайнар”, “Алтын нан”, “Нан өнімдері”, “Шамалған спирті” ЖШС-тері құрылды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>83jtteri3qkm54gknj9vzybf0bqvecs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063002</id>
      <parentid>3063000</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:44:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Шамалған (станция)]] бетін [[Жібек жолы (Алматы облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4427" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Жібек жолы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =43 |lat_min = 22|lat_sec = 20
   |lon_deg =76|lon_min = 37|lon_sec =33
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жаңашамалған ауылдық округі{{!}}Жаңашамалған 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Шамалған''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 15163
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Жібек жолы''' (2019 ж. дейін — ''Шамалған''&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19D0005234 Алматы облысы Қарасай ауданының кейбір елдi мекендерін &quot;ауыл&quot; категориясына жатқызу және оларды қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы ауыл, темір жол стансасы, [[Жаңашамалған ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 23 км-дей, [[Алматы]] қаласынан батысқа қарай 27 км-дей жерде, Алматы — [[Шымкент]] темір жол бойында орналасқан.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 8923 адам (4281 ер адам және 4642 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 15163 адамды (7454 ер адам және 7709 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Түрксіб]] темір жол құрылысының салынуына байланысты пайда болған. [[1997 жыл]]ға дейін кеңшар бөлімшесінің орталығы болды. Оның негізінде Шамалғанда 580 шаруа қожалығы және “Даймонд”, “Дән” АҚ-тары, “Қайнар”, “Алтын нан”, “Нан өнімдері”, “Шамалған спирті” ЖШС-тері құрылды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>83jtteri3qkm54gknj9vzybf0bqvecs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063012</id>
      <parentid>3063002</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:56:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4516" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Жібек жолы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =43 |lat_min = 22|lat_sec = 20
   |lon_deg =76|lon_min = 37|lon_sec =33
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Шамалған''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 15163
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Жібек жолы''' (2019 ж. дейін — ''Шамалған''&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19D0005234 Алматы облысы Қарасай ауданының кейбір елдi мекендерін &quot;ауыл&quot; категориясына жатқызу және оларды қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы ауыл, темір жол стансасы, [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 23 км-дей, [[Алматы]] қаласынан батысқа қарай 27 км-дей жерде, Алматы — [[Шымкент]] темір жол бойында орналасқан.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 8923 адам (4281 ер адам және 4642 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 15163 адамды (7454 ер адам және 7709 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Түрксіб]] темір жол құрылысының салынуына байланысты пайда болған. [[1997 жыл]]ға дейін кеңшар бөлімшесінің орталығы болды. Оның негізінде Шамалғанда 580 шаруа қожалығы және “Даймонд”, “Дән” АҚ-тары, “Қайнар”, “Алтын нан”, “Нан өнімдері”, “Шамалған спирті” ЖШС-тері құрылды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>5sape0egh9i5pptj18sql4xnurd5ixy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Матай (ру бірлестігі)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59344</id>
    <revision>
      <id>3063026</id>
      <parentid>3060778</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:38:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Uvuvwevwevwobae Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac</username>
        <id>122497</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұлғалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14335" xml:space="preserve">{{мағына|Матай}}
'''Матай''' — [[Орта жүз]] [[Найман]] тайпасының [[ру]]ы және [[ру]]лар бірлестігі.&lt;ref name=&quot;test&quot;&gt;Қазақ Энциклопедиясы&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;
''Таңбасы – Бөрі; Ұраны – Бөрібай''

== Шежіресі ==
[[Орта жүз]]дегі Найман, біздің қазақтың ескі сөзінше, Софы мырза дегеннің нәсілі. Оны Баба мырза деген інісі өлтіргенде, Софы мырзаның тоқалының жалғыз баласы Өкіреш қазақ ішіне көшіпті. Осы сөз Әбілғазы ханның сөзіне тура келеді. Себебі Әбілғазының әкесі араб Мұхамедханды өлтіріп, «орнына хан қоямын» деп Софы мырза Самарқандтан Хысырау деген хан нәсілді біреуді алып келгенде, араб Махмұд біліп Хысырауды өлтіріп, Софы мырзаны өзіне [[нөкер]] болып тұрған Софының інісі Баба мырзаға бергенде, «мен ханға дұшпан кісіні аға қылмаймын» деп өз ағасын өзі өлтірді деп жазады. Орта жүздегі найманның бергі аталары туралы жазылған Спасский, Аристов, Маевский деген орыс жазушыларының сөзінде жауынгер болып жазылды. Біздің білуімізше, орта жүздегі [[Найман атасы]] - [[Софы мырза]], оның баласы - [[Өкіреш]], оның үш баласы - [[Домбауыл]], [[Сүгірше]], [[Саржомарт]]. [[Домбауыл]] тұқымы жылқысына теріс жағынан таңба басып [[Терістаңбалы]] атанды.
 
'''Терістаңбалы – Найман елінің ноқта ағасы''',
 
ол ішінен екі руға бөлінеді [[Бағаналы]], [[Балталы]] екеуі ағайынды емес бірақ ата қонысы бір болғандықтан екеуі бірге айтылады, арғы аталары туыстас Найман. Сүгіршенің баласы - [[Қытай]], оның баласы - [[Төлегетай]], оның төрт баласы - [[Қаракерей]], [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]], [[Садыр]], [[Төртұл]], бұл төртеуі:
 
'''Төлегетайдың төрт арыстаны'''
 
[[Қаракерей]]дің екі баласы - [[Байторы]], [[Ерторы]]. [[Байторының]] баласы - [[Байыс]] және асырап алған [[Ақнайман]] бұл Найман ішінде жеке ру атанды. Ерторының баласы - [[Байсиық]] және асырап алған [[Қарамолда]], Байыстың бәйбішеден төрт баласы - Мәмбетқұл, Сыбанқұл, Ахмедқұл, Сары. Мәмбетқұл жас күнінде өкпешіл болып, қыржиып отыра бергеннен [[Қыржи]] атанды. Сыбанқұл [[Сыбан]] атанып, Ахмедқұл [[Ақымбет]] атанды. Байыстың тоқалынан екі баласы - [[Тума]], [[Тоқбақ]] және тоқалынан екі бала - [[Бошатчы]], [[Байғана]]. Және Байыстың Мақта апай деген бір қызы Тоқтарқожа дегенге тиіп, Байжігіт, Жанжігіт деген екі бала тауып, Жанжігіт әкесімен еріп Түркістанға кетіп, Байжігіт мұнда қалған. Жоғарыдағы Сарының қатынының аты [[Мұрын]] екен, Сарының нәсілі сол шешелерінің атымен [[Мұрын]] атанды; жоғарғы Байсиықтың төрт баласы - [[Жанғұлы]], [[Меңлібай]], [[Төбет]], [[Ақбелбеу]]. Бұл төртеуіменен [[Қарамолда]] және асыранды [[Семіз Найман]] атанды. Жоғырғы [[Матай]]дың үш баласы - Аталық, [[Кенже]], [[Қаптағай]] - Аталықтың қатыны [[Қызай]] дегеннің атымен тұқымы [[Қызай]] атанды. 
 
Найманның тағы бір үлкен елі [[Сарыжомарт]], '''Сары мырза''' еліне қаһарман, жомарт болғаннан кейін '''Сары''' атына '''Жомарт''' жұрнағы қосылып '''Сарыжомарт''' атанды
Жоғарғы Сарыжомарттың бәйбішесінен - [[Қаратай (ру)|Қаратай]] және тоқалдың төрт баласы - [[Бұйдалы]], [[Жансары]], [[Баржақсы]], [[Шайгөз]]. Бұл төртеуі нағашысы [[Уақ]] ішіне кетіп, күні бүгін ергенекті [[уақ]] атанып кетті. Оның себебі, [[Саржомарт]]тың нәсілі [[Ергенек]] [[таңба]] салып:

'''Ергенекті Найман'''
 
аталды. Сол себептен бұлар [[Ергенекті]] деді. Бірақ халықтың көбі оларды [[Уақ]] деп кетті. Саржомарттың тоқалының балалары - [[Бура]] және [[Көкжарлы]].
&lt;ref&gt;Шәкәрім Құдайбердіұлы&lt;/ref&gt;
 
== Қысқаша ==
{{Infobox Kazakh Clan
| атауы             = МАТАЙ
| лақап_атауы       = : Өр Найман
| таңбасы           =  Бөрі
| таңба_сипаттамасы =  Бөрі-Қасқыр
| ұраны             = : [[Бөрібай батыр]], Қаптағай
| жүзі              = : [[Орта жүз]]
| тайпасы           = :[[Найман]] 
| шығу_тегі         = : [[Төлегетай баба]]
| бөлімдері         =:Аталық,Кенже, Қаптағай батыр
| тараулары         =Алып
| ақсақалы          =: Матай Бозғара&lt;ref&gt;http://www.elim.kz/article/122/&lt;/ref&gt;
| қыстаулары        = : [[Алтай таулары|Алтай]], [[Тарбағатай]]
| жайлаулары        = : [[Іле]],[[Лепсі]] бойлары
| торабы            = : Қара [[Ертіс]] 
}}
[[File:Матай руы.jpg|thumb|Матай руының [[шежіре]]сі]]
 
== Мекені ==
Шежіре деректері бойынша Матайдан ''Аталық би, Кенже шешен, Қаптағай батыр'' рулары тараған.
Матайлар [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Шар (өзен)|Шар]], [[Қызылсу өзені|Қызылсу]], [[Көкпекті өзені|Көкпекті]], [[Былқылдақ өзені|Былқылдақ өзендерінің]] алқабы мен [[Шыңғыстау тауы|Шыңғыстау]], [[Жуантөбе тауы|Жуантөбе]], [[Салқынтөбе тауы|Салқынтөбе тауларының]] атырабын мекендеген.
 
Қаптағай батыр ұрпақтары (Көлдей-[[Қарауылжасақ]], Жұмбай-Жарылқамыс, Қыдыралы, Құлшан, [[Төртқара]], Толыбай, Төртсары, Ақтілес, Қаржау, Бөрте) [[Лепсі (өзен)|Лепсі]], [[Қапал өзені|Қапал өзендерінің]] және [[Ақсу өзені|Ақсу]], [[Сарқант өзені|Сарқант]], [[Бүйен өзені|Бүйен өзендерінің]] алқабын қоныстанған. Қаптағай батырдың – Бөрібай батыр бесінші ұрпағы болса, оның аты шыққан тағы бір ұрпағы ол – Асанның алты ұлының бірі – Сары батыр. Сары батыр болса, ол да Бөрібай батырдың әкесі екендігі және бұл жалғастық ұрпақтардың батырлық жалғасы іспеттес.
'''Матайдан''' тараған ұрпақтың бәрі [[Шынжырлы тұқым]].
 
'''&quot;Найман болсаң Матай бол&quot;''' деп [[Бұқар жырау]] бекер айтпаған.
 
==Ұраны және таңбасы==
'''Ұраны''' — ''[[Ер Қаптағай батыр]], [[Бөрібай батыр]].'' 
'''Рулық таңбасы''' — ''бөрі'', ''қылыш'', ''аша'', ''бақан'', ''түйе''.
 
==Болыстары==
[[Шыңғыстау]]:
# Кешке      
# Шошқа      
# Бәкі       
# Самай      
# Еменалы    
# Қуантай
# Қожанқұл
# Қарауылжасақ
# Киді 
# Тентек
# Жарылқамыс
# Қайнар
Он екі болысқа бөлінеді.
 
[[Жетісу]] және [[Қытай]]:
* Бестамақ 
*Қызай
Болыстары.
 
[[Ертіс]]:
* Тентек
* Құнантай
Болыстары өз ақсақалдарымен бірге [[Ертіс]] бойында, тура Төменгі жартастағы Барашков станицасы тұсында үлкен Матай болысында қоныс тепті.
 
[[Ақсу]] өңірінде:
[[Мысық|Мысық болыс]] басқарған
*Шоқан
болысы.
 
[[Қапал]], [[Лепсі]], [[Сарқант]]:
 
[[Тәнеке Нұралы Дөсетұлы]] басқарған ағайынды Көлбай және Жұмбай болысы, бұл ағайындылар [[Біржан сал]]дың әнінде көп кездеседі.
 
'''Матай'''дың көп болысы [[тобықты]] елімен көршілес тұрды бәрі [[Шыңғыстау]] етегінде.
 
==Тарихы==
Шежіре бойынша Найман ақсақалдан [[Төлегетай баба]],[[Өкіреш баба]],[[Сарыжомарт]], [[Терістаңбалы]] тарайды,Төлегетай бабадан Найманның белгілі де атақты рулары '''Матай''',[[Қаракерей]],[[Төртуыл]],[[Садыр]] тарайды.
Ал енді тарих бойынша б.з.б. II ғасырда
Қытай мен Қазақстан жерінде алып Матай-Шан Найман империясы болған және бірнеше хандықтарға бөлінген.
Ұлан-ғайыр алып жатқан жеріне сай халқы да көп әрі дәулетті, жуан сіңір ел болған.

== Тұлғалар ==
{{Div col|3}}
# [[Ер Қаптағай батыр|Ер Қаптағай батыр Матайұлы]]
# [[Зере]] әже
# [[Тәтіқара]] жырау
# [[Марқасқа]] жырау
# [[Алтай Сырымбет]] батыр
# [[Шоңай Қожамқұлұлы]] батыр
# [[Сара Тастанбекқызы]]
# [[Бөрібай батыр]]
# [[Тәнеке Нұралы Дөсетұлы]] батыр
# [[Ілияс Жансүгіров]] 
# [[Барлыбек Сыртанов]]
# [[Аухадиев Қойгелді]]
# [[Қыдыралы Бөрібайұлы]]
# [[Тәттібай Есімбекұлы]] батыр
# [[Шиырбай Келдібайұлы]]
# [[Қожбанбет би]]
# [[Есімбек қажы Тәнекеұлы]]
# [[Молықбай Байсақұлы]]
# [[Көтен Тәуіп Байғотанұлы]]
# [[Әлібек Зілқараұлы]]
# [[Жетен батыр]]
# [[Есенкелді Құдайназарұлы]] '''Қызай елі'''
# [[Төртқара]] [[Апыр батыр]]
# [[Бәкір Төлеуұлы Тәжібаев]]
# [[Байкөкше Балғынбайұлы]]
# [[Бименбет Есенәліұлы]]
# [[Әди Шәріпов]]
# [[Еңлік-Кебек]]—'''Еңлік сұлу'''
# [[Сары мырза]]
# [[Қисық Төзекұлы]]
# [[Дарабоз ана]]
# [[Жайнақ батыр]]
# [[Қарымбай Әулие]]
# [[Есжан Берліқожанов]]
# [[Дулат Нұрмашұлы Шоқаев]]
# [[Талант Әмитжанұлы Бөрқұлақов]]
# [[Бәйеке Жазыбайұлы]]
# [[Аша Матай]]
# [[Саржан Томанышұлы]]
# [[Майра Ілиясова]]
# [[Сейітбаттал Маманұлы]]
# [[Шәкі шешен]]
# [[Досай Бәйгелұлы]]
# [[Кенже би]]
# [[Нұртілеу Иманғалиұлы Иманғалиев]]
# [[Тәңірберген Қалилаханов]]
{{Div col end}}
{{Суретсіз мақала}}
{{Қазақ рулары}}
 
[[Санат:Қазақ рулары]]
 
{{stub}}

== Матай руына берілген жер-су аттары ==
[[Матай ауылдық округі]] -ауыл Алматы облысы Ақсу ауданындағы әкімшілік бірлік.
 
[[Матай жотасы]] - Жетісу (Жоңғар) Алатауының қиыр оңтүстік шетіндегі жоталар тобы. Оңтүстік-батысында Шолақ тауымен, солтүстік-шығысында Алтынемел жотасымен шектеседі. Ол ендік бойымен 40-45 км-ге созылып жатыр.
Аңыз бойынша Жоңғар шыпқыншылығында Матайлар осы таумен Ұлы жүзге көмек берген делінеді.

== Дереккөздер ==
«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
==Сілтемелер== 
&lt;references /&gt;

{{Суретсіз мақала}}

  {{Қазақ рулары}}
{{wikify}}

[[Санат:Қазақ рулары]]


{{stub}}</text>
      <sha1>jjc2lw1z657rii5i0hajpyyipxywzq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жібек жолы (айрық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>76660</id>
    <revision>
      <id>3063001</id>
      <parentid>3038733</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1208" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''

* [[Жібек Жолы (Ақмола облысы)|Жібек Жолы]] – [[Ақмола облысы]] [[Аршалы ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]] – [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жібек жолы (Жамбыл облысы)|Жібек Жолы]] – [[Жамбыл облысы]] [[Байзақ ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жібек Жолы (Жетісай ауданы)|Жібек Жолы]] – [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек Жолы]] – [[Түркістан облысы]] [[Сайрам ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жібек Жолы (Сарыағаш ауданы)|Жібек Жолы]] – [[Түркістан облысы]] [[Сарыағаш ауданы]]ндағы ауыл.

'''Басқа мағыналар:'''
* [[Жібек жолы (метро бекеті)|Жібек Жолы]] – [[Алматы]] қаласындағы метро бекеті.

{{айрық}}</text>
      <sha1>0x34lna9oc6z17xzc9anklcxk7o1gwu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұщыбек</title>
    <ns>0</ns>
    <id>78560</id>
    <revision>
      <id>3062838</id>
      <parentid>2864914</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:59:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5255" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = Тұщыбектік, Тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 


&lt;/gallery&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>jznthd3vb2sok7sj8v1wm57hs6vou1x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062839</id>
      <parentid>3062838</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5342" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = Тұщыбектік, Тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек. Начальная школа 20210407.jpg|Бастауыш мектеп


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>5h8j5rwi965o77wvsiexq1v8w8y1ofa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062840</id>
      <parentid>3062839</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:00:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5392" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = Тұщыбектік, Тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек. Начальная школа 20210407.jpg|Бастауыш мектеп
Тұщыбек 20210407 114338.jpg|Тұщыбек 

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>kjzhbjk48vgnit4lxa1basfknl6t5eb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062841</id>
      <parentid>3062840</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:01:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5454" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = Тұщыбектік, Тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек. Начальная школа 20210407.jpg|Бастауыш мектеп
Тұщыбек 20210407 114338.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек ауылы 20210407 114409.jpg|Тұщыбек 

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ab3repcmc5art2dh4ye6pj49dpm5bwe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062842</id>
      <parentid>3062841</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:02:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5487" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = Тұщыбектік, Тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек. Начальная школа 20210407.jpg|Бастауыш мектеп
Тұщыбек 20210407 114338.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек ауылы 20210407 114409.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек.jpg|Тұщыбек
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>r2q1tw0r603dc3dsj6yetev69or7asf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062843</id>
      <parentid>3062842</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:03:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5529" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = Тұщыбектік, Тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Мангистауская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек. Начальная школа 20210407.jpg|Бастауыш мектеп
Тұщыбек 20210407 114338.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек ауылы 20210407 114409.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек.jpg|Тұщыбек
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>0nlqouth3pc55i156ce0nv690uvmzyf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062855</id>
      <parentid>3062843</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:35:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5528" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщыбек
 |сурет                   = Тұщыбек ауылы. Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg=44 |lat_min=08 |lat_sec=55
  |lon_deg=51 |lon_min=56 |lon_sec=38
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Маңғыстау ауданы
 |кестедегі аудан         = Маңғыстау ауданы{{!}}Маңғыстау 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Отпан ауылдық округі{{!}}Отпан 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Мурханов Орақбай Төлебаевич
 |құрылған уақыты         = 1969
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 52,07
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 258
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = тұщыбектік, тұщыбектіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 12 (R)
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Мангистауская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Тұщыбек''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Маңғыстау ауданы]]ндағы ауыл, [[Отпан ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Шетпе]] ауылынан батысқа қарай 18 км, [[Жыңғылды (Маңғыстау облысы)|Жыңғылды]] ауылынан шығысқа қарай 21 км жерде, Таушық – Шетпе автомобиль жолы бойына орналасқан&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 258 адам (136 ер адам және 122 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 258 адамды (135 ер адам және 123 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1969 жыл|1969]]–[[1995 жыл|1995]] жылдары [[қаракөл қойы]]н өсіретін Куйбышев атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы болған. Оның негізінде мал шаруашылығымен айналысатын шаруа қожалықтары мен фермерлер жұмыс істеді.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда бастауыш мектеп, дүкен және телеорталық бар. Сонымен қатар туберкулезге қарсы күресетін 50 орындық Е.Оразақов атындағы шипажай жұмыс жасайды. Халыққа ауыз су 1,5 – 2 км қашықтықтағы су ұңғымасынан тасылып беріледі. Газ құбыры тартылған.

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Тұщыбек 20210407 114350.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек. Начальная школа 20210407.jpg|Бастауыш мектеп
Тұщыбек 20210407 114338.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек ауылы 20210407 114409.jpg|Тұщыбек 
Тұщыбек.jpg|Тұщыбек
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Маңғыстау ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>gv5lyb6vqyadbs7upr78tcjslau2v5b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Табиғат</title>
    <ns>0</ns>
    <id>78780</id>
    <revision>
      <id>3063119</id>
      <parentid>3022409</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>қателерді түзеттім.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6296" xml:space="preserve">[[Сурет:Песня_жаворонка(3264-2448).jpg|нобай|300px]]
''Бізді қоршаған орта'': [[Жануарлар|жан-жануарлар]] мен [[өсімдіктер]], [[Жер]] мен [[Ай (серік)|Ай]], [[Күн]] мен алыстағы жұлдыздар — осылардың барлығы да '''табиғат''' деген ауқымды ұғымды білдіреді.

''Адам'' - табиғаттың ажырамас бөлігі. Сондықтан халқымызда «''Жер-Ана''» деген егіз ұғым қалыптасқан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген.

Сондықтан орман-тоғайларды сақтап, қоршаған ортаның, өзен мен көлдердің ластанбауына ерекше мән берген.

{{Start citation }}
* «Су ішкен құдығыңа түкірме»

* «Бұлақ көрсең, көзін аш» 
{{End citation}}

деп, жас ұрпақтың бойына табиғатты қорғаудың тәрбиесін сіңірген.

Табиғатта үздіксіз өзгерістер болып жатады. Мысалы, [[жанартау]]дың атқылауы , найзағайдың жарқылы, судың мұзға айналуы сияқты құбылыстар табиғаттағы өзгерістерді көрсетеді.

Аспан денелерінің қозғалысы, гүлдердің шешек атуы, ағаштың жайқалып өсуі, өзеннің тасуы немесе көлдердің тартылып суалуы - осылардың барлығы да қоршаған ортадағы өзгерістер.

Әлемде орын алатын сан алуан өзгерістер табиғат құбылыстары деп аталады.

Табиғат құбылыстары бір-бірімен тығыз байланысты. Оларды физика, астрономия, [[география]], [[геология]], [[биология]], [[химия]] сияқты ғылымдар зерттейді. Әр ғылымның табиғатты зерттеуде өз мақсаты мен міндеті бар. Мысалы, физика негізінен механикалық қозғалысты, жылу, электр, жарық құбылыстарын зерттейді. Физика ғылымы зерттейтін табиғат құбылыстары '''физикалық құбылыстар''' деп аталады.

Физика басқа да жаратылыстану ғылымдарымен өзара тығыз байланыста болады. Мәселен, географияда физика заңдарын өзендердің қалай ағатынын, желдің қалай пайда болатынын түсіндіру үшін қолданады. Сол сияқты биологияда физика заңдарын пайдаланып, хайуанаттардың қалай қозғалатынын және көру мүшелерінің қалай жұмыс жасайтынын түсіндіреді.
[[Сурет:Stamp of Kazakhstan 196-198.jpg|оңға|200px]]
Сондықтан физика заңдары мен құбылыстарын ''инженерлер, конструкторлар, дәрігерлер, агрономдар, көлік жүргізушілер'' және т.б. көптеген мамандар оқып пайдаланады.

[[Астрономия]] ғылымы [[физика]] заңдарына сүйеніп, бақылайтын аспан денелері мен құбылыстарының табиғатын түсіндіреді. Олардың қасиеттері мен көрінісін ұғындыруға, құбылыстардың себеп-салдарын ашуға тырысады.

Мысалы, физика мен астрономияға ортақ құбылыстар - күн мен түннің ауысуын және Күннің тұтылуын қарастырайық.
Жарық күн мен қараңғы түннің алма-кезек ауысуының себебі Жердің өз осінің төңірегінде үздіксіз айналуы болып табылады.

Жер өз осін бір [[тәулік]]те (''24'' сағатта) толық бір айналып шығады. Жердің айналуы барысында оның Күн сәулесі түскен беті жарық болады да, ал қарсы көлеңке бетін түн басады. Сөйтіп күн мен түн үнемі алмасып отырады.

Ертеде адамдар күн мен түннің алмасуын Жерді төңіректеп Күннің айналуынан деп қате түсіндірген. Шындығында, Жер бір жылда (365 тәулікте) Күнді бір рет айналады. Жыл мезгілдерінің ауысуы Жердің Күн төңірегіндегі қозғалысына байланысты туындайды.

Күннің тұтылуы да табиғат құбылыстарының бірі болып табылады. Ал табиғатпен адам қатар ұғым. Табиғатсыз адам, адамсыз табиғат өмір сүруі мүмкін емес. Себебі адам өз керектісін, қажеттісін табиғаттан табиғи күйінде немесе өндіріп алады. Адам табиғаттың бір бөлшегі болып табылады. Табиғатты қорғау, табиғатты сақтау болашақ жастар біздің қолда.

{{wikify}}
== Тағы қараңыз ==
* [[Қазақстанның табиғаты]]
{{Жер}}
[[Санат:Табиғат]]</text>
      <sha1>thpju2gt5alne9ds9d3pac5cr19g9o2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81774</id>
    <revision>
      <id>3063086</id>
      <parentid>3060626</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:42:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3710" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''

* [[Жыланды (Аягөз ауданы)|Жыланды]] – [[Абай облысы]] [[Аягөз ауданы]]ндағы темір жол айрығы.
* [[Жыланды (Бесқарағай ауданы)|Жыланды]] – [[Абай облысы]] [[Бесқарағай ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Ақмола облысы)|Жыланды]] – [[Ақмола облысы]] [[Сандықтау ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]] – [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Жетісу облысы)|Жыланды]] – [[Жетісу облысы]] [[Алакөл ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Қарағанды облысы)|Жыланды]] – [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Қостанай облысы)|Жыланды]] – [[Қостанай облысы]] [[Федоров ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Бәйдібек ауданы)|Жыланды]] – [[Түркістан облысы]] [[Бәйдібек ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Түлкібас ауданы)|Жыланды]] – [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Жыланды (Ұлытау облысы)|Жыланды]] – [[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]]ндағы ауыл.

'''Өзен, көл :'''

* [[Жыланды (көл)|Жыланды]] – [[Есіл]] алабындағы тұйық көл.
* [[Жыланды (өзен, Ақмола облысы)|Жыланды]] – [[Есіл]] алабындағы өзен. 
* [[Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Тоқырау алабы)|Жыланды]] – [[Қарағанды облысы]], [[Тоқырау өзені|Тоқырау]] алабындағы өзен.
* [[Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Сарысу алабы)|Жыланды]] – [[Қарағанды облысы]], [[Сарысу (өзен)|Сарысу]] алабындағы өзен.
* [[Жыланды (өзен, Абай облысы)|Жыланды]] – [[Аягөз (өзен)|Аягөз]] алабындағы өзен.

'''Таулар:'''

* [[Жыланды (тау, Жақсы ауданы)|Жыланды]] – [[Ақмола облысы]] [[Жақсы ауданы]]ның оңтүстік-батысындағы тау.
* [[Жыланды (тау, Зеренді ауданы)|Жыланды]] – [[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]ндағы тау.
* [[Жыланды (тау, Павлодар облысы)|Жыланды]] – [[Павлодар облысы]]ндағы Сор көлінің оңтүстік-батысындағы тау.
* [[Жыланды (тау, Абай облысы)|Жыланды]] – [[Қараүңгір (тау, Абай облысы)|Қараүңгір]] тауларының солтүстік-шығысындағы тау.
* [[Жыланды (тау, Шығыс Қазақстан облысы)|Жыланды]] – [[Тарбағатай жотасы]]ндағы тау.
* [[Жыланды (тау, Қарағанды облысы)|Жыланды]] – [[Тоқырау өзені|Тоқырауын]] өзенінің жағалауына орналасқан тау.

'''Басқа мағыналар:'''
* [[Жыланды зираты (Қарағанды облысы)|Жыланды]] – зират.

{{айрық}}</text>
      <sha1>fvxj73kot8g3mescosi63eg7lg3ma0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тәңірберген Қалилаханов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96355</id>
    <revision>
      <id>3063025</id>
      <parentid>2936281</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:38:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Uvuvwevwevwobae Onyetenvewve Ugwemubwem Ocac</username>
        <id>122497</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1898" xml:space="preserve">'''Тәңірберген Қалилаханов''' (10. 4.1916 жылы туған, [[Алматы облысы]] [[Сарқан ауданы]] [[Кесік құмы]]) - [[жазушы]], [[драматург]], [[Ұлы Отан соғысы]]ның ардагері. &quot;Ленин жолы&quot; газетінде әдеби [[қызметкер]], [[Ақсу]] театрының директоры, [[Ақсу ауданы]]ның газетінде [[редактор]] [[қызмет]]ін атқарған. Қалиханов ақын Сара [[Шығармашылық|шығармашылығын]] зерттеушілердің бірі. &quot;Ақын Сара&quot; кітабының авторы. &lt;br&gt;
Руы – [[Орта жүз]] ішінде [[Найман]] тайпасының [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]] рунынан шыққан.&lt;br&gt;
[[Жазушы]] қаламынан туған &quot;Абылай аманаты&quot;, &quot;Алтын бесік&quot; [[пьеса]]лары облыстық қазақ драма театрының [[сахна]]сында қойылған. &quot;Қазақ қағанаты&quot;, &quot;Қара шаш&quot; ертегі драмасының, &quot;Әсет-Мақпал&quot; либреттосының, &quot;Ақын Сара&quot; киносценарийінің авторы. Жазушының &quot;Түп төркін&quot;, &quot;Хандар шыққан Қазақстан&quot; тарихи [[хикая]] әңгімелер циклі, &quot;Қош, қонақжай дүние&quot;, &quot;Құда құрмет&quot;, &quot;Балаларыма&quot; [[өлең]]-[[поэма]]лары [[жарық]] көрген.&lt;ref&gt;Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{Stub: Қазақ әдебиеті}}
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}</text>
      <sha1>d2oc1eolgl1bqtvq45xlmuuujs21syy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фалькбеер контргамбиты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96988</id>
    <revision>
      <id>3062959</id>
      <parentid>1907237</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:41:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мейіржан Ерсаинов</username>
        <id>122545</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, нақтылау, мәліметтерді жаңарту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5187" xml:space="preserve">{{Шахмат диаграммасы|=
| tright
| '''Фалькбеер контргамбиты'''
|=
  8 |rd|nd|bd|qd|kd|bd|nd|rd|=
  7 |pd|pd|pd|  |  |pd|pd|pd|=
  6 |  |  |  |  |  |  |  |  |=
  5 |  |  |  |pd|pd|  |  |  |=
  4 |  |  |  |  |pl|pl|  |  |=
  3 |  |  |  |  |  |  |  |  |=
  2 |pl|pl|pl|pl|  |  |pl|pl|=
  1 |rl|nl|bl|ql|kl|bl|nl|rl|=
     a  b  c  d  e  f  g  h
| '''Жүрістер'''&lt;br&gt;1.e4 e5 2.f4 d5&lt;br&gt;'''ECO'''&lt;br&gt;C31&lt;br&gt;'''Тармақ'''&lt;br&gt;[[Патшалық гамбит]]
}}


'''Фалькбеер контргамбиты''' (патшалық  контргамбит) — [[Шахмат|шахмат]] [[дебюті (шахмат)|дебют]], келесі жүрістермен басталады: &lt;br /&gt;
'''1. e4 e5''' &lt;br /&gt;
'''2. f4 d5''' &lt;br /&gt;
[[Ашық дебюттер|ашық бастамаларға]] жатады. Негізгі мақсаты қараның пешкасын құрбан ету арқылы, ақтың патшасының әлсіздігін қолдану. Көп ойналатын 3.exd5 тен кейін қара 3... exf4 ойнап қабылданған патшалық гамбитке көше алады, 3... e4, немесе заманауи 3... c6. 

Ақтың ең көп кездесетін қатесі 3.fxe5??. Бұл жүрістен кейін қаралар 3... Qh4+ 4.g3 Qxe4+ патша мен тураға бір уақытта шабуылдап материал жеңе алады немесе 4. Ke2 Qxe4+ 5.Kf2 Bc5+ арқылы патшаны одан сайын әлсіретеді. 

Бұл дебют Австриялық мастер [[Эрнст Фалькбеер]] атымен аталған. Ол бұл дебютті 1851 жылы [[Адольф Андерссен|Адольф Андерссенге]] қарсы ойнады. [[Шахмат дебюттерінің энциклопедиясы]] Фалькбеер контргамбитіне C31 және C32 кодтарын берді. 
== Ескі тармағы 3... e4 ==
Бұл тармақта, қара құрбан етілген пешкасы үшін дамуда озып, ақтардың патшасының әлсіретеді. Көп кездесетін тармақта : 4.d4 Nf6 5.dxe4 Nxe4 6.Nf3 Bc5, қаралар ақтың f2 шаршысының әлсіздігіне көзделеді. Остравада 1923 жылы [[Рудольф Шпильманн]] мен [[Зигберт Тарраш]] арасында ойналған ойын 7.Qe2 Bf5 8.g4?! 0-0! 9.gxf5 Re8 жүрістерімен жалғасты. Осы позицияда қаралар өте мықты, себебі қаралар материалды қайтарып, ақтардың позициялық кемшіліктерін сақтайды.

Бұл тармақ қараларды көптеген қиыншылықтармен қалдырғандықтан [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші Дүниежүзілік соғыстан]] соң барлығы осы тармақтан бас тартты.
== Нимцович тармағы 3...c6 ==
Бұл 3.exd5 жүрісінен кейін көптеп ойналатын болды. Бұны [[Арон Нимцович]] 1906 жылы Мюнхенде Рудольф Шпильманға қарсы сәтті ойнады. Бірақ Франк Маршалл бұл жүрісті 1905 жылы Остендтте Ричард Тейхманнды 34 жүрісте жеңіп таныстырды. Өз жүрісін 1914 жылы Маршал &quot;Инновация&quot; деп атады.

Қаралар екі ойында да жеңіске жеткенімен, 3...c6 жылдар бойы белгісіз болып қала барді. 1911 жылы Карлсбадтағы Пол Джонердің жас Алехинге қарсы жойқын жеңісіне қарамастан ақтар 4.Qe2 жүрісімен жауап бере алады. Бұл позиция заманауи Патша гамбитінің қорғанысына ұқсас, Ақтар өздерінің 4-2 пешкаларының көпшілігін пайдалануға тырысады, ал қара өз белсенді фигураларына және f4 пешкасы арқылы Ақ патшаға қарсы ойнауға тырысады. Теория нақты байламға келген жоқ, бірақ бұл позиция Қаралар үшін 3...e4-ке қарағанда көбірек мүмкіндік беретіні дәлелденген

== Әдебиет ==
* Шахмат. Энциклопедиялық  сөздік, беттер 176
* ''Панов В., Эстрин Я., Калиниченко Н.'' Курс дебютов. Т. 1 — М.: Андреевский флаг, 1993. Стр. 38—44
{{chess-stub}}

{{Патшалық гамбит}}
{{Дебюттер}}

{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Ашық дебюттер]]
[[Санат:Гамбиттер]]
[[Санат:Патшалық гамбит]]

[[pl:Kontrgambit#Kontrgambit Falkbeera]]</text>
      <sha1>5bk0nye590xehlmsv5h1pui76zx8f53</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қаракеңгір өзені</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102911</id>
    <revision>
      <id>3063113</id>
      <parentid>2937521</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:13:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3820" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   = Қаракеңгір өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  =    
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =    
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 295
 |су алабының ауданы     =18,4 мың
 |су алабы               =  [[Сарысу (өзен)|Сарысу өзені]]
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = [[Барақкөл]]дің шығысында 7 км жердегі бұлақ
  |бастауының орны        =   
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = 49|s_lat_min = 17|s_lat_sec = 20
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = 67|s_lon_min = 24|s_lon_sec =38 
 |сағасы                 = [[Сарысу (өзен)|Сарысу өзенінің]] оң жағы
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    =  
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 47|m_lat_min = 22|m_lat_sec = 27
  |m_lon_dir = |m_lon_deg =67 |m_lon_min = 59|m_lon_sec =23 
 |еңістігі               = 
 |ел                     = [[Қазақстан]]
  |аймақ                  =[[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}

'''Қарақеңгір''', ''Кеңгір'' – [[Сарысу (өзен)|Сарысу өзенінің]] ірі саласының бірі, [[Ұлытау таулары|Ұлытау]]дың [[Жақсы Арғанаты]] сілемдерінен басталып, бағытын өзгертпей, солтүстіктен оңтүстікке қарай ағып өтеді. Биік және дара шоқылар арасымен өткенде аңғарлары таралып, каньон тәрізді тар шатқалды, терең арналы келеді. Өзеннің төменгі ағысында [[Жезқазған]] қаласы орналасқан. Қала маңында [[Кеңгір бөгені|Кеңгір су қоймасы]] салынған.

== Географиялық орны ==
[[Ұлытау облысы]] [[Ұлытау ауданы]] жерімен ағады. Ұзындығы 295 км. Су жиналатын алқабы 18,4 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;.

== Бастауы ==
Ұлытау ауданындағы [[Барақкөл]]дің шығысында 7 км жердегі бұлақтан басталып Сүргіті қыстауы тұсында Сарысу өзеніне оң жағынан құяды. Негізгі салалары: [[Сарыкеңгір]], [[Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Сарысу алабы)|Жыланды]], [[Жезді (өзен)|Жезді]].

== Гидрологиясы ==
Арғанатының ені 0,3-0,5 км, тік жарлы, арнасы 1-30, кейбір жерлер 70-80 м. Жауын-шашын суынан толысады. Жылдық орташа су шығыны секундына 3,51 м&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;. Суы өнеркәсіп мұқтажыла, халық кажетіне, мал, егін суаруға пайдаланады.&lt;ref&gt;Ақмола облысы. Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ұлытау облысы өзендері]]
[[Санат:Ұлытау ауданы географиясы]]
[[Санат:Сарысу су алабы өзендері]]</text>
      <sha1>38e6s2e1sud8ia0plrc18rwtqnz2vrb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстандағы саяси партиялар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102929</id>
    <revision>
      <id>3062909</id>
      <parentid>2589492</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:45:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41121" xml:space="preserve">Осы мақалада [[Қазақстан]]ның [[саяси партия]]ларының тізімі және тарихы көрсетілген. Дәл қазір Қазақстанда 6 заңды тіркелген партия бар. Партияны тіркеу үшін оның мүшесі кемінде 20 000 адам болуы қажет.

==Тарихы==
{{Wikify}}
[[Сурет:Khalel Dosmuhamed.jpg|thumb|right|[[Халел Досмұхамедов]]]]
XX ғасыр басындағы қазақ зиялылары сан жағынан көп болған жоқ. 1917 жылғы [[Қазан төңкерісі]]не дейінгі кезеңде қазақ қоғамында жоғары оқу орнын аяқтағандығы туралы дипломды иемденген мамандардың саны жүз отыздан, ал арнайы орта оқу орындарын бітіргендердің саны жеті жүзден асып жығылатын еді. Қазақстанда бірлі-жарым орта білімді мұғалімдер даярланатын курстар мен училищелерді есепке алмағанда, арнайы оқу орындары болған емес. Түрлі мекемелерде, өкімшілік орындарында қызмет жасаған қазақ мамандары, негізінен, ресейлік оқу орындарында білім алды.

Патша үкіметі қазақ халқының жалпы мәдени деңгейінің өсуіне мүдделі болған жоқ, керісінше, қараңғылықта үстау оған тиімдірек көрінді. Ал XIX ғасырдың соңғы ширегінде ашыла бастаған азын-аулақ мектептер мен гимназиялар жергілікті жұртты ислам дінінің «зиянды әсерінен» сақтау және далада орыс ықпалын дамыту үшін керек болды.

Сонымен бірге отаршыл әкімшілік ресейлік оқу орындарынан бірлі-жарым орынды қазақ жастарына бөлуге мәжбүр болды. Мұндай қадамға бара отырып, ол жыл сайын өсе түскен басқару жүйесінің жергілікті ұлттан шыққан мамандарға мұқтаждығын канағаттандыруды көздеді. Осы мақсатта генерал-губернаторлык кеңселері жанынан қазақ студенттеріне жылына 3-4 стипендия белгіленіп отырды. Міне, осы белгіленген стипендияға және қазақ ауқатты топтарының өз еркімен жәрдемге жиған қаржысына сүйеніп қазақ жастары [[Мәскеу]], [[Санкт-Петербург]], Қазан, Орынбор, Омбы, [[Варшава]] сияқты қалалардағы оқу орындарында түрлі мамандыктар бойынша білім алды. Мәселен, тек Қазан университеті мен мал дәрігерлік институтын 1917 жылға шейін 35 (20 және 15) қазақ жастары аяктап шыққан.

XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында қазақ жастары үшін ірі білім орталығы міндетін Санкт-Петербург қаласы атқарды.
Империяның саяси өмірінің де астанасы болған бұл қалада осы мезгілде [[Бөкейханов Әлихан Нұрмұхамедұлы|Ә. Бөкейханов]] (Орман шаруашылығы институты), [[Мұхамеджан Тынышпаев]] (Темір жол көлігі институты), [[Халел Досмұхамедов|Х.Досмұхамедов]], [[Асфендияров Санжар|С.Асфендияров]] (Дәрігерлік академиясы), Б.Қаратаев, Ж.Досмұхамедов, [[Шоқай Мұстафа|М.Шоқай]] (Санкт-Петербург университеті) сиякты ұлт-азаттық қозғалысында өшпес із қалдырған қайраткерлер білім алды. Қазақ жастары, сондай-ақ Стамбұл, Каир университеттерінде де оқыды.

Қазақ зиялыларының үлкен бөлігі гимназия, дәрігерлік училище, мұғалімдер даярлайтын семинария түлектерінен тұрды. Бұл топтың қатарында [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Міржақып Дулатұлы|М.Дулатов]], [[Мағжан Жұмабай|М.Жұмабаев]], [[Аймауытов Жүсіпбек|Ж.Аймауытов]], [[Торайғыров Сұлтанмахмұт|С. Торайғыров]], [[Ғұмар Қарашев]] сияқты көптеген ірі тұлғалар бар еді.&lt;br&gt;
[[Сурет:Jusip.jpg|thumb|right|[[Жүсіпбек Аймауытов]]]]

Қазақ жастарының белгілі бір бөлігінің ірі орталықтарда оқып, саяси оқиғаларға тікелей араласуы, орыс демократиясының ыкпалында болуы оның қоғамдық көзқарасының кемелденуіне, саяси белсенділігінің артуына әсер етпей коймады.

Саяси қызметке араласу тек ірі қалаларда оқитын студенттерге ғана тиесілі құбылыс емес-тін. Қоғамда болып жатқан саяси оқиғаларға ден қою, түрлі саяси үйірмелер ісіне араласу Омбы, Семей, [[Орал]] сияқты жергілікті орталықтарда оқып жүрген жастарға да тән әрекет еді.

XX ғасыр басындағы қазақ зиялылары қоғамдық-саяси қызметке даярлықпен келді, ал олардың дербес саяси күш ретінде белсенді әрекетке көшуі 1905 жылғы революциялық оқиғаларға тұспа-тұс келді. Оған қазақ халкының орыс отаршыл әкімшілігіне тәуелділігі және қоғамдық дамуда ортағасырлық деңгейде қалып қоюы түрткі болған еді. Саяси қызметі тура осы мезгілде басталған Міржақып Дулатұлы 1929 жылы кеңестік абақтыда тергеушілерге берген жауабында жалпы ұлт зиялыларына ортақ мынадай пікір білдірді:&lt;br&gt;
«''...Ол жылдардағы қазақ халқының қараңғылығы мен [[надандық|надандығын]] айтып жеткізу қиын. Қазақ бұқарасы губернаторлар мен уезд бастықтарын айтпағанда, ең төменгі урядниктің алдында діріл қағып, адам төзгісіз қорлыққа шыдады, оның бұл халге жетуіне өз арасынан шыққан надан тілмаш шенеуніктер, болыс басқарушылары және басқалары өз үлестерін қосып, ауыр салық, зорлық, парақорлық, құпия [[өсек]]тер үйреншікті көрініске айналды; қазақ әйелі күң жағдайында болды, ең құнарлы жерлер ешқандай есепсіз қоныс аударушыларға алынып берілді, ал қазақтар шөлге ығыстырылды; патша үкіметі мектептер аштыруға бас-көз қамқоршы болудың орнына, қазақтарға өздері жиған қаржыға мектеп салуға тыйым салды; мектеп ашуға әрекет жасағандар Якут облысына жер аударылды (мысалы, Қосшығұлов, Науан хазірет, т.б.), [[дәрігер]]лік көмек жөнінде халықта түсінік те болған емес...
Қазақ елі, міне, осындай түнекте [[ғұмыр]] кешті. Патша үкіметінің [[отаршылдық|отаршыл]] саясаты гүлдеу шегіне жетті. Осының бәрін көре түрып өзімнің азын-аулақ біліміме қарамастан, қолымдағы барыммен ар-намысы аяқ асты болған сорлы халқыма көмектесуді өз борышым санадым''».

1905 жылғы жазға қарай [[Қазақстан]]ның барлык өңіріндегі жәрмеңкелерде қазақ жұртының мұқтаждықтарын талқылаған съездер өте бастады. Бірден жандарм мекемелерінің назарына іліккен бұл жиындарда патшаға, ортақ билік орындарына арналған арыз-тілектер жазылды; Жетісу және Семей облыстары атынан жазылған шағымдарды талқылауға 25 мыңнан астам адам қатысты.

Бұл талап-тілектерде қазақ елінің қоғамдық өмірдегі ең негізгі [[мұқтаждық]]тары, яғни жергілікті басқару, сот, халыққа білім беру, ұждан және дін бостандығы, бақылаусыз [[газет]] шығару және баспахана ашуға рұксат беру, қазақ елінің жоғарғы заң шығарушы орындарға депутат сайлау кұқын мойындау және басқа сол сияқты аса маңызды мәселелер көтерілді.

Барлык арыз-тілектерде жоғарғы билік алдына қойылған үлкен де өзекті [[мәселе]], әрине, жер мәселесі болды. Арыз-тілек авторлары «әкелер қанының өтеуімен азат етілген атамекенін» орыс үкіметінің ешқандай да дәлел-себепсіз мемлекеттік меншік деп жариялап, соған сүйеніп ең кұнарлы жерлер мен [[тұщы су]] кездерінің қоныс аударушыларға өтіп жатқандығына наразылықтарын білдірді.

Арыз-тілек науқаны ұлт-азаттық козғалысында өзара айырмашығы бар екі ағымның қалыптасып келе жатқандығын аңғартты. Оның бір жағында қазақ жұртының [[Болашақ|болашағын]] еуропалық өркениеттің жетістіктерімен байланыста қарап, дін ісін екінші кезекке ығыстырған зиялылар тұрса, оған қарсы екінші бетте қоғамдық дамуда ұлттық-діни [[ерекшелік]]терді негізгі құндылық ретінде бағалаған топ тұрды. Ә.Бөкейханов алғашқы ағымдағыларды ''батысшылдар'', ал соңғы ағымдағыларды ''түрікшілдер'' деп атады.

1905	жылғы 6 тамызда жарияланған манифест бойынша қазақ еліне де [[Мемлекеттік дума|Мемлекеттік Думаға]] депутат сайлау құқығы берілді. Ұлт зиялылары Дума жұмысына белсене араласу арқылы үкіметтің Қазақстандағы саясатына, әсіресе жер мәселесіне ықпал етуге болады деп түсінді. Бірақ сайлау қарсаңындағы қазақ [[қоғам]]ында Думаға депутат ұсына алатын өз бағдарламасы бар саяси партия жоқ болатын. Уақыттың тарлығына байланысты және баска даярлыктың жоқтығын түсінген ұлт зиялыларының басым [[Бөлік|бөлігі]] ресейлік конституциялық демократиялық партияның (кадеттер) бағдарламасын мойындап, қазақ облыстарында осы партияның бөлімшелерін құрып, осы ұйымның атынан депутаттыққа түсті.

I—II Мемлекеттік Дума жанындағы [[Мұсылман фракциясы]] жұмысына белсенді араласқан қазақ зиялылары үкіметтен Қазақстанға ішкі Ресейден қоныс аударушыларды жіберуді, жергілікті халықты егіншілікке жарамды жерлерден ығыстыруды тоқтатуды талап етті. Қазақ [[депутат]]тарының бұл талабын қазақстандық ''Т. И. Седельников'' және сібірлік ''Н.Л. Скалозубов'' бастаған демократиялық бағыттағы орыс және баска ұлт депутаттары да қолдады.

===Қазақ зиялылары саяси партия құру жолында===
Сайлау [[науқан]]ына араласқан қазақ зиялылары отарлық тәуелділіктегі қазақ халкының мүддесі тұрғысынан қоғамдык үгіт-насихат жұмысын жүргізіп, депутат сайлап, оған [[аманат]] тапсыру ісіне мұрындық болатын саяси ұйымның қажеттігін айқын аңғарды.

1906	жылы 10 маусымда Семей қаласында Мемлекеттік Думаға қазақтардан депутат сайлау үшін өкілдердің жиналысы өтіп, Ә.Бөкейханов жиналғандарды «''Халық еркіндігі''» (кадеттер) партиясының бағдарламасымен таныстырып, жиналыс оған қатысқандардың аталған партияға косылатындығы жөнінде каулы кабылдады («''Семипалатинский листок''», 1906, 13 маусым). [[Саяси күрес]] жолына енді ғана түсе бастаған қазақ зиялыларының осы кезеңдегі саяси-әлеуметтік бағдары белгілі дәрежеде ресейлік радикалдық-буржуазиялық партия, кадеттердің қызметімен ұштасты. Бірак осы кезеңдегі қазақ кадеттерінің өмірде ұстанған мұраттары орыс кадеттерінің бағдарламасынан мүлдем өзгеше еді. Қазақ кадеттерінің бағдарламасында төмендегідей талаптар қойылды: қазақ жерін бүтіндей қазақ елінің меншігі етіп жариялайтын заң қабылдау, ішкі Ресейден көшіп келушілер легіне тежеу қою, қазақ жұмысшыларына [[еркіндік]], [[теңдік]] беру, олардың мүддесін қорғайтын заңдар шығару, қазақ балалары үшін мектеп, медресе, университеттер ашу, т.б. Отарлық езгіге қарсы жалпыұлттык бас көтеру толқынында пайда болған бұл алғашқы әрекеттер саяси партия құрумен аяқталған жоқ, өйткені оған кажетті алғышарттар пісіп-жетіле қойған жоқ еді.

Қазақ зиялылары тарапынан жалпыұлттық саяси партия құру әрекеті 1913 жылы тағы да бой көрсетті. ''М. Сералин'' бастаған «Айқап» журналы төңірегіне топтасқан зиялылар ең өзекті қоғамдық мәселелерді талқылап, белгілі бір бағдарламалық тұжырымдарға келу үшін Жалпықазақ съезін шақыру жөнінде бастама көтерді. Бірақ қазақ даласында орнаған катаң әскери-отарлық тәртіппен есептесу қажеттігін айтқан Ә.Бөкейханов бастаған топ мұндай әрекеттерге көшуге үзілді-кесілді қарсы шықты.

===Алаш партиясының құрылуы===
Саяси партия құру үшін қажетті алғышарттар тек 1917 жылғы [[Ақпан революциясы]]нан кейін ғана қалыптасты. Алғашқы жалпықазақ съезін өткізу үшін «Қазақ» газеті жанынан құрылған ұйымдастыру [[бюро]]сы күн тәртібіне «''Қазақ саяси партиясын жасау мәселесін''» ұсынып, оған мынадай негіз келтірді: «Ресейде осы күнде түрлі саяси партиялар бар. Олардың көздеген мақсаттары бағдарламасында жазылған. Оны білетін адамдарға мағлұм: қай партияның да болса бағдарламасы түп-түгел қазақ мақсаттарына үйлеспейді. Сондықтан біздің қазақ мақсаттарын түгел көздейтін өз алдына партия жасалмайынша болмайды».

1917 жылғы 21—26 шілде аралығында Орынбор қаласында өткен Жалпықазақ съезі қазақ саяси партиясын құру туралы мәселе қарап, мынадай шешім қабылдайды: «Қазақ халқының өз алдына саяси партиясы болуын тиіс көріп, бұл партияның жобасын жасауды съезд «Шуро-и-Исламға» сайланған қазақ өкілдеріне тапсырды. Партияның негізі демократиялық федеративтік парламенттік республикаға құрылмақ...».

Съездің соңғы күні жаңа қалыптаса бастаған партияның басшысы Ә.Бөкейханов ресейлік Кадеттер партиясына мүшеліктен шығатынын және оның себептерін мәлімдеді. Партияның ұйымдық тұрғыдан құрылуы күзге, яғни Бүкілресейлік [[Құрылтай]] жиналысына [[депутат]]тар сайлау науқанына тұспа-тұс келді. «Қазақ» газеті өзінің бас мақаласында партияның атын «Алаш» қойып, оған тілектестерді Құрылтай жиналысына депутаттыққа кандидаттар тізімін осы партияның атынан жасауға шақырды. Сонымен бір мезгілде «Қазақ» басқармасынан барлық облыстардағы Қазақ комитеттеріне қазақ саяси партиясының атын «Алаш» деп қою туралы жеделхаттар жіберілді.

Алаш партиясының облыстык ұйымдары 1917 жылдың қазан айынан қалыптаса бастады. Ә.Бөкейхановтың тікелей ұйымдастыруымен және басшылығымен қазанның 12—20 аралығында партияның облыстық ұйымдары алдымен Семейде, кейін Омбыда, ал карашаның 10-на қарай Орынборда ашылды. [[Семей облысы|Семей облыстық]] партия комитетінің төрағасы болып ''Халел Ғаббасов'', Омбы обкомының төрағасы болып ''Айдархан Тұрлыбаев'', ал Торғай обкомының төрағасы болып ''Әлихан Бөкейханов'' сайланды. Партияның арнайы съезін шақырып, баскару орындарын сайлауға, [[жарғы]]сы мен бағдарламасын бекітуге қолайлы жағдайдың болмауынан Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына депутаттыққа кандидат есебінде тіркелген топ партияның басқарушы ұйытқысы саналды.

===Алаш партиясының бағдарламасы===
Алаш партиясы жарияланған бағдарламасында Ресей мемлекетінің демократиялық, федеративтік республика болғандығын жақтады. Бағдарлама бойынша шашыраңқы қазақ облыстары өз билігі өзінде тұтас бір мемлекетке бірігіп, автономиялық негізде [[Ресей Федерациясы]]ның құрамына еңбек. Әлеуметтік қатынаста феодалдық ақсүйектер құқын шектеу, таптық жіктелуді жеделдету мәселесі қойылған жоқ, керісінше, жалпыұлттық мүдде, ұлттык тұтастық бағытына басымдылық берілді. «[[Алаш партиясы]] ғаділдікке жақ, халі нашарларға жолдас, жебірлерге жау болады. Күш-қуатын [[игілік]] жолына жұмсап, жұртты тарқы ету жағына бастайды» деп көрсетілді. [[Салық]] мәселесі де осы тұрғыдан шешілуге тиіс болды. «Салық мал-ауқат, табысқа қарай байға байша, [[Кедейлік|кедейге]] кедейше ғаділ жолмен салынады, ...бар жұмысшылар заң панасында болады».

Бағдарламаның антифеодалдық сипаты «негізгі [[құқық]]», «ғылым-білім үйрету» сияқты тарауларынан байқалады. «Ресей республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей, адам баласы тең. Жиылыс жасауға, қауым ашуға, жария сөйлеуге, газет шығаруға, кітап басуға еркіншілік», заң орындарының рұксатынсыз жеке адамдардың табалдырығынан аттап, ешкім тінту жүргізе алмайды, сот сұрап, билік айтылмай ешкім тұтқынға алынбайды, т.б.

Бағдарламадағы ең негізгі мәселе — [[жер]] мәселесі. Қазақ жері, оның асты-үсті байлығы қазақ елінің меншігі болуға тиіс. Қазақ елінің ықтиярынсыз ішкі Ресейден қоныс аудару токтатылады. Жер мәселесіне байланысты заң қабылданып, қазақ алдымен өз жерінен енші алады. Жер [[сыбаға]]сы тұрған жерінен, атамекенінен әркімнің тілегіне сай ауылға, ұлысқа, руға бөлінеді. Адам басына, жеке үй басына тиетін сыбаға жер шаруаға, жердің топырағына, жергілікті табиғатына байлаулы болады. Жер сыбағасын жергілікті жер комитеттері анықтайды. Заң жерді сатуға тыйым салады.

1917 жылдың соңына карай ұйымдық тұрғыдан қалыптасқан Алаш партиясының жергілікті ұйымдары облыстық, [[уезд]]ік Қазақ комитеттері, ал жергілікті сауатты, партиялық ниеттегі зиялылар партияның активі, тірегі болды. Алаш партиясы күрделі үш ірі мәселені шешуге үлкен үлес қосты. ''Біріншіден'', партия мүшелері халық арасында, қазақ зиялылары ішінде, ең алдымен, шешілуге тиіс жалпыұлттық зәру мәселелерді талқылауға мұрындық болып, сол мәселелер бойынша ортақ тұжырымдарға келуде басты рөл аткарды. Бұл тұжырымдар партия бағдарламасының жобасында берілді. ''Екіншіден'' партияның ұйытқысы болған қайраткерлер 1917 жылы [[желтоқсан]]да қазақ елінің Алаш автономиясы атанған ұлттық мемлекеттігі өмірге келгенін жария етті. Осы съезде өмірге [[Алашорда]] — ұлттық Кеңесі үкіметі келгені мәлім. Оның [[мүше]]лері түгелдей дерлік өздерін Алаш партиясының мүшесі санағандығы күмән тудырмайды. ''Үшіншіден'', осы жылғы қарашада болып өткен Бүкілресейлік Құрылтайға депутаттар сайлауында барлық [[қазақ]] қайраткерлері Алаш партиясының атынан тіркелді және оның атынан депутат болып сайланды. Осы құрылтайға депутаттар сайлау барысында барлық қазақ облыстарында Алаш партиясы ең көп дауыс алған партия болды. [[Объективизм|Объективті]] жағдай, күрделі де қатал [[өмір]] ағымы Алаш партиясының саяси күреске білек түріп араласып кеткен ірі саяси күшке айналуына мүмкіндік бермеді. Қым-қиғаш азамат соғысы тұсында ондай міндетті тек Алашорда үкіметі ғана атқара алатын еді.
===Қоғамның саяси өміріндегі басқа ұйымдар мен партиялар===
[[Сурет:0229285822.jpg|thumb|right|[[Сәкен Сейфуллин]]]]
1917 жыл Қазақстанда түрлі саяси ұйымдар мен партиялардың белсенділік танытуымен сипатталады. Олардың біразы Ресейдегі революциялык қозғалыстың тікелей ықпалымен бірінші орыс [[революция]]сы жылдарында-ақ қалыптаса бастаған. 1905 жылы социал-демократиялық топтар [[Верный]], [[Қостанай]], [[Перовск]], [[Орал]], [[Ақтөбе]] және [[Семей]] қалаларында қалыптаса бастайды. Олардың құрамында темір жол, баспахана, пошта және телеграф жұмысшылары, жергілікті зиялылар өкілдері болды. Басым түрде орыс және басқа славян тұрғындар өкілдерінен құралған бұл топтардың мүшелері өздерінің жабық құпия отырыстарында марксистік әдебиеттермен танысты және оларды халық бұқарасы арасында насихаттау ісін қолға алды.

1913 жылы Омбыдағы түрлі оқу орындарында оқитын қазақ жастары «Бірлік» қоғамын құрды. Қоғамның мақсаты бастапқы кезенде, негізінен, ағартушылык қызметтен тұрды, ал оның басқарушы тобы құрамында Мұхтар Саматов, Нығмет Нұрмақов, [[Мағжан Жұмабаев]], Шаймерден Әлжанов, [[Сәкен Сейфуллин]] сияқты жастар бар еді. 1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейінгі оқиғалар тұсында «Бірлік» ұйымы екі қанатқа жарылып кетті. Оның бір қанаты (Ә. Досов, Ж.Сәдуақасов, Жүсіпбеков, т.б.) кеңестік билік жағында болса, екінші қанаты (Қ.Кемеңгеров, С.Сәдуақасов, т.б.) Алаш партиясының бағдарламасын қолдады, өздерін «жас алашшылар» санады.

Түрлі саяси ұйымдар мен партиялардың саяси белсенділігінің арта түсуі 1917 жылға тұспа-тұс келді. Құрамы жергілікті зиялылар мен оқушы жастардан тұратын бұл ұйымдардың саны жиырмадан асып түсетін еді. Олардың арасында Ақмоладағы «''Жасқазақ''», Орынбордағы «''Еркін дала''», Ордадағы «''Жігер''», Петропавлдағы «''Талап''», Меркідегі «''Қазақ жастарының революциялық одағы''» және басқалар бар еді. Бұл қоғамдық ұйымдардың көздеген мақсаты біркелкі болған емес, олардың қайсыбірі жалпыұлттық ұстанымда болса, екінші біреулері соңынан белгілі бір әлеуметтік топтарды ертуді көздеді.

1917 жылы қарашада Мұқан Әйтпенов және Шаймерден Әлжанов бастаған бір топ [[Омбы]] зиялылары «''Үш жүз''» аталатын саяси партия құрағандарын мәлім етті. Бұл партияның өмірге келуі қазақ зиялылар тобының білімі мен саяси мәдениеті түрғысынан біркелкі емес, сондай-ақ түрлі саяси ұстанымда екенінің айғағы. Келесі жылдың басына қарай бұл саяси ұйымдағы [[басшылық]] Көлбай Тоғысовтың қолына көшеді. Өздерін саяси партия ретінде жариялаған алғашқы [[күн]]нен бастап-ақ үшжүздіктер Алаш партиясына қарсы ұстанымда болды. Бүкілресейлік Құрылтайға [[депутат]]тар сайлау науқанына дербес тізіммен түсіп, сайлауда бірде-бір өкілін өткізе алмады. Үшжүздіктердің қазақ қоғамы арасында беделінің жоқтығы басшылығында ел мойындаған саяси тұлғаның болмауына, сондай-ақ партияның халықты соңына ерте аларлық нақты бағдарлама ұсына алмауына байланысты еді. «''Үш жүз''» қазақ арасындағы мұсылмандықты қолдайтындығын және қорғайтындығын айта отырып, сонымен бірге атеистік ұстанымдағы большевиктермен қоян-қолтық жұмыс істеуге күш салды. Өз ретінде большевиктер үшжүздіктерді Алаш партиясының беделін түсіру мақсатында пайдалануға тырысты. Өзін [[Социализм|социалистік]] ұстанымдағы партия санаған «''Үш жүздің''» қызметінде үйлесімсіз қайшылықтар көп еді, сондықтан да оның қызметі ұзаққа созылған жоқ.
1917 жылы құрылған саяси ұйымдардың бірі «[[Ислам]] жолындағылар кеңесі» («Шуро-и-Ислам») болды. Орталығы Ташкент қаласында құрылған бұл ұйымның қызметі жалпы Түркістан өңіріне ықпалды болды, сондай-ақ оның басшылығында ''Мұстафа Шоқай'', ''Сералы Лапин'' болды.

«Ислам жолындағы кеңестің» ұйымдастыруымен 1917 жылғы қарашада Қоқан қаласында IV төтенше өлкелік мұсылмандар съезі шақырылып, онда кеңестік билікке балама Түркістан (Қокан) автономиясы құрылғандығы жарияланып, үкіметі құрылды.&lt;ref&gt;Қазақстан тарихы: Аса маңызды кезеңдері мен ғылыми мәселелері. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык- гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / М.Қойгелдиев, Ә.Төлеубаев, Ж.Қасымбаев, т.б. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007. — 304 бет,суретті. ISBN 9965-36-106-1&lt;/ref&gt;
==Мәжілісте өкілдігі бар партиялар==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- &quot;
! colspan=&quot;2&quot; |Атауы
! Қысқ. аты
! Басшысы
! Идеологиясы
! Мәжілістегі орын саны
! Құрылуы
|-
| [[Сурет:Logo of the Amanat political party.svg|60px]]
| [[Аманат (партия)|Аманат]]
|
| [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| {{nowrap|[[қазақтар|Қазақ]] [[ұлтшылдық|ұлтшылдығы]]&lt;br&gt;[[Еуразияшылдық]]&lt;br&gt;Социалды [[Консерватизм]]&lt;br&gt;Экономикалық [[Либерализм]]&lt;br&gt;[[Зайырлық]]}}
|{{Партия/Орындар|76|107|#48C0BE}}
| {{nowrap|1999 {{small|(Отан)}}&lt;br&gt;2006 {{small|(Нұр Отан)}}&lt;br&gt;2021 {{small|(Аманат)}}}}
|-
|
| [[Ақ жол демократиялық партиясы]]
| ''Ақ Жол''
| [[Азат Тұрлыбекұлы Перуашев|Азат Перуашев]]
| [[Либералды консерватизм]]&lt;br&gt;[[Қоғамдық ұлтшылдық]]&lt;br&gt;Экономикалық [[либерализм]]
|{{Партия/Орындар|12|107|#0A408A}}
| 2002
|-
|
| &lt;small&gt;[[Қазақстан халық партиясы|Қазақстан Халық Партиясы]]&lt;/small&gt;
| ҚХП
| [[Айқын Ойратұлы Қоңыров|Айқын Қоңыров]]
| [[Социализм]]
|{{Партия/Орындар|10|107|#DB241E}}
| 2004 {{small|(ҚКХП)}}&lt;br&gt;2020 {{small|(ҚХП)}}
|-
| [[Сурет:Assembly of People of Kazakhstan emblem.png|60px]]
| {{Nowrap|[[Қазақстан халқы ассамблеясы|Қазақстан Халқы Ассамблеясы]]}}
| ҚХА
| {{nowrap|[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]}}
| [[Қоғамдық ұлтшылдық]]&lt;br&gt;[[Центризм]]&lt;br&gt;[[Этатизм]]&lt;br&gt;[[Дәстүрлік]]
|{{Партия/Орындар|9|107|#0A408A}}
| 1995
|-
|}

==Мәжіліс сыртындағы тіркелген партиялар==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Атауы
! Қысқ. аты
! Басшысы
! Идеологиясы
! Құрылуы
! Тіркелуі
|-
|
| [[Ауыл (партия)|Ауыл Халықтық-демократиялық патриоттық партиясы]]
| &lt;small&gt;''Ауыл''&lt;/small&gt;
| [[Әли Әбдікәрімұлы Бектаев|Әли Бектаев]]
|  [[Социал-демократия]]&lt;br /&gt;[[Аграризм]]
| 2000
| 2002
|-
| [[Сурет:Flag of the Azat Party.svg|60px]]
| [[Азат Жалпыұлттық социал-демократиялық партия]]
| &lt;small&gt;''ЖСДП''&lt;/small&gt;
| [[Асхат Нұрмағамбетұлы Рахымжанов|Асхат Рахымжанов]]
| [[Социал-демократия]][[Парламентаризм]]
| 2006
| 2007
|-
| [[Сурет:Adal party logo.svg|60px]]
| [[Адал (партия)|Адал партиясы]]
| Адал
| [[Серік Сұлтанғалиұлы Сұлтанғали|Серік Сұлтанғали]]
|  [[Экологизм]]
| 2013 (Бірлік)&lt;br&gt;2020 (Адал)
| 2013
|-
|}

==Тыйым салынған немесе тіркелмеген партиялар==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Атауы
! Басшысы
! Идеологиясы
! Құрылуы
|-
| [[Сурет:ДВК.jpg|60px]]
| [[Қазақстанның демократиялық таңдауы]]
| [[Мұхтар Қабылұлы Әблязов|Мұхтар Әблязов]]
| [[Либерализм]]&lt;br&gt;[[Либералды демократия]]&lt;br&gt;[[Популизм]]&lt;br&gt;[[Ұлтшылдық]]&lt;br&gt;[[Вестернизация]]
| 2001–2004&lt;br&gt;2017
|-
| 
| [[Қазақстанның Социалистік Қозғалысы]]
| Айнұр Құрманов
| [[Коммунизм]]&lt;br&gt;[[Марксизм–Ленинизм]]
| 2002 (СоҚ)&lt;br&gt;2011 (ҚСҚ)
|-
| [[Сурет:KZ-pirate-party-logo.png|60px]]
| [[Қазақстан Пираттық Партиясы]]
| Марат Мүлкібаев
| [[Пираттық партия]]&lt;br&gt;[[Авторлық және (немесе) сабақтас құқықтар иесі|Авторлық құқықты]] реформалау
| 2010
|-
| [[Сурет:Oyan, Qazaqstan қозғалысының логосы.png|60px]]
| [[Oyan, Qazaqstan]]
|
| Зорлықсыз қарсылық
&lt;br&gt;Анти-[[авторитаризм]]
| 2019
|-
| [[Сурет:Democratic Party (Kazakhstan) logo.png|60px]]
| [[Қазақстанның Демократиялық Партиясы]]
| [[Жанболат Мамай]]
| Оппозиция
| 2019
|-
| 
| [[Көше Партиясы]]
| 
| Анти-[[жемқорлық]]&lt;br&gt;Анти-[[авторитаризм]]
| 2020
|-
| 
| [[Ел тірегі]]
| [[Нұржан Бауыржанұлы Әлтаев|Нұржан Әлтаев]]
| [[Национал-либерализм]]
| 2020
|-
|}

== Бұрыңғы партиялар ==
* [[Қазақстан аграрлық партиясы]]
* [[Асар партиясы|Асар]]
* [[Қазақстан азаматтық партиясы|Азаматтық партия]]
* [[Қазақстан патриоттары партиясы]]
* [[Руханият (партия)|Руханият]]
* [[Әділет (демократиялық партия)|Әділет]]

==Дереккөздер==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан тарихы]]

{{Kz-hist-stub}}</text>
      <sha1>0873chsv79zl6dpx62kxjala7ng1xrb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062985</id>
      <parentid>3062909</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:25:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41121" xml:space="preserve">Осы мақалада [[Қазақстан]]ның [[саяси партия]]ларының тізімі және тарихы көрсетілген. Дәл қазір Қазақстанда 6 заңды тіркелген партия бар. Партияны тіркеу үшін оның мүшесі кемінде 20 000 адам болуы қажет.

==Тарихы==
{{Wikify}}
[[Сурет:Khalel Dosmuhamed.jpg|thumb|right|[[Халел Досмұхамедов]]]]
XX ғасыр басындағы қазақ зиялылары сан жағынан көп болған жоқ. 1917 жылғы [[Қазан төңкерісі]]не дейінгі кезеңде қазақ қоғамында жоғары оқу орнын аяқтағандығы туралы дипломды иемденген мамандардың саны жүз отыздан, ал арнайы орта оқу орындарын бітіргендердің саны жеті жүзден асып жығылатын еді. Қазақстанда бірлі-жарым орта білімді мұғалімдер даярланатын курстар мен училищелерді есепке алмағанда, арнайы оқу орындары болған емес. Түрлі мекемелерде, өкімшілік орындарында қызмет жасаған қазақ мамандары, негізінен, ресейлік оқу орындарында білім алды.

Патша үкіметі қазақ халқының жалпы мәдени деңгейінің өсуіне мүдделі болған жоқ, керісінше, қараңғылықта үстау оған тиімдірек көрінді. Ал XIX ғасырдың соңғы ширегінде ашыла бастаған азын-аулақ мектептер мен гимназиялар жергілікті жұртты ислам дінінің «зиянды әсерінен» сақтау және далада орыс ықпалын дамыту үшін керек болды.

Сонымен бірге отаршыл әкімшілік ресейлік оқу орындарынан бірлі-жарым орынды қазақ жастарына бөлуге мәжбүр болды. Мұндай қадамға бара отырып, ол жыл сайын өсе түскен басқару жүйесінің жергілікті ұлттан шыққан мамандарға мұқтаждығын канағаттандыруды көздеді. Осы мақсатта генерал-губернаторлык кеңселері жанынан қазақ студенттеріне жылына 3-4 стипендия белгіленіп отырды. Міне, осы белгіленген стипендияға және қазақ ауқатты топтарының өз еркімен жәрдемге жиған қаржысына сүйеніп қазақ жастары [[Мәскеу]], [[Санкт-Петербург]], Қазан, Орынбор, Омбы, [[Варшава]] сияқты қалалардағы оқу орындарында түрлі мамандыктар бойынша білім алды. Мәселен, тек Қазан университеті мен мал дәрігерлік институтын 1917 жылға шейін 35 (20 және 15) қазақ жастары аяктап шыққан.

XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында қазақ жастары үшін ірі білім орталығы міндетін Санкт-Петербург қаласы атқарды.
Империяның саяси өмірінің де астанасы болған бұл қалада осы мезгілде [[Бөкейханов Әлихан Нұрмұхамедұлы|Ә. Бөкейханов]] (Орман шаруашылығы институты), [[Мұхамеджан Тынышпаев]] (Темір жол көлігі институты), [[Халел Досмұхамедов|Х.Досмұхамедов]], [[Асфендияров Санжар|С.Асфендияров]] (Дәрігерлік академиясы), Б.Қаратаев, Ж.Досмұхамедов, [[Шоқай Мұстафа|М.Шоқай]] (Санкт-Петербург университеті) сиякты ұлт-азаттық қозғалысында өшпес із қалдырған қайраткерлер білім алды. Қазақ жастары, сондай-ақ Стамбұл, Каир университеттерінде де оқыды.

Қазақ зиялыларының үлкен бөлігі гимназия, дәрігерлік училище, мұғалімдер даярлайтын семинария түлектерінен тұрды. Бұл топтың қатарында [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Міржақып Дулатұлы|М.Дулатов]], [[Мағжан Жұмабай|М.Жұмабаев]], [[Аймауытов Жүсіпбек|Ж.Аймауытов]], [[Торайғыров Сұлтанмахмұт|С. Торайғыров]], [[Ғұмар Қарашев]] сияқты көптеген ірі тұлғалар бар еді.&lt;br&gt;
[[Сурет:Jusip.jpg|thumb|right|[[Жүсіпбек Аймауытов]]]]

Қазақ жастарының белгілі бір бөлігінің ірі орталықтарда оқып, саяси оқиғаларға тікелей араласуы, орыс демократиясының ыкпалында болуы оның қоғамдық көзқарасының кемелденуіне, саяси белсенділігінің артуына әсер етпей коймады.

Саяси қызметке араласу тек ірі қалаларда оқитын студенттерге ғана тиесілі құбылыс емес-тін. Қоғамда болып жатқан саяси оқиғаларға ден қою, түрлі саяси үйірмелер ісіне араласу Омбы, Семей, [[Орал]] сияқты жергілікті орталықтарда оқып жүрген жастарға да тән әрекет еді.

XX ғасыр басындағы қазақ зиялылары қоғамдық-саяси қызметке даярлықпен келді, ал олардың дербес саяси күш ретінде белсенді әрекетке көшуі 1905 жылғы революциялық оқиғаларға тұспа-тұс келді. Оған қазақ халкының орыс отаршыл әкімшілігіне тәуелділігі және қоғамдық дамуда ортағасырлық деңгейде қалып қоюы түрткі болған еді. Саяси қызметі тура осы мезгілде басталған Міржақып Дулатұлы 1929 жылы кеңестік абақтыда тергеушілерге берген жауабында жалпы ұлт зиялыларына ортақ мынадай пікір білдірді:&lt;br&gt;
«''...Ол жылдардағы қазақ халқының қараңғылығы мен [[надандық|надандығын]] айтып жеткізу қиын. Қазақ бұқарасы губернаторлар мен уезд бастықтарын айтпағанда, ең төменгі урядниктің алдында діріл қағып, адам төзгісіз қорлыққа шыдады, оның бұл халге жетуіне өз арасынан шыққан надан тілмаш шенеуніктер, болыс басқарушылары және басқалары өз үлестерін қосып, ауыр салық, зорлық, парақорлық, құпия [[өсек]]тер үйреншікті көрініске айналды; қазақ әйелі күң жағдайында болды, ең құнарлы жерлер ешқандай есепсіз қоныс аударушыларға алынып берілді, ал қазақтар шөлге ығыстырылды; патша үкіметі мектептер аштыруға бас-көз қамқоршы болудың орнына, қазақтарға өздері жиған қаржыға мектеп салуға тыйым салды; мектеп ашуға әрекет жасағандар Якут облысына жер аударылды (мысалы, Қосшығұлов, Науан хазірет, т.б.), [[дәрігер]]лік көмек жөнінде халықта түсінік те болған емес...
Қазақ елі, міне, осындай түнекте [[ғұмыр]] кешті. Патша үкіметінің [[отаршылдық|отаршыл]] саясаты гүлдеу шегіне жетті. Осының бәрін көре түрып өзімнің азын-аулақ біліміме қарамастан, қолымдағы барыммен ар-намысы аяқ асты болған сорлы халқыма көмектесуді өз борышым санадым''».

1905 жылғы жазға қарай [[Қазақстан]]ның барлык өңіріндегі жәрмеңкелерде қазақ жұртының мұқтаждықтарын талқылаған съездер өте бастады. Бірден жандарм мекемелерінің назарына іліккен бұл жиындарда патшаға, ортақ билік орындарына арналған арыз-тілектер жазылды; Жетісу және Семей облыстары атынан жазылған шағымдарды талқылауға 25 мыңнан астам адам қатысты.

Бұл талап-тілектерде қазақ елінің қоғамдық өмірдегі ең негізгі [[мұқтаждық]]тары, яғни жергілікті басқару, сот, халыққа білім беру, ұждан және дін бостандығы, бақылаусыз [[газет]] шығару және баспахана ашуға рұксат беру, қазақ елінің жоғарғы заң шығарушы орындарға депутат сайлау кұқын мойындау және басқа сол сияқты аса маңызды мәселелер көтерілді.

Барлык арыз-тілектерде жоғарғы билік алдына қойылған үлкен де өзекті [[мәселе]], әрине, жер мәселесі болды. Арыз-тілек авторлары «әкелер қанының өтеуімен азат етілген атамекенін» орыс үкіметінің ешқандай да дәлел-себепсіз мемлекеттік меншік деп жариялап, соған сүйеніп ең кұнарлы жерлер мен [[тұщы су]] кездерінің қоныс аударушыларға өтіп жатқандығына наразылықтарын білдірді.

Арыз-тілек науқаны ұлт-азаттық козғалысында өзара айырмашығы бар екі ағымның қалыптасып келе жатқандығын аңғартты. Оның бір жағында қазақ жұртының [[Болашақ|болашағын]] еуропалық өркениеттің жетістіктерімен байланыста қарап, дін ісін екінші кезекке ығыстырған зиялылар тұрса, оған қарсы екінші бетте қоғамдық дамуда ұлттық-діни [[ерекшелік]]терді негізгі құндылық ретінде бағалаған топ тұрды. Ә.Бөкейханов алғашқы ағымдағыларды ''батысшылдар'', ал соңғы ағымдағыларды ''түрікшілдер'' деп атады.

1905	жылғы 6 тамызда жарияланған манифест бойынша қазақ еліне де [[Мемлекеттік дума|Мемлекеттік Думаға]] депутат сайлау құқығы берілді. Ұлт зиялылары Дума жұмысына белсене араласу арқылы үкіметтің Қазақстандағы саясатына, әсіресе жер мәселесіне ықпал етуге болады деп түсінді. Бірақ сайлау қарсаңындағы қазақ [[қоғам]]ында Думаға депутат ұсына алатын өз бағдарламасы бар саяси партия жоқ болатын. Уақыттың тарлығына байланысты және баска даярлыктың жоқтығын түсінген ұлт зиялыларының басым [[Бөлік|бөлігі]] ресейлік конституциялық демократиялық партияның (кадеттер) бағдарламасын мойындап, қазақ облыстарында осы партияның бөлімшелерін құрып, осы ұйымның атынан депутаттыққа түсті.

I—II Мемлекеттік Дума жанындағы [[Мұсылман фракциясы]] жұмысына белсенді араласқан қазақ зиялылары үкіметтен Қазақстанға ішкі Ресейден қоныс аударушыларды жіберуді, жергілікті халықты егіншілікке жарамды жерлерден ығыстыруды тоқтатуды талап етті. Қазақ [[депутат]]тарының бұл талабын қазақстандық ''Т. И. Седельников'' және сібірлік ''Н.Л. Скалозубов'' бастаған демократиялық бағыттағы орыс және баска ұлт депутаттары да қолдады.

===Қазақ зиялылары саяси партия құру жолында===
Сайлау [[науқан]]ына араласқан қазақ зиялылары отарлық тәуелділіктегі қазақ халкының мүддесі тұрғысынан қоғамдык үгіт-насихат жұмысын жүргізіп, депутат сайлап, оған [[аманат]] тапсыру ісіне мұрындық болатын саяси ұйымның қажеттігін айқын аңғарды.

1906	жылы 10 маусымда Семей қаласында Мемлекеттік Думаға қазақтардан депутат сайлау үшін өкілдердің жиналысы өтіп, Ә.Бөкейханов жиналғандарды «''Халық еркіндігі''» (кадеттер) партиясының бағдарламасымен таныстырып, жиналыс оған қатысқандардың аталған партияға косылатындығы жөнінде каулы кабылдады («''Семипалатинский листок''», 1906, 13 маусым). [[Саяси күрес]] жолына енді ғана түсе бастаған қазақ зиялыларының осы кезеңдегі саяси-әлеуметтік бағдары белгілі дәрежеде ресейлік радикалдық-буржуазиялық партия, кадеттердің қызметімен ұштасты. Бірак осы кезеңдегі қазақ кадеттерінің өмірде ұстанған мұраттары орыс кадеттерінің бағдарламасынан мүлдем өзгеше еді. Қазақ кадеттерінің бағдарламасында төмендегідей талаптар қойылды: қазақ жерін бүтіндей қазақ елінің меншігі етіп жариялайтын заң қабылдау, ішкі Ресейден көшіп келушілер легіне тежеу қою, қазақ жұмысшыларына [[еркіндік]], [[теңдік]] беру, олардың мүддесін қорғайтын заңдар шығару, қазақ балалары үшін мектеп, медресе, университеттер ашу, т.б. Отарлық езгіге қарсы жалпыұлттык бас көтеру толқынында пайда болған бұл алғашқы әрекеттер саяси партия құрумен аяқталған жоқ, өйткені оған кажетті алғышарттар пісіп-жетіле қойған жоқ еді.

Қазақ зиялылары тарапынан жалпыұлттық саяси партия құру әрекеті 1913 жылы тағы да бой көрсетті. ''М. Сералин'' бастаған «Айқап» журналы төңірегіне топтасқан зиялылар ең өзекті қоғамдық мәселелерді талқылап, белгілі бір бағдарламалық тұжырымдарға келу үшін Жалпықазақ съезін шақыру жөнінде бастама көтерді. Бірақ қазақ даласында орнаған катаң әскери-отарлық тәртіппен есептесу қажеттігін айтқан Ә.Бөкейханов бастаған топ мұндай әрекеттерге көшуге үзілді-кесілді қарсы шықты.

===Алаш партиясының құрылуы===
Саяси партия құру үшін қажетті алғышарттар тек 1917 жылғы [[Ақпан революциясы]]нан кейін ғана қалыптасты. Алғашқы жалпықазақ съезін өткізу үшін «Қазақ» газеті жанынан құрылған ұйымдастыру [[бюро]]сы күн тәртібіне «''Қазақ саяси партиясын жасау мәселесін''» ұсынып, оған мынадай негіз келтірді: «Ресейде осы күнде түрлі саяси партиялар бар. Олардың көздеген мақсаттары бағдарламасында жазылған. Оны білетін адамдарға мағлұм: қай партияның да болса бағдарламасы түп-түгел қазақ мақсаттарына үйлеспейді. Сондықтан біздің қазақ мақсаттарын түгел көздейтін өз алдына партия жасалмайынша болмайды».

1917 жылғы 21—26 шілде аралығында Орынбор қаласында өткен Жалпықазақ съезі қазақ саяси партиясын құру туралы мәселе қарап, мынадай шешім қабылдайды: «Қазақ халқының өз алдына саяси партиясы болуын тиіс көріп, бұл партияның жобасын жасауды съезд «Шуро-и-Исламға» сайланған қазақ өкілдеріне тапсырды. Партияның негізі демократиялық федеративтік парламенттік республикаға құрылмақ...».

Съездің соңғы күні жаңа қалыптаса бастаған партияның басшысы Ә.Бөкейханов ресейлік Кадеттер партиясына мүшеліктен шығатынын және оның себептерін мәлімдеді. Партияның ұйымдық тұрғыдан құрылуы күзге, яғни Бүкілресейлік [[Құрылтай]] жиналысына [[депутат]]тар сайлау науқанына тұспа-тұс келді. «Қазақ» газеті өзінің бас мақаласында партияның атын «Алаш» қойып, оған тілектестерді Құрылтай жиналысына депутаттыққа кандидаттар тізімін осы партияның атынан жасауға шақырды. Сонымен бір мезгілде «Қазақ» басқармасынан барлық облыстардағы Қазақ комитеттеріне қазақ саяси партиясының атын «Алаш» деп қою туралы жеделхаттар жіберілді.

Алаш партиясының облыстык ұйымдары 1917 жылдың қазан айынан қалыптаса бастады. Ә.Бөкейхановтың тікелей ұйымдастыруымен және басшылығымен қазанның 12—20 аралығында партияның облыстық ұйымдары алдымен Семейде, кейін Омбыда, ал карашаның 10-на қарай Орынборда ашылды. [[Семей облысы|Семей облыстық]] партия комитетінің төрағасы болып ''Халел Ғаббасов'', Омбы обкомының төрағасы болып ''Айдархан Тұрлыбаев'', ал Торғай обкомының төрағасы болып ''Әлихан Бөкейханов'' сайланды. Партияның арнайы съезін шақырып, баскару орындарын сайлауға, [[жарғы]]сы мен бағдарламасын бекітуге қолайлы жағдайдың болмауынан Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына депутаттыққа кандидат есебінде тіркелген топ партияның басқарушы ұйытқысы саналды.

===Алаш партиясының бағдарламасы===
Алаш партиясы жарияланған бағдарламасында Ресей мемлекетінің демократиялық, федеративтік республика болғандығын жақтады. Бағдарлама бойынша шашыраңқы қазақ облыстары өз билігі өзінде тұтас бір мемлекетке бірігіп, автономиялық негізде [[Ресей Федерациясы]]ның құрамына еңбек. Әлеуметтік қатынаста феодалдық ақсүйектер құқын шектеу, таптық жіктелуді жеделдету мәселесі қойылған жоқ, керісінше, жалпыұлттық мүдде, ұлттык тұтастық бағытына басымдылық берілді. «[[Алаш партиясы]] ғаділдікке жақ, халі нашарларға жолдас, жебірлерге жау болады. Күш-қуатын [[игілік]] жолына жұмсап, жұртты тарқы ету жағына бастайды» деп көрсетілді. [[Салық]] мәселесі де осы тұрғыдан шешілуге тиіс болды. «Салық мал-ауқат, табысқа қарай байға байша, [[Кедейлік|кедейге]] кедейше ғаділ жолмен салынады, ...бар жұмысшылар заң панасында болады».

Бағдарламаның антифеодалдық сипаты «негізгі [[құқық]]», «ғылым-білім үйрету» сияқты тарауларынан байқалады. «Ресей республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей, адам баласы тең. Жиылыс жасауға, қауым ашуға, жария сөйлеуге, газет шығаруға, кітап басуға еркіншілік», заң орындарының рұксатынсыз жеке адамдардың табалдырығынан аттап, ешкім тінту жүргізе алмайды, сот сұрап, билік айтылмай ешкім тұтқынға алынбайды, т.б.

Бағдарламадағы ең негізгі мәселе — [[жер]] мәселесі. Қазақ жері, оның асты-үсті байлығы қазақ елінің меншігі болуға тиіс. Қазақ елінің ықтиярынсыз ішкі Ресейден қоныс аудару токтатылады. Жер мәселесіне байланысты заң қабылданып, қазақ алдымен өз жерінен енші алады. Жер [[сыбаға]]сы тұрған жерінен, атамекенінен әркімнің тілегіне сай ауылға, ұлысқа, руға бөлінеді. Адам басына, жеке үй басына тиетін сыбаға жер шаруаға, жердің топырағына, жергілікті табиғатына байлаулы болады. Жер сыбағасын жергілікті жер комитеттері анықтайды. Заң жерді сатуға тыйым салады.

1917 жылдың соңына карай ұйымдық тұрғыдан қалыптасқан Алаш партиясының жергілікті ұйымдары облыстық, [[уезд]]ік Қазақ комитеттері, ал жергілікті сауатты, партиялық ниеттегі зиялылар партияның активі, тірегі болды. Алаш партиясы күрделі үш ірі мәселені шешуге үлкен үлес қосты. ''Біріншіден'', партия мүшелері халық арасында, қазақ зиялылары ішінде, ең алдымен, шешілуге тиіс жалпыұлттық зәру мәселелерді талқылауға мұрындық болып, сол мәселелер бойынша ортақ тұжырымдарға келуде басты рөл аткарды. Бұл тұжырымдар партия бағдарламасының жобасында берілді. ''Екіншіден'' партияның ұйытқысы болған қайраткерлер 1917 жылы [[желтоқсан]]да қазақ елінің Алаш автономиясы атанған ұлттық мемлекеттігі өмірге келгенін жария етті. Осы съезде өмірге [[Алашорда]] — ұлттық Кеңесі үкіметі келгені мәлім. Оның [[мүше]]лері түгелдей дерлік өздерін Алаш партиясының мүшесі санағандығы күмән тудырмайды. ''Үшіншіден'', осы жылғы қарашада болып өткен Бүкілресейлік Құрылтайға депутаттар сайлауында барлық [[қазақ]] қайраткерлері Алаш партиясының атынан тіркелді және оның атынан депутат болып сайланды. Осы құрылтайға депутаттар сайлау барысында барлық қазақ облыстарында Алаш партиясы ең көп дауыс алған партия болды. [[Объективизм|Объективті]] жағдай, күрделі де қатал [[өмір]] ағымы Алаш партиясының саяси күреске білек түріп араласып кеткен ірі саяси күшке айналуына мүмкіндік бермеді. Қым-қиғаш азамат соғысы тұсында ондай міндетті тек Алашорда үкіметі ғана атқара алатын еді.
===Қоғамның саяси өміріндегі басқа ұйымдар мен партиялар===
[[Сурет:0229285822.jpg|thumb|right|[[Сәкен Сейфуллин]]]]
1917 жыл Қазақстанда түрлі саяси ұйымдар мен партиялардың белсенділік танытуымен сипатталады. Олардың біразы Ресейдегі революциялык қозғалыстың тікелей ықпалымен бірінші орыс [[революция]]сы жылдарында-ақ қалыптаса бастаған. 1905 жылы социал-демократиялық топтар [[Верный]], [[Қостанай]], [[Перовск]], [[Орал]], [[Ақтөбе]] және [[Семей]] қалаларында қалыптаса бастайды. Олардың құрамында темір жол, баспахана, пошта және телеграф жұмысшылары, жергілікті зиялылар өкілдері болды. Басым түрде орыс және басқа славян тұрғындар өкілдерінен құралған бұл топтардың мүшелері өздерінің жабық құпия отырыстарында марксистік әдебиеттермен танысты және оларды халық бұқарасы арасында насихаттау ісін қолға алды.

1913 жылы Омбыдағы түрлі оқу орындарында оқитын қазақ жастары «Бірлік» қоғамын құрды. Қоғамның мақсаты бастапқы кезенде, негізінен, ағартушылык қызметтен тұрды, ал оның басқарушы тобы құрамында Мұхтар Саматов, Нығмет Нұрмақов, [[Мағжан Жұмабаев]], Шаймерден Әлжанов, [[Сәкен Сейфуллин]] сияқты жастар бар еді. 1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейінгі оқиғалар тұсында «Бірлік» ұйымы екі қанатқа жарылып кетті. Оның бір қанаты (Ә. Досов, Ж.Сәдуақасов, Жүсіпбеков, т.б.) кеңестік билік жағында болса, екінші қанаты (Қ.Кемеңгеров, С.Сәдуақасов, т.б.) Алаш партиясының бағдарламасын қолдады, өздерін «жас алашшылар» санады.

Түрлі саяси ұйымдар мен партиялардың саяси белсенділігінің арта түсуі 1917 жылға тұспа-тұс келді. Құрамы жергілікті зиялылар мен оқушы жастардан тұратын бұл ұйымдардың саны жиырмадан асып түсетін еді. Олардың арасында Ақмоладағы «''Жасқазақ''», Орынбордағы «''Еркін дала''», Ордадағы «''Жігер''», Петропавлдағы «''Талап''», Меркідегі «''Қазақ жастарының революциялық одағы''» және басқалар бар еді. Бұл қоғамдық ұйымдардың көздеген мақсаты біркелкі болған емес, олардың қайсыбірі жалпыұлттық ұстанымда болса, екінші біреулері соңынан белгілі бір әлеуметтік топтарды ертуді көздеді.

1917 жылы қарашада Мұқан Әйтпенов және Шаймерден Әлжанов бастаған бір топ [[Омбы]] зиялылары «''Үш жүз''» аталатын саяси партия құрағандарын мәлім етті. Бұл партияның өмірге келуі қазақ зиялылар тобының білімі мен саяси мәдениеті түрғысынан біркелкі емес, сондай-ақ түрлі саяси ұстанымда екенінің айғағы. Келесі жылдың басына қарай бұл саяси ұйымдағы [[басшылық]] Көлбай Тоғысовтың қолына көшеді. Өздерін саяси партия ретінде жариялаған алғашқы [[күн]]нен бастап-ақ үшжүздіктер Алаш партиясына қарсы ұстанымда болды. Бүкілресейлік Құрылтайға [[депутат]]тар сайлау науқанына дербес тізіммен түсіп, сайлауда бірде-бір өкілін өткізе алмады. Үшжүздіктердің қазақ қоғамы арасында беделінің жоқтығы басшылығында ел мойындаған саяси тұлғаның болмауына, сондай-ақ партияның халықты соңына ерте аларлық нақты бағдарлама ұсына алмауына байланысты еді. «''Үш жүз''» қазақ арасындағы мұсылмандықты қолдайтындығын және қорғайтындығын айта отырып, сонымен бірге атеистік ұстанымдағы большевиктермен қоян-қолтық жұмыс істеуге күш салды. Өз ретінде большевиктер үшжүздіктерді Алаш партиясының беделін түсіру мақсатында пайдалануға тырысты. Өзін [[Социализм|социалистік]] ұстанымдағы партия санаған «''Үш жүздің''» қызметінде үйлесімсіз қайшылықтар көп еді, сондықтан да оның қызметі ұзаққа созылған жоқ.
1917 жылы құрылған саяси ұйымдардың бірі «[[Ислам]] жолындағылар кеңесі» («Шуро-и-Ислам») болды. Орталығы Ташкент қаласында құрылған бұл ұйымның қызметі жалпы Түркістан өңіріне ықпалды болды, сондай-ақ оның басшылығында ''Мұстафа Шоқай'', ''Сералы Лапин'' болды.

«Ислам жолындағы кеңестің» ұйымдастыруымен 1917 жылғы қарашада Қоқан қаласында IV төтенше өлкелік мұсылмандар съезі шақырылып, онда кеңестік билікке балама Түркістан (Қокан) автономиясы құрылғандығы жарияланып, үкіметі құрылды.&lt;ref&gt;Қазақстан тарихы: Аса маңызды кезеңдері мен ғылыми мәселелері. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык- гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / М.Қойгелдиев, Ә.Төлеубаев, Ж.Қасымбаев, т.б. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007. — 304 бет,суретті. ISBN 9965-36-106-1&lt;/ref&gt;
==Мәжілісте өкілдігі бар партиялар==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- &quot;
! colspan=&quot;2&quot; |Атауы
! Қысқ. аты
! Басшысы
! Идеологиясы
! Мәжілістегі орын саны
! Құрылуы
|-
| [[Сурет:Logo of the Amanat political party.svg|60px]]
| [[Аманат (партия)|Аманат]]
|
| [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| {{nowrap|[[қазақтар|Қазақ]] [[ұлтшылдық|ұлтшылдығы]]&lt;br&gt;[[Еуразияшылдық]]&lt;br&gt;Социалды [[Консерватизм]]&lt;br&gt;Экономикалық [[Либерализм]]&lt;br&gt;[[Зайырлық]]}}
|{{Партия/Орындар|76|107|#48C0BE}}
| {{nowrap|1999 {{small|(Отан)}}&lt;br&gt;2006 {{small|(Нұр Отан)}}&lt;br&gt;2021 {{small|(Аманат)}}}}
|-
|
| [[Ақ жол демократиялық партиясы]]
| ''Ақ Жол''
| [[Азат Тұрлыбекұлы Перуашев|Азат Перуашев]]
| [[Либералды консерватизм]]&lt;br&gt;[[Қоғамдық ұлтшылдық]]&lt;br&gt;Экономикалық [[либерализм]]
|{{Партия/Орындар|12|107|#0A408A}}
| 2002
|-
|
| &lt;small&gt;[[Қазақстан халық партиясы|Қазақстан Халық Партиясы]]&lt;/small&gt;
| ҚХП
| [[Айқын Ойратұлы Қоңыров|Айқын Қоңыров]]
| [[Социализм]]
|{{Партия/Орындар|10|107|#DB241E}}
| 2004 {{small|(ҚКХП)}}&lt;br&gt;2020 {{small|(ҚХП)}}
|-
| [[Сурет:Assembly of People of Kazakhstan emblem.png|60px]]
| {{Nowrap|[[Қазақстан халқы ассамблеясы|Қазақстан Халқы Ассамблеясы]]}}
| ҚХА
| {{nowrap|[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]}}
| [[Қоғамдық ұлтшылдық]]&lt;br&gt;[[Центризм]]&lt;br&gt;[[Этатизм]]&lt;br&gt;[[Дәстүрлік]]
|{{Партия/Орындар|9|107|#0A408A}}
| 1995
|-
|}

==Мәжіліс сыртындағы тіркелген партиялар==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Атауы
! Қысқ. аты
! Басшысы
! Идеологиясы
! Құрылуы
! Тіркелуі
|-
|
| [[Ауыл (партия)|Ауыл Халықтық-демократиялық патриоттық партиясы]]
| &lt;small&gt;''Ауыл''&lt;/small&gt;
| [[Әли Әбдікәрімұлы Бектаев|Әли Бектаев]]
|  [[Социал-демократия]]&lt;br /&gt;[[Аграризм]]
| 2000
| 2002
|-
| [[Сурет:Flag of the Azat Party.svg|60px]]
| [[Азат Жалпыұлттық социал-демократиялық партия]]
| &lt;small&gt;''ЖСДП''&lt;/small&gt;
| [[Асхат Нұрмағамбетұлы Рахымжанов|Асхат Рахымжанов]]
| [[Социал-демократия]][[Парламентаризм]]
| 2006
| 2007
|-
| [[Сурет:Adal party logo.svg|60px]]
| [[Адал (партия)|Адал партиясы]]
| Адал
| [[Серік Сұлтанғалиұлы Сұлтанғали|Серік Сұлтанғали]]
|  [[Экологизм]]
| 2013 (Бірлік)&lt;br&gt;2020 (Адал)
| 2013
|-
|}

==Тыйым салынған немесе тіркелмеген партиялар==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Атауы
! Басшысы
! Идеологиясы
! Құрылуы
|-
| [[Сурет:ДВК.jpg|60px]]
| [[Қазақстанның демократиялық таңдауы]]
| [[Мұхтар Қабылұлы Әблязов|Мұхтар Әблязов]]
| [[Либерализм]]&lt;br&gt;[[Либералды демократия]]&lt;br&gt;[[Популизм]]&lt;br&gt;[[Ұлтшылдық]]&lt;br&gt;[[Вестернизация]]
| 2001–2004&lt;br&gt;2017
|-
| 
| [[Қазақстанның Социалистік Қозғалысы]]
| Айнұр Құрманов
| [[Коммунизм]]&lt;br&gt;[[Марксизм–Ленинизм]]
| 2002 (СоҚ)&lt;br&gt;2011 (ҚСҚ)
|-
| [[Сурет:KZ-pirate-party-logo.png|60px]]
| [[Қазақстан Пираттық Партиясы]]
| Марат Мүлкібаев
| [[Пираттық партия]]&lt;br&gt;[[Авторлық және (немесе) сабақтас құқықтар иесі|Авторлық құқықты]] реформалау
| 2010
|-
| [[Сурет:Oyan, Qazaqstan қозғалысының логосы.png|60px]]
| [[Oyan, Qazaqstan]]
|
| Зорлықсыз қарсылық
&lt;br&gt;Анти-[[авторитаризм]]
| 2019
|-
| [[Сурет:Democratic Party (Kazakhstan) logo.png|60px]]
| [[Қазақстанның Демократиялық Партиясы]]
| [[Жанболат Мамай]]
| Оппозиция
| 2019
|-
| 
| [[Көше Партиясы]]
| 
| Анти-[[жемқорлық]]&lt;br&gt;Анти-[[авторитаризм]]
| 2020
|-
| 
| [[Ел тірегі]]
| [[Нұржан Бауыржанұлы Әлтаев|Нұржан Әлтаев]]
| [[Национал-либерализм]]
| 2020
|-
|}

== Бұрынғы партиялар ==
* [[Қазақстан аграрлық партиясы]]
* [[Асар партиясы|Асар]]
* [[Қазақстан азаматтық партиясы|Азаматтық партия]]
* [[Қазақстан патриоттары партиясы]]
* [[Руханият (партия)|Руханият]]
* [[Әділет (демократиялық партия)|Әділет]]

==Дереккөздер==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан тарихы]]

{{Kz-hist-stub}}</text>
      <sha1>357bgq08ztfdbbh8fkvrvs6dmjbyads</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (өзен, Қарағанды облысы, Тоқырау алабы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103888</id>
    <revision>
      <id>3063092</id>
      <parentid>2345121</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:00:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2926" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   =Жыланды өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  = 
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 45
 |су алабының ауданы     = 
 |су алабы               = [[Тоқырау өзені|Тоқырау]] алабы
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = [[Жаман Қызыларай]] тауы
  |бастауының орны        = 
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = 48|s_lat_min =22|s_lat_sec =30
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = 75|s_lon_min =40|s_lon_sec =04 
 |сағасы                 = Ұзынбұлақ қыстауынан шығыста 10 км жерде тартылып қалады
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |еңістігі               = 
 |ел                      = {{KZ}} 
  |аймақ                  =[[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' – [[Тоқырау өзені|Тоқырау]] алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]]нда. Ұзындығы 45 км. 

== Бастауы ==
[[Жаман Қызыларай]] тауының оңтүстік беткейіндегі бұлақтардың қосылуынан түзіліп, Ұзынбұлақ қыстауынан шығыста 10 км жерде тартылып қалады.

== Гидрологиясы ==
Жағасы жоғарғы ағысында тік, жарлауытты, орта және төменгі белігінде жайдақтау келеді. Көктемгі еріген [[қар]] және [[Жер асты суы|жер асты]] суымен толысады. Сәуірде тасиды, жаздың ыстық айларында жекеленген қара суларға бөлініп қалады. Суы мал суаруға пайдаланылады.&lt;ref&gt;Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы өзендері]]</text>
      <sha1>gd2ialu2dd5ahvgpum4yabyv8bi1acs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Біржан сал көшесі (Алматы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>106110</id>
    <revision>
      <id>3062835</id>
      <parentid>2066056</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:42:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Мағына</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1260" xml:space="preserve">{{мағына|Біржан сал}}Көшеге қазақ даласын әнімен тербеген өнерпаз, ақын әрі композитор Біржан сал Қожағұл
Тұрлыбайұлының есімі (1982 жылы) берілген. Біржан сал Қожағұл Тұрлыбайұлы (1832-1897)
[[Солтүстік Қазақстан облысы]]нда дүниеге келген. Біржанның ''«Жанбота», «Көкек», «Ләйлім»'' т.б.
әндердің халық арасына кең тараған. Ақынның Сара Тастамбекқызымен айтысы - қазақ айтыс
өнерінің шыңы саналады.

Көше [[Бостандық ауданы]]ндағы Орбита-1, Орбита-2, Орбита-3, Орбита-4 шағынаудандары
аралығында созылып жатыр. Көшенің ұзындығы - 1000 метр.&lt;ref&gt;Алматы көшелері. Анықтамалық энциклопедия. – Алматы: “ИП Волошин” баспасы, 2009. ISBN 978-601-7157-18-0&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Алматы көшелері]]</text>
      <sha1>ecisnd5smzgq73zon21f01pq3j6l0if</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жұмыла</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110462</id>
    <revision>
      <id>3063116</id>
      <parentid>2793941</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>түлғасын-тұлғасын</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2961" xml:space="preserve">[[Түсіндірме сөздік]]те бұл сөздің мағынасын ұғындыру ретінде —''«жабыла»'' тұлғасын алған. ''«...Олай болса, осы мәселені шешуге жұмыла кірісуіміз керек»'' ([[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов]], Суреткер.).

[[Радлов|В. Радлов]] өзінің сөздігінде бұл сөздің тек [[қазақтар]]да қолданылатынын көрсете отырып, ''«бүкіл»'', ''«барлық»'' мағынасын білдіретін [[арабтар]]дан ауысқан ''«джумла»'' тұлғасындағы сөз екендігін айтады. В. Радловтың пікірінің дұрыстығы 1984 жылы баспадан шыққан [[Оңдасынов|Н. Оңдасыновтың]] ''«Арабша-қазақша түсіндірме сөздігінен»'' анықтала түскендей болады. ''«Анықтала түскендей болады»'' деп күмәндануымыздың да өзіндік мәні жоқ емес. Ертедегі түркі жазба ескерткіштері дерегіне зер салсақ, дәл сол мағынадағы әрі дыбыстық құрамы жағынан ұқсас сөз кездеседі. М. Қашқари сөздігі мен [[ұйғырлар|ұйғыр]] жазуларында: ''«йумғы»'' —бәрі; ''йумғын''—бәрі, бірге; ''йумғу'' — бәрі, барлығы сияқты мәліметтер бар. Әдетте, біз мысал алған сөздікте сөздердің [[араб тілі|араб]], [[парсы тілі]]нен ауысқандығын аңғартатын белгілер қойылып отырады. Ал мына біз келтірген сөздердің тұсында ол дәстүрдің нышаны білінбейді. Осы жағдайларды еске ала келіп, ''«жұмыла»'' сөзінің төркіні түркі тілдерінің өзі болар деген ойдамыз. Бұған қоса [[моңғол тілі]]нде ''«барлық»'', ''«барша»'' мағынасын беретін ''«цем»'' сөзінің кездесуі де бұларға ол сөз [[арабтар]]дан ауысты дегеннен гөрі, түркі тілдерінен енген деу шындыққа жақын болмақ. Кім біледі, арабтардағы ''«джумла»'' сөзінің өзі оларға түркі тілдерінен ауысқан болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-2459-6&lt;/ref&gt;
 
==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Әдебиет]]</text>
      <sha1>39akl72wjjl1o0ej12yt8a67ski8v12</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Kasymov</title>
    <ns>3</ns>
    <id>122375</id>
    <revision>
      <id>3062990</id>
      <parentid>3062622</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:34:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kasymov</username>
        <id>10777</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103128" xml:space="preserve">{{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}}
 
{{астынан}}

== Кері байланыс ==

{{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)

:Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта  уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар  жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді &quot;ұрының арты қуыс&quot;  дегендей басқаша түсіндім. 
:''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе.  [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
:::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)

== Мәліметті неге өшірдің? ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&amp;action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)&lt;/s&gt;

== Бұрыс белсенділік ==

&lt;s&gt;[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06)
*Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)&lt;/s&gt;

== Үлгі:Кино→ |Жыл ==

Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:)

Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)

:@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
:::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

== Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? ==

Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
:{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше  [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06):
:::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

== Тағы қате үлгі ==
&lt;s&gt;[[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

:мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)
:мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

* Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Дереккөздерді жою вандализмге жатады ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&amp;type=revision&amp;diff=2949388&amp;oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)&lt;/s&gt;

== Мақаланы жою себебі ==

Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)

== Өңдемені өшіру ==

Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
:Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06)

== Имам Шамиль ==

Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06)
:Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06)

== Өндемені жою. ==

Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

== Жаңа бастама ==

Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. 

Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз!

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06)
:{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06)

== Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын ==

Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. 
Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi

== Санат:Ергежейлі ғаламшарлар ==

Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. 

Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
:Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06)
:::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06)

== Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы  ==

Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: &quot;Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы.&quot;--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)
:Саламатсыз, менен '''неге кешірім сұрап жатырсыз'''? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)

== Сіз әдейі істейсізбе? ==

Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
:{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз ==

[[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]]
:{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)
&lt;s&gt;&lt;s&gt;:: Сонда саған бір мақаланы дұрыстауға бес жыл да жетпейтін болды ма? Сен өзің неткен ұлу-адамсың! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:20, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)&lt;/s&gt;&lt;/s&gt;

== Разрешение на публикацию статьи ==

Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06)
:{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)
::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Қорытынды шығару ==

&lt;s&gt;[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)&lt;/s&gt;

== [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] ==

Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме?

Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер.

Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.).

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды), ережелердің толық немес шала жазылуы, содан анархия туындап жатыр. Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)

== Админге тән емес салақтық ==

&lt;s&gt;[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей.

'''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
* Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
: {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Үлгі:Шатастырмау ==

Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06)
:Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06)

== Беттерді жою туралы ==

* Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы
* &lt;s&gt;Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана
&lt;/s&gt;* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы
- Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)
:Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)

== Goodbye ==

Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06)

== Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты ==
&lt;s&gt;[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
:Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: &lt;s&gt;шығаруың керексің&lt;/s&gt; деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы &lt;code&gt;шығаруың керек&lt;/code&gt; --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
: Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате үлгі ==
Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

== Үлгі:Боксшы ==

Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)
:{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)
::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06)
:::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== [[Украин тілі]] ==

«[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)
:Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== Севилья ==

== Севилья ==

Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
:{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)

== Сәлеметсізбе ==

[[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

* [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&amp;oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

:Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

== Сүзгі ==

Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі &quot;Сытқы саясат&quot;→&quot;Мемлекеттік хатшы:&quot; деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06)
:{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 ==

{{WAM
|header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]&lt;/div&gt;
|subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = Құрметті достар,

Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады.

Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды.

* Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX
* Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv

Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз.

Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)


|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Сауатсыз ==

&lt;s&gt;Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
:Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
:: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
* Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06)

:Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді.
* Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
* Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате қойған үлгіңді жойдым ==

&lt;s&gt;Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
	
* Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

**Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

* Ие, &quot;ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең&quot; деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
:::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы &quot;естер&quot; деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)&lt;/s&gt;

== Жаңа облыстар туралы ==

Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
:{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06)
:::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым.
:::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. 
:::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06)
::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

== Кент пе, облыс па ==

Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06)
:{{@|Білгіш Шежіреші}}  ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін &quot;... облысы кенттері&quot; деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06)
:Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06)

:Кеш жарық, мырза. Айтайын дегенім, көне қалашықтардың координаттарын мақалаға қосып шығайын деп едім. Сондай бір мақалаға [[Ақтөбе-Лаэти қалашығы]] қалашықтың координаттарын [[Үлгі:Coord]] үлгісімен жаздым. Барлығына осымен қоса берсем қате болып есептелмей ме екен? (&lt;s&gt;Ертең өшіріп тастап жүрсе&lt;/s&gt;) [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:09, 2022 ж. тамыздың 12 (+06)
:: Координаттарды [[Үлгі:Көне қалашық‎|мына үлгінің]] ішінде қолдануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:19, 2022 ж. тамыздың 12 (+06)
:::{{@|Білгіш Шежіреші}} мұнда назар аударыңыз, үлгі жасалыныпты. Координаттарын бөлек жазғаннан көрі үлгінің ішінде болғаны әдемі көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:13, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

Бәрекелді, Ерден мырза. Жарайды, рахмет. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:31, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

== Жаңа облыстар картасы ==

Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06)

== Конкурс мақаласы ==

Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06)
:{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06)

== Тәулік суреті ==

Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06)
:Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06)

== Хауа ==

«[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06)

== Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? ==
[[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06)

== Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә ==
[[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп &lt;code&gt;Фон&lt;/code&gt; параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын ==
[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Жедел жою ==

* Коммунистическая (метро бекеті)
* &lt;s&gt;Философские труды Королевского общества&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов&lt;/s&gt;
Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)
:{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)

== Үлгі:Метро ==
Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстасаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)

:Енді керек емес сияқты, Ерден Карсыбеков мырза Метро бекеті үлгісін жасап қойыпты. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)
::{{@|Ұлы Тұран}}Өте дұрыс болыпты, жалпы үлгілерді өздеріңіз де жасап үйренсеңіздер жақсы болып кетер еді) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)

== Lada ==

@[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]] Неліктен сіз Lada парақшасын жойдыңыз? Мақала ретінде құрғым келді, бірақ қазақша Уикипедияға 100 рет өңдеу жасауым керек болды. Қазақша Уикипедияда Lada мақала жасап бере аласыз ба?[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 13:00, 2022 ж. тамыздың 10 (+06)

рахмет [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 12:58, 2022 ж. тамыздың 10 (+06)
:{{@|SSHTALBI}} инкубатор немесе зертханаға бастасаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

@[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]] Мен Жоба:Инкубатор/Lada бастадым, бірақ жобаны мақалаға айналдыру керек пе, соны сізден шешкім келеді. Қажет болса, оны түзетіңіз, содан кейін оны өзіңіз мақала жасаңыз [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 01:54, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

== Мақалаларды біріктіруге ұсыныс ==

Кейде бір нәрсе туралы жазған екі мақала деген болады екен. &quot;Жалпы ұлттық социал-демократиялық партия&quot; және &quot;Біріккен Танзания Республикасы&quot; атты мақалаларды жоюға ұсыныс жасап жатырмын. Оларды &quot;Жалпыұлттық социал-демократиялық партия&quot; мен &quot;Танзания&quot; мақалаларымен біріктіру керек. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:52, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)

Және де &quot;Микеланджело Буонарроти&quot; мен &quot;Микеланждело&quot; мақалалары да солай. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:56, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)
:Жақсы --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

== Тағы бір мағынасыз өңдеме ==
Мен жаңартып жіберген [[Үлгі:Қазақстанның көне қалалары|мына үлгіге]] сенің жағаласқаның біршама орынсыз болған екен. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:57, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

== Мақаланы қалпына келтір ==
Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:18, 2022 ж. тамыздың 18 (+06)

== FYI ==

A user has mentioned you on Jimbo's talk page on enwiki. [https://en.wikipedia.org/wiki/User_talk:Jimbo_Wales#Request_for_unlock You can see it here]. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 22:31, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)
: {{@|Praxidicae}} Because this participant writes a complaint all the time, and I answer him, explain, he switches to another topic, humiliates me and responds rudely. I warned that if this continues, he will be blocked. If you notice then half of my discussion is written by him. Some he managed to remove. Member banned for 2 weeks --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:00, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)
::I figured as much, just wanted to let you know though. Hopefully he stops. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 23:01, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)

@Praxidicae, user unblocked  [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:34, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>ijxybpnz5n1ea783gbr18c5knh7jpg2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062993</id>
      <parentid>3062990</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kasymov</username>
        <id>10777</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103133" xml:space="preserve">{{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}}
 
{{астынан}}

== Кері байланыс ==

{{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)

:Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта  уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар  жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді &quot;ұрының арты қуыс&quot;  дегендей басқаша түсіндім. 
:''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе.  [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
:::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)

== Мәліметті неге өшірдің? ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&amp;action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)&lt;/s&gt;

== Бұрыс белсенділік ==

&lt;s&gt;[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06)
*Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)&lt;/s&gt;

== Үлгі:Кино→ |Жыл ==

Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:)

Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)

:@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
:::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

== Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? ==

Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
:{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше  [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06):
:::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

== Тағы қате үлгі ==
&lt;s&gt;[[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

:мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)
:мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

* Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Дереккөздерді жою вандализмге жатады ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&amp;type=revision&amp;diff=2949388&amp;oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)&lt;/s&gt;

== Мақаланы жою себебі ==

Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)

== Өңдемені өшіру ==

Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
:Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06)

== Имам Шамиль ==

Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06)
:Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06)

== Өндемені жою. ==

Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

== Жаңа бастама ==

Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. 

Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз!

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06)
:{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06)

== Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын ==

Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. 
Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi

== Санат:Ергежейлі ғаламшарлар ==

Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. 

Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
:Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06)
:::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06)

== Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы  ==

Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: &quot;Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы.&quot;--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)
:Саламатсыз, менен '''неге кешірім сұрап жатырсыз'''? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)

== Сіз әдейі істейсізбе? ==

Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
:{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз ==

[[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]]
:{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)
&lt;s&gt;&lt;s&gt;:: Сонда саған бір мақаланы дұрыстауға бес жыл да жетпейтін болды ма? Сен өзің неткен ұлу-адамсың! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:20, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)&lt;/s&gt;&lt;/s&gt;

== Разрешение на публикацию статьи ==

Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06)
:{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)
::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Қорытынды шығару ==

&lt;s&gt;[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)&lt;/s&gt;

== [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] ==

Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме?

Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер.

Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.).

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды), ережелердің толық немес шала жазылуы, содан анархия туындап жатыр. Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)

== Админге тән емес салақтық ==

&lt;s&gt;[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей.

'''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
* Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
: {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Үлгі:Шатастырмау ==

Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06)
:Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06)

== Беттерді жою туралы ==

* Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы
* &lt;s&gt;Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана
&lt;/s&gt;* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы
- Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)
:Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)

== Goodbye ==

Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06)

== Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты ==
&lt;s&gt;[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
:Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: &lt;s&gt;шығаруың керексің&lt;/s&gt; деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы &lt;code&gt;шығаруың керек&lt;/code&gt; --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
: Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате үлгі ==
Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

== Үлгі:Боксшы ==

Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)
:{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)
::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06)
:::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== [[Украин тілі]] ==

«[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)
:Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== Севилья ==

== Севилья ==

Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
:{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)

== Сәлеметсізбе ==

[[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

* [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&amp;oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

:Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

== Сүзгі ==

Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі &quot;Сытқы саясат&quot;→&quot;Мемлекеттік хатшы:&quot; деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06)
:{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 ==

{{WAM
|header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]&lt;/div&gt;
|subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = Құрметті достар,

Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады.

Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды.

* Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX
* Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv

Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз.

Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)


|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Сауатсыз ==

&lt;s&gt;Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
:Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
:: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
* Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06)

:Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді.
* Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
* Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате қойған үлгіңді жойдым ==

&lt;s&gt;Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
	
* Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

**Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

* Ие, &quot;ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең&quot; деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
:::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы &quot;естер&quot; деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)&lt;/s&gt;

== Жаңа облыстар туралы ==

Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
:{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06)
:::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым.
:::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. 
:::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06)
::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

== Кент пе, облыс па ==

Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06)
:{{@|Білгіш Шежіреші}}  ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін &quot;... облысы кенттері&quot; деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06)
:Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06)

:Кеш жарық, мырза. Айтайын дегенім, көне қалашықтардың координаттарын мақалаға қосып шығайын деп едім. Сондай бір мақалаға [[Ақтөбе-Лаэти қалашығы]] қалашықтың координаттарын [[Үлгі:Coord]] үлгісімен жаздым. Барлығына осымен қоса берсем қате болып есептелмей ме екен? (&lt;s&gt;Ертең өшіріп тастап жүрсе&lt;/s&gt;) [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:09, 2022 ж. тамыздың 12 (+06)
:: Координаттарды [[Үлгі:Көне қалашық‎|мына үлгінің]] ішінде қолдануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:19, 2022 ж. тамыздың 12 (+06)
:::{{@|Білгіш Шежіреші}} мұнда назар аударыңыз, үлгі жасалыныпты. Координаттарын бөлек жазғаннан көрі үлгінің ішінде болғаны әдемі көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:13, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

Бәрекелді, Ерден мырза. Жарайды, рахмет. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:31, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

== Жаңа облыстар картасы ==

Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06)

== Конкурс мақаласы ==

Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06)
:{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06)

== Тәулік суреті ==

Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06)
:Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06)

== Хауа ==

«[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06)

== Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? ==
[[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06)

== Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә ==
[[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп &lt;code&gt;Фон&lt;/code&gt; параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын ==
[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Жедел жою ==

* Коммунистическая (метро бекеті)
* &lt;s&gt;Философские труды Королевского общества&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов&lt;/s&gt;
Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)
:{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)

== Үлгі:Метро ==
Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстасаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)

:Енді керек емес сияқты, Ерден Карсыбеков мырза Метро бекеті үлгісін жасап қойыпты. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)
::{{@|Ұлы Тұран}}Өте дұрыс болыпты, жалпы үлгілерді өздеріңіз де жасап үйренсеңіздер жақсы болып кетер еді) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)

== Lada ==

@[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]] Неліктен сіз Lada парақшасын жойдыңыз? Мақала ретінде құрғым келді, бірақ қазақша Уикипедияға 100 рет өңдеу жасауым керек болды. Қазақша Уикипедияда Lada мақала жасап бере аласыз ба?[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 13:00, 2022 ж. тамыздың 10 (+06)

рахмет [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 12:58, 2022 ж. тамыздың 10 (+06)
:{{@|SSHTALBI}} инкубатор немесе зертханаға бастасаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

@[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]] Мен Жоба:Инкубатор/Lada бастадым, бірақ жобаны мақалаға айналдыру керек пе, соны сізден шешкім келеді. Қажет болса, оны түзетіңіз, содан кейін оны өзіңіз мақала жасаңыз [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 01:54, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

== Мақалаларды біріктіруге ұсыныс ==

Кейде бір нәрсе туралы жазған екі мақала деген болады екен. &quot;Жалпы ұлттық социал-демократиялық партия&quot; және &quot;Біріккен Танзания Республикасы&quot; атты мақалаларды жоюға ұсыныс жасап жатырмын. Оларды &quot;Жалпыұлттық социал-демократиялық партия&quot; мен &quot;Танзания&quot; мақалаларымен біріктіру керек. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:52, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)

Және де &quot;Микеланджело Буонарроти&quot; мен &quot;Микеланждело&quot; мақалалары да солай. [[Қатысушы:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] ([[Қатысушы талқылауы:Malik Nursultan B|талқылауы]]) 18:56, 2022 ж. тамыздың 13 (+06)
:Жақсы --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:10, 2022 ж. тамыздың 14 (+06)

== Тағы бір мағынасыз өңдеме ==
Мен жаңартып жіберген [[Үлгі:Қазақстанның көне қалалары|мына үлгіге]] сенің жағаласқаның біршама орынсыз болған екен. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:57, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

== Мақаланы қалпына келтір ==
Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 21:18, 2022 ж. тамыздың 18 (+06)

== FYI ==

A user has mentioned you on Jimbo's talk page on enwiki. [https://en.wikipedia.org/wiki/User_talk:Jimbo_Wales#Request_for_unlock You can see it here]. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 22:31, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)
: {{@|Praxidicae}} Because this participant writes a complaint all the time, and I answer him, explain, he switches to another topic, humiliates me and responds rudely. I warned that if this continues, he will be blocked. If you notice then half of my discussion is written by him. Some he managed to remove. Member banned for 2 weeks --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:00, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)
::I figured as much, just wanted to let you know though. Hopefully he stops. [[Қатысушы:Praxidicae|Praxidicae]] ([[Қатысушы талқылауы:Praxidicae|талқылауы]]) 23:01, 2022 ж. тамыздың 20 (+06)

{{@|Praxidicae}}, user unblocked  [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:34, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>5wyyak07e9tzted6tf3z4680j5o9dm4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Қазақстанның көне қалалары</title>
    <ns>10</ns>
    <id>162629</id>
    <revision>
      <id>3063129</id>
      <parentid>3062055</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2936" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|аты   = Қазақстанның көне қалалары
|state = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
|сурет =  [[Сурет:View of the Mosque of Hazrat in the town of Turkestan.JPG|150px]]
|тақырып = [[Қазақстанның көне қалалары тізімі]]

|бөлім1 = [[Батыс Қазақстан]] 
|тізім1 = [[Жайық қалашығы]] {{!}} [[Сарайшық]] {{!}} [[Шерғала]] {{!}} [[Ырғыз]]

|бөлім2 = [[Оңтүстік Қазақстан]]
|тізім2 = [[Адахкес]] {{!}} [[Алмату]] {{!}} [[Асанас]] {{!}} [[Балаж]] {{!}} [[Берукет]] {{!}} [[Битянь]] {{!}} [[Екіөгіз]] {{!}} [[Жанкент (көне қала орны)|Жанкент]] (Янгикент) {{!}} [[Жент (қала)|Жент]] {{!}} [[Жетіасар]] {{!}} [[Жуантөбе (қала орны)|Жуантөбе]] (Арсубаникет) {{!}} [[Жікіл]] {{!}} [[Зернук]] (Весидж) {{!}} [[Иқан]] {{!}} [[Кедер]] {{!}} [[Кенжек]] {{!}} [[Көшқұрған]] {{!}} [[Күлтөбе]] {{!}} [[Қазатлық]] (Будухкет) {{!}} [[Қойлық (қала)|Қойлық]] {{!}} [[Қостөбе қалашығы|Қостөбе]] (Жамукат) {{!}} [[Құйрықтөбе]] {{!}} [[Құмкент (көне қала)|Құмкент]] {{!}} [[Манкент]] {{!}} [[Мерке]] {{!}} [[Отырар]] {{!}} [[Оххум]] {{!}} [[Сайрам]] {{!}} [[Сауран]] {{!}} [[Созақ (көне қала)|Созақ]] {{!}} [[Сүткент (қала)|Сүткент]] {{!}} [[Сығанақ]] {{!}} [[Тальхиз]] {{!}} [[Ежелгі Тараз қаласы|Тараз]] {{!}} [[Төрткөл (көне қала орны)|Төрткөл]] (Шараб) {{!}} [[Түркістан (қала)|Түркістан]] {{!}} [[Шелжі]] {{!}} [[Шоқтас (қалашық)|Шоқтас]] {{!}} [[Шірік-Рабат]]

|бөлім3 = [[Орталық Қазақстан]]
|тізім3 = [[Алашахан]] {{!}} [[Аяққамыр]] {{!}} [[Басқамыр]] {{!}} [[Көк кесене]] {{!}} [[Орда-базар]]

|бөлім4 = [[Солтүстік Қазақстан]]
|тізім4 = [[Ақкөл-Жайылма]] {{!}} [[Әулиекөл (көне қала)|Әулиекөл]] {{!}} [[Бозоқ]] {{!}} [[Қимақия]] {{!}} [[Сисан]] {{!}} [[Торғай (көне қала)]] {{!}} [[Хакан-Кимак]]

|бөлім5 = [[Шығыс Қазақстан]]
|тізім5 = [[Астұр]] {{!}} [[Көктұма (көне қала)|Дамурия]] {{!}} [[Дахлан]] {{!}} [[Сарауыс]] {{!}} [[Бенжар]]

|асты = 
}}&lt;includeonly&gt;[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qjv5ebftk77eqsd5umxo8613o06pxo5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өзбекше Уикипедия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>199859</id>
    <revision>
      <id>3063134</id>
      <parentid>3036226</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:47:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muzaffar Turgunov</username>
        <id>120280</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4750" xml:space="preserve">{{Уикипедия
| код          = uz
| аты          = Өзбекше Уикипедия
| шынайы аты   = Oʻzbekcha Vikipediya
| логотипі    = Wikipedia-logo-v2-uz.png
| тілі         = [[өзбек тілі|өзбекше]]
| ашылған уақыты  = [[21 тамыз]] [[2006 жыл]]
}}
'''Өзбекше Уикипедия''' ({{lang-uz|Oʻzbekcha Vikipediya}}) — Уикипедияның [[өзбек тілі]]ндегі бөлімі&lt;ref&gt;[http://stats.wikimedia.org/RU/TablesWikipediaUZ.htm Өзбекше Уикипедияның санағы] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

2004 жылдың қаңтар айында пайда болған. Сол жылы алғашқы мақаласы жазылады.

== Мақалалардың мазмұны ==
{{CURRENTYEAR}} жылдың {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} {{CURRENTDAY}} күніне сәйкес өзбекше Уикипедияда 15 [[Уикипедия:Таңдаулы мақалалар|таңдаулы мақала]] ({{lang-uz|Tanlangan maqolalar}}) және 38 жақсы мақала ({{lang-uz|Yaxshi maqolalar}}) бар:

* Таңдаулы мақалалар:  [[:uz:Tehron|Tehron]] ([[Тегеран]]), [[:uz:Yulduz|Yulduz]] ([[Жұлдыз]]), [[:uz:Alisher Navoiy|Alisher Navoiy]] ([[Әлішер Науаи]]), [[:uz:Falsafa|Falsafa]] ([[Философия]]), [[:uz:Koreya Respublikasi|Koreya Respublikasi]] ([[Корея Республикасы]]), [[:uz:Cristiano Ronaldo|Cristiano Ronaldo]] ([[Криштиану Роналду]]).
* Жақсы мақалалар: [[:uz:Nirvana (guruh)|Nirvana (guruh)]] ([[Нирвана]]), [[:uz:Adolf Hitler|Adolf Hitler]] ([[Адольф Гитлер|Адолф Гитлер]]), [[:uz:Nightwish|Nightwish]], [[:uz:Kelly Clarkson|Kelly Clarkson]] ([[Келли Кларксон]]), [[:uz:Arslon, Jodugar va Javon|Arslon, Jodugar va Javon]] ([[Арыстан, Сиқыршы және шкаф]]), [[:uz:Elektrogitara|Elektrogitara]] ([[Электрогитара]]).

[[Уикипедия:Барлық Уикипедияларда болуы тиіс мақала тізімі|Барлық Уикипедияларда болуы тиіс мақала тізімі]] бойынша өзбек бөлімі 60 орында тұр&lt;ref&gt;[http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles List of Wikipedias by sample of articles {{ref-en}}]&lt;/ref&gt;.

== Санақ ==
Қазіргі уақытта өзбекше Уикипедияның мақалалар саны {{NUMBEROF|ARTICLES|uz|N}}. Тіркелгендер {{NUMBEROF|USERS|uz|N}}, олардың {{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|uz|N}} соңғы 30 күнде әлдебір іс-әрекет жасаған, ал {{NUMBEROF|ADMINS|uz|N}} қатысушы админ дәрежесіне ие. Жалпы өңдеу саны - {{NUMBEROF|EDITS|uz|N}}. Тереңдігі — {{Тереңдік|uz}}

Түркі тілдес Уикипедия бөлімдерінің мақала саны бойынша барлық түркі тілдес Уикипедия бөлімдерінің қосынды көрсеткішінен өзара үлесі суретте (төмендегі) көрсетілген.
{{Түркі тілді Уикипедиялардың өзара үлесі}}

==Тарихы==
*8 қараша 2012 ж. – 50 000 мақала.
*25 қараша 2012 ж. – 55 000 мақала.
*30 қараша 2012 ж. – 60 000 мақала.
*4 қаңтар 2013 ж. – 70 000 мақала.
* 13 ақпан 2013 ж. – 80 000 мақала.
*10 наурыз 2013 ж. – 90 000 мақала.
*20 наурыз 2013 ж. – 100 000 мақала.
*20 сәуір 2013 ж. – 110 000 мақала.
*9 мамыр 2013 ж. – 120 000 мақала.
*17 мамыр 2022 ж. – 140 000 мақала
*4 тамыз 2022 ж. – 160 000 мақала

== Құлыпталуы ==
2011 жылдың аяғында Өзбекстанда жоғарғы провайдер өзбекше Уикипедияны құлыптаған болатын.&lt;ref&gt;[http://www.securitylab.ru/news/420266.php Wikipedia на узбекском языке недоступна для пользователей Узбекистана] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://uz.wikipedia.org/ Өзбекше Уикипедия {{ref-uz}}]
* [http://uz.m.wikipedia.org/ Өзбекше Уикипедияның мобильдік нұсқасы {{ref-uz}}]

{{Уикипедиялар}}
{{Түркі тілді Уикипедиялар}}

[[Санат:Түркі тілді Уикипедиялар]]
[[Санат:Уикипедия бөлімдері]]


{{Wikipedia-stub}}</text>
      <sha1>2fsqgd98b12v76w9qyfykjxiarrl6q5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марктцойльн</title>
    <ns>0</ns>
    <id>204736</id>
    <revision>
      <id>3063028</id>
      <parentid>1821495</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:45:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gliwi</username>
        <id>67438</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen von Marktzeuln.png]] → [[File:DEU Marktzeuln COA.svg]] PNG → SVG</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4926" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = муниципалитет 
 |қазақша атауы           = Марктцойльн 
 |шынайы атауы            = Marktzeuln 
 |сурет                   =  
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Германия 
 |елтаңба                 = DEU Marktzeuln COA.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=10 |lat_sec=00 
  |lon_dir=E |lon_deg=11 |lon_min=11 |lon_sec=00 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Германия жерлері{{!}}Жер 
 |аймағы                  = Бавария 
 |кестедегі аймақ         = Бавария 
 |аудан түрі              = Германия ауданы{{!}}Ауданы 
 |ауданы                  = Лихтенфельс 
 |кестедегі аудан         = Лихтенфельс (аудан){{!}}Лихтенфельс 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 3 ішкі аудан 
 |басшының түрi           = 
 |басшысы                  = Грегор Фридлайн-Цех 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 6,86 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 292 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = 1635 
  |санақ жылы             = 2010 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 09574 
 |пошта индексі           = 96275 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = LIF 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды 
 |сандық идентификаторы   = 09 4 78 144 
 |ортаққордағы санаты     = Marktzeuln 
 |сайты                   = http://www.marktzeuln.de 
 |сайт тілі               = de 
}} 
'''Марктцойльн''' ({{lang-de|Marktzeuln}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Бавария]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Жоғарғы Франкония (округ)|Жоғарғы Франкония]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Лихтенфельс (аудан)|Лихтенфельс]] ауданының құрамына енеді.

Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 1635 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).&lt;ref&gt;[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&amp;sequenz=tabelleErgebnis&amp;selectionname=12411-009r&amp;sachmerkmal=QUASTI&amp;sachschluessel=SQUART04&amp;startjahr=2010&amp;endjahr=2010 Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)]&lt;/ref&gt; Алып жатқан жер аумағы 6,86 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''09 4 78 144''. Муниципалитеттің басшысы — Грегор Фридлайн-Цех.

Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 3 қалалық ауданға бөлінеді.

== Дереккөздер ==
{{reflist}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.marktzeuln.de Ресми сайты]

{{Бавария аудандары}}
{{Германия:Лихтенфельс ауданы:Қалалар}}
{{Bavaria-geo-stub}}

[[Санат:Бавария елді мекендері]]</text>
      <sha1>cijx2buboefykaw97j20k2x2wr27e0e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Форххайм</title>
    <ns>0</ns>
    <id>210028</id>
    <revision>
      <id>3062932</id>
      <parentid>2874098</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:40:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Doc Taxon</username>
        <id>34017</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen von Forchheim.svg]] → [[File:DEU Forchheim COA.svg]] new coat of arms since 2020</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4311" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = муниципалитет 
 |қазақша атауы           = Форххайм 
 |шынайы атауы            = Forchheim 
 |сурет                   =  
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Германия 
 |елтаңба                 = DEU Forchheim COA.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=43 |lat_sec=11 
  |lon_dir=E |lon_deg=11 |lon_min=3 |lon_sec=29 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Германия жерлері{{!}}Жер 
 |аймағы                  = Бавария 
 |кестедегі аймақ         = Бавария 
 |аудан түрі              = Германия ауданы{{!}}Ауданы 
 |ауданы                  = Форхгайм 
 |кестедегі аудан         = Форхгайм (аудан){{!}}Форхгайм 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           =  
 |басшының түрi           = 
 |басшысы                  = Франц Штумпф 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 44,95 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 266 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = 30396 
  |санақ жылы             = 2010 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 09191 
 |пошта индексі           = 91291-91301 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = FO 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды 
 |сандық идентификаторы   = 09 4 74 126 
 |ортаққордағы санаты     = Forchheim 
 |сайты                   = http://www.forchheim.de/ 
 |сайт тілі               = de 
}} 
'''Форххайм''' ({{lang-de|Forchheim}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Бавария]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Жоғарғы Франкония (округ)|Жоғарғы Франкония]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Форхгайм (аудан)|Форхгайм]] ауданының құрамына енеді.

Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 30396 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл). Алып жатқан жер аумағы 44,95 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''09 4 74 126''. Муниципалитеттің басшысы — Франц Штумпф.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.forchheim.de/ Ресми сайты]

{{Германия:Форхгайм ауданы:Қалалар}}
{{Bavaria-geo-stub}}

[[Санат:Бавария елді мекендері]]</text>
      <sha1>0jh4w83f27noafgede4snhb964kbvuf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Цаберфельд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>211589</id>
    <revision>
      <id>3062923</id>
      <parentid>2908368</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:25:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sarang</username>
        <id>32466</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen Zaberfeld 2.svg]] → [[File:Wappen Zaberfeld.svg]] image without raster</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4926" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = муниципалитет 
 |қазақша атауы           = Цаберфельд 
 |шынайы атауы            = Zaberfeld 
 |сурет                   = [[Сурет:Wappen Zaberfeld.svg|330px]] 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Германия 
 |елтаңба                 = Wappen Zaberfeld.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=3 |lat_sec=0 
  |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=56 |lon_sec=0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Германия жерлері{{!}}Жер 
 |аймағы                  = Баден-Вюртемберг 
 |кестедегі аймақ         = Баден-Вюртемберг 
 |аудан түрі              = Германия ауданы{{!}}Ауданы 
 |ауданы                  = Хайльбронн 
 |кестедегі аудан         = Хайльбронн (аудан){{!}}Хайльбронн 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 4 ішкі аудан 
 |басшының түрi           = 
 |басшысы                  = Тило Михлер 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 22,18 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 228 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = 3915 
  |санақ жылы             = 2010 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 07046 
 |пошта индексі           = 74374 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = HN 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды 
 |сандық идентификаторы   = 08 1 25 108 
 |ортаққордағы санаты     = Zaberfeld 
 |сайты                   = http://www.zaberfeld.de/ 
 |сайт тілі               = de 
}} 
'''Цаберфельд''' ({{lang-de|Zaberfeld}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Баден-Вюртемберг]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Штутгарт (округ)|Штутгарт]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Хайльбронн (аудан)|Хайльбронн]] ауданының құрамына енеді.

Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 3915 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).&lt;ref&gt;[http://www.statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_10001.pdf Bevölkerungsentwicklung in den Gemeinden Baden-Württembergs 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130501053941/http://www.statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_10001.pdf |date=2013-05-01 }}&lt;/ref&gt; Алып жатқан жер аумағы 22,18 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''08 1 25 108''. Муниципалитеттің басшысы — Тило Михлер.

Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 4 ауылдық округке бөлінеді.

== Дереккөздер ==
{{reflist}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.zaberfeld.de/ Ресми сайты]

{{Баден-Вюртемберг аудандары}}
{{Германия:Хайльбронн ауданы:Қалалар}}
{{BadenWürttemberg-geo-stub}}

[[Санат:Баден-Вюртемберг елді мекендері]]</text>
      <sha1>lvswxb6gt1mvdk9b2ph7g004sp646xr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Клаузен (Пфальц)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>213535</id>
    <revision>
      <id>3063027</id>
      <parentid>2901845</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T04:39:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gliwi</username>
        <id>67438</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Wappen clausen pfalz.jpg]] → [[File:DEU Clausen COA.svg]] JPG → SVG</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4861" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = муниципалитет 
 |қазақша атауы           = Клаузен (Пфальц) 
 |шынайы атауы            = Clausen (Pfalz) 
 |сурет                   =  
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Германия 
 |елтаңба                 = DEU Clausen COA.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=15 |lat_sec=37 
  |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=40 |lon_sec=35 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Германия жерлері{{!}}Жер 
 |аймағы                  = Рейнланд-Пфальц 
 |кестедегі аймақ         = Рейнланд-Пфальц 
 |аудан түрі              = Германия ауданы{{!}}Ауданы 
 |ауданы                  = Оңтүстік-батыс Пфальц 
 |кестедегі аудан         = Оңтүстік-батыс Пфальц (аудан){{!}}Оңтүстік-батыс Пфальц 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           =  
 |басшының түрi           = 
 |басшысы                  = Харальд Вадле 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 12,46 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 400 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = 1476 
  |санақ жылы             = 2010 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 06333 
 |пошта индексі           = 66978 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = PS 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды 
 |сандық идентификаторы   = 07 3 40 003 
 |ортаққордағы санаты     = Clausen 
 |сайты                   = http://www.clausen.de/ 
 |сайт тілі               = de 
}} 
[[File:Clausen-katholische Pfarrkirche Seliger Bernhard von Baden-02-gje.jpg|thumb|upright=1.2|left|]]
'''Клаузен (Пфальц)''' ({{lang-de|Clausen (Pfalz)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]].  [[Оңтүстік-батыс Пфальц (аудан)|Оңтүстік-батыс Пфальц]] ауданының құрамына енеді.

Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 1476 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).&lt;ref&gt;[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)&lt;/ref&gt; Алып жатқан жер аумағы 12,46 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 40 003''. Муниципалитеттің басшысы — Харальд Вадле.


== Дереккөздер ==
{{reflist}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.clausen.de/ Ресми сайты]

{{Рейнланд-Пфальц аудандары}}
{{Германия:Оңтүстік-батыс Пфальц ауданы:Қалалар}}
{{RhinelandPalatinate-geo-stub}}

[[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]]</text>
      <sha1>fonhdzb5fbbtnxdgjyrw8m2crw8ufdx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Клинк Тамара Григорьевна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>229665</id>
    <revision>
      <id>3063140</id>
      <parentid>2915211</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:34:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <comment>өзбек википедиясынан яндекс транслейттің көмегін пайдаланып аудардым, мағынасын тексердім.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3646" xml:space="preserve">'''Клинк Тамара Григорьевна''' ХДСШ-і (1996), Респ-ның  бірнеше дүркін ч-ны, [[Азия]] ч-тының [[қола]] жүлдегері (1996), халықар. Ш-т [[олимпиада]]сына қатысушы. &lt;ref&gt;Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: &quot;Сөздік-Словарь&quot;. ISBN 9965-822-57-3 &lt;/ref&gt;
Тамара Клинк (қыз аты Коган, сонымен қатар Гиркиян-Клинк, 1967 жылы 27 сәуірде туған) — ФИДЕ әйел гроссмейстері атағын алған неміс шахматшысы (WGM, 2000). Ол бұған дейін Кеңес Одағы (1991 жылға дейін), Ресей (1992-1993) – Қазақстан (1993-2001) құрамаларында ойнаған.
== Өмірбаяны == 
1988 жылы Тамара Клинк әйелдер арасындағы КСРО чемпионатының финалына қатысып, 13-орынға ие болды. 1991 жылы Ленинградта өткен ФИДЕ облыстық шахмат турнирінде 7 орын алды. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Клинк Ресей мен Қазақстан құрамаларында ойнады. Клинк Қазақстан құрамасының құрамында әйелдер шахмат олимпиадаларына қатысты:&lt;ref&gt; Women's Chess Olympiads :: Tamara Klink. OlimpBase.org.&lt;/ref&gt;
*1994 жылы Мәскеуде өткен 31-ші шахмат олимпиадасында (әйелдер) бірінші резервтік тақтада (+5, =2, −2),

*1996 жылы Ереван қаласында өткен 32-ші шахмат олимпиадасында (әйелдер) үшінші орын алды (+4, =4, −3),
*1998 жылы Элиста қаласында өткен 33-ші шахмат олимпиадасында (әйелдер) бірінші орын алды (+4, =7, −2),
*2000 жылы Стамбулда өткен 34-ші шахмат олимпиадасында (әйелдер) екінші орын (+5, =3, −5).
2000 жылдан бастап Клинк Германияда тұрады және 2001 жылдан бастап шахмат турнирлеріне осы елдің атынан қатысады. 2000 жылы олар Кассельде өткен &lt;ref&gt;Kassel op 2000. 365Chess.com.&lt;/ref&gt; халықаралық шахмат турнирінде 3-10 орындарды, 2000 жылы Баунаталда 2-3 орынды бөлісті. &lt;ref&gt;Baunatal op 6th 2000. 365Chess.com.&lt;/ref&gt;  OSG шахмат клубы Баден- Баденмен Тамара Клинк әйелдер шахматы Бундеслигасын бірнеше рет жеңіп алды (2003, 2004, 2005, 2008, 2011, 2012). 2002 жылы осы клубпен әйелдер шахмат клубтары арасындағы Еуропа кубогына қатысты. &lt;ref&gt;European Women's Chess Club Cup :: Tamara Klink. OlimpBase.org.&lt;/ref&gt;  
1995 жылы ол ФИДЕ әйелдер халықаралық шебері (WIM) атағын алды, ал бес жылдан кейін ол сонымен қатар FIDE әйелдер гроссмейстері (WGM) атағын жеңіп алды.
== Дереккөздер == 
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
{{stub}}
[[Санат:Алфавит бойынша шахматшылар]]
[[Санат:Қазақстан шахматшылары]]</text>
      <sha1>npo8mqb63rluo7ytes4n822fnsskrh4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сыпабек Теңгебаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>229748</id>
    <revision>
      <id>3063137</id>
      <parentid>2925969</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:10:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1791" xml:space="preserve">'''Сыпабек Теңгебаев''' (1951, [[Түркістан]] қ-сы.), жоғары дәрежедегі [[жаттықтырушы]], халықар. дәрежедегі [[төреші]]. [[Мәскеу]] мемлекеттік орденді дене тәрбиесі ин-тының жаттықтырушылар мектебін бітірген. Белгілі ш-тшылар Т.Коганды, Т.Клинкті, И.Перегудовтарды тәрбиеледі.&lt;ref&gt;Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: &quot;Сөздік-Словарь&quot;. ISBN 9965-822-57-3 &lt;/ref&gt;
[[Рига]] шахмат университетін 1985 жылы бітірді. Оңтүстік Қазақстанда [[шахмат]]тан ең алғашқы [[&quot;Спорт шеберлері&quot;|&quot;Спорт шеберін&quot;]] 1983 жылы, &quot;Халықаралық спорт шеберлерін&quot;|Халықаралық спорт шеберін 1994 жылы даярлады. Шәкірті [[Тамара Григорьевна Клинк]] [[Қазақстан Республикасы]]ның Әйелдер құрамасында Бүкіләлемдік [[Олимпиада]]ларға 4 рет қатысып ([[Москва]] - 1994 ж., [[Ереван]] - 1996 ж., [[Элиста]] - 1998 ж., [[Стамбул]]  - 2000ж.) Халықаралық [[гроссмейстер]] дәрежесіне көтерілді.
&lt;ref&gt;Тенгебае С. Шахмат ойынына бастама. Оқу құралы. 2020&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер == 
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
{{stub}}
[[Санат:Қазақстан жаттықтырушылары]]
[[Санат:Қазақстан төрешілері]]</text>
      <sha1>tunp5jjxntleo7rqwteza411pxzf05g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бад-Глайхенберг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>235223</id>
    <revision>
      <id>3062848</id>
      <parentid>1838646</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:58:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ylobmys</username>
        <id>120761</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>|елтаңба=</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4445" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Бад-Глайхенберг 
 |шынайы атауы            = Bad Gleichenberg 
 |сурет                   =  
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Аустрия 
 |елтаңба                 = Wappen der Gemeinde Bad Gleichenberg.png
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=46 |lat_min=52 |lat_sec=0 
  |lon_dir=E |lon_deg=15 |lon_min=54 |lon_sec=0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Аустрия әкімшілік бөлінісі{{!}}Федералды жері 
 |аймағы                  = Штирия 
 |кестедегі аймақ         = Штирия 
 |аудан түрі              = Аустрия округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Фельдбах (округ){{!}}Фельдбах 
 |кестедегі аудан         = 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                  = Христине Зигель ([[Аустрия ұлттық партиясы|АҰП]]) 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 13.7 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 317 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі{{!}}немісше
  |тұрғыны                = 2100 
  |санақ жылы             = 2005
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = (+43) 3159 
 |пошта индексі           = 8344 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = FB 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 6 04 03 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = http://www.bad-gleichenberg.steiermark.at 
 |сайт тілі               = de 
}} 
'''Бад-Глайхенберг''' ({{lang-de|Bad Gleichenberg}}) — [[Аустрия]]дағы коммуна. [[Штирия]] [[Аустрия әкімшілік бөлінісі|федералды жеріне]] қарасты [[Фельдбах (округ)|Фельдбах]] округінің құрамына енеді.

Қаланың тұрақты тұрғындарының саны 2100 адамды құрайды (31 желтоқсан 2005). Алып жатқан жер аумағы 13.7 км² шамасында. Елді мекеннің [[Автомобиль нөмірлері|автомобиль коды]] — FB, [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми идентификациялық коды]] — ''6 04 03''.

[[2005]] жылғы сайлау нәтижесі бойынша коммунаның бургомистрі болып Христине Зигель ([[Аустрия ұлттық партиясы|АҰП]]) саналады.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.bad-gleichenberg.steiermark.at Ресми сайты]

{{Аустрия:Фельдбах округі:Қалалар}}
{{austria-geo-stub}}

[[Санат:Штирия елді мекендері]]</text>
      <sha1>80ur2bgbqoc02ybmz3sn6z91qbhrfsf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Плурен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>427021</id>
    <revision>
      <id>3062852</id>
      <parentid>2966614</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:03:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6088" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = [[Коммуна (Франция)|Коммуна]]
 |қазақша атауы           = Плурен
 |шынайы атауы            = Plourin
 |сурет                   = 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Франция
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir= |lat_deg=48.5093 |lat_min= |lat_sec=
  |lon_dir= |lon_deg=-4.6875 |lon_min= |lon_sec=
  |CoordAddon             = type:city(1176)_region:FR
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 270
 |аймақ картасының өлшемi = 270
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Франция аймақтары{{!}}Аймағы
 |аймағы                  = Бретань
 |кестедегі аймақ         = Бретань
 |аудан түрі              = Франция департаменттері{{!}}Департаменті
 |ауданы                  = Финистер
 |кестедегі аудан         = Финистер (департамент){{!}}Финистер
 |қауым түрі              = Франция округтері{{!}}Округі
 |қауым                   = Брест (округ){{!}}Брест
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = &lt;!-- [[Франция кантондары|Кантоны]]:&lt;br /&gt; [[Плудальмезо (кантон)|Плудальмезо]] --&gt;
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Мэрі
 |басшысы                 = Antoine Corolleur ([[2008]]-[[2014]])
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 25,69
 |биiктiктiң түрi         = Биіктігі
 |орталығының биiктігі    = 25—94
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = 1176
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 45,78
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1
 |DST                     = бар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 29830
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 
 |идентификатор түрі      = INSEE коды
 |сандық идентификаторы   = 29208
 |ортаққордағы санаты     = Plourin
 |сайты                   = http://www.mairie-plourin.fr
 |сайт тілі               = 
}}
'''Плурен''' ({{lang-fr|Plourin}}) — [[Франция]]дағы коммуна. [[Бретань]] аймағына қарасты [[Финистер (департамент)|Финистер]] департаментінде орналасқан. [[Брест (округ)|Брест]] округінің құрамына енеді. Алып жатқан жер аумағы 25,69 км² шамасында.

Коммунаның [[INSEE коды]] — ''29208'', [[пошта индексі]] — ''29830''.

== Демографиясы ==
[[2009 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1176 адамды құрады&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp |title = 2009 жылғы тұрғындар саны |publisher=[[INSEE]] |accessdate=25.11.2012}}{{ref-fr}}&lt;/ref&gt;. Халық тығыздығы — 45,78 адам/км².

{{Демография/FRA/Plourin}}

Тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006)&lt;ref&gt;{{cite web| url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&amp;ref_id=pop-sexe-age-quinquennal| title=Population selon le sexe et l'âge...2006| language=fr| description = Жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006) |publisher=[[INSEE]] | accessdate=25.11.2012}}&lt;/ref&gt;:
{{ЖЖ-Кесте
 | макс=67 | барлығы=1133
 | е0=35 | ә0=39
 | е5=35 | ә5=55
 | е10=43 | ә10=67
 | е15=39 | ә15=39
 | е20=24 | ә20=24
 | е25=35 | ә25=28
 | е30=28 | ә30=35
 | е35=39 | ә35=39
 | е40=51 | ә40=51
 | е45=47 | ә45=35
 | е50=47 | ә50=59
 | е55=43 | ә55=28
 | е60=12 | ә60=20
 | е65=20 | ә65=8
 | е70=20 | ә70=20
 | е75=8 | ә75=12
 | е80=16 | ә80=24
 | е85=0 | ә85=8
}}

== Тағы қараңыз ==
* [[Финистер департаментінің коммуналары]]

== Дереккөздер ==
{{reflist}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Plourin|Плурен}}
* [http://www.mairie-plourin.fr Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180805163242/http://mairie-plourin.fr/ |date=2018-08-05 }}
* [http://www.recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&amp;codeZone=29208-COM Францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121011131809/http://recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&amp;codeZone=29208-COM |date=2012-10-11 }}
* [http://www.mapquest.com/?q=48.5093,-4.6875&amp;zoom=8 «Mapquest» картасында орналасуы]

{{France-geo-stub}}
{{Финистер департаментінің коммуналары}}

[[Санат:Финистер департаментінің коммуналары]]</text>
      <sha1>neznnfr7pyrxnctfpk536gr2y4ofm6q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Азғыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>480985</id>
    <revision>
      <id>3063051</id>
      <parentid>2977931</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:12:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6583" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Азғыр
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
 |CoordAddon             =
  |lat_deg = 47 |lat_min = 50 |lat_sec = 7
  |lon_deg = 47 |lon_min = 54 |lon_sec = 32
  |CoordScale             = 25000
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау 
 |ауданы                  = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = Құрманғазы ауданы
 |мекен түрі              = Ауылдық округ
 |мекені                  = Азғыр ауылдық округі
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = қатаң континенталды
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 580
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = азғырлық
 |телефон коды            = 71233&lt;ref&gt;[http://www.kazpi.ru/06/phone.html Телефон кодтары, Қазақстан, Атырау облысы]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
 |пошта индексі           = 060403&lt;ref&gt;[http://www.kazpi.ru/06/5.html Пошта индекстері, Атырау облысы, Құрманғазы ауданы]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
}}
'''Азғыр''' — [[Атырау облысы]]ның [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Азғыр ауылдық округі]]не қарайды. Облыс орталығынан 600 шақырым, аудан орталығы [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] селосынан 310 шақырым, округ орталығы Балқұдықтан 30 шақырым жерде орналасқан. 1924 -1930 жылдары Азғыр аудан орталығы болса, одан кейін қой өсіретін ферма орталығына айналды.

== Орналасуы ==
Теңіз деңгеінен 13 м биіктікте, құм төбелер арасында орналасқан.

== Тарихы ==
1928-1930 жж. арасында Азғыр Орал округінің Азғыр ауданының орталығы болды.[[Сурет:Азғыр ауылы.jpg|thumb|солға|250px|'''Азғыр ауылы''']]
Ертедегі атауы Арзагер немесе Бесшоқы, Азғыр аталудың бастауы төңкерістен кейінгі кезеңге келеді. Бұл ең ірі ішкі қырғыз-қайсақ ордасының «қалмақ қисымының» жері. Әкімшілігі Торғайда орналасқан. Ағылшындардың тұз шахталары жұмыс жасаған.&lt;ref&gt;Киелі мекен, қасиетті өлке -Құрманғазы. Ағатай баспасы, Атырау-1920 ж. ISBN 978-601-7861-86-5&lt;/ref&gt; 
1918 жылы комиссар [[Бисен Жәнекешов]]тың ауылды ақтардан тазартудағы алғашқы шабуылы сәтсіз аяқталып, күш жинап, қайта шабуылдап жеңіске жетіп, тұрғындармен кездесу жиынында: «Қалыптарың қисық, ұстанымдарың теріс, жаман, азған ауылсыңдар» дегені де осы жердің Азғыр атануына себепші болды дейтіндер жоқ емес.&lt;ref&gt;Өмірзақ Қажымғалиұлы «Азғырды Аққалаға айналдырсақ...»  «Атырау» газеті. 22. 05. 2020 ж. №: 42&lt;/ref&gt;

=== &quot;Азғыр&quot; ядролық полигоны ===
{{main|Азғыр ядролық полигоны}}
Азғыр ядролық полигоны (әскери шартты аты «Галит») – бұрынғы КСРО Қорғаныс минститрлігі мен Атом өнеркәсібі минститрлігі және Бүкілодақтық эксперименттік физика ғылыми-зерттеулер институты («Арзамас-16») мамандарының басқаруымен ядролық жарылыстар сыналған құпия сынақ аймағы.

== Халық саны ==
[[Сурет:Азғыр. Полиция бөлімі.png|thumb|солға|250px|Азғыр. Полиция бөлімі]]
1999 жылы ауылдың халқы 601 адамға тең болды (316 ер және 285 әйел адам). 2009 жылға қарай ауыл халық саны 580 адамға азайған (290 ер және 290 әйел адам).

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
=== Мектептер ===
* Азғыр орта мектебі — 1924 жылы ашылған. Алғашқыда бастауыш мектеп, кейін Киров атындағы орта мектеп, 1961-1999 ж. орталау, 1999 жылдан Азғыр орта мектебі болып аталды.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7 &lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>3qc4de758106y915kq3rwul4x3we5f5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бөдене (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>482970</id>
    <revision>
      <id>3062859</id>
      <parentid>3051175</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:39:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5556" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бөдене
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48  |lat_min =23  |lat_sec = 50
  |lon_deg = 51 |lon_min =38  |lon_sec = 48
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бөдене ауылдық округі{{!}}Бөдене
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = №3 ауыл
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1476
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = бөденелік, бөденеліктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Бөдене (айрық)}}
'''Бөдене''' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Бөдене ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында Атырау—Индер тас жолының бойында орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1449 адам (734 ер адам және 715 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1476 адамды (754 ер адам және 722 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Сурет:Бөдене ауылы.jpg|thumb|солға|200px|Бөдене ауылындағы боздақтарға арналған ескерткіш]]
Ел бұл жерге 1925 ж. Алғаш қоныстанып, “Екпінді” ұжымшары құрылған. 1963 ж. “Индер” көкөніс кеңшары құрылды.&lt;br /&gt; 
Ауылдағы мәдени-әлеуметтік нысандар көркейтіліп, 624 орындық мектеп үйі салынды. Медпункт селолық амбулаторияға айналдырылды. Кітапханаға бөлек орын беріп, клуб әр түрлі музыкалық құралдармен жабдықталды. Ауылда тұрғын үй салу жұмысы жанданды. Сонымен қатар ауылға газ құбырын тарту қолға алынды.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Қазіргі кезде ауылда 11 шаруа қожалығы, «Бөдене» орта мектебі, &quot;Балбөбек&quot; бөбекжай бақшасы, [[емхана]] және байланыс бөлімшесі жұмыс істейді.&lt;br /&gt;
Бөдене ауылында Ұлы Отан соғысынан оралмаған боздақтарға арналған ескерткіш бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>myc07s7jzvm86bk3uidhlwokj3t8sqp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аққала (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>482971</id>
    <revision>
      <id>3062856</id>
      <parentid>3059066</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:36:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5275" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Аққала 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48  |lat_min =37  |lat_sec = 09
  |lon_deg = 51 |lon_min = 45 |lon_sec = 30
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Елтай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Елтай
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Индерские горы (Индер) бекінісі, Го́ры''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 825
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = аққалалық, аққалалықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Аққала (айрық)}}
'''Аққала''' (1993 ж. дейін ''Горы'') — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]], [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
[[Жайық]] өзенінің оң жағасында, аудан орталығы [[Индербор]] кентінен солтүстікке қарай 5 шақырым жерде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 733 адам (380 ер адам және 353 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 825 адамды (411 ер адам және 414 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Аққала орта мектебі — 1923 жылы ұйымдастырылып, ол мектеп бастауыш орыс мектебі болған. Кейін аралас жеті жылдық мектеп болып қайта құрылған. 1990-1991 жылғы оқу жылында Горы орта мектебіне айналдырылып, 1993 жылы Аққала орта мектебі деп аталды.&lt;ref&gt;[http://akkala.inderoo.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Аққала орта мектебінің қысқаша тарихы]&lt;/ref&gt; 2017 жылы жаңа мектеп ғимараты пайдалануға берілді.

== Ауыл көшелері ==
Тілеген Жылысов, Қабдол Жұмалиев, Орайхан Құспанғалиев, Қосжан Есқалиев, Есмұрат Құсусанов, Жұмажан Сағындықов, Иван Махорин, Нығмет Құлбаев атындағы көшелер.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>c8nm12hm8ydpwjhyccisw0xlyi0bohx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Көктоғай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>482972</id>
    <revision>
      <id>3062865</id>
      <parentid>3059073</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6247" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Көктоғай
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48|lat_min =07 |lat_sec = 56
  |lon_deg =51 |lon_min =32 |lon_sec = 04
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Көктоғай ауылдық округі{{!}}Көктоғай
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Зелёнов форпосты, Зелёное''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2418
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = көктоғайлық, көктоғайлықтар
 |телефон коды            = 71234
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Көктоғай}}
'''Көктоғай''' (2007 жылға дейін ''Зелёное''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002483 Индер ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Көктоғай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Жайық]] өзенінің оң жағалауында, аудан орталығы – [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 47 км жерде, теңіз деңгейінен 23 м төмен ойыста, [[шөлейт]] белдемде орналасқан.
[[Сурет:Көктоғай .jpg|thumb|солға|200px|Көктоғай ауылы]]
== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2378 адам (1245 ер адам және 1133 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2418 адамды (1249 ер адам және 1169 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Кейбір деректер бойынша, Зеленый ауылы орналасқан тұста 15 ғ-дың аяқ кезінен бастап Көктоғай атты ескі қоныс болған. [[1928 жыл|1928]] жылы ауыл шаруашылығын ұжымдастыруға сәйкес мұнда “Красный Октябрь” балықшылар ұжымшары құрылып, өзімен аттас ауылдық кеңестің орталығы болды. [[1962 жыл|1962]] жылы ұжымшар “Путь Ильича” атты қаракөл қой кеңшарына айналды. [[1997 жыл|1997]] жылы Зеленыйда шаруа (фермер) қожалықтары құрылды. 

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
Ауылда мектеп-интернат, [[кітапхана]], [[емхана]] мен [[аурухана]], [[балабақша]], мәдениет үйі, байланыс бөлімшесі т.б. бар.&lt;ref&gt;Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0 &lt;/ref&gt; [[Кеңес Одағының Батыры]] [[Боран Нысанбаев]]қа арналған ескерткіш орнатылған. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және су жолымен қатынасады.
* Б.Нысанбаев атындағы орта мектеп
* &quot;Гүлдәурен&quot; бөбекжай-бақшасы

== Ауыл көшелері ==
[[Боран Нысанбаев]], [[Әлия Молдағұлова]], [[Сәкен Сейфуллин]], Әбдірахман Кәрентаев, Мұқанәлі Дүйсенбиев, Ақжайық, Зәнеш Бисенов, Ишахат Құспанов, Бағыт Айманақұмов, Өтешқали Атамбаев, Оңғаден Айтбаев, Мүнира Тұрғалиева, Қадим Сапуанов, Шәши Еділбаев, Хайрош Тастайбеков, [[Бауыржан Момышұлы]] атындағы көшелер, Ынтымақ, [[Қазақстан]], Ақжайық көшелері.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>6fusc76zmy844a47006pyag7ndfyzyt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Белсенді қатысушылар</title>
    <ns>4</ns>
    <id>492279</id>
    <revision>
      <id>3062830</id>
      <parentid>3062470</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:03:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>36112</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Рейтингті жаңарту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5405" xml:space="preserve">{{/begin|200}}
|-
| 1 || [[User:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] || [[Special:Contributions/Білгіш Шежіреші|{{formatnum:1443}}]] || {{Permissions|Білгіш Шежіреші}}
|-
| 2 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1218}}]] || {{Permissions|Мағыпар}}
|-
| 3 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:543}}]] || {{Permissions|Kasymov}}
|-
| 4 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:405}}]] || {{Permissions|Салиха}}
|-
| 5 || [[User:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] || [[Special:Contributions/Ұлы Тұран|{{formatnum:370}}]] || {{Permissions|Ұлы Тұран}}
|-
| 6 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:168}}]] || {{Permissions|Kas77777}}
|-
| 7 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:130}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}}
|-
| 8 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:115}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}}
|-
| 9 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:112}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}}
|-
| 10 || [[User:DariaUrinbasarova21nis|DariaUrinbasarova21nis]] || [[Special:Contributions/DariaUrinbasarova21nis|{{formatnum:76}}]] || {{Permissions|DariaUrinbasarova21nis}}
|-
| 11 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:75}}]] || {{Permissions|Орел Карл}}
|-
| 12 || [[User:Kristianmusic|Kristianmusic]] || [[Special:Contributions/Kristianmusic|{{formatnum:71}}]] || {{Permissions|Kristianmusic}}
|-
| 13 || [[User:Didar.Bayan21NS|Didar.Bayan21NS]] || [[Special:Contributions/Didar.Bayan21NS|{{formatnum:69}}]] || {{Permissions|Didar.Bayan21NS}}
|-
| 14 || [[User:Ерқанат Рыскулбеков|Ерқанат Рыскулбеков]] || [[Special:Contributions/Ерқанат Рыскулбеков|{{formatnum:53}}]] || {{Permissions|Ерқанат Рыскулбеков}}
|-
| 15 || [[User:Nurbekovanurly|Nurbekovanurly]] || [[Special:Contributions/Nurbekovanurly|{{formatnum:43}}]] || {{Permissions|Nurbekovanurly}}
|-
| 16 || [[User:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]] || [[Special:Contributions/Dimash Kenesbek|{{formatnum:41}}]] || {{Permissions|Dimash Kenesbek}}
|-
| 17 || [[User:Wolfgang1212|Wolfgang1212]] || [[Special:Contributions/Wolfgang1212|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|Wolfgang1212}}
|-
| 18 || [[User:СеніңШешең|СеніңШешең]] || [[Special:Contributions/СеніңШешең|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|СеніңШешең}}
|-
| 19 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:39}}]] || {{Permissions|Madi Dos}}
|-
| 20 || [[User:Sovetkhanmoldir21nis|Sovetkhanmoldir21nis]] || [[Special:Contributions/Sovetkhanmoldir21nis|{{formatnum:39}}]] || {{Permissions|Sovetkhanmoldir21nis}}
|-
| 21 || [[User:Arruah|Arruah]] || [[Special:Contributions/Arruah|{{formatnum:39}}]] || {{Permissions|Arruah}}
|-
| 22 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}}
|-
| 23 || [[User:SSHTALBI|SSHTALBI]] || [[Special:Contributions/SSHTALBI|{{formatnum:29}}]] || {{Permissions|SSHTALBI}}
|-
| 24 || [[User:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] || [[Special:Contributions/Muzaffar Turgunov|{{formatnum:29}}]] || {{Permissions|Muzaffar Turgunov}}
|-
| 25 || [[User:NusrTansj|NusrTansj]] || [[Special:Contributions/NusrTansj|{{formatnum:26}}]] || {{Permissions|NusrTansj}}
|-
| 26 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:25}}]] || {{Permissions|Kaiyr}}
|-
| 27 || [[User:Doc Taxon|Doc Taxon]] || [[Special:Contributions/Doc Taxon|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|Doc Taxon}}
|-
| 28 || [[User:Aseltengebaeva21nis|Aseltengebaeva21nis]] || [[Special:Contributions/Aseltengebaeva21nis|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|Aseltengebaeva21nis}}
|-
| 29 || [[User:Muslim Qazaq|Muslim Qazaq]] || [[Special:Contributions/Muslim Qazaq|{{formatnum:14}}]] || {{Permissions|Muslim Qazaq}}
|-
| 30 || [[User:Ташметов шахрух|Ташметов шахрух]] || [[Special:Contributions/Ташметов шахрух|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Ташметов шахрух}}
|-
| 31 || [[User:B25es|B25es]] || [[Special:Contributions/B25es|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|B25es}}
|-
| 32 || [[User:Нұрлыжол|Нұрлыжол]] || [[Special:Contributions/Нұрлыжол|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Нұрлыжол}}
|-
| 33 || [[User:Sagzhan|Sagzhan]] || [[Special:Contributions/Sagzhan|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Sagzhan}}
|-
| 34 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Gliwi}}
|-
| 35 || [[User:AlibiKazken|AlibiKazken]] || [[Special:Contributions/AlibiKazken|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|AlibiKazken}}
|-
| 36 || [[User:Kazman322|Kazman322]] || [[Special:Contributions/Kazman322|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Kazman322}}
{{/end}}</text>
      <sha1>q7tauw2r4h7k4iwutaanavsuxtc613j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2014</title>
    <ns>0</ns>
    <id>500604</id>
    <revision>
      <id>3062907</id>
      <parentid>2804514</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:39:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27469" xml:space="preserve">{{ Ауыр атлетикадан жарыс
 |Атауы           = Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2014
 |Эмблема            =
 |Өлшемі             = 250px
 |Сурет сипаттамасы           = 
 |Қала              = [[Сурет:Coat_of_arms_of_Almaty.svg|22px]] [[Алматы]], [[Қазақстан]]
 |Елдер             = 
 |Спортшылар саны         = 
 |Медальдар            = 
 |Ашылуы           = [[4 қараша]] [[2014]]
 |Жабылуы           = [[16 қараша]] [[2014]]
 |Стадион            = 
 |Алдыңғы         = [[Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2013|Вроцлав 2013]]
 |Келесі          = [[Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015|Хьюстон 2015]]
}}
'''Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2014''' ({{lang-en|2014 World Weightlifting Championships}}) [[Қазақстан]]ның [[Алматы]] қаласында [[қараша]] айының [[4 қараша|4]]-[[16 қараша|16]] күндері аралығында өтті. Бұл чемпионат [[Рио-де-Жанейро 2016|2016 жылдың Олимпиада ойындарына]] лицензиялық кезең болып табылады.

== Жарыстар кестесі == 
&lt;small&gt;Жергілікті уақыт [[UTC+6]]&lt;/small&gt;
{{col-begin}}
{{col-2}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Дата
! Уақыт
! Жарыс
|-
| rowspan=6|8 қараша 2014 || 9:00 || Ерлер 62 кг D
|-
| 11:00 || Ерлер 48 кг С
|-
| 13:00 || Ерлер 56 кг С
|-
| 15:00 || Ерлер 56 кг B
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 56 кг А
|-
| 21:00 || Әйелдер 56 кг С
|-
| rowspan=6|9 қараша 2014 || 9:00 || Ерлер 69 кг D
|-
| 11:00 || Әйелдер 48 кг В
|-
| 13:00 || Ерлер 62 кг В
|-
| 16:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер 48 кг А
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 62 кг A
|-
|21:00 || Ерлер 69 кг С
|-
| rowspan=6|10 қараша 2014 ||9:00 || Әйелдер 53 кг С
|-
| 11:00 || Ерлер 69 кг В
|-
| 13:00 || Әйелдер 53 кг B
|-
| 16:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер 53 кг A
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 69 кг А
|-
| 21:00 || Әйелдер 58 кг С
|-
| rowspan=5|11 қараша 2014 || 10:00 || Ерлер 77 кг D
|-
| 12:00 || Ерлер 77 кг С
|-
| 14:00 || Ерлер 77 кг B
|-
| 16:00 || Әйелдер 58 кг В
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер 58 кг A
|-
| rowspan=6|12 қараша ||10:00 || Әйелдер 63 кг С
|-
| 12:00 || Әйелдер 63 кг B
|-
| 14:00 || Ерлер 85 кг D
|-
| 16:00 || Ерлер 85 кг С
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 77 кг А
|-
| 21:00 || Ерлер 85 кг В
|-
|}

{{col-2}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Дата
! Уақыт
! Жарыс
|-
| rowspan=6|13 қараша 2014 || 9:00 || Ерлер 94 кг D
|-
| 11:00 || Әйелдер 69 кг C
|-
| 13:00 || Әйелдер 69 кг B
|-
| 16:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер 63 кг А
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 85 кг A
|-
| 21:00 || Ерлер 75 кг C
|-
| rowspan=6|14 қараша || 9:00 || Ерлер 105 кг D
|-
| 11:00 || Ерлер 105 кг С
|-
| 13:00 || Ерлер 94 кг В
|-
| 16:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер 69 кг A
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 94 кг A
|-
| 21:00 || Әйелдер 75 кг С
|-
| rowspan=6|15 қараша || 9:00 || Әйелдер +75 кг С
|-
| 11:00 || Ерлер 105 кг В
|-
| 13:00 || Әйелдер 75 кг В
|-
| 16:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер 75 кг A
|-
| 19:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер 105 кг A
|-
| 21:00 || Әйелдер +105 кг С
|-
| rowspan=4|16 қараша || 9:00 || Ерлер +75 кг В
|-
| 11:00 || Ерлер +105 кг В
|-
| 14:00 || style=background:lemonchiffon|Әйелдер +75 кг A
|-
| 17:00 || style=background:lemonchiffon|Ерлер +105 кг A
|}
{{col-end}}

== Өткізілу орны ==
[[Сурет:Baluan_Sholak_sport_centre.jpg|200px|нобай|солға|Балуан Шолақ атындағы спорт кешенінің сыртқы көрінісі]]
Әлем чемпионаты [[Алматы]] қаласында орналасқан [[Балуан Шолақ атындағы спорт сарайы|Балуан Шолақ атындағы спорт кешеніңде]] өткізілді. Ғимарат [[1967 жыл]]дың қарашасында ашылған, [[2011 жыл]]ы Алматы және [[Астана]] қалаларында [[Азиада 2011|7-ші қысқы Азия ойындары]] қарсаңында қайта құру жұмыстарынан өтті. Қайта құрудан кейін кешеннің сыйымдылығы 5000 орынды құрады (бұрын 3800 орын). Спорт кешеніңде хоккейден, бокстан, күрестен, волейболдан, гандболдан және баскетболдан жарыстар өткізіледі. Сонымен қатар жиі ірі мәдени іс-шаралар өткізу үшін қолданылады.

Аталмыш кешеннің жаңа келбеті [[Philips]] Қазақстан және SkyMax Technologies компанияларының бірлескен жобасы бойынша жүзеге асырылып, Азиаданың негізгі нысаны ретінде спорт кешені халықаралық стандарттарға сәйкес толығымен қайта жаңғыртылған болатын. Оған аталмыш компаниялардың ең кәсіби инженерлері мен жобалаушылары тартылды.

== Жеңімпаздар мен жүлдегерлер ==

=== Ерлер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;text-align: center; font-size: 90%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
|+
|! width=100 | '''Жаттығу түрі'''
| width=200 bgcolor=&quot;F7F6A8&quot;| '''[[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] Алтын'''
| width=50 bgcolor=&quot;F7F6A8&quot;| '''Нәтиже'''
| width=200 bgcolor=&quot;DCE5E5&quot;| '''[[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] Күміс'''
| width=50 bgcolor=&quot;DCE5E5&quot;| '''Нәтиже'''
| width=200 bgcolor=&quot;FFDAB9&quot;| '''[[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] Қола'''
| width=50 bgcolor=&quot;FFDAB9&quot;| '''Нәтиже'''
|-
! colspan=7 | 56 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Vietnam}} [[Тач Ким Туан]] &lt;br&gt; ''[[Вьетнам]]'' || 135  кг
| {{flagicon|China}} [[Ли Фабин]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 134  кг 
| {{flagicon|China}} [[Лун Цинцюань]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 133  кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Ом Юн Чхоль]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 165  кг
| {{flagicon|Vietnam}} [[Тач Ким Туан]] &lt;br&gt; ''[[Вьетнам]]'' || 161 кг 
| {{flagicon|China}} [[Лун Цинцюань]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 160 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Ом Юн Чхоль]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 296  кг
| {{flagicon|Vietnam}} '''[[Тач Ким Туан]]''' &lt;br&gt; ''[[Вьетнам]]'' || 296 кг 
| {{flagicon|China}} '''[[Лун Цинцюань]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 293 кг
|-bgcolor=ffffcc
! colspan=7 | 62 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Ким Ын Гук]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 150 кг
| {{flagicon|China}} [[Дин Цзяньцзюнь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 142 кг
| {{flagicon|Colombia}} [[Луис Хавьер Москуера]] &lt;br&gt; ''[[Колумбия]]'' || 141 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Ким Ын Гук]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 175 кг
| {{flagicon|Indonesia}} [[Эко Юли Ираван]] &lt;br&gt; ''[[Индонезия]]'' || 175 кг
| {{flagicon|Indonesia}} [[Мұхаммад Хасби]] &lt;br&gt; ''[[Индонезия]]'' || 171 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Ким Ын Гук]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 325 кг
| {{flagicon|Indonesia}} '''[[Эко Юли Ираван]]''' &lt;br&gt; ''[[Индонезия]]'' || 316 кг
| {{flagicon|China}} '''[[Дин Цзяньцзюнь]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 312 кг
|-
! colspan=7 | 69 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|China}} [[Ляо Хуэй]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 166 кг {{WR}}
| {{flagicon|Russia}} [[Олег Чен]] &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 154 кг
| {{flagicon|Egypt}} [[Мохаммед Ахмед Махмұд]] &lt;br&gt; ''[[Мысыр]]'' || 152 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|China}} [[Ляо Хуэй]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 193 кг
| {{flagicon|Egypt}} [[Мохаммед Ахмед Махмұд]] &lt;br&gt; ''[[Мысыр]]'' || 182 кг
| {{flagicon|North Korea}} [[Ким Мён Хёк]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 182 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|China}} '''[[Ляо Хуэй]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 359 кг {{WR}}
| {{flagicon|Egypt}} '''[[Мохаммед Ахмед Махмұд]]''' &lt;br&gt; ''[[Мысыр]]'' || 334 кг
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Ким Мён Хёк]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 334 кг
|-bgcolor=ffffcc
! colspan=7 | 77 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Albania}} [[Даниэль Годелли]] &lt;br&gt; ''[[Албания]]'' || 171 кг
| {{flagicon|China}} [[Чжун Гошунь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 171 кг
| {{flagicon|North Korea}} [[Ким Гван Сон]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 163 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Ким Гван Сон]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 200 кг
| {{flagicon|Albania}} [[Даниэль Годелли]] &lt;br&gt; ''[[Албания]]'' || 198 кг
| {{flagicon|China}} [[Чжун Гошунь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 196 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|Albania}} '''[[Даниэль Годелли]]''' &lt;br&gt; ''[[Албания]]'' || 369 кг
| {{flagicon|China}} '''[[Чжун Гошунь]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 367 кг
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Ким Гван Сон]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 363 кг
|-
! colspan=7 | 85 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Bulgaria}} [[Иван Марков]] &lt;br&gt; ''[[Болгария]]'' || 179 кг
| {{flagicon|Iran}} [[Киануш Ростами]] &lt;br&gt; ''[[Иран]]'' || 178 кг
| {{flagicon|Belarus}} [[Андрей Рыбаков]] &lt;br&gt; ''[[Беларусь]]'' || 175 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|Iran}} [[Киануш Ростами]] &lt;br&gt; ''[[Иран]]'' || 213 кг
| {{flagicon|Uzbekistan}} [[Ұлықбек Әлімов]] &lt;br&gt; ''[[Өзбекстан]]'' || 213 кг
| {{flagicon|Russia}} [[Артём Окулов]] &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 211 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|Iran}} '''[[Киануш Ростами]]''' &lt;br&gt; ''[[Иран]]'' || 391 кг
| {{flagicon|Bulgaria}} '''[[Иван Марков]]''' &lt;br&gt; ''[[Болгария]]'' || 390 кг
| {{flagicon|Russia}} '''[[Артём Окулов]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 385 кг
|-
! colspan=7 | 94 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Владимир Седов]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 188  кг
| {{flagicon|Lithuania}} [[Ауримас Диджбалис]] &lt;br&gt; ''[[Литва]]'' || 185 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Жасұлан Қыдырбаев]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 179 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Жасұлан Қыдырбаев]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 229 кг
| {{flagicon|China}} [[Лю Хао]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 221 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Владимир Седов]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 219 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Жасұлан Қыдырбаев]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 408 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Владимир Седов]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 407 кг
| {{flagicon|Lithuania}} '''[[Ауримас Диджбалис]]''' &lt;br&gt; ''[[Литва]]'' || 399 кг
|-
! colspan=7 | 105 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Uzbekistan}} '''[[Руслан Нұрұдинов]]''' &lt;br&gt; ''[[Өзбекстан]]'' || 193 кг
| {{flagicon|China}} '''[[Лю Хао]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 191 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Илья Ильин]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 190 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Илья Ильин]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 242 кг
| {{flagicon|Russia}} '''[[Давид Беджанян]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 240 кг
| {{flagicon|Uzbekistan}} '''[[Руслан Нұрұдинов]]''' &lt;br&gt; ''[[Өзбекстан]]'' || 239 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Илья Ильин]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 432 кг {{WR}}
| {{flagicon|Uzbekistan}} '''[[Руслан Нұрұдинов]]''' &lt;br&gt; ''[[Өзбекстан]]'' || 432 кг
| {{flagicon|Russia}} '''[[Давид Беджанян]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 427 кг
|-
! colspan=7 | +105 кг жоғары
|-
| Жұлқа көтеру
|  {{flagicon|Russia}} '''[[Руслан Албегов]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 210 кг
| {{flagicon|Iran}} '''[[Бехдад Салими]]''' &lt;br&gt; ''[[Иран]]'' || 206 кг
| {{flagicon|Belarus}} '''[[Илья Ильин]]''' &lt;br&gt; ''[[Беларусь]]'' || 199 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|Russia}} '''[[Алексей Ловчев]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 257 кг
| {{flagicon|Russia}} '''[[Руслан Албегов]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 252 кг
| {{flagicon|Iran}} '''[[Бехдад Салими]]''' &lt;br&gt; ''[[Иран]]'' || 251 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|Russia}} '''[[Руслан Албегов]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 462 кг 
| {{flagicon|Iran}} '''[[Бехдад Салими]]''' &lt;br&gt; ''[[Иран]]'' || 457 кг
| {{flagicon|Egypt}} '''[[Мохаммед Массуд]]''' &lt;br&gt; ''[[Египет]]'' || 436 кг
|- bgcolor= e8e8e8
|colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}}
|}

=== Әйелдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;text-align: center; font-size: 90%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
|+
|! width=100 | '''Жаттығу түрі'''
| width=200 bgcolor=&quot;F7F6A8&quot;| '''[[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] Алтын'''
| width=50 bgcolor=&quot;F7F6A8&quot;| '''Нәтиже'''
| width=200 bgcolor=&quot;DCE5E5&quot;| '''[[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] Күміс'''
| width=50 bgcolor=&quot;DCE5E5&quot;| '''Нәтиже'''
| width=200 bgcolor=&quot;FFDAB9&quot;| '''[[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] Қола'''
| width=50 bgcolor=&quot;FFDAB9&quot;| '''Нәтиже'''
|-
! colspan=7 | 48 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|China}} [[Тань Яюнь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 85 кг
| {{flagicon|Turkey}} [[Сибель Озкан]] &lt;br&gt; ''[[Түркия]]'' || 84 кг 
| {{flagicon|Thailand}} [[Панида Хамсри]] &lt;br&gt; ''[[Таиланд]]'' || 81 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|China}} [[Тань Яюнь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 109 кг
| {{flagicon|Thailand}} [[Панида Хамсри]] &lt;br&gt; ''[[Таиланд]]'' || 108 кг 
| {{flagicon|Indonesia}} [[Сри Вахьюни Агустьяни]] &lt;br&gt; ''[[Индонезия]]'' || 106  кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|China}} '''[[Тань Яюнь]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 194 кг
| {{flagicon|Turkey}} '''[[Сибель Озкан]]''' &lt;br&gt; ''[[Түркия]]'' || 189 кг 
| {{flagicon|Thailand}} '''[[Панида Хамсри]]''' &lt;br&gt; ''[[Таиланд]]'' || 189 кг
|-bgcolor=ffffcc
! colspan=7 | 53 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| [[Сурет:Flag of Chinese Taipei for Olympic games.svg|20px]] [[Сюй Шуцзин]] &lt;br&gt; ''[[Тайвань|Қытай Тайбейі]]'' || 99 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Зульфия Чиншанло]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 98 кг 
| {{flagicon|China}} [[Ли Яцзюнь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 96 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Зульфия Чиншанло]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 134 кг {{WR}}
| [[Сурет:Flag of Chinese Taipei for Olympic games.svg|20px]] [[Сюй Шуцзин]] &lt;br&gt; ''[[Тайвань|Қытай Тайбейі]]'' || 119 кг 
| {{flagicon|China}} [[Ли Яцзюнь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 118 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Зульфия Чиншанло]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 232 кг
| [[Сурет:Flag of Chinese Taipei for Olympic games.svg|20px]] '''[[Сюй Шуцзин]]''' &lt;br&gt; ''[[Тайвань|Қытай Тайбейі]]'' || 218 кг 
| {{flagicon|China}} '''[[Ли Яцзюнь]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 214 кг
|-bgcolor=ffffcc
! colspan=7 | 58 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Thailand}} [[Суканья Срисурат]] &lt;br&gt; ''[[Таиланд]]'' || 106 кг
| {{flagicon|China}} [[Дэн Мэнжун]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 105 кг 
| {{flagicon|Colombia}} [[Енни Альварес]] &lt;br&gt; ''[[Колумбия]]'' || 100 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Ли Джон Хва]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 133 кг
| {{flagicon|Thailand}} [[Раттикан Гульнои]] &lt;br&gt; ''[[Таиланд]]'' || 131 кг 
| {{flagicon|China}} [[Дэн Мэнжун]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 130 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|China}} '''[[Дэн Мэнжун]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 252 кг
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Ли Джон Хва]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 252 кг 
| {{flagicon|Thailand}} '''[[Суканья Срисурат]]''' &lt;br&gt; ''[[Таиланд]]'' || 248 кг
|-
! colspan=7 | 63 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|Albania}} [[Ромела Бегай]] &lt;br&gt; ''[[Албания]]'' || 113 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Карина Горичева]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 113 кг 
| {{flagicon|Russia}} [[Тима Туриева]] &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 112 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|China}} [[Дэн Вэй]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 142 кг
| {{flagicon|North Korea}} [[Чхве Хё Сим]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 140 кг 
| {{flagicon|Russia}} [[Тима Туриева]] &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 140 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|China}} '''[[Дэн Вэй]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 252 кг
| {{flagicon|Russia}} '''[[Тима Туриева]]''' &lt;br&gt; ''[[Ресей]]'' || 252 кг 
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Чхве Хё Сим]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 248 кг
|-
! colspan=7 | 69 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Рё Ун-Хуэй]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 120 кг
| {{flagicon|China}} [[Чен Юцзинь]] &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 118 кг 
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Жазира Жаппарқұл]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 118 кг
|-
| Серпе көтеру
| {{flagicon|North Korea}} [[Рё Ун-Хуэй]] &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 145 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Жазира Жаппарқұл]] &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 144 кг 
| {{flagicon|Belarus}} [[Дина Сазановец]] &lt;br&gt; ''[[Беларусь]]'' || 143 кг
|- 
| '''Барлығы'''
| {{flagicon|North Korea}} '''[[Рё Ун-Хуэй]]''' &lt;br&gt; ''[[Солтүстік Корея]]'' || 265 кг
| {{flagicon|Kazakhstan}} '''[[Жазира Жаппарқұл]]''' &lt;br&gt; ''[[Қазақстан]]'' || 262 кг 
| {{flagicon|China}} '''[[Чен Юцзинь]]''' &lt;br&gt; ''[[Қытай]]'' || 261 кг
|-
! colspan=7 | 75 кг дейін
|-
| Жұлқа көтеру
|  ||
|  || 
|  || 
|-
| Серпе көтеру
| ||
| ||
| ||
|-
| '''Барлығы'''
| ||
| ||
| ||
|-
! colspan=7 | 75 кг жоғары
|-
| Жұлқа көтеру
|  ||
|  || 
|  || 
|-
| Серпе көтеру
| ||
| ||
| ||
|- 
| '''Барлығы'''
| ||
| ||
| ||
|- bgcolor= e8e8e8
|colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}}
|}

==Медальдық есеп==
{| class=&quot;wikitable&quot;  style=&quot;margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;&quot;
|- bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
! width=50 | Орын
! width=200 | Ел
! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]]
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 1
| align=&quot;left&quot; | {{CHN}} 
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 4
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 4
| 9
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot; | 2
| align=&quot;left&quot; | {{flagicon|North Korea}} [[КХДР]] 
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 3
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
| 7
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 3
| align=&quot;left&quot; | {{KAZ}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 4
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 4
| align=&quot;left&quot; | {{ALB}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 4
| align=&quot;left&quot; | {{IRN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 6
| align=&quot;left&quot; | {{RUS}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 2
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 7
| align=&quot;left&quot; | {{BGR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 7
| align=&quot;left&quot; | [[Сурет:Flag of Chinese Taipei for Olympic games.svg|20px]] [[Тайвань|Қытай Тайбейі]]
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 7
| align=&quot;left&quot; | {{EGY}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 7
| align=&quot;left&quot; | {{IDN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 7
| align=&quot;left&quot; | {{TUR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 7
| align=&quot;left&quot; | {{VNM}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 13
| align=&quot;left&quot; | {{THA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 2
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot;| 14
| align=&quot;left&quot; | {{LTU}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 1
|- align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;1&quot; valign=&quot;center&quot; | '''Барлығы'''
| '''11'''
| '''11'''
| '''11'''
| '''33'''
|}

== Қатысушы елдер ==
Чемпионатқа 72 елден 538 спортшы қатысады.

{{col-begin}}
{{col-3}}
*{{AUT}} (1)
*{{USA}} (15)
*{{ALB}} (9)
*{{DZA}} (6)
*{{ARG}} (1)
*{{ARM}} (14)
*{{AUS}} (7)
*{{AZE}} (6)
*{{UAE}} (1)
*{{flagicon|Belarus}} [[Беларусь]] (15)
*{{BEL}} (1)
*{{BGR}} (8)
*{{BRA}} (10)
* {{VEN}} (12)
* {{VNM}} (5)
* {{GER}} (13)
* {{HKG}} (1)
* {{GRC}} (7)
* {{GEO}} (6)
{{col-4}}
* {{DNK}} (1)
* {{flagicon|Dominican Republic}} [[Доминикан Республикасы]] (4)
* {{JPN}} (15)
* {{ISR}} (2)
* {{IDN}} (11)
* {{IRN}} (8)
* {{IRL}} (3)
* {{ESP}} (14)
* {{ITA}} (11)
* {{CAN}} (7)
* {{CYP}} (1)
* {{flagicon|North Korea}} [[КХДР]] (12)
* {{KAZ}} (15)
* {{KGZ}} (4)
* {{CHN}} (15)
* {{COL}} (15)
* {{KOR}} (11)
* {{CUB}} (3)
* {{LVA}} (2)
{{col-4}}
* {{LBN}} (1)
* {{flagicon|Libya}} [[Ливия]] (1)
* {{LTU}} (8)
* {{flagicon|Mauritius}} [[Маврикий]] (2)
* {{HUN}} (12)
* {{MYS}} (6)
* {{MEX}} (5)
* {{MDA}} (9)
* {{MNG}} (5)
* {{EGY}} (14)
* {{NED}}ылар (1)
* {{NOR}} (2)
* {{UZB}} (12)
* {{POL}} (13)
* {{PRI}} (1)
* {{RUS}} (15)
* {{ROU}} (7)
* {{SAU}} (8)
{{col-4}}
* {{SVK}} (5)
* {{THA}} (15)
* [[Сурет:Flag of Chinese Taipei for Olympic games.svg|20px]] [[Тайвань|Қытай Тайбейі]] (13)
* {{TUR}} (13)
* {{TKM}} (6)
* {{UGA}} (1)
* {{UKR}} (14)
* {{GBR}} (9)
* {{IND}} (11)
* {{FIN}} (6)
* {{FRA}} (10)
* {{HRV}} (4)
* {{CZE}} (5)
* {{CHL}} (3)
* {{ECU}} (10)
* {{EST}} (5)
{{col-end}}

== Командалар ретингтері ==
{{col-begin}}
{{col-break}}
=== Ерлер ===

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! width=40 |Орын
! width=180 |Команда
! width=60 |Ұпайлар
|-
| 1
| align=left|  ||
|-
| 2
| align=left| || 
|-
| 3 
| align=left| || 
|-
| 4 
| align=left| ||
|-
| 5 
| align=left| || 
|-
| 6 
| align=left| || 
|}
{{col-break}}

=== Әйелдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! width=40 |Орын
! width=180 |Команда
! width=60 |Ұпайлар
|-
| 1
| align=left| || 
|-
| 2
| align=left| || 
|-
| 3 
| align=left| || 
|-
| 4 
| align=left| || 
|-
| 5 
| align=left| || 
|-
| 6 
| align=left| || 
|}
{{col-end}}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://almaty2014iwf.com/eng Әлем чемпионатының ресми сайты]

{{Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты}}

[[Санат:Ауыр атлетика]]
[[Санат:Ауыр атлетикадан әлем чемпионаттары]]</text>
      <sha1>eaihbcolpiaso0rmgdzpv2io128ox89</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Әбдірахман (Ауғанстан әмірі)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>502331</id>
    <revision>
      <id>3063079</id>
      <parentid>2878420</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:23:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Túrelio</username>
        <id>2292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:Duplicate|Duplicate]]: [[File:Emir Abd or-Rahman, Rawalpindi, April, 1885 Wellcome L0020789.jpg]] → [[File:Emir Abd or-Rahman, Rawalpindi, April, 1885 Wellcome L0025009.jpg]] Exact or scaled-down duplicate: [[c::File:Emir Abd or-Rahman, Rawalpindi, April, 1885 Wellcome L0025009.jpg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2282" xml:space="preserve">{{Тұлға
 |Есімі = Әбдірахман
 |Шынайы есімі = عبدر رحمان خان
 |Сурет = Emir Abd or-Rahman, Rawalpindi, April, 1885 Wellcome L0025009.jpg
 |Сурет ені =
 |Сурет атауы  = 
 |Туылған кездегі есімі = 
 |Туылған күні = 21.07.1880
 |Туылған жері = 
 |Мансабы = Ауғанстан әмірі (1880-1901)
 |Азаматтығы = {{Үлгі:AFG}}
 |Ұлты = ауғандық
 |Қайтыс болған күні = 01.10.1901
 |Қайтыс болған жері = Цюрих, Швейцария
 |Әкесі = Афзаль-хан
 |Анасы = 
 |Жұбайы = 
 |Балалары = '''ұлы:''' Хабибулла-хан
 |Марапаттары = 
 |Сайты =  
 |Танымал шәкірттері = 
 |Commons = 
}}
'''Әбдірахман'''  (1844-01.10.1901) - {{lang-ps|عبدر رحمان خان}}{{lang-fa|عبدالرحمن‌خان}}  - [[Ауғанстан]] әмірі (1880-1901).

[[Дост Мұхаммед]]тің немересі. 1878-80 ж. ІІ-ші ағылшын-ауған соғысынан кейін үкімет басына келді. Англия оны Ауғанстанның әмірі деп таныды, сол үшін Абдуррахман өзінің сыртқы саясатына ағылшын бақылауын қоюға келісті, бірақ британ резидентін [[Кабул]]ға жіберуден бас тартты, ішкі басқару ісінде едәуір дербестігін сақтады. Ұлы мемлекеттердің арасындағы қайшылықтарды пайдаланып, Абдуррахман Ауғанстанды нығайтуға, оның тұтастығын қамтамасыз етуге ұмтылды. Жергілікті [[феодалдар]]дың өз ара бөліну саясатына қарсы күресіп, бүкіл Ауғанстанды қол астына біріктірді.

== Дереккөздер ==
* “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998</text>
      <sha1>ci1s5amntfmmhao1i4oezo849m7ldqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Әзірбайжан тарихы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>505269</id>
    <revision>
      <id>3063058</id>
      <parentid>2202335</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:16:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Menikure</username>
        <id>6224</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="265" xml:space="preserve">{{Басты мақала}}
{{Commonscat|History of Azerbaijan|Әзірбайжан тарихы}}

[[Санат:Әзірбайжан]]
[[Санат:Азия тарихы]]
[[Санат:Еуропа тарихы]]
[[Санат:Елдер бойынша тарих]]</text>
      <sha1>3c1zpe62tdz0amwgspojke4h4aqm1li</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Есбол (Индер ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>527607</id>
    <revision>
      <id>3062868</id>
      <parentid>3059072</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:47:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7640" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Есбол
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48 |lat_min =22  |lat_sec = 05
  |lon_deg = 51 |lon_min =33  |lon_sec =27 
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Есбол ауылдық округі (Индер ауданы){{!}}Есбол
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1744&lt;ref&gt;[http://www.hrono.ru/land/russ/kulagina_krep.html Кулагин бекінісі]&lt;/ref&gt;
 |алғашқы дерек           = 1740
 |бұрынғы атаулары        = ''Кулагин бекінісі, Кулагин станицасы, Кулагино''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 4524
  |санақ жылы             = 2022
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = есболдық, есболдықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Есбол}}
'''Есбол''' (2007 ж. дейін ''Кулагино''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002483 Индер ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]]ндағы ауыл, [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол ауылдық округі]] орталығы. Жайықтың оң жақ бетіндегі тарихи елді мекендердің бірі.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 22 км-дей жерде. Ірі елді мекендер арасы асфальт жолдармен жалғасқан.

== Тарихы == 
[[Сурет:Есбол ауылы.jpg|thumb|солға|200px|Есбол ауылы]]
«Ақжар» деп аталатын биік жар қабағынан салынған әскери бекіністі [[1740 жыл]]ы Орынбор губернаторы [[Иван Иванович Неплюев|И. И. Неплюев]]тің бұйрығымен кеңейтіп қайта салу ісі қолға алынады. Бекініс 1744 жылы Жайық өзенінің оң жағалауынан салынады. Осы қамалдағы ішкі шаруашылықты басқаратын А.И. Кулагин деген кісінің есімі бірте-бірте ауылдың атына айналып, қазақтың Ақжар атауы ұмыт қалады&lt;ref&gt;Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000 ISBN 5-7667-9129-1&lt;/ref&gt;. 1933-1963 жылдары [[Есбол ауданы]]ның орталығы болды.

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 4189 адам (2108 ер адам және 2081 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 4307 адамды (2174 ер адам және 2133 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; 2022 жылы тұрғындар саны 4524 адамды құрады.&lt;ref&gt;[https://www.facebook.com/photo/?fbid=1750501108623040&amp;set=pcb.1750501128623038 Есбол ауылдық округі туралы ақпарат]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
=== Мектептер ===
* Есбол орта мектебі — 26 сәуір 1993 жылы Кулагино ұлттық гимназиясы болып құрылған. Кейін жай орта мектепке айналдырылған.&lt;ref&gt;https://esbol.inderoo.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Есбол орта мектебінің тарихы&lt;/ref&gt;

* Қалам Есқалиев атындағы орта мектеп — Мектептің іргетасы 1936 жылы қаланған. 2016 жылы «Қалам Есқалиев атындағы орта мектебі» коммуналдық  мемлекеттік мекемесі атауы берілді.&lt;ref&gt;https://eckaliev.inderoo.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Мектеп тарихы&lt;/ref&gt;

* Жамбыл атындағы орта мектеп — 1928-29 ж. алғаш қазақ балалары үшін ашылған мектеп. 1937 ж. орта мектепке айналды.

=== Мектепке дейінгі білім ===
* &quot;Қарлығаш&quot; бөбекжай-бақшасы
* &quot;Балапан&quot; бөбекжай-бақшасы

== Кәсіпорындар ==
Мұнда орман шаруашылығы, агроөнеркәсіптік техникалық жабдықтау бөлімі, байланыс бөлімі, тұтынушылар қоғамы сияқты мекемелер мен кәсіпорындар бар.&lt;ref&gt;Атырау: Энциклопедия. -Алматы: Атамұра, 2000 ISBN 5-7667-9129-1&lt;/ref&gt;

== Діни ұйымдар қызметі ==
* '''Есбол ауылдық мешіті'''

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>17c03p8pooon4asol8759k5y3qdn7ow</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чащина Ирина Викторовна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>533690</id>
    <revision>
      <id>3063126</id>
      <parentid>2593523</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:33:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muzaffar Turgunov</username>
        <id>120280</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4588" xml:space="preserve">{{Спортшы|есімі=Чащина Ирина Викторовна|жынысы=Әйел|азаматтығы=Ресей|туған күні=1982 жылы 8 сәуір|бойы=165 см|салмағы=51 кг|бапкерлері=Ирина Винер|суреті=[[File:Chaschina Irina 7.jpg|right|200px|thumb]]|сурет ені=200|сурет тақырыбы=Көркем гимнастикадан әлемнің және Еуропаның бірнеше дүркін чемпионы Ирина Чащина.|медальдары=Афина 2004, Олимпиада ойындары, Күміс медаль}}[[File:Överspagat.jpg|thumb|Ирина Чащина]]
'''Чащина Ирина Викторовна''' – (24 сәуір 1982 жыл, [[Омбы]] қаласы) – ресейлік спортшы, [[Көркем гимнастика|көркем гимнастиканың]] шоқ жұлдызы. Әлем чемпионы, 2004 жылғы ''[[Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындарының]]'' күміс жүлдегері, көркем гимнастикадан спорт шебері.  

== Спорттағы өмірі ==
Алты жасынан бастап, көркем гимнастикамен шұғылданады.  Алғашқы жаттықтырушысы – [[Арайс Елена Николаевна]]. 4 жылдан кейін, ол Ресейдің еңбек сіңірген жаттықтырушысы – [[Штельбаумс Вера Ефремовнаның]] қол астында жаттығады. 12 жасынан бастап Ресей құрама командасының мүшесі болып, [[Москва ауылдық округі|Москва]] қаласында көптеген жиындардың қатысушысы атанған. Ең алғашқы жеңісі, [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] Спартакиадасында алтын медальдің иегері атануы.  

1999 жылдың маусымынан бастап, Ирина Чащина, Вингер Иринаның қол астында жаттығады. Сол кездерден бастап, оның Ресей құрама командасында өнер көрсетуі бастау тапты.  

2004 жылы [[Афина|Афинада]] өткен  XXVIII жаздық  Олимпиада ойындарында Ирина күміс медальдін иегері атанды. 

== Халық қызметінде ==
26 жасынан бастап, Ирина Москва қаласындағы спорт және туризм орталығының басшысы болды. Ал 2011 жылдың 28 ақпанында, Ирина өз қалауымен жұмыстан шықты. 

==Спорттағы жетістіктері==
* 1999 жылы Испанияда өткен, бүкіл Еуропа чемпионатының бас жүлдегері.
* 1999 жылы, [[Жапония|Жапонияда]] өткен бүкіләлемдік жарыста Ресей құрама командасымен өнер көрсетуінде, алтын медаль иегері.
* Афинада өткен  XXVIII жаздық Олимпиада ойындарының күміс жүлдегері.
* 2001 жылы Австралияда өткен жарыстың 1 орын жүлдегері. 
* 2001 жылы, [[Сан – Франциско|Сан – Францискода]], « Invitational»  атты халқаралық жарыстың  1 орын иегері.
* 2002 жылы Нидерландыда өткен халқаралық жарыста, скакалкамен өнер көрсетуде алтын медаль жүлдегері. 
* 2002 жылы [[Берлин|Берлинде]] өткен халқаралық жарыста, шеңбер және булавамен өнер көрсетуде алтын медаль иегері.

== Жеке өмірі ==
2001 жылдың аяғында, Ирина бизнесмен Евгений Архиповқа тұрмысқа шықты. Евгений Архипов [[Дмитрий Медведев|Дмитрий Медведевтің]] жан досы. Ирина мен Евгенийдің үйлену тойында, бас қонақ атағына Д.Медведев пен оның  жары ие болды.

== Дереккөздер ==

[[Санат:Ресей көркем гимнастикашылары]]</text>
      <sha1>art4rvhx9e78dgia52qdibht7np06tc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063127</id>
      <parentid>3063126</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:34:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muzaffar Turgunov</username>
        <id>120280</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4585" xml:space="preserve">{{Спортшы|есімі=Чащина Ирина Викторовна|жынысы=Әйел|азаматтығы={{RUS}}|туған күні=1982 жылы 8 сәуір|бойы=165 см|салмағы=51 кг|бапкерлері=Ирина Винер|суреті=[[File:Chaschina Irina 7.jpg|right|200px|thumb]]|сурет ені=200|сурет тақырыбы=Көркем гимнастикадан әлемнің және Еуропаның бірнеше дүркін чемпионы Ирина Чащина.|медальдары=Афина 2004, Олимпиада ойындары, Күміс медаль}}[[File:Överspagat.jpg|thumb|Ирина Чащина]]
'''Чащина Ирина Викторовна''' – (24 сәуір 1982 жыл, [[Омбы]] қаласы) – ресейлік спортшы, [[Көркем гимнастика|көркем гимнастиканың]] шоқ жұлдызы. Әлем чемпионы, 2004 жылғы ''[[Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындарының]]'' күміс жүлдегері, көркем гимнастикадан спорт шебері.  

== Спорттағы өмірі ==
Алты жасынан бастап, көркем гимнастикамен шұғылданады.  Алғашқы жаттықтырушысы – [[Арайс Елена Николаевна]]. 4 жылдан кейін, ол Ресейдің еңбек сіңірген жаттықтырушысы – [[Штельбаумс Вера Ефремовнаның]] қол астында жаттығады. 12 жасынан бастап Ресей құрама командасының мүшесі болып, [[Москва ауылдық округі|Москва]] қаласында көптеген жиындардың қатысушысы атанған. Ең алғашқы жеңісі, [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] Спартакиадасында алтын медальдің иегері атануы.  

1999 жылдың маусымынан бастап, Ирина Чащина, Вингер Иринаның қол астында жаттығады. Сол кездерден бастап, оның Ресей құрама командасында өнер көрсетуі бастау тапты.  

2004 жылы [[Афина|Афинада]] өткен  XXVIII жаздық  Олимпиада ойындарында Ирина күміс медальдін иегері атанды. 

== Халық қызметінде ==
26 жасынан бастап, Ирина Москва қаласындағы спорт және туризм орталығының басшысы болды. Ал 2011 жылдың 28 ақпанында, Ирина өз қалауымен жұмыстан шықты. 

==Спорттағы жетістіктері==
* 1999 жылы Испанияда өткен, бүкіл Еуропа чемпионатының бас жүлдегері.
* 1999 жылы, [[Жапония|Жапонияда]] өткен бүкіләлемдік жарыста Ресей құрама командасымен өнер көрсетуінде, алтын медаль иегері.
* Афинада өткен  XXVIII жаздық Олимпиада ойындарының күміс жүлдегері.
* 2001 жылы Австралияда өткен жарыстың 1 орын жүлдегері. 
* 2001 жылы, [[Сан – Франциско|Сан – Францискода]], « Invitational»  атты халқаралық жарыстың  1 орын иегері.
* 2002 жылы Нидерландыда өткен халқаралық жарыста, скакалкамен өнер көрсетуде алтын медаль жүлдегері. 
* 2002 жылы [[Берлин|Берлинде]] өткен халқаралық жарыста, шеңбер және булавамен өнер көрсетуде алтын медаль иегері.

== Жеке өмірі ==
2001 жылдың аяғында, Ирина бизнесмен Евгений Архиповқа тұрмысқа шықты. Евгений Архипов [[Дмитрий Медведев|Дмитрий Медведевтің]] жан досы. Ирина мен Евгенийдің үйлену тойында, бас қонақ атағына Д.Медведев пен оның  жары ие болды.

== Дереккөздер ==

[[Санат:Ресей көркем гимнастикашылары]]</text>
      <sha1>t1fp13x1518hmf8r201pyoi3s9538r3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Адал (партия)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536091</id>
    <revision>
      <id>3062877</id>
      <parentid>2695555</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:02:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Бірлік (партия)]] бетін [[Адал (партия)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2281" xml:space="preserve">{{Қазақстан саясаты}}
'''«Бірлік» саяси партиясы '''— [[Қазақстан]]ның  қоғамдық бірлестігі, саяси партиясы.

Партия төрағасы — [[Серік Сұлтанғалиұлы Сұлтанғалиев]]. Аталған партия [[2003 жыл]]ғы [[6 қазан]]да тіркелген. Қазақстан Республикасы Әділет Министрлігі Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті [[2013 жыл]]ғы [[17 маусым]]да «Руханият» партиясы,  «Бірлік» саяси партиясы мемлекеттік қайта тіркеуден өткізді&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://tv7.kz/kz/news/show/3905 | title=Жаңадан «Бірлік» партиясы құрылды}}&lt;/ref&gt;. Партия мүшелерінің саны 72 000 адамды құрайды. Партияның филиалдары облыс орталықтарында, [[Астана]] және [[Алматы]] қалаларында жұмыс жасайды. 

Партияның әлеуметтік негізі — білім беру, денсаулық сақтау, ғылым және мәдениет салаларының қызметкерлері, кәсіпкерлер, студенттер және т.б. Өзінің басты міндеттері экономиканы көтеру, әлеуметтік мәселелерді шешу, адамгершілігі жоғары және рухани бай қоғамды дамыту деп есептейді. 
[[2007 жыл]]ы Мәжіліске сайлауда партия 0.37% дауыс алып, Парламентке өтпеді.&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.inform.kz/kaz/article/2553998 | title=«Бірлік» партиясының құрылуы - саяси реформаларға және қоғамды жаңартуға қарай маңызды қадам}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[http://tv7.kz/kz/news/show/3905]
*[http://www.inform.kz/kaz/article/2553998]

[[Санат:Қазақстан саяси партиялары]]</text>
      <sha1>eosdkd3j5l3uwukd237sn3ozg5rjuhn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кетебай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536257</id>
    <revision>
      <id>3062873</id>
      <parentid>3051182</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:54:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4084" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Кетебай
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48 |lat_min = 28 |lat_sec = 53
  |lon_deg = 52 |lon_min = 07 |lon_sec = 31
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Жарсуат
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 136
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = кетебайлық, кетебайлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Кетебай}}
'''Кетебай''' — [[Атырау облысы]], [[Индер ауданы]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Индербор]] кентінен оңтүстік-шығысқа қарай 28 км жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 187 адам (104 ер адам және 83 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 136 адамды (76 ер адам және 60 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://wikimapia.org/#lang=uk&amp;lat=48.481968&amp;lon=52.125235&amp;z=14&amp;m=b&amp;show=/27397921/ru/ Уикимапияда]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>b2umuyx28aumzv1z9m8rfw98c19ftd4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Құрылыс (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536271</id>
    <revision>
      <id>3062870</id>
      <parentid>3051181</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:49:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4100" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Құрылыс
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =07 |lat_sec =28 
  |lon_deg =51 |lon_min =35 |lon_sec = 56
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Жарсуат
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''№5 ауыл''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 650
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = құрылыстық, құрылыстықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Құрылыс (айрық)}}
'''Құрылыс''' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
[[Сурет:Құрылыс ауылы.jpg|thumb|солға|250px|Құрылыс ауылы]]
Аудан орталығы – [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 47 шақырым жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 614 адам (327 ер адам және 287 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 650 адамды (327 ер адам және 323 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* М.Мөңкеұлы атындағы орта мектеп — алғашында бастауыш, 1987 ж. орталау, 2000 ж. орта мектепке айналды.  
* &quot;Құрылыс-Мәдениет&quot; ауылдық клубы

== Ауыл көшелері ==
Хамидолла Тегісбайұлы, Қылыш Кемалиев атындағы көшелер, [[Мектеп]], Ақжайық, Қазбек, Атамекен, Жаңа құрылыс көшелері.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>jhwo1mysvo613z7pltq4opjbd3tx0wm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызылжар (Индер ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536273</id>
    <revision>
      <id>3062871</id>
      <parentid>3051184</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:50:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3445" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Қызылжар
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =12 |lat_sec = 24
  |lon_deg =51 |lon_min =35 |lon_sec = 43
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Жарсуат
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''№4 ауыл''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 108
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = қызылжарлық, қызылжарлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Қызылжар}}
'''Қызылжар''' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 38 км-дей жерде.

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 95 адам (47 ер адам және 48 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 108 адамды (51 ер адам және 57 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>h4jcrxfo4j91dhm7vsmopfr8uo526hv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ынтымақ (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536276</id>
    <revision>
      <id>3062869</id>
      <parentid>3059082</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:48:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5158" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Ынтымақ
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48|lat_min =30 |lat_sec = 19
  |lon_deg =51 |lon_min =36 |lon_sec = 28
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Есбол ауылдық округі (Индер ауданы){{!}}Есбол
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Гребенщиков форпосты, Гребенщик (Гребенщиково)''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 603
  |санақ жылы             = 2022
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ынтымақтық, ынтымақтықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ынтымақ}}
'''Ынтымақ''' (2007 жылға дейін ''Гребенщик''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002483 Индер ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]], [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
[[Жайық]] өзенінің оң аңғарында орналасқан. Аудан орталығы - [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 9 км жерде. 
[[Сурет:Ынтымақ ауылы.jpg|thumb|солға|250px|Ынтымақ ауылы]]
== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 756 адам (403 ер адам және 353 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 501 адамды (265 ер адам және 236 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; 2022 жылы тұрғындар саны 603 адамды құрады.&lt;ref&gt;[https://www.facebook.com/photo/?fbid=1750501108623040&amp;set=pcb.1750501128623038 Есбол ауылдық округі туралы ақпарат]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Әбіш Кекілбайұлы атындағы орта мектеп — 1936 ж. орыс-қазақ бастауыш мектебі, 1937-38 ж. 7 жылдық мектеп, 2017-2018 оқу жылында 120 орындық,  екі  қабатты жаңа  мектеп  пайдалануға берілді. 2019 жылы 24 қаңтарда Гребенщик орта мектебіне Әбіш Кекілбайұлының есімі берілді.&lt;ref&gt;https://grebenshinkov.inderoo.kz/kz/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210929070058/https://grebenshinkov.inderoo.kz/kz/ |date=2021-09-29 }} Бiз туралы&lt;/ref&gt; 
* «Ынтымақ-Мәдениет» ауылдық клубы

== Ауыл көшелері ==
Бертілеу Бозекенов, Сиғуат Сейітов, Қабдыраш Төремұратов атындағы көшелер.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>8rkwiywynzy6uxqs0ont0r1e46fs55n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айбас (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536293</id>
    <revision>
      <id>3062950</id>
      <parentid>2882365</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:28:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5244" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Айбас  
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N | lat_deg= 47 | lat_min= 15
           | lat_sec= 16
|lon_dir=E | lon_deg= 51 | lon_min= 04
           | lon_sec= 40
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Тұщықұдық 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 562
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = айбастық, айбастықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Айбас (айрық)}}
'''Айбас ''' — [[Атырау облысы]], [[Исатай ауданы]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 3,5 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 656 адам (351 ер адам және 305 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 562 адамды (311 ер адам және 251 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1917 жылы [[Кеңес үкіметі]] орнап, жаңадан әкімшілік басқару жүйесі - болыстық атқару комитеті құрылғанда оған Айбас атауы беріледі. Кейін ауылдық кеңес те осылай аталған. Айбас Беріш-Жайық руының азаматы Сатыбалдының үлкен баласы болған. 1957-1997 жылдары Чапаев атындағы кеңшардың жазғы мал жайылымы болды. Кеңшар тарағаннан бері оны жеке шаруа қожалықтары қоныс етеді. Айбас - [[Нарын құмы]]ның дәл ортасындағы атақты жайлау. Кей деректерге қарағанда бұл жерді Бөкей хан заманында Айбас деген старшина билеген.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, «Арыс» баспасы, Алматы 2003 ISBN 9965-17-1165&lt;/ref&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://wikimapia.org/#lang=uk&amp;lat=47.255233&amp;lon=51.075654&amp;z=15&amp;m=b&amp;show=/32332003/uk Уикимапияда]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ni5848dcuw9699vtv72s7yf3f6slof1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062951</id>
      <parentid>3062950</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:30:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5252" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Айбас  
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N | lat_deg= 47 | lat_min= 15
           | lat_sec= 16
|lon_dir=E | lon_deg= 51 | lon_min= 04
           | lon_sec= 40
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Тұщықұдық 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 562
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = айбастық, айбастықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Айбас (айрық)}}
'''Айбас ''' — [[Атырау облысы]], [[Исатай ауданы]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 3,5 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 656 адам (351 ер адам және 305 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 562 адамды (311 ер адам және 251 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1917 жылы [[Кеңес үкіметі]] орнап, жаңадан әкімшілік басқару жүйесі - болыстық атқару комитеті құрылғанда оған Айбас атауы беріледі. Кейін ауылдық кеңес те осылай аталған. Айбас Беріш-Жайық руының азаматы Сатыбалдының үлкен баласы болған. 1957-1997 жылдары Чапаев атындағы кеңшардың жазғы мал жайылымы болды. Кеңшар тарағаннан бері оны жеке шаруа қожалықтары қоныс етеді. Айбас - [[Нарын құмы]]ның дәл ортасындағы атақты жайлау. Кей деректерге қарағанда бұл жерді Бөкей хан заманында Айбас деген старшина билеген.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, «Арыс» баспасы, Алматы 2003 ISBN 9965-17-1165&lt;/ref&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://wikimapia.org/#lang=uk&amp;lat=47.255233&amp;lon=51.075654&amp;z=15&amp;m=b&amp;show=/32332003/uk Уикимапияда]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>34z6cf0yifcfapk2141lec1cz17tizw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Амангелді (Исатай ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536298</id>
    <revision>
      <id>3062938</id>
      <parentid>3048446</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4181" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Амангелді
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 46 |lat_min = 49 |lat_sec = 15
  |lon_deg = 50 |lon_min =17  |lon_sec = 55
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Зинеден ауылдық округі{{!}} Зинеден 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 145
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = амангелділік, амангелділіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Амангелді}}
'''Амангелді''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]], [[Зинеден ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 83 км-дей жерде. Каспий теңізінің жағалауында орналасқан. 1930-37 ж. осы жерде болған “Ораз” ұжымшарына А.Имановтың есімі берілді. 1997 жылға дейін “Забурын” кеңшарының ферма орталығы болды.
== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 195 адам (93 ер адам және 102 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 145 адамды (75 ер адам және 70 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ipgwmdphctetzugd9n4wek4d9v2chlz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ауқайраң</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536299</id>
    <revision>
      <id>3062954</id>
      <parentid>2750152</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:33:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3928" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Ауқайраң 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47  |lat_min = 14 |lat_sec = 27
  |lon_deg =51  |lon_min = 07 |lon_sec =52 
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Қамысқала
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 140
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ауқайраңдық, ауқайраңдықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Ауқайраң ''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Аққыстау]]дан шығысқа қарай 9 км-дей жерде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 255 адам (137 ер адам және 118 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 140 адамды (74 ер адам және 66 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>sxeqpmrcibujrribgfaac7eb8ah5g2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаңа Жанбай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536300</id>
    <revision>
      <id>3062947</id>
      <parentid>2977554</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:14:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6476" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Жаңа Жанбай
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47  |lat_min = 02 |lat_sec =30 
  |lon_deg =50  |lon_min =33  |lon_sec =43 
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Нарын ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Нарын
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1991
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 296
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жаңажанбайлық, жаңажанбайлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Жаңа Жанбай''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 36 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 249 адам (133 ер адам және 116 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 296 адамды (164 ер адам және 132 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Жаңа Жанбай елді мекенінің салынуы, 1989 жылдан бастап Каспий теңізінің тасуынан сол кездегі Забурын совхозының орталығы Жанбай селосына су басу қаупі төнгендіктен туындады. 1991 ж. Нарын бекетінің шығысындағы Бәйге төбеге 450 тұрғын үй мен 15-тей мекемені көшіру жоспары жасақталып, облыстың барлық ауданынан құрылыс бригадалары келіп, тұрғын үйлерді салу жұмыстарын бастады. Жаңа орынға Жаңа Жанбай деген атау берілді. 2 жылда 60-тай тұрғын үй салынды. Одан совхоз орталығы мен селолық округті көшіру мақсатында мамандарға үй берілді. Нарын бекетіндегі бастауыш мектеп орта мектепке (1994) айналдырылды және Жаңа Жанбайдың оқушыларын тасуға автобус бөлінді, мұғалімдер үймен қамтамасыз етілді. Бірақ совхоздың тарауы мен қаржылық қиындыққа байланысты және теңіз тасуының баяулауымен 1996 жылдан бастап құрылыс жұмыстары жүргізілген жоқ.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt; 

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Жаңа Жанбай елді мекенінде [[бастауыш мектеп]] бар. Ауыл толық газбен және ауыз сумен қамтылған. Атырау - Астрахан тас және теміржол желісі өтеді.
* Жаңа Жанбай бастауыш мектебі — 2001 жылдың 1-қарашасынан бастап 80 орындық сиымдылықпен 1 қатарлы бастауыш мектеп болып ашылды. Жер учаскесінің көлемі 0,35 га. Мектепте 4 бастауыш сынып, 1 мектеп алды даярлық тобы, бір шағын орталық тобы жұмыс жасайды.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000004&amp;tab=director &quot;Жаңа Жанбай БМ&quot; ММ&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>pxd9xeyck8tf4blvehaho7twg70xgec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жасқайрат (Исатай ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536302</id>
    <revision>
      <id>3062953</id>
      <parentid>2750151</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3976" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Жасқайрат 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47 |lat_min =41  |lat_sec = 20
  |lon_deg =51  |lon_min = 00 |lon_sec = 47
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Қамысқала
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 304
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жасқайраттық, жасқайраттықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Жасқайрат}}
'''Жасқайрат''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Аққыстау]]дан солтүстікке қарай 51 км-дей жерде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 287 адам (143 ер адам және 144 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 304 адамды (147 ер адам және 157 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>tebl1qqhp1je5k3q8maih2jvko7iob4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зинеден</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536330</id>
    <revision>
      <id>3062934</id>
      <parentid>3048434</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:42:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9024" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Зинеден
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =46 |lat_min = 44|lat_sec = 00
  |lon_deg =50 |lon_min =08 |lon_sec = 00
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Зинеден ауылдық округі{{!}}Зинеден 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = Забурын (Забурунье)
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1104
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Зинеден''' (2008 жылға дейін – ''Забурын, Забурунье''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002527 Исатай ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Зинеден ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 83 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 897 адам (466 ер адам және 431 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1104 адамды (569 ер адам және 535 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Зейнеден ауылының ең алғашқы атауы Қызылбас деп аталған. Балық аулау [[батаға]]ларының басшылары бай кұлақтар иелік жасаған мекенге кейіннен Забурунье атауы берілген. Бұл атау жөнінде бірнеше жорамалдар бар. 
Олардың бірі - тереңнен келе жатқан кемелер мен қайықшылар таяу салып тереңдігін бағдарлап, сол жердің балшығы мен толқынының биіктігімен қай тұс екенін күндіз де, түнде де болжай білген. Биік-биік толқыны бар бұл тұсты кейіннен қазақтар Жыбырлақ деп атаса, ал орыстар бұл биік толқындарды Бурун деген, яғни «Забуруном острова видны» деген сөзбен байланыстырған. Екіншісі - Забурунье (это острова которые по обе стороны глубина) деген сөзден шыққан болу керек дейтін дәйекте бар. 

Бір кездері [[Қарауылқожа Бабажанов]]тың иелігінде болған, бүгінгі Зейнеден ауылынан 5 шақырым жерде Бәйге төбе деген жер Каспий теңізінен үлкен кемелер өзектерге еркін кіретін осы өңірдегі бірден-бір айлақ еді. Осы айлақтар арқылы Нарын өлкесінің қоныстанушылары өздерінің азық-түлік, сауда байланыстарын жасап отырды. Жәңгір хан Қарауылқожаның қызына үйленгенде осы Бәйге төбеде үлкен ат шабыс, тағы басқа да ойын-сауықтар өткізіліпті. Қазақтың Шоқаннан кейінгі этнограф ғалымы [[Мұхамед-Салық Бабажанов]] 1832 ж. осы Забурында туған. 

2008 ж. Забурын ауылында күрделі өзгерістер болып, ауылдың аты сәуір айында облыстық әкімшілік пен облыстық мәслихаттың шешіміне сай Забурын ауылы халық емшісі, атақты сынықшы Құрас ұрпағы Зинеден атын иемденіп, Зинеден ауылы болып өзгертілді.

== Елді мекендегі көшелер ==
* Қапизолла Қуанышбаев көшесі
* Атамекен көшесі
* Қазақстан көшесі
* Достық көшесі
* Ынтымақ көшесі
* Жастар көшесі
* Шамшырақ көшесі
* Каспий көшесі
* Толқынды көшесі
* Мұнайшы көшесі
* Азаттық көшесі
* Ақ шағала көшесі

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауылда  [[орта мектеп]], дәрігерлік [[амбулатория]], [[балабақша]], клуб үйі, [[кітапхана]], 6 дүкен, 4 кафе, бір АЗС, бір ТЖО, бір телетаратылым, «Қазақтелеком» АҚ бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ бөлімшесі халыққа қызмет жасауда. Ауыл аумағынан «Кобяково-Забурын» каналы өтеді. 2014 ж. желтоқсан айында ауыл тұрғындары түгелдей «Ақбұлақ» бағдарламасымен толықтай ауызсуға қосылды. 2015 ж. Ұлы Отан соғысы Жеңісінің 70 жылдығына орай ауылда «Тағзым» монументі орнатылса, 2016 ж. балаларға арналған ойын алаңы, 2017 ж. қатты тұрмыстық қалдықтар алаңы ашылды.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;&lt;/ref&gt;
=== Мектеп ===
* Ю. Гагарин атындағы орта мектеп - 1961 жылға дейін &quot;Сарытөбе&quot; орталау мектебі, 1996 жылдан бастап Ю. Гагарин атындағы орта мектеп деп аталды. 2005 жылы жобалық қуаты 320 орындық мектеп ғимраты салынды. Ұжымда 56 ұстаз қызмет етеді.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000003 &quot;Юрий Гагарин атындағы ОМ&quot; ММ&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Ақбота» бөбекжай-балабақшасы — 1992 жылы 25 балалық алғашқы топ ашылды. 2011 жылы екінші топ, 2012 жылы қосымша үшінші топ ашылды. Балабақшада 60 бүлдіршін тәрбиеленіп 19 қызметкер мен 10 педагог еңбек етуде.

== Ауылдан шыққан тұлғалар ==
* [[Ахмет Жұмашұлы Сүндетов]]
* [[Мұхамед-Салық Бабажанов]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>c2i3l0ik56o00oknbq35lzuq9ww6v3g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062935</id>
      <parentid>3062934</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:43:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9028" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Зинеден
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =46 |lat_min = 44|lat_sec = 00
  |lon_deg =50 |lon_min =08 |lon_sec = 00
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Зинеден ауылдық округі{{!}}Зинеден 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Забурын (Забурунье)''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1104
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Зинеден''' (2008 жылға дейін – ''Забурын, Забурунье''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002527 Исатай ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Зинеден ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 83 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 897 адам (466 ер адам және 431 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1104 адамды (569 ер адам және 535 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Зейнеден ауылының ең алғашқы атауы Қызылбас деп аталған. Балық аулау [[батаға]]ларының басшылары бай кұлақтар иелік жасаған мекенге кейіннен Забурунье атауы берілген. Бұл атау жөнінде бірнеше жорамалдар бар. 
Олардың бірі - тереңнен келе жатқан кемелер мен қайықшылар таяу салып тереңдігін бағдарлап, сол жердің балшығы мен толқынының биіктігімен қай тұс екенін күндіз де, түнде де болжай білген. Биік-биік толқыны бар бұл тұсты кейіннен қазақтар Жыбырлақ деп атаса, ал орыстар бұл биік толқындарды Бурун деген, яғни «Забуруном острова видны» деген сөзбен байланыстырған. Екіншісі - Забурунье (это острова которые по обе стороны глубина) деген сөзден шыққан болу керек дейтін дәйекте бар. 

Бір кездері [[Қарауылқожа Бабажанов]]тың иелігінде болған, бүгінгі Зейнеден ауылынан 5 шақырым жерде Бәйге төбе деген жер Каспий теңізінен үлкен кемелер өзектерге еркін кіретін осы өңірдегі бірден-бір айлақ еді. Осы айлақтар арқылы Нарын өлкесінің қоныстанушылары өздерінің азық-түлік, сауда байланыстарын жасап отырды. Жәңгір хан Қарауылқожаның қызына үйленгенде осы Бәйге төбеде үлкен ат шабыс, тағы басқа да ойын-сауықтар өткізіліпті. Қазақтың Шоқаннан кейінгі этнограф ғалымы [[Мұхамед-Салық Бабажанов]] 1832 ж. осы Забурында туған. 

2008 ж. Забурын ауылында күрделі өзгерістер болып, ауылдың аты сәуір айында облыстық әкімшілік пен облыстық мәслихаттың шешіміне сай Забурын ауылы халық емшісі, атақты сынықшы Құрас ұрпағы Зинеден атын иемденіп, Зинеден ауылы болып өзгертілді.

== Елді мекендегі көшелер ==
* Қапизолла Қуанышбаев көшесі
* Атамекен көшесі
* Қазақстан көшесі
* Достық көшесі
* Ынтымақ көшесі
* Жастар көшесі
* Шамшырақ көшесі
* Каспий көшесі
* Толқынды көшесі
* Мұнайшы көшесі
* Азаттық көшесі
* Ақ шағала көшесі

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауылда  [[орта мектеп]], дәрігерлік [[амбулатория]], [[балабақша]], клуб үйі, [[кітапхана]], 6 дүкен, 4 кафе, бір АЗС, бір ТЖО, бір телетаратылым, «Қазақтелеком» АҚ бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ бөлімшесі халыққа қызмет жасауда. Ауыл аумағынан «Кобяково-Забурын» каналы өтеді. 2014 ж. желтоқсан айында ауыл тұрғындары түгелдей «Ақбұлақ» бағдарламасымен толықтай ауызсуға қосылды. 2015 ж. Ұлы Отан соғысы Жеңісінің 70 жылдығына орай ауылда «Тағзым» монументі орнатылса, 2016 ж. балаларға арналған ойын алаңы, 2017 ж. қатты тұрмыстық қалдықтар алаңы ашылды.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;&lt;/ref&gt;
=== Мектеп ===
* Ю. Гагарин атындағы орта мектеп - 1961 жылға дейін &quot;Сарытөбе&quot; орталау мектебі, 1996 жылдан бастап Ю. Гагарин атындағы орта мектеп деп аталды. 2005 жылы жобалық қуаты 320 орындық мектеп ғимраты салынды. Ұжымда 56 ұстаз қызмет етеді.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000003 &quot;Юрий Гагарин атындағы ОМ&quot; ММ&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Ақбота» бөбекжай-балабақшасы — 1992 жылы 25 балалық алғашқы топ ашылды. 2011 жылы екінші топ, 2012 жылы қосымша үшінші топ ашылды. Балабақшада 60 бүлдіршін тәрбиеленіп 19 қызметкер мен 10 педагог еңбек етуде.

== Ауылдан шыққан тұлғалар ==
* [[Ахмет Жұмашұлы Сүндетов]]
* [[Мұхамед-Салық Бабажанов]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>py2ziqkm8ofju9tmdi3gi5244fws970</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062937</id>
      <parentid>3062935</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:46:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9032" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Зинеден
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =46 |lat_min = 44|lat_sec = 00
  |lon_deg =50 |lon_min =08 |lon_sec = 00
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Зинеден ауылдық округі{{!}}Зинеден 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Забурын (Забурунье)''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1104
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Зинеден''' (2008 жылға дейін – ''Забурын, Забурунье''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002527 Исатай ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Зинеден ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 83 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 897 адам (466 ер адам және 431 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1104 адамды (569 ер адам және 535 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Зинеден ауылының ең алғашқы атауы Қызылбас деп аталған. Балық аулау [[батаға]]ларының басшылары бай құлақтар иелік жасаған мекенге кейіннен &quot;Забурунье&quot; атауы берілген. Бұл атау жөнінде бірнеше жорамалдар бар. 
Олардың бірі - тереңнен келе жатқан кемелер мен қайықшылар таяу салып тереңдігін бағдарлап, сол жердің балшығы мен толқынының биіктігімен қай тұс екенін күндіз де, түнде де болжай білген. Биік-биік толқыны бар бұл тұсты кейіннен қазақтар Жыбырлақ деп атаса, ал орыстар бұл биік толқындарды &quot;бурун&quot; деген, яғни «За буруном острова видны» деген сөзбен байланыстырған. Екіншісі - Забурунье (это острова которые по обе стороны глубина) деген сөзден шыққан болу керек дейтін дәйек те бар. 

Бір кездері [[Қарауылқожа Бабажанов]]тың иелігінде болған, бүгінгі Зинеден ауылынан 5 шақырым жерде &quot;Бәйге төбе&quot; деген жер Каспий теңізінен үлкен кемелер өзектерге еркін кіретін осы өңірдегі бірден-бір айлақ еді. Осы айлақтар арқылы Нарын өлкесінің қоныстанушылары өздерінің азық-түлік, сауда байланыстарын жасап отырды. Жәңгір хан Қарауылқожаның қызына үйленгенде осы Бәйге төбеде үлкен ат шабыс, тағы басқа да ойын-сауықтар өткізіліпті. Қазақтың Шоқаннан кейінгі этнограф ғалымы [[Мұхамед-Салық Бабажанов]] 1832 ж. осы Забурында туған. 

2008 ж. Забурын ауылында күрделі өзгерістер болып, ауылдың аты сәуір айында облыстық әкімшілік пен облыстық мәслихаттың шешіміне сай Забурын ауылы халық емшісі, атақты сынықшы Құрас ұрпағы Зинеден атын иемденіп, Зинеден ауылы болып өзгертілді.

== Елді мекендегі көшелер ==
* Қапизолла Қуанышбаев көшесі
* Атамекен көшесі
* Қазақстан көшесі
* Достық көшесі
* Ынтымақ көшесі
* Жастар көшесі
* Шамшырақ көшесі
* Каспий көшесі
* Толқынды көшесі
* Мұнайшы көшесі
* Азаттық көшесі
* Ақ шағала көшесі

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауылда  [[орта мектеп]], дәрігерлік [[амбулатория]], [[балабақша]], клуб үйі, [[кітапхана]], 6 дүкен, 4 кафе, бір АЗС, бір ТЖО, бір телетаратылым, «Қазақтелеком» АҚ бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ бөлімшесі халыққа қызмет жасауда. Ауыл аумағынан «Кобяково-Забурын» каналы өтеді. 2014 ж. желтоқсан айында ауыл тұрғындары түгелдей «Ақбұлақ» бағдарламасымен толықтай ауызсуға қосылды. 2015 ж. Ұлы Отан соғысы Жеңісінің 70 жылдығына орай ауылда «Тағзым» монументі орнатылса, 2016 ж. балаларға арналған ойын алаңы, 2017 ж. қатты тұрмыстық қалдықтар алаңы ашылды.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;&lt;/ref&gt;
=== Мектеп ===
* Ю. Гагарин атындағы орта мектеп - 1961 жылға дейін &quot;Сарытөбе&quot; орталау мектебі, 1996 жылдан бастап Ю. Гагарин атындағы орта мектеп деп аталды. 2005 жылы жобалық қуаты 320 орындық мектеп ғимраты салынды. Ұжымда 56 ұстаз қызмет етеді.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000003 &quot;Юрий Гагарин атындағы ОМ&quot; ММ&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Ақбота» бөбекжай-балабақшасы — 1992 жылы 25 балалық алғашқы топ ашылды. 2011 жылы екінші топ, 2012 жылы қосымша үшінші топ ашылды. Балабақшада 60 бүлдіршін тәрбиеленіп 19 қызметкер мен 10 педагог еңбек етуде.

== Ауылдан шыққан тұлғалар ==
* [[Ахмет Жұмашұлы Сүндетов]]
* [[Мұхамед-Салық Бабажанов]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>soyf330rx6pukvyldt76z67i14tqjdd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062939</id>
      <parentid>3062937</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:48:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9080" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Зинеден
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =46 |lat_min = 44|lat_sec = 00
  |lon_deg =50 |lon_min =08 |lon_sec = 00
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Зинеден ауылдық округі{{!}}Зинеден 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Забурын (Забурунье)''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1104
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = зинедендік, зинедендіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Зинеден''' (2008 жылға дейін – ''Забурын, Забурунье''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002527 Исатай ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Зинеден ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 83 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 897 адам (466 ер адам және 431 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1104 адамды (569 ер адам және 535 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Зинеден ауылының ең алғашқы атауы Қызылбас деп аталған. Балық аулау [[батаға]]ларының басшылары бай құлақтар иелік жасаған мекенге кейіннен &quot;Забурунье&quot; атауы берілген. Бұл атау жөнінде бірнеше жорамалдар бар. 
Олардың бірі - тереңнен келе жатқан кемелер мен қайықшылар таяу салып тереңдігін бағдарлап, сол жердің балшығы мен толқынының биіктігімен қай тұс екенін күндіз де, түнде де болжай білген. Биік-биік толқыны бар бұл тұсты кейіннен қазақтар Жыбырлақ деп атаса, ал орыстар бұл биік толқындарды &quot;бурун&quot; деген, яғни «За буруном острова видны» деген сөзбен байланыстырған. Екіншісі - Забурунье (это острова которые по обе стороны глубина) деген сөзден шыққан болу керек дейтін дәйек те бар. 

Бір кездері [[Қарауылқожа Бабажанов]]тың иелігінде болған, бүгінгі Зинеден ауылынан 5 шақырым жерде &quot;Бәйге төбе&quot; деген жер Каспий теңізінен үлкен кемелер өзектерге еркін кіретін осы өңірдегі бірден-бір айлақ еді. Осы айлақтар арқылы Нарын өлкесінің қоныстанушылары өздерінің азық-түлік, сауда байланыстарын жасап отырды. Жәңгір хан Қарауылқожаның қызына үйленгенде осы Бәйге төбеде үлкен ат шабыс, тағы басқа да ойын-сауықтар өткізіліпті. Қазақтың Шоқаннан кейінгі этнограф ғалымы [[Мұхамед-Салық Бабажанов]] 1832 ж. осы Забурында туған. 

2008 ж. Забурын ауылында күрделі өзгерістер болып, ауылдың аты сәуір айында облыстық әкімшілік пен облыстық мәслихаттың шешіміне сай Забурын ауылы халық емшісі, атақты сынықшы Құрас ұрпағы Зинеден атын иемденіп, Зинеден ауылы болып өзгертілді.

== Елді мекендегі көшелер ==
* Қапизолла Қуанышбаев көшесі
* Атамекен көшесі
* Қазақстан көшесі
* Достық көшесі
* Ынтымақ көшесі
* Жастар көшесі
* Шамшырақ көшесі
* Каспий көшесі
* Толқынды көшесі
* Мұнайшы көшесі
* Азаттық көшесі
* Ақ шағала көшесі

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауылда  [[орта мектеп]], дәрігерлік [[амбулатория]], [[балабақша]], клуб үйі, [[кітапхана]], 6 дүкен, 4 кафе, бір АЗС, бір ТЖО, бір телетаратылым, «Қазақтелеком» АҚ бөлімшесі, «Қазпошта» АҚ бөлімшесі халыққа қызмет жасауда. Ауыл аумағынан «Кобяково-Забурын» каналы өтеді. 2014 ж. желтоқсан айында ауыл тұрғындары түгелдей «Ақбұлақ» бағдарламасымен толықтай ауызсуға қосылды. 2015 ж. Ұлы Отан соғысы Жеңісінің 70 жылдығына орай ауылда «Тағзым» монументі орнатылса, 2016 ж. балаларға арналған ойын алаңы, 2017 ж. қатты тұрмыстық қалдықтар алаңы ашылды.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;&lt;/ref&gt;
=== Мектеп ===
* Ю. Гагарин атындағы орта мектеп - 1961 жылға дейін &quot;Сарытөбе&quot; орталау мектебі, 1996 жылдан бастап Ю. Гагарин атындағы орта мектеп деп аталды. 2005 жылы жобалық қуаты 320 орындық мектеп ғимраты салынды. Ұжымда 56 ұстаз қызмет етеді.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000003 &quot;Юрий Гагарин атындағы ОМ&quot; ММ&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Ақбота» бөбекжай-балабақшасы — 1992 жылы 25 балалық алғашқы топ ашылды. 2011 жылы екінші топ, 2012 жылы қосымша үшінші топ ашылды. Балабақшада 60 бүлдіршін тәрбиеленіп 19 қызметкер мен 10 педагог еңбек етуде.

== Ауылдан шыққан тұлғалар ==
* [[Ахмет Жұмашұлы Сүндетов]]
* [[Мұхамед-Салық Бабажанов]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ribg0vws9mu9utr1vbfjbo3pp4p2cft</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Исатай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536376</id>
    <revision>
      <id>3062944</id>
      <parentid>2977558</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:07:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10506" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Исатай
 |сурет                   = Исатай. Акимат.jpg 
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 46|lat_min = 47|lat_sec = 53
  |lon_deg =50 |lon_min = 04|lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Исатай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Исатай
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1501
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = исатайлық, исатайлықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Исатай (айрық)}}
'''Исатай''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Исатай ауылдық округі (Атырау облысы)|Исатай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 101 шақырым, [[Атырау|облыс орталығынан]] 183 шақырым қашықтықта орналасқан. Ауылдық округ халқының негізгі кәсібі - теміржол саласы болғанымен, жергілікгі тұрғындардың басым бөлігі қосалқы шаруашылық - мал өсіріп, оның өнімін тиімді пайдаланып келеді.

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1354 адам (670 ер адам және 684 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1501 адамды (748 ер адам және 751 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;
* Халықтың белсенді саны - 913, 
* жұмыс жасайтындар саны - 526, 
* зейнеткерлер - 156, 
* 18 жасқа дейінгі балалар саны - 572, 
* жалғызбасты қариялар - 8, 
* мүгедектер - 39,
* жұмыссыздар - 47. 
Округ тұрғындары бір елді мекен Исатай ауылында топтастырылған. 
== Тарихы ==
Исатай ауылының алғашқы құрылу тарихы [[Солтүстік Каспий өңіріндегі темір жол құрылысының тарихы|«Атырау-Астрахан»]] арасын жалғастыратын теміржол кұрылысы басталуына орай жобаланды. 1968 жылдың көктемінде станса салынатын орынға алғашқы құрылысшылар бригадасы келіп, алғашқы үйлер тұрғызыла бастады. Көп ұзамай, елді мекенге теміржол тартылды. Теміржол мен әлеуметтік нысандарды салуға «УС-99» құрылыс басқармасына қарасты №6 жол төсеу пойызы қатысты. [[Сурет:Исатай ауылы.jpg |солға|300px|]]

Оған өзге ұлт өкілдермен бірге жергілікті тұрғындар да тартылды. Сөйтіп стансада вокзал ғимаратымен бірге медпункт, Қызыл отау (мәдениет үйі), байланыс үйі, балабақша, бастауыш мектеп құрылысы, 8 үйлік корпустар - бәрі де қызыл кірпіштен салынып, ақ шағылдың ортасында ерекше сәнге оранған жаңа ауыл пайда болды. Жаңа ауыл азаттықтың батыры [[Исатай Тайманұлы|Исатай Таймановтың]] құрметіне Исатай стансасы атауына ие болды. Исатай стансасының кеңейіп, ауыл тұрғындарының саны артуы 1970 жылдардың басында селоға жақын жерден [[Октябрь кен орны|«Октябрьск»]] жаңа кен орны табылып, соны зерттеп игеру үшін барлау, бүрғылау экспедициясы келуімен байланысты. Жұмысшылар вахталық әдіспен жұмыс істеу үшін жатақхана, асхана, наубайхана, электр стансасы, жылу қазандықтары, теміржолшылар балалары үшін [[балабақша]], селоның оңтүстік беткейінен [[Тұрғын үй құрылысы|тұрғын үйлер]] салына бастады. Жұмысшыларды тұрақтандыру мақсатында үй-жайлармен түгел көшіп келу үшін 1972 ж. мұнайшы балаларына арналып сегіз жылдық мектеп ашылып, оған кен орнының «Октябрьск» атауы берілді.
== Елді мекендегі көшелер ==
* Ғилыман Хайрошев көшесі
* Насихат Сүгірұлы көшесі
* Исатай Тайманұлы көшесі
* Өтешқали Ихсанов көшесі
* Жамлиха Түнешов көшесі
* Қазан көшесі
* Мектеп көшесі
* Темір жол мөлтек ауданы
* Жеті ауыл көшесі
* Ақтөбе көшесі
* Достық көшесі
* Ынтымақ көшесі
* Бейбітшілік көшесі

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
[[Сурет:Исатай. емхана.jpg |thumb|оңға|180px|Емхана]] [[Сурет:Исатай. Балалар алаңы.jpg|нобай|оңға|180px|Балалар алаңы]] Ауылда Исатай орта мектебі, «Балбөбек» бөбекжай-балабақшасы, ауылдық клуб пен ауылдық кітапхана, дәрігерлік [[амбулатория]], 5 орындық стационар, ЭЧ, ШЧ, ПЧ, «Транстелеком», «Қазақтелеком» мекемелері жұмыс жасайды. 
=== Мектеп ===
* Исатай орта мектебі — Исатай орта мектебі, Октябрь орталау мектебі болып 1972-1973 оқу жылында мұнайшы-барлаушы балалары үшін ашылды. 1974-1975 оқу жылынан бастап мектеп орта мектепке айналды. Жаңа типтік жобадағы 320 балалық мектептің іргетасы 2006 жылы қаланып, 2007 жылы 1 қыркүйекте пайдалануға берілді. Мектепке 1992 жылы Исатай Тайманұлы есімі берілді.&lt;ref&gt;https://isatai.isatai-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Жалпы білім беретін Исатай орта мектебінің тарихы&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Балбөбек» бөбекжай-балабақшасы — Балабақша ғимраты 1970 жылы салынған. Жалпы сиымдылығы 75 орындық. 2012 жылы 45 балалық екі топ ашылды. Қазір балабақшада 36 қызметкер жұмыс жасайды.

== Шаруа қожалықтары мен кәсіпкерлік ==
7 жекеменшік дүкен, 2 тойхана, 1 техникалық қызмет көрсету орталығы халыққа қызмет көрсетіп отыр.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;

2001 ж. ауылға табиғи газ желісі жүргізіліп, ауыл тұрғындары 100 пайызға табиғи газбен қамтылған. «Ақбұлақ» бағдарламасы бойынша су айдау мұнарасы күрделі жөндеуден өтіп, 20,08 шақырым ауылішілік су желісі бар. Ауылда 1165 ірі қара, 606 түйе, 325 жылқы, 4019 қой-ешкі бар. 7 шаруа қожалығы тіркелген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>fuvdo8swvwp25efxuw1iq5oa6hid1xv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызылүй (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536377</id>
    <revision>
      <id>3062949</id>
      <parentid>2979023</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:19:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6004" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Қызылүй
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47|lat_min =22 |lat_sec = 40
  |lon_deg =50 |lon_min =43 |lon_sec = 11
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Тұщықұдық
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 347
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = қызылүйлік, қызылүйліктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Қызылүй}}
'''Қызылүй''' — [[Атырау облысы]], [[Исатай ауданы]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 28 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 310 адам (167 ер адам және 143 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 347 адамды (183 ер адам және 164 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Қызылүй елді мекенінің іргетасы 1913 жылы қаланған. Патша әкімшілігінің шешімімен қызыл саз балшық тастан бекет (ғимарат) салынған. Сол    жылдан бастап осы қоныс Қызыл үй атанып кеткен. Нарын құмында болған колхоздар кезінде оның бөлімшесі, ал 1957 жылы Чапаев атындағы [[Сурет:Қызыл үй.jpg|солға|250px|]] совхоз құрылған кезінде №2 ферма орталығы болған. 1960 - 1984 жылдар аралығында ферманы басқарған Хатима Дайырова [[Ленин ордені]]мен марапатталған. Фермадан малбегілер Батан Ыбыраев КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері, Шәріп Сыдықов Қазақстанның еңбек сіңірген ауыл шаруашылығы қызметкері атанып, ондаған шопандар орден-медальдармен марапатталды. &lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/atyrau-oblysyndagy-kyzyluy-auylynda-82-sharua-kozhalygy-bar_a3270289&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Ауылда [[мектеп|негізгі мектеп]]&lt;ref&gt;[https://kompra.kz/card/1676356/report?referralCode=shklKzlsk АТЫРАУ ОБЛЫСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ ИСАТАЙ АУДАНДЫҚ БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ &quot;ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ҚЫЗЫЛҮЙ НЕГІЗГІ МЕКТЕБІ&quot; МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ]&lt;/ref&gt;, фельдшерлік пункт, клуб, [[кітапхана]] қызмет жасайды.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;
* Қызылүй негізгі мектебі — 1986-87 оқу жылында малшы-шопан балалары жатып оқитын интернатымен қоса Қызылүй бастауыш мектебі болып ашылған. 1990-1991 жылдан бастап негізгі мектепке айналдырылды. 2019 жылы 80 орындық екі қабатты мектеп үйі пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;https://naryntany.kz/zhanalyqtar/audan/kyzyl-ujde-zhana-mektep-tusauyn-kesti.html Қызыл үйде жаңа мектеп тұсауын кесті&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>hl6ha1ds8f01bdw9a1m4xg1x6fgjhnv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мыңтөбе (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536379</id>
    <revision>
      <id>3062946</id>
      <parentid>2750157</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:12:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3424" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Мыңтөбе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =26 |lat_sec = 46
  |lon_deg =49 |lon_min =53 |lon_sec = 15
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Нарын ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Нарын
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 156
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = мыңтөбелік, мыңтөбеліктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Мыңтөбе}}
'''Мыңтөбе''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 87 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 254 адам (125 ер адам және 129 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 156 адамды (82 ер адам және 74 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>d9rp6ujmg0r7wu6qr9oq5k0tkbjxmhg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нарын (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536388</id>
    <revision>
      <id>3062945</id>
      <parentid>3049635</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:10:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7063" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Нарын
 |сурет                   = Нарын.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =02 |lat_sec = 27
  |lon_deg =50 |lon_min =31 |lon_sec = 32
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Нарын ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Нарын
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''№13 темір жол айрығы''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 842
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = нарындық, нарындықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Нарын}}
'''Нарын''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 50, [[Атырау|облыс орталығынан]] 140 шақырым жерде орналасқан.
[[Сурет:Нарын. Жалпы көрінісі.jpg|орта|650px|]]
== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 651 адам (312 ер адам және 339 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 842 адамды (425 ер адам және 417 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;
== Тарихы ==
[[Солтүстік Каспий өңіріндегі темір жол құрылысының тарихы|Атырау- Астрахан]] теміржолы іске қосылуына байланысты теміржол бойындағы Нарын (№13 бекет) 1971 ж. қаңтар айынан бастап тұрақты түрде пайдалануға берілді. 1971 ж. наурыз айынан бастап [[Аққыстау]] стансасында орналасқан №285 құрылыс-монтаж пойызының құрылысшылары құрылыс жұмыстарын бастап, 1972 ж. мамыр айында жұмыстарын тоқтатты. 1974 ж. Ганюшкино стансасында орналасқан №18 құрылыс-монтаж пойыз жұмысшылары кұрылысты бастап, 1975 ж. қыркүйек айында 22 пәтерлік 2 үй, бастауыш мектеп, су айдау стансасы, жылу беру орталығы, балабақша пайдалануға берді.
== Елді мекендегі көшелер ==
* Ардагер көшесі
* Қызылжар көшесі
* Ынтымақ көшесі
* Мыңтөбе көшесі
* Мерей көшесі
* Достық көшесі
* Ұстаздар көшесі
* Болат жол көшесі
* Арай көшесі
* Парасат көшесі
* Мектеп көшесі
* Шұғыла көшесі
* Мұнайшы көшесі
* Жаңа құрылыс көшесі
* 
== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Нарын ауылында [[орта мектеп]], балабақша жұмыс істеуде. Нарын дәрігерлік [[амбулатория]]сы, [[кітапхана]], клуб, [[пошта]], «Қазақтелеком» бөлімшесі қызмет көрсетеді.  Атырау - Астрахан тас және теміржол желісі өтеді.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt; 
=== Мектеп ===
* &quot;Фариза Оңғарсынова атындағы орта мектеп&quot; — 1975 жылдың қараша айында №79 бастауыш мектебі болып ашылды. 1994 жылдан бастап жалпы білім беретін орта мектепке айналды.&lt;ref&gt;https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000003597770 Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* „Нарын“ балабақшасы — 2014 жылғы қараша айынан бастап жұмыс істейді. Жобалық қуаты 25 орын. Балабақшада 20 қызметкер жұмыс жасайды.

== Шаруа қожалықтары ==
Жеке тұрғындар мен шаруа қожалықтарында 01.01.2018 жылға 1441 бас мүйізді ірі қара, 5189 бас қой-ешкі, 1059 бас жылқы, 1009 бас түйе бағылып, ауы-шаруашылық өнімдерімен жергілікті халықты қамтамасыз етуде. 
== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Нарын ауылы.jpg
Сурет:Нарын 2.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>kjq0wu5dpb88vw9v5zkrsn1aa9r34yx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өркен (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536391</id>
    <revision>
      <id>3062941</id>
      <parentid>3049624</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:02:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3415" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Өркен
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =14 |lat_sec = 45
  |lon_deg =51 |lon_min = 00|lon_sec = 46
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау 
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = Ауылдық округ
 |мекені                  =Аққыстау  ауылдық округі
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Гран''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 546
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = өркендік, өркендіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Өркен (айрық)}}
'''Өркен''' (2008 жылға дейін – ''Гран''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002527 Исатай ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]], [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл. [[Аққыстау ауылдық округі]]нің құрамына кіреді. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Аққыстау]] ауылының солтүстік-батыс іргесінде орналасқан. Екі ауыл теміржол арқылы бөлінген.

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 207 адам (105 ер адам және 102 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 546 адам (276 ер адам және 270 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{kz-geo-stub}}
{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>00gf6gn7eiyivlnlbbd8867a07kam7x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұщықұдық (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536392</id>
    <revision>
      <id>3062948</id>
      <parentid>3028483</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:17:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6407" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Тұщықұдық
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =15 |lat_sec = 28
  |lon_deg =51 |lon_min =04 |lon_sec = 09
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Тұщықұдық 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =''Чапаево''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 4108
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = тұщықұдықтық, тұщықұдықтықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Тұщықұдық}}
'''Тұщықұдық''' (2008 ж. дейін – ''Чапаево''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V08T0002522 Исатай ауданы Тұщықұдық ауылдық округінің Чапаев ауылын Тұщықұдық ауылы деп қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Аққыстау]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 4 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 3600 адам (1830 ер адам және 1770 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 4108 адамды (2092 ер адам және 2016 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Елді мекендегі көшелер ==
Ғатау Рамазанов, Оңайбай Нағиев, Жұмабай Мырзағалиев, Хұсынеден Пазылұлы, Абдолла Құрманов, Әзіржан Қаражанов, Сидеғали Нұрманұлы, Абай Құанбаев, Ізғали Сембаев, Амангелді Иманов, Мұхиден Ғалиев, Бақсай, Аққыстау, Атамекен, Болашақ, Барлаушы, Мұнайшы, Бірлік ту, Күнбатыс, Егеменді Қазақстан, Болат жол, Ақжол, Нарын, Айтан Смағұлов, Шамшиден Шәріпов, Чапаев, Жамбыл Жабаев, Тастан Башпанов, Қапизолла Каримов, Хатима Дайырова, Тасарал, Әжігерей Қалимов, Тілеген Шайхимов, Едіге Мамаев, Бәйтерек көшелері.
== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Ауыл тұрғындары газбен, сумен толықтай қамтылған. Ауыл орталығында 1 орта, 1 бастауыш мектеп, 1 [[балабақша]], мәдениет үйі, [[емхана]], 2 [[кітапхана]], т.б. әлеуметтік нысандар халыққа қызмет жасайды.
=== Мектептер ===
* Ж. Мырзағалиев атындағы орта мектеп — 1948 жылы мектеп Бегайдардан Тұщықұдық ауылына көшірілген. 1986 жылы мектеп типтік жобамен салынған, 640 оқушыға арналған 3 қабатты ғимратқа орналасты.&lt;ref&gt;https://school.isatai.atyrau.gov.kz/kz/school-registr/view?id=000000009 &quot;Жұмабай Мырзағалиев атындағы ОМ&quot; ММ&lt;/ref&gt;
* Жамбыл атындағы бастауыш мектеп — 2001 жылы жаңа ғимарат салынып жалпы білім беретін бастауыш мектеп болып құрылды. 2019 жылдың 24 қаңтарында Чапаев бастауыш мектебіне Жамбыл аты берілді.

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* «Құлыншақ» бөбекжай-балабақшасы — Типтік 2 қабатты, жылпы көлемі 4890 ш.м., жер көлемі 1110 ш.м. 8 топта 205 бала тәрбиеленіп, бақшада 24 педагог еңбек етуде.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>dus0c0m1ekwgnz34stog9plu0cfeopv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хамит Ерғалиев ауылы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536397</id>
    <revision>
      <id>3062952</id>
      <parentid>3050842</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:31:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14183" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Хамит Ерғалиев ауылы
 |сурет                   = Х.Ерғалиев ауылы 4.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47 |lat_min =21 |lat_sec = 10
  |lon_deg =51 |lon_min = 12|lon_sec =03 
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Қамысқала
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =''Новобогатинское (Новобогат)''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 3451
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ерғалиевтік, ерғалиевтіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
'''Хамит Ерғалиев ауылы''' (1999 ж. дейін - ''Новобогатинское, Новобогат'') — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]]ндағы ауыл, [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Аққыстау]]дан солтүстік-шығысқа қарай 18 км жерде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 3347 адам (1682 ер адам және 1665 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3451 адамды (1742 ер адам және 1709 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Этимологиясы ==
Көнеден қалған ауызекі әңгімелерше қарағанда, бұл жердегі басты байлық көзі - теңіз балығы болған. Орыстың бай көпестері иелік қылған теңіз байлығының бір тартым учаскесі ауылдың оңтүстігінде орналасып, ауланған балықтар [[Атырау|Гурьев]] қаласына, кейде [[Астрахан]]ға жіберіліп отырылған.1841 ж. қазіргі ауылдың орнынан [[қамыс]]тан алғаш үйлер құрылысын бастаған. Алыстан көрінетін, әрі қамыс материалынан салынған балықшылар үйлерін халық Қамысқала деп атап кеткен.

Ауылдың Новобогат аталуының да өз жорамалдары бар. Бұл мекенге кезінде С.Разин, кейін 1880 жылдарда Негайдың баскесерлері бас сауғалаған. Жергілікті байлардың молаларға тыққан алтындарын тауып, алып кетпекке келген Новиков, Выборнов, Богатиков деген үш адам осы жерді қоныс қылып қалып қойған деседі. Міне, осы үш адамның фамилияларынан Новобогат атауы пайда болған десе, өлкетанушы М.Намазғалиев: «Бұл атау осы аумақтан мұнай көзі табылып, ел жаңа байлыққа кенелген шақта қойылған жер атауы», - деп пайымдайды. 

== Тарихы ==
Ауыл шежіресінің ең басты дерегі Қамысқала алаңына [[Ағайынды Нобельдер Серіктестігі|«Ағайынды Нобельдер» мұнай фирмасының]] келуімен, олар өндірген мұнай өндірісімен үндеседі. 1911 ж. 250 нүктеге ағаштан белгілер қағылып, геологиялық зерттеу жұмыстары қолға алына бастады. 
1915 ж. Орал қаласынан Анатолий Ковалев деген орыс жігіті келіп, мұнай айыратын шағын зауытты іске қосса, Гурьев қаласынан келген Сергей Толстов екінші май айыру цехын ашып, мұнайдан [[бензин]], [[керосин]], солярка айыра бастайды. 
Кейін шағын зауыт пен «Ащыбұлақ» деп аталған ағылшын мұнай өндірісі біріктіріліп, Қамысқала өндірістік комбинаты болып құрылды. Жаңа кәсіпорын директорлығына жергілікті азамат Жұмағали Иманғалиев тағайындалды.

1957 жылы құрылған «Новобогат» кеңшарының орталығына айналған тарихи ауыл келбетін өзгертіп,  жаңа мектеп ғимараты, 1966 ж. облыста алғашқы болып типтік жобадағы 35 кереуеттік [[аурухана]], сауда нысандары, 1970 жылдар бастауында мәдениет үйі, типтік балабақша құрылыстары салынды.
Тәуелсіздік жылдарында селолық округ орталығынан Новобогат орта мектебі, бала-бақша ғимараттары бой көтерді.
Ауыл қазіргі уақытта Қазақстанның Халық жазушысы, белгілі ақын [[Хамит Ерғалиев]] есімімен аталады.

1928-1930, 1939-1957 жылдары [[Исатай ауданы|Новобогат ауданының]] орталығы болды.

== Елді мекендегі көшелер ==
* Ибатолла Шөкетаев көшесі  [[Сурет:Х.Ерғалиев ауылы 2.jpg |thumb|оңға|400px|Хамит Ерғалиев ауылы]]
* Зейнолла Әбежанов көшесі
* Сәулеш Әдиев көшесі
* Жұмағали Айтбаев (Жаңақұрылыс) көшесі
* Қинаш Сахуалин көшесі
* Ғилымғали Жәңгіров көшесі
* Серік Жұмағалиев (Парк) көшесі
* Мұхиден Ғалиев көшесі
* Шаймардан Сариев көшесі
* Мадияр Қостанбаев көшесі
* Иманғали Жұбанов (Завод) көшесі
* Қуан Қасымов көшесі
* Ұлыш Сапарғалиева көшесі [[Сурет:Х.Ерғалиев ауылы 3.jpg |thumb|оңға|400px|Хамит Ерғалиев ауылы]]
* Ахмет Жұбанов көшесі
* Зинетолла Қарабалин көшесі 
* Қабдығали Хисин (Бақсай) көшесі
* Қамысқала көшесі
* Хамит Балмолдин (Ембі) көшесі
* Амангелді Иманов көшесі
* Жамбыл Жабаев көшесі
* Ысқақ Әбілов (Шошақ ағаш) көшесі
* Төре Дәулетияров (Юрий Гагарин) көшесі
* Ұзаққали Сабыров көшесі

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Ауылда 2 [[орта мектеп]], мәдениет үйі, 2 [[балабақша]], Новобогат дәрігерлік [[амбулатория]]сы, жанар-жағармай бекеті, т.б. әлеуметтік нысандар бар. 
=== Мектептер ===
* Ғибатолла Мәсәлімов атындағы орта мектеп — (бұрынғы Амангелді мектебі), 1929 жылы мектеп 7 жылдық, 1939 жылы орта мектеп болып құрылған. 1966 жылы қазіргі жаңа мектеп үйі пайдалануға берілді. Мектепте 90 мұғалім жұмыс жасауда.&lt;ref&gt;https://masalimov.isatai-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210914043647/https://masalimov.isatai-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html |date=2021-09-14 }} Жалпы білім беретін Ғибатолла Мәсәлімов атындағы орта мектеп&lt;/ref&gt;
* Новобогат орта мектебі — 1975 жылы орталау білім беретін мектеп ретінде ашылып, 1998 жылдан бастап орта мектепке айналдырылды. 2004 жылы 30 тамыздан бастап типтік үлгідегі  мектеп үйі пайдалануға берілді.    Мұғалімдер саны - 38, оқушылар саны - 257, сынып саны - 17.&lt;ref&gt;https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000003670503 Новобогат орта мектебі&lt;/ref&gt;

=== Мектепке дейінгі балалар мекемесі ===
* &quot;Айжұлдыз&quot; бөбекжай-балалар бақшасы — 2016 жылы «ҚазМұнайГаз» Барлау және Өндіру басқармасының демеушілігімен салынып 2017 жылы пайдалануға берілді. Бала бақша екі қабатты, сиымдылығы 100 балаға арнап салынған.
* „Аққу“ балабақшасы — 1983 жылы 90 орындық мекеме болып өз жұмысын бастады. 2016 жылдың 31 тамызында атауы &quot;Аққу&quot; бөбекжай-балабақшасы болып өзгертілді.

=== Саз мектебі ===
* Новобогат балалар саз мектебі — 1991 жылы Ш. Шәріпов атындағы балалар саз мектебінің филиалы болып, 1995 жылы өз алдына саз мектебі болып ашылды. Мектеп оқушыларға домбыра, қобыз, сырнай мамандықтары бойынша аспаптарды жете меңгерту бағытында жұмыс жасайды.&lt;ref&gt;Исатай ауданы, Алматы &quot;Сардар&quot;, 2018 ISBN 978-601-80678-6-0&lt;/ref&gt;

== Шаруа қожалықтары ==
«Қабибулин», «Бекет», «Серижан» шаруа қожалықтары мүйізді ірі қараны асылдандыру жұмыстарын қолға алып, ет өнімін өндіру бағытында игілікті жетістіктерге жол ашып отыр.

== Діни ұйымдар қызметі ==
[[Сурет:«Қамысқала» мешіті Исатай ауданы.jpg|thumb|оңға|200px|&quot;Қамысқала&quot; мешіті]]
«Қамысқала» мешіті — 2004 жылы салынған. Жалпы аумағы 0,36 га. Мешіт ерлер залы (80,7 шаршы метр), әйелдер залы (42 шаршы метр) және имам бөлмесінен тұрады. Оның 14 метрлік 1 мұнарасы және екі бүйірінде 10 метрлік екі мұнарасы бар. Үлкен күмбезі негізгі зал үстіне салынған. Мешіт дала түстес кірпіштен қаланған. Қасбеті Орта Азиялық мешіттер сәулетін еске салады. 

Ғибадатхана [[михраб]]ына шаһадат калимасы, ал екі жағына «Алла» және «Мұхаммед» деп жазылған. Күмбез астына «Аятул курси» аяттары өрнектелген. Еденге «Алматыкілем» фабрикасының кілемі төселген. Мешіт үйінің құрылысы Исатай ауданының Құрметті азаматы, Нұрпейіс Мақашевтың бастамасымен салынды. Құрылысты жүргізген мердігер «Ғимарат» ЖШС.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>rninnpwjguz7a8mfrhve93ksncj047p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алға (Құрманғазы ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536420</id>
    <revision>
      <id>3063047</id>
      <parentid>2977933</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:09:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4157" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Алға 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =46  |lat_min = 36 |lat_sec = 34
  |lon_deg =49  |lon_min =26  |lon_sec = 12
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   =  
 |мекені                   = Мақаш ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ноғайбай''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1972
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = алғалық, алғалықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Алға (айрық)}}

'''Алға''' — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Мақаш ауылдық округі]]нің орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Ганюшкин]] ауылынан шығысқа қарай 18 км. жерде Көкарна өзені тармақтарының жағалауында орналасқан.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
Халқы 1972 адам (2009).&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* Ә.Сәрсенбаев атындағы орта мектеп — 1928 жылы ашылды. Алғашында Ленин атындағы бастауыш, 1934 ж. жетіжылдық, 1937 жылы орта мектеп болды. 1995 ж. Ә.Сәрсенбаевтың есімі берілді.
* «Ақмарал» бөбекжай-балабақшасы
* Шабыт ауылдық мәдениет үйі

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>903krltg9i3sca1d2l606p64ilkygtr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063050</id>
      <parentid>3063047</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:12:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4218" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Алға 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =46  |lat_min = 36 |lat_sec = 34
  |lon_deg =49  |lon_min =26  |lon_sec = 12
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   =  
 |мекені                   = Мақаш ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ноғайбай''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1972
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = алғалық, алғалықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Алға (айрық)}}

'''Алға''' — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Мақаш ауылдық округі]]нің орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылынан шығысқа қарай 18 км. жерде Көкарна өзені тармақтарының жағалауында орналасқан.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
Халқы 1972 адам (2009).&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* Ә.Сәрсенбаев атындағы орта мектеп — 1928 жылы ашылды. Алғашында Ленин атындағы бастауыш, 1934 ж. жетіжылдық, 1937 жылы орта мектеп болды. 1995 ж. Ә.Сәрсенбаевтың есімі берілді.
* «Ақмарал» бөбекжай-балабақшасы
* Шабыт ауылдық мәдениет үйі

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>6qoq40k47dqrf7hkvkr592lmrchqb2e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Амангелді (Құрманғазы ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536423</id>
    <revision>
      <id>3063048</id>
      <parentid>2977935</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:09:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5555" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Амангелді
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 46 |lat_min = 30 |lat_sec = 09
  |lon_deg =48  |lon_min =57  |lon_sec = 33
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   = Бірлік ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =Богатое 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 427
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Амангелді''' (2007 жылға дейін – ''Богатое''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002497 Құрманғазы ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Бірлік ауылдық округі]]нің құрамына кіреді. Халқы 427 адам (2009).&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[File:Амангельды 1.jpg|thumb|солға|220px|Ауылдың жалпы көрінісі]] 
Бұл елді мекен бұрын Богатый ауылы деп аталған. Елдің айтуы бойынша балықтың көп болуы себепті, «Богатые места», «Богатые угодья» атауларының негізінде айтылса керек. Алғашқы балықшы ұжымдары 1930 жылдары құрылған. 1940 жылдары Ботақан ауылдық кеңесінен «Екпінді құрылыс» колхозының мүшелері қоныс аударған. 1959 жылы шаруашылыққа Амангелді есімі берілген. Ауданда ұсақ шаруашылықты ірілендіру мақсатында көрші «Қызылтаң» колхозына біріктірілді. Күні бүгін Бірлік ауылдық округіне қарайды.&lt;ref&gt;Киелі мекен, қасиетті өлке -Құрманғазы. Ағатай баспасы, Атырау-1920 ж. ISBN 978-601-7861-86-5&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
[[File:Амангельди школа.jpg|thumb|солға|200px|А.Иманов атындағы негізгі мектеп,]]
Ауылда мектеп, балалар бақшасы, клуб, кітапхана, сауда нүктелері жұмыс жасайды.
=== Мектеп ===
* А.Иманов атындағы орта мектеп — 1944 жылы бастауыш мектеп болып ашылды. 1960 жылы мектептің жаңа үйі пайдалануға берілді. 1969 жылы мектеп 8 жылдық болды. 1986 жылы мектепке А.Иманов аты берілді.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. - 312 бет + 16 бет түрлі-түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>q60xx4geqr6wf3bhderu6c0asltdvek</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063049</id>
      <parentid>3063048</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:10:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5628" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Амангелді
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 46 |lat_min = 30 |lat_sec = 09
  |lon_deg =48  |lon_min =57  |lon_sec = 33
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   = Бірлік ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Богатое''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 427
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = амангелділік, амангелділіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Амангелді''' (2007 жылға дейін – ''Богатое''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002497 Құрманғазы ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Бірлік ауылдық округі]]нің құрамына кіреді. Халқы 427 адам (2009).&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[File:Амангельды 1.jpg|thumb|солға|220px|Ауылдың жалпы көрінісі]] 
Бұл елді мекен бұрын Богатый ауылы деп аталған. Елдің айтуы бойынша балықтың көп болуы себепті, «Богатые места», «Богатые угодья» атауларының негізінде айтылса керек. Алғашқы балықшы ұжымдары 1930 жылдары құрылған. 1940 жылдары Ботақан ауылдық кеңесінен «Екпінді құрылыс» колхозының мүшелері қоныс аударған. 1959 жылы шаруашылыққа Амангелді есімі берілген. Ауданда ұсақ шаруашылықты ірілендіру мақсатында көрші «Қызылтаң» колхозына біріктірілді. Күні бүгін Бірлік ауылдық округіне қарайды.&lt;ref&gt;Киелі мекен, қасиетті өлке -Құрманғазы. Ағатай баспасы, Атырау-1920 ж. ISBN 978-601-7861-86-5&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
[[File:Амангельди школа.jpg|thumb|солға|200px|А.Иманов атындағы негізгі мектеп,]]
Ауылда мектеп, балалар бақшасы, клуб, кітапхана, сауда нүктелері жұмыс жасайды.
=== Мектеп ===
* А.Иманов атындағы орта мектеп — 1944 жылы бастауыш мектеп болып ашылды. 1960 жылы мектептің жаңа үйі пайдалануға берілді. 1969 жылы мектеп 8 жылдық болды. 1986 жылы мектепке А.Иманов аты берілді.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. - 312 бет + 16 бет түрлі-түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>r6ndrrlluc2572g8i0hsusnbxlvlvhn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арна (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536425</id>
    <revision>
      <id>3063052</id>
      <parentid>3049627</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:14:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3745" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Арна 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 46 |lat_min =30  |lat_sec = 14
  |lon_deg =48  |lon_min =48  |lon_sec = 40
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   = Кудряшов ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''ММС''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 803
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = арналық, арналықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Арна}}
'''Арна''' (2007 жылға дейін - ''ММС''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V07T0002497 Құрманғазы ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Кудряшов ауылдық округі]]нің құрамына кіреді. Аудан орталығы [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] аулынан солтүстік-батысқа қарай 18 км жерде орналасқан.

== Халқы ==
Халқы 803 адам.&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>89occorvjy8r5gzikw23jnuktqiiuif</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асан (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536426</id>
    <revision>
      <id>3063053</id>
      <parentid>2977936</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:15:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5354" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Асан
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =47  |lat_min =54  |lat_sec = 26
  |lon_deg = 48 |lon_min =26  |lon_sec = 34
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   = Асан ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Жаңа Асан''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 578
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = асандық, асандықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Асан''' — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Асан ауылдық округі]]нің құрамына кіреді. Аудан орталығы [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылынан солтүстікке қарай 115 км.

== Халқы ==
Халқы 578 адам (2009).&lt;ref&gt;База КАТО. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі.&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Асан атауы туралы ел әңгімесі Исатай көтерілісіне қатысып, көтеріліс жеңілген соң тығылып Таубұйратқа келген Асан есімді кісіні келтіреді. Ол көтеріліске белсене қатысқан, Исатайды жақтап халықтық билікті талап еткен көптің бірі, қарапайым кісі болған. Кезінде Исатай жасағының қоныс дайындаушысы болған адам. Өмірінің соңын бейбіт өмірмен өткізген, ол өлген соң қонысына есімі берілді.&lt;ref&gt;Киелі мекен, қасиетті өлке -Құрманғазы. Ағатай баспасы, Атырау-1920 ж. ISBN 978-601-7861-86-5&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* Б.Момышұлы атындағы орта мектеп — 1935 жылы бастауыш мектебі  болып ашылды. 1954-1955  жылдары  М.Горький  атындағы жеті  жылдық мектеп, 1981-1982 жылдары сегіз жылдық мектеп болып  ірілендірілді. 1992  жылы Бауыржан Момышұлының  есімі  берілді. 2006 жылы 120 орындық жаңа үлгідегі мектеп үйі салынды.&lt;ref&gt;https://momyshyly.kurmangazy-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Мектеп тарихы&lt;/ref&gt;
* Асан ауылдық клубы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Бейнетаспалар ==
* https://www.youtube.com/watch?v=E9oJNZLzzwU 
* https://yandex.kz/video/preview/?filmId=9528187371944309781&amp;from=tabbar&amp;parent-reqid=1624540941863352-12541425823192632805-balancer-knoss-search-yp-sas-11-BAL-2132&amp;text=%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD+%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D1%8B
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>okug785wyuwfxolgkc9u8vx8pq1y93o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үштаған (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>537950</id>
    <revision>
      <id>3063054</id>
      <parentid>2977967</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:20:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әлеуметтік және мәдени нысандары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3304" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Үштаған
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47|lat_min =54 |lat_sec = 10
  |lon_deg =48 |lon_min =47 |lon_sec = 39
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы              =
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы
 |ауданы                  = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = Ауылдық округ
 |мекені                  =Асан ауылдық округі
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 760
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Үштаған}}
'''Үштаған''' — [[Атырау облысы]], [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Асан ауылдық округі]]нің құрамына кіреді.
==Халқы==
Халқы 760 адамды (2009 ж.) кұрайды.&lt;ref&gt;2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы.&lt;/ref&gt;
== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* Құрманғазы атындағы орта мектеп — 1928 жылдан мектеп үйі 3 рет қайта салынған. 1957 жылдың қаңтар айында мектепке Құрманғазы баба есімі берілген. Жаңа типтегі 2 қатарлы 220 орындық мектеп үйі 2006 жылы пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt;
* Үштаған ауылдық клубы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{kz-geo-stub}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>4tsasxoehfoq743ug4djqp1swqwcsig</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063055</id>
      <parentid>3063054</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:21:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3394" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Үштаған
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47|lat_min =54 |lat_sec = 10
  |lon_deg =48 |lon_min =47 |lon_sec = 39
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы              =
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы
 |ауданы                  = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = Ауылдық округ
 |мекені                  =Асан ауылдық округі
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Жаңа Үштаған''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 760
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = үштағандық, үштағандықтар
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Үштаған}}
'''Үштаған''' — [[Атырау облысы]], [[Құрманғазы ауданы]]ндағы ауыл. [[Асан ауылдық округі]]нің құрамына кіреді.

==Халқы==
Халқы 760 адамды (2009 ж.) кұрайды.&lt;ref&gt;2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы.&lt;/ref&gt;
== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* Құрманғазы атындағы орта мектеп — 1928 жылдан мектеп үйі 3 рет қайта салынған. 1957 жылдың қаңтар айында мектепке Құрманғазы баба есімі берілген. Жаңа типтегі 2 қатарлы 220 орындық мектеп үйі 2006 жылы пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt;
* Үштаған ауылдық клубы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{kz-geo-stub}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>diji7iqxyzg23j69ox8xjazi567h7qw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Береке (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>554206</id>
    <revision>
      <id>3062957</id>
      <parentid>3049391</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:39:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4354" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Береке
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =09|lat_sec = 37
   |lon_deg =51|lon_min = 54|lon_sec =58
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Алмалы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Память Ильича''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1078
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = берекелік, берекеліктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Береке}}

'''Береке''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Алмалы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. Бұрынғы атауы &quot;Память Ильича&quot;

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 5 шақырым қашықтықта орналасқан.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 477 адам (234 ер адам және 243 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1078 адамды (532 ер адам және 546 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауылда Береке орта мектебі (2017 жылы жаңа ғимараты пайдалануға берілген), фельдшерлік-акушерлік пункт орналасқан.&lt;ref&gt;http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=29#main-container {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210602213924/http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=29#main-container |date=2021-06-02 }}&lt;/ref&gt; Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

[[Сурет:Береке.png|thumb|орта|600px|Береке ауылы]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>4py8no1o6t19e50epwsfn1mg65n14gm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062960</id>
      <parentid>3062957</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:45:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4352" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Береке
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =09|lat_sec = 37
   |lon_deg =51|lon_min = 54|lon_sec =58
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Алмалы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Память Ильича''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1078
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = берекелік, берекеліктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Береке}}

'''Береке''' (2000 ж. дейін ''Память Ильича'') — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Алмалы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 5 шақырым қашықтықта орналасқан.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 477 адам (234 ер адам және 243 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1078 адамды (532 ер адам және 546 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік нысандары ==
Ауылда Береке орта мектебі (2017 жылы жаңа ғимараты пайдалануға берілген), фельдшерлік-акушерлік пункт орналасқан.&lt;ref&gt;http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=29#main-container {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210602213924/http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=29#main-container |date=2021-06-02 }}&lt;/ref&gt; Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

[[Сурет:Береке.png|thumb|орта|600px|Береке ауылы]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>lh6kymixwhfhix51dm4r4rpwc8wv2qg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афанасьев (разъезд)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>557326</id>
    <revision>
      <id>3063056</id>
      <parentid>3049634</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:23:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4370" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = разъезд
 |атауы                   = Афанасьев
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 46|lat_min = 42|lat_sec = 20
  |lon_deg = 49|lon_min = 32|lon_sec = 49
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          =  
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = 
 |ауданы                   = Құрманғазы ауданы
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                   = Мақаш ауылдық округі
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''№8 темір жол айрығы''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 328
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = афанасьевтік, афанасьевтіктер
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Афанасьев темір жол айрығы''' — [[Атырау облысы]] [[Құрманғазы ауданы]]ндағы разъезд (темір жол айрығы). [[Мақаш ауылдық округі]]нің құрамына кіреді. Елді мекен Кеңес Одағының Батыры [[Александр Никифорович Афанасьев|Александр Афанасьевтің]] құрметіне аталған. Алға ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 25 км жерде орналасқан.

== Халқы ==
2009 жылғы халық санағы бойынша елді мекен халқы 328 адамды құрайды (168 ер және 160 әйел адам).&lt;ref&gt;[stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; Тұрғындары Атырау-Астрахан темір жолына қажетті жұмыстармен айналысады.&lt;ref&gt;Құрманғазы ауданы. Шежіре. - Алматы: &quot;Арыс&quot; баспасы, 2008. ISBN 9965-17-535-7&lt;/ref&gt; 
== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Бастауыш мектеп пен дәрігерлік пункт жұмыс жасайды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Құрманғазы ауданы елді мекендері}}
{{kz-geo-stub}}
[[Санат:Құрманғазы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>aneso5d8ln34r0o0b2k4qtf12lwyn68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>557395</id>
    <revision>
      <id>3062940</id>
      <parentid>2933402</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:51:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4690" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Темір жол айрығы
 |атауы                   = №17-темір жол айрығы
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 47 |lat_min = 14 |lat_sec = 51
  |lon_deg = 51 |lon_min =33  |lon_sec = 13
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Исатай ауданы
 |кестедегі аудан         = Исатай ауданы{{!}}Исатай
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Аққыстау ауылдық округі{{!}}Аққыстау
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 388
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   =  
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|№17-темір жол айрығы}}
'''№17-темір жол айрығы''' — [[Атырау облысы]] [[Исатай ауданы]], [[Аққыстау ауылдық округі]] құрамындағы темір жол айрығы.

== Географиялық орны ==
[[Сурет:Томан ауылы.jpg|thumb|солға|200px|'''Томан ауылы''']]
Аудан орталығы – [[Аққыстау]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 40 км-дей жерде. Атырау қаласынан батысқа қарай 30 шақырым жерде орналасқан. «Атырау-Астрахан» автомобиль жолы елді мекеннен 1 шақырым жерден өтеді. Каспий теңізінің суы тасыған кезде оңтүстік-шығыс жақтан су жақын келеді. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 408 адам (224 ер адам және 184 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 388 адамды (205 ер адам және 183 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік нысандары ==
[[Бастауыш мектеп]], селолық клуб, [[кітапхана]] және медпункт бар.&lt;ref&gt;Исатай ауданы 2-кітап Шежіре &quot;Арыс&quot; баспасы 2008&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Исатай ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Исатай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>c6cv2bhth5tkim2p8dfjbbfgd8fix45</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лукас Браун</title>
    <ns>0</ns>
    <id>558924</id>
    <revision>
      <id>3063078</id>
      <parentid>2670364</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:23:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simsunman</username>
        <id>122608</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3959" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=ақпан 2016}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Лукас Браун''' (14 сәуір 1979 жылы Оберн, Жаңа Оңтүстік Уэльс, Австралия) - [[Австралия (құрлық)|Австралия]]&lt;nowiki/&gt;лық кәсіпқой боксшы, супер ауыр салмақта [[өнер]] көрсетеді.  WBC Eurasia Pacific и WBA Inter-Continental тұжырымдары бойынша супер ауыр салмақ дәрежесіндегі чемпион. 2016 жылдың WBA рейтингінде екінші орында тұрды.  

== Кәсіпқой мансабы ==
Лукас өз кәсіпқой мансабын [[2009 жыл]]&lt;nowiki/&gt;ы [[20 наурыз]]&lt;nowiki/&gt;да бастады. Сол кезде ол австралия боксшысы Джейсона Кирды жеңген еді. [[2014 жыл]]&lt;nowiki/&gt;ы [[1 тамыз]]&lt;nowiki/&gt;да Лукас Браун украина боксшысы Андрей Руденконы жеңіп, WBA тұжырымы бойынша чемпион атағын алды. 
Кәсіпқой айқастардың статистикасы 
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;7&quot; |23 жеңіс(20 нокаут)
|-
!Айқас
!Рекорд
!Күні
!Қарсылас
!Болған жер
!Раунд, уақыт
!Қосымша
|-
!24
!
!5 наурыз 2016 жыл
![[Сурет:Flag of Uzbekistan.svg|left|frameless|26x26px]]Руслан Чагаев &lt;small&gt;(34-2-1)&lt;/small&gt;
!Ахмат-Арена, Грозный,Россия
!(12)
!WBA тұжырымы үшін 
күрес
|-
!23
!23-0-0
!14 тамыз 2015 жыл
![[Сурет:Flag of the United States of America (1795-1818).svg|left|frameless|25x25px]]Джулиус Лонг &lt;small&gt;(16-18-0)&lt;/small&gt;
!Мельбурн,Виктория,Австралия
!KO 9 (10), 2:59
!
|-
!22
!22-0-0
!12 қараша 2014 жыл
![[Сурет:Flag of the United States of America (1795-1818).svg|left|frameless|26x26px]]Чонси Уэлливер &lt;small&gt;(55-8-5)&lt;/small&gt;
!Мельбурн,Виктория,Австралия
!RTD 5(12), 3:00
!WBC Eurasia Pacific и WBA Inter-Continental тұжырымдарын қорғады
|-
!21
!21-0-0
!1 тамыз 2014 жыл
![[Сурет:Flag of Ukraine.svg|left|frameless|24x24px]]Андрей Руденко &lt;small&gt;(24-0-0)&lt;/small&gt;
!Вулвергемптон,Уэст-Мидлендс,
Великобритания
!UD (12)
!Есеп: 115:113, 116:112 и 117:112.
|-
!20
!20-0-0
!26 сәуір 2014 жыл
![[Сурет:Flag of Canada.svg|left|frameless|26x26px]]Эрик Мартель Бахоели &lt;small&gt;(10-3-0)&lt;/small&gt;
!Шеффилд,Йоркшир,Великобритания
!KO 5 (12), 1:26
!WBC  титулын алу
|-
!19
!19-0-0
!13 желтоқсан 2013 жыл
![[Сурет:Flag of New Zealand.svg|left|frameless|26x26px]]Кларенс Тиллман &lt;small&gt;(11-14-2)&lt;/small&gt;
!Мельбурн,Виктория,Австралия
!KO 2 (6), 2:23
!
|-
|'''18'''
|18-0-0
|2 қараша 2013 жыл
|[[Сурет:Flag of the United Kingdom as Paths.svg|left|frameless|26x26px]]Ричард Тауэрс &lt;small&gt;(14-0-0)&lt;/small&gt;
|Халл,Йоркшир,Великобритания
|TKO 5(12), 0:51
|Commonwealth тұжырымын алды
|-
|'''17'''
|17-0-0
|25 шілде 2013 жыл
|[[Сурет:Flag of the United States of America (1795-1818).svg|left|frameless|26x26px]]Трэвис Уокер &lt;small&gt;(39-10-1)&lt;/small&gt;
|Мельбурн,Виктория,Австралия
|RTD 7(10), 3:00
|
|-
|'''16'''
|16-0-0
|28 сәуір 2013 жыл
|[[Сурет:Flag of the United States of America (1795-1818).svg|left|frameless|26x26px]]Джеймс Тони &lt;small&gt;(74-7-3)&lt;/small&gt;
|Мельбурн,Виктория,Австралия
|UD (12)
|WBF тұжырымын алды
|}</text>
      <sha1>emaej6pie0tnqr811covseyegdr2dfw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақтан (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559704</id>
    <revision>
      <id>3062872</id>
      <parentid>3059067</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:53:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4054" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Ақтаң
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg = 48 |lat_min =12 |lat_sec = 55
  |lon_deg = 51 |lon_min =35  |lon_sec = 10
  |CoordAddon             =  
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау облысы
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
 |ауданы                  = Индер ауданы
 |кестедегі аудан         = Индер ауданы{{!}}Индер 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Жарсуат
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 56
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақтандық, ақтандықтар
 |телефон коды            = 71234
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Ақтаң''', ''Ақтан'' — [[Атырау облысы]] [[Индер ауданы]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Индербор]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 37 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің оң жағалауында шөл белдемінде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 106 адам (56 ер адам және 50 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 56 адамды (29 ер адам және 27 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Индер ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Индер ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>bwbjt53hzt8u8t2vua7m55d4dnce2ps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559784</id>
    <revision>
      <id>3062958</id>
      <parentid>3052260</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:40:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2148" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Алмалы ауылдық округі
 |Облысы     = Атырау облысы
 |Ауданы     = [[Атырау қалалық әкімдігі]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]]
 |Енеді      = 2 ауыл
 |Тұрғыны    = 3208
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        = Гүлшат Төлегенқызы Аухадиева
 |Әкімдіктің мекенжайы = Алмалы ауылы, Бейбітшілік көшесі, №1
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
{{мағына|Алмалы ауылдық округі}}
'''Алмалы ауылдық округі''' — [[Атырау қалалық әкімдігі]] аумағындағы бірлік. 2019 жылға дейін [[Махамбет ауданы]] құрамында болған.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000458 Атырау қаласының әкімшілік шекарасын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Береке (Атырау облысы)|Береке]] ауылдары кіреді. Орталығы – Алмалы ауылы&lt;ref&gt;&quot;Қазақ энциклопедиясы&quot;, X том&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 3208 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>jmdc5bcjnjh8nbfw90bdf947zkthh5o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақжайық (Махамбет ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559853</id>
    <revision>
      <id>3062882</id>
      <parentid>3059084</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7118" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақжайық
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =52|lat_sec = 50
   |lon_deg =51|lon_min = 39|lon_sec =30
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақжайық 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''№8 ауыл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 1179
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақжайықтық, ақжайықтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақжайық}}
'''Ақжайық''' — [[Атырау облысы]], [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан солтүстікке қарай 23 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында Атырау—Индер тас жолының бойында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1214 адам (640 ер адам және 574 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1179 адамды (627 ер адам және 552 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Қызылүй орта мектебі — 1880-1890 жылдарда патшалық Ресей үкіметі қазақ балаларын орысша оқытып, қызметке пайдалану үшін, әр жерден орыс-қазақ бастауыш білім беретін мектептер салдыра бастады. Солардың бірі Есбол Қызылүйі аталған мектеп. Оның негізі 1881 жылы қаланды. Есбол қазіргі кездегі 7 және 8 ауылдың ортасындағы Есбол сайының жағасынан жергілікті азаматтар кірпіш құйып, күйдіріп дайындаған. Мектеп құрылысы негізгі екі оқу корпусынан, жатаханадан, асханадан, моншадан және мұғалімдерге арналған екі пәтерден тұрған. Азамат соғысы жылдарындағы аласапыранда мектепте оқу процесі уақытша тоқтаған. 1924 жылдан бастап қайтадан жұмыс жасаған. 1929 жылдан бастап мектеп «Есбол шаруа жастарының жеті жылдық мектебі» болып қайта аталған. 1934-1940 жылдары мектеп орталау деп аталып, 1940 жылдан соң орта мектепке айналған. 1944 жылы су тасуға байланысты «Есбол» деген жерде орналасқан «Қызылүй» маңындағы ел жаңа қонысқа – осы күнгі «Ақжайық» (№8 ауыл) ауылының орталығына көшуге орай сол жердегі (бұрынғы ескі ауыл) бастауыш мектеп үйіне көшіріліп, жыл сайын қосымша сынып бөлмелері салынып кеңейтілді. Сонымен жаңа орынға көшірілген мектеп 1957 жылдан 1977 жылға дейін сегіз жылдық мектеп ретінде жұмыс жасайды. 1978-1979 оқу жылынан бастап Қызылүй қайтадан орта білім ордасына айналды. Бүгінгі таңда Қызылүй орта мектебінде 217 оқушы білім алып, 39 мұғалім дәріс беруде. Мектеп 2012-2013 оқу жылында күрделі жөндеуден өтіп, кабинеттер  бүгінгі заман талабына сай безендірілген.&lt;ref&gt;[https://kyzylui.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Қызылүй тарихы]&lt;/ref&gt;
* &quot;Арай&quot; бөбекжай-бақшасы
* &quot;Ақжайық&quot; мәдениет үйі
* Балалар-жасөспірімдер спорт кешені — 2019 жылы қыркүйекте ашылды. Кешеннің сыйымдылығы - 160 адам.

== Ауыл көшелері ==
[[Махамбет Өтемісұлы]], Мұхтар Рахметов, Ғұбайдолла Бердиев, Көшқали Ыбыраев атындағы көшелер, Ақжайық, Ақтөбе, Есбол, Қарашығанақ, Қызылүй, Тәуелсіздік көшелері.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>md734qxs3axdh8jx68a0e0ikmjxa106</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аққайың (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559876</id>
    <revision>
      <id>3062921</id>
      <parentid>3059174</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:23:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3826" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Аққайың 
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =24|lat_sec = 56
   |lon_deg =51|lon_min = 49|lon_sec =58
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бейбарыс ауылдық округі{{!}}Бейбарыс 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Сорочин форпосты, Сорочинка (Сорочинко)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 89
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Аққайың}}
'''Аққайың''' (2006 ж. дейін – ''Сорочинко''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Бейбарыс ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 36 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің оң жағалауында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 130 адам (60 ер адам және 70 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 89 адамды (46 ер адам және 43 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>9w82dzmj8akmgipsxsnhgxqu2cv8xfu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бейбарыс (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559879</id>
    <revision>
      <id>3062900</id>
      <parentid>3055009</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:26:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10119" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Бейбарыс
|сурет               =   С.Бейбарыс. Стелла .jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =27|lat_sec = 11
   |lon_deg =51|lon_min = 47|lon_sec =25
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бейбарыс ауылдық округі{{!}}Бейбарыс 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = Сәрсенғалиев Марат
|құрылған уақыты         = 1938   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Чкалово''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2429
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = бейбарыстық, бейбарыстықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060711
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Бейбарыс (айрық)}}
'''Бейбарыс''' (1938-2006 жж. – ''Чкалово''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://chkalov.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Чкалов атындағы орта мектебінің тарихы тарихы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Бейбарыс ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Жайық]] өзенінің оң жағалауында, аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 26 км-дей, [[Атырау]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 23 км жерде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2125 адам (1089 ер адам және 1062 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2429 адамды (1211 ер адам және 1218 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Бейбарыс ауылының негізі 1938 жылы қаланған. Сол кездегі &quot;Сарайшық ауылдық&quot; советіне қарасты «Павлов» колхозын төраға Ян-Бон Чун, «Авангард» колхозын төраға Ким Семен басқарды. 1953 жылы ұсақ колхоздарды ірілендіру саясаты негізінде Жаманқаладағы «Верный путь» колхозымен және Жалғансайдағы «1 Май» колхозы бірігіп, іріленіп, «1 Май» колхозы құрылады. Жалғансайдағы «1 Май» колхозын 1май мерекесі қарсаңында құрылуына байланысты осылай атау ұйғарылған. Ал «Сарайшық» ауылдық советіне қарасты «Павлов» және «Авангард» колхоздарының бірігуі нәтижесінде «Чкалов» колхозы құрылды. 1960 жылдары «1 Май» мен «Чкалов» колхоздары қосылып «1 Май» совхозы құрылды. Совхоз орталығы әуелгі кезде МТС орналасқан Жаманқалада болса, кейін 1965 жылы Чкалов селосына көшіріледі. Сол жылдардан бері қарай совхозға И.Д.Брагин, Ш.Қуанышалиев, Ғ.Нұғыманов, Н.Сұлтанов, Қ.Сиранов сияқты азаматтар басшылық жасап, оның көркейіп, өркендеуіне елеулі үлестерін қосты. Қазіргі уақытта «1 Мамыр» ЖШС-тігін А.Ескариев басқарады. Чкалов селосы атауы 2007 жылы Бейбарыс селосы болып өзгертілді. Чкалов
селосы болып, 1937 жылы Советтер Одағының батыры В.П. Чкаловтың Америкаға тура қонбастан ұшып баруын ұлығылау аталған еді. 1978 жылы «Чкалов ауылдық советі» «Чкалов селолық Кеңесі» болып қайта құрылды.1992 жылдан бері «Чкалов селолық округі» болып аталады. Округ қарамағына Редут, Сорочинко, Чкалов селолары кірген. Қарамырза, Тоқал, Бұзаутүбек, Қызылжар, Мойнақ учаскелері де округке енеді. 2006 жылы Чкалов селосы Бейбарыс селосы болып қайта аталды.
&lt;ref&gt;[Бейбарыс ауылының тарихы https://chkalov.mahambet-bb.kz/images-new/000/1/2-converted.pdf]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* А.Байтұрсынұлы атындағы орта мектеп - алғашқы мектеп 1938 жылдың күзінде шағын бір бөлмелі саман тастан қаланған шатырсыз жәй үйде 1-ші, 2-ші, 3-ші орыс-кәріс сыныптары болып ашылды. Ол үй күні бүгінге дейін бар. Мектептің арнаулы құрылысын салу 1940-1941 жылдары басталды. Мектеп алғашқы кезде «Сарайшық орта мектебі» деп аталған. Жаманқала мен Сарайшықтағы бұзылған шіркеулердің тастарын әкеліп, орталау (1-8 сыныптар) орыс-кәріс мектебіне пайдалануға берілді. Ал, 9-10 сыныптар оқушылары Сорочинко мен Жаманқаладағы интернаттарда жатып оқыды. Мектепке Чкалов есімі 1938 жылы В.П.Чкаловтың еш жерге қонбастан Америкаға ұшып баруын ұлығылау негізінде селоға Чкалов есімін беруге байланысты аталды. Ал Чкалов орта мектебінің алғашқы құрылысына қосымша ғимараттар 1953-1965 жылдары салынды. 2013 жылы &quot;100 мектеп, 100 аурухана&quot; бағдарламасымен салынған 300 орындық мектеп ғимараты пайдалануға берілді. 2019 жылы 24 қаңтарда Чкалов орта мектебіне Ахмет Байтұрсынұлының есімі берілді.
* &quot;Балдырған&quot; бөбекжай-бақшасы – алғаш рет 1938 жылы ашылған. 1966 жылы наурызда жаңа 40 балалық балабақша ашылды. 1971 жылы балабақша совхоз кеңсесінің босаған ғимаратына көшірілді. 1987 жылы 140 орындық жаңа балабақша пайдалануға берілді.
* «Жас Дәурен» мәдениет үйі – Чкалов селолық клуб үйінің іргетасы 1942 жылы қаланды. 1987 жылы типтік жобада 2 қатарлы жаңа иәдениет үйі пайдалануға берілді.

== Діни ұйымдары ==
[[Сурет:Бейбарыс. Қасым хан мешіті.jpg |солға|200px|]]
* &quot;Қасым хан&quot; мешіті - 2020 жылы қазан айында ашылған. Мешіт сыйымдылығы 300 адамға шақталған.&lt;ref&gt;[https://www.muftyat.kz/kk/news/qmdb/2020-10-16/33503-bas-mufti-beibarys-auylynda-kasym-khan-meshitin-saltanatty-zhagdaida-ashty-foto/ БАС МҮФТИ БЕЙБАРЫС АУЫЛЫНДА «ҚАСЫМ ХАН» МЕШІТІН САЛТАНАТТЫ ЖАҒДАЙДА АШТЫ]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>63e9wxxnfcxf55ooxipcpcdhgfm72j5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жалғансай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559887</id>
    <revision>
      <id>3062883</id>
      <parentid>3051141</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:09:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3768" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Жалғансай
|сурет               =   Жалғансай. Стелла .jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =36|lat_sec = 37
   |lon_deg =51|lon_min = 36|lon_sec =37
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жалғансай ауылдық округі{{!}}Жалғансай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1246
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жалғансайлық, жалғансайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Жалғансай''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Жалғансай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 4 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1133 адам (555 ер адам және 578 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1246 адамды (630 ер адам және 616 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Жалғансай орта мектебі — 2015 жылы жаңа мектеп ғимараты пайдалануға берілген.
* &quot;Көктем гүлі&quot; бөбекжай-бақшасы
* «Шалқыма» мәдениет үйі

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>kbaq2v1d4kmxxaqnyjomhpw3v4dcb38</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Таңдай (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559890</id>
    <revision>
      <id>3062895</id>
      <parentid>3059093</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:22:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5915" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Таңдай 
|сурет                  =Тандай 2011 ж.jpeg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =32|lat_sec = 57
   |lon_deg =51|lon_min = 30|lon_sec =55
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бақсай ауылдық округі{{!}}Бақсай 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1913
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = таңдайлық, таңдайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Таңдай (айрық)}}
'''Таңдай''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Бақсай ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 10 км-дей жерде, [[Бақсай (өзен, Атырау облысы)|Бақсай]] каналының жағалауында Махамбет—Новобогат тас жолының бойында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2086 адам (1055 ер адам және 1031 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1913 адамды (957 ер адам және 956 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Таңдай селосының табан тасы «Бақсай» кеңшарының құрамымен бірге қаланды.  1930-шы жылдардың басында селода жаңадан тұрғын үйлер салу жедел қарқындады. Сарайшықтағы бұрынғы орыс байларының үйлері бұзылып, құрылыс материалдары Таңдайға өгізбен, түйемен жеткізілген. Селоның Таңдай аталуы жайында сөз етер болсақ өз кезінде аты шыққан Бабыл есімді байдың Айдай және Таңдай деген екі сұлу қызы болған. Үлкені Айдайға атақты Бала Ораз Өтебайұлы ғашық болыпты. «Салайын сол Ораздың Айдайына» деп келетін өлең жолдары осыны аңғартады. Айдайдың сіңлісі Таңдай қайтыс болып, биік төбеге жерленген. Осы жер қазіргі Таңдай селосы. Ауылда 2000 жылы 624 орындық жаңа мектеп үйі пайдалануға берілсе, мектеп жанында 75 орындық интернат жұмыс істейді. 40-қа жуық бүлдіршін тәрбиеленетін «Райхан гүлі» балабақшасы 2004 жылдан бері жылдық жүйеге көшірілген.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/audan-tynysy/ba-y-zhan-an-ba-saj.html Бағы жанған Бақсай]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Қ.Ахмедияров атындағы орта мектеп – 2000 жылы білім күні қарсаңында 624 орындық мектептің жаңа ғимараты пайдалануға берілді. 2017 жылы 15 маусымда Таңдай орта мектебіне Қаршымбай Ахмедияровтың есімі берілді.
* &quot;Райхан гүлі&quot; бөбекжай-бақшасы

== Діни ұйымдар қызметі ==
* Таңдай ауылдық мешіті

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>icdbr2zeoxfr0ctksfs824s7rfgv6jk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бала Ораз ауылы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559891</id>
    <revision>
      <id>3062892</id>
      <parentid>3051149</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:19:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4223" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Бала Ораз
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
|lat_deg = 47|lat_min = 50|lat_sec = 41
  |lon_deg = 51|lon_min = 37|lon_sec = 7
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақтоғай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Канал''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 54
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = балаораздық, балаораздықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Бала Ораз ауылы''' (2006 ж. дейін – ''Канал''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан солтүстікке қарай 18 км-дей жерде.

== Тарихы ==
Ауылдың Бала Ораз аталуының ерекше мәні бар. Өткен ғасырларда ауыздыға сөз бермейтін, атағы дүйім елге жайылған айтыскер Ораз ақын болды. Оның зираты бұл ауылдан 25 шақырым жерде. Бұдан үш-төрт жыл бұрын ақынның есімі осы елді мекенге берілді.&lt;ref&gt;&quot;Ақ Жайық&quot; газеті. 18.04.2012&lt;/ref&gt;

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 56 адам (33 ер адам және 23 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 54 адамды (29 ер адам және 25 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>d7ndxrbexgfs11nfriloxu0mp0mwbw7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өтешқали Атамбаев ауылы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559892</id>
    <revision>
      <id>3062893</id>
      <parentid>3059079</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:20:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3882" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Өтешқали Атамбаев
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =59|lat_sec = 32
   |lon_deg =51|lon_min = 37|lon_sec =28
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақтоғай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Топайлы бекінісі, Топайлы (Тополи)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 71
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = атамбаевтық, атамбаевтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Өтешқали Атамбаев ауылы''' (2006 ж. дейін – ''Топайлы''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]],  [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан солтүстікке қарай 34 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 94 адам (55 ер адам және 39 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 71 адамды (38 ер адам және 33 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>m4rcywczrlcrshj5vntrb6bmei9wbhr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кеңөріс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559893</id>
    <revision>
      <id>3062891</id>
      <parentid>3059077</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:19:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3823" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Кеңөріс
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =53|lat_sec = 05
   |lon_deg =51|lon_min = 35|lon_sec =21
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақтоғай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Карманов форпосты, Карманово''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 57
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = кеңөрістік, кеңөрістіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Кеңөріс''' (2006 ж. дейін – ''Карманово''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]],  [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан солтүстікке қарай 23 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 62 адам (30 ер адам және 32 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 57 адамды (32 ер адам және 25 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>nf66k2vh2zdce38umsde23y430ssvwd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талдыкөл (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559895</id>
    <revision>
      <id>3062901</id>
      <parentid>3059078</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:27:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5788" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Талдыкөл 
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =20|lat_sec = 30
   |lon_deg =51|lon_min = 52|lon_sec =42
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бейбарыс ауылдық округі{{!}}Бейбарыс 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Редут форпосты, Редут''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 871
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = талдыкөлдік, талдыкөлдіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Талдыкөл}}
'''Талдыкөл''' (2006 ж. дейін – ''Редут''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Бейбарыс ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 751 адам (368 ер адам және 383 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 871 адамды (415 ер адам және 456 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Талдыкөл орта мектебі — 1920 жылы Редутта 2 кластық орыс және қазақ мектебі ашылған. 1931 жылдан бастап Редут бастауыш мектебі 7 жылдық орыс-қазақ мектебі болып үлкейтілді. 1962 жылы Редут сегіз жылдық мектебі болып атала бастады. Мектеп үйі Шампалов Федордың (орыс көпесі) ағаштан тұрғызылған үйіне көшірілді. 2001 жылдан бастап Редут негізгі мектебі орта мектеп болып құрылды. 2006 жылдан бастап Редут орта мектебі Талдыкөл орта мектебі деп атала бастады. 2010 жылы ауылымызда 250 орындық «100 мектеп, 100 аурухана»   мемлекеттік бағдарламасы  бойынша жаңа үлгідегі мектеп салынды. 2012 жылдан бастап мектеп жанынан 50 орындық балабақша ашылып, Талдыкөл мектеп-балабақша кешені деп атала бастады. &lt;ref&gt;[https://taldykol.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Талдыкөл білім ордасының тарихы]&lt;/ref&gt;
* &quot;Айналайын&quot; бөбекжай-бақшасы
* «Талдыкөл» ауылдық мәдениет үйі

== Діни мекемелері ==
[[Сурет:Талдыкөл. Жәмил мешіті.jpg|солға|200px|]]
* '''«Жәмил» мешіті''' — 2022 жылы сәуірде пайдалануға берілді.  Мешіттің сыйымдылығы 300 орындық.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/qogam/makhambet-audanynda-300-oryndy-meshit-ashyldy.html Махамбет ауданында 300 орындық мешіт ашылды]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>ku66eind6kn2azjuwqltcm8h93mor9p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062919</id>
      <parentid>3062901</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:21:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5786" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Талдыкөл 
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =20|lat_sec = 30
   |lon_deg =51|lon_min = 52|lon_sec =42
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бейбарыс ауылдық округі{{!}}Бейбарыс 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Гурьев редуты, Редут''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 871
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = талдыкөлдік, талдыкөлдіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Талдыкөл}}
'''Талдыкөл''' (2006 ж. дейін – ''Редут''&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V06T0002473 Махамбет ауданының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктерін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Бейбарыс ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 751 адам (368 ер адам және 383 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 871 адамды (415 ер адам және 456 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Талдыкөл орта мектебі — 1920 жылы Редутта 2 кластық орыс және қазақ мектебі ашылған. 1931 жылдан бастап Редут бастауыш мектебі 7 жылдық орыс-қазақ мектебі болып үлкейтілді. 1962 жылы Редут сегіз жылдық мектебі болып атала бастады. Мектеп үйі Шампалов Федордың (орыс көпесі) ағаштан тұрғызылған үйіне көшірілді. 2001 жылдан бастап Редут негізгі мектебі орта мектеп болып құрылды. 2006 жылдан бастап Редут орта мектебі Талдыкөл орта мектебі деп атала бастады. 2010 жылы ауылымызда 250 орындық «100 мектеп, 100 аурухана»   мемлекеттік бағдарламасы  бойынша жаңа үлгідегі мектеп салынды. 2012 жылдан бастап мектеп жанынан 50 орындық балабақша ашылып, Талдыкөл мектеп-балабақша кешені деп атала бастады. &lt;ref&gt;[https://taldykol.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Талдыкөл білім ордасының тарихы]&lt;/ref&gt;
* &quot;Айналайын&quot; бөбекжай-бақшасы
* «Талдыкөл» ауылдық мәдениет үйі

== Діни мекемелері ==
[[Сурет:Талдыкөл. Жәмил мешіті.jpg|солға|200px|]]
* '''«Жәмил» мешіті''' — 2022 жылы сәуірде пайдалануға берілді.  Мешіттің сыйымдылығы 300 орындық.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/qogam/makhambet-audanynda-300-oryndy-meshit-ashyldy.html Махамбет ауданында 300 орындық мешіт ашылды]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>sehmaoelsz99loj5ue9apljr8tb4r98</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Томан (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559896</id>
    <revision>
      <id>3062899</id>
      <parentid>3051165</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:24:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3349" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Томан
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =14|lat_sec = 05
   |lon_deg =51|lon_min = 26|lon_sec =05
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бақсай ауылдық округі{{!}}Бақсай 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Туманное''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 114
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = томандық, томандықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Томан''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Бақсай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 46 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 142 адам (66 ер адам және 76 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 114 адамды (52 ер адам және 62 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>kkonakdg3jn1bxzpewaalovynvbts19</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Көздіқара (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559899</id>
    <revision>
      <id>3062897</id>
      <parentid>3060604</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3589" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Көздіқара
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =35|lat_sec = 14
   |lon_deg =51|lon_min = 21|lon_sec =34
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бақсай ауылдық округі{{!}}Бақсай 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Бақсай кеңшары №2 бөлімшесі''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 185
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = көздіқаралық, көздіқаралықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Көздіқара (айрық)}}
'''Көздіқара''', ''Көздіқора'' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Бақсай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде, [[Бүгілөзек|Нарын]] каналының жағалауында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 241 адам (120 ер адам және 121 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 185 адамды (89 ер адам және 96 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>5djrims9uki4fkezs8nb6twrss0dws0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Есмахан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559901</id>
    <revision>
      <id>3062896</id>
      <parentid>3059096</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:22:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3469" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Есмахан
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =28|lat_sec = 29
   |lon_deg =51|lon_min = 27|lon_sec =44
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Бақсай ауылдық округі{{!}}Бақсай 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 200
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = есмахандық, есмахандықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Есмахан''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Бақсай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 20 км-дей жерде, [[Бақсай (өзен, Атырау облысы)|Бақсай]] өзенінің жағалауында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 170 адам (86 ер адам және 84 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 200 адамды (105 ер адам және 95 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>dte10vos6qzxc5e98ze0nbxvvvjcx7e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ортақшыл (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559902</id>
    <revision>
      <id>3062887</id>
      <parentid>3059095</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:14:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3979" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ортақшыл
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =38|lat_sec = 10
   |lon_deg =51|lon_min = 39|lon_sec =00
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы){{!}}Есбол
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''№13 ауыл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 1322
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ортақшылдық, ортақшылдықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060708
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ортақшыл}}
'''Ортақшыл''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында Атырау—Индер тас жолының бойында орналасқан.

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1403 адам (698 ер адам және 705 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1322 адамды (681 ер адам және 641 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Қосарал орта мектебі
* &quot;Балақай&quot; бөбекжай-бақшасы
* «Самал» мәдениет үй&quot;
* Заурал селолық учаскелік ауруханасы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>3q2h45v79zybvmsvi23ld15koupwpzc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Еңбекшіл (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559903</id>
    <revision>
      <id>3062888</id>
      <parentid>3059086</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:15:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3972" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Еңбекшіл 
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =32|lat_sec = 19
   |lon_deg =51|lon_min = 44|lon_sec =04
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы){{!}}Есбол
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''№15 ауыл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 272
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = еңбекшілдік, еңбекшілдіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Еңбекшіл}}
'''Еңбекшіл''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 16 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында Атырау—Индер тас жолының бойында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 427 адам (230 ер адам және 197 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 272 адамды (142 ер адам және 130 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Еңбекшіл ауылының негізгі мектебі — 1990-1991 оқу жылында ашылған. Мектептің жаңа 80 орындық ғимараты 2019 жылы салынып, пайдалануға берілді.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>on0ioacwzwyiv0l8pdoesmjzqghgfrh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алмалы (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559906</id>
    <revision>
      <id>3062955</id>
      <parentid>3052901</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:36:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4974" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Алмалы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =15|lat_sec = 16
   |lon_deg =51|lon_min = 53|lon_sec =17
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Алмалы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Кандаурово (Кандаур)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2130
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = алмалылық, алмалылықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060704
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Алмалы}}

'''Алмалы''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Атырау қаласынан солтүстікке қарай 16 км жерде Жайық өзенінің оң жағасында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1688 адам (855 ер адам және 833 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2130 адамды (1065 ер адам және 1065 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Алмалыда орта мектеп, бала бақша, халыққа қызмет көрсету нысандары бар. Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.
«Алмалы құс» серіктестігі – өңірде құс еті мен жұмыртқа шығаратын ірі кәсіпорынның бірі болып саналады.&lt;ref&gt;https://atr.kz/zhanalyqtar/atyraudy-z-anakondasy-pajda-boldy-foto-video/&lt;/ref&gt;
* '''Алмалы орта мектебі'''
* '''«Бұлбұл» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''&quot;Алмалы&quot; ауылдық мәдениет үйі '''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Алмалы ауылы!! Алмалы орта мектебі !! Алмалы. Тойхана
|-
| [[Сурет:Алмалы. Общий вид.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Амалы орта мектебі.png|орта|200px|]] || [[Сурет:Алмалы. Тойхана.jpg |орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>3j3hfnbl6fvasa0njr99f4h94l1e94z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062956</id>
      <parentid>3062955</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4978" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Алмалы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =15|lat_sec = 16
   |lon_deg =51|lon_min = 53|lon_sec =17
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Алмалы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Кандаурово (Кандаур)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 2130
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = алмалылық, алмалылықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060704
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Алмалы}}

'''Алмалы''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 16 км жерде Жайық өзенінің оң жағасында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1688 адам (855 ер адам және 833 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2130 адамды (1065 ер адам және 1065 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
Алмалыда орта мектеп, бала бақша, халыққа қызмет көрсету нысандары бар. Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.
«Алмалы құс» серіктестігі – өңірде құс еті мен жұмыртқа шығаратын ірі кәсіпорынның бірі болып саналады.&lt;ref&gt;https://atr.kz/zhanalyqtar/atyraudy-z-anakondasy-pajda-boldy-foto-video/&lt;/ref&gt;
* '''Алмалы орта мектебі'''
* '''«Бұлбұл» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''&quot;Алмалы&quot; ауылдық мәдениет үйі '''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Алмалы ауылы!! Алмалы орта мектебі !! Алмалы. Тойхана
|-
| [[Сурет:Алмалы. Общий вид.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Амалы орта мектебі.png|орта|200px|]] || [[Сурет:Алмалы. Тойхана.jpg |орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>2ou96asj2r8sqt70ypx6o4oywgvbl64</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақтоғай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559907</id>
    <revision>
      <id>3062890</id>
      <parentid>3059172</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:18:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9024" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақтоғай
|сурет               =   Ақтоғай.jpeg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =47|lat_sec = 05
   |lon_deg =51|lon_min = 36|lon_sec =01
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақтоғай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1981   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Бақсай''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 965
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақтоғайлық, ақтоғайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақтоғай}}
'''Ақтоғай''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай ауылдық округі]]  орталығы.

== Тарихы ==
Ауылдың жаңаруы 1981 жылы &quot;Қазақ КСР-ның 60 жылдығы&quot; атындағы жем-шөп кеңшарының құрылуымен байланысты. &quot;Ақтоғай&quot; деп атау қойған 1981-1990 жылдары осы кеңшардың директоры болған, кеңшарды құруда атаулы еңбек сіңірген ардагер Атиғолла Жарылғасов болатын.
Аталған кеңшар Шой, Бақсай ауылының солтүстігінен бой көтерген. Шойдың іргесі XVII ғасырдың 1615-1620 жылдары қаланғандығы жайлы дерек бар. Патша үкіметі Еділ бойы, Орал, Сібір мен Қазақстан өңірінде әскери бекіністер салуға кіріскен кезде, Жайық өзенінің жағалауында [[казактар|орыс-казактардың]] күшімен Сахарная,  [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Калмыков]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Гребенщиков]], [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагино]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Зелёный]], [[Кеңөріс|Карманово]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Тополинск]] (Топайлы), Чуйский (Шой) т.б. әскери бекіністер салып, патша үкіметінің суық қаруланған орыс-казак әскерлері тұрақтаған. Кейін &quot;Бақсай бекінісі&quot; аталады. Ресей империясының 1868 жылғы әкімшілік реформасына байланысты село дәрежесі берілген.
[[Азамат соғысы]] жүріп жатқан кезеңнің қақ ортасында 1919 жылы Бақсай селолық советі құрылып, 1942 жылға дейін орталығы міндетін Бақсай селосы атқарған.
Бақсай ауылының орнынан Ақтоғай селолық кеңесі 1981 жылы 10 қарашада Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен құрылған. Ақтоғай селолық кеңесі Ақтоғай селолық округі болып 1994 жылдың сәуір айында өзгертілген. 1996 жылдың 31 желтоқсанында &quot;Ақтоғай ауылдық округінің әкімі аппараты&quot; болып өзгеріп, мемлекеттік қайта тіркеу туралы куәлігі берілген.
1981 жылы қайта ұйымдастырылған &quot;Қазақ КСР-ның 60 жылдығы&quot; атындағы кеңшар 1994 жылы тарап, кооператив болып құрылған. Бұл кооператив 1998 жылға дейін өмір сүріп, өнеркәсіп салалары жекешелендірілген.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/audan-tynysy/azhary-ajshy-tal-an-a-to-aj.html Ажары айшықталған Ақтоғай]&lt;/ref&gt;

== Географиялық орны ==
[[Жайық]]тың оң жағалауында, аудан орталығы [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан 15 км-дей солтүстікке қарай орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 864 адам (439 ер адам және 425 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 965 адамды (488 ер адам және 477 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* [[Ақтоғай орта мектебі]] — 1981 жылғы 28 шілдедегі №316 шешімге сәйкес жем-шөп дайындайтын кеңшардың орталығынан сегізжылдық мектеп ретінде ашылған. Ақтоғай сегізжылдық мектебі 1983-1984 оқу жылында орта мектеп ретінде қайта ұйымдастырылған. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 19 қазанындағы №1566 қаулысына сәйкес Ақтоғай орта мектебі Исатай ауданынан Махамбет ауданының қарамағына берілді. 2014 жылы Каспий құбыр консорциуымы кезінде уақытша деп салынған ескі ғимараттың жанынан жаңа заманауи үлгідегі 120 орынға есептелген мектеп салып берді.
* &quot;Жас Дәурен&quot; бөбекжай-бақшасы
* «Ақтоғай» ауылдық мәдениет үйі

=== Денсаулық сақтау ===
* Махамбет ауданаралық өкпе аурулар ауруханасы

== Діни ұйымдар қызметі ==
[[Сурет: Ақтоғай ауылы. Мешіт.jpg|солға|200px|]]
* Ақтоғай ауылдық мешіті — 2022 жылы шілде айында ашылды. Мешіт 150 адамға есептелген.&lt;ref&gt;[https://atr.kz/qogam/aqtogajda-meshit-ashyldy/ Ақтоғайда мешіт ашылды]&lt;/ref&gt;

== Ауыл көшелері ==
Зейнеш Сауықов, [[Махамбет Өтемісұлы]], [[Исатай Тайманұлы]] атындағы көшелер, [[Бақсай (өзен, Атырау облысы)|Бақсай]], [[Достық]], [[Наурыз мейрамы|Наурыз]], [[Нұр-Сұлтан|Астана]] көшелері.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>q9pmnydem12jlxz93xka97ofksq1umq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062922</id>
      <parentid>3062890</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:24:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9055" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақтоғай
|сурет               =   Ақтоғай.jpeg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =47|lat_sec = 05
   |lon_deg =51|lon_min = 36|lon_sec =01
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақтоғай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1981   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Бақсай бекінісі, Бақсай''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 965
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақтоғайлық, ақтоғайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақтоғай}}
'''Ақтоғай''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай ауылдық округі]]  орталығы.

== Тарихы ==
Ауылдың жаңаруы 1981 жылы &quot;Қазақ КСР-ның 60 жылдығы&quot; атындағы жем-шөп кеңшарының құрылуымен байланысты. &quot;Ақтоғай&quot; деп атау қойған 1981-1990 жылдары осы кеңшардың директоры болған, кеңшарды құруда атаулы еңбек сіңірген ардагер Атиғолла Жарылғасов болатын.
Аталған кеңшар Шой, Бақсай ауылының солтүстігінен бой көтерген. Шойдың іргесі XVII ғасырдың 1615-1620 жылдары қаланғандығы жайлы дерек бар. Патша үкіметі Еділ бойы, Орал, Сібір мен Қазақстан өңірінде әскери бекіністер салуға кіріскен кезде, Жайық өзенінің жағалауында [[казактар|орыс-казактардың]] күшімен Сахарная,  [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Калмыков]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Гребенщиков]], [[Есбол (Индер ауданы)|Кулагино]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Зелёный]], [[Кеңөріс|Карманово]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Тополинск]] (Топайлы), Чуйский (Шой) т.б. әскери бекіністер салып, патша үкіметінің суық қаруланған орыс-казак әскерлері тұрақтаған. Кейін &quot;Бақсай бекінісі&quot; аталады. Ресей империясының 1868 жылғы әкімшілік реформасына байланысты село дәрежесі берілген.
[[Азамат соғысы]] жүріп жатқан кезеңнің қақ ортасында 1919 жылы Бақсай селолық советі құрылып, 1942 жылға дейін орталығы міндетін Бақсай селосы атқарған.
Бақсай ауылының орнынан Ақтоғай селолық кеңесі 1981 жылы 10 қарашада Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен құрылған. Ақтоғай селолық кеңесі Ақтоғай селолық округі болып 1994 жылдың сәуір айында өзгертілген. 1996 жылдың 31 желтоқсанында &quot;Ақтоғай ауылдық округінің әкімі аппараты&quot; болып өзгеріп, мемлекеттік қайта тіркеу туралы куәлігі берілген.
1981 жылы қайта ұйымдастырылған &quot;Қазақ КСР-ның 60 жылдығы&quot; атындағы кеңшар 1994 жылы тарап, кооператив болып құрылған. Бұл кооператив 1998 жылға дейін өмір сүріп, өнеркәсіп салалары жекешелендірілген.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/audan-tynysy/azhary-ajshy-tal-an-a-to-aj.html Ажары айшықталған Ақтоғай]&lt;/ref&gt;

== Географиялық орны ==
[[Жайық]]тың оң жағалауында, аудан орталығы [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан 15 км-дей солтүстікке қарай орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 864 адам (439 ер адам және 425 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 965 адамды (488 ер адам және 477 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* [[Ақтоғай орта мектебі]] — 1981 жылғы 28 шілдедегі №316 шешімге сәйкес жем-шөп дайындайтын кеңшардың орталығынан сегізжылдық мектеп ретінде ашылған. Ақтоғай сегізжылдық мектебі 1983-1984 оқу жылында орта мектеп ретінде қайта ұйымдастырылған. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 19 қазанындағы №1566 қаулысына сәйкес Ақтоғай орта мектебі Исатай ауданынан Махамбет ауданының қарамағына берілді. 2014 жылы Каспий құбыр консорциуымы кезінде уақытша деп салынған ескі ғимараттың жанынан жаңа заманауи үлгідегі 120 орынға есептелген мектеп салып берді.
* &quot;Жас Дәурен&quot; бөбекжай-бақшасы
* «Ақтоғай» ауылдық мәдениет үйі

=== Денсаулық сақтау ===
* Махамбет ауданаралық өкпе аурулар ауруханасы

== Діни ұйымдар қызметі ==
[[Сурет: Ақтоғай ауылы. Мешіт.jpg|солға|200px|]]
* Ақтоғай ауылдық мешіті — 2022 жылы шілде айында ашылды. Мешіт 150 адамға есептелген.&lt;ref&gt;[https://atr.kz/qogam/aqtogajda-meshit-ashyldy/ Ақтоғайда мешіт ашылды]&lt;/ref&gt;

== Ауыл көшелері ==
Зейнеш Сауықов, [[Махамбет Өтемісұлы]], [[Исатай Тайманұлы]] атындағы көшелер, [[Бақсай (өзен, Атырау облысы)|Бақсай]], [[Достық]], [[Наурыз мейрамы|Наурыз]], [[Нұр-Сұлтан|Астана]] көшелері.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>9hf90curpbk2h0rwrfe1k92q9cubha3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алға (Махамбет ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559912</id>
    <revision>
      <id>3062881</id>
      <parentid>3055234</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:05:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6265" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Алға
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =25|lat_sec = 19
   |lon_deg =51|lon_min = 52|lon_sec =22
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Алға ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Алға
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  1957  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''№17 ауыл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 1859
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = алғалық, алғалықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Алға (айрық)}}
'''Алға''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Жайық]]тың сол жағалауында, аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 32 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1746 адам (888 ер адам және 858 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1859 адамды (962 ер адам және 897 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Өткен ғасырдың отызыншы жылдары Жайық жағасынан үйлер тұрғызылып, шашыраңқы отырғандар ұжымдастырылып, бір қонысқа орналасады да, ол мекенге алғашқы үй салған Құлтай деген кісінің есімі беріліп, «Құлтай» атанады. Ол мекен 1957 жылғы тасқында суға кетіп, жаңа орыннан Алға ауылы бой көтереді. Осында құрылған «Қызыл ақырап» ұжымшары егін егіп, мал шаруашылығын кәсіп еткен болса, соғыс жылдары «Жаңа жол», «Жаңа шаруа», «Красный Каспий» ұжымшарлары балық аулаумен айналысқан. 1959 жылы «Жаңа шаруа» ұжымшары Алғаға көшіріліп, іріленген «ХХІ партсъезд атындағы» ұжымшар құрылып, 1972 жылы ол атауы өзгермей, кеңшар болды. 1991 жылы кеңшар таратылып, «Алға» ұжымдық кәсіпорны, 1994 жылы «Мұра» өндірістік кооперативі және 11 шаруа қожалық құрылды.&lt;ref&gt;[https://zh-shugylasy.kz/zhanalyqtar/audan-tynysy/al-any-al-a-zhetelegen-m-ra-edi.html Алғаны алға жетелеген «Мұра» еді...]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Алға орта мектебі
* &quot;Қарлығаш&quot; бөбекжай-бақшасы
* Алға ауылдық мәдениет үйі

== Ауыл көшелері ==
[[Махамбет Өтемісұлы]], [[Нұрмұхан Жантөрин]], Құрманғали Иманғазиев, Өткелбай Жиеналиев, [[Халел Досмұхамедов|Халел Досмұхамедұлы]], [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілхайыр хан]] атындағы көшелер, Орталық, Тегісшіл, Ақсай, [[Каспий теңізі|Каспий]], [[Желтоқсан көтерілісі|Желтоқсан]], [[Елорда]], Ақжайық көшелері.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Алға ауылы.  !! Алға ауылы. !! Алға ауылы.
|-
| [[Сурет:Алға. Махамбет ауд.jpeg |орта|250px|]]|| [[Сурет:Алға ауылы. Махамбет ауданы.jpeg |орта|250px|]]||[[Сурет:Алға ауылы (Махамбет ауданы).jpeg |орта|250px|]] 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>gucmirkr5nnl84x9tvmfqrfy7w8j9sg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Есбол (Махамбет ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559917</id>
    <revision>
      <id>3062889</id>
      <parentid>3059085</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:16:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5592" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Есбол
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =42|lat_sec = 12
   |lon_deg =51|lon_min = 38|lon_sec =13
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы){{!}}Есбол
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''№11 ауыл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 761
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = есболдық, есболдықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Есбол}}
'''Есбол''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 3 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында Атырау—Индер тас жолының бойында орналасқан.

== Халқы ==  
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 733 адам (373 ер адам және 360 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 761 адамды (384 ер адам және 377 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
* Есбол орта мектебі — 1931-32 жылдан  Есбол жеті жылдық мектебі, 1972-73 оқу жылында Есбол сегізжылдық мектебі болып қайта құрылды. 2001 ж. екі қатарлы 250 орындық мектеп үйі салынып пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;[https://esbol.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Білім ұясының тарихы]&lt;/ref&gt;
* &quot;Айгүл&quot; бөбекжай-бақшасы — ең алғашқы табаны 1957 жылдың маусым айында құрылды. Бөбекжайдың алғашқы атауы Есбол балабақшасы болды. Балабақша алғаш 5 балалық болып ашылды. 1957 жылы Есбол ауылындағы аурухана Бақсай ауданының орталығына көшіріліп, сол жерден бір бөлмесі балабақшаға берілген. Кейіннен аурухана орны Д.Фурманов орта мектебіне беріліп, Есбол балабақшасы 1958 жылы басқа мекенжайға көшірілді. 1960 жылы бала санының көбеюіне орай кеңейтілген жерге көшірілді. 1986 жылғы қаңтар айында Есбол балабақшасы екі пәтерлік тұрғын үйге көшірілді.  1999 жылы Есбол балабақшасы атауы «Айгүл» балабақшасы болып өзгертілді. 2016 жылдың қаңтар айынан бастап «Айгүл» балабақшасы атауы «Айгүл» бөбекжайы болып өзгертілді.&lt;ref&gt;[https://aigul.mahambet-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Балабақша тарихы]&lt;/ref&gt;
* Есбол ауылдық клубы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>9hue45po6s2urbbl261380dczapplqo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарайшық (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559922</id>
    <revision>
      <id>3062886</id>
      <parentid>3059081</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:12:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4355" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Сарайшық
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =30|lat_sec = 15
   |lon_deg =51|lon_min = 43|lon_sec =07
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Сарайшық ауылдық округі{{!}}Сарайшық
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Опытное поле (Опытное)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{құлдырау}} 1900
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = сарайшықтық, сарайшықтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Сарайшық (айрық)}}
'''Сарайшық''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]]ндағы ауыл, [[Сарайшық ауылдық округі]] орталығы.  Ауыл жанында [[Сарайшық]] көне қаласының орны орналасқан. 1993 жылға дейін ''Опытное'' деп аталған.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1939 адам (970 ер адам және 969 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1900 адамды (910 ер адам және 990 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Мәдени-әлеуметтік мекемелері ==
=== Мектеп ===
* Қ.Қарашаұлы атындағы Сарайшық орта мектебі

=== Мектепке дейінгі білім ===
* &quot;Бүлдіршін&quot; бөбекжай-бақшасы

=== Колледж ===
* Махамбет көп бейінді ауыл-шаруашылық колледжі

=== Мәдени мекемелер ===
* «Сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы
* Сарайшық ауылдық мәдениет үйі

== Діни ұйымдар қызметі ==
* Сарайшық ауылдық мешіті

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>l7tm9273fcl148n04stne48ncdulemm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ескі Сарайшық</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559925</id>
    <revision>
      <id>3062924</id>
      <parentid>3059083</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:29:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3674" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ескі Сарайшық
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =29|lat_sec = 57
   |lon_deg =51|lon_min = 44|lon_sec =21
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Махамбет ауданы
|кестедегі аудан         = Махамбет ауданы{{!}}Махамбет
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Сарайшық ауылдық округі{{!}}Сарайшық
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Сарайшық бекінісі, Сарайшық станицасы, Сарайшық''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}} 662
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ескісарайшықтық, ескісарайшықтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Ескі Сарайшық''' — [[Атырау облысы]] [[Махамбет ауданы]], [[Сарайшық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. Ауыл жанында [[Сарайшық]] көне қаласының орны орналасқан.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 20 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 573 адам (282 ер адам және 291 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 662 адамды (328 ер адам және 334 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
{{Махамбет ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Махамбет ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>hsju25680d8y9zb19jd1jfysa8wo28k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бәйгетөбе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563179</id>
    <revision>
      <id>3062943</id>
      <parentid>3058433</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3662" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бәйгетөбе
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
 |lat_dir =N |lat_deg = 47|lat_min = 38|lat_sec = 8
 |lon_dir =E |lon_deg = 53|lon_min = 20|lon_sec = 10
 |CoordAddon             = type:city(42000)_region:KZ
 |CoordScale             = 25000
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Атырау
 |кестедегі облыс         = Атырау облысы
 |ауданы                  = Мақат ауданы
 |кестедегі аудан         = Мақат ауданы
 |мекен түрі              = ауылдық округ
 |мекені                  = Бәйгетөбе ауылдық округі
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 2013
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы             =
 |жер аумағы              = 
 |климаты                 = қатаң континентті
  |тұрғыны                = 2000 
  |санақ жылы             = 2014
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           =
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
}}

'''Бәйгетөбе''', ''Бәйгітөбе'' — [[Атырау облысы]], [[Мақат ауданы]]ндағы ауыл. [[Бәйгетөбе ауылдық округі]]нің орталығы. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Мақат]] кентінің оңтүстік іргесінде орналасқан. Екі ауыл теміржол арқылы бөлінген.

== Тарихы ==
Ауыл 2013 жылғы Мақат кентінің бір бөлігінен құрылды&lt;ref&gt;[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V13T0002712 Атырау облысының Мақат ауданында Бәйгетөбе ауылын және Бәйгетөбе ауылдық округін құру туралы]&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
Округте шамамен екі мыңға жуық адам тұрады&lt;ref&gt;[http://www.atr.kz/index.php/zha-aly-tar-b-limi/item/3778-biz-kotergen-masele БІЗ КӨТЕРГЕН МӘСЕЛЕ (Облыстық &quot;Атырау&quot; газеті)]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда 424 орындық орта мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт, кітапхана бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{kz-geo-stub}}
{{Мақат ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Мақат ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>d3rn85cztzolwa8pmbfi37px9g98rso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақсай (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563512</id>
    <revision>
      <id>3062968</id>
      <parentid>3052903</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:07:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6304" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақсай
|сурет               = Село Аксай.jpg  
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =11|lat_sec = 44
   |lon_deg =51|lon_min =57|lon_sec =06
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақсай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Ленинградское (Птицефабрика)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1671
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақсайлық, ақсайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақсай}}
'''Ақсай''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл, [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай ауылдық округі]] орталығы.

== Тарихы ==
1964 жылы жоғары оқу орындарының, оның ішінде ленинградтық студенттерден құралған құрылыс отрядтары Гурьев қаласынан Махамбетке апаратын тас жол бойында, құс фабрикасы мен осы кәсіпорын жұмысшыларына арналған үйлер салды. Олардың құрметіне бұл елді мекен Ленинградский деп аталды. 1993 жылғы 7 қазанда Ленинградское ауылы Ақсай ауылы болып өзгертілді.&lt;ref&gt;http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=22#main-container {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210602215446/http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=22#main-container |date=2021-06-02 }}&lt;/ref&gt; 

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 7 км-дей жерде.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt; Бұрынғы атаулары Ленинградское, Птицефабрика (1993 ж.дейін)

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1147 адам (562 ер адам және 585 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1671 адамды (829 ер адам және 842 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Б.Момышұлы атындағы орта мектеп'''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''&lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/news/society/derigerlik-ambulatoriya-ashyldy-3&lt;/ref&gt;
* '''&quot;Ақсай&quot; ауылдық клубы'''&lt;ref&gt;https://biznesinfo.kz/usefullinks/page/atyrau-zhane-atyrau-oblysynyn-madeniet-uyleri-men-klubtary--meken-zhayy--telefondary--paydalanu-tartib&lt;/ref&gt;

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
Ауылда көптеген жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Олар: геологиялық барлаулар мен ізденулер, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы, бөлшек саудада сату, жүк автомобиль көлігінің қызметі, бетон, цемент, және осыларға ұқсас материалдардан жасалған бұйымдарды көтерме саудада сату, құрылыс-монтаж жұмыстары, фармацевтикалық тауарларды бөлшек саудада сату т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.

== Ауыл суреттері ==

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ақсай ауылы !! Ақсай ауылы
|-
| [[Сурет:Аксай. Общий вид.jpg|орта|300px|]] || [[Сурет:Аксай. улица.jpg |орта|300px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>ngm2wx0qk4l4urnko76xrlb3akqef63</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062969</id>
      <parentid>3062968</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6317" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақсай
|сурет               = Село Аксай.jpg  
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =11|lat_sec = 44
   |lon_deg =51|lon_min =57|lon_sec =06
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы){{!}}Ақсай
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Ленинградское (Птицефабрика)''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}}1671
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = ақсайлық, ақсайлықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Ақсай}}
'''Ақсай''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл, [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай ауылдық округі]] орталығы.

== Тарихы ==
1964 жылы жоғары оқу орындарының, оның ішінде ленинградтық студенттерден құралған құрылыс отрядтары Гурьев қаласынан Махамбетке апаратын тас жол бойында, құс фабрикасы мен осы кәсіпорын жұмысшыларына арналған үйлер салды. Олардың құрметіне бұл елді мекен Ленинградский деп аталды. 1993 жылғы 7 қазанда Ленинградское ауылы Ақсай ауылы болып өзгертілді.&lt;ref&gt;http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=22#main-container {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210602215446/http://www.atyrau-city.kz/index.php?uid=division&amp;l=r&amp;sl=1&amp;rn=22#main-container |date=2021-06-02 }}&lt;/ref&gt; 

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан солтүстікке қарай 7 км-дей жерде.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt; Бұрынғы атаулары Ленинградское, Птицефабрика (1993 ж.дейін)

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1147 адам (562 ер адам және 585 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1671 адамды (829 ер адам және 842 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Б.Момышұлы атындағы орта мектеп'''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''&lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/news/society/derigerlik-ambulatoriya-ashyldy-3&lt;/ref&gt;
* '''&quot;Ақсай&quot; ауылдық клубы'''&lt;ref&gt;https://biznesinfo.kz/usefullinks/page/atyrau-zhane-atyrau-oblysynyn-madeniet-uyleri-men-klubtary--meken-zhayy--telefondary--paydalanu-tartib&lt;/ref&gt;

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
Ауылда көптеген жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Олар: геологиялық барлаулар мен ізденулер, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы, бөлшек саудада сату, жүк автомобиль көлігінің қызметі, бетон, цемент, және осыларға ұқсас материалдардан жасалған бұйымдарды көтерме саудада сату, құрылыс-монтаж жұмыстары, фармацевтикалық тауарларды бөлшек саудада сату т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.

== Ауыл суреттері ==

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ақсай ауылы !! Ақсай ауылы
|-
| [[Сурет:Аксай. Общий вид.jpg|орта|300px|]] || [[Сурет:Аксай. улица.jpg |орта|300px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>nf8npdem5i4zhzjrgal59z4m2i7yth6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бесікті (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563604</id>
    <revision>
      <id>3062980</id>
      <parentid>2948781</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:18:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6459" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Бесікті 
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =17|lat_sec = 05
   |lon_deg =51|lon_min =55|lon_sec =39
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Қайыршақты ауылдық округі{{!}}Қайыршақты
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}1021
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = бесіктілік, бесіктіліктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Бесікті}}
'''Бесікті''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Қайыршақты ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласының солтүстігіне қарай 20 км-дей жерде орналасқан.

== Тарихы ==
1930 жылы іргесі қаланған. 1929 жылы 18- ауыл, Талқайраң,  Аспа ауылдары бірігіп тұңғыш Бірлік колхозы болып балық шаруашылығымен айналысқан. 17- ауылға қоныс тепкен Кендірлі ауылының тұрғындары 1930 жылы Жайық бойына келіп, сөйтіп Бесікті ауылының ірге тасы қаланған.
Алғашқыда Бесікті Талқайраң селолық кеңесіне бағынған, жергілікті адамдар колхоз малын бағып, егін еккен. Кейіннен Кондаур, Бесікті, 18-ауыл бірігіп Сталин кеңшары болған. 1957-1958 жылдары Қайыршақты селолық кеңесіне қараған. &lt;ref&gt;https://atyrautv.kz/kz/archive/programs/programs_ruh/altyn_tugyr_atyrau/889596&lt;/Алтын{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} тұғыр: Қайыршақты ауылдық округі, Бесікті ауылы/&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 856 адам (432 ер адам және 424 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1021 адамды (499 ер адам және 522 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;
[[Сурет:Бесікті.png|thumb|орта|600px|'''Бесікті ауылы''']]

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Бесікті мектеп-интернаты'''
* '''&quot;Бесікті&quot; ауылдық клубы'''
* '''“Бесікті” демалыс орны'''&lt;ref&gt;https://www.kidsclip.net/video/fsnVDpfP_VY/besikti-demalys-orny-shakyra.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210501133006/https://www.kidsclip.net/video/fsnVDpfP_VY/besikti-demalys-orny-shakyra.html |date=2021-05-01 }}&lt;/ref&gt;
* '''«Тұлпар» демалыс кешені'''&lt;ref&gt;https://atr.kz/zhanalyqtar/ari-demalady-ari-shyny-ady/&lt;/ref&gt;

== Шаруашылығы ==
Ауылда негізінен егіншілік пен мал шаруашылығы дамыған. Егінде көбінесе бақша дақылдары, жемісжидектер, көкөністер өседі. 

== Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктер ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Бесікті ауылында орналасқан жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы. АТЫРАУ ОБЛЫСЫ. Статистикалық ақпарат.&lt;/ref&gt;
|-
!ЖШС атауы  !! Негізгі қызмет түрінің атауы
|-
| ЖШС  &quot;SAM CONSTRUCTION&quot; || Тұрғын емес ғимараттар құрылысы
|-
| ЖШС &quot;JAN A'DIL&quot; || Ірі қара малдарды көбейту
|-
| ЖШС &quot;ТОО &quot;Z CAKE&quot; || Қант, шоколад және қантты кондитерлік бұйымдарды көтерме саудада сату
|}
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>4kpy6zkmrbzyuyyfv2yim8byxgag816</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Еркінқала</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563605</id>
    <revision>
      <id>3062976</id>
      <parentid>3052878</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:15:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6299" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Еркінқала
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =01|lat_sec = 16
   |lon_deg =51|lon_min =48|lon_sec =29
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Еркінқала ауылдық округі{{!}}Еркінқала
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}}3333
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = еркінқалалық, еркінқалалықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060019
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Еркінқала''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Еркінқала ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 8 км-дей жерде [[Жайық]] өзенінің саласының жағалауында орналасқан.

== Тарихы ==
1930 жылы ұжымдастыру кезінде «Еркінқала» балықшы колхозының негізінде қалыптасқан. 1957 жылы Ленин атындағы колхоздың орталығы болды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2536 адам (1247 ер адам және 1289 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 3333 адамды (1668 ер адам және 1665 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік нысандары ==
[[Сурет:Еркинкала ср.школа.jpg |thumb|солға|200px|Еркінқала орта мектебі]] [[Сурет:Еркінқала ауылы (2).jpg|thumb|солға|200px|«Болашақ» бөбекжай-бақшасы ]]
* '''Еркінқала орта мектебі'''
* '''№37 «Болашақ» бөбекжай-бақшасы'''
* '''Еркінқала дәрігерлік амбулаториясы''',&lt;ref&gt;https://yandex.kz/maps/org/76313996037/?lang=kk&amp;ll=51.811823%2C47.025045&amp;z=17&lt;/ref&gt; 
* '''Мәдениет үйі'''
* '''Музыка мектебі'''

== Кәсіпкерлік ==
Ауыл негізінен балық, мал, егін шаруашылығымен айналысады. Ауылда бекіре өсіру зауыты,&lt;ref&gt;https://m.azh.kz/kz/news/view/20095&lt;/ref&gt;, &quot;Ақ желкен&quot;, &quot;Еркінқала&quot; өндірістік кооперативтері [[балық өсіру]] және тұщы суда [[балық аулау]]мен айналысады.

Ауылда көптеген жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Олар: инженерлік ғимараттар құрылысы, тамақтануды қамтамасыз ету, жеңіл автомобильдер мен жеңіл автокөлік құралдарын жалдау, жүк автомобиль көлігінің қызметі, өзге де жеке көрсетілетін қызметтерді ұсыну т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді. Бірнеше азық-түлік, құрылыс дүкендері бар. Елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Еркінқала ауылы. !! Еркінқала ауылы !! Еркінқала ауылы !! Еркінқала ауылы !! Еркінқала ауылы
|-
| [[Сурет:Еркінқала. Жалпы көрінісі.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Еркінқала 1.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Еркінқала ауылы 2.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Еркінқала ауылы 3.jpg|орта|200px|]]|| [[Сурет:Еркінқала. Амбулатория.jpg|орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>0blzz0bl56rxb6zvr7yyw6qzbkdveqe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызыл балық (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563607</id>
    <revision>
      <id>3062962</id>
      <parentid>3052908</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:53:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4583" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қызыл балық
|сурет               =   Дамбы селолық емханасы.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 42
   |lon_deg =51|lon_min =47|lon_sec =11
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Атырау ауылдық округі{{!}}Атырау
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Атырау''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{құлдырау}} 2202
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = қызылбалықтық, қызылбалықтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Қызыл балық''' (2022 ж. дейін — ''Атырау'')&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V22T0027084 Атырау облысы Атырау қаласы Атырау ауылдық округінің Атырау ауылын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt; — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Атырау ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы – [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2347 адам (1180 ер адам және 1167 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2202 адамды (1184 ер адам және 1018 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп'''
* '''«Аққайың» бөбекжай-балабақшасы'''

== Діни ұйымдар ==
* '''Атырау ауылдық мешіті'''

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп !! Қызылбалық ауылы !! Қызылбалық ауылы
|-
| [[Сурет:Қызылбалық. Мектеп.jpg|солға|200px|]] || [[Сурет:Қызылбалық. Х.Көшалиев көшесі.jpg|солға|200px|]] || Ұ[[Сурет:Қызылбалық 1.jpg|солға|200px|]] 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>s742v220qlvvw0xco35z7tqvooidje7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062963</id>
      <parentid>3062962</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:53:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4581" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қызыл балық
|сурет               =   Дамбы селолық емханасы.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 42
   |lon_deg =51|lon_min =47|lon_sec =11
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Атырау ауылдық округі{{!}}Атырау
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Атырау''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{құлдырау}} 2202
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = қызылбалықтық, қызылбалықтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Қызыл балық''' (2022 ж. дейін — ''Атырау'')&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V22T0027084 Атырау облысы Атырау қаласы Атырау ауылдық округінің Атырау ауылын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt; — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Атырау ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы – [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2347 адам (1180 ер адам және 1167 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2202 адамды (1184 ер адам және 1018 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп'''
* '''«Аққайың» бөбекжай-балабақшасы'''

== Діни ұйымдар ==
* '''Атырау ауылдық мешіті'''

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп !! Қызылбалық ауылы !! Қызылбалық ауылы
|-
| [[Сурет:Қызылбалық. Мектеп.jpg|солға|200px|]] || [[Сурет:Қызылбалық. Х.Көшалиев көшесі.jpg|солға|200px|]] || [[Сурет:Қызылбалық 1.jpg|солға|200px|]] 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>9cuw4zwr2p0fdeg7m6grriw0cp8w2qb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062965</id>
      <parentid>3062963</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:04:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Қызылбалықта Қызылбалықтың суреті тұрғаны жөн</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4593" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қызыл балық
|сурет               =   Қызылбалық. Х.Көшалиев көшесі.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 42
   |lon_deg =51|lon_min =47|lon_sec =11
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Атырау ауылдық округі{{!}}Атырау
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Атырау''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{құлдырау}} 2202
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = қызылбалықтық, қызылбалықтықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Қызыл балық''' (2022 ж. дейін — ''Атырау'')&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V22T0027084 Атырау облысы Атырау қаласы Атырау ауылдық округінің Атырау ауылын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt; — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Атырау ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы – [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 2347 адам (1180 ер адам және 1167 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2202 адамды (1184 ер адам және 1018 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп'''
* '''«Аққайың» бөбекжай-балабақшасы'''

== Діни ұйымдар ==
* '''Атырау ауылдық мешіті'''

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ф.Оңғарсынова атындағы орта мектеп !! Қызылбалық ауылы !! Қызылбалық ауылы
|-
| [[Сурет:Қызылбалық. Мектеп.jpg|солға|200px|]] || [[Сурет:Қызылбалық. Х.Көшалиев көшесі.jpg|солға|200px|]] || [[Сурет:Қызылбалық 1.jpg|солға|200px|]] 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>qh78zf2jahsgzs1a0exbbi1xj9wrn4x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Амангелді (Атырау қалалық әкімдігі)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563964</id>
    <revision>
      <id>3062974</id>
      <parentid>3052904</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:12:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6047" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Амангелді
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =57|lat_sec = 28
   |lon_deg =51|lon_min =45|lon_sec =36
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}}1814
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = амангелділік, амангелділіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Амангелді}}
'''Амангелді''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 15 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында орналасқан.
[[Сурет:Амангелді.png|thumb|солға|400px|'''Амангелді ауылы.''' Жалпы көрінісі]]

== Тарихы ==
Мұрағат жазбаларында Амангелді атындағы колхоздың алғашқы ұйымдасуы мен өркендеуі – қазіргі Атырау облысы, [[Құрманғазы ауданы]] территориясында болған. Бұл өңірдегі негізгі шаруашылық балық аулау болғандықтан, алғашқы кезде «Рыболовецкое кредитное товарищество» деген серіктік құрылып, оған ауылдағы бар адамдар біріктіріле бастаған. Сөйтіп, 1929 жылы наурызда Забурын ауылдық советіне қарайтын әр түрлі серіктіктер құрылған.&lt;ref&gt;Атырау облыстық мемлекеттік мұрағаты; 1215-қор, 231-іс, 4-байлам.&lt;/ref&gt; Колхоз Дамбы елді мекеніне 1956 жылы келіп қоныстанған.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 478 адам (242 ер адам және 236 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1814 адамды (863 ер адам және 951 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Дамбы өнер мектебі'''
* '''&quot;Дамбы&quot; ауылдық мәдениет үйі'''

== Шаруа қожалықтары және кәсіпкерлік ==
Ауылда «Амангелді»,&lt;ref&gt;https://strategy2050.kz/news/19110/&lt;/ref&gt; «Тілекші» балық аулау кооперативтері, монша, көлік жуу нысандары, сұлулық салоны, шағын маркеттер т.б.бар.  Елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Амангелді ауылдық мәдениет үйі !! Ұлы Отан соғысына қатысушыларға обелиск !! 1970 жылдар басында салынған аялдама !! Сұлулық салоны
|-
| [[Сурет:Амангелді ауылдық клубы.jpg |орта|200px|]]|| [[Сурет:Амангелді ауылы.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет: Амангелді. 1970 жылдар басында салынған аялдама.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Амангелді. Сүлулық салоны.jpg|орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>bxwu1tf69hzrjoc31byno6vgfhk8w7t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062975</id>
      <parentid>3062974</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:13:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6476" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Амангелді
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =57|lat_sec = 28
   |lon_deg =51|lon_min =45|lon_sec =36
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{өсім}}1814
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = амангелділік, амангелділіктер
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Амангелді}}
'''Амангелді''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 15 км-дей жерде, [[Жайық]] өзенінің сол жақ жағалауында орналасқан.
[[Сурет:Амангелді.png|thumb|солға|400px|'''Амангелді ауылы.''' Жалпы көрінісі]]

== Тарихы ==
Мұрағат жазбаларында Амангелді атындағы колхоздың алғашқы ұйымдасуы мен өркендеуі – қазіргі Атырау облысы, [[Құрманғазы ауданы]] территориясында болған. Бұл өңірдегі негізгі шаруашылық балық аулау болғандықтан, алғашқы кезде «Рыболовецкое кредитное товарищество» деген серіктік құрылып, оған ауылдағы бар адамдар біріктіріле бастаған. Сөйтіп, 1929 жылы наурызда Забурын ауылдық советіне қарайтын әр түрлі серіктіктер құрылған.&lt;ref&gt;Атырау облыстық мемлекеттік мұрағаты; 1215-қор, 231-іс, 4-байлам.&lt;/ref&gt; Колхоз Дамбы елді мекеніне 1956 жылы келіп қоныстанған. 1955-56 жылдары Забурын ауыл  Советінен Аманкелді колхозын Дамбы ауылына көшіру туралы қаулысынан кейін көшіп келген.&lt;ref&gt;Каспий  таңы  газеті. 14 июль 1967 жыл.&lt;/ref&gt; Дамбы ауылының құрамында болып, кейіннен Амангелді ауылы болып бөлініп шықты.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 478 адам (242 ер адам және 236 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1814 адамды (863 ер адам және 951 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Дамбы өнер мектебі'''
* '''&quot;Дамбы&quot; ауылдық мәдениет үйі'''

== Шаруа қожалықтары және кәсіпкерлік ==
Ауылда «Амангелді»,&lt;ref&gt;https://strategy2050.kz/news/19110/&lt;/ref&gt; «Тілекші» балық аулау кооперативтері, монша, көлік жуу нысандары, сұлулық салоны, шағын маркеттер т.б.бар.  Елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Амангелді ауылдық мәдениет үйі !! Ұлы Отан соғысына қатысушыларға обелиск !! 1970 жылдар басында салынған аялдама !! Сұлулық салоны
|-
| [[Сурет:Амангелді ауылдық клубы.jpg |орта|200px|]]|| [[Сурет:Амангелді ауылы.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет: Амангелді. 1970 жылдар басында салынған аялдама.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Амангелді. Сүлулық салоны.jpg|орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>ki3o0lv7lxhltprcg68hhbih3lpehwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дамба (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563967</id>
    <revision>
      <id>3062964</id>
      <parentid>3052905</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:54:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7090" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Дамба 
|сурет               = Дамба. Стелла.png 
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10
   |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1152
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     =  Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Дамба}}
'''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Этимология ==  
1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар 
[[Сурет:Село Дамба.jpg|thumb|орта|800px|'''Дамбы ауылы. Жалпы көрінісі''']]
өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан &quot;дамба&quot; жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен.

== Тарихы ==
Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1152 адамды (570 ер адам және 582 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Амангелді атындағы орта мектеп'''
* '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы'''

== Шаруашылықтары және кәсіпшілік ==
Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.
Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан &lt;ref&gt;https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&amp;z=17&lt;/ref&gt; Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Әкімшілік !! &quot;Ынтымақ&quot; балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !!  Ғаббас Қабышев көшесі
|-
| [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба ауылы (6).jpg|орта|270px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип)
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>6afrgjzc128cv3hxhxlu19hybmtpy43</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062972</id>
      <parentid>3062964</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:10:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7130" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Дамба 
|сурет               = Дамба. Стелла.png 
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10
   |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1152
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = дамбалық, дамбалықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     =  Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Дамба}}
'''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Этимология ==  
1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар 
[[Сурет:Село Дамба.jpg|thumb|орта|800px|'''Дамбы ауылы. Жалпы көрінісі''']]
өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан &quot;дамба&quot; жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен.

== Тарихы ==
Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1152 адамды (570 ер адам және 582 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Амангелді атындағы орта мектеп'''
* '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы'''

== Шаруашылықтары және кәсіпшілік ==
Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.
Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан &lt;ref&gt;https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&amp;z=17&lt;/ref&gt; Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Әкімшілік !! &quot;Ынтымақ&quot; балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !!  Ғаббас Қабышев көшесі
|-
| [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба ауылы (6).jpg|орта|270px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип)
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>t2ieekr6mbcsrrxgf1ftbfflzaxdumi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062973</id>
      <parentid>3062972</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:10:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7150" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Дамба 
|сурет               = Дамба. Стелла.png 
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10
   |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{құлдырау}}1152
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = дамбалық, дамбалықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     =  Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Дамба}}
'''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Этимология ==  
1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар 
[[Сурет:Село Дамба.jpg|thumb|орта|800px|'''Дамбы ауылы. Жалпы көрінісі''']]
өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан &quot;дамба&quot; жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен.

== Тарихы ==
Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1152 адамды (570 ер адам және 582 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Амангелді атындағы орта мектеп'''
* '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы'''

== Шаруашылықтары және кәсіпшілік ==
Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді.
Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан &lt;ref&gt;https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&amp;z=17&lt;/ref&gt; Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Әкімшілік !! &quot;Ынтымақ&quot; балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !!  Ғаббас Қабышев көшесі
|-
| [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба ауылы (6).jpg|орта|270px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип)
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>r5aopl2ggwu5mgixd7s6q5ghqm1pftu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Томарлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>564039</id>
    <revision>
      <id>3062979</id>
      <parentid>3052911</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:17:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5623" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Томарлы
|сурет               =   С.Томарлы. Стелла.jpg
|әкімшілік күйі          =  Ауылдық округ орталығы 
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =09|lat_sec = 54
   |lon_deg =51|lon_min =57|lon_sec =00
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Қайыршақты ауылдық округі{{!}}Қайыршақты
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}5036
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = томарлылық, томарлылықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060024
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
'''Томарлы''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Қайыршақты ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласының солтүстік-шығыс іргесінде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 3050 адам (1503 ер адам және 1547 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 5036 адамды (2494 ер адам және 2542 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Қ.Смағұлов атындағы орта мектебі'''
* '''№39 орта мектеп'''
* '''«Жұлдыз» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''«Шағала» бөбекжай-балабақшасы'''
* '''Спорт кешені'''

== Діни ұйымдар ==
* '''«Анашым» мешіті''' — 2021 жылы 27 желтоқсанда ашылған. Мешіттің сыйымдылығы 500 адамға арналған.&lt;ref&gt;[https://amin.kz/atyrau-qalasynda-500-adamdyq-zhanha-meshit-ashyldy-foto/ Атырау қаласында 500 адамдық жаңа мешіт ашылды]&lt;/ref&gt;
* '''«Қажымұқан Мұңайтпасұлы» мешіті''' — 2010 жылы Жұлдыз-1 ықшам ауданында салынған. Жалпы ауданы 310 шаршы метр. Үлкен залдың аумағы 288 шаршы метр, әйелдер намаз оқитын бөлменің көлемі  12 шаршы метр, имамның қызметтік бөлмесінің ауданы 10 шаршы метр. Қабырғасының биіктігі 5,5 метр, мұнараның биіктігі 16 метр, Күмбезінің биіктігі 9 метр.&lt;ref&gt;https://www.muftyat.kz/kk/mosque/3173/ «Қажымұқан Мұңайтпасұлы» мешіті&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Томарлы ауылы !! Томарлы ауылы  !! Томарлы ауылы. Мәдениет үйі 
|-
| [[Сурет:Томарлы 1.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Томарлы 2.jpg|орта|230px|]] || [[Сурет:Томарлы. Мәдениет үйі.jpg|орта|200px|]]
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Томарлы ауылы !! Томарлы ауылы !! Томарлы стадионы
|-
| [[Сурет:Томарлы 3.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Томарлы 4.jpg|орта|230px|]] || [[Сурет:Томарлы стадионы.jpg|орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>02a78oynsypdso8tqyun6a0jls3m5ue</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаңаталап (Атырау облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>564040</id>
    <revision>
      <id>3062966</id>
      <parentid>3052906</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:05:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5426" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Жаңаталап 
|сурет               = Село Жанаталап.jpg
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =46 |lat_min =59|lat_sec = 40
   |lon_deg =51|lon_min =48|lon_sec =46
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Атырау ауылдық округі{{!}}Атырау
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Жамбыл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}2605
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = жаңаталаптық, жаңаталаптықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 060020
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Населённые пункты городской администрации Атырау
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Жаңаталап}}
'''Жаңаталап ''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Атырау ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.&lt;ref&gt;Топонимика Казахстана. Издательство &quot;Аруана&quot; Алматы,2010&lt;/ref&gt;

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы – [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 11 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1511 адам (776 ер адам және 735 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2605 адамды (1306 ер адам және 1299 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік нысандары ==
* '''Жамбыл атындағы орта мектеп'''
* '''Дәрігерлік амбулатория'''
* '''Мәдениет үйі''',&lt;ref&gt;https://qazaqstan.tv/news/63022/&lt;/ref&gt; 

== Кәсіпкерлік ==
«Жайық-Атырау бекіре балық өсіру зауыты», &quot;Жамбыл атындағы&quot; өндірістік кооперативі, көлік жөндеу нысандары, шағын маркеттер, тойханалар т.б. жұмыс істейді.

== Ауыл суреттері ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Мәдениет үйі !! Мейрамхана «Асыл ана»  !! Дәрігерлік амбулатория
|-
| [[Сурет:Жаңаталап. Мәдениет үйі.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Жаңаталап. Мейрамхана Асыл ана.jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Жаңаталап. Дәрігерлік амбулатория.jpg|орта|200px|]]  
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Мейрамхана «Адина»!! Жаңаталап ауылы !! Жаңаталап ауылы
|-
| [[Сурет:Мейрамхана Адина.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Жанаталап 9.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Жанаталап 8.jpg |орта|200px|]] 
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Жаңаталап ауылы !!Жаңаталап ауылы !! Жаңаталап ауылы !! Жаңаталап ауылы
|-
| [[Сурет:Жанаталап 7.jpg |орта|200px|]]|| [[Сурет:Жанаталап 5.jpg|орта|250px|]] || [[Сурет:Жанаталап 4.jpg |орта|200px|]] || [[Сурет:Жанаталап 3.jpg |орта|200px|]]
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>069f3kiyfg6k9234hw4pkgt5mce2zlk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқайран</title>
    <ns>0</ns>
    <id>564041</id>
    <revision>
      <id>3062981</id>
      <parentid>3052229</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:19:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3708" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Талқайран
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =47 |lat_min =14|lat_sec = 08
   |lon_deg =51|lon_min =56|lon_sec =48
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Атырау облысы
|кестедегі облыс         = Атырау облысы{{!}}Атырау
|ауданы                  = Атырау қалалық әкімдігі
|кестедегі аудан         = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Қайыршақты ауылдық округі{{!}}Қайыршақты
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                ={{өсім}}935
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = талқайрандық, талқайрандықтар
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Талқайран''' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Қайыршақты ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
[[Атырау]] қаласының солтүстікке 11 км-дей жерде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 721 адам (374 ер адам және 347 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 935 адамды (472 ер адам және 463 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік және мәдени нысандары ==
* '''Талқайраң негізгі мектебі'''
* '''&quot;Талқайраң&quot; ауылдық клубы'''

== Дереккөздер ==  
[[Сурет:Талқайраң. Құрылыс алаңы.jpg|thumb|орта|650px|'''Талқайраң. Құрылыс алаңы''' ]]
{{дереккөздер}}
{{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}}
[[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>01zcy49i7cxs1w90vfb5h8700n9427m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Қарасай ауданы елді мекендері</title>
    <ns>10</ns>
    <id>566854</id>
    <revision>
      <id>3063004</id>
      <parentid>3060237</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4069" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = {{түс|Қазақстан}}
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]] елді мекендері
 |мазмұны   = {{nobr| [[Абай (Алматы облысы)|Абай]] •}}
{{nobr| [[Айқым (ауыл)|Айқым]] •}}
{{nobr| [[Ақжар (Алматы облысы)|Ақжар]]* •}}
{{nobr| [[Ақсеңгір (Қарасай ауданы)|Ақсеңгір]] •}}
{{nobr| [[Алатау (Алматы облысы)|Алатау]]* •}}
{{nobr| [[Алғабас (Қарасай ауданы)|Алғабас]]* •}}
{{nobr| [[Алмалыбақ]] •}}
{{nobr| [[Әйтей (Алматы облысы)|Әйтей]] •}}
{{nobr| [[Батан (ауыл)|Батан]] •}}
{{nobr| [[Бекболат Әшекеев ауылы|Бекболат Әшекеев]] •}}
{{nobr| [[Береке (Қарасай ауданы)|Береке]] •}}
{{nobr| [[Бұлақты (Алматы облысы)|Бұлақты]] •}}
{{nobr| [[Долан (ауыл)|Долан]] •}}
{{nobr| [[Елтай (Алматы облысы)|Елтай]] •}}
{{nobr| [[Еңбекші (Қарасай ауданы)|Еңбекші]] •}}
{{nobr| [[Жалпақсай]] •}}
{{nobr| [[Жамбыл (Қарасай ауданы)|Жамбыл]] •}}
{{nobr| [[Жаңатұрмыс (Алматы облысы)|Жаңатұрмыс]] •}}
{{nobr| [[Жандосов ауылы|Жандосов]] •}}
{{nobr| [[Жармұхамбет]] •}}
{{nobr| [[Жыңғылды (Алматы облысы)|Жыңғылды]] •}}
{{nobr| [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]] •}}
{{nobr| [[Исаево (Қазақстан)|Исаево]] •}}
{{nobr| [[Кемертоған]] •}}
{{nobr| [[Көкөзек (Алматы облысы)|Көкөзек]] •}}
{{nobr| [[Көксай (Қарасай ауданы)|Көксай]] •}}
{{nobr| [[Көктөбе (Қарасай ауданы)|Көктөбе]] •}}
{{nobr| [[Көктоған]] •}}
{{nobr| [[Көкшоқы (Алматы облысы)|Көкшоқы]] •}}
{{nobr| [[Көліащы]] •}}
{{nobr| [[Көлді (Қарасай ауданы)|Көлді]] •}}
{{nobr| [[Қайнар (Қарасай ауданы)|Қайнар]] •}}
{{nobr| [[Қайрат (Қарасай ауданы)|Қайрат]] •}}
{{nobr| [[Қарағайлы (Қарасай ауданы)|Қарағайлы]]* •}}
{{nobr| [[Қаратөбе (Алматы облысы)|Қаратөбе]] •}}
{{nobr| [[Қаскелең]] •}}
{{nobr| [[Қошмәмбет]] •}}
{{nobr| [[Құмарал]] •}}
{{nobr| [[Құмтоған]] •}}
{{nobr| [[Құрқұдық]] •}}
{{nobr| [[Қырғауылды]] •}}
{{nobr| [[Мерей (Алматы облысы)|Мерей]] •}}
{{nobr| [[Райымбек ауылы|Райымбек]] •}}
{{nobr| [[Сауыншы (Әйтей ауылдық округі)|Сауыншы (Әйтей а.о.)]] •}}
{{nobr| [[Сауыншы (Первомай ауылдық округі)|Сауыншы (Первомай а.о.)]] •}}
{{nobr| [[Тастыбұлақ (Алматы облысы)|Тастыбұлақ]]* •}}
{{nobr| [[Тұрар]] •}}
{{nobr| [[Ұлан (Алматы облысы)|Ұлан]] •}}
{{nobr| [[Үштерек (Алматы облысы)|Үштерек]] •}}
{{nobr| [[Шалқар (Қарасай ауданы)|Шалқар]] •}}
{{nobr| [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] •}}
{{nobr| [[Іргелі]] •}}
{{nobr| [[№71-темір жол айрығы]] }}
&lt;hr /&gt; 
'''*''' Алматы қаласының құрамына өткен елді мекендер (шағынаудандар)
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудан бойынша елді мекендер:Алматы облысы|Қарасай ауданы]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o54clqay4hdtvklj8dfmm9dvpfj6bf5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Etažy</title>
    <ns>3</ns>
    <id>584351</id>
    <revision>
      <id>3063132</id>
      <parentid>2557355</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:47:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vladimir Solovjev</username>
        <id>28571</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Vladimir Solovjev [[Қатысушы талқылауы:Kitikov]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Etažy]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Kitikov|Kitikov]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Etažy|Etažy]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="313" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kitikov}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 16:33, 2017 ж. шілденің 11 (+06)</text>
      <sha1>p61jteauwget55k2a5aovoqqty3r1fk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Батан (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>585138</id>
    <revision>
      <id>3063013</id>
      <parentid>2746820</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:57:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3313" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Батан
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =43 |lat_min =16|lat_sec = 27
   |lon_deg =76|lon_min = 39|lon_sec =09
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =   
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1485
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Батан''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 6 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 652 адам (321 ер адам және 331 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1485 адамды (731 ер адам және 754 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>elmcmew7ycoqydnp3qg21hpgvdh1m2a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Көліащы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>585139</id>
    <revision>
      <id>3063039</id>
      <parentid>2746825</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:00:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3326" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Көліащы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =     
   |lat_deg =43 |lat_min =21|lat_sec = 21
   |lon_deg =76|lon_min = 36|lon_sec =34
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =   
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =2615
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон             = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Көліащы''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстікке қарай 16 км-дей жерде.

== Халқы == 
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1007 адам (507 ер адам және 500 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2615 адамды (1304 ер адам және 1311 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>9onhdd3fow1ehcow1pw8cxvw9sh74di</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>585140</id>
    <revision>
      <id>3063006</id>
      <parentid>2746818</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:49:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2054" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Жібек жолы ауылдық округі|Облысы=Алматы облысы|Ауданы=[[Қарасай ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]]|Енеді=7 ауыл|Тұрғыны=25642|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}
'''Жібек жолы ауылдық округі''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 2019 жылға дейін ''Жаңашамалған ауылдық округі'' деп аталған.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19D0005234 Алматы облысы Қарасай ауданының кейбір елдi мекендерін &quot;ауыл&quot; категориясына жатқызу және оларды қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]], [[Батан (ауыл)|Батан]], [[Жыңғылды (Алматы облысы)|Жыңғылды]], [[Көліащы]], [[Қошмәмбет]], [[Құрқұдық]], [[Тұрар]] ауылдары кіреді. Орталығы – Жібек жолы ауылы.  
 
== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 25642 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}{{Қарасай ауданы ауылдық округтері}}
 
[[Санат:Қарасай ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>m4iyse1ahcbsf6qainkj4434s4806w0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063008</id>
      <parentid>3063006</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:53:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Жаңашамалған ауылдық округі]] бетін [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2054" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Жібек жолы ауылдық округі|Облысы=Алматы облысы|Ауданы=[[Қарасай ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]]|Енеді=7 ауыл|Тұрғыны=25642|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}
'''Жібек жолы ауылдық округі''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 2019 жылға дейін ''Жаңашамалған ауылдық округі'' деп аталған.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V19D0005234 Алматы облысы Қарасай ауданының кейбір елдi мекендерін &quot;ауыл&quot; категориясына жатқызу және оларды қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]], [[Батан (ауыл)|Батан]], [[Жыңғылды (Алматы облысы)|Жыңғылды]], [[Көліащы]], [[Қошмәмбет]], [[Құрқұдық]], [[Тұрар]] ауылдары кіреді. Орталығы – Жібек жолы ауылы.  
 
== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 25642 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}{{Қарасай ауданы ауылдық округтері}}
 
[[Санат:Қарасай ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>m4iyse1ahcbsf6qainkj4434s4806w0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыңғылды (Алматы облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>585164</id>
    <revision>
      <id>3063014</id>
      <parentid>2746821</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:57:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3414" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Темір жол айрығы
|атауы                 =Жыңғылды
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =43|lat_min = 32|lat_sec = 20
   |lon_deg =76|lon_min = 25|lon_sec =50
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = 
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 278
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Жыңғылды}}
'''Жыңғылды''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы темір жол айрығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 41 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 309 адам (154 ер адам және 155 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 278 адамды (132 ер адам және 146 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>jz1ei3v7gvkdsw7ot5jlxx8p8hkayc6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Құрқұдық</title>
    <ns>0</ns>
    <id>585165</id>
    <revision>
      <id>3063042</id>
      <parentid>2746828</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:01:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3375" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Темір жол айрығы
|атауы                 =Құрқұдық
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          =   
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =43|lat_min = 28|lat_sec = 05
   |lon_deg =76|lon_min = 32|lon_sec =39
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
|ауданы                  = Қарасай
|кестедегі аудан         = Қарасай ауданы{{!}}Қарасай
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Жібек жолы 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = 
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 34
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Құрқұдық''' — [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]], [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы ауылдық округі]] құрамындағы темір жол айрығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қаскелең]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 56 адам (29 ер адам және 27 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 34 адамды (16 ер адам және 18 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қарасай ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қарасай ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>mzhfa8v0l96086gi8cct2y7vbgfx9sf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Орел Карл</title>
    <ns>3</ns>
    <id>609132</id>
    <revision>
      <id>3062920</id>
      <parentid>3044348</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:22:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Batyrbek.kz</username>
        <id>5623</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жантау - Енотай */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23296" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Орел Карл}}

-- [[Қатысушы:TemirlanSarsen|TemirlanSarsen]] ([[Қатысушы талқылауы:TemirlanSarsen|талқылауы]]) 17:59, 2018 ж. қазанның 22 (+06)

== Үлгі теңіз, бұғаз ==

Теңіз, бұға сияқты үлгілерде төл атауын дұрыс толтырып жатқан жоқсыз, '''en/Irish sea''' деп жазылу керек. Сосын теңіздер, бұғаздар деген санат керек емес --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 10:26, 2018 ж. қарашаның 29 (+06)
* Қазақша түсінесіз бе? Сізге айттық төл атауын дұрыс толтырыңыз деп. [[Ирландия (арал)]] мақаласын түзеттім қарап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:06, 2018 ж. желтоқсанның 4 (+06)

== НИШ ==

Қай қаланың НИш мектебіненсіз?--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 15:26, 2018 ж. желтоқсанның 14 (+06)

== Тіл үлгілері ==

Тіл үлгісіне басқа тілге сілтеме жасаңыз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:30, 2018 ж. желтоқсанның 14 (+06)

== Кара теңізі ==

Кара теңізі неге Кар деп өзгерттіңіз? Ағылшында кара деп тұр н/е дәлелдеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:59, 2018 ж. желтоқсанның 19 (+06)

== Интеруики ==

Жазылған мақалаларға интеруики қойып шығыңыз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:26, 2020 ж. сәуірдің 5 (+06)

== Азғындау (повесть) ==

Азғындау (повесть) деген мақалаға интеруик мен санат қойып шықсаңыз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:55, 2020 ж. сәуірдің 13 (+06)
Қойылып тұр --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылауы]]) 12:51, 2020 ж. сәуірдің 20 (+06)

== Голуэй (шығанақ) ==

Голуэй (шығанақ) шығанақ деген мақалада үлгіні толтырғанда кішкене қателіктер бар, келесі жолы мұқият болыңыз. Түзетіп қойдым, өңдеу тариыхына кіріп көрсеңіз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:17, 2020 ж. сәуірдің 26 (+06)

Рахмет, келесі жолы мұқият болуға тырысамын --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылауы]]) 22:22, 2020 ж. сәуірдің 26 (+06)

== Ирланд әліпбиі ==

Ирланд әліпбиі деген бөлімде дереккөз дұрыс емес, қазақша нұсқасы: {{tl|кітап}}--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:11, 2020 ж. мамырдың 9 (+06)

== Коморлар ==

Коморлар осы мақалада да '''кітап''' деген дереккөзді қазақшаланыдырып жіберсеңіз. Жоғарыда сілтемесін көрсеттім --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 12:14, 2020 ж. мамырдың 22 (+06)
* Жоғарыда аталған екі мақаладағы қателекті жөңдеуіңізді өтінбеймін, '''міндеттеймін''' --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 12:29, 2020 ж. мамырдың 22 (+06)

== Ирланд тілі ==

Ирланд тілі мақаласында дереккөзде кітап үлгісін қазақшаландыру керек. '''Үшінші рет айтып тұрмын''' --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:23, 2020 ж. мамырдың 28 (+06)

== Құрылған жылдар ==

Мақалаларыңыз өте жақсы. Тек елді мекен санаттарына құрылған жылдарын да жазып кетсеңіз.--[[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 16:17, 2020 ж. желтоқсанның 15 (+06)

== Марокко басшыларының тізімі ==

Саламатсыз, аталған мақалада орысша сөздер жүр. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 11:04, 2021 ж. ақпанның 15 (+06)

== Мамандық үлгілері ==

Актер, режиссер сынды үлгілер бар негізі. Соны қолдану керек --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:57, 2021 ж. ақпанның 18 (+06)

== І ==

Сосын '''филім''' деп қайдан шығардыңыз. Ресми дереккөз бойынша фильм деп өзгертуіңізді талап етемін! Бұл жер әркім ойына менің пікірімше деген нәрсе болмайды ғой, ортақ ережелерге бағыну керек. Өтініш соларды түзетіп шықсаңыз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:26, 2021 ж. ақпанның 18 (+06)
:{{@|Kasymov}} Негізі, '''Ь''' не болмаса, '''І''' әріпін жазғанымен айырмашылық жоқ, сөздің дыбыс үндестігі сәл өзгеруі мүмкін. Әрине, сіздікі дұрыс та шығар, дегенімен де, '''Ь''' қазақ тіліде еш керегі жоқ. Орфоэпияға сәйкес, әр тәл өзіне ыңғалы етіп жасайды. Бір жағынан бұл барыс бұрыннан келе жатқан жәнеде әліде жүріп жатқан үрдіс, тіпті, мысалы жәшік, жәрмеңке, бәтіңке, бөтелке сияқты сөздер орфоэпияның ережелеріне бағынған. Сол себепті, '''І''' әріпін қолдандым.
--[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылауы]]) 23:55, 2021 ж. ақпанның 18 (+06)
::Енді БАҚ-та, теледидарда кинофильм, мультфильм деп айтып, көрсетіп, жазып жатады. Ол қазіргі заңдылық, кейін латын қарпін дұрыстағанда мүмкін өзгерер. Сондықтан түзетіп шығуыңызды тағы да өтінемін --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:26, 2021 ж. ақпанның 19 (+06)

== Санат қою ==

Қосып жатқан үлесіңізге көп рақмет) Сізге өтініш бұрыннан бар мақаланы толықтырып/дамытқан жағдайда сәйкесінше санаттарын да түзетіп кетсеңіз (кезінде осылай айтқан сияқтымын). Әйтпесе мақала жақсы толықтырылған бірақ санаттары дұрыс емес немесе жоқ десе де болады. Рақмет --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:49, 2021 ж. наурыздың 24 (+06)

== Казталов ауданы ==

Казталов ауданы атауын '''Қазталов ауданы''' деп өзгертіпсіз, осыған сілтейтін дереккөз бар ма? Егер солай болса бұрынғы атауға көптеген үлгілер мен мақалалар сілтеніп тұр, соларды түзетіп шығу керек (уақыт тауып жатсам көмектесем) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 09:45, 2021 ж. сәуірдің 20 (+06)

== Article request ==

Sorry for writing in English! Do you think you can write a biography article on Kazakh Wikipedia for Mansur Mazinov (https://www.wikidata.org/wiki/Q85107177), the first Crimean Tatar pilot? He lived in the Kazakh SSR from 1952 to 1983, and it would be great if he had a little more name recognition. Sadly he is somewhat obscure, his city of death and place of burial are unknown. Having a wiki article in Kazakh might help him be a little bit less forgotten, or at least help find more sources of information in the future. Thank you, --[[Қатысушы:PlanespotterA320|PlanespotterA320]] ([[Қатысушы талқылауы:PlanespotterA320|талқылауы]]) 02:33, 2021 ж. мамырдың 1 (+06)
:{{@|PlanespotterA320}} I will try to write about him. Thank you for your contact.--[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылауы]]) 18:50, 2021 ж. мамырдың 1 (+06)

== Марапат ==

{| style=&quot;border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[File:BoNM - Kazakhstan Hires.png|left|50px|Қазақстан жұлдызы]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''[[Уикипедия:Марапаттама/Қазақстан жұлдызы|Қазақстан жұлдызы]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; | Құрметті '''[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]]'''!
Қазақстанға қатысты біздің уикипедияда жетіспейтін көптеген мақалалар жазғаныңыз үшін! --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:14, 2021 ж. мамырдың 18 (+06)]]
|}
*ПС енді дереккөздер мен әдебиеттер біздің тілде және қазақстандық сайттар болса тіпті керемет болып кетер еді) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:16, 2021 ж. мамырдың 18 (+06)

== Әлеуметтік желілерде барсыз ба? ==

Әлеуметтік желілерде барсыз ба? Жақсы жұмыс жасап жатырсыз. Сұрақтар болса қоюға болатын.[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]])

== Әскери достастықты нығайтқаны үшін медалі (Ресей қорғаныс министрлігі 1995-2009) ==

Аталған үлгіде санаты орысша болып кетіпті --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:53, 2021 ж. мамырдың 26 (+06)

== Таңдаулы мақалаға үміткер ==

{{WAM
|header = [[Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Қара құрдым]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Goldenwiki 2.png|100px|link=Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Қара құрдым]]&lt;/div&gt;
|subheader = Қарақұрдым мақаласының таңдаулы мақалаға үміткерлігі.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = [[Қара құрдым]] мақаласы таңдаулы мақалаға толық лайық деп санаймын. Мұл мақалыны жазған өзім емес {{@|Alphy Haydar}} мырза жеті жылдан бері қазақша Уикипедияға үлес қосып келеді. Мақала тілі өте жаттық, әрі ғылыми стилде жазылған. Қанша жылдан бері [[Басты бет]]тегі таңдаулы мақала өзгерген жоқ. Енді өзгерттетін кез келді. Сонымен қоса осы уақытқа дейін ғылымға қатысты мақалалар таңдаулы мақала статусын көп алған жоқ. Ғылымға басымдық бере отырып осы мақаланы таңдаулы мақала деңгейіне көтерейік. 

&lt;center&gt;{{Clickable button 2|Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Қара құрдым|Дауыс беру|class=mw-ui-progressive}}&lt;/center&gt;&lt;br /&gt;

|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=2970000 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Кордоба әмірлері ==

Саламатсыз, Кордоба әмірлері жайлы біраз мақалалар қосып жатыр екенсіз. Соған санаттар қойып шықсаңыз (туған жылдардан басқа ешқандай санат болмай тұр) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:55, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)

== Жақсы мақалаға дауыс беру ==
Қайырлы күн! [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] деген бетте өз дауысыңызды қалдырыңыз. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)

== Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 ==

{{WAM
|header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]&lt;/div&gt;
|subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = Құрметті достар,

Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады.

Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды.

* Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX
* Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv

Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз.

Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)


|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Қазақстан әкімшілік бірліктері ==

Құрметті қатысушы, сізден өтініш. ''Қазақстан әкімшілік бірліктері'' мақаласын жаңартып, әрлеп, қазақша дереккөздермен толтырған мәліметтер қосып жіберсеңіз, керемет болып кетер еді. Рахмет [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:48, 2022 ж. маусымның 17 (+06)

== Жантау - Енотай ==

Сәлем! Жантау деп [[:ru:Енотаевка|мына жердегі]] ақпаратқа сүйеніп алған шығарсыз деп ойлап отырмын. Бірақ Енотай деп қалдырған дұрыс болмай ма екен? Себебі, нақты деп айтып тұрған жоқ, тек топшылап тұр ғой. Екі пайымның бірі деп. Қалай ойлайсыз? Мен солай Енотай (немесе Енотаевка/Енотаев) деп қалдырар ем. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 23:22, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>q26xbimt18ph2efttcznucxyyh77rr4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Қарасай ауданы ауылдық округтері</title>
    <ns>10</ns>
    <id>635741</id>
    <revision>
      <id>3063010</id>
      <parentid>3045240</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1510" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = {{түс|Қазақстан}}
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]] ауылдық округтері
 |мазмұны   = {{nobr| [[Әйтей ауылдық округі|Әйтей]] •}}
{{nobr| [[Елтай ауылдық округі (Алматы облысы)|Елтай]] •}}
{{nobr| [[Жамбыл ауылдық округі (Қарасай ауданы)|Жамбыл]] •}}
{{nobr| [[Жандосов ауылдық округі|Жандосов]] •}}
{{nobr| [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)|Жібек жолы]] •}}
{{nobr| [[Қаскелең қалалық әкімдігі|Қаскелең]] •}}
{{nobr| [[Первомай ауылдық округі (Қарасай ауданы)|Первомай]] •}}
{{nobr| [[Райымбек ауылдық округі|Райымбек]] •}}
{{nobr| [[Ұмтыл ауылдық округі|Ұмтыл]] •}}
{{nobr| [[Шамалған ауылдық округі|Шамалған]] •}}
{{nobr| [[Іргелі ауылдық округі|Іргелі]] }}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудандар бойынша ауылдық округтер:Алматы облысы|Қарасай ауданы]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dn2d0dpz69njlmijt5sif7dxqs5z6c1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атырау облысының әкімшілік бөлінісі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>639631</id>
    <revision>
      <id>3062991</id>
      <parentid>3060636</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:36:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23819" xml:space="preserve">'''Облыста'''  2 қала (облыстық маңызы бар – Атырау, аудандық маңызы бар – Құлсары), 64 ауылдық округ, 4 кенттік әкімдік, 153 ауыл орналасқан. Облыс құрамына 7 аудан кіреді.

== Қалалары==
*[[Атырау]]
*[[Құлсары]]

== Аудандары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Аудандар
! Аудан эмблемасы!! Аудан атауы !! Аумағы&lt;br /&gt;(мың км²)!! Халқы&lt;br /&gt;(мың адам)&lt;ref name=&quot;2014 жылғы 1 қаңтарға облыстар, қалалар және аудандар бойынша Қазақстан Республикасы халқының саны&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT074903],Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года&lt;/ref&gt;!! Орталығы  !! Құрылған жылы !! Әкімшілік бөлінісі
|-
|[[Сурет:Жылой ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Жылыой ауданы]] ||29,4 ||82,9  || [[Құлсары]] ||1928 ||5 ауылдық округ, 1 кенттік, 1 қалалық әкімдік
|-
| [[Сурет:Индер ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Индер ауданы]] || 10,9|| 32,1|| [[Индербор]] || 1933||6 ауылдық округ, 1 кенттік әкімдік 
|-
| [[Сурет:Исатай ауданы логотипі.png|thumb|right|100px]]|| [[Исатай ауданы]] ||14,7 ||26,6|| [[Аққыстау]] || 1928||7 ауылдық округ
|-
|[[Сурет:Құрманғазы ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] ||[[Құрманғазы ауданы]] || 20,9|| 57,3 || [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ||1928 ||19 ауылдық округ 
|-
| [[Сурет:Қызылқоға ауданы эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Қызылқоға ауданы]] ||24,9 ||30,5 || [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]] ||1928 ||10 ауылдық округ
|-
| [[Сурет:Махамбет ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Махамбет ауданы]] ||9,6 || 34,8 || [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ||1938 ||9 ауылдық округ
|-
| [[Сурет:Makataudanigerb.gif |thumb|right|100px]]|| [[Мақат ауданы]] ||4,9 || 30,3 || [[Мақат]] ||1938 ||1 ауылдық округ, 2 кенттік әкімдік
|}

== Ауылдық округтері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' — [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Атырау ауылдық округі|Атырау]], [[Дамба ауылдық округі|Дамба]], [[Еркінқала ауылдық округі|Еркінқала]], [[Кеңөзек ауылдық округі|Кеңөзек]], [[Қайыршақты ауылдық округі|Қайыршақты]]

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай ауылдық округі|Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі|Жаңа Қаратон]],  [[Жем ауылдық округі|Жем]], [[Қараарна ауылдық округі|Қараарна]], [[Қосшағыл ауылдық округі|Қосшағыл]], [[Майкөмген ауылдық округі|Майкөмген]]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене ауылдық округі|Бөдене]], [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Индербор кенттік әкімдігі|Индербор]], [[Көктоғай ауылдық округі|Көктоғай]], [[Өрлік ауылдық округі|Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Аққыстау ауылдық округі|Аққыстау]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала]], [[Жанбай ауылдық округі|Жанбай]],  [[Зинеден ауылдық округі|Зинеден]], [[Исатай ауылдық округі (Атырау облысы)|Исатай]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр ауылдық округі|Азғыр]], [[Ақкөл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан ауылдық округі|Асан]], [[Байда ауылдық округі|Байда]], [[Бірлік ауылдық округі (Атырау облысы)|Бірлік]], [[Дыңғызыл ауылдық округі|Дыңғызыл]], [[Көптоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов ауылдық округі|Кудряшов]], [[Қиғаш ауылдық округі|Қиғаш]], [[Еңбекші ауылдық округі (Атырау облысы)|Еңбекші]], [[Жаңаталап ауылдық округі (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы ауылдық округі (Атырау облысы)|Құрманғазы]], [[Мақаш ауылдық округі|Мақаш]], [[Нұржау ауылдық округі|Нұржау]], [[Орлы ауылдық округі|Орлы]], [[Сафон ауылдық округі|Сафон]], [[Сүйіндік ауылдық округі|Сүйіндік]], [[Теңіз ауылдық округі (Атырау облысы)|Теңіз]], [[Шортанбай ауылдық округі|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Жамбыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жангелдин ауылдық округі (Атырау облысы)|Жангелдин]], [[Көздіқара ауылдық округі|Көздіқара]], [[Қызылқоға ауылдық округі|Қызылқоға]],  [[Миялы ауылдық округі (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр ауылдық округі (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Ойыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ойыл]], [[Сағыз ауылдық округі|Сағыз]], [[Тайсойған ауылдық округі|Тайсойған]], [[Тасшағыл ауылдық округі|Тасшағыл]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе ауылдық округі|Бәйгетөбе]], [[Доссор кенттік әкімдігі|Доссор]], [[Мақат кенттік әкімдігі|Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға]], [[Бақсай ауылдық округі|Бақсай]], [[Бейбарыс ауылдық округі|Бейбарыс]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Жалғансай ауылдық округі|Жалғансай]], [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық ауылдық округі|Сарайшық]]

== Елді мекендері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' —  [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|''Ақжайық'']], [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]], [[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Амангелді (Атырау қалалық әкімдігі)|Амангелді]], [[Қызыл балық (ауыл)|Қызыл балық]], [[Береке (Атырау облысы)|Береке]], [[Бесікті (ауыл)|Бесікті]], [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|''Бірлік'']], ''[[Водниково]]'', [[Геолог (ауыл)|''Геолог'']], [[Дамба (ауыл)|Дамба]], [[Еркінқала]], [[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Жұмыскер (Атырау облысы)|''Жұмыскер'']], [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|''Көкарна'']], ''[[Қарабатан]]'', [[Құрманғазы (Атырау қалалық әкімдігі)|Құрманғазы]], [[Құрсай (Атырау облысы)|''Құрсай'']], ''[[Новокирпичное]]'', ''[[Пешной]]'', [[Ракуша]], ''[[Рембаза]]'', [[Талқайран]], [[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]], ''[[Теңдік (Атырау облысы)|Теңдік]]''

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон]], [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Аққұдық (Жем ауылдық округі)|Аққұдық]], [[Қойсары (ауыл)|Қойсары]], [[Шоқпартоғай]], [[Қосшағыл]], [[Қарағай (Атырау облысы)|Қарағай]], [[Тұрғызба (Қосшағыл ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Майкөмген]], [[Аққұдық (Майкөмген ауылдық округі)|''Аққұдық'']]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]], [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Ақтаң]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]], [[Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]], [[Аққыстау]], [[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]], [[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|№17 темір жол айрығы]], [[Жанбай]], [[Жаңа Жанбай]], [[Мыңтөбе (ауыл)|Мыңтөбе]], [[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]], [[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]], [[Ауқайраң]], [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]],[[Айбас (Атырау облысы)|Айбас]], [[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]], [[Зинеден]], [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Балқұдық]], [[Азғыр]], [[Қоңыртерек]], [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан (Атырау облысы)|Асан]], [[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]], [[Котяевка]], [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]], [[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]], [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]], [[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]], [[Жұмекен]], [[Дәулеткерей (ауыл)|Дәулеткерей]], [[Қадырка]], [[Қошалақ (ауыл)|Қошалақ]], [[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]], [[Дина Нұрпейісова (разъезд)|Дина Нұрпейісова жол айрығы]], [[Хиуаз]], [[Үлкенкүйген]], [[Жасарал]], [[Шағырлы (ауыл)|Шағырлы]], [[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Балықшы (Құрманғазы ауданы)|Балықшы]], [[Арна (Атырау облысы)|Арна]], [[Кудряшов]], [[Жаңаауыл (Атырау облысы)|Жаңаауыл]], [[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]], [[Иманов (ауыл)|Иманов]], [[Қаракөл (Құрманғазы ауданы)|Қаракөл]], [[Көкарна (Құрманғазы ауданы)|Көкарна]], [[Әліпов (ауыл)|Әліпов]], [[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев жол айрығы]], [[Нұржау]], [[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Орлы]], [[Шестой]], [[Каспий (Атырау облысы)|Каспий]], [[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]], [[Құмарғали]], [[Дәулет (Атырау облысы)|Дәулет]], [[Шайхы (ауыл)|Шайхы]], [[Сафоновка]], [[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]], [[Батырбек]], [[Егінқұдық]], [[Жалғызапан]], [[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]], [[Жасталап (Атырау облысы)|Жасталап]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]], [[Айдын (Атырау облысы)|Айдын]], [[Мәдениет (Атырау облысы)|Мәдениет]], [[Жангелдин]], [[Қоныстану (Тасшағыл ауылдық округі)|Қоныстану (Тасшағыл а/о)]], [[Бүйрек (ауыл)|Бүйрек]], [[Қосқұлақ (ауыл)|Қосқұлақ]], [[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]], [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Сарықұмақ]], [[Соркөл (ауыл)|Соркөл]], [[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]], [[Жамансор]], [[Жантерек]], [[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]], [[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]], [[Аққора (Атырау облысы)|Аққора]], [[Балабейіт]], [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]], [[Былқылдақты]], [[Кенбай (Мұқыр ауылдық округі)|Кенбай]], [[Қоңыраулы]], [[Шолақсай (Атырау облысы)|Шолақсай]], [[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]], [[Тасшағыл]], [[Қоғам (Атырау облысы)|Қоғам]], [[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану (Көздіқара а/о)]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе]], [[Доссор]], [[Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Бала Ораз ауылы|Бала Ораз]], [[Кеңөріс]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Өтешқали Атамбаев]], [[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]], [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Есмахан]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқора]], [[Томан (ауыл)|Томан]], [[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]], [[Қызылжар (Махамбет ауданы)|''Қызылжар'']], [[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]], [[Аққайың (Атырау облысы)|Аққайың]], [[Жалғансай]], [[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]], [[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]], [[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]], [[Ескі Сарайшық]], [[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]]

== Атқару органдарының құрылымдары: ==
*Атырау облысының әкімі 
*Облыс әкімі аппараты
*Қала және аудан әкімдерінің аппараттары
*Атырау облысының басқармалары
*Департаменттер

== Атырау облысының басқармалары: ==
*Ішкі саясат басқармасы
*Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы
*Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы
*Жұмыспен қамтуды үйлестiру және әлеуметтiк бағдарламалар басқармасы
*Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы
*Білім беру басқармасы
*Дене тәрбиесі және спорт басқармасы
*Мемлекеттік сатып алу басқармасы
*Ветеринария басқармасы
*Дін істері басқармасы
*Қаржы басқармасы
*Құрылыс басқармасы
*Денсаулық сақтау басқармасы
*Жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы
*Тілдерді дамыту жөніндегі басқарма
*Мемлекеттік еңбек инспекция басқармасы
*Мемлекеттік сәулеттік- құрылыстық бақылау басқармасы
*Балық шаруашылығы басқармасы
*Жастар саясаты мәселелері басқармасы
*Сәулет және қала құрылысы басқармасы
*Ауыл шаруашылығы басқармасы
*Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы
*Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасы
*Жер қатынастары басқармасы
*Жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы
*Жұмылдыру даярлығы және азаматтық қорғау басқармасы &lt;ref&gt;http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200424104016/http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html |date=2020-04-24 }}&lt;/ref&gt;

== Департаменттер ==
*Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті
*Техникалық реттеу және метрология комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті 
*Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаменті
*Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Атырау облысы департаменті
*Әділет департаменті
*Атырау облысы бойынша бақылау және әлеуметтік қорғау департаменті
*Статистика департаменті 
*Облыстық сот
*Облыс прокуратурасы
*Облыстық ішкі істер департаменті
*Атырау облысының білім саласындағы департаменті
*Атырау облысының тексеру комиссиясы

== Әкімдері ==
=== Облыстық партия комитетінің бірінші басшылары ===
*02.1938 Құлжан Өтеғалиев (Гурьев облысы бойынша Қазақстан КП (б) ОК ұйымдастыру комитетінің бірінші хатшысы)
*05.1938 -1940 Қалдыбай Байманов
*1940-1943 Мырзахмет Жексенғалұлы Бекжанов
*1943-1947 [[Круглов Сергей Иванович|Сергей Иванович Круглов]]
*1947-1.06.1950 Сәлімжан Фазылұлы Ғалиев
*1.06.1950 -02.1957 [[Сейітжан Полымбетов]]
*02.1957 - 04.1962 [[Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов]]
*04.1962 -11.1963 [[Қосай Әліқұлұлы Егізбаев]]
*19.11.1963 - 28.12.1964 [[Сағидолла Құбашұлы Құбашев]]
*28.12.1964 -27.04.1970 Мұхамбет Айтуұлы Исенов
*27.04.1970 -24.02.1977 [[Саламат Мұқашұлы Мұқашев]]
*24.02.1977 - 24.12.1985 Оңайбай Көшекұлы Көшеков
*24.12.1985 -11.05.1990 [[Асқар Алтынбекұлы Құлыбаев]]
*11.05.1990 -7.09.1991 [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Қамашұлы Алдамжаров]]

=== Әкімдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Сағат Қашкенұлы Түгелбаев]]!![[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев]]!! [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов]] !! [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев]]
|-
| [[Сурет:Sagat Tugelbayev.jpg|орта|right|150px]]|| [[Сурет:Равиль Шырдабаев.jpeg|орта|right|210px]] || [[Сурет:Иманғали Тасмағамбетов.jpg|орта|right|110px]] || [[Сурет:Серикбек Жусіпбекулы Дәукеев.jpg|орта|right|130px]] 
|-
| 1992-1994 жылдар || 1994—1999 жылдар ||1999 - желтоқсан 2000 жыл|| 2000-2002 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Аслан Есболайұлы Мусин]]!! [[Бергей Сәулебайұлы Рысқалиев]]!! [[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов]] !! [[Нұрлан Асқарұлы Ноғаев]]
|-
|[[Сурет:Aslan Musin.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Bergey Rysqaliyev.jpg|орта|right|120px]] || [[Сурет:Izmuhambetov.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Nurlan Nogayev at Atyrau Petrochemical Day 2016.jpg|орта|right|140px]]
|-
|2002-2006 жылдар|| 2006-2012 жылдар|| 2012-2016 жылдар|| 2016-2019 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Махамбет Жолдасқалиұлы Досмұхамбетов]]  !! [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов]]
|-
| [[Сурет:M.J. Dosmukhamedov.jpg|орта|right|180px]]|| [[Сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|орта|right|210px]]
|-
| 2019-2022 жылдар|| 2022 жылдан бастап
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Атырау облысы]]</text>
      <sha1>dn7539jyv7to3uvyxhdbenuti6bosse</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062992</id>
      <parentid>3062991</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:37:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23819" xml:space="preserve">'''Облыста'''  2 қала (облыстық маңызы бар – Атырау, аудандық маңызы бар – Құлсары), 64 ауылдық округ, 4 кенттік әкімдік, 153 ауыл орналасқан. Облыс құрамына 7 аудан кіреді.

== Қалалары==
*[[Атырау]]
*[[Құлсары]]

== Аудандары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Аудандар
! Аудан эмблемасы!! Аудан атауы !! Аумағы&lt;br /&gt;(мың км²)!! Халқы&lt;br /&gt;(мың адам)&lt;ref name=&quot;2014 жылғы 1 қаңтарға облыстар, қалалар және аудандар бойынша Қазақстан Республикасы халқының саны&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT074903],Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года&lt;/ref&gt;!! Орталығы  !! Құрылған жылы !! Әкімшілік бөлінісі
|-
|[[Сурет:Жылой ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Жылыой ауданы]] ||29,4 ||82,9  || [[Құлсары]] ||1928 ||5 ауылдық округ, 1 кенттік, 1 қалалық әкімдік
|-
| [[Сурет:Индер ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Индер ауданы]] || 10,9|| 32,1|| [[Индербор]] || 1933||6 ауылдық округ, 1 кенттік әкімдік 
|-
| [[Сурет:Исатай ауданы логотипі.png|thumb|right|100px]]|| [[Исатай ауданы]] ||14,7 ||26,6|| [[Аққыстау]] || 1928||7 ауылдық округ
|-
|[[Сурет:Құрманғазы ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] ||[[Құрманғазы ауданы]] || 20,9|| 57,3 || [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ||1928 ||19 ауылдық округ 
|-
| [[Сурет:Қызылқоға ауданы эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Қызылқоға ауданы]] ||24,9 ||30,5 || [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]] ||1928 ||10 ауылдық округ
|-
| [[Сурет:Makataudanigerb.gif |thumb|right|100px]]|| [[Мақат ауданы]] ||4,9 || 30,3 || [[Мақат]] ||1938 ||1 ауылдық округ, 2 кенттік әкімдік
|-
| [[Сурет:Махамбет ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Махамбет ауданы]] ||9,6 || 34,8 || [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ||1938 ||9 ауылдық округ
|}

== Ауылдық округтері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' — [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Атырау ауылдық округі|Атырау]], [[Дамба ауылдық округі|Дамба]], [[Еркінқала ауылдық округі|Еркінқала]], [[Кеңөзек ауылдық округі|Кеңөзек]], [[Қайыршақты ауылдық округі|Қайыршақты]]

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай ауылдық округі|Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі|Жаңа Қаратон]],  [[Жем ауылдық округі|Жем]], [[Қараарна ауылдық округі|Қараарна]], [[Қосшағыл ауылдық округі|Қосшағыл]], [[Майкөмген ауылдық округі|Майкөмген]]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене ауылдық округі|Бөдене]], [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Индербор кенттік әкімдігі|Индербор]], [[Көктоғай ауылдық округі|Көктоғай]], [[Өрлік ауылдық округі|Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Аққыстау ауылдық округі|Аққыстау]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала]], [[Жанбай ауылдық округі|Жанбай]],  [[Зинеден ауылдық округі|Зинеден]], [[Исатай ауылдық округі (Атырау облысы)|Исатай]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр ауылдық округі|Азғыр]], [[Ақкөл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан ауылдық округі|Асан]], [[Байда ауылдық округі|Байда]], [[Бірлік ауылдық округі (Атырау облысы)|Бірлік]], [[Дыңғызыл ауылдық округі|Дыңғызыл]], [[Көптоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов ауылдық округі|Кудряшов]], [[Қиғаш ауылдық округі|Қиғаш]], [[Еңбекші ауылдық округі (Атырау облысы)|Еңбекші]], [[Жаңаталап ауылдық округі (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы ауылдық округі (Атырау облысы)|Құрманғазы]], [[Мақаш ауылдық округі|Мақаш]], [[Нұржау ауылдық округі|Нұржау]], [[Орлы ауылдық округі|Орлы]], [[Сафон ауылдық округі|Сафон]], [[Сүйіндік ауылдық округі|Сүйіндік]], [[Теңіз ауылдық округі (Атырау облысы)|Теңіз]], [[Шортанбай ауылдық округі|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Жамбыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жангелдин ауылдық округі (Атырау облысы)|Жангелдин]], [[Көздіқара ауылдық округі|Көздіқара]], [[Қызылқоға ауылдық округі|Қызылқоға]],  [[Миялы ауылдық округі (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр ауылдық округі (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Ойыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ойыл]], [[Сағыз ауылдық округі|Сағыз]], [[Тайсойған ауылдық округі|Тайсойған]], [[Тасшағыл ауылдық округі|Тасшағыл]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе ауылдық округі|Бәйгетөбе]], [[Доссор кенттік әкімдігі|Доссор]], [[Мақат кенттік әкімдігі|Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға]], [[Бақсай ауылдық округі|Бақсай]], [[Бейбарыс ауылдық округі|Бейбарыс]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Жалғансай ауылдық округі|Жалғансай]], [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық ауылдық округі|Сарайшық]]

== Елді мекендері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' —  [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|''Ақжайық'']], [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]], [[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Амангелді (Атырау қалалық әкімдігі)|Амангелді]], [[Қызыл балық (ауыл)|Қызыл балық]], [[Береке (Атырау облысы)|Береке]], [[Бесікті (ауыл)|Бесікті]], [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|''Бірлік'']], ''[[Водниково]]'', [[Геолог (ауыл)|''Геолог'']], [[Дамба (ауыл)|Дамба]], [[Еркінқала]], [[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Жұмыскер (Атырау облысы)|''Жұмыскер'']], [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|''Көкарна'']], ''[[Қарабатан]]'', [[Құрманғазы (Атырау қалалық әкімдігі)|Құрманғазы]], [[Құрсай (Атырау облысы)|''Құрсай'']], ''[[Новокирпичное]]'', ''[[Пешной]]'', [[Ракуша]], ''[[Рембаза]]'', [[Талқайран]], [[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]], ''[[Теңдік (Атырау облысы)|Теңдік]]''

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон]], [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Аққұдық (Жем ауылдық округі)|Аққұдық]], [[Қойсары (ауыл)|Қойсары]], [[Шоқпартоғай]], [[Қосшағыл]], [[Қарағай (Атырау облысы)|Қарағай]], [[Тұрғызба (Қосшағыл ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Майкөмген]], [[Аққұдық (Майкөмген ауылдық округі)|''Аққұдық'']]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]], [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Ақтаң]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]], [[Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]], [[Аққыстау]], [[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]], [[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|№17 темір жол айрығы]], [[Жанбай]], [[Жаңа Жанбай]], [[Мыңтөбе (ауыл)|Мыңтөбе]], [[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]], [[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]], [[Ауқайраң]], [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]],[[Айбас (Атырау облысы)|Айбас]], [[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]], [[Зинеден]], [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Балқұдық]], [[Азғыр]], [[Қоңыртерек]], [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан (Атырау облысы)|Асан]], [[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]], [[Котяевка]], [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]], [[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]], [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]], [[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]], [[Жұмекен]], [[Дәулеткерей (ауыл)|Дәулеткерей]], [[Қадырка]], [[Қошалақ (ауыл)|Қошалақ]], [[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]], [[Дина Нұрпейісова (разъезд)|Дина Нұрпейісова жол айрығы]], [[Хиуаз]], [[Үлкенкүйген]], [[Жасарал]], [[Шағырлы (ауыл)|Шағырлы]], [[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Балықшы (Құрманғазы ауданы)|Балықшы]], [[Арна (Атырау облысы)|Арна]], [[Кудряшов]], [[Жаңаауыл (Атырау облысы)|Жаңаауыл]], [[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]], [[Иманов (ауыл)|Иманов]], [[Қаракөл (Құрманғазы ауданы)|Қаракөл]], [[Көкарна (Құрманғазы ауданы)|Көкарна]], [[Әліпов (ауыл)|Әліпов]], [[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев жол айрығы]], [[Нұржау]], [[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Орлы]], [[Шестой]], [[Каспий (Атырау облысы)|Каспий]], [[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]], [[Құмарғали]], [[Дәулет (Атырау облысы)|Дәулет]], [[Шайхы (ауыл)|Шайхы]], [[Сафоновка]], [[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]], [[Батырбек]], [[Егінқұдық]], [[Жалғызапан]], [[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]], [[Жасталап (Атырау облысы)|Жасталап]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]], [[Айдын (Атырау облысы)|Айдын]], [[Мәдениет (Атырау облысы)|Мәдениет]], [[Жангелдин]], [[Қоныстану (Тасшағыл ауылдық округі)|Қоныстану (Тасшағыл а/о)]], [[Бүйрек (ауыл)|Бүйрек]], [[Қосқұлақ (ауыл)|Қосқұлақ]], [[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]], [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Сарықұмақ]], [[Соркөл (ауыл)|Соркөл]], [[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]], [[Жамансор]], [[Жантерек]], [[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]], [[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]], [[Аққора (Атырау облысы)|Аққора]], [[Балабейіт]], [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]], [[Былқылдақты]], [[Кенбай (Мұқыр ауылдық округі)|Кенбай]], [[Қоңыраулы]], [[Шолақсай (Атырау облысы)|Шолақсай]], [[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]], [[Тасшағыл]], [[Қоғам (Атырау облысы)|Қоғам]], [[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану (Көздіқара а/о)]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе]], [[Доссор]], [[Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Бала Ораз ауылы|Бала Ораз]], [[Кеңөріс]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Өтешқали Атамбаев]], [[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]], [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Есмахан]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқора]], [[Томан (ауыл)|Томан]], [[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]], [[Қызылжар (Махамбет ауданы)|''Қызылжар'']], [[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]], [[Аққайың (Атырау облысы)|Аққайың]], [[Жалғансай]], [[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]], [[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]], [[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]], [[Ескі Сарайшық]], [[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]]

== Атқару органдарының құрылымдары: ==
*Атырау облысының әкімі 
*Облыс әкімі аппараты
*Қала және аудан әкімдерінің аппараттары
*Атырау облысының басқармалары
*Департаменттер

== Атырау облысының басқармалары: ==
*Ішкі саясат басқармасы
*Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы
*Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы
*Жұмыспен қамтуды үйлестiру және әлеуметтiк бағдарламалар басқармасы
*Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы
*Білім беру басқармасы
*Дене тәрбиесі және спорт басқармасы
*Мемлекеттік сатып алу басқармасы
*Ветеринария басқармасы
*Дін істері басқармасы
*Қаржы басқармасы
*Құрылыс басқармасы
*Денсаулық сақтау басқармасы
*Жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы
*Тілдерді дамыту жөніндегі басқарма
*Мемлекеттік еңбек инспекция басқармасы
*Мемлекеттік сәулеттік- құрылыстық бақылау басқармасы
*Балық шаруашылығы басқармасы
*Жастар саясаты мәселелері басқармасы
*Сәулет және қала құрылысы басқармасы
*Ауыл шаруашылығы басқармасы
*Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы
*Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасы
*Жер қатынастары басқармасы
*Жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы
*Жұмылдыру даярлығы және азаматтық қорғау басқармасы &lt;ref&gt;http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200424104016/http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html |date=2020-04-24 }}&lt;/ref&gt;

== Департаменттер ==
*Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті
*Техникалық реттеу және метрология комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті 
*Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаменті
*Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Атырау облысы департаменті
*Әділет департаменті
*Атырау облысы бойынша бақылау және әлеуметтік қорғау департаменті
*Статистика департаменті 
*Облыстық сот
*Облыс прокуратурасы
*Облыстық ішкі істер департаменті
*Атырау облысының білім саласындағы департаменті
*Атырау облысының тексеру комиссиясы

== Әкімдері ==
=== Облыстық партия комитетінің бірінші басшылары ===
*02.1938 Құлжан Өтеғалиев (Гурьев облысы бойынша Қазақстан КП (б) ОК ұйымдастыру комитетінің бірінші хатшысы)
*05.1938 -1940 Қалдыбай Байманов
*1940-1943 Мырзахмет Жексенғалұлы Бекжанов
*1943-1947 [[Круглов Сергей Иванович|Сергей Иванович Круглов]]
*1947-1.06.1950 Сәлімжан Фазылұлы Ғалиев
*1.06.1950 -02.1957 [[Сейітжан Полымбетов]]
*02.1957 - 04.1962 [[Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов]]
*04.1962 -11.1963 [[Қосай Әліқұлұлы Егізбаев]]
*19.11.1963 - 28.12.1964 [[Сағидолла Құбашұлы Құбашев]]
*28.12.1964 -27.04.1970 Мұхамбет Айтуұлы Исенов
*27.04.1970 -24.02.1977 [[Саламат Мұқашұлы Мұқашев]]
*24.02.1977 - 24.12.1985 Оңайбай Көшекұлы Көшеков
*24.12.1985 -11.05.1990 [[Асқар Алтынбекұлы Құлыбаев]]
*11.05.1990 -7.09.1991 [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Қамашұлы Алдамжаров]]

=== Әкімдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Сағат Қашкенұлы Түгелбаев]]!![[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев]]!! [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов]] !! [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев]]
|-
| [[Сурет:Sagat Tugelbayev.jpg|орта|right|150px]]|| [[Сурет:Равиль Шырдабаев.jpeg|орта|right|210px]] || [[Сурет:Иманғали Тасмағамбетов.jpg|орта|right|110px]] || [[Сурет:Серикбек Жусіпбекулы Дәукеев.jpg|орта|right|130px]] 
|-
| 1992-1994 жылдар || 1994—1999 жылдар ||1999 - желтоқсан 2000 жыл|| 2000-2002 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Аслан Есболайұлы Мусин]]!! [[Бергей Сәулебайұлы Рысқалиев]]!! [[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов]] !! [[Нұрлан Асқарұлы Ноғаев]]
|-
|[[Сурет:Aslan Musin.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Bergey Rysqaliyev.jpg|орта|right|120px]] || [[Сурет:Izmuhambetov.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Nurlan Nogayev at Atyrau Petrochemical Day 2016.jpg|орта|right|140px]]
|-
|2002-2006 жылдар|| 2006-2012 жылдар|| 2012-2016 жылдар|| 2016-2019 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Махамбет Жолдасқалиұлы Досмұхамбетов]]  !! [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов]]
|-
| [[Сурет:M.J. Dosmukhamedov.jpg|орта|right|180px]]|| [[Сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|орта|right|210px]]
|-
| 2019-2022 жылдар|| 2022 жылдан бастап
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Атырау облысы]]</text>
      <sha1>jh5p3vrd2wyp3btb51ag5zug74e5zsb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062995</id>
      <parentid>3062992</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:40:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23819" xml:space="preserve">'''Облыста'''  2 қала (облыстық маңызы бар – Атырау, аудандық маңызы бар – Құлсары), 64 ауылдық округ, 4 кенттік әкімдік, 153 ауыл орналасқан. Облыс құрамына 7 аудан кіреді.

== Қалалары==
*[[Атырау]]
*[[Құлсары]]

== Аудандары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Аудандар
! Аудан эмблемасы!! Аудан атауы !! Аумағы&lt;br /&gt;(мың км²)!! Халқы&lt;br /&gt;(мың адам)&lt;ref name=&quot;2014 жылғы 1 қаңтарға облыстар, қалалар және аудандар бойынша Қазақстан Республикасы халқының саны&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT074903],Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года&lt;/ref&gt;!! Орталығы  !! Құрылған жылы !! Әкімшілік бөлінісі
|-
|[[Сурет:Жылой ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Жылыой ауданы]] ||29,4 ||82,9  || [[Құлсары]] ||1928 ||5 ауылдық округ, 1 кенттік, 1 қалалық әкімдік
|-
| [[Сурет:Индер ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Индер ауданы]] || 10,9|| 32,1|| [[Индербор]] || 1933||6 ауылдық округ, 1 кенттік әкімдік 
|-
| [[Сурет:Исатай ауданы логотипі.png|thumb|right|100px]]|| [[Исатай ауданы]] ||14,7 ||26,6|| [[Аққыстау]] || 1928||7 ауылдық округ
|-
|[[Сурет:Құрманғазы ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] ||[[Құрманғазы ауданы]] || 20,9|| 57,3 || [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ||1928 ||19 ауылдық округ 
|-
| [[Сурет:Қызылқоға ауданы эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Қызылқоға ауданы]] ||24,9 ||30,5 || [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]] ||1928 ||10 ауылдық округ
|-
| [[Сурет:Makataudanigerb.gif |thumb|right|100px]]|| [[Мақат ауданы]] ||4,9 || 30,3 || [[Мақат]] ||1938 ||1 ауылдық округ, 2 кенттік әкімдік
|-
| [[Сурет:Махамбет ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Махамбет ауданы]] ||9,6 || 34,8 || [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ||1928 ||9 ауылдық округ
|}

== Ауылдық округтері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' — [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Атырау ауылдық округі|Атырау]], [[Дамба ауылдық округі|Дамба]], [[Еркінқала ауылдық округі|Еркінқала]], [[Кеңөзек ауылдық округі|Кеңөзек]], [[Қайыршақты ауылдық округі|Қайыршақты]]

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай ауылдық округі|Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі|Жаңа Қаратон]],  [[Жем ауылдық округі|Жем]], [[Қараарна ауылдық округі|Қараарна]], [[Қосшағыл ауылдық округі|Қосшағыл]], [[Майкөмген ауылдық округі|Майкөмген]]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене ауылдық округі|Бөдене]], [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Индербор кенттік әкімдігі|Индербор]], [[Көктоғай ауылдық округі|Көктоғай]], [[Өрлік ауылдық округі|Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Аққыстау ауылдық округі|Аққыстау]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала]], [[Жанбай ауылдық округі|Жанбай]],  [[Зинеден ауылдық округі|Зинеден]], [[Исатай ауылдық округі (Атырау облысы)|Исатай]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр ауылдық округі|Азғыр]], [[Ақкөл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан ауылдық округі|Асан]], [[Байда ауылдық округі|Байда]], [[Бірлік ауылдық округі (Атырау облысы)|Бірлік]], [[Дыңғызыл ауылдық округі|Дыңғызыл]], [[Көптоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов ауылдық округі|Кудряшов]], [[Қиғаш ауылдық округі|Қиғаш]], [[Еңбекші ауылдық округі (Атырау облысы)|Еңбекші]], [[Жаңаталап ауылдық округі (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы ауылдық округі (Атырау облысы)|Құрманғазы]], [[Мақаш ауылдық округі|Мақаш]], [[Нұржау ауылдық округі|Нұржау]], [[Орлы ауылдық округі|Орлы]], [[Сафон ауылдық округі|Сафон]], [[Сүйіндік ауылдық округі|Сүйіндік]], [[Теңіз ауылдық округі (Атырау облысы)|Теңіз]], [[Шортанбай ауылдық округі|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Жамбыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жангелдин ауылдық округі (Атырау облысы)|Жангелдин]], [[Көздіқара ауылдық округі|Көздіқара]], [[Қызылқоға ауылдық округі|Қызылқоға]],  [[Миялы ауылдық округі (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр ауылдық округі (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Ойыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ойыл]], [[Сағыз ауылдық округі|Сағыз]], [[Тайсойған ауылдық округі|Тайсойған]], [[Тасшағыл ауылдық округі|Тасшағыл]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе ауылдық округі|Бәйгетөбе]], [[Доссор кенттік әкімдігі|Доссор]], [[Мақат кенттік әкімдігі|Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға]], [[Бақсай ауылдық округі|Бақсай]], [[Бейбарыс ауылдық округі|Бейбарыс]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Жалғансай ауылдық округі|Жалғансай]], [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық ауылдық округі|Сарайшық]]

== Елді мекендері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' —  [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|''Ақжайық'']], [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]], [[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Амангелді (Атырау қалалық әкімдігі)|Амангелді]], [[Қызыл балық (ауыл)|Қызыл балық]], [[Береке (Атырау облысы)|Береке]], [[Бесікті (ауыл)|Бесікті]], [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|''Бірлік'']], ''[[Водниково]]'', [[Геолог (ауыл)|''Геолог'']], [[Дамба (ауыл)|Дамба]], [[Еркінқала]], [[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Жұмыскер (Атырау облысы)|''Жұмыскер'']], [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|''Көкарна'']], ''[[Қарабатан]]'', [[Құрманғазы (Атырау қалалық әкімдігі)|Құрманғазы]], [[Құрсай (Атырау облысы)|''Құрсай'']], ''[[Новокирпичное]]'', ''[[Пешной]]'', [[Ракуша]], ''[[Рембаза]]'', [[Талқайран]], [[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]], ''[[Теңдік (Атырау облысы)|Теңдік]]''

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон]], [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Аққұдық (Жем ауылдық округі)|Аққұдық]], [[Қойсары (ауыл)|Қойсары]], [[Шоқпартоғай]], [[Қосшағыл]], [[Қарағай (Атырау облысы)|Қарағай]], [[Тұрғызба (Қосшағыл ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Майкөмген]], [[Аққұдық (Майкөмген ауылдық округі)|''Аққұдық'']]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]], [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Ақтаң]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]], [[Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]], [[Аққыстау]], [[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]], [[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|№17 темір жол айрығы]], [[Жанбай]], [[Жаңа Жанбай]], [[Мыңтөбе (ауыл)|Мыңтөбе]], [[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]], [[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]], [[Ауқайраң]], [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]],[[Айбас (Атырау облысы)|Айбас]], [[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]], [[Зинеден]], [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Балқұдық]], [[Азғыр]], [[Қоңыртерек]], [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан (Атырау облысы)|Асан]], [[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]], [[Котяевка]], [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]], [[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]], [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]], [[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]], [[Жұмекен]], [[Дәулеткерей (ауыл)|Дәулеткерей]], [[Қадырка]], [[Қошалақ (ауыл)|Қошалақ]], [[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]], [[Дина Нұрпейісова (разъезд)|Дина Нұрпейісова жол айрығы]], [[Хиуаз]], [[Үлкенкүйген]], [[Жасарал]], [[Шағырлы (ауыл)|Шағырлы]], [[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Балықшы (Құрманғазы ауданы)|Балықшы]], [[Арна (Атырау облысы)|Арна]], [[Кудряшов]], [[Жаңаауыл (Атырау облысы)|Жаңаауыл]], [[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]], [[Иманов (ауыл)|Иманов]], [[Қаракөл (Құрманғазы ауданы)|Қаракөл]], [[Көкарна (Құрманғазы ауданы)|Көкарна]], [[Әліпов (ауыл)|Әліпов]], [[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев жол айрығы]], [[Нұржау]], [[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Орлы]], [[Шестой]], [[Каспий (Атырау облысы)|Каспий]], [[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]], [[Құмарғали]], [[Дәулет (Атырау облысы)|Дәулет]], [[Шайхы (ауыл)|Шайхы]], [[Сафоновка]], [[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]], [[Батырбек]], [[Егінқұдық]], [[Жалғызапан]], [[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]], [[Жасталап (Атырау облысы)|Жасталап]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]], [[Айдын (Атырау облысы)|Айдын]], [[Мәдениет (Атырау облысы)|Мәдениет]], [[Жангелдин]], [[Қоныстану (Тасшағыл ауылдық округі)|Қоныстану (Тасшағыл а/о)]], [[Бүйрек (ауыл)|Бүйрек]], [[Қосқұлақ (ауыл)|Қосқұлақ]], [[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]], [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Сарықұмақ]], [[Соркөл (ауыл)|Соркөл]], [[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]], [[Жамансор]], [[Жантерек]], [[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]], [[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]], [[Аққора (Атырау облысы)|Аққора]], [[Балабейіт]], [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]], [[Былқылдақты]], [[Кенбай (Мұқыр ауылдық округі)|Кенбай]], [[Қоңыраулы]], [[Шолақсай (Атырау облысы)|Шолақсай]], [[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]], [[Тасшағыл]], [[Қоғам (Атырау облысы)|Қоғам]], [[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану (Көздіқара а/о)]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе]], [[Доссор]], [[Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Бала Ораз ауылы|Бала Ораз]], [[Кеңөріс]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Өтешқали Атамбаев]], [[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]], [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Есмахан]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқора]], [[Томан (ауыл)|Томан]], [[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]], [[Қызылжар (Махамбет ауданы)|''Қызылжар'']], [[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]], [[Аққайың (Атырау облысы)|Аққайың]], [[Жалғансай]], [[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]], [[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]], [[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]], [[Ескі Сарайшық]], [[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]]

== Атқару органдарының құрылымдары: ==
*Атырау облысының әкімі 
*Облыс әкімі аппараты
*Қала және аудан әкімдерінің аппараттары
*Атырау облысының басқармалары
*Департаменттер

== Атырау облысының басқармалары: ==
*Ішкі саясат басқармасы
*Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы
*Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы
*Жұмыспен қамтуды үйлестiру және әлеуметтiк бағдарламалар басқармасы
*Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы
*Білім беру басқармасы
*Дене тәрбиесі және спорт басқармасы
*Мемлекеттік сатып алу басқармасы
*Ветеринария басқармасы
*Дін істері басқармасы
*Қаржы басқармасы
*Құрылыс басқармасы
*Денсаулық сақтау басқармасы
*Жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы
*Тілдерді дамыту жөніндегі басқарма
*Мемлекеттік еңбек инспекция басқармасы
*Мемлекеттік сәулеттік- құрылыстық бақылау басқармасы
*Балық шаруашылығы басқармасы
*Жастар саясаты мәселелері басқармасы
*Сәулет және қала құрылысы басқармасы
*Ауыл шаруашылығы басқармасы
*Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы
*Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасы
*Жер қатынастары басқармасы
*Жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы
*Жұмылдыру даярлығы және азаматтық қорғау басқармасы &lt;ref&gt;http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200424104016/http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html |date=2020-04-24 }}&lt;/ref&gt;

== Департаменттер ==
*Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті
*Техникалық реттеу және метрология комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті 
*Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаменті
*Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Атырау облысы департаменті
*Әділет департаменті
*Атырау облысы бойынша бақылау және әлеуметтік қорғау департаменті
*Статистика департаменті 
*Облыстық сот
*Облыс прокуратурасы
*Облыстық ішкі істер департаменті
*Атырау облысының білім саласындағы департаменті
*Атырау облысының тексеру комиссиясы

== Әкімдері ==
=== Облыстық партия комитетінің бірінші басшылары ===
*02.1938 Құлжан Өтеғалиев (Гурьев облысы бойынша Қазақстан КП (б) ОК ұйымдастыру комитетінің бірінші хатшысы)
*05.1938 -1940 Қалдыбай Байманов
*1940-1943 Мырзахмет Жексенғалұлы Бекжанов
*1943-1947 [[Круглов Сергей Иванович|Сергей Иванович Круглов]]
*1947-1.06.1950 Сәлімжан Фазылұлы Ғалиев
*1.06.1950 -02.1957 [[Сейітжан Полымбетов]]
*02.1957 - 04.1962 [[Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов]]
*04.1962 -11.1963 [[Қосай Әліқұлұлы Егізбаев]]
*19.11.1963 - 28.12.1964 [[Сағидолла Құбашұлы Құбашев]]
*28.12.1964 -27.04.1970 Мұхамбет Айтуұлы Исенов
*27.04.1970 -24.02.1977 [[Саламат Мұқашұлы Мұқашев]]
*24.02.1977 - 24.12.1985 Оңайбай Көшекұлы Көшеков
*24.12.1985 -11.05.1990 [[Асқар Алтынбекұлы Құлыбаев]]
*11.05.1990 -7.09.1991 [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Қамашұлы Алдамжаров]]

=== Әкімдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Сағат Қашкенұлы Түгелбаев]]!![[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев]]!! [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов]] !! [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев]]
|-
| [[Сурет:Sagat Tugelbayev.jpg|орта|right|150px]]|| [[Сурет:Равиль Шырдабаев.jpeg|орта|right|210px]] || [[Сурет:Иманғали Тасмағамбетов.jpg|орта|right|110px]] || [[Сурет:Серикбек Жусіпбекулы Дәукеев.jpg|орта|right|130px]] 
|-
| 1992-1994 жылдар || 1994—1999 жылдар ||1999 - желтоқсан 2000 жыл|| 2000-2002 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Аслан Есболайұлы Мусин]]!! [[Бергей Сәулебайұлы Рысқалиев]]!! [[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов]] !! [[Нұрлан Асқарұлы Ноғаев]]
|-
|[[Сурет:Aslan Musin.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Bergey Rysqaliyev.jpg|орта|right|120px]] || [[Сурет:Izmuhambetov.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Nurlan Nogayev at Atyrau Petrochemical Day 2016.jpg|орта|right|140px]]
|-
|2002-2006 жылдар|| 2006-2012 жылдар|| 2012-2016 жылдар|| 2016-2019 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Махамбет Жолдасқалиұлы Досмұхамбетов]]  !! [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов]]
|-
| [[Сурет:M.J. Dosmukhamedov.jpg|орта|right|180px]]|| [[Сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|орта|right|210px]]
|-
| 2019-2022 жылдар|| 2022 жылдан бастап
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Атырау облысы]]</text>
      <sha1>38ph688pkbjyu8lm6e3heawhpx70dln</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062998</id>
      <parentid>3062995</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:33:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Елді мекендері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24133" xml:space="preserve">'''Облыста'''  2 қала (облыстық маңызы бар – Атырау, аудандық маңызы бар – Құлсары), 64 ауылдық округ, 4 кенттік әкімдік, 153 ауыл орналасқан. Облыс құрамына 7 аудан кіреді.

== Қалалары==
*[[Атырау]]
*[[Құлсары]]

== Аудандары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Аудандар
! Аудан эмблемасы!! Аудан атауы !! Аумағы&lt;br /&gt;(мың км²)!! Халқы&lt;br /&gt;(мың адам)&lt;ref name=&quot;2014 жылғы 1 қаңтарға облыстар, қалалар және аудандар бойынша Қазақстан Республикасы халқының саны&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT074903],Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года&lt;/ref&gt;!! Орталығы  !! Құрылған жылы !! Әкімшілік бөлінісі
|-
|[[Сурет:Жылой ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Жылыой ауданы]] ||29,4 ||82,9  || [[Құлсары]] ||1928 ||5 ауылдық округ, 1 кенттік, 1 қалалық әкімдік
|-
| [[Сурет:Индер ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Индер ауданы]] || 10,9|| 32,1|| [[Индербор]] || 1933||6 ауылдық округ, 1 кенттік әкімдік 
|-
| [[Сурет:Исатай ауданы логотипі.png|thumb|right|100px]]|| [[Исатай ауданы]] ||14,7 ||26,6|| [[Аққыстау]] || 1928||7 ауылдық округ
|-
|[[Сурет:Құрманғазы ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] ||[[Құрманғазы ауданы]] || 20,9|| 57,3 || [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ||1928 ||19 ауылдық округ 
|-
| [[Сурет:Қызылқоға ауданы эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Қызылқоға ауданы]] ||24,9 ||30,5 || [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]] ||1928 ||10 ауылдық округ
|-
| [[Сурет:Makataudanigerb.gif |thumb|right|100px]]|| [[Мақат ауданы]] ||4,9 || 30,3 || [[Мақат]] ||1938 ||1 ауылдық округ, 2 кенттік әкімдік
|-
| [[Сурет:Махамбет ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Махамбет ауданы]] ||9,6 || 34,8 || [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ||1928 ||9 ауылдық округ
|}

== Ауылдық округтері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' — [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Атырау ауылдық округі|Атырау]], [[Дамба ауылдық округі|Дамба]], [[Еркінқала ауылдық округі|Еркінқала]], [[Кеңөзек ауылдық округі|Кеңөзек]], [[Қайыршақты ауылдық округі|Қайыршақты]]

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай ауылдық округі|Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі|Жаңа Қаратон]],  [[Жем ауылдық округі|Жем]], [[Қараарна ауылдық округі|Қараарна]], [[Қосшағыл ауылдық округі|Қосшағыл]], [[Майкөмген ауылдық округі|Майкөмген]]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене ауылдық округі|Бөдене]], [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Индербор кенттік әкімдігі|Индербор]], [[Көктоғай ауылдық округі|Көктоғай]], [[Өрлік ауылдық округі|Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Аққыстау ауылдық округі|Аққыстау]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала]], [[Жанбай ауылдық округі|Жанбай]],  [[Зинеден ауылдық округі|Зинеден]], [[Исатай ауылдық округі (Атырау облысы)|Исатай]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр ауылдық округі|Азғыр]], [[Ақкөл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан ауылдық округі|Асан]], [[Байда ауылдық округі|Байда]], [[Бірлік ауылдық округі (Атырау облысы)|Бірлік]], [[Дыңғызыл ауылдық округі|Дыңғызыл]], [[Көптоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов ауылдық округі|Кудряшов]], [[Қиғаш ауылдық округі|Қиғаш]], [[Еңбекші ауылдық округі (Атырау облысы)|Еңбекші]], [[Жаңаталап ауылдық округі (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы ауылдық округі (Атырау облысы)|Құрманғазы]], [[Мақаш ауылдық округі|Мақаш]], [[Нұржау ауылдық округі|Нұржау]], [[Орлы ауылдық округі|Орлы]], [[Сафон ауылдық округі|Сафон]], [[Сүйіндік ауылдық округі|Сүйіндік]], [[Теңіз ауылдық округі (Атырау облысы)|Теңіз]], [[Шортанбай ауылдық округі|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Жамбыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жангелдин ауылдық округі (Атырау облысы)|Жангелдин]], [[Көздіқара ауылдық округі|Көздіқара]], [[Қызылқоға ауылдық округі|Қызылқоға]],  [[Миялы ауылдық округі (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр ауылдық округі (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Ойыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ойыл]], [[Сағыз ауылдық округі|Сағыз]], [[Тайсойған ауылдық округі|Тайсойған]], [[Тасшағыл ауылдық округі|Тасшағыл]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе ауылдық округі|Бәйгетөбе]], [[Доссор кенттік әкімдігі|Доссор]], [[Мақат кенттік әкімдігі|Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға]], [[Бақсай ауылдық округі|Бақсай]], [[Бейбарыс ауылдық округі|Бейбарыс]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Жалғансай ауылдық округі|Жалғансай]], [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық ауылдық округі|Сарайшық]]

== Елді мекендері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' —  [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]], [[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Амангелді (Атырау қалалық әкімдігі)|Амангелді]], [[Қызыл балық (ауыл)|Қызыл балық]], [[Береке (Атырау облысы)|Береке]], [[Бесікті (ауыл)|Бесікті]], [[Дамба (ауыл)|Дамба]], [[Еркінқала]], [[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы (Атырау қалалық әкімдігі)|Құрманғазы]], [[Ракуша]], [[Талқайран]], [[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]
* Таратылған елді мекендері: [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|''Ақжайық'']], [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|''Бірлік'']], ''[[Водниково]]'', [[Геолог (ауыл)|''Геолог'']], [[Жұмыскер (Атырау облысы)|''Жұмыскер'']], [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|''Көкарна'']], ''[[Қарабатан]]'', [[Құрсай (Атырау облысы)|''Құрсай'']], ''[[Новокирпичное]]'', ''[[Пешной]]'', ''[[Рембаза]]'', ''[[Теңдік (Атырау облысы)|Теңдік]]''

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай]], [[Аққұдық (Жем ауылдық округі)|Аққұдық]], [[Жаңа Қаратон]], [[Қарағай (Атырау облысы)|Қарағай]], [[Қойсары (ауыл)|Қойсары]], [[Қосшағыл]], [[Майкөмген]], [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Шоқпартоғай]]
* Таратылған елді мекендері: [[Аққұдық (Майкөмген ауылдық округі)|''Аққұдық'']], ''[[Сарықамыс]]'', [[Тұрғызба (Қосшағыл ауылдық округі)|''Тұрғызба'']]

'''Индер ауданы''' — [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]], [[Ақтаң]], [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]], [[Өрлік]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]]

'''Исатай ауданы''' — [[Айбас (Атырау облысы)|Айбас]], [[Аққыстау]], [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]], [[Ауқайраң]], [[Жанбай]], [[Жаңа Жанбай]], [[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]], [[Зинеден]], [[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]], [[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]], [[Мыңтөбе (ауыл)|Мыңтөбе]], [[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]], [[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]], [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]], [[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|№17 темір жол айрығы]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр]], [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]],[[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]], [[Арна (Атырау облысы)|Арна]], [[Асан (Атырау облысы)|Асан]], [[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев жол айрығы]],[[Әліпов (ауыл)|Әліпов]], [[Балқұдық]], [[Балықшы (Құрманғазы ауданы)|Балықшы]], [[Батырбек]], [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]], [[Дәулет (Атырау облысы)|Дәулет]], [[Дәулеткерей (ауыл)|Дәулеткерей]], [[Дина Нұрпейісова (разъезд)|Дина Нұрпейісова жол айрығы]], [[Егінқұдық]], [[Жалғызапан]],[[Жаңаауыл (Атырау облысы)|Жаңаауыл]], [[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жасарал]], [[Жасталап (Атырау облысы)|Жасталап]], [[Жұмекен]], [[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]], [[Иманов (ауыл)|Иманов]], [[Каспий (Атырау облысы)|Каспий]], [[Котяевка]], [[Көкарна (Құрманғазы ауданы)|Көкарна]],  [[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов]], [[Қадырка]], [[Қаракөл (Құрманғазы ауданы)|Қаракөл]], [[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]], [[Қоңыртерек]], [[Қошалақ (ауыл)|Қошалақ]], [[Құмарғали]], [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]], [[Нұржау]], [[Орлы]], [[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]], [[Сафоновка]], [[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]], [[Үлкенкүйген]],  [[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]], [[Хиуаз]], [[Шағырлы (ауыл)|Шағырлы]], [[Шайхы (ауыл)|Шайхы]], [[Шестой]], [[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Айдын (Атырау облысы)|Айдын]], [[Аққора (Атырау облысы)|Аққора]], [[Балабейіт]], [[Бұқар (ауыл)|Бұқар]], [[Бүйрек (ауыл)|Бүйрек]], [[Былқылдақты]],  [[Жамансор]], [[Жангелдин]], [[Жантерек]], [[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]], [[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]], [[Кенбай (Мұқыр ауылдық округі)|Кенбай бекеті]], [[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]], [[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]], [[Қоғам (Атырау облысы)|Қоғам]], [[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]], [[Қоңыраулы]], [[Қосқұлақ (ауыл)|Қосқұлақ]], [[Мәдениет (Атырау облысы)|Мәдениет]], [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]],  [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]], [[Сарықұмақ]], [[Соркөл (ауыл)|Соркөл]], [[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]], [[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]], [[Тасшағыл]], [[Шолақсай (Атырау облысы)|Шолақсай]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе]], [[Ескене (теміржол бекеті)|Ескене]], [[Доссор]], [[Мақат]]
* Таратылған елді мекендері: ''[[Байшонас]], [[Бекбике]], [[Ескене]], [[Комсомол]], [[Қошқар]]''

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]], [[Аққайың (Атырау облысы)|Аққайың]], [[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]], [[Бала Ораз ауылы|Бала Ораз]], [[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]], [[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]], [[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Ескі Сарайшық]], [[Есмахан]], [[Жалғансай]], [[Кеңөріс]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқара]], [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Өтешқали Атамбаев]], [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]], [[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]], [[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]], [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Томан (ауыл)|Томан]]
* Таратылған елді мекендері: [[Қызылжар (Махамбет ауданы)|''Қызылжар'']]

== Атқару органдарының құрылымдары: ==
*Атырау облысының әкімі 
*Облыс әкімі аппараты
*Қала және аудан әкімдерінің аппараттары
*Атырау облысының басқармалары
*Департаменттер

== Атырау облысының басқармалары: ==
*Ішкі саясат басқармасы
*Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы
*Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы
*Жұмыспен қамтуды үйлестiру және әлеуметтiк бағдарламалар басқармасы
*Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы
*Білім беру басқармасы
*Дене тәрбиесі және спорт басқармасы
*Мемлекеттік сатып алу басқармасы
*Ветеринария басқармасы
*Дін істері басқармасы
*Қаржы басқармасы
*Құрылыс басқармасы
*Денсаулық сақтау басқармасы
*Жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы
*Тілдерді дамыту жөніндегі басқарма
*Мемлекеттік еңбек инспекция басқармасы
*Мемлекеттік сәулеттік- құрылыстық бақылау басқармасы
*Балық шаруашылығы басқармасы
*Жастар саясаты мәселелері басқармасы
*Сәулет және қала құрылысы басқармасы
*Ауыл шаруашылығы басқармасы
*Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы
*Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасы
*Жер қатынастары басқармасы
*Жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы
*Жұмылдыру даярлығы және азаматтық қорғау басқармасы &lt;ref&gt;http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200424104016/http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html |date=2020-04-24 }}&lt;/ref&gt;

== Департаменттер ==
*Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті
*Техникалық реттеу және метрология комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті 
*Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаменті
*Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Атырау облысы департаменті
*Әділет департаменті
*Атырау облысы бойынша бақылау және әлеуметтік қорғау департаменті
*Статистика департаменті 
*Облыстық сот
*Облыс прокуратурасы
*Облыстық ішкі істер департаменті
*Атырау облысының білім саласындағы департаменті
*Атырау облысының тексеру комиссиясы

== Әкімдері ==
=== Облыстық партия комитетінің бірінші басшылары ===
*02.1938 Құлжан Өтеғалиев (Гурьев облысы бойынша Қазақстан КП (б) ОК ұйымдастыру комитетінің бірінші хатшысы)
*05.1938 -1940 Қалдыбай Байманов
*1940-1943 Мырзахмет Жексенғалұлы Бекжанов
*1943-1947 [[Круглов Сергей Иванович|Сергей Иванович Круглов]]
*1947-1.06.1950 Сәлімжан Фазылұлы Ғалиев
*1.06.1950 -02.1957 [[Сейітжан Полымбетов]]
*02.1957 - 04.1962 [[Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов]]
*04.1962 -11.1963 [[Қосай Әліқұлұлы Егізбаев]]
*19.11.1963 - 28.12.1964 [[Сағидолла Құбашұлы Құбашев]]
*28.12.1964 -27.04.1970 Мұхамбет Айтуұлы Исенов
*27.04.1970 -24.02.1977 [[Саламат Мұқашұлы Мұқашев]]
*24.02.1977 - 24.12.1985 Оңайбай Көшекұлы Көшеков
*24.12.1985 -11.05.1990 [[Асқар Алтынбекұлы Құлыбаев]]
*11.05.1990 -7.09.1991 [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Қамашұлы Алдамжаров]]

=== Әкімдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Сағат Қашкенұлы Түгелбаев]]!![[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев]]!! [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов]] !! [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев]]
|-
| [[Сурет:Sagat Tugelbayev.jpg|орта|right|150px]]|| [[Сурет:Равиль Шырдабаев.jpeg|орта|right|210px]] || [[Сурет:Иманғали Тасмағамбетов.jpg|орта|right|110px]] || [[Сурет:Серикбек Жусіпбекулы Дәукеев.jpg|орта|right|130px]] 
|-
| 1992-1994 жылдар || 1994—1999 жылдар ||1999 - желтоқсан 2000 жыл|| 2000-2002 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Аслан Есболайұлы Мусин]]!! [[Бергей Сәулебайұлы Рысқалиев]]!! [[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов]] !! [[Нұрлан Асқарұлы Ноғаев]]
|-
|[[Сурет:Aslan Musin.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Bergey Rysqaliyev.jpg|орта|right|120px]] || [[Сурет:Izmuhambetov.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Nurlan Nogayev at Atyrau Petrochemical Day 2016.jpg|орта|right|140px]]
|-
|2002-2006 жылдар|| 2006-2012 жылдар|| 2012-2016 жылдар|| 2016-2019 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Махамбет Жолдасқалиұлы Досмұхамбетов]]  !! [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов]]
|-
| [[Сурет:M.J. Dosmukhamedov.jpg|орта|right|180px]]|| [[Сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|орта|right|210px]]
|-
| 2019-2022 жылдар|| 2022 жылдан бастап
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Атырау облысы]]</text>
      <sha1>bujok4bje8my21j4p44xkdlaj74br8g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062999</id>
      <parentid>3062998</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:33:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Елді мекендері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24138" xml:space="preserve">'''Облыста'''  2 қала (облыстық маңызы бар – Атырау, аудандық маңызы бар – Құлсары), 64 ауылдық округ, 4 кенттік әкімдік, 153 ауыл орналасқан. Облыс құрамына 7 аудан кіреді.

== Қалалары==
*[[Атырау]]
*[[Құлсары]]

== Аудандары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Аудандар
! Аудан эмблемасы!! Аудан атауы !! Аумағы&lt;br /&gt;(мың км²)!! Халқы&lt;br /&gt;(мың адам)&lt;ref name=&quot;2014 жылғы 1 қаңтарға облыстар, қалалар және аудандар бойынша Қазақстан Республикасы халқының саны&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT074903],Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года&lt;/ref&gt;!! Орталығы  !! Құрылған жылы !! Әкімшілік бөлінісі
|-
|[[Сурет:Жылой ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Жылыой ауданы]] ||29,4 ||82,9  || [[Құлсары]] ||1928 ||5 ауылдық округ, 1 кенттік, 1 қалалық әкімдік
|-
| [[Сурет:Индер ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Индер ауданы]] || 10,9|| 32,1|| [[Индербор]] || 1933||6 ауылдық округ, 1 кенттік әкімдік 
|-
| [[Сурет:Исатай ауданы логотипі.png|thumb|right|100px]]|| [[Исатай ауданы]] ||14,7 ||26,6|| [[Аққыстау]] || 1928||7 ауылдық округ
|-
|[[Сурет:Құрманғазы ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] ||[[Құрманғазы ауданы]] || 20,9|| 57,3 || [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ||1928 ||19 ауылдық округ 
|-
| [[Сурет:Қызылқоға ауданы эмблемасы.gif|thumb|right|100px]] || [[Қызылқоға ауданы]] ||24,9 ||30,5 || [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]] ||1928 ||10 ауылдық округ
|-
| [[Сурет:Makataudanigerb.gif |thumb|right|100px]]|| [[Мақат ауданы]] ||4,9 || 30,3 || [[Мақат]] ||1938 ||1 ауылдық округ, 2 кенттік әкімдік
|-
| [[Сурет:Махамбет ауданының эмблемасы.gif|thumb|right|100px]]|| [[Махамбет ауданы]] ||9,6 || 34,8 || [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ||1928 ||9 ауылдық округ
|}

== Ауылдық округтері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' — [[Ақсай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы ауылдық округі (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Атырау ауылдық округі|Атырау]], [[Дамба ауылдық округі|Дамба]], [[Еркінқала ауылдық округі|Еркінқала]], [[Кеңөзек ауылдық округі|Кеңөзек]], [[Қайыршақты ауылдық округі|Қайыршақты]]

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай ауылдық округі|Ақкиізтоғай]], [[Жаңа Қаратон кенттік әкімдігі|Жаңа Қаратон]],  [[Жем ауылдық округі|Жем]], [[Қараарна ауылдық округі|Қараарна]], [[Қосшағыл ауылдық округі|Қосшағыл]], [[Майкөмген ауылдық округі|Майкөмген]]

'''Индер ауданы''' — [[Бөдене ауылдық округі|Бөдене]], [[Елтай ауылдық округі (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол ауылдық округі (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат ауылдық округі (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Индербор кенттік әкімдігі|Индербор]], [[Көктоғай ауылдық округі|Көктоғай]], [[Өрлік ауылдық округі|Өрлік]]

'''Исатай ауданы''' — [[Аққыстау ауылдық округі|Аққыстау]], [[Қамысқала ауылдық округі (Атырау облысы)|Қамысқала]], [[Жанбай ауылдық округі|Жанбай]],  [[Зинеден ауылдық округі|Зинеден]], [[Исатай ауылдық округі (Атырау облысы)|Исатай]], [[Нарын ауылдық округі (Атырау облысы)|Нарын]], [[Тұщықұдық ауылдық округі (Атырау облысы)|Тұщықұдық]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр ауылдық округі|Азғыр]], [[Ақкөл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Асан ауылдық округі|Асан]], [[Байда ауылдық округі|Байда]], [[Бірлік ауылдық округі (Атырау облысы)|Бірлік]], [[Дыңғызыл ауылдық округі|Дыңғызыл]], [[Көптоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов ауылдық округі|Кудряшов]], [[Қиғаш ауылдық округі|Қиғаш]], [[Еңбекші ауылдық округі (Атырау облысы)|Еңбекші]], [[Жаңаталап ауылдық округі (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы ауылдық округі (Атырау облысы)|Құрманғазы]], [[Мақаш ауылдық округі|Мақаш]], [[Нұржау ауылдық округі|Нұржау]], [[Орлы ауылдық округі|Орлы]], [[Сафон ауылдық округі|Сафон]], [[Сүйіндік ауылдық округі|Сүйіндік]], [[Теңіз ауылдық округі (Атырау облысы)|Теңіз]], [[Шортанбай ауылдық округі|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Жамбыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жангелдин ауылдық округі (Атырау облысы)|Жангелдин]], [[Көздіқара ауылдық округі|Көздіқара]], [[Қызылқоға ауылдық округі|Қызылқоға]],  [[Миялы ауылдық округі (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр ауылдық округі (Атырау облысы)|Мұқыр]], [[Ойыл ауылдық округі (Атырау облысы)|Ойыл]], [[Сағыз ауылдық округі|Сағыз]], [[Тайсойған ауылдық округі|Тайсойған]], [[Тасшағыл ауылдық округі|Тасшағыл]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе ауылдық округі|Бәйгетөбе]], [[Доссор кенттік әкімдігі|Доссор]], [[Мақат кенттік әкімдігі|Мақат]]

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақжайық]], [[Ақтоғай ауылдық округі (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға ауылдық округі (Атырау облысы)|Алға]], [[Бақсай ауылдық округі|Бақсай]], [[Бейбарыс ауылдық округі|Бейбарыс]], [[Есбол ауылдық округі (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Жалғансай ауылдық округі|Жалғансай]], [[Махамбет ауылдық округі (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Сарайшық ауылдық округі|Сарайшық]]

== Елді мекендері ==
'''Атырау қалалық әкімшілігі''' —  [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]], [[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]], [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]], [[Амангелді (Атырау қалалық әкімдігі)|Амангелді]], [[Қызыл балық (ауыл)|Қызыл балық]], [[Береке (Атырау облысы)|Береке]], [[Бесікті (ауыл)|Бесікті]], [[Дамба (ауыл)|Дамба]], [[Еркінқала]], [[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]], [[Құрманғазы (Атырау қалалық әкімдігі)|Құрманғазы]], [[Ракуша]], [[Талқайран]], [[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]
* Таратылған елді мекендері: [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|''Ақжайық'']], [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|''Бірлік'']], ''[[Водниково]]'', [[Геолог (ауыл)|''Геолог'']], [[Жұмыскер (Атырау облысы)|''Жұмыскер'']], [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|''Көкарна'']], ''[[Қарабатан]]'', [[Құрсай (Атырау облысы)|''Құрсай'']], ''[[Новокирпичное]]'', ''[[Пешной]]'', ''[[Рембаза]]'', ''[[Теңдік (Атырау облысы)|Теңдік]]''

'''Жылыой ауданы''' — [[Ақкиізтоғай]], [[Аққұдық (Жем ауылдық округі)|Аққұдық]], [[Жаңа Қаратон]], [[Қарағай (Атырау облысы)|Қарағай]], [[Қойсары (ауыл)|Қойсары]], [[Қосшағыл]], [[Майкөмген]], [[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]], [[Шоқпартоғай]]
* Таратылған елді мекендері: [[Аққұдық (Майкөмген ауылдық округі)|''Аққұдық'']], ''[[Сарықамыс]]'', [[Тұрғызба (Қосшағыл ауылдық округі)|''Тұрғызба'']]

'''Индер ауданы''' — [[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]], [[Ақтаң]], [[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]], [[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]], [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]], [[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]], [[Кетебай (Атырау облысы)|Кетебай]], [[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]], [[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]], [[Қызылжар (Индер ауданы)|Қызылжар]], [[Өрлік]], [[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]]

'''Исатай ауданы''' — [[Айбас (Атырау облысы)|Айбас]], [[Аққыстау]], [[Амангелді (Исатай ауданы)|Амангелді]], [[Ауқайраң]], [[Жанбай]], [[Жаңа Жанбай]], [[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]], [[Зинеден]], [[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]], [[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]], [[Мыңтөбе (ауыл)|Мыңтөбе]], [[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]], [[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]], [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]], [[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|№17 темір жол айрығы]]

'''Құрманғазы ауданы''' — [[Азғыр]], [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]], [[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]],[[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]], [[Арна (Атырау облысы)|Арна]], [[Асан (Атырау облысы)|Асан]], [[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев жол айрығы]],[[Әліпов (ауыл)|Әліпов]], [[Балқұдық]], [[Балықшы (Құрманғазы ауданы)|Балықшы]], [[Батырбек]], [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]], [[Дәулет (Атырау облысы)|Дәулет]], [[Дәулеткерей (ауыл)|Дәулеткерей]], [[Дина Нұрпейісова (разъезд)|Дина Нұрпейісова жол айрығы]], [[Егінқұдық]], [[Жалғызапан]],[[Жаңаауыл (Атырау облысы)|Жаңаауыл]], [[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]], [[Жасарал]], [[Жасталап (Атырау облысы)|Жасталап]], [[Жұмекен]], [[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]], [[Иманов (ауыл)|Иманов]], [[Каспий (Атырау облысы)|Каспий]], [[Котяевка]], [[Көкарна (Құрманғазы ауданы)|Көкарна]],  [[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]], [[Кудряшов]], [[Қадырка]], [[Қаракөл (Құрманғазы ауданы)|Қаракөл]], [[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]], [[Қоңыртерек]], [[Қошалақ (ауыл)|Қошалақ]], [[Құмарғали]], [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]], [[Нұржау]], [[Орлы]], [[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]], [[Сафоновка]], [[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]], [[Үлкенкүйген]],  [[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]], [[Хиуаз]], [[Шағырлы (ауыл)|Шағырлы]], [[Шайхы (ауыл)|Шайхы]], [[Шестой]], [[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]]

'''Қызылқоға ауданы''' — [[Айдын (Атырау облысы)|Айдын]], [[Аққора (Атырау облысы)|Аққора]], [[Балабейіт]], [[Бұқар (ауыл)|Бұқар]], [[Бүйрек (ауыл)|Бүйрек]], [[Былқылдақты]],  [[Жамансор]], [[Жангелдин]], [[Жантерек]], [[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]], [[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]], [[Кенбай (Мұқыр ауылдық округі)|Кенбай бекеті]], [[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]], [[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]], [[Қоғам (Атырау облысы)|Қоғам]], [[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]], [[Қоңыраулы]], [[Қосқұлақ (ауыл)|Қосқұлақ]], [[Мәдениет (Атырау облысы)|Мәдениет]], [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]], [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]],  [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]], [[Сарықұмақ]], [[Соркөл (ауыл)|Соркөл]], [[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]], [[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]], [[Тасшағыл]], [[Шолақсай (Атырау облысы)|Шолақсай]]

'''Мақат ауданы''' — [[Бәйгетөбе]], [[Ескене (темір жол стансасы)|Ескене]], [[Доссор]], [[Мақат]]
* Таратылған елді мекендері: ''[[Байшонас]], [[Бекбике]], [[Ескене]], [[Комсомол]], [[Қошқар]]''

'''Махамбет ауданы''' — [[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]], [[Аққайың (Атырау облысы)|Аққайың]], [[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]], [[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]], [[Бала Ораз ауылы|Бала Ораз]], [[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]], [[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]], [[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]], [[Ескі Сарайшық]], [[Есмахан]], [[Жалғансай]], [[Кеңөріс]], [[Көздіқара (Атырау облысы)|Көздіқара]], [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]], [[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]], [[Өтешқали Атамбаев ауылы|Өтешқали Атамбаев]], [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]], [[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]], [[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]], [[Таңдай (ауыл)|Таңдай]], [[Томан (ауыл)|Томан]]
* Таратылған елді мекендері: [[Қызылжар (Махамбет ауданы)|''Қызылжар'']]

== Атқару органдарының құрылымдары: ==
*Атырау облысының әкімі 
*Облыс әкімі аппараты
*Қала және аудан әкімдерінің аппараттары
*Атырау облысының басқармалары
*Департаменттер

== Атырау облысының басқармалары: ==
*Ішкі саясат басқармасы
*Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы
*Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы
*Жұмыспен қамтуды үйлестiру және әлеуметтiк бағдарламалар басқармасы
*Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы
*Білім беру басқармасы
*Дене тәрбиесі және спорт басқармасы
*Мемлекеттік сатып алу басқармасы
*Ветеринария басқармасы
*Дін істері басқармасы
*Қаржы басқармасы
*Құрылыс басқармасы
*Денсаулық сақтау басқармасы
*Жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы
*Тілдерді дамыту жөніндегі басқарма
*Мемлекеттік еңбек инспекция басқармасы
*Мемлекеттік сәулеттік- құрылыстық бақылау басқармасы
*Балық шаруашылығы басқармасы
*Жастар саясаты мәселелері басқармасы
*Сәулет және қала құрылысы басқармасы
*Ауыл шаруашылығы басқармасы
*Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы
*Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасы
*Жер қатынастары басқармасы
*Жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы
*Жұмылдыру даярлығы және азаматтық қорғау басқармасы &lt;ref&gt;http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200424104016/http://atyrau.gov.kz/page/read/akimats.html |date=2020-04-24 }}&lt;/ref&gt;

== Департаменттер ==
*Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті
*Техникалық реттеу және метрология комитетінің Атырау облысы бойынша департаменті 
*Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Атырау облысы бойынша департаменті
*Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Атырау облысы департаменті
*Әділет департаменті
*Атырау облысы бойынша бақылау және әлеуметтік қорғау департаменті
*Статистика департаменті 
*Облыстық сот
*Облыс прокуратурасы
*Облыстық ішкі істер департаменті
*Атырау облысының білім саласындағы департаменті
*Атырау облысының тексеру комиссиясы

== Әкімдері ==
=== Облыстық партия комитетінің бірінші басшылары ===
*02.1938 Құлжан Өтеғалиев (Гурьев облысы бойынша Қазақстан КП (б) ОК ұйымдастыру комитетінің бірінші хатшысы)
*05.1938 -1940 Қалдыбай Байманов
*1940-1943 Мырзахмет Жексенғалұлы Бекжанов
*1943-1947 [[Круглов Сергей Иванович|Сергей Иванович Круглов]]
*1947-1.06.1950 Сәлімжан Фазылұлы Ғалиев
*1.06.1950 -02.1957 [[Сейітжан Полымбетов]]
*02.1957 - 04.1962 [[Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов]]
*04.1962 -11.1963 [[Қосай Әліқұлұлы Егізбаев]]
*19.11.1963 - 28.12.1964 [[Сағидолла Құбашұлы Құбашев]]
*28.12.1964 -27.04.1970 Мұхамбет Айтуұлы Исенов
*27.04.1970 -24.02.1977 [[Саламат Мұқашұлы Мұқашев]]
*24.02.1977 - 24.12.1985 Оңайбай Көшекұлы Көшеков
*24.12.1985 -11.05.1990 [[Асқар Алтынбекұлы Құлыбаев]]
*11.05.1990 -7.09.1991 [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Қамашұлы Алдамжаров]]

=== Әкімдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Сағат Қашкенұлы Түгелбаев]]!![[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев]]!! [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов]] !! [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев]]
|-
| [[Сурет:Sagat Tugelbayev.jpg|орта|right|150px]]|| [[Сурет:Равиль Шырдабаев.jpeg|орта|right|210px]] || [[Сурет:Иманғали Тасмағамбетов.jpg|орта|right|110px]] || [[Сурет:Серикбек Жусіпбекулы Дәукеев.jpg|орта|right|130px]] 
|-
| 1992-1994 жылдар || 1994—1999 жылдар ||1999 - желтоқсан 2000 жыл|| 2000-2002 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Аслан Есболайұлы Мусин]]!! [[Бергей Сәулебайұлы Рысқалиев]]!! [[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов]] !! [[Нұрлан Асқарұлы Ноғаев]]
|-
|[[Сурет:Aslan Musin.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Bergey Rysqaliyev.jpg|орта|right|120px]] || [[Сурет:Izmuhambetov.jpg|орта|right|110px]]|| [[Сурет:Nurlan Nogayev at Atyrau Petrochemical Day 2016.jpg|орта|right|140px]]
|-
|2002-2006 жылдар|| 2006-2012 жылдар|| 2012-2016 жылдар|| 2016-2019 жылдар
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  [[Махамбет Жолдасқалиұлы Досмұхамбетов]]  !! [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов]]
|-
| [[Сурет:M.J. Dosmukhamedov.jpg|орта|right|180px]]|| [[Сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|орта|right|210px]]
|-
| 2019-2022 жылдар|| 2022 жылдан бастап
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Атырау облысы]]</text>
      <sha1>ogg8r92gj6nip949q03i0n2t5y6tz7p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Адал (партия)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>645165</id>
    <revision>
      <id>3062879</id>
      <parentid>2790969</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:02:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Талқылау:Бірлік (партия)]] бетін [[Талқылау:Адал (партия)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="585" xml:space="preserve">== 6 қыркүйек 2020 кезіндегі өңдеу сұранысы (Қорғалған) ==

{{өңделуі қорғалған|Бірлік (партия)|jauap_berilgen=жоқ}}
&lt;!-- Сұраныстың бас жағы. --&gt;

&lt;!-- Сұраныстың соңы --&gt;
[[Арнайы:Үлесі/178.176.79.122|178.176.79.122]] 23:45, 2020 ж. қыркүйектің 6 (+06)

== fадрес партии  ==

г.Астана, ул. Жанибека и Керей Хана, 18--[[Арнайы:Үлесі/178.176.79.122|178.176.79.122]] 23:46, 2020 ж. қыркүйектің 6 (+06)</text>
      <sha1>8dqpk2dn23t6q3p6mhtyw3wdnlw0rum</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Malik Nursultan B</title>
    <ns>2</ns>
    <id>664711</id>
    <revision>
      <id>3062961</id>
      <parentid>3048181</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:47:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1701" xml:space="preserve">[[Сурет:Animated-Flag-Kazakhstan.gif|thumb|left|126x126 нүкте]]
&lt;div style=&quot;position:absolute; right:2px; top:-27px; overflow:visible;&quot;&gt;[mailto:malik0nursultan@gmail.com '''malik0nursultan@gmail.com''']&lt;/div&gt;__NOTOC__
&lt;big&gt;Армысыңдар, Уикипедия қолданушылары. Менің&lt;/big&gt; атым '''Нұрсұлтан'''. Мен дүние жүзі тарихына және саяси географияға қызығамын және осы тақырыптарға байланысты мақала өңдейтін боламын. [[Қазақ тілі|Қазақша]], [[Орыс тілі|орысша]] және [[Ағылшын тілі|ағылшынша]] еркін сөйлеймін және [[неміс тілі]]н үйреніп жүрмін. Менің осы сайттағы басты мақсатым — [[Қазақша Уикипедия|Уикипедиямыздың]] дамуына және өсуіне көмектесу.
{| border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; width=&quot;20%&quot; style=&quot;float:right; margin-left:1em; margin-bottom:0,5em; background:none;&quot;
|{{User:Box/Qazaq}}
|-
|{{Қатысушы:Box/Қатысушы Қазақстаннан}}
|-
|{{Қатысушы:Box/Қатысушы Астанадан}}
|-
|{{User:Box/Уикипедиялық мақтанышы}}
|-
|{{User:Box/Қызығушылық:География}}
|-
|{{User:Box/Қызығушылық:Тарих}}
|-
|{{User kk|male}}
|-
|{{User ru|male}}
|-
|{{User en-5|male}}
|-
|{{User de-1|male}}
|-
|{{User:Box/Қызығушылық:Гитара}}
|-
|{{User:Box/Андроидты қолданады}}
|-
|{{User:Box/W әрпі}}
|-
|{{User:Box/H әрпі}}
|}</text>
      <sha1>ja0az20lk2p2p32ywnqp3gliomznfcv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Біржан сал (пьеса)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>665903</id>
    <revision>
      <id>3062836</id>
      <parentid>2900488</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T12:43:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Мағына</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1401" xml:space="preserve">{{мағына|Біржан сал}}'''Біржан сал''' — [[Софы Қалыбекұлы Сматаев|Софы Сматаевтың]] он екі суреттен тұратын пьесасы, 1992 жылы жазылған.

[[Біржан Қожағұлұлы|Біржан салдың]] құдіретті өнері мен өмірінің шырғалаңды жолдарын бейнелейтін шығармада XIX ғасырдың соңғы ширегінде болған оқиғалар қамтылған.

== Кейіпкерлер ==
* Біржан сал — қазақ халқының әйгілі әнші-композиторы
* Ләйлім — іңкәрі
* Әпіш — зайыбы
* Теміртас — баласы
* Азнабай, Жанбота — болыстар
* Поштабай, Ыстыбай — жандайшаптары
* Төреқұл
* Қарақыз
* Әскен
* Әбен
* Жолан
* Жақия
* Мұжық
* Смағұл
* Жандарал
* Татар тілмаш
* Мақсұт
* Халық; салдың нөкері; қыз-жігіттер

== Сілтемелер ==
* [http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1174941&amp;lang=kk Софы Сматаевтың шығармалар жинағы, 13-том]

{{Stub: Қазақ әдебиеті}}
{{Софы Сматаев шығармалары}}

[[Санат:Пьесалар]]</text>
      <sha1>88ggtv1h5llsv30ul5k4frh49fok10b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Келінжан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>668004</id>
    <revision>
      <id>3063080</id>
      <parentid>3056660</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T08:25:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Madi Dos</username>
        <id>18369</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25001" xml:space="preserve">{{Телесериал|KazTitle=Келінжан|жанры=[[отбасылық фильм]]|авторы=Гүлнұр Мамасарипова|өндіріс=GG Cinema Production|рөлдерде=Сара Амангелді, Дариға Бадықова, 
Лейло Бекназар-Ханинга, Нұргүл Мыңғатова, Дәулет Өсербай, Рүстем Жаныаманов , Назар Сұлтанбаев|композиторы=[[Ренат Гайсин]]|country=Қазақстан|language=қазақша|маусымдар=3|num_seasons=3|атқарушы продюсері=Гүлнұр Мамасарипова|сценарист=Гүлнұр Мамасарипова, Бегзат Жұмажан|түсірілім орны=1-маусымы - Алматы облысы Бақбақты ауылы
2-маусымы  Жамбыл облысы &quot;Аққайнар&quot; ауылы
3-маусымы - Алматы облысы|көрсете бастады=[[2019]]|телеарна=[[Хабар телеарнасы]]|суреті=Kelinzhan.jpg|соңғы рет көрсетілді=[[2021]]|сурет ені=250}}
'''Келінжан телехикаясы''' — [[2018 жыл|2018]]-[[2021 жыл|2021]] жылдары аралығында &quot;[[Хабар (телеарна)|Хабар]]&quot; телеарнасының тапсырысымен &quot;[[GG Cinema Production]]&quot; түсірген Қазақстандық танымал отбасылық сериал. Сериал Күләш апаның үш ұлы мен олардың келіндері туралы. Сериалда қазақ ауылының қарапайым бір отбасындағы Күләш апаның келіндері арасындағы қарым-қатынас оқиғалары көрсетіледі. Қазіргі уақытта (2021 жылы) 3-маусымы жарыққа шықты.

Режиссёрлері – Ернар Нұрғалиев, [[Гүлнұр Мамасарипова]].

Телехикаяның 1-маусымы - Алматы облысы [[Бақбақты ауылдық округі|Бақбақты ауылы]]нда, 2,3 және 4-маусымдары  Жамбыл облысы &quot;[[Аққайнар ауылдық округі (Алматы облысы)|Аққайнар&quot; ауылы]]нда түсірілген.

== Қызықты деректер ==
* &quot;Келінжан&quot; телехикаясы Youtube-та және арна эфирінде жоғары рейтингке ие болған телехикая. «[[YouTube]]&lt;nowiki/&gt;» видеохостингі арқылы телехикаяның алғашқы бөлімін он күннің ішінде 2 миллионнан астам көрермен тамашаласа, бүгінге дейін алғашқы маусымының барлық 25 бөлімі 50 миллионға жуық қаралым жинаған.&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=GxWfsjZYFaE&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80 «Келінжан» 1-бөлімі]&quot;Хабар&quot; телеарнасының Youtube арнасы, 1 бөлімі&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=XqQaMxN5Mdo&amp;list=PLBf-Ed1zJ7045tVi0nNiFw3mbXoftdqvD&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&lt;/ref&gt;
*Телехикаяның 2-маусымы қиын кезеңде, коронавирус пандемиясы өршіп тұрған уақытта түсірілген.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=C_2oCyarxFs&amp;t=950s&amp;ab_channel=TimurBalymbetov&lt;/ref&gt;

== Актёрлер ==
Продюсерлері – [[Гүлнұр Мамасарипова]], Гүлбаршын Заирова

Оператор – Шерхан Таңсықбаев

Сценаристері – Гүлнұр Мамасарипова, Бегзат Жұмажан

Композиторы – [[Ренат Гайсин]]
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible collapsible&quot; width=&quot;100%&quot;
|+
! style=&quot;background:#B3B7FF; color:#000000&quot; |Актерлер
! style=&quot;background:#B3B7FF; color:#000000&quot; |Рөлі
|-
|Сара Аманге&lt;nowiki/&gt;&lt;nowiki/&gt;лді
|Асылым
|-
|[[Дариға Бадықова]]
|Айсара&lt;nowiki/&gt;
|-
|Лейло Бекназар-Ханинга
|Күләш апа
|-
|Нұргүл Мыңғатова
|Балқия
|-
|Дәулет Өсербай
|Асқар
|-
|[[Рүстем Жаныаманов]]
|Қылышбек
|-
|Назар Сұлтанбаев
|Мәдібек
|}

== 1-маусымының сюжеті ==
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|+

|-
|1 серия
|Күләш апаның кенже ұлы үйіне келін әкеледі. Қалада туып-өскен қыз ауыл өмірінен мүлдем бейхабар. Оның үстіне тік мінезді әрі ерке қыз үйдегілердің тілін қалай табам деп әбігерге түседі. Ал жары Асқар біраз уайымдап, апасына: «Мен үшін келініңізге жұмсақтау болыңызшы», – деп өтініш білдіреді.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=GxWfsjZYFaE&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&lt;/ref&gt;
|-
|2 серия
|Асқар Асылымға бір айдан кейін қайтып алып кетем деп уәде беріп, жарысқа аттанады. Асылым оны қимастықпен шығарып салады. Сөйтіп жас келіннің күнделікті үй тіршілігіндегі міндеті артады. Сиыр сауа алмай, әуре-сарсанға түседі.  Екі абысыны шаруадан қашып, көршісі Зияданың үйіне кетіп қалады. Әр істеген ісін аңдыған енесі Асылымды жақтыртпай жүреді.[https://www.youtube.com/watch?v=LC52sfGQ3zc&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=2&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80]
|-
|3 серия
|Үйдегілерден тек жолдасы мен көршісі Қасым ата ғана оны үнемі қолдап жүреді. Атаның жылы қабақ танытатын себебі Асылым оның қайтыс болған бірінші әйеліне ұқсайды. Жас келін барлығын дұрыс жасауға тырысады: сиыр сауып, ерте тұруды, дәмді тамақ жасап, есік алдын тазалауды. Бірақ қолынан келмейді. Осы оның көңіліне қаяу түсіреді. Үлкен ұлы Қылышбек жұмысынан берілетін үйден үмітті екенін білмеген Күләш апаның көңілі түсіп, есінен танып қалады. Еншісін алып, бөлек кету Айсараның арманы еді.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=OYuqVPO8Pvc&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=3&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&lt;/ref&gt;
|-
|4 серия
|Айсараның баяғы әдеті сол отқа май құйып, Қылышбектің де біраз мазасын алады. Күйбең тіршіліктен әбден күйген Айсара енесінің жатып қалғанын тіптен елер емес. Бұл жолы Асылым енесіне ботқа дайындап, үдесінен шығуға тырысады. Бірақ енесі сол қалпы қабағын ашар емес. Күләш апаның көңілі босап, қаладан келген ұлы Мәдошқа ішіндегі мұңын ақтарады. Мәдөштің қаны қайнап, Айсараға атылады. Ал Айсара өз рөліне еніп, анасының ауырып қалғанына «ешқандай кінәм жоқ» деп ағынан жарылып, ақталады.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=3eXS1bltP6Q&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=4&lt;/ref&gt;
|-
|5 сериал
|Айсара мен Қылышбек қателіктерін түсінгендей болып Күләш ападан кешірім сұрауға келеді. Бірақ апаның көңілі жібитін емес. Асылым талдың басына шығып, «байланыс желісін ұстаймын» деп құлап түседі. Оны көріп қалған көршісі Қасым ата үйге дереу жеткізеді. Бұл жолы апамыз Асылымға қамқорлық жасап, жанашырлық танытады.  Қыздарын уайымдаған Асылымның ата-анасы ауылға бірден жетіп келеді.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=sp9KGdmrn3Q&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=5&lt;/ref&gt;
|-
|6 серия
|Асылымның ата-анасы келіп, көңілі жайына түскендей болады. Екі абысын Асылымды көре алмай, енесінің оған деген қарым-қатынасының жақсарып келе жатқандығына қызғанышпен қарайды. Бейтаныс әйел баласымен «Асқардың көрші ауылдағы келіншегімін» дегенді естіген Асылым төбесінен жай түскендей күй кешеді. Сөйтіп ол Айша есімді өзінің туған қайын сіңлісі болып шығады. Әзілге жақын қайын сіңлісінің қалжыңын түсінбей қалған Асылым ренжіген кейіп танытады.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=1Qsdw7fnEXs&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=6&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&lt;/ref&gt;
|-
|7 серия
|Қылышбек күйіктен ішіп, біраз ішін босатып алмақшы болады. Өзін бір сәт те болса патшадай сезінгісі келген ол есін білмей, Айсараның бетінен шапалақпен тартып жібереді. Оған қатты ызаланған және үй тірлігінен әбден мезі болған Айсара сөмкесін арқалап кетіп қалады. Күләш апа біраз өсиетін айтып, Қылышбекті жұбатумен болады.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=2OE5dJHb9K0&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=7&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&lt;/ref&gt;
|-
|8 серия
|Күләш апа жайсыз түс көріп, мазасызданады. Айсараның кетіп қалғанына көңілі құлазиды. Қылышбекке ол: «Өзің кәнілісің, әйеліңді алып кел», – деп бұйрық береді. Ал Мәдөштің көңілі дәрігер Валяға түсіп жүрген сияқты. Соған алған иіс суын Балқия тауып алады. Бірақ Мәдөш «оны саған алдым» деп оңай құтылып кетеді. Валяны көргісі келген Мәдөш Асылымның жарақаттанған қолын себеп қылып, ауданға аттануды ұйғарады.&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=beKpoiEVgT8&amp;list=PLBf-Ed1zJ706x4gFzB27jeWACaMBbsPl7&amp;index=8&amp;ab_channel=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80SHOW-%D0%A8%D0%BE%D1%83%2C%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B6%D3%99%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&lt;/ref&gt;
|-
|9 серия
|«Айсара баламды көруге құқығым бар шығар» деп желеулетіп қайтып келеді. Асқармен хабарласқан Асылым оның жақын арада келмейтінін естіп, көңілі түсіп кетеді. Күн санап отқан ол 10 күннен кейін қалаға қайтам деп отқан еді. Қылышбек пен Айсара татуласады. Ал Күләш апа төркініне тойға аттанады. Оны естіген абысындардың қуанышында шек болмайды.
|-
|11 серия
|Ауылдың өсегінен құр қалған Айсара көршісі Зияданның үйіне барады. Ол өзінің қалай қайтып келгенін басқаша баяндап, Зияданға өтірік-шыны аралас қылып жеткізеді. Асқар Асылымға енді бір айдан соң бір-ақ келетінін айтты. Асылым оған ренжіп, келмей-ақ қоюын өтініп, «мені ауылдан таппайсың» деп жазып жібереді. Қылышбектің үй мәселесі шешіледі. Әкім жаңа баспана беретін болды. Айсараның төбесі көкке жетеді. Балқия Мәдібекке бөтен бір әйелден келген хабарламаны оқып қояды.
|-
|12 серия
|Асылым Асқардың айтқан уақытында келмейтіндігін түсініп, ауылдан кетуге бел буады. Ал Балқия күйеуінің көңілдесі барын біліп, әлі де өз-өзіне келе алар емес. Жол-жөнекей есінен танып қалған Асылым аяғы ауыр екенін біліп, қайтып ауылға оралады. Күләш апа Асылымның аяғы ауыр екенін естіп, іштей қатты қуанады.
|-
|13 серия
|Айсараның көршісі Зияданға үй туралы жаңалығын айтып қойғанына Қылышбек ызаланады. Бірақ өзі Күләш апаға айтпақ болып әңгіменің басын қайырады. Айсара күйеуінің ынжықтығынан мезі болып, іске өзі кіріспек болады. Балқия қан қысымын өлшеуге Валяға келеді. Күйеуіне бейтаныс әйелден келген хабарламаны көріп қойғанын жеткізеді. Мұны естіген Валяның түрі бұзылып кетеді. Балқия Мәдібекке көңілдесі бар екендігін білетінін жайып салады.
|-
|14 серия
|Айсара әкімнің үйіне үй алу кезегі жақындасын деген ниетпен кішігірім сый-сияпатын беріп келеді. Оны естіген Қылышбек қатты ашуланады. Күләш апа олардың бөлек кетулеріне қарсы еместігін айтып, Айсараға ұлын қорлайтын сөздерді айтуды доғаруын сұрайды. Асылымды енесі демалып келсін деп төркініне аттандырады.
|-
|15 серия
|Балқия Мәдібек туралы досы Нартайдан сұрай бастайды, бірақ ешқандай өзіне қажетті жауап ала алмайды. Күләш апа бір сәт өткенге оралып, балаларының кішкентай кездегі қылықтары мен айтқан сөздерін көзіне жас алып, еске алады. Балқия ішіндегі мұңымен бөлісу үшін Валяға келіп, көңілдесін не болмаса Мәдібекті өлтіргісі келетінін, бірақ ондай қадамға бара алмайтынын жеткізеді. Күләш апа Балқияның көңілсіз екенін сезіп қояды. Өз баласының жат қылығын білген ол Балқияны жұбатумен болады. Үйіне келген Мәдібекті таяқпен сұрақтың астына алады. Ал Қасым ата баласына қара шаңырақты сатпауын аманат етеді. Аудан әкімі Қылышбектің несиесі бар екенін айтып, баспанадан үміттерін үзуге тура келетіндігін жеткізеді.
|-
|16 серия
|Күләш апа Асқардың тойына ақша жетпегендіктен несие алғандарын Айсараға түсіндіріп айтады. Бірақ Айсараның реніші басылар емес. Күләш апа Мәдібекті есін жисын деп әуре-сарсанға түседі.
|-
|17 серия
|Күләш апа баласы Мәдібек туралы мән-жайды білгісі келіп, балгерге келеді. Балгердің айтуынша, баласы дуаланған. «Үйден үміттеріңді үзе беріңдер, бастарыңда несие бар» деген ауыл әкімінің сөзінен кейін Айсараның тіпті көшеге шығуға беті болмай, «енесі үй алып беріп, бөлек шығаратын болды» деп Зияданға жаңа өсек таратады. Осы өсекті желеулетіп, Қылышбекке анасы екеуі жаңа үй алып беруін талап етеді. Күләш апа Валяға келіп, оның баласы Мәдібекпен көңілдес болып жүргенін бетіне басып айтып тастайды. Ауылдан біржолата кетуін бұйырады.
|-
|18 серия
|Қасым ата қатты сырқаттанып қалады. Валяның ауылдан көшетінін естіген Балқия бірден құрбысының үйіне тартады. Валя жақсы дос бола алмағаны үшін кешірім сұрайды.  Валя үйін сатуға қояды.
|-
|19 серия
|Асылым төркінінен құрбысы Заринамен бірге оралады. Ауылдың тыныс-тіршілігін көріп, ол қалаға қашып кетеді. Балқия «Келіндер» бәйгесіне дайындалып жүр.
|-
|20 серия
|Балқияға ғашық болған жігіт Мәдібектің қызғанышын оятады. Сөйтіп Мәдөш қызғаныштан жаға жыртысып қалады. Оны естіген Балқия байқаудан да бас тартып, Мәдібекке қарай бет алады. Мәдібек келіншегінің қадірін түсінгендей болып, өз кінәсін мойындап, Балқиядан кешірім сұрайды. Мәдөш жүрегінің кілтін қайта ұсынып, адал болуға ант етеді.
|-
|21 серия
|Күләш апаның қызы Айша күйеуімен ренжісіп қалып, төркініне келеді. Зиядан Нартайды ішімдіктен біржолата арылту үшін балгерге апарады. Аудан әкімі Мәдібекке келіп: «Бригадир бола аласың» деп құрғақ уәдемен үміттендіріп кетеді.
|-
|22 серия
|Мәдібек Қылышбек несиесін жауып, үйлі болсын деген ниетпен машинасын сатып, бар ақшаны Айсараға табыстайды. Оның қуанышында шек болмай, дереу несиесін жабуға қамданады. Ал Мәдібек аудан әкімінің уәдесінен үміттеніп, Күләш апаға ауданға қоныс аударатындарын айтады. Ал Асылым болса, Асқар жақында келсе, қалаға қайтатынын айтқанда Күләш апа аң-таң күй кешеді.
Күйеуінің ішімдікке салынғанына ығыр болған Зиядан ажырасуға бел буады. Қасым ата қаладағы баласының қолына көшетін болды. Айсара мен Балқия бәсекелесуді доғарар емес. Айша анасының батасын алып, өз үйіне кетеді.
|-
|23 серия
|Айсара баяғы әдетіне салып, Қылышбекті қайрайды. Бөлек кетуге жеделдетуін сұрайды. Оның үстіне отқа май құйып, Асылымға Балқияны жамандайды. Балқия мен Айсара бір-бірін аңдумен болады. Айсара әкімге Мәдібектің атынан хабарлама жіберіп, бәрін бүлдірмек болады. Ауылға Мейрамбек Бесбаев келеді. Кезінде бірге оқыған Нартайды қалаға шақырып, топ құру туралы баяғы арманын жүзеге асыруға әлі де кеш емес екенін алға тартады. Ол екеуін көшеде көріп қалған Айсара дереу жан-жаққа өсек таратады. Зияданның да ішін күйдіреді.
|-
|24 серия
|Айсара мен Балқия іштарлықтан ағасы мен інісін араздастырып қояды. Алды-артына қарамай, тайып тұрған Зиядан үйіне оралады. Нартайды «адам қыламын» деп бар ынтасын төгуге тырысады. Асқар да тосын сый жасап, ауылға келіп қалады. АҚШ-тан біраз базарлық әкеп, үй ішін қуантады. Айсара мен Балқияның реніштері тарап, баяғыдай шүйіркелесе бастайды.
|-
|25 серия
|Ауыл әкімі келіп, жағымды жаңалықтарымен қуантады. Атап айтқанда, бригадирлік қызметке Мәдібектің тағайындалғанын және Қылышбекке білім саласындағы еңбегі үшін 5 бөлмелі пәтер берілетіндігін жеткізеді. Күләш апа келіп, бәрі мәз-мейрам болады. Асылым қалаға қайтпайтын болып, апаның қасында қалатын болады. Оны естіген енесі іштей қуанышқа бөленеді. 
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
# https://khabar.kz/kk/barly-seriyalar-kelinzhan
# https://khabar.kz/kk/barlyk-seriyalar-kelinzhan-ii-mausym
# https://khabar.kz/kk/film-turaly-kelinzhan-iii-mausym
# [https://jambylinfo.kz/madeniet/qazaqqa-kelinzhan-kerek/ Қазаққа «Келінжан» керек!]
# https://khabar.kz/kk/film-turaly-kelinzhan-iii-mausym

[[Санат:Қазақстан телесериалдары]]</text>
      <sha1>n6txof9gvfp2jq0h05zoa0109ayf3dj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1945—1949 жылдардағы Германия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>676340</id>
    <revision>
      <id>3062894</id>
      <parentid>2979872</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:20:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Алғышарты */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4342" xml:space="preserve">[[Сурет:Map-Germany-1945.svg|thumb|right|300px|Германиядағы басқын аймақтары (1945—1949 жылдары)]]
[[Сурет:Merchant flag of Germany (1946–1949).svg|thumb|right|200px|Германияның Екінші дүниежүзілік соғысынан кейінгі туы (1945—1949 жылдары)]]
'''1945—1949 жылдардағы Германия''' немесе '''Германияны басып алу''' — [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] (1939—1945) аяқталғаннан кейін Германияның Еуропада өмір сүру кезеңі (1939-1945 жж.), бұл кезеңде Германия аумағын [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]], [[Ұлыбритания]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] және [[Франция]] әскерлері басып алып, осы одақтас мемлекеттердің әскери әкімшіліктерінің бақылауында болды.

1945 жылы 8 (9) мамырда [[Германия капитуляциясы туралы келісім|бұлтарыссыз әскери берілу актісіне]] қол қойылған кезде Германияда іс жүзінде азаматтық экономика болған жоқ, инфрақұрылымы жойылған, жеке толыққанды әкімшілігі болмады.

1945 жылы 6 маусымда Германия аумағын төрт басқын аймағына бөлу және елдегі бақылау механизмі туралы төрт одақтас мемлекеттің келісімдері жарияланды, осыған сәйкес Германияда жоғарғы билікті оның бұлтарыссыз берілудің негізгі талаптарын орындау кезінде кеңестік, британдық, америкалық және француздық бас қолбасшылар тиісті үкіметтердің нұсқауларына сәйкес әрқайсысы өз аймағында жасауы керек еді:
*шығыс басқын аймағы — [[Германияның кеңестік басқын аймағы|кеңестік]] (кеңестік әскери әкімшілігінің бақылауында);
*солтүстік-батыс басқын аймағы — [[Германияның британдық басқын аймағы|британдық]]
*оңтүстік-батыс басқын аймағы — [[Германияның америкалық басқын аймағы|америкалық]]
*батыс басқын аймағы — [[Германияның француздық басқын аймағы|француздық]]

Бұл экономиканы қалпына келтірудің ғана емес, өткенді қайта қарастырудың, жаңа өмір салтын қалыптастырудың жылдары болды.

Германиядағы осы жағдай екі неміс мемлекетінің – батысында [[Германия Федеративтік Республикасы (1949—1990)|ГФР]] (1949 жылы 23 мамыр) және Германияның шығысында [[Германия Демократиялық Республикасы|ГДР]] (1949 жылы 7 қазан) құрылуымен аяқталды.

Германияны басып алған әскерлер Германияны азат етушілер емес, ресми жеңімпаздар мәртебесінде пәтерлерге орналастырылды. Қолбасшылық шығарған бұйрықтар кез келген нысанда өзара байланыстарды болдырмау үшін әскерлерді оқшаулауға бағытталған. Алайда, сарбаздар бірнеше рет тыйым салынғанына қарамастан, оларды айналып өтудің жолдарын тапты.

== Алғышарты ==

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
[[Санат:1940-жылдардағы Германия]]</text>
      <sha1>cc9edf7lq2g1eeno42ij32rq3cgwzil</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062902</id>
      <parentid>3062894</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:30:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Алғышарты */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6055" xml:space="preserve">[[Сурет:Map-Germany-1945.svg|thumb|right|300px|Германиядағы басқын аймақтары (1945—1949 жылдары)]]
[[Сурет:Merchant flag of Germany (1946–1949).svg|thumb|right|200px|Германияның Екінші дүниежүзілік соғысынан кейінгі туы (1945—1949 жылдары)]]
'''1945—1949 жылдардағы Германия''' немесе '''Германияны басып алу''' — [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] (1939—1945) аяқталғаннан кейін Германияның Еуропада өмір сүру кезеңі (1939-1945 жж.), бұл кезеңде Германия аумағын [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]], [[Ұлыбритания]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] және [[Франция]] әскерлері басып алып, осы одақтас мемлекеттердің әскери әкімшіліктерінің бақылауында болды.

1945 жылы 8 (9) мамырда [[Германия капитуляциясы туралы келісім|бұлтарыссыз әскери берілу актісіне]] қол қойылған кезде Германияда іс жүзінде азаматтық экономика болған жоқ, инфрақұрылымы жойылған, жеке толыққанды әкімшілігі болмады.

1945 жылы 6 маусымда Германия аумағын төрт басқын аймағына бөлу және елдегі бақылау механизмі туралы төрт одақтас мемлекеттің келісімдері жарияланды, осыған сәйкес Германияда жоғарғы билікті оның бұлтарыссыз берілудің негізгі талаптарын орындау кезінде кеңестік, британдық, америкалық және француздық бас қолбасшылар тиісті үкіметтердің нұсқауларына сәйкес әрқайсысы өз аймағында жасауы керек еді:
*шығыс басқын аймағы — [[Германияның кеңестік басқын аймағы|кеңестік]] (кеңестік әскери әкімшілігінің бақылауында);
*солтүстік-батыс басқын аймағы — [[Германияның британдық басқын аймағы|британдық]]
*оңтүстік-батыс басқын аймағы — [[Германияның америкалық басқын аймағы|америкалық]]
*батыс басқын аймағы — [[Германияның француздық басқын аймағы|француздық]]

Бұл экономиканы қалпына келтірудің ғана емес, өткенді қайта қарастырудың, жаңа өмір салтын қалыптастырудың жылдары болды.

Германиядағы осы жағдай екі неміс мемлекетінің – батысында [[Германия Федеративтік Республикасы (1949—1990)|ГФР]] (1949 жылы 23 мамыр) және Германияның шығысында [[Германия Демократиялық Республикасы|ГДР]] (1949 жылы 7 қазан) құрылуымен аяқталды.

Германияны басып алған әскерлер Германияны азат етушілер емес, ресми жеңімпаздар мәртебесінде пәтерлерге орналастырылды. Қолбасшылық шығарған бұйрықтар кез келген нысанда өзара байланыстарды болдырмау үшін әскерлерді оқшаулауға бағытталған. Алайда, сарбаздар бірнеше рет тыйым салынғанына қарамастан, оларды айналып өтудің жолдарын тапты.

== Алғышарты ==
[[Антигитлерлік коалиция|Гитлерге қарсы коалициядағы]] одақтастар 1941 жылы [[Ньюфаундленд]] жағалауындағы Аргентина шығанағында орналасқан крейсердің бортында АҚШ президенті [[Франклин Делано Рузвельт|Франклин Рузвельт]] өз атынан және Ұлыбритания премьер-министрі [[Уинстон Черчилль|Уинстон Черчиллдің]] атынан сол жылдың 14 тамызында [[Атлантика хартиясы|Атлантикалық хартия]] жасалған кезде соғыстан кейінгі бейбітшілік мен Германияның тағдырын талқылауға кірісті. Хартияның мазмұны Ұлыбритания мен Америка Құрама Штаттарының [[Нацизм|нацизмге]] қарсы ортақ күресте және одан кейін [[Бірінші дүниежүзілік соғыс|Бірінші дүниежүзілік соғысқа]] дейін АҚШ президенті [[Томас Вудро Вильсон|Вудро Вильсон]] тұжырымдаған ұлттың өзін-өзі еркін анықтауы мен жалпымемлекеттік қауіпсіздік жүйесін құру қағидаларын жалғастыратын сегіз қағида (479-бет) бойынша бейбітшілік орнатудағы тығыз ынтымақтастық туралы келісімге дейін тұжырымдалды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
[[Санат:1940-жылдардағы Германия]]</text>
      <sha1>27t7ec6p5qr7m8sphega0u3fyynjspq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Әлем халықтары</title>
    <ns>10</ns>
    <id>680664</id>
    <revision>
      <id>3063072</id>
      <parentid>3062222</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:52:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау, үлгі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30461" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
| аты = Әлем халықтары
| state   = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
| тақырып = [[Әлем халықтарының тізімі|Әлем халықтары]]
| бөлім1 = [[Азия]] халықтары
| тізім1 = [[Абунгтер]] • [[Айндар]] • [[Алас (халық)|Алас]] • [[Алоро-Пантар халықтары]] • [[Алорлар]] • [[Алтайлықтар]] • [[Алундар]] • [[Алюторлар]] • [[Амбелаундар]] • [[Амбон-Тимор халықтары]] • [[Амбондықтар]] • [[Андамандықтар]] • [[Апайо]] • [[Апатани]] • [[Арабтар]] • [[Армяндар]] • [[Ассамдықтар]] • [[Ассириялықтар]] • [[Асуралар]] • [[Ауғандықтар]] • [[Афридилер]] • [[Ачандар]] • [[Ачех]] • [[Аэталар]] • [[Әзірбайжандар]] • [[Багоболар]] • [[Бадагалар]] • [[Баджолар]] • [[Бадуйлар]] • [[Бай (халық)|Бай]] • [[Байга (халық)|Байга]] • [[Балантак]] • [[Балиліктер]] • [[Балти]] • [[Банар]] • [[Банджарлар]] • [[Баоань]] • [[Бартангтар]] • [[Батиндер]] • [[Батуаса]] • [[Бахрейндіктер]] • [[Бахтиарлар]] • [[Белудждер]] • [[Бенгалдықтар]] • [[Бесая]] • [[Биак]] • [[Бикол (халық)|Бикол]] • [[Билаан]] • [[Бима-Сумбан халықтары]] • [[Бирхорлар]] • [[Бихарлықтар]] • [[Болаанг-монгондоу]] • [[Бонток]] • [[Брагуи]] • [[Бру]] • [[Бугистер]] • [[Буи]] • [[Буид (халық)|Буид]] • [[Букиднон]] • [[Булан]] • [[Бунак]] • [[Бунгку]] • [[Буриш]] • [[Буруандар]] • [[Бутунг]] • [[Буряттар]] • [[Бхилдер]] • [[Бхумидж]] • [[Ва]] • [[Вандамен]] • [[Варопен]] • [[Ватубелдер]] • [[Вахандар]] • [[Веддалар]] • [[Вемал (халық)|Вемал]] • [[Ветарлар]] • [[Висайя]] • [[Вьетнамдықтар]] • [[Вьеттер]] • [[Гадаба]] • [[Гаддандар]] • [[Гайо]] • [[Галела]] • [[Галештер]] • [[Гаошань]] • [[Гаро (халық)|Гаро]] • [[Гилзай]] • [[Гиляндар]] • [[Гондтар]] • [[Горонтало]] • [[Грузиндер]] • [[Гуджар]] • [[Гуджараттар]] • [[Гурунг]] • [[Гэлао]] • [[Дархаттар]] • [[Даур]] • [[Дафла]] • [[Даяктар]] • [[Дан (халық)]] • [[Дербеттер]] • [[Джакун]] • [[Джат]] • [[Джарава (халық)|Джарава]] • [[Джемшид]] • [[Джуанг]] • [[Догра]] • [[Долғандар]] • [[Донголар]] • [[Друкпа]] • [[Дулун]] • [[Дұң ұлты]] • [[Дүңгендер]] • [[Дунсян]] • [[Еврейлер]] • [[Жапондар]] • [[Захчиндер]] •  [[Зярай]] • [[Ибандар]] • [[Иватандар]] • [[Инибалои]] • [[Иорданиялықтар]] • [[Ирактықтар]] • [[Ирула]] • [[Ителмендер]] • [[Ифугао]] • [[Ицзу]] • [[Ишкашымдықтар]] • [[Йемендіктер]] • [[Кадазан]]  • [[Кайелдер]] • [[Калинга]] • [[Канканай]] • [[Каннара]] • [[Капауку]] • [[Карендер]] • [[Катарлықтар]] • [[Катулар]] • [[Качарлар]] • [[Качиндер]] • [[Кашмирліктер]] • [[Каялар]] • [[Каян]] • [[Кей халқы]] • [[Келабиттер]] • [[Кемактар]] • [[Керинчилер]] • [[Кет]] • [[Клемантан]] • [[Кодагу]] • [[Конкандар]] •  [[Корейлер]] • [[Корку]] • [[Коряктар]] • [[Кота]] • [[Кубу]] • [[Куи]] • [[Кулу]] • [[Күрдтер]] • [[Курумба]] •  [[Кусунда]] • [[Кхамти]] • [[Кханг]] • [[Кхаси]] • [[Кхмерлер]] • [[Кхму]] • [[Кхо]] • [[Кхонд]] • [[Қажарлар]] • [[Қазақтар]] • [[Қалмақтар]] • [[Қарақалпақтар]] • [[Қытайлар]] • [[Қырғыздар]] • [[Ладакхи]] • [[Лактар]] • [[Ламахолот]] • [[Ламет]] • [[Лао]] • [[Лати]] • [[Лахалар]] • [[Лаху]] • [[Лепча]] • [[Летилер]] • [[Лимбу]] • [[Лио]] • [[Лису]] •  [[Лобалар]] • [[Лоинанг]] • [[Лубу]] • [[Лы]] • [[Ма]] • [[Мааньян]] • [[Магарлар]] • [[Магинданао]] • [[Мадурлар]] • [[Макасар]] •  [[Малайлар]] • [[Малаяли]] • [[Малер]] • [[Мальдивтер]] • [[Мамак]] • [[Манг]] • [[Манггараи]] • [[Мангиан]] • [[Мандайя]] • [[Мандар]] • [[Манипури]] • [[Манобо]] •  [[Мансилер]] • [[Манусела]] • [[Маньчжурлар]] • [[Маонань]] • [[Маранао]] • [[Маратхи]] • [[Маринд-Аним]] • [[Маронене]] • [[Меланау]] • [[Ментавайлар]] • [[Месхетин түріктері]] • [[Мизо]] • [[Микир]] • [[Минангкабау]] • [[Минахас]] • [[Мнонг]] • [[Моголдар]] • [[Моңғолдар]] • [[Монгорлар]] • [[Мондар]] • [[Мулао]] • [[Муна]] • [[Мундалар]] • [[Мунжандар]] • [[Мыонг]] • [[Мэньба]] • [[Мяо]] • [[Нага]] • [[Наге]] • [[Нанайлар]] • [[Наси]] • [[Нгада]] • [[Нгаджу]] • [[Нганасандар]] • [[Ндау]] • [[Неварлар]] • [[Негидалдар]] • [[Ненецтер]] • [[Непалдықтар]] •  [[Ниастар]] • [[Нивхтар]] • [[Никобарлар]] •  [[Ну]] • [[Нунг]] • [[Нұрыстандықтар]] • [[Ойраттар]] • [[Омандықтар]] • [[Ониндер]] • [[Ораондар]] • [[Ориялар]] • [[Ороктар]] • [[Орочтар]] • [[Орочондар]] • [[Отданум]] • [[Өзбектер]] • [[Палавеньо]] • [[Палаунг]] • [[Палестиналық арабтар|Плестиналықтар]] • [[Памир халқы]] • [[Пампанган]] • [[Пангасинан ]] • [[Пенджабдықтар]] • [[Парсылар]] • [[Пасемах]] • [[Пахарилер]] • [[Пашаи]] • [[Пуми]] • [[Пунан]] • [[Реюньондар]] • [[Ротиандықтар]] •[[Савара]] • [[Саларлар]] • [[Самаль]] • [[Самбал]] • [[Сангирлер]] • [[Санзиу]] • [[Санталдар]] • [[Сантяй]] •  [[Сасактар]] • [[Саудиялықтар]] • [[Сахалар]] • [[Солтүстік Халмахер халықтары]] • [[Седанг]] • [[Сейшелдіктер]] • [[Селькуптар]] • [[Семангтар]] • [[Сеноилар]] • [[Сибо]] •[[Сикка]] • [[Сикхи]] • [[Сингалдар]] • [[Синдхи]] • [[Синьмун]] • [[Сириялықтар]] • [[Сихуле]] • [[Срэ]] • [[Стиенг]] • [[Суай]] • [[Субанон]] • [[Суи]] • [[Сула]] • [[Сулу]] • [[Сумбавтар]] • [[Сумбандар]] • [[Сунварлар]] • [[Сундтар]] • [[Тагакаоло]] • [[Тагал]] • [[Тагбануа]] • [[Тәжіктер]] • [[Тай]] • [[Таи (Вьетнам)]] • [[Таймендер]] • [[Талыштар]] • [[Тамангилер]] • [[Тамилдер]] • [[Тамангилер]] • [[Таойлар]] • [[Таттар]] • [[Теймури]] • [[Теленгиттер]] • [[Телеуіттер]] • [[Телугулер]] • [[Тенгерлер]] • [[Тернатандар]] • [[Тетумдер]] • [[Тёро]] • [[Тибеттіктер]] • [[Тидорлықтар]] • [[Тингиан]] • [[Типпера]] • [[Тит]] • [[Тоала]] • [[Тобело]] • [[Тогутил]] • [[Тода]] • [[Томини]] • [[Тораджи]] • [[Торгуттар]] • [[Тофалар]] • [[Тулу]] •  [[Тубалар]] • [[Туцзя]] • [[Түріктер]] • [[Түрікмендер]] • [[Тхай]] • [[Тхакали]] • [[Тхару]] • [[Тхо]] • [[Тывалар]] • [[Тям]] • [[Удиндер]] • [[Узумчиндер]] • [[Урали]] •  [[Ұйғырлар]] • [[Үдэгей]] • [[Филиппиндіктер]] • [[Фирузкухтер]] • [[Хаву]] • [[Хазарлар (Ауғанстан)|Хазарлар]] • [[Хакастар]] • [[Халха]] • [[Хамнигандар]] • [[Хандар]] • [[Ханты]] • [[Хелонги]] • [[Хиндустандықтар]] • [[Хо]] • [[Хотогойттар]] • [[Хошуттар]] • [[Хрэ]] • [[Хуэй]] • [[Хиналугтар]] • [[Хэчжэ]] • [[Цахуры]] • [[Цзино]] • [[Цзяжун]] • [[Цян]] • [[Чакма]] • [[Чантель]] • [[Аймақ (Ауғанстан)|Чараймактар]] • [[Чахарлар]] • [[Чепанг]] • [[Чжуан]] • [[Чин]] • [[Чувандар]] • [[Чукчалар]] • [[Чуру]] • [[Шан]] • [[Шахсевендер]] • [[Шерпа]] • [[Шина]] • [[Шорлар]] • [[Шугнандар]] • [[Шуй]] • [[Шұлымдар]] • [[Шэ]] •  [[Эвенкілер]] • [[Эвендер]] • [[Эде (халық)|Эде]] • [[Эйну]] •м[[Энггандар]] • [[Энде]] • [[Энцы]] • [[Эстондар]] • [[Юан]] • [[Юйгу]] • [[Юкагирлер]] • [[Юте]] • [[Ючи]] • [[Явалықтар]] • [[Ягнобилер]] • [[Язгулям (халық)|Язгулям]] • [[Яо]] • [[Яунде]] 
 
| бөлім2 = [[Африка]] халықтары
| тізім2 = [[Ағаулар]] • [[Адангмелер]] • [[Акандар]] • [[Аквапимдер]] • [[Алжирлықтар]] • [[Алурлар]] • [[Амбунду]] • [[Амхаралар]] • [[Ангас]] • [[Англоафрикалықтар]] • [[Ануак]] • [[Аргоббалар]] • [[Данакиль|Афарлар]] • [[Африканерлер]] • [[Ачемдер]] • [[Ачоли]] • [[Ашантилар]] • [[Ашантилар]] • [[Багалар]] • [[Багирмилер]] • [[Баделер]] • [[Бадуйлар]] • [[Бакве]] • [[Баланте]] • [[Бамбара]] •  [[Бамилеке]] • [[Бамум]] • [[Бангилер]] • [[Банда (халық)|Банда]] • [[Банди]] • [[Бантулар]] •  [[Барбалар]] • [[Бари (Африка)]] • [[Басалар]] • [[Бассарлар]] • [[Батақтар]] • [[Бауле]] • [[Беджа]] • [[Бемба]] • [[Бена]] • [[Берберлер]] • [[Берберлер]] • [[Берберлер]] •  [[Бете]] • [[Биафада]] • [[Бидього]] • [[Бини (халық)|Бини]] • [[Биралар]] • [[Биром]] • [[Бисалар]] • [[Боа]] • [[Бобо]] • [[Бозо]] • [[Боки]] • [[Болева]] •  [[Бонголар]] • [[Бони]] • [[Буби]] • [[Буллом]] • [[Буралар]] • [[Бурун]] • [[Буса]] • [[Бутунг]] • [[Бушмендер]] • [[Ваи]] • [[Вала]] • [[Венда]] • [[Видекум]] • [[Волоф]] • [[Вуте]] • [[Га (халық)|Га]] • [[Гандалар]] • [[Гбайя]] • [[Гбари]] • [[Гвере]] • [[Герелер]] • [[Гереро]] • [[Гибралтарлықтар]] • [[Гимирра]] • [[Гишу]] • [[Гого]] • [[Гола]] • [[Гонга (халық)|Гонга]] • [[Гонжа]] • [[Грустар]] • [[Гуан]] • [[Гураге]] • [[Гурма]] • [[Гусилер]] • [[Дагари]] • [[Даго]] •  [[Дагомба]] • [[Дамара]] • [[Дани]] • [[Дасанеч]] • [[Джагга]] • [[Джанджэро]] • [[Джерава]] • [[Джукун]] • [[Диалонке]] • [[Динка]] • [[Диола]] • [[Догон]] • [[Дуала]] • [[Дюла]] • [[Загава]] • [[Занде]] • [[Зарамо]] • [[Зенага]] • [[Зулу]] • [[Ибибио]] • [[Ивбиосакон]] • [[Игала]] • [[Игбира]] • [[Игбо]] •  [[Иджо]] • [[Идома]] • [[Ила (халық)|Ила]] • [[Илоктар]] • [[Инеме]] • [[Ираку]] • [[Ирамба]] • [[Итсекири]] • [[Ишан]] • [[Йеен]] • [[Йорубалар]] • [[Кабилдер]] • [[Кабовердтер]] • [[Кабие]] • [[Каколе]] • [[Календжин]] • [[Камба]] • [[Камбари]] • [[Карамоджонг]] • [[Каре]] • [[Катаб]] • [[Кваву]] • [[Квени]] • [[Кемант]] • [[Кикуйю]] • [[Кинга]] • [[Кисси ]] • [[Коалиб]] • [[Комолар]] • [[Баконго|Конго]] • [[Конзо]] • [[Конкомба]] • [[Коно]] • [[Консо]] • [[Кордофандар]] • [[Коса]] • [[Котоко]] • [[Кпелле]] • [[Креолдар]] • [[Кру (халық)|Кру]] • [[Кубалықтар]] • [[Кувейттіктер]] • [[Куки]] • [[Куланго]] • [[Кунама]] • [[Куранко]] • [[Куриа]] • [[Кусаси]] • [[Кушиттер]] • [[Ланго]] • [[Ландума]] • [[Либериялықтар]] • [[Ливиялықтар]] • [[Лимба]] • [[Лоби]] • [[Лози]] •  [[Лома]] • [[Лотуко]] • [[Луба]] • [[Лундалар]] • [[Луо]] • [[Лур]] •  [[Лухя]] • [[Лучази]] • [[Луэна]] • [[Маба]] • [[Маврикийлер]] • [[Маврлар]] •   [[Мазендерандар]] • [[Мака]] • [[Маконде]] • [[Макуа]] • [[Малагасилер]] • [[Малинке]] • [[Мампрустер]] • [[Мандара]] • [[Манджак]] • [[Мандинго]] • [[Мандинка]] • [[Мано]] • [[Марги]] • [[Мароккалықтар]] • [[Маса]] • [[Масаи]] • [[Матабеле]] • [[Мба]] • [[Мбете]] • [[Мбоши]] • [[Мбунда]] • [[Менде]] • [[Мерулер]] • [[Миджикенда]] • [[Моба]] •  [[Монго]] • [[Мори]] • [[Моро]] • [[Моси]] • [[Мпонгве]] • [[Муби]] • [[Мумуйе]] • [[Мурле]] • [[Набдам]] • [[Налу]] • [[Нанайлар]] • [[Нанкансе]] •  [[Нанумба]] • [[Нгбанди]] • [[Нгонилер]] • [[Нгунди]] • [[Нзима]] • [[Нилоттар]] • [[Нубиялықтар]] • [[Нупе]] • [[Нуэр]] • [[Нуэр]] • [[Ньоро]] • [[Ньямвези]] • [[Ньянколе]] • [[Ньятуру]] • [[Овамбо]] • [[Овимбунду]] • [[Огони]] • [[Огони]] • [[Омето]] • [[Оромо]] • [[Педи]] • [[Пигмеи]] • [[Пуну]] • [[Рега]] • [[Руанда (ньяруанда)]] • [[Рунди]] • [[Саката]] • [[Само]] • [[Самуко]] • [[Сандаве]] • [[Сантомилер]] • [[Сара (халық)|Сара]] • [[Сахо]] • [[Свазилер]] • [[Сенуфо]] • [[Сере-мунду]] • [[Серер]] • [[Сидамо]] • [[Сисала]] • [[Собо]] • [[Сога]] • [[Сомалиліктер]] • [[Сомбалар]] • [[Сонгайлар]] • [[Сонинке]] • [[Суахилилер]] • [[Суба]] • [[Судандықтар]] • [[Сукума]] • [[Сусу]] • [[Суто]] • [[Таита]] • [[Талленси]] • [[Теке (халық)|Теке]] • [[Тем (халық)|Тем]] • [[Темне]] • [[Тенда]] • [[Тесо]] • [[Тетела]] • [[Тив]] • [[Тиграи]] • [[Тигре]] • [[Тикар]] • [[Торолар]] • [[Тсаанги]] • [[Тсвана]] • [[Тсонга]] • [[Туареги]] • [[Тубу]] • [[Тукулер]] • [[Тунистіктер]] • [[Туркана]] • [[Ұдмұрттар]] • [[Фанг]] • [[Фанти]] • [[Фернандино]] • [[Фипа]] • [[Фон]] • [[Фульбе]] • [[Фур]] • [[Ха]] • [[Хадза]] • [[Хасонке]] • [[Хауса]] •  [[Хехе]] • [[Хопи]] • [[Чамба]] • [[Чанга]] • [[Челкандар]] • [[Чига]] • [[Чокве]] • [[Шамбала]] • [[Шиллук]] •  [[Шона]] • [[Эве]] • [[Экои]] • [[Этсако]] • [[Эфик]] • [[Якё]] 

| бөлім3 = [[Солтүстік Америка]] халықтары
| тізім3 = [[Агуакатектер]] • [[Алгонкиндер]] • [[Алеуттер]] • [[Америкалықтар]] • [[Амусго]] • [[Англоканадалықтар]] • [[Антигуандар]] • [[Антильдіктер]] • [[Апачилер]] • [[Аргоббалар]] • [[Арикаралар]] • [[Ассинибоиндер]] • [[Атапасклер]] • [[Афроамерикалықтар]] • [[Ацтектер]] • [[Багамдықтар]] • [[Барбадостықтар]] •  [[Белиздер]] • [[Бороро]] • [[Борука]] • [[Брибри]] • [[Вашо]] • [[Вийот]] • [[Винту]] • [[Гавайлықтар]] • [[Гаитилықтар]] • [[Гарифуна]] • [[Гватемалалықтар]] • [[Гондурастар]] • [[Гуаими]] • [[Гуатусо]] • [[Гурондар]] • [[Делаварлар]] • [[Доминикандықтар]] • [[Доминиктер]] • [[Зуни]] • [[Ирокез (тайпа)|Ирокездер]] • [[Ишили]] • [[Йокутс]] •  [[Кабекар]] • [[Кайова]] • [[Какчикели]] • [[Канадалықтар]] • [[Канза]] • [[Канхобали]] • [[Квакиутл]] • [[Кикапу]] • [[Килиуа]] • [[Киче]] • [[Команчилер]] • [[Кора]] • [[Костарикалықтар]] • [[Кри]] • [[Крики]] • [[Кроу]] • [[Куапо]] • [[Куикатектер]] • [[Куна]] • [[Кэддо]] • [[Лакандондар]] • [[Луисено]] • [[Майду]] • [[Майо]] • [[Майя]] • [[Маках]] • [[Маме]] • [[Мандандар]] • [[Масатеки]] • [[Масахуа]] • [[Мексикалықтар]] • [[Меномини]] • [[Мивок]] • [[Микмаки]] • [[Михе]] • [[Миштектер]] • [[Могикандар]] • [[Мочо]] • [[Мурле]] • [[Мускоги]] •  [[Навахо]] • [[Натчи]] • [[Не-персе]] • [[Никарагуалықтар]] • [[Нутка]] • [[Огони]] • [[Опата]] • [[Оседж]] • [[Отоми]] • [[Пайют]] • [[Панамалықтар]] • [[Папаго]] • [[Пауни]] • [[Пима]] • [[Пипили]] • [[Покомандар]] • [[Покомчи]] • [[Помо]] • [[Понка]] • [[Пополоктар]] • [[Пополуктар]] • [[Пуэбло]] • [[Пуэрторикандықтар]] • [[Рама]] • [[Салиш]] • [[Сальвадорлықтар]] • [[Сапотектер]] • [[Сахаптиндер]] • [[Семинолдар]] • [[Сери]] • [[Сиу]] • [[Слэйвилер]] •  [[Соке]] • [[Танаина]] • [[Тараски]] • [[Тарахумара]] • [[Тепехуа]] • [[Тепехуано]] • [[Тлапанеки]] • [[Тлинкиттер]] • [[Тотонактар]] • [[Тохолабали]] • [[Уичита]] • [[Уичоли]] • [[Успантектер]] • [[Үндістер]] • [[Хайда]] • [[Хакалтектер]] • [[Хикаке]] • [[Хока]] • [[Хопи]] • [[Хуаве]] • [[Хуастектер]] • [[Хупа]] • [[Цельтали]] • [[Цимшиан]] • [[Цоцили]] • [[Цутухили]] • [[Чатиныдер]] • [[Чейенны]] • [[Чикасо]] • [[Чилкотиндер]] • [[Чинантектер]] • [[Чинук]] • [[Чипевайан]] • [[Чероки]] • [[Чоко]] • [[Чокто]] • [[Чоли]] • [[Чонтали]] • [[Чорти]] • [[Чочо]] • [[Чухи]] • [[Шайендер]] • [[Шауни]] • [[Шошондар]] • [[Эскимостар]] • [[Яки]] • [[Ямайкалықтар]] 

| бөлім4 = [[Оңтүстік Америка]] халықтары
| тізім4 = [[Аймаралар]] • [[Алакалуфтар]] • [[Амауака]] • [[Андоке]] • [[Аравактар]] • [[Араукандар]] • [[Аргентиналықтар]] •  [[Банива]] • [[Бари (Оңтүстік Америка)]] • [[Боливиялықтар]] • [[Боралар]] • [[Ботокуда]] • [[Бразилиялықтар]] • [[Вай-вай]] • [[Ваорандар]] • [[Вапишана]] • [[Варрау]] • [[Венесуэлалықтар]] • [[Гуамбиа]] • [[Гуарайю]] • [[Гуарайю]] • [[Гуато]] • [[Гуахибо]] • [[Гуахиро]] • [[Гуаяки]] • [[Итонама]] • [[Кайнганг]] • [[Кайнгуа]] • [[Кайтаггтар ]] • [[Кампа]] • [[Канела]] • [[Каража]] •  [[Карибтіктер]] • [[Карихона]] • [[Кашинауа]] • [[Каяпо]] • [[Кечуа (халық)|Кечуа]] •  [[Кильясинга]] • [[Коайкер]] • [[Кокама]] • [[Колумбиялықтар]] • [[Корегуахе]] • [[Кофан]] • [[Кофан]] • [[Кубео]] • [[Ленгуа]] •  [[Ленка]] •  [[Майоруна]] • [[Макиритаре]] • [[Макуши]] • [[Матако]] • [[Мачигенга]] • [[Мискито]] • [[Мосетене]] • [[Мохо]] • [[Мундуруку]] • [[Намбиквара]] •  [[Она]] • [[Панаре]] • [[Пано]] • [[Паэс]] • [[Пемон]] • [[Перуліктер]] • [[Пиароа]] • [[Пуинаве]] • [[Рапануи]] • [[Самуко]] • [[Самуко]] • [[Сирионо]] • [[Суринамдар]] • [[Суя]] • [[Такана]] • [[Техуэльче]] • [[Тирийо]] • [[Тукано]] • [[Тукуна]] • [[Тунебо]] • [[Тупи-гуарани]] • [[Уаяна]] • [[Уитото]] • [[Уру-чипайа]] • [[Уругвайлықтар]] • [[Хакару]] • [[Хибаро]] •  [[Хоти]] • [[Чама]] • [[Чибча]] • [[Чилиліктер]] • [[Чиригуано]] • [[Чулуптар]] • [[Шаванте]] • [[Шеренте]] • [[Шингуано]] • [[Эквадорлықтар]] • [[Юпа]] • [[Юракаре ]] • [[Ягандар]] • [[Яномама]] • [[Яруро]] 

| бөлім5 = [[Еуропа]] халықтары
| тізім5 = [[Абазиндер]] • [[Абхаздар]] • [[Аварлар]] • [[Агулдер]] • [[Ағылшындар]] • [[Адыгейлер]] • [[Албандар]] • [[Андийлер]] • [[Андорралықтар]] • [[Андий-цез халықтары]] • [[Аромундар]] • [[Аршиндер]] • [[Аустриялықтар]] • [[Багулалдар]] • [[Малқарлар|Балқарлар]] • [[Баскілер]] • [[Башқұрттар]] • [[Бежтиндер]] • [[Беларустар]] • [[Бесермяне]] • [[Бұлғарлар]] •  [[Босниялықтар]] • [[Ботлихтер]] • [[Бретондықтар]] • [[Валлиліктер]] • [[Валлондар]] • [[Вепстер]] • [[Вод]] • [[Галисиялықтар]] • [[Гинухтар]] • [[Годобериндер]] • [[Голландтар]] • [[Гректер]] • [[Гунзибтер]] • [[Гаэльдер]] • [[Ғағауыздар]] • [[Даргиндер]] • [[Даттықтар]] • [[Дидой]] • [[Ижорлықтар]] • [[Ингуштар]] • [[Ирландықтар]] • [[Ирландықтар]] • [[Исландиялықтар]] • [[Испандар]] • [[Италиялықтар]] • [[Кабардалар]] • [[Каратиндер]] • [[Карельдер]] • [[Каталондар]] • [[Коми-зыряндар|Коми]] •  [[Коми-пермяктар]] • [[Корсикалықтар]] • [[Кряшендер]] • [[Кубачиндер]] • [[Қарайымдар]] • [[Қарақашандар]] • [[Қарашайлар]] • [[Қашқайлар]] • [[Қытайлар]] • [[Қырымшақтар]] • [[Құмықтар]] • [[Ладиндер]] • [[Латыштар]] • [[Лезгиндер]] • [[Литвандар]] • [[Ливтер]] • [[Лихтенштейндіктер]] • [[Люксембургтер]] • [[Мажарлар]] •  [[Македондықтар]] •  [[Мальталықтар]] • [[Марилер]] • [[Молдовандар]] • [[Монегаски]] • [[Мордвалар]] • [[Нагайбаки]] • [[Немістер]] • [[Ноғайлар]] • [[Норвегтер]] • [[Олстерлер]] • [[Орыстар]] • [[Осетиндер]] • [[Поляктар]] • [[Португалдар]] • [[Реторомандықтар]] • [[Романшилар]] • [[Румындар]] • [[Рутулдар]] • [[Саамдар]] • [[Санмариналықтар]] • [[Сардиниялықтар]] • [[Сербтер]] • [[Словактар]] • [[Словендер]] • [[Сығандар]] • [[Табасарандар]] • [[Татарлар]] • [[Тиндиндер]] • [[Кавказ түрікмендері|Трухмендер]] • [[Украиндар]] • [[Улчилер]] • [[Фарерліктер]] • [[Финдер]] • [[Фламандтықтар]] • [[Француздар]] • [[Фриздер]] • [[Фриулдар]] • [[Хваршины]] • [[Хорваттар]] • [[Чамалалдар]] • [[Черкестер]] • [[Черногориялықтар]] • [[Чехтар]] • [[Чуваштар]] • [[Шапсугтер]] • [[Шведтер]] • [[Швейцариялықтар]] • [[Шешендер]] • [[Шотландтықтар]] • [[Эльзастықтар]] 

| бөлім6 = [[Аустралия]] және [[Океания]] халықтары
| тізім6 = [[Абеламдар]] • [[Англоаустралиялықтар]] • [[Англо Жаңазеландиялықтар]] • [[Атони]] • [[Аустралиялықтар]] • [[Бенабена]] • [[Бонгу]] •  [[Канаки]] • [[Киваи]] • [[Кирибати]] • [[Косраэ]] • [[Макасаи]] • [[Мамбаилар]] • [[Мангарева]] • [[Маори]] • [[Маркиздер]] •  [[Маршалдықтар]] • [[Медлпа]] •  [[Меланезиялықтар]] • [[Микронезиялықтар]] • [[Наурулар]] • [[Ниуэ]] • [[Ниуэ]] • [[Папуастар]] • [[Паумоту]] •[[Питкэрндіктер]] • [[Полинезия тұрғындары мен мұхиттықтар|Полинезиялықтар]] • [[Понапе]] • [[Ротума]] • [[Самоалықтар]] • [[Таитилықтар]] • [[Токелауандықтар]] • [[Тробиандықтар]] • [[Труктер]] • [[Тубуайлар]] • [[Увеа]] • [[Фаталуку]] • [[Фиджилықтар]] • [[Форе]] • [[Футуна]] • [[Чаморро]] • [[Чимбу]] • [[Яп]] • [[Ятмул]] 

| бөлім7 = [[Түркілер|Түркі тілдес халықтар]]
| тізім7 = [[Алтайлықтар]] • [[Әзірбайжандар]] • [[Малқарлар|Балқарлар]] • [[Башқұрттар]] • [[Ғағауыздар]] • [[Долғандар]] • [[Қаджарлар]] • [[Қазақтар]] • [[Қарайымдар]] • [[Қарақалпақтар]] • [[Қарашайлар]] • [[Қашқайлар]] • [[Қырғыздар]] • [[Қырым татарлары]] • [[Қырымшақтар]] • [[Құмықтар]] • [[Месхетин түріктері]] • [[Ноғайлар]] • [[Өзбектер]] • [[Саларлар]] • [[Сахалар]] • [[Татарлар]] • [[Теленгиттер]] • [[Телеуіттер]] • [[Тофалар]] • [[Кавказ түрікмендері|Трухмендер]] • [[Тубалар]] • [[Түріктер]] • [[Түрікмендер]] • [[Тывалар]] • [[Ұйғырлар]] • [[Хакастар]] • [[Челкандар]] • [[Чуваштар]] • [[Шорлар]] • [[Шұлымдар]]
}}
&lt;noinclude&gt;[[Санат:Навигациялық үлгілер:Халықтар|Әлем халықтары]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5ml66i9wn095aqc88gj6ka4x86m8pyp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жантау ауданы (Астрахан облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>683979</id>
    <revision>
      <id>3062905</id>
      <parentid>3044668</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Елді мекендері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15556" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық қонысы]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық қонысы (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық қонысы]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восточинский ауылдық қонысы]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачевский ауылдық қонысы (Астрахан облысы)|Грачевский ауылдық қонысы]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық қонысы]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевский ауылдық қонысы]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық қонысы]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық қонысы (Астрахан облысы)|Никол ауылдық қонысы]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришибинский ауылдық қонысы]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық қонысы]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық қонысы]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоровский ауылдық қонысы (Жантау ауданы)|Федоровский ауылдық қонысы]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>4rzoubo90nd4gc0y7ff02x2q6njzi89</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062910</id>
      <parentid>3062905</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:45:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15556" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық кеңесі]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық кеңесі]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восточинский ауылдық кеңесі]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачевский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Грачевский ауылдық кеңесі]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық кеңесі]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевский ауылдық кеңесі]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық кеңесі]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Никол ауылдық кеңесі]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришибинский ауылдық кеңесі]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық кеңесі]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық кеңесі]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоровский ауылдық кеңесі (Жантау ауданы)|Федоровский ауылдық кеңесі]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>6rhj4tbkall8my29yjp2dm6y37ra8z9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062912</id>
      <parentid>3062910</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:52:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15544" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық кеңесі]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық кеңесі]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восток ауылдық кеңесі]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачевский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Грачевский ауылдық кеңесі]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық кеңесі]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевский ауылдық кеңесі]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық кеңесі]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Никол ауылдық кеңесі]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришибинский ауылдық кеңесі]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық кеңесі]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық кеңесі]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоровский ауылдық кеңесі (Жантау ауданы)|Федоровский ауылдық кеңесі]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>3fk6i3pxlkjnr5bz8p089x2mt20hwo5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062913</id>
      <parentid>3062912</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:55:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15524" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық кеңесі]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық кеңесі]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восток ауылдық кеңесі]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачи ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Грачи ауылдық кеңесі]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық кеңесі]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевский ауылдық кеңесі]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық кеңесі]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Никол ауылдық кеңесі]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришибинский ауылдық кеңесі]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық кеңесі]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық кеңесі]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоровский ауылдық кеңесі (Жантау ауданы)|Федоровский ауылдық кеңесі]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>7ei9lxo894ua7h6apv6jbluf8r85aye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062914</id>
      <parentid>3062913</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:56:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15508" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық кеңесі]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық кеңесі]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восток ауылдық кеңесі]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачи ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Грачи ауылдық кеңесі]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық кеңесі]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевский ауылдық кеңесі]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық кеңесі]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Никол ауылдық кеңесі]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришибинский ауылдық кеңесі]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық кеңесі]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық кеңесі]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоров ауылдық кеңесі (Жантау ауданы)|Федоров ауылдық кеңесі]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>qmuxfneizou844yqwf4xwe1eajys5il</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062915</id>
      <parentid>3062914</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:57:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15504" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық кеңесі]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық кеңесі]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восток ауылдық кеңесі]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачи ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Грачи ауылдық кеңесі]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық кеңесі]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевка ауылдық кеңесі]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық кеңесі]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Никол ауылдық кеңесі]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришибинский ауылдық кеңесі]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық кеңесі]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық кеңесі]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоров ауылдық кеңесі (Жантау ауданы)|Федоров ауылдық кеңесі]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>q4ol79zmin4py39zirk6uhpsylw6x33</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062917</id>
      <parentid>3062915</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:57:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15492" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{түс|Ресей}}
 |Қазақша атауы   = Жантау ауданы
 |Шынайы атауы    = {{lang-ru|Енотаевский район}}
 |Суреті          = Nikolskoye Yenot distr 1.jpg
 |Сурет атауы     = 
 |Елтаңба         = RUS Енотаевский район COA.gif
 |Ту              = RUS Енотаевский район flag.gif 
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Ресей
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 14|lat_sec = 00
  |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 51|lon_sec = 00
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = Астрахан облысы
  |Әкімшілік құрылыстың түрі       =
 |Кіреді1         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі1      =
 |Кіреді2         = 
  |Әкімшілік құрылыстың түрі2      =
 |Енеді           = 14 муниципалды құрылым
  |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі   =
 |Астанасы        = [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы
  |Астана түрі    = Әкімш. орт.
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = [[1925 жыл|1925]]
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Левшин Сергей Анатольевич
  |Басшының түрі         = Әкімшілік басшысы
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ       =
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = 
 |Тұрғыны                        = {{құлдырау}} 24 604
  |Санақ жылы                    = 2021
  |Пайызы                        = 2,49
  |Халық саны бойынша орны       = 12
  |Тығыздығы                     = 3,91
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[Орыстар|орыстар]], [[Қазақтар|қазақтар]], [[Шешендер|шешендер]]
  |Конфессиялық құрамы           = 
 |Жер аумағы                     = 6296,80
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 3
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Карта                          = Astrakhanskaya oblast Enotaevskiy rayon.png
  |Карта ені                     = 280px
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = 
 |Сандық идентификаторы          = 
  |Идентификатор түрі            = 
 |Сандық идентификаторы2         = 
  |Идентификатор түрі2           = 
 |Сандық идентификаторы3         = 
  |Идентификатор түрі3           = 
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 85143
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = 
 |Сайты                          = https://enotaevka.astrobl.ru/
  |Сайт тілі                     = ru
 |Commons санаты                 = Yenotayevsky District
 |Кірістірме                     = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жантау ауданы''' ({{lang-ru|Енотаевский район}}) — [[Ресей|Ресейдің]] [[Астрахан облысы|Астрахан облысындағы]] әкімшілік-аумақтық бірлігі (аудан) және муниципалды құрылымы (муниципалды аймақ).

Әкімшілік орталығы — [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы.

== Географиясы ==
Жантау ауданы батыста [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасымен]] шектесіп, онымен 2 бөлікке бөлінеді (Саған Аман ауылының аумағы).

Аудан солтүстігінде [[Ақтөбе ауданы (Астрахан облысы)|Ақтөбе]] және [[Черноярск ауданы|Черноярск]] аудандарымен, шығысында [[Қарабайлы ауданы|Қарабайлы]], оңтүстігінде [[Нариман (Астрахан облысы)|Нариман]] аудандарымен шектеседі.

== Тарихы ==
1925 жылы [[Жантау уезі|Жантау уезінің]] болыстарынан – толығымен Жантау және Копановск, ішінара Владимировск және Ивановск болыстарынан Жантау ауданы құрылды. 1928 жылы маусымда аудан ірілендіріліп, (оған Замянов ауданының аумағы қосылды) [[Төменгі Еділ өлкесі]] [[Астрахан округі|Астрахан округінің]] құрамына кірді. 1930 жылы 30 шілдеде КСРО-ның көптеген басқа округтары сияқты Астрахан округі де таратылды. Оның аудандары Төменгі Еділ өлкесінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап Жантау ауданы [[Сталинград өлкесі|Сталинград өлкесінің]], 1936 жылдың 5 желтоқсанынан бастап — [[Волгоград облысы|Сталинград облысының]] құрамына кірді. 1937 жылы 16 шілдеде Сталинград облысының құрамында Астрахан ауданы қайта құрылып, Жантау ауданы оған кіргізілді.

1943 жылы 27 желтоқсанда Жантау ауданы жаңадан құрылған [[Астрахан облысы|Астрахан облысының]] құрамына енді. 1944 жылы 25 мамырда Жантау ауданы аумағының бір бөлігі жаңа [[Никол ауданы|Никол ауданына]] берілді. 1957 жылы 25 сәуірде аудан құрамына таратылған Никол ауданы енді.

2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңына&lt;ref&gt;[http://docs.cntd.ru/document/802015465 Муниципалды құрылымдардың шекараларын белгілеу және оларға ауылдық, қалалық кент, қалалық округ, муниципалды округ мәртебесін беру туралы Астрахан облысының 2004 жылғы 6 тамыздағы № 43/2004-ОЗ Заңы.]&lt;/ref&gt; сәйкес аудан құрамында 14 муниципалды құрылым (ауылдық кент) құрылды.

== Тұрғындары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1939 !!1959 !!1970 !!1979 !!1989 !!2002 !!2003 !!2004	!!2005 
|-
|28 631
|↘23 638
|↗26 591
|↗26 660
|↗29 093
|↘27 625
|↘27 500
|↗28 200
|→28 200
|-
! 2006 !!2007 !!2008 !!2009 !!2010 !!2011 !!2012 !!2013 !!2014
|-
|→28 200
|↘28 100
|→28 100
|↘28 027
|↘26 786
|↘26 785
|↘26 595
|↘26 397
|↘26 098
|-
! 2015 !!2016 !!2017 !!2018 !!2019 !!2020 !!2021
|-
|↘26 007
|↘25 851
|↘25 785
|↘25 405
|↘24 980
|↘24 749
|↘24 604
|}

;Ұлттық құрамы
{|class=standard style=&quot;width 70em; max-width 70%; &quot;
!Халық ||[[1939 жыл]]&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=1759 Демоскоп Weekly — Қосымша. Ресей империясының, КСРО-ның, 15 жаңа тәуелсіз мемлекеттердің халық санағы]&lt;/ref&gt;||2010 жыл&lt;br&gt; адам&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ЖІӨ 4-том. 4-кесте. Астрахан облысы муниципалды құрылымдарының ұлты және орыс тілін білуі бойынша халық саны|accessdate=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
 |-
 |[[Орыстар|орыстар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 144 (91,31%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 16 857 (62,93%)
 |-
 |[[Қазақтар|қазақтар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 686 (2,4%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 5 921 (22,10%)
 |-
 |[[Шешендер|шешендер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 533 (5,72%)
 |-
 |[[Корейлер|кәрістер]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 580 (2,17%)
 |-
 |[[Қалмақтар|қалмақтар]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 1 356 (4,74%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 578 (2,16%)
 |- 
 |[[Даргиндер|даргиндер]]
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 271 (1,01%)
 |-
 |[[Татарлар|татарлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 55 (0,2%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 129 (0,48%)
 |-
 |[[Аварлар|аварлар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,44%)
 |-
 |[[Украиндар|украиндар]] 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 118 (0,41%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 |-
 |басқалары 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 272&lt;ref&gt;Дереккөзде 1356 деп көрсетілген, арифметикалық қате жіберілгені анық&lt;/ref&gt; (0,95%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 610 (2,28%)
 |-
 |көрсетпегендер
 | style=&quot;text-align:center&quot; | -
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 189 (0,71%)
 |-
 ||Барлығы 
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 28 631 (100,00%)
 | style=&quot;text-align:center&quot; | 26 786 (100,00%)
 |}

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жантау ауданы әкімшілік-аумақтық бірлік ретінде 14 ауылдық кеңесті қамтиды.

Жантау ауданы муниципалды аудан мәртебесі бар муниципалды құрылым ретінде ауылдық қоныс мәртебесі бар 14 муниципалды құрылымды қамтиды:

{{Автонөмірлеу
  | Тіркеу = standard sortable
  | Бағаналар = 6
  | Тақырып2 = Ауылдық қоныс | Тақырып3 = Әкімшілік&lt;br&gt;орталығы | Тақырып4 = Елді&lt;br&gt;мекендер&lt;br&gt;саны | Тақырып5 = Тұрғындары&lt;br /&gt;(адам) | Тақырып6 = Ауданы,&lt;br&gt;км²
  | Туралау4 = right | Туралау5 = right | Туралау6 = right
  | Сұрыптау4 = сан | Сұрыптау5 = сан | Сұрыптау6 = сан
| |[[Ветлян ауылдық кеңесі]] | [[Ветлянка (Астрахан облысы)|Ветлянка]] | 1 | ↗595 | 213,58
| |[[Владимировский ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Владимировский ауылдық кеңесі]] | [[Владимировка (Астрахан облысы)|Владимировка]] ауылы | 1 | ↘883 | 125,66
| |[[Восток ауылдық кеңесі]] | [[Восток (Астрахан облысы)|Восток]] ауылы | 1 | ↗1205 | 372,76
| |[[Грачи ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Грачи ауылдық кеңесі]] | [[Грачи (Жантау ауылы)|Грачи]] ауылы | 1 | ↘560 | 268,19
| |[[Жантау (ауылдық қоныс)|Жантау ауылы]] | [[Жантау (Астрахан облысы)|Жантау]] ауылы | 2 | ↘6950 | 78,27
| |[[Замианский ауылдық кеңесі]] | [[Замианы]] ауылы | 3 | ↘1850 | 193,97
| |[[Иваново-Николаевка ауылдық кеңесі]] | [[Ивановка (Астрахан облысы)|Ивановка]] ауылы | 2 | ↘1067 | 399,60
| |[[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | [[Копановка (Астрахан облысы)|Копановка]] ауылы | 1 | ↘959 | 343,18
| |[[Косикинский ауылдық кеңесі]] | [[Косика]] ауылы | 1 | ↗521 | 110,88
| |[[Никол ауылдық кеңесі (Астрахан облысы)|Никол ауылдық кеңесі]] | [[Николское (Жантау ауданы)|Николское]] ауылы | 1 | ↘4795 | 640,00
| |[[Пришиб ауылдық кеңесі]] | [[Пришиб (Астрахан облысы)|Пришиб]] ауылы | 2 | ↘1059 | 728,22
| |[[Средневолжский ауылдық кеңесі]] | [[Волжский (Астрахан облысы)|Волжский]] кенті | 4 | ↘2125 | 1553,03
| |[[Табын-Арал ауылдық кеңесі]] | [[Ленино (Астрахан облысы)|Ленино]] ауылы | 4 | ↗970 | 241,64
| |[[Федоров ауылдық кеңесі (Жантау ауданы)|Федоров ауылдық кеңесі]] | [[Федоровка (Жантау ауданы)|Федоровка]] ауылы | 3 | ↘1065 | 328,05
}}

=== Елді мекендері ===
Жантау ауданында 27 елді мекен бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Астрахан облысы Жантау ауданы]]</text>
      <sha1>n8qrpnvrxndovsts514yh6jp2a1to0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Білгіш Шежіреші/зертхана</title>
    <ns>2</ns>
    <id>684569</id>
    <revision>
      <id>3063005</id>
      <parentid>3062660</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8372" xml:space="preserve">== Алматы облысы ==
# '''[[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]]''' — 30 589 адам
# [[Боралдай (Алматы облысы)|Боралдай]] — 28 142 адам
# [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — 26 688 адам
# '''[[Өтеген батыр]]''' — 20 362 адам
# '''[[Шонжы]]''' — 18 008 адам
# [[Жетіген (ауыл)|Жетіген]] — 15 616 адам
# [[Бесағаш (Алматы облысы)|Бесағаш]] — 15 458 адам
# [[Жібек жолы (Алматы облысы)|Жібек жолы]] — 15 163 адам
# [[Байсерке]] — 15 124 адам
# [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — 13 616 адам
# [[Түрген (Алматы облысы)|Түрген]] — 12 116 адам
# [[Абай (Алматы облысы)|Абай]] — 10 439 адам
# [[Мұхаметжан Түймебаев ауылы|Мұхаметжан Түймебаев]] — 10 312 адам
# [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] — 9 802 адам
# [[Бәйтерек (Алматы облысы)|Бәйтерек]] — 9 679 адам
# [[Панфилово (Алматы облысы)|Панфилово]] — 9 575 адам
# '''[[Кеген (ауыл)|Кеген]]''' — 9 049 адам
# [[Белбұлақ]] — 8 510 адам
# [[Кеңдала (Алматы облысы)|Кеңдала]] — 8 474 адам
# [[Көксай (Қарасай ауданы)|Көксай]] — 7 769 адам
# '''[[Нарынқол]]''' — 7 731 адам
# [[Казцик]] — 7 704 адам
# [[Чапаев (Алматы облысы)|Чапаев]] — 7 307 адам
# [[Жәпек батыр ауылы|Жәпек батыр]] — 7 238 адам
# [[Гүлдала]] — 7 104 адам
# [[Междуреченское]] — 6 972 адам
# [[Өрікті]] — 6 735 адам
# [[Қызылқайрат]] — 6 582 адам
# [[Покровка (Алматы облысы)|Покровка]] — 6 532 адам
# [[Іргелі]] — 6 284 адам
# [[Қорам]] — 5 979 адам
# [[Азат (Алматы облысы)|Азат]] — 5 848 адам
# [[Ават (Еңбекшіқазақ ауданы)|Ават]] — 5 670 адам
# [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] — 5 646 адам
# [[Қараой (Іле ауданы)|Қараой]] — 5 577 адам
# [[Шарын (ауыл)|Шарын]] — 5 572 адам
# [[Жандосов ауылы|Жандосов]] — 5 425 адам
# [[Малыбай (Алматы облысы)|Малыбай]] — 5 198 адам
# [[Қаракемер (Алматы облысы)|Қаракемер]] — 5 045 адам
# '''[[Бақанас (ауыл)|Бақанас]]''' — 5 004 адам
# [[Ақши (Еңбекшіқазақ ауданы)|Ақши]] — 4 923 адам
# [[Шеңгелді (Алматы облысы)|Шеңгелді]] — 4 601 адам
# [[Тескенсу]] — 4 443 адам
# [[Текес (Алматы облысы)|Текес]] — 4 406 адам
# [[Бөлек]] — 4 355 адам
# [[Саймасай]] — 4 341 адам
# [[Нұра (Талғар ауданы)|Нұра]] — 4 327 адам
# [[Қарабұлақ (Талғар ауданы)|Қарабұлақ]] — 4 208 адам
# [[Нұра (Еңбекшіқазақ ауданы)|Нұра]] — 4 102 адам
# [[Хұсайын Бижанов ауылы|Хұсайын Бижанов]] — 4 085 адам
# [[Қайназар (Еңбекшіқазақ ауданы)|Қайназар]] — 4 058 адам
# [[Бақбақты]] — 4 048 адам
# [[Сарыжаз (Алматы облысы)|Сарыжаз]] — 4 011 адам
# [[Еркін (Алматы облысы)|Еркін]] — 3 924 адам
# [[Қызылшарық (Алматы облысы)|Қызылшарық]] — 3 758 адам
# [[Қаражота]] — 3 728 адам
# [[Қызылжар (Еңбекшіқазақ ауданы)|Қызылжар]] — 3 709 адам
# [[Жалаңаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — 3 691 адам
# [[Байсейіт]] — 3 635 адам
# [[Көктөбе (Еңбекшіқазақ ауданы)|Көктөбе]] — 3 623 адам
# [[Қошмәмбет]] — 3 582 адам
# [[Райымбек ауылы|Райымбек]] — 3 572 адам
# [[Қаратұрық (ауыл)|Қаратұрық]] — 3 565 адам
# [[Жаңашар]] — 3 561 адам
# [[Қызылту (Алматы облысы)|Қызылту]] — 3 552 адам
# [[Сүмбе (Ұйғыр ауданы)|Сүмбе]] — 3 545 адам
# [[Үлкен Ақсу]] — 3 534 адам
# [[Ащысай (Алматы облысы)|Ащысай]] — 3 526 адам
# [[Береке (Қарасай ауданы)|Береке]] — 3 511 адам
# [[Заречное (Қапшағай қалалық әкімдігі)|Заречное]] — 3 477 адам
# [[Қырбалтабай]] — 3 466 адам
# [[Ынтымақ (Іле ауданы)|Ынтымақ]] — 3 441 адам
# [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар]] — 3 241 адам
# [[Бекболат Әшекеев ауылы|Бекболат Әшекеев]] — 3 222 адам
# [[Сарыбастау (Райымбек ауданы)|Сарыбастау]] — 3 129 адам
# [[Достық (Еңбекшіқазақ ауданы)|Достық]] — 3 091 адам
# [[Шалқар (Қарасай ауданы)|Шалқар]] — 3 089 адам
# [[Әйтей (Алматы облысы)|Әйтей]] — 3 081 адам
# [[Қазақстан (Алматы облысы)|Қазақстан]] — 3 050 адам
# [[Балтабай]] — 3 049 адам

== Түркістан облысы ==
# [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам
# '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам
# [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам
# '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам
# '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам
# [[Шұбарсу]] — 16 350 адам
# '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам
# [[Ескі Иқан]] —  14 294 адам
# '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам
# '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам
# [[Қарамұрт]] — 10 538 адам
# '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам
# '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам
# '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам
# [[Қарашық (Түркістан облысы)|Қарашық]] — 6 880  адам
# [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткүл]] — 6 762 адам
# [[Бадам (Ордабасы ауданы)|Бадам]] — 6 709 адам
# [[Таукент]]  — 6 551 адам
# [[Қазақстанның 30 жылдығы (ауыл)|Қазақстанның 30 жылдығы]] — 6 334 адам
# [[Ибаата]] — 6 043 адам
# [[Жүйнек]] — 5 242 адам
# ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам
# [[Созақ]] —  4 630 адам
# [[Қосмезгіл]] —  4 569 адам
# [[Ораңғай]] — 4 549 адам
# ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам
# [[Темір (Түркістан облысы)|Темір]] — 4 187 адам
# [[Бөген (Түркістан облысы)|Бөген]] — 4 117 адам
# [[Көксарай]] — 3 896 адам
# [[Қарааспан (Обручевка)|Қарааспан]] — 3 602 адам
# [[Ақсуабат]] — 3 572 адам
# [[Шұбар (Түркістан облысы)|Шұбар]] — 3 539 адам
# [[Қыземшек (Түркістан облысы)|Қыземшек]]  — 3 534 адам
# [[Аша (Түркістан облысы)|Аша]] — 3 481 адам
# [[Бабайқорған]] — 3 396 адам
# [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам
# [[Ақбастау (Бәйдібек ауданы)|Ақбастау]] —  3 300 адам
# [[Қайнар (Ордабасы ауданы)|Қайнар]] — 3 264 адам
# [[Қарақұм (Ордабасы ауданы)|Қарақұм]] — 3 114 адам</text>
      <sha1>8f88isgxh9hlqjrkt74gpf35jz6yhp9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Muzaffar Turgunov</title>
    <ns>2</ns>
    <id>686533</id>
    <revision>
      <id>3063135</id>
      <parentid>3062073</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muzaffar Turgunov</username>
        <id>120280</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="708" xml:space="preserve">{{Тұлға|Есімі=Muzaffar|Туған күні=19.08.2001|from={{UZB}}|Ұлты=[[Қазақтар|Қазақ]]|Әкесі=Пердебеков Бауыржан|Анасы=Карабекова Асемгүл|Марапаттары=[https://uz.wikipedia.org/wiki/WikiStipendiya WikiStipendiya] қатысушысы|Сайты=https://t.me/ubt_sheteldikter|Туған жері=[[Ташкент]]|Азаматтығы={{UZB}}|[[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы|Оңтүстік Қазақстан Медицина Академиясы студенті]]}}
[[Санат:Уикипедия:Қазақстан қатысушылары]]</text>
      <sha1>cau9i7fy0kqh56maszip4iqrmte0a9y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қажи Нұрсұлтанұлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686547</id>
    <revision>
      <id>3063138</id>
      <parentid>3061953</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:21:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10131" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;

'''Қажи Нұрсұлтанұлы '''(1928 -2011) - педагогика ғылымдарының кандидаты,[[профессор]], бірнеше оқу-әдістемелік құралдардың авторы, [[ұстаз.]] [[File:Қажи Нұрсұлтанұлы.jpg|thumb|Профессор, ұстаз Қажи Нұрсұлтанұлы]]

== Өмірбаяны ==
*1928 жылы 17 қазанда [[Семей]] облысы, [[Ақсуат]] ауданының Қаратал колхозында ([[Тана]] ауылы) дүниеге келген.
*Соғыс жылдарындағы қиыншылықтарға байланысты орта мектепті үзіліспен оқуға тура келді.
*Орта мектепті ойдағыдай бітіріп, С.М.Киров атындағы Қазақтың ұлттық университетінің физика-математика факультетінің «математика» мамандығына түсіп, 1955 жылы бітірді. 
*1955 жылы Қазақ ССР Оқу-ағарту министрлігінің жолдамасымен Н.К.[[Крупская]] атындағы Семей педагогикалық институтының жоғары математика кафедрасына ассистент болып қызметке қабылданып, ағартушылық еңбек жолын бастап, оқытушы, аға оқытушы, факультет деканының орынбасары, доцент, профессор дәрежесіне дейін көтерілді.
*1975 жылы «Қазақстанда математика педагогикасы ойларының даму тарихи» деген тақырып бойынша кандидаттық диссертация қорғап, педагогика ғылымының кандидаты деген ғылыми атақ алды. Бұл математиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласы бойынша өте құнды әрі тың еңбек болып саналады. Оның нақты дәлелі ретінде Қажы Нұрсұлтанұлының еңбектеріне берілген физика-математика ғылымдарының докторы, профессор [[Ф.Д.Крамер]], академик [[Орымбек Ахметбекұлы Жәутіков]], Қазақ ССР Ғ.А. корреспондент мүшесі А.Машенов, профессорлар А.З.Закарин, А.Көбесов және тағы басқа ғалымдардың пікірлерін айтуға болады.
*1978 жылы КСРО министрлер кеңесінің жоғары аттестациялық комиссиясының шешімімен доцент ғылыми атағын алды.
*Жоғары оқу орнының ғылыми кеңесінің шешімімен 1996 жылдан математика және математиканы оқыту әдістемесі кафедрасының профессоры қызметін атқарған.
*Қажи Нұрсұлтанұлы кафедрасының негізгі пәндері «Математикалық анализ», «математикалық логика», «дискретті математика», «математика тарихы» пәндерінен студенттерге дәріс оқыды.
*Қажи Нұрсұлтанұлы студенттерге тек қана білім беріп қоймай, мұғалімге қажетті қасиеттер мен қабілеттерді олардың бойына сіңіруге үйретуден ешқашан жалыққан емес.
*Сонымен қатар қоғамдық өмірге белсенді араласатын, өз ойы, өз пікірі бар, ұлтжанды ұстаз. Қажи Нұрсұлтанұлы университетті бітіріп келген жылдары Семей педагогикалық институтында қазақ топтарын ашып, өз тілінде маман дайындауда оларға білікті де білімді ұстаздар шақырылып, олардың қызметін ұйымдастыруда [[Төлеубай Ыдырысұлы Аманов]]тың басшылығымен өте үлкен белсенділік көрсетті. Қазақ топтары ашылғаннан кейін де оның өміршеңдігін қамтамасыз ету үшін жан аямай еңбек еткен ұстаздардың бірі.
*Қажи Нұрсұлтанұлы тарихтан, әдебиеттен, басқа да ғылым салаларынан көп білетін рухани байлығы мол, зиялы жан-жақты адам болды. Абай мен Шәкәрімнің, Алаш арыстарының өмірі мен шығармашылық еңбектеріне арналған зерттеу жұмыстары облыстық, республикалық басылымдарда жарияланды.Семей мемлекеттік педагогикалық институтының физика-математика факультетінде еңбек жолын 1955 жылдан бастап 55 жылдай ерен еңбегін сіңірді.
== Ғылыми еңбектері ==
*Қажи Нұрсұлтановтың «Математикалық логика бастамалары» деген екі томдық кітабы Алматы қаласындағы «Республикалық баспа кабинетінде» 1994, 1995 жылдары жарық көрді. [[File:Еңбектері.jpg|thumb|Қажи Нұрсұлтанұлының еңбектері]]
*«Дискретті математикалық логика» дейтін көлемді кітабы 2002 жылы Семей қаласында басылып, республикаға кеңінен тарады. 
* Қ.Нұрсұлтанов бастамшы болып авторлар ұжымы әзірлеген «Ойлау логикасы» атты оқу-әдістемелік құралы 2006 ж. Семей қаласында жарық көрді. 
* Сонымен қатар аталған пәндер бойынша республикадағы орта білім беретін мектептерде жүйелі түрде оқытылатын элективтік курстарды дайындаушы және оларды іс жүзінде дәрістеуші болды.
* Қажи Нұрсұлтановтың авторлығымен жалпы ғылым сүйер зиялы қауымға, мұғалімдер мен оқытушыларға, студенттер мен мектеп оқушыларына лайықтанған, көп таралымды бес кітап және де әртүрлі журнал мен жинақтар беттерінде 200-ден астам ғылыми-зерттеулік, ғылыми - көпшілік және оқу - әдістемелік мақалалар жарияланған.
== Марапаттары ==
*Қажи Нұрсұлтанұлы «[[Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]]» белгісімен және КСРО жоғары білім беру саласына сіңірген еңбегіне орай «Жұмыстағы үздік табыстары үшін» дейтін Ресейлік белгісімен және Семей мемлекеттік педагогикалық институтына сіңірген еңбегіне орай «Зор еңбегі үшін» медалімен, жеңістің 55 жылдық құрметіне «1941-1945 жж. соғыс ардагері», «Ұлы Отан соғысының жеңісіне 60 жыл» медальдарымен марапатталған.
* 1999 жылы Семей қаласының әкімінің шешімімен көп жылғы жемісті еңбегі, білікті кадрлар даярлаудағы іскерлігі үшін Қажи Нұрсұлтанұлына «Семей қаласының Құрметті азаматы» атағы берілді. Оқу-ағарту саласы басшыларының алғыс хаттарымен марапатталды.
*Қажи Нұрсұлтанұлынан білім алған шәкірттері Қазақстанның барлық аймақтарында абыроймен педагогикалық қызмет атқаруда. Олардың ішінде ғылым докторлары, ғылым кандидаттары, доценттер, оқу - ағарту ісінің үздік қызметкерлері көптеп саналады.&lt;ref&gt;https://semeylib.kz/?page_id=11549&amp;ysclid=l6ywyojv4h132471324&lt;/ref&gt;
== «Қ.Н.Нұрсұлтанов оқулары» ==
2019 жылдан бастап республика көлемінде математика мұғалімдерінің «Қ.Н. Нұрсұлтанов оқулары» атты математика мұғалімдерінің республикалық ғылыми-практикалық конференциясы  дәстүрлі түрде өткізіліп келеді. Соңғы екі жылда халықаралық деңгейде өткізілуде. Сондай-ақ 5-6 сынып оқушыларына математика пәні бойынша дәстүрлі олимпиада өткізіліп келеді.  

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
[[Санат:ұстаз]]
[[Санат:педагоика]]
[[Санат:оқулық]]</text>
      <sha1>6bkq3vb4ndkqv5lagr3dpf4xo9ss9dz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Әбдус Салам</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686651</id>
    <revision>
      <id>3062853</id>
      <parentid>3062632</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:06:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14001" xml:space="preserve">{{Ғалым
 |Есімі                  = Әбдус Салам
 |Шынайы есімі           = {{lang-en|Abdus Salam}}, {{lang-ur|عبد السلام}}
 |Суреті                 = Abdus Salam 1987.jpg
 |Сурет ені              = 250px
 |Сурет тақырыбы         = Әбдус Салам (1987 жыл)
 |Туған күні           = 29.1.1926
 |Туған жері           = Джанг, [[Пенджаб]], Британдық Үндістан
 |Қайтыс болған күні     = 21.11.1996
 |Қайтыс болған жері     = [[Оксфорд]], [[Ұлыбритания]]
 |Азаматтығы             = {{PAK}}
 |Жұбайлары              = Әмтүл Хафиз Бегім (1949-1996), Луиза Джонсон (1968-1996)
 |Балалары               = 6
 |Ғылыми аясы            = [[Кванттық өріс теориясы]]
 |Жұмыс орны             = Лондонның империялық колледжі, Пәкістанның ғылым және технология министрлігі, Мемлекеттік колледж, Әулие Жоханның колледжі, Теориялық физиканың халықаралық орталығы
 |Ғылыми дәрежесі        = профессор
 |Ғылыми атағы           = 
 |Альма-матер            = Лахор университетінің мемлекеттік колледжі, Әулие Жоханның колледжі, Мумбай университеті, Пенджаб университеті, Кембридж университеті 
 |Ғылыми жетекші         = Николас Кеммер
 |Атақты шәкірттері      = Қайсар Шафи, Майкл Дафф, Даниэль Афедзи Акьямпонг, Әли Шамседдин, Роберт Дельбурго, Уолтер Гилберг, Джон Моффат, Юваль Нееман, Джон Полкингхорн, Рэй Стритер, Риазуддин, Файязуддин, Масуд Ахмад, Партха Гхосе, Камалуддин Ахмед, Джон Тейлор.
Ғұләм Мұртаза, Кристофер Ишам, Мұнир Ахмед Рашид, Питер Уэст, Джонатан Эшмор, Фахим Хусейн, Первез Хұдбай, Әбдул Хамид Найяр, Ғұләм Дастағир Алам
 |Несімен белгілі        = {{flatlist|
*Әлсіз электрлі әсерлесу теориясы
*Голдстоунның бозоны
*[[Ұлы біртұтастық теориясы]]
*Хиггс механизімі
*Магнитті фотон
*Нейтралды тоқ
*Пати-Салам моделі
*[[Кванттық механика]]
*Пәкістанның ядролық бағдарламасы
*Пәкістанның ғарышты зерттеу бағдарламасы
*Преон
*Стандартты модел
*Мықты гравитация
*Супер жазықтық
*W және Z бозондары
}}
 |Марапаттары            = [[Сурет:Nobel prize medal.svg|23px]] [[Нобель сыйлығы]]
 |Қолтаңбасы             = AbdusSalamBlackpenAutograph.gif
 |Қолтаңба ені           = 
}}
'''Мұхаммед Әбдус Салам''' ({{lang2|pnb|ur|محمد عبد السلام}}, {{lang-en|Mohammad Abdus Salam}}; [[29 қаңтар]] [[1926]], Джанг, Британдық Үндістан (қазіргі уақытта [[Пәкістан]]) — [[21 қараша]] [[1996]], [[Оксфорд]], [[Ұлыбритания]]) — [[пәкістан]]дық физик-теоретик, ғылым саласындағы [[Физика саласында Нобель сыйлығының лауреаттарының тізімі|нобель сыйлығының]] алғашқы мұсылман лауреаты (1979).

Доктор Әбдус Салам ондаған ғылым академияларының, солардың ішінде Лондонның патшалық қоғамының мүшесі (1959)&lt;ref&gt;[https://collections.royalsociety.org/DServe.exe?dsqIni=Dserve.ini&amp;dsqApp=Archive&amp;dsqCmd=Show.tcl&amp;dsqDb=Persons&amp;dsqPos=0&amp;dsqSearch=((text)%3D%27Salam;%20Muhammad%20Abdus%27) Salam; Muhammad Abdus (1926—1996)]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;, [[КСРО Ғылым Академиясы|КСРО Ғылым академиясының]] (1971), [[АҚШ Ұлттық ғылым академиясы|АҚШ Ұлттық Ғылым академиясының]] (1979)&lt;ref&gt;[http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/45924.html Abdus Salam] {{Wayback|url=http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/45924.html |date=20180701054824 }}{{ref-en}}&lt;/ref&gt; және Американдық философиялық қоғамының (1992)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20220424131044/https://search.amphilsoc.org/memhist/search?smode=advanced;f1-date=1992;startDoc=21 APS Member History&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt; шетелдік мүшесі.

Триест қаласындағы ([[Италия]]) Теориялық физиканың халықаралық орталығы ғалымның есімімен аталады.

== Өмірбаяны ==
[[1946 жыл]]ы [[Лахор]] қаласындағы Пенджаб мемлекеттік колледжін бітіріп, Англиядағы [[Кембридж университеті]]не оқуға түсті. [[1949 жыл]]ы магистр дипломын алды. [[1952 жыл]]ы кванттық электродинамика бойынша докторлық диссертация қорғады.

[[1951 жыл]]ы Пәкістан мемлекеттік колледжінің математика пәнінің профессоры болды. [[1954 жыл]]ы ол [[Кембридж]]ге математика пәнінің оқытушысы болып оралды. [[1957 жыл]]ы [[Лондон империялық колледжі]]нің теориялық физика кафедрасының профессоры болды.

[[1961 жыл]]ы [[Пәкістан президенттерінің тізімі|Пәкістан Президентінің]] ғылым жөніндегі кеңесшісі болды. [[1964 жыл]]дан [[1993 жыл]]ға дейін Триестте ([[Италия]]) Теориялық физиканың халықаралық орталығының директоры қызметін атқарды, ол оның құрылуына қатысқан болатын.

1964-1975 жылдары [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] ғылым және техника жөніндегі Консультативтік комитетінің мүшесі, ал 1971-1972 жылдары төрағасы болды.

[[1960 жыл]]дары Пәкістан ядролық реакторының құрылысын басқарды. Реактор [[1965 жыл]]ы іске қосылып, [[1966 жыл]]ы толық қуатына жетті. Әбдус Салам 1972-1974 жылдары Пәкістан үкіметінің ғылым жөніндегі кеңесшісі болған тұсында, Пәкістанның ядролық қаруын жасау бағдарламасына қатысқан.  

[[1974 жыл]]ы Әбдус Салам Пәкістаннан көшіп кетті, өйткені [[Пәкістан]]да [[Ахмадия]] діни ағымы «исламдық емес» деп жарияланып, ахмадилерге «мұсылман» деп аталуға заңмен тыйым салынды&lt;ref name=&quot;Norman Dombey, Physics and Astronomy Department of the University of Sussex&quot;&gt;{{cite web|last=Dombey|first=Norman|title=Salam’s Part in the Pakistan's atomic bomb projects|url=https://docs.google.com/viewer?a=v&amp;q=cache:nEoPfxzPkNEJ:arxiv.org/pdf/1112.2266+Munir+Khan+nuclear+physics&amp;hl=en&amp;gl=us&amp;pid=bl&amp;srcid=ADGEEShQmDsuYoVt0GT8axNM0X0pjNXkMe3AGotfelN95mdjDAF3NmyIY7FX38mbDXfrxtQUeby8RWbmdxnJYTIGwUFF8ExKjEbUNmzhWb0qJlPfE25kYXhAjjs8KX4ZPYj4hCoqAbK5&amp;sig=AHIEtbScOMeOEw-JdPP4eX2pZLyOg9LDng|publisher=Physics and Astronomy Department of the University of Sussex|accessdate=2012-10-30|location=Brighton BN1 9QH|format=google docs|lang=en|date=2011-12-10|archive-date=2012-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20121112210900/https://docs.google.com/viewer?a=v&amp;q=cache%3AnEoPfxzPkNEJ%3Aarxiv.org%2Fpdf%2F1112.2266+Munir+Khan+nuclear+physics&amp;hl=en&amp;gl=us&amp;pid=bl&amp;srcid=ADGEEShQmDsuYoVt0GT8axNM0X0pjNXkMe3AGotfelN95mdjDAF3NmyIY7FX38mbDXfrxtQUeby8RWbmdxnJYTIGwUFF8ExKjEbUNmzhWb0qJlPfE25kYXhAjjs8KX4ZPYj4hCoqAbK5&amp;sig=AHIEtbScOMeOEw-JdPP4eX2pZLyOg9LDng|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2014/1010/Global-hero-local-lightning-rod-Why-Malala-s-Nobel-rankles-many-Pakistanis-video |title=Малала: героиня мира и громоотвод для сограждан? |access-date=2015-05-17 |archive-date=2015-05-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150503152248/http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2014/1010/Global-hero-local-lightning-rod-Why-Malala-s-Nobel-rankles-many-Pakistanis-video |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Ол сол ағымның мүшесі болған еді. 

[[1992 жыл]]ы «Әлем ғалымдарының адамзатқа ескертуі» манифестіне қолын қойды&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.webcitation.org/61DcmWeQM|title=World Scientists' Warning To Humanity|author=|website=|date=|publisher=|lang=en|accessdate=2019-05-16|archive-date=2020-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20201030211944/https://www.webcitation.org/61DcmWeQM|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

Әбдус Салам [[Оксфорд]]та қайтыс болды, [[Пәкістан]]да «Баһишти Мақбара» зиратына жерленді. Оның қабір құлпытасында: &quot;Доктор Әбдус Салам, Нобель сыйлығының алғашқы мұсылман лауреаты&quot; - деп жазылған-ды. Вандализм нәтижесінде жазудың бір бөлігі жойылды&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.humanrights.asia/news/ahrc-news/AHRC-ART-128-2012/|title=PAKISTAN: Is Dr. Abdus Salam - a Nobel Laureate or persona non grata?|author=|website=|date=|publisher=Asian Human Rights Commission|lang=en|accessdate=2019-05-16|archive-date=2019-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190325003043/http://www.humanrights.asia/news/ahrc-news/AHRC-ART-128-2012/|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Ғылыми жетістіктері ==
[[Фундаменталды әсерлесу]]дің бірыңғай теориясымен жұмыс істей отырып, С. Вайнбергтен бөлек, [[әлсіз әсерлесу]] мен [[электромагниттік өзара әсерлесу]]ді біріктіретін әлсіз электрлі әсерлесу теориясын жасап шығарды. Бұл теорияның аясында әлсіз әсерлесудің тасымалдаушысы массивтік зарядталған ''W''&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;, ''W''&lt;sup&gt;−&lt;/sup&gt; бөлшектері мен бейтарап ''Z''&lt;sup&gt;0&lt;/sup&gt; бөлшегі екенін көрсетті. Сол кездері бұл бөлшектер белгісіз болған, олар [[1983 жыл]]ы ашылды.
[[1979 жыл]]ы Әбдус Салам «Элементар бөлшектер арасындағы бірыңғай әлсіз және электромагниттік әсерлесу теориясына қосқан үлесі үшін, оның ішінде бейтарап әлсіз тоқтарды болжағаны үшін» С. Вайнберг және Ш. Глэшоумен бірге [[Физика саласындағы Нобель сыйлығы|физика саласындағы Нобель сыйлығын]] алды.  

== Марапаттары ==
* «Атом бейбітшілік үшін» премиясы (1968)
* Лондон физикалық қоғамының Максвелл медалі (1961)
* Хьюз медалі (1964)
* Гутри медалі мен сыйлығы (1976)
* Корольдік медаль (1978)
* Маттеуччи медалі  (1978)
* [[Физика саласындағы Нобель сыйлығы]] (1979)
* Бейкер дәрісі (1980)
* [[Ресей ғылымдар академиясы|КСРО ғылымдар академиясының]] М.В. Ломоносов атындағы Үлкен алтын медалі (1983)
* Марсель Гроссман сыйлығы (1985)
* Копли медалі (1990)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* ''Абдус Салам''. [http://ufn.ru/ru/articles/1980/10/c/ «Калибровочное объединение фундаментальных сил». Нобелевская лекция] {{Wayback|url=http://ufn.ru/ru/articles/1980/10/c/ |date=20130913164540 }} // Успехи физических наук, том 132, выпуск 2, октябрь 1980
* Физика кітабы, Храмов Ю.А., Салам Әбдус (Salam Abdus) бөлімі, 242 бет.
* [https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1979/summary/ Нобель комитетінің сайтынан алынған ақпарат] {{Wayback|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1979/summary/ |date=20200522192147 }}{{ref-en}}

[[Санат:Кембридж университеті түлектері]]
[[Санат:Физиктер]]
[[Санат:Пәкістан физиктері]]
[[Санат:Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері]]</text>
      <sha1>1hejnh23jv0saibp2bibmn8osxvdrpy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Каян</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686706</id>
    <revision>
      <id>3063029</id>
      <parentid>3062798</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:09:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7055" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Каян
|төл атауы  = 
|сурет      = Sebastian with a Kayan shield (21099626654).jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 620 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Индонезия}}
|саны1      = 550 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{MAS}} 
|саны2      = 70 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[каян тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Каян''' — [[Индонезия]] мен [[Малайзия]]дағы Даяк тобының халқы. Жалпы саны 620 мың адам. Негізгі елдері: Индонезия – 550 мың адам, Малайзия 70 мың адам.&lt;ref&gt;Значение слова КАЯН в Словаре Даля https://slovar.cc/rus/dal/550264.html&lt;/ref&gt; Капуас, Каян, Махакам, Раджанг және Барам өзендерінің жоғарғы ағысындағы [[Калимантан]] аралының орталық бөлігін мекендейді.

== Тілі ==
Олар тибет-бурман тілдері семьясының карен тармағының каян (паданг) тілінде сөйлейді.&lt;ref&gt;Женщины с длинными шеями из племени каян https://zefirka.net/2019/05/03/zhenshhiny-s-dlinnymi-sheyami-iz-plemeni-kayan/&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дәстүрлі нанымдарды ұстанады, кейбіреулері [[Протестантизм|протестанттар]] (реформашылдар, [[Англия шіркеуі|англикандар]], [[евангелисттер]]);

== Тарихы ==
Халық өкілдерінің айтуы бойынша, олардың ата-бабалары Апо-Каян үстіртінде өмір сүрген. Кейіннен олар аралдың солтүстігіне қоныстана бастады. Қоныстану белсенді және өте агрессивті болды. Каяндардың әрекетінен басқа халықтар, Муруттар мен Келабиттер зардап шекті. Олардың көпшілігі өсіп келе жатқан каян ұлтының күшімен жойылды немесе сіңірілді. Каяндардың ілгерілеуін Раджа Брук басқаратын мемлекет тоқтатты.&lt;ref&gt;Народ Каян. Юго — Восточная Азия. https://goturist.ru/narod-kayan-yugo-vostochnaya-aziya/&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізгі кәсібі – қолмен жұмыс атқарылатын [[ауыл шаруашылығы]]. Жетекші дақыл – [[күріш]], [[жүгері]], ямс, [[асқабақ]], [[темекі]] өсіріледі. [[Балық аулау]] (балықты улармен тұншықтыру) үлкен рөл атқарады. Жабайы аңдарды аулау үшін сумпитан үрмелі мылтығы қолданылады. Өнім болмаған жылдары [[саго]] өндіріледі. Шошқа мен тауық өсіріледі, иттер салттық мақсатта ұсталады. Сонымен қатар каяндар ұста ретінде танымал, олардың жасаған қылыштары әлі күнге дейін бағаланады, (каяндардың мандау қылыштары – негізгі айырбас заты).  Олар ағаш ұстасы, қайық жасауды, тапу жасауды, ағашты көркем өңдеуді біледі.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt; http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAYN&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Каяндар үш эндогамдық касталық топқа бөлінеді: дворяндар (ипун ума), қауым мүшелері (панюн) және құлдар (лупау). Дворяндар арасында неке, әдетте, қауымнан тыс, көбінесе басқа тайпалардаболады. Қауым мүшелері мен құлдар әдетте қауымдастық ішінде үйленеді. Көсем дворяндардан сайланды (XIX ғасырда ол әскери қолбасшы қызметін де атқарды). 

Оларда дамыған мифология және күрделі культ (соның ішінде XX ғасырдың басында жойылып кеткен [[бас аулау]], адам құрбандығы, шаманизм) болды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;
Адамдарды таң қалдыратын әдет-ғұрыптар бар. Мысалы, Мьянмадағы каян тайпасының әйелдеріндегі мойынды сақиналармен безендіру. Сақиналарды қыздар бес жастан бастап таға бастайды. Алдымен балаға 6 сақина тағады, содан кейін жыл сайын ата-ана бір сақина қосып, мойынды біртіндеп созады. Дәрігерлер мұндай алқаларды киген кезде омыртқаның өзі іс жүзінде деформацияланбайтынына сенімді болды. Ұзын мойын бала кезінен басылған бұғана сүйегімен қамтамасыз етіледі. Мұны олар әдемі деп есептейді және мұндай сақиналар олардың сәтті некеге тұруына мүмкіндік береді.&lt;ref&gt;Женская красота глазами жителей племени Kayan https://kulturologia.ru/blogs/240414/20400/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]
[[Санат:Малайзия халықтары]]</text>
      <sha1>khmd5aabzdg8dz833f6ifpafrfvricc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Muslim Qazaq/зертхана</title>
    <ns>2</ns>
    <id>686708</id>
    <revision>
      <id>3062847</id>
      <parentid>3062800</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:43:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмірбаяны */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16155" xml:space="preserve">{{Қатысушы зертханасы}}
&lt;!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ  --&gt;

{{Жазушы
 |Есімі               = Равил Рәисұлы Бұхараев
 |Шынайы есімі        = 
 |Суреті              = Buharaev R R.jpg
 |Ені                 = 150px
 |Суреттің аты        = 
 |Туған кездегі есімі  = 
 |Лақап аты           = 
 |Туған күні        = 18.10.1951
 |Туған жері        = [[Қазан]], [[КСРО]]
 |Қайтыс болған күні  = 24.1.2012
 |Қайтыс болған жері  = [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]
 |Азаматтығы          = {{USSR}} → &lt;br /&gt; {{UK}}
 |Ұлты                = [[Татарлар|Татар]]
 |Мансабы             = 
 |Шығармашылық жылдары   = 
 |Бағыты              = 
 |Жанры               = Өлеңдер
 |Шығармалардың тілі  = [[орыс тілі|орысша]], [[татар тілі|татарша]], [[ағылшын тілі|ағылшынша]], [[мажар тілі|мажарша]]
 |Дебюті              = 
 |Марапаттары         = * Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері
* Ғабдолла Тоқай атындағы сыйлық
* Мұса Жәлел атындағы сыйлық
* [[БҰҰ]]-ның &quot;Бірлік ордені&quot;
 |Сыйлықтары          = 
 |Қолтаңбасы          = 
 |Сайты               = 
 |Commons             =
}}

'''Равил Рәисұлы Бұхараев''' ({{lang-tt|Равил Рәис улы Бохараев}}, {{lang-ru|Равиль Раисович Бухараев}}; [[18 қазан]] [[1951]], [[Қазан]] — [[24 қаңтар]] [[2012]], [[Лондон]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |title=24 января 2012 года умер русский Гулливер — Равиль Бухараев |access-date=2012-01-25 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724011427/http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;) — татар жазушысы, ақын, прозашы, драматург, журналист және аудармашы.

== Өмірбаяны ==

Равил Бұхараев [[1951 жыл]]ы қазан айының 18-інде [[Қазан]]да оқытушы-ғалымдар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін, 1968-1974 жылдары Қазан Мемлекеттік Университетінің Механика-математика факультетінде оқыды. [[1977 жыл]]ы Теориялық [[кибернетика]] мамандығы бойынша, Мәскеу Мемлекеттік Университетінің Есептеу математикасы және кибернетика факультетінің аспирантурасын бітірді. Еңбектері [[1969 жыл]]дан басылып шыға бастады. 1977 жылдан бастап КСРО Жазушылар Одағының мүшесі болды. 1979-1980 жылдары Равил Бұхараев — [[Еділ]] бойындағы республикалардағы Ресей Жазушылар одағының кеңесшісі, Мәскеудегі М. Горький атындағы Әдебиет институтында татар тілінен аударма бойынша семинар жетекшісі (1980-1986) болды. Равил Бұхараев [[1990 жыл]]дан бастап [[Англия]]да тұрып, әртүрлі жанрлардағы еңбектерін жазды, әдебиет және дінмен байланысты аударма жұмыстарымен белсенді түрде айналысты.

70-ші жылдардан бастап [[түрікмендер|түрікмен]] жазушыларының шығармаларын орыс тіліне белсенді аударды. &quot;Сибирские огни&quot; әдеби журналының түрікмен мәдениеті мен өнеріне арналған жеке нөмірін құрудың бастамашысы болды. 90-шы жылдары [[Абай Құнанбайұлы]]ның 150 жылдық мерейтойына орай қазақстандық жазушы [[Роллан Шәкенұлы Сейсенбаев|Роллан Сейсенбаевтың]] бастамасымен шетелдік бір топ ақын-аудармашылар Абайдың өлендері мен қара сөздерін орыс, ағылшын тілдеріне аударып, кітап етіп басып шығарды. Равил Бұхараев сол аудармашылардың жұмыстарын өндеуге ат салысқан-ды&lt;ref&gt;[https://my.mail.ru/community/blog_akyluly/69B6D771FDCB2D99.html Глава Ахмадийской Общины об Абае Кунанбаеве]&lt;/ref&gt;.

1992-2007 жылдар аралығында Равил Бұхараев — [[Би-би-си]]дің орыс қызметінің штаттық қызметкері. Өмірлік жары - ақын Лидия Григорьева.

Равил Бұхараев — татар, орыс, ағылшын, мажар тілдерінде еркін жаза алатын, татар әдебиеті мен [[Татарстан]] елін әлемге насихаттаған ақын болған-ды. Ол — тарих, саяси экономика және [[ислам]] мәселелеріне арналған жиырмадан астам кітаптың авторы. «Азан — Еділ татарларының Ислам поэзиясы» ([[Лондон]], 1991), «Татарстан моделі: политэкономиялық монография» (Лондон – [[Нью-Йорк]], 1999), «Ресейдегі Ислам: тарихи монография» (Лондон – Нью-Йорк, 2000), «Татар поэзиясының тарихи антологиясы» (Лондон, 2000), «Қазан Кремлі ғасырлар бойы» (Лондон, 2001) секілді ағылшын тілінде жарық көрген кітаптары шетелдік оқырмандарға Татарстан туралы мол ақпарат береді.

Равил Бұхараев сырт елде тұрғанда, [[Татарстан]]ға, татар әдебиеті мен өнеріне байланысы бар жазушылармен, аудармашылармен қарым-қатынасын үзбеді. Оның [[театр]]лармен ынтымақтастығы да жақсы нәтижелерін берді. Ол «Яңа татар пьесасы» («Жаңа татар пьесасы») байқауының лауреаты атанды және оның «Тимер борчак» («Темір бұршақ») пьесасы [[2005 жыл]]ы Г. Камал атындағы Татар мемлекеттік академиялық театрында қойылды.
[[Ғабдолла Тоқай]]дың шығармашылығы мен тұлғасы Равил Бұхараевты қатты қызықтырды. Ол оның өлеңдерін аударып, өзі құрастырған [[антология]]ға енгізіп, Тоқайдың өмірі мен тағдыры туралы «Тукай тирәсендә» («Тоқайдың айналасында») атты [[драма]]лық [[повесть]] жазды (1986). [[Қуыршақ театры]]на арналған пьесада бұл тақырып керемет көрініс тапты. Татар қуыршақ театрында оның «Йолдызчык ромашка» («Жұлдызша ромашка», 1985), «Апушаның тылсымлы тәшләре» («Апушаның сиқырлы түстері», 1986), «Сказка о двух монетах» («Екі монетаның ертегісі», 2005) атты пьесалары үлкен жетістікпен қойылды. Татар теледидарында Мұхаммед Галидің пьесасын пайдаланып, оның сценарийі бойынша «Каюм Насыйри урамы» («Қаюм Насыри көшесі») екі бөлімнен тұратын драма көрсетілді (1989).

[[1986 жыл]]ы Равил Бұхаревқа [[Мұса Жәлел]] мен [[Ғабдолла Тоқай]]дың өлеңдерін аударғаны үшін Татарстанның Мұса Жәлел атындағы республикалық сыйлығы берілді. 2001 жылы «Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері» құрметті атағын алды. [[2006 жыл]]ы «Шексіз пойыз», («Бесконечный поезд», Мәгариф баспасы, 2001), «Қазан қарлары» («Казанские снега», Мәгариф баспасы, 2004) кітаптары үшін Татарстан Республикасының Ғ. Тоқай атындағы Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

Равил Бұхараев өмірінің соңғы 20 жылында [[Ахмадия]] қауымдастығының мүшесі болған, ол оны [[Ислам]]дағы ең бейбітсүйгішті ағым деп санаған&lt;ref&gt;[https://tat-t.ru/news/?ID=16627 Равиль Бухараев был как бы мостом между татарской литературой и мировой.]&lt;/ref&gt;. Равил Бұхараев [[2012 жыл]]ы 24 қаңтарда [[Лондон]]да қайтыс болды&lt;ref&gt;[http://www.azatliq.org/content/news/24461648.html Равил Бохараев вафат булды]&lt;/ref&gt; және [[Қазан]]да, Ново-Татарск ауданыңдағы татар зиратында, әкесінің қабірінің жанына жерленді.

== Библиография ==

=== Өлеңдері ===
*	«Яблоко, привязанное к ветке». Қазан, 1977.
*	«Редкий дождь». Мәскеу, 1980.
*	«Знак Август». Қазан, 1983.
*	«Время цветов». Өлеңдер кітабы, Қазан, 1985.
*	«Комментарии к любви». Мәскеу, 1986.
*	«Снежный журавль». Мәскеу, 1986.
*	«Вокруг Тукая». Жыр, Қазан, 1989.
*	«Трезвые пиры». Өлеңдер, поэма. Мәскеу, 1990.
*	«Искание». Лондон, 1993 (орыс, татар, мажар тілдерінде).
*	«Бесконечный поезд». Қазан, 2001
*	«Моление о чаше». Санкт-Петербор, 2003
*	«Казанские снега». Қазан, 2004.
*	«Поэзия Золотой орды». Мәскеу: Наталис: Рипол Классик, 2005.-175 б.
*	«Книга стихов». Қазан, «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.
*	«Книга поэм». Қазан. «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.

=== Пьесалары ===
* «Звездочка-Ромашка». Қазан, 1985.
* «Волшебные сны Апуша». Қазан, 1986.

=== Поэзия антологиясы ===
* «Азан. Исламская поэзия поволжских татар». Лондон, 1991.
* «Историческая антология татарской поэзии». Лондон, 1998.

=== Публицистикалық және философиялық шығармалары ===
*	«Казань. Зачарованная столица». Лондон. 1994 (орыс, ағылшын, татар тілдерінде).
*	«Дорога Бог знает куда. Книга для Брата». Новый мир, 1996.
*	«Ислам в России. Четыре времени года». Лондон, 1998.
*	«Модель Татарстана». Лондон, 1999.
*	«Президент Минтимер Шаймиев и модель Татарстана». Санкт-Петербор, 2001.
*	«Дневники существования». Санкт-Петербор, 2003.
*	«Ностальгия по Откровению». Мәскеу, 2005.
*	«Белый минарет». 2006.
*	«Татарстан: &quot;Мы-можем!&quot; Президент Минтимер Шаймиев и созидательность здравого смысла». GLOBAL ORIENTAL LTD. 2007.
*	«Отпусти мою душу на волю». Мәскеу, 2009.
*	«Письма в другую комнату». Санкт-Петербор, 2011.
*	«Книга историй». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга единства». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга признаний». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011. 
*	«История российского мусульманства. Беседы о Северном Исламе». &quot;Алетейя&quot; баспасы, Санкт-Петербор, 2015.

== Марапаттары ==
* «Сельская молодёжь» журналының сыйлығы (1983, «Золотое перо» медалі)
* Ғабдолла Тоқай атындағы Татарстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы (2006)
* «Отпусти мою душу на волю» — &quot;Жыл поэзиясы&quot; номинациясы бойынша &quot;Жыл кітабы&quot; ұлттық байқауының лауреаты (2009).
* [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]]ның адамзатты біріктіру саласындағы қызметі үшін &quot;Бірлік орденінің&quot; кавалері (2011).
* Халықаралық орыс тілді жазушылар Федерациясының «Культурное наследие» ордені (2011).


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Әдебиет ==
* Рамиль Сарчин. Дали молчания // Дружба народов. - 2010. - № 10.

== Сілтемелер ==
* {{cite web|url=https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|title=Равиль Раисович Бухараев|publisher=[[Татарская энциклопедия]]|access-date=2021-11-14|archive-date=2021-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114121859/https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|deadlink=no}}
* [http://kitap.net.ru/buharaev.php Татарская электронная библиотека] {{Wayback|url=http://kitap.net.ru/buharaev.php |date=20090221133551 }}
* [http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm Поэзия Московского университета] {{Wayback|url=http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm |date=20050118000346 }}
* [[Анатолий Кобенков]]: [http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print  Русские поэты иных берегов] {{Wayback|url=http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print |date=20140225021329 }} — «Восточно-Сибирская ПРАВДА», 2004.
* [http://www.gabdullatukay.ru/rus/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=496&amp;Itemid=1 Сайт Габдуллы Тукая]
* Рамиль Сарчин. [http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 Дали молчания Равиля Бухараева] {{Wayback|url=http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 |date=20140814105637 }} / Сарчин Р. Ш. Лики казанской поэзии: сборник статей //</text>
      <sha1>91ri7yz20f492uacsy6oa2zr3t5dsrl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062850</id>
      <parentid>3062847</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:48:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17409" xml:space="preserve">{{Қатысушы зертханасы}}
&lt;!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ  --&gt;

{{Жазушы
 |Есімі               = Равил Рәисұлы Бұхараев
 |Шынайы есімі        = 
 |Суреті              = Buharaev_R_R.jpg
 |Ені                 = 150px
 |Суреттің аты        = 
 |Туған кездегі есімі  = 
 |Лақап аты           = 
 |Туған күні        = 18.10.1951
 |Туған жері        = [[Қазан]], [[КСРО]]
 |Қайтыс болған күні  = 24.1.2012
 |Қайтыс болған жері  = [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]
 |Азаматтығы          = {{USSR}} → &lt;br /&gt; {{UK}}
 |Ұлты                = [[Татарлар|Татар]]
 |Мансабы             = 
 |Шығармашылық жылдары   = 
 |Бағыты              = 
 |Жанры               = Өлеңдер
 |Шығармалардың тілі  = [[орыс тілі|орысша]], [[татар тілі|татарша]], [[ағылшын тілі|ағылшынша]], [[мажар тілі|мажарша]]
 |Дебюті              = 
 |Марапаттары         = * Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері
* Ғабдолла Тоқай атындағы сыйлық
* Мұса Жәлел атындағы сыйлық
* [[БҰҰ]]-ның &quot;Бірлік ордені&quot;
 |Сыйлықтары          = 
 |Қолтаңбасы          = 
 |Сайты               = 
 |Commons             =
}}

'''Равил Рәисұлы Бұхараев''' ({{lang-tt|Равил Рәис улы Бохараев}}, {{lang-ru|Равиль Раисович Бухараев}}; [[18 қазан]] [[1951]], [[Қазан]] — [[24 қаңтар]] [[2012]], [[Лондон]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |title=24 января 2012 года умер русский Гулливер — Равиль Бухараев |access-date=2012-01-25 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724011427/http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;) — татар жазушысы, ақын, прозашы, драматург, журналист және аудармашы.

== Өмірбаяны ==

Равил Бұхараев [[1951 жыл]]ы қазан айының 18-інде [[Қазан]]да оқытушы-ғалымдар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін, 1968-1974 жылдары Қазан Мемлекеттік Университетінің Механика-математика факультетінде оқыды. [[1977 жыл]]ы Теориялық [[кибернетика]] мамандығы бойынша, Мәскеу Мемлекеттік Университетінің Есептеу математикасы және кибернетика факультетінің аспирантурасын бітірді. Еңбектері [[1969 жыл]]дан басылып шыға бастады. 1977 жылдан бастап КСРО Жазушылар Одағының мүшесі болды. 1979-1980 жылдары Равил Бұхараев — [[Еділ]] бойындағы республикалардағы Ресей Жазушылар одағының кеңесшісі, Мәскеудегі М. Горький атындағы Әдебиет институтында татар тілінен аударма бойынша семинар жетекшісі (1980-1986) болды. Равил Бұхараев [[1990 жыл]]дан бастап [[Англия]]да тұрып, әртүрлі жанрлардағы еңбектерін жазды, әдебиет және дінмен байланысты аударма жұмыстарымен белсенді түрде айналысты.

70-ші жылдардан бастап [[түрікмендер|түрікмен]] жазушыларының шығармаларын орыс тіліне белсенді аударды. &quot;Сибирские огни&quot; әдеби журналының түрікмен мәдениеті мен өнеріне арналған жеке нөмірін құрудың бастамашысы болды. 90-шы жылдары [[Абай Құнанбайұлы]]ның 150 жылдық мерейтойына орай қазақстандық жазушы [[Роллан Шәкенұлы Сейсенбаев|Роллан Сейсенбаевтың]] бастамасымен шетелдік бір топ ақын-аудармашылар Абайдың өлендері мен қара сөздерін орыс, ағылшын тілдеріне аударып, кітап етіп басып шығарды. Равил Бұхараев сол аудармашылардың жұмыстарын өндеуге ат салысқан-ды&lt;ref&gt;[https://my.mail.ru/community/blog_akyluly/69B6D771FDCB2D99.html Глава Ахмадийской Общины об Абае Кунанбаеве]&lt;/ref&gt;.

1992-2007 жылдар аралығында Равил Бұхараев — [[Би-би-си]]дің орыс қызметінің штаттық қызметкері. Өмірлік жары - ақын Лидия Григорьева.

Равил Бұхараев — татар, орыс, ағылшын, мажар тілдерінде еркін жаза алатын, татар әдебиеті мен [[Татарстан]] елін әлемге насихаттаған ақын болған-ды. Ол — тарих, саяси экономика және [[ислам]] мәселелеріне арналған жиырмадан астам кітаптың авторы. «Азан — Еділ татарларының Ислам поэзиясы» ([[Лондон]], 1991), «Татарстан моделі: политэкономиялық монография» (Лондон – [[Нью-Йорк]], 1999), «Ресейдегі Ислам: тарихи монография» (Лондон – Нью-Йорк, 2000), «Татар поэзиясының тарихи антологиясы» (Лондон, 2000), «Қазан Кремлі ғасырлар бойы» (Лондон, 2001) секілді ағылшын тілінде жарық көрген кітаптары шетелдік оқырмандарға Татарстан туралы мол ақпарат береді.

Равил Бұхараев сырт елде тұрғанда, [[Татарстан]]ға, татар әдебиеті мен өнеріне байланысы бар жазушылармен, аудармашылармен қарым-қатынасын үзбеді. Оның [[театр]]лармен ынтымақтастығы да жақсы нәтижелерін берді. Ол «Яңа татар пьесасы» («Жаңа татар пьесасы») байқауының лауреаты атанды және оның «Тимер борчак» («Темір бұршақ») пьесасы [[2005 жыл]]ы Г. Камал атындағы Татар мемлекеттік академиялық театрында қойылды.
[[Ғабдолла Тоқай]]дың шығармашылығы мен тұлғасы Равил Бұхараевты қатты қызықтырды. Ол оның өлеңдерін аударып, өзі құрастырған [[антология]]ға енгізіп, Тоқайдың өмірі мен тағдыры туралы «Тукай тирәсендә» («Тоқайдың айналасында») атты [[драма]]лық [[повесть]] жазды (1986). [[Қуыршақ театры]]на арналған пьесада бұл тақырып керемет көрініс тапты. Татар қуыршақ театрында оның «Йолдызчык ромашка» («Жұлдызша ромашка», 1985), «Апушаның тылсымлы тәшләре» («Апушаның сиқырлы түстері», 1986), «Сказка о двух монетах» («Екі монетаның ертегісі», 2005) атты пьесалары үлкен жетістікпен қойылды. Татар теледидарында Мұхаммед Галидің пьесасын пайдаланып, оның сценарийі бойынша «Каюм Насыйри урамы» («Қаюм Насыри көшесі») екі бөлімнен тұратын драма көрсетілді (1989).
{{ external media
| align = right
| width = 700px
| topic = Р. Бұхараевтың түрлі діни тақыраптарына білдірген көз-қарасы:
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=7TK0JmfPimU «Жан туралы түсінік»] 
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=k5dIhd3N6uE&amp;t=1s «Пейіштің хор қыздары»]
| video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=d8Sgxh3oC1E «Тозақ деген не?»]
| video4 = [https://www.youtube.com/watch?v=FcYhzrHjsGc&amp;t=2s «Ислам және адам құқығы» (орысша)]
| video5 = [https://www.youtube.com/watch?v=FwdJN9B91oA «Шариғат туралы әңгіме» (орысша)]
| video6 = [https://www.youtube.com/watch?v=Sb-o3-Rb5Kc «Исламдағы әйелдің орны» (орысша)]
| video7 = [https://www.youtube.com/watch?v=jmyGVjLJSLA «Ислам және Христиан діні» (орысша)]
| video8 = [https://www.youtube.com/watch?v=PP3VGa5hNOo «Исламдағы хәләл және харам мәселелері» (орысша)]
| video9 = [https://www.youtube.com/watch?v=2t0G1c0uBBQ «Исламдағы тозақ және жұмақ туралы түсініктер» (орысша)]
}}
[[1986 жыл]]ы Равил Бұхаревқа [[Мұса Жәлел]] мен [[Ғабдолла Тоқай]]дың өлеңдерін аударғаны үшін Татарстанның Мұса Жәлел атындағы республикалық сыйлығы берілді. 2001 жылы «Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері» құрметті атағын алды. [[2006 жыл]]ы «Шексіз пойыз», («Бесконечный поезд», Мәгариф баспасы, 2001), «Қазан қарлары» («Казанские снега», Мәгариф баспасы, 2004) кітаптары үшін Татарстан Республикасының Ғ. Тоқай атындағы Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

Равил Бұхараев өмірінің соңғы 20 жылында [[Ахмадия]] қауымдастығының мүшесі болған, ол оны [[Ислам]]дағы ең бейбітсүйгішті ағым деп санаған&lt;ref&gt;[https://tat-t.ru/news/?ID=16627 Равиль Бухараев был как бы мостом между татарской литературой и мировой.]&lt;/ref&gt;. Равил Бұхараев [[2012 жыл]]ы 24 қаңтарда [[Лондон]]да қайтыс болды&lt;ref&gt;[http://www.azatliq.org/content/news/24461648.html Равил Бохараев вафат булды]&lt;/ref&gt; және [[Қазан]]да, Ново-Татарск ауданыңдағы татар зиратында, әкесінің қабірінің жанына жерленді.

== Библиография ==

=== Өлеңдері ===
*	«Яблоко, привязанное к ветке». Қазан, 1977.
*	«Редкий дождь». Мәскеу, 1980.
*	«Знак Август». Қазан, 1983.
*	«Время цветов». Өлеңдер кітабы, Қазан, 1985.
*	«Комментарии к любви». Мәскеу, 1986.
*	«Снежный журавль». Мәскеу, 1986.
*	«Вокруг Тукая». Жыр, Қазан, 1989.
*	«Трезвые пиры». Өлеңдер, поэма. Мәскеу, 1990.
*	«Искание». Лондон, 1993 (орыс, татар, мажар тілдерінде).
*	«Бесконечный поезд». Қазан, 2001
*	«Моление о чаше». Санкт-Петербор, 2003
*	«Казанские снега». Қазан, 2004.
*	«Поэзия Золотой орды». Мәскеу: Наталис: Рипол Классик, 2005.-175 б.
*	«Книга стихов». Қазан, «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.
*	«Книга поэм». Қазан. «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.

=== Пьесалары ===
* «Звездочка-Ромашка». Қазан, 1985.
* «Волшебные сны Апуша». Қазан, 1986.

=== Поэзия антологиясы ===
* «Азан. Исламская поэзия поволжских татар». Лондон, 1991.
* «Историческая антология татарской поэзии». Лондон, 1998.

=== Публицистикалық және философиялық шығармалары ===
*	«Казань. Зачарованная столица». Лондон. 1994 (орыс, ағылшын, татар тілдерінде).
*	«Дорога Бог знает куда. Книга для Брата». Новый мир, 1996.
*	«Ислам в России. Четыре времени года». Лондон, 1998.
*	«Модель Татарстана». Лондон, 1999.
*	«Президент Минтимер Шаймиев и модель Татарстана». Санкт-Петербор, 2001.
*	«Дневники существования». Санкт-Петербор, 2003.
*	«Ностальгия по Откровению». Мәскеу, 2005.
*	«Белый минарет». 2006.
*	«Татарстан: &quot;Мы-можем!&quot; Президент Минтимер Шаймиев и созидательность здравого смысла». GLOBAL ORIENTAL LTD. 2007.
*	«Отпусти мою душу на волю». Мәскеу, 2009.
*	«Письма в другую комнату». Санкт-Петербор, 2011.
*	«Книга историй». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга единства». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга признаний». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011. 
*	«История российского мусульманства. Беседы о Северном Исламе». &quot;Алетейя&quot; баспасы, Санкт-Петербор, 2015.

== Марапаттары ==
* «Сельская молодёжь» журналының сыйлығы (1983, «Золотое перо» медалі)
* Ғабдолла Тоқай атындағы Татарстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы (2006)
* «Отпусти мою душу на волю» — &quot;Жыл поэзиясы&quot; номинациясы бойынша &quot;Жыл кітабы&quot; ұлттық байқауының лауреаты (2009).
* [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]]ның адамзатты біріктіру саласындағы қызметі үшін &quot;Бірлік орденінің&quot; кавалері (2011).
* Халықаралық орыс тілді жазушылар Федерациясының «Культурное наследие» ордені (2011).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Әдебиет ==
* Рамиль Сарчин. Дали молчания // Дружба народов. - 2010. - № 10.

== Сілтемелер ==
* {{cite web|url=https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|title=Равиль Раисович Бухараев|publisher=[[Татарская энциклопедия]]|access-date=2021-11-14|archive-date=2021-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114121859/https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|deadlink=no}}
* [http://kitap.net.ru/buharaev.php Татарская электронная библиотека] {{Wayback|url=http://kitap.net.ru/buharaev.php |date=20090221133551 }}
* [http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm Поэзия Московского университета] {{Wayback|url=http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm |date=20050118000346 }}
* [[Анатолий Кобенков]]: [http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print  Русские поэты иных берегов] {{Wayback|url=http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print |date=20140225021329 }} — «Восточно-Сибирская ПРАВДА», 2004.
* [http://www.gabdullatukay.ru/rus/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=496&amp;Itemid=1 Сайт Габдуллы Тукая]
* Рамиль Сарчин. [http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 Дали молчания Равиля Бухараева] {{Wayback|url=http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 |date=20140814105637 }} / Сарчин Р. Ш. Лики казанской поэзии: сборник статей //</text>
      <sha1>oj9ej67xoqxlbuyn7hjx64orth6d0pv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062851</id>
      <parentid>3062850</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:53:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмірбаяны */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17371" xml:space="preserve">{{Қатысушы зертханасы}}
&lt;!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ  --&gt;

{{Жазушы
 |Есімі               = Равил Рәисұлы Бұхараев
 |Шынайы есімі        = 
 |Суреті              = Buharaev_R_R.jpg
 |Ені                 = 150px
 |Суреттің аты        = 
 |Туған кездегі есімі  = 
 |Лақап аты           = 
 |Туған күні        = 18.10.1951
 |Туған жері        = [[Қазан]], [[КСРО]]
 |Қайтыс болған күні  = 24.1.2012
 |Қайтыс болған жері  = [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]
 |Азаматтығы          = {{USSR}} → &lt;br /&gt; {{UK}}
 |Ұлты                = [[Татарлар|Татар]]
 |Мансабы             = 
 |Шығармашылық жылдары   = 
 |Бағыты              = 
 |Жанры               = Өлеңдер
 |Шығармалардың тілі  = [[орыс тілі|орысша]], [[татар тілі|татарша]], [[ағылшын тілі|ағылшынша]], [[мажар тілі|мажарша]]
 |Дебюті              = 
 |Марапаттары         = * Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері
* Ғабдолла Тоқай атындағы сыйлық
* Мұса Жәлел атындағы сыйлық
* [[БҰҰ]]-ның &quot;Бірлік ордені&quot;
 |Сыйлықтары          = 
 |Қолтаңбасы          = 
 |Сайты               = 
 |Commons             =
}}

'''Равил Рәисұлы Бұхараев''' ({{lang-tt|Равил Рәис улы Бохараев}}, {{lang-ru|Равиль Раисович Бухараев}}; [[18 қазан]] [[1951]], [[Қазан]] — [[24 қаңтар]] [[2012]], [[Лондон]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |title=24 января 2012 года умер русский Гулливер — Равиль Бухараев |access-date=2012-01-25 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724011427/http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;) — татар жазушысы, ақын, прозашы, драматург, журналист және аудармашы.

== Өмірбаяны ==

Равил Бұхараев [[1951 жыл]]ы қазан айының 18-інде [[Қазан]]да оқытушы-ғалымдар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін, 1968-1974 жылдары Қазан Мемлекеттік Университетінің Механика-математика факультетінде оқыды. [[1977 жыл]]ы Теориялық [[кибернетика]] мамандығы бойынша, Мәскеу Мемлекеттік Университетінің Есептеу математикасы және кибернетика факультетінің аспирантурасын бітірді. Еңбектері [[1969 жыл]]дан басылып шыға бастады. 1977 жылдан бастап КСРО Жазушылар Одағының мүшесі болды. 1979-1980 жылдары Равил Бұхараев — [[Еділ]] бойындағы республикалардағы Ресей Жазушылар одағының кеңесшісі, Мәскеудегі М. Горький атындағы Әдебиет институтында татар тілінен аударма бойынша семинар жетекшісі (1980-1986) болды. Равил Бұхараев [[1990 жыл]]дан бастап [[Англия]]да тұрып, әртүрлі жанрлардағы еңбектерін жазды, әдебиет және дінмен байланысты аударма жұмыстарымен белсенді түрде айналысты.

70-ші жылдардан бастап [[түрікмендер|түрікмен]] жазушыларының шығармаларын орыс тіліне белсенді аударды. &quot;Сибирские огни&quot; әдеби журналының түрікмен мәдениеті мен өнеріне арналған жеке нөмірін құрудың бастамашысы болды. 90-шы жылдары [[Абай Құнанбайұлы]]ның 150 жылдық мерейтойына орай қазақстандық жазушы [[Роллан Шәкенұлы Сейсенбаев|Роллан Сейсенбаевтың]] бастамасымен шетелдік бір топ ақын-аудармашылар Абайдың өлендері мен қара сөздерін орыс, ағылшын тілдеріне аударып, кітап етіп басып шығарды. Равил Бұхараев сол аудармашылардың жұмыстарын өндеуге ат салысқан-ды&lt;ref&gt;[https://my.mail.ru/community/blog_akyluly/69B6D771FDCB2D99.html Глава Ахмадийской Общины об Абае Кунанбаеве]&lt;/ref&gt;.

1992-2007 жылдар аралығында Равил Бұхараев — [[Би-би-си]]дің орыс қызметінің штаттық қызметкері. Өмірлік жары - ақын Лидия Григорьева.

Равил Бұхараев — татар, орыс, ағылшын, мажар тілдерінде еркін жаза алатын, татар әдебиеті мен [[Татарстан]] елін әлемге насихаттаған ақын болған-ды. Ол — тарих, саяси экономика және [[ислам]] мәселелеріне арналған жиырмадан астам кітаптың авторы. «Азан — Еділ татарларының Ислам поэзиясы» ([[Лондон]], 1991), «Татарстан моделі: политэкономиялық монография» (Лондон – [[Нью-Йорк]], 1999), «Ресейдегі Ислам: тарихи монография» (Лондон – Нью-Йорк, 2000), «Татар поэзиясының тарихи антологиясы» (Лондон, 2000), «Қазан Кремлі ғасырлар бойы» (Лондон, 2001) секілді ағылшын тілінде жарық көрген кітаптары шетелдік оқырмандарға Татарстан туралы мол ақпарат береді.

Равил Бұхараев сырт елде тұрғанда, [[Татарстан]]ға, татар әдебиеті мен өнеріне байланысы бар жазушылармен, аудармашылармен қарым-қатынасын үзбеді. Оның [[театр]]лармен ынтымақтастығы да жақсы нәтижелерін берді. Ол «Яңа татар пьесасы» («Жаңа татар пьесасы») байқауының лауреаты атанды және оның «Тимер борчак» («Темір бұршақ») пьесасы [[2005 жыл]]ы Г. Камал атындағы Татар мемлекеттік академиялық театрында қойылды.
[[Ғабдолла Тоқай]]дың шығармашылығы мен тұлғасы Равил Бұхараевты қатты қызықтырды. Ол оның өлеңдерін аударып, өзі құрастырған [[антология]]ға енгізіп, Тоқайдың өмірі мен тағдыры туралы «Тукай тирәсендә» («Тоқайдың айналасында») атты [[драма]]лық [[повесть]] жазды (1986). [[Қуыршақ театры]]на арналған пьесада бұл тақырып керемет көрініс тапты. Татар қуыршақ театрында оның «Йолдызчык ромашка» («Жұлдызша ромашка», 1985), «Апушаның тылсымлы тәшләре» («Апушаның сиқырлы түстері», 1986), «Сказка о двух монетах» («Екі монетаның ертегісі», 2005) атты пьесалары үлкен жетістікпен қойылды. Татар теледидарында Мұхаммед Галидің пьесасын пайдаланып, оның сценарийі бойынша «Каюм Насыйри урамы» («Қаюм Насыри көшесі») екі бөлімнен тұратын драма көрсетілді (1989).
{{ external media
| align = right
| width = 700px
| topic = Р. Бұхараевтың түрлі діни тақыраптарға білдірген көз-қарасы:
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=7TK0JmfPimU «Жан туралы түсінік»] 
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=k5dIhd3N6uE&amp;t=1s «Пейіштің хор қыздары»]
| video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=d8Sgxh3oC1E «Тозақ деген не?»]
| video4 = [https://www.youtube.com/watch?v=FcYhzrHjsGc&amp;t=2s «Ислам және адам құқығы» (орысша)]
| video5 = [https://www.youtube.com/watch?v=FwdJN9B91oA «Шариғат туралы әңгіме» (орысша)]
| video6 = [https://www.youtube.com/watch?v=Sb-o3-Rb5Kc «Исламдағы әйелдің орны» (орысша)]
| video7 = [https://www.youtube.com/watch?v=jmyGVjLJSLA «Ислам және Христиан діні» (орысша)]
| video8 = [https://www.youtube.com/watch?v=PP3VGa5hNOo «Исламдағы хәләл және харам мәселелері» (орысша)]
| video9 = [https://www.youtube.com/watch?v=2t0G1c0uBBQ «Исламдағы тозақ пен жұмақ» (орысша)]
}}
[[1986 жыл]]ы Равил Бұхаревқа [[Мұса Жәлел]] мен [[Ғабдолла Тоқай]]дың өлеңдерін аударғаны үшін Татарстанның Мұса Жәлел атындағы республикалық сыйлығы берілді. 2001 жылы «Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері» құрметті атағын алды. [[2006 жыл]]ы «Шексіз пойыз», («Бесконечный поезд», Мәгариф баспасы, 2001), «Қазан қарлары» («Казанские снега», Мәгариф баспасы, 2004) кітаптары үшін Татарстан Республикасының Ғ. Тоқай атындағы Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

Равил Бұхараев өмірінің соңғы 20 жылында [[Ахмадия]] қауымдастығының мүшесі болған, ол оны [[Ислам]]дағы ең бейбітсүйгішті ағым деп санаған&lt;ref&gt;[https://tat-t.ru/news/?ID=16627 Равиль Бухараев был как бы мостом между татарской литературой и мировой.]&lt;/ref&gt;. Равил Бұхараев [[2012 жыл]]ы 24 қаңтарда [[Лондон]]да қайтыс болды&lt;ref&gt;[http://www.azatliq.org/content/news/24461648.html Равил Бохараев вафат булды]&lt;/ref&gt; және [[Қазан]]да, Ново-Татарск ауданыңдағы татар зиратында, әкесінің қабірінің жанына жерленді.

== Библиография ==

=== Өлеңдері ===
*	«Яблоко, привязанное к ветке». Қазан, 1977.
*	«Редкий дождь». Мәскеу, 1980.
*	«Знак Август». Қазан, 1983.
*	«Время цветов». Өлеңдер кітабы, Қазан, 1985.
*	«Комментарии к любви». Мәскеу, 1986.
*	«Снежный журавль». Мәскеу, 1986.
*	«Вокруг Тукая». Жыр, Қазан, 1989.
*	«Трезвые пиры». Өлеңдер, поэма. Мәскеу, 1990.
*	«Искание». Лондон, 1993 (орыс, татар, мажар тілдерінде).
*	«Бесконечный поезд». Қазан, 2001
*	«Моление о чаше». Санкт-Петербор, 2003
*	«Казанские снега». Қазан, 2004.
*	«Поэзия Золотой орды». Мәскеу: Наталис: Рипол Классик, 2005.-175 б.
*	«Книга стихов». Қазан, «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.
*	«Книга поэм». Қазан. «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.

=== Пьесалары ===
* «Звездочка-Ромашка». Қазан, 1985.
* «Волшебные сны Апуша». Қазан, 1986.

=== Поэзия антологиясы ===
* «Азан. Исламская поэзия поволжских татар». Лондон, 1991.
* «Историческая антология татарской поэзии». Лондон, 1998.

=== Публицистикалық және философиялық шығармалары ===
*	«Казань. Зачарованная столица». Лондон. 1994 (орыс, ағылшын, татар тілдерінде).
*	«Дорога Бог знает куда. Книга для Брата». Новый мир, 1996.
*	«Ислам в России. Четыре времени года». Лондон, 1998.
*	«Модель Татарстана». Лондон, 1999.
*	«Президент Минтимер Шаймиев и модель Татарстана». Санкт-Петербор, 2001.
*	«Дневники существования». Санкт-Петербор, 2003.
*	«Ностальгия по Откровению». Мәскеу, 2005.
*	«Белый минарет». 2006.
*	«Татарстан: &quot;Мы-можем!&quot; Президент Минтимер Шаймиев и созидательность здравого смысла». GLOBAL ORIENTAL LTD. 2007.
*	«Отпусти мою душу на волю». Мәскеу, 2009.
*	«Письма в другую комнату». Санкт-Петербор, 2011.
*	«Книга историй». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга единства». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга признаний». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011. 
*	«История российского мусульманства. Беседы о Северном Исламе». &quot;Алетейя&quot; баспасы, Санкт-Петербор, 2015.

== Марапаттары ==
* «Сельская молодёжь» журналының сыйлығы (1983, «Золотое перо» медалі)
* Ғабдолла Тоқай атындағы Татарстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы (2006)
* «Отпусти мою душу на волю» — &quot;Жыл поэзиясы&quot; номинациясы бойынша &quot;Жыл кітабы&quot; ұлттық байқауының лауреаты (2009).
* [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]]ның адамзатты біріктіру саласындағы қызметі үшін &quot;Бірлік орденінің&quot; кавалері (2011).
* Халықаралық орыс тілді жазушылар Федерациясының «Культурное наследие» ордені (2011).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Әдебиет ==
* Рамиль Сарчин. Дали молчания // Дружба народов. - 2010. - № 10.

== Сілтемелер ==
* {{cite web|url=https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|title=Равиль Раисович Бухараев|publisher=[[Татарская энциклопедия]]|access-date=2021-11-14|archive-date=2021-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114121859/https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|deadlink=no}}
* [http://kitap.net.ru/buharaev.php Татарская электронная библиотека] {{Wayback|url=http://kitap.net.ru/buharaev.php |date=20090221133551 }}
* [http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm Поэзия Московского университета] {{Wayback|url=http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm |date=20050118000346 }}
* [[Анатолий Кобенков]]: [http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print  Русские поэты иных берегов] {{Wayback|url=http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print |date=20140225021329 }} — «Восточно-Сибирская ПРАВДА», 2004.
* [http://www.gabdullatukay.ru/rus/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=496&amp;Itemid=1 Сайт Габдуллы Тукая]
* Рамиль Сарчин. [http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 Дали молчания Равиля Бухараева] {{Wayback|url=http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 |date=20140814105637 }} / Сарчин Р. Ш. Лики казанской поэзии: сборник статей //</text>
      <sha1>ggmx7q14xa0c2spu9huujiai799h9pz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062904</id>
      <parentid>3062851</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:33:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмірбаяны */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17790" xml:space="preserve">{{Қатысушы зертханасы}}
&lt;!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ  --&gt;

{{Жазушы
 |Есімі               = Равил Рәисұлы Бұхараев
 |Шынайы есімі        = 
 |Суреті              = Buharaev_R_R.jpg
 |Ені                 = 150px
 |Суреттің аты        = 
 |Туған кездегі есімі  = 
 |Лақап аты           = 
 |Туған күні        = 18.10.1951
 |Туған жері        = [[Қазан]], [[КСРО]]
 |Қайтыс болған күні  = 24.1.2012
 |Қайтыс болған жері  = [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]
 |Азаматтығы          = {{USSR}} → &lt;br /&gt; {{UK}}
 |Ұлты                = [[Татарлар|Татар]]
 |Мансабы             = 
 |Шығармашылық жылдары   = 
 |Бағыты              = 
 |Жанры               = Өлеңдер
 |Шығармалардың тілі  = [[орыс тілі|орысша]], [[татар тілі|татарша]], [[ағылшын тілі|ағылшынша]], [[мажар тілі|мажарша]]
 |Дебюті              = 
 |Марапаттары         = * Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері
* Ғабдолла Тоқай атындағы сыйлық
* Мұса Жәлел атындағы сыйлық
* [[БҰҰ]]-ның &quot;Бірлік ордені&quot;
 |Сыйлықтары          = 
 |Қолтаңбасы          = 
 |Сайты               = 
 |Commons             =
}}

'''Равил Рәисұлы Бұхараев''' ({{lang-tt|Равил Рәис улы Бохараев}}, {{lang-ru|Равиль Раисович Бухараев}}; [[18 қазан]] [[1951]], [[Қазан]] — [[24 қаңтар]] [[2012]], [[Лондон]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |title=24 января 2012 года умер русский Гулливер — Равиль Бухараев |access-date=2012-01-25 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724011427/http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;) — татар жазушысы, ақын, прозашы, драматург, журналист және аудармашы.

== Өмірбаяны ==

Равил Бұхараев [[1951 жыл]]ы қазан айының 18-інде [[Қазан]]да оқытушы-ғалымдар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін, 1968-1974 жылдары Қазан Мемлекеттік Университетінің Механика-математика факультетінде оқыды. [[1977 жыл]]ы Теориялық [[кибернетика]] мамандығы бойынша, Мәскеу Мемлекеттік Университетінің Есептеу математикасы және кибернетика факультетінің аспирантурасын бітірді. Еңбектері [[1969 жыл]]дан басылып шыға бастады. 1977 жылдан бастап КСРО Жазушылар Одағының мүшесі болды. 1979-1980 жылдары Равил Бұхараев — [[Еділ]] бойындағы республикалардағы Ресей Жазушылар одағының кеңесшісі, Мәскеудегі М. Горький атындағы Әдебиет институтында татар тілінен аударма бойынша семинар жетекшісі (1980-1986) болды. Равил Бұхараев [[1990 жыл]]дан бастап [[Англия]]да тұрып, әртүрлі жанрлардағы еңбектерін жазды, әдебиет және дінмен байланысты аударма жұмыстарымен белсенді түрде айналысты.

70-ші жылдардан бастап [[түрікмендер|түрікмен]] жазушыларының шығармаларын орыс тіліне белсенді аударды. &quot;Сибирские огни&quot; әдеби журналының түрікмен мәдениеті мен өнеріне арналған жеке нөмірін құрудың бастамашысы болды. 90-шы жылдары [[Абай Құнанбайұлы]]ның 150 жылдық мерейтойына орай қазақстандық жазушы [[Роллан Шәкенұлы Сейсенбаев|Роллан Сейсенбаевтың]] бастамасымен шетелдік бір топ ақын-аудармашылар Абайдың өлендері мен қара сөздерін орыс, ағылшын тілдеріне аударып, кітап етіп басып шығарды. Равил Бұхараев сол аудармашылардың жұмыстарын өндеуге ат салысқан-ды&lt;ref&gt;[https://my.mail.ru/community/blog_akyluly/69B6D771FDCB2D99.html Глава Ахмадийской Общины об Абае Кунанбаеве]&lt;/ref&gt;.

1992-2007 жылдар аралығында Равил Бұхараев — [[Би-би-си]]дің орыс қызметінің штаттық қызметкері. Өмірлік жары - ақын Лидия Григорьева.

Равил Бұхараев — татар, орыс, ағылшын, мажар тілдерінде еркін жаза алатын, татар әдебиеті мен [[Татарстан]] елін әлемге насихаттаған ақын болған-ды. Ол — тарих, саяси экономика және [[ислам]] мәселелеріне арналған жиырмадан астам кітаптың авторы. «Азан — Еділ татарларының Ислам поэзиясы» ([[Лондон]], 1991), «Татарстан моделі: политэкономиялық монография» (Лондон – [[Нью-Йорк]], 1999), «Ресейдегі Ислам: тарихи монография» (Лондон – Нью-Йорк, 2000), «Татар поэзиясының тарихи антологиясы» (Лондон, 2000), «Қазан Кремлі ғасырлар бойы» (Лондон, 2001) секілді ағылшын тілінде жарық көрген кітаптары шетелдік оқырмандарға Татарстан туралы мол ақпарат береді.

Равил Бұхараев сырт елде тұрғанда, [[Татарстан]]ға, татар әдебиеті мен өнеріне байланысы бар жазушылармен, аудармашылармен қарым-қатынасын үзбеді. Оның [[театр]]лармен ынтымақтастығы да жақсы нәтижелерін берді. Ол «Яңа татар пьесасы» («Жаңа татар пьесасы») байқауының лауреаты атанды және оның «Тимер борчак» («Темір бұршақ») пьесасы [[2005 жыл]]ы Г. Камал атындағы Татар мемлекеттік академиялық театрында қойылды.
[[Ғабдолла Тоқай]]дың шығармашылығы мен тұлғасы Равил Бұхараевты қатты қызықтырды. Ол оның өлеңдерін аударып, өзі құрастырған [[антология]]ға енгізіп, Тоқайдың өмірі мен тағдыры туралы «Тукай тирәсендә» («Тоқайдың айналасында») атты [[драма]]лық [[повесть]] жазды (1986). [[Қуыршақ театры]]на арналған пьесада бұл тақырып керемет көрініс тапты. Татар қуыршақ театрында оның «Йолдызчык ромашка» («Жұлдызша ромашка», 1985), «Апушаның тылсымлы тәшләре» («Апушаның сиқырлы түстері», 1986), «Сказка о двух монетах» («Екі монетаның ертегісі», 2005) атты пьесалары үлкен жетістікпен қойылды. Татар теледидарында Мұхаммед Галидің пьесасын пайдаланып, оның сценарийі бойынша «Каюм Насыйри урамы» («Қаюм Насыри көшесі») екі бөлімнен тұратын драма көрсетілді (1989).
{{ external media
| align = right
| width = 700px
| topic = Р. Бұхараевтың түрлі діни тақыраптарға білдірген көз-қарасы:
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=7TK0JmfPimU «Жан туралы түсінік»] 
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=k5dIhd3N6uE&amp;t=1s «Пейіштің хор қыздары»]
| video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=d8Sgxh3oC1E «Тозақ деген не?»]
| video4 = [https://www.youtube.com/watch?v=FcYhzrHjsGc&amp;t=2s «Ислам және адам құқығы» (орысша)]
| video5 = [https://www.youtube.com/watch?v=FwdJN9B91oA «Шариғат туралы әңгіме» (орысша)]
| video6 = [https://www.youtube.com/watch?v=Sb-o3-Rb5Kc «Исламдағы әйелдің орны» (орысша)]
| video7 = [https://www.youtube.com/watch?v=jmyGVjLJSLA «Ислам және Христиан діні» (орысша)]
| video8 = [https://www.youtube.com/watch?v=PP3VGa5hNOo «Исламдағы хәләл және харам мәселелері» (орысша)]
| video9 = [https://www.youtube.com/watch?v=2t0G1c0uBBQ «Исламдағы тозақ пен жұмақ» (орысша)]
}}
[[1986 жыл]]ы Равил Бұхаревқа [[Мұса Жәлел]] мен [[Ғабдолла Тоқай]]дың өлеңдерін аударғаны үшін Татарстанның Мұса Жәлел атындағы республикалық сыйлығы берілді. 2001 жылы «Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері» құрметті атағын алды. [[2006 жыл]]ы «Шексіз пойыз», («Бесконечный поезд», Мәгариф баспасы, 2001), «Қазан қарлары» («Казанские снега», Мәгариф баспасы, 2004) кітаптары үшін Татарстан Республикасының Ғ. Тоқай атындағы Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

Равил Бұхараев өмірінің соңғы 20 жылында [[Ахмадия]] қауымдастығының мүшесі болған, ол оны [[Ислам]]дағы ең бейбітсүйгішті ағым деп санаған&lt;ref&gt;[https://tat-t.ru/news/?ID=16627 Равиль Бухараев был как бы мостом между татарской литературой и мировой.]&lt;/ref&gt;. Оның орыс тіліне аударған [[Құран]] аудармасы&lt;ref&gt;[https://www.alislam.org/quran/Holy-Quran-Russian.pdf Священный Коран. Арабский текст с русским переводом.]&lt;/ref&gt; [[2006 жыл]]ы баспа көрді&lt;ref&gt;[https://e-vid.ru/index-m-192-p-63-article-22333.htm Равиль Бухараев заново перевел Коран.]&lt;/ref&gt;. Равил Бұхараев [[2012 жыл]]ы 24 қаңтарда [[Лондон]]да қайтыс болды&lt;ref&gt;[http://www.azatliq.org/content/news/24461648.html Равил Бохараев вафат булды]&lt;/ref&gt; және [[Қазан]]да, Ново-Татарск ауданыңдағы татар зиратында, әкесінің қабірінің жанына жерленді.

== Библиография ==

=== Өлеңдері ===
*	«Яблоко, привязанное к ветке». Қазан, 1977.
*	«Редкий дождь». Мәскеу, 1980.
*	«Знак Август». Қазан, 1983.
*	«Время цветов». Өлеңдер кітабы, Қазан, 1985.
*	«Комментарии к любви». Мәскеу, 1986.
*	«Снежный журавль». Мәскеу, 1986.
*	«Вокруг Тукая». Жыр, Қазан, 1989.
*	«Трезвые пиры». Өлеңдер, поэма. Мәскеу, 1990.
*	«Искание». Лондон, 1993 (орыс, татар, мажар тілдерінде).
*	«Бесконечный поезд». Қазан, 2001
*	«Моление о чаше». Санкт-Петербор, 2003
*	«Казанские снега». Қазан, 2004.
*	«Поэзия Золотой орды». Мәскеу: Наталис: Рипол Классик, 2005.-175 б.
*	«Книга стихов». Қазан, «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.
*	«Книга поэм». Қазан. «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.

=== Пьесалары ===
* «Звездочка-Ромашка». Қазан, 1985.
* «Волшебные сны Апуша». Қазан, 1986.

=== Поэзия антологиясы ===
* «Азан. Исламская поэзия поволжских татар». Лондон, 1991.
* «Историческая антология татарской поэзии». Лондон, 1998.

=== Публицистикалық және философиялық шығармалары ===
*	«Казань. Зачарованная столица». Лондон. 1994 (орыс, ағылшын, татар тілдерінде).
*	«Дорога Бог знает куда. Книга для Брата». Новый мир, 1996.
*	«Ислам в России. Четыре времени года». Лондон, 1998.
*	«Модель Татарстана». Лондон, 1999.
*	«Президент Минтимер Шаймиев и модель Татарстана». Санкт-Петербор, 2001.
*	«Дневники существования». Санкт-Петербор, 2003.
*	«Ностальгия по Откровению». Мәскеу, 2005.
*	«Белый минарет». 2006.
*	«Татарстан: &quot;Мы-можем!&quot; Президент Минтимер Шаймиев и созидательность здравого смысла». GLOBAL ORIENTAL LTD. 2007.
*	«Отпусти мою душу на волю». Мәскеу, 2009.
*	«Письма в другую комнату». Санкт-Петербор, 2011.
*	«Книга историй». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга единства». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга признаний». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011. 
*	«История российского мусульманства. Беседы о Северном Исламе». &quot;Алетейя&quot; баспасы, Санкт-Петербор, 2015.

== Марапаттары ==
* «Сельская молодёжь» журналының сыйлығы (1983, «Золотое перо» медалі)
* Ғабдолла Тоқай атындағы Татарстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы (2006)
* «Отпусти мою душу на волю» — &quot;Жыл поэзиясы&quot; номинациясы бойынша &quot;Жыл кітабы&quot; ұлттық байқауының лауреаты (2009).
* [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]]ның адамзатты біріктіру саласындағы қызметі үшін &quot;Бірлік орденінің&quot; кавалері (2011).
* Халықаралық орыс тілді жазушылар Федерациясының «Культурное наследие» ордені (2011).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Әдебиет ==
* Рамиль Сарчин. Дали молчания // Дружба народов. - 2010. - № 10.

== Сілтемелер ==
* {{cite web|url=https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|title=Равиль Раисович Бухараев|publisher=[[Татарская энциклопедия]]|access-date=2021-11-14|archive-date=2021-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114121859/https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|deadlink=no}}
* [http://kitap.net.ru/buharaev.php Татарская электронная библиотека] {{Wayback|url=http://kitap.net.ru/buharaev.php |date=20090221133551 }}
* [http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm Поэзия Московского университета] {{Wayback|url=http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm |date=20050118000346 }}
* [[Анатолий Кобенков]]: [http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print  Русские поэты иных берегов] {{Wayback|url=http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print |date=20140225021329 }} — «Восточно-Сибирская ПРАВДА», 2004.
* [http://www.gabdullatukay.ru/rus/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=496&amp;Itemid=1 Сайт Габдуллы Тукая]
* Рамиль Сарчин. [http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 Дали молчания Равиля Бухараева] {{Wayback|url=http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 |date=20140814105637 }} / Сарчин Р. Ш. Лики казанской поэзии: сборник статей //</text>
      <sha1>r9p7e6heen6oxs9d0imw38rrq4oz0fj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062918</id>
      <parentid>3062904</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:01:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Muslim Qazaq</username>
        <id>44575</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17788" xml:space="preserve">{{Қатысушы зертханасы}}
&lt;!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ  --&gt;

{{Жазушы
 |Есімі               = Равил Рәисұлы Бұхараев
 |Шынайы есімі        = 
 |Суреті              = R Buharaev.jpg
 |Ені                 = 150px
 |Суреттің аты        = 
 |Туған кездегі есімі  = 
 |Лақап аты           = 
 |Туған күні        = 18.10.1951
 |Туған жері        = [[Қазан]], [[КСРО]]
 |Қайтыс болған күні  = 24.1.2012
 |Қайтыс болған жері  = [[Лондон]], [[Ұлыбритания]]
 |Азаматтығы          = {{USSR}} → &lt;br /&gt; {{UK}}
 |Ұлты                = [[Татарлар|Татар]]
 |Мансабы             = 
 |Шығармашылық жылдары   = 
 |Бағыты              = 
 |Жанры               = Өлеңдер
 |Шығармалардың тілі  = [[орыс тілі|орысша]], [[татар тілі|татарша]], [[ағылшын тілі|ағылшынша]], [[мажар тілі|мажарша]]
 |Дебюті              = 
 |Марапаттары         = * Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері
* Ғабдолла Тоқай атындағы сыйлық
* Мұса Жәлел атындағы сыйлық
* [[БҰҰ]]-ның &quot;Бірлік ордені&quot;
 |Сыйлықтары          = 
 |Қолтаңбасы          = 
 |Сайты               = 
 |Commons             =
}}

'''Равил Рәисұлы Бұхараев''' ({{lang-tt|Равил Рәис улы Бохараев}}, {{lang-ru|Равиль Раисович Бухараев}}; [[18 қазан]] [[1951]], [[Қазан]] — [[24 қаңтар]] [[2012]], [[Лондон]]&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |title=24 января 2012 года умер русский Гулливер — Равиль Бухараев |access-date=2012-01-25 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724011427/http://russgulliver.livejournal.com/337243.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;) — татар жазушысы, ақын, прозашы, драматург, журналист және аудармашы.

== Өмірбаяны ==

Равил Бұхараев [[1951 жыл]]ы қазан айының 18-інде [[Қазан]]да оқытушы-ғалымдар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін, 1968-1974 жылдары Қазан Мемлекеттік Университетінің Механика-математика факультетінде оқыды. [[1977 жыл]]ы Теориялық [[кибернетика]] мамандығы бойынша, Мәскеу Мемлекеттік Университетінің Есептеу математикасы және кибернетика факультетінің аспирантурасын бітірді. Еңбектері [[1969 жыл]]дан басылып шыға бастады. 1977 жылдан бастап КСРО Жазушылар Одағының мүшесі болды. 1979-1980 жылдары Равил Бұхараев — [[Еділ]] бойындағы республикалардағы Ресей Жазушылар одағының кеңесшісі, Мәскеудегі М. Горький атындағы Әдебиет институтында татар тілінен аударма бойынша семинар жетекшісі (1980-1986) болды. Равил Бұхараев [[1990 жыл]]дан бастап [[Англия]]да тұрып, әртүрлі жанрлардағы еңбектерін жазды, әдебиет және дінмен байланысты аударма жұмыстарымен белсенді түрде айналысты.

70-ші жылдардан бастап [[түрікмендер|түрікмен]] жазушыларының шығармаларын орыс тіліне белсенді аударды. &quot;Сибирские огни&quot; әдеби журналының түрікмен мәдениеті мен өнеріне арналған жеке нөмірін құрудың бастамашысы болды. 90-шы жылдары [[Абай Құнанбайұлы]]ның 150 жылдық мерейтойына орай қазақстандық жазушы [[Роллан Шәкенұлы Сейсенбаев|Роллан Сейсенбаевтың]] бастамасымен шетелдік бір топ ақын-аудармашылар Абайдың өлендері мен қара сөздерін орыс, ағылшын тілдеріне аударып, кітап етіп басып шығарды. Равил Бұхараев сол аудармашылардың жұмыстарын өндеуге ат салысқан-ды&lt;ref&gt;[https://my.mail.ru/community/blog_akyluly/69B6D771FDCB2D99.html Глава Ахмадийской Общины об Абае Кунанбаеве]&lt;/ref&gt;.

1992-2007 жылдар аралығында Равил Бұхараев — [[Би-би-си]]дің орыс қызметінің штаттық қызметкері. Өмірлік жары - ақын Лидия Григорьева.

Равил Бұхараев — татар, орыс, ағылшын, мажар тілдерінде еркін жаза алатын, татар әдебиеті мен [[Татарстан]] елін әлемге насихаттаған ақын болған-ды. Ол — тарих, саяси экономика және [[ислам]] мәселелеріне арналған жиырмадан астам кітаптың авторы. «Азан — Еділ татарларының Ислам поэзиясы» ([[Лондон]], 1991), «Татарстан моделі: политэкономиялық монография» (Лондон – [[Нью-Йорк]], 1999), «Ресейдегі Ислам: тарихи монография» (Лондон – Нью-Йорк, 2000), «Татар поэзиясының тарихи антологиясы» (Лондон, 2000), «Қазан Кремлі ғасырлар бойы» (Лондон, 2001) секілді ағылшын тілінде жарық көрген кітаптары шетелдік оқырмандарға Татарстан туралы мол ақпарат береді.

Равил Бұхараев сырт елде тұрғанда, [[Татарстан]]ға, татар әдебиеті мен өнеріне байланысы бар жазушылармен, аудармашылармен қарым-қатынасын үзбеді. Оның [[театр]]лармен ынтымақтастығы да жақсы нәтижелерін берді. Ол «Яңа татар пьесасы» («Жаңа татар пьесасы») байқауының лауреаты атанды және оның «Тимер борчак» («Темір бұршақ») пьесасы [[2005 жыл]]ы Г. Камал атындағы Татар мемлекеттік академиялық театрында қойылды.
[[Ғабдолла Тоқай]]дың шығармашылығы мен тұлғасы Равил Бұхараевты қатты қызықтырды. Ол оның өлеңдерін аударып, өзі құрастырған [[антология]]ға енгізіп, Тоқайдың өмірі мен тағдыры туралы «Тукай тирәсендә» («Тоқайдың айналасында») атты [[драма]]лық [[повесть]] жазды (1986). [[Қуыршақ театры]]на арналған пьесада бұл тақырып керемет көрініс тапты. Татар қуыршақ театрында оның «Йолдызчык ромашка» («Жұлдызша ромашка», 1985), «Апушаның тылсымлы тәшләре» («Апушаның сиқырлы түстері», 1986), «Сказка о двух монетах» («Екі монетаның ертегісі», 2005) атты пьесалары үлкен жетістікпен қойылды. Татар теледидарында Мұхаммед Галидің пьесасын пайдаланып, оның сценарийі бойынша «Каюм Насыйри урамы» («Қаюм Насыри көшесі») екі бөлімнен тұратын драма көрсетілді (1989).
{{ external media
| align = right
| width = 700px
| topic = Р. Бұхараевтың түрлі діни тақыраптарға білдірген көз-қарасы:
| video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=7TK0JmfPimU «Жан туралы түсінік»] 
| video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=k5dIhd3N6uE&amp;t=1s «Пейіштің хор қыздары»]
| video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=d8Sgxh3oC1E «Тозақ деген не?»]
| video4 = [https://www.youtube.com/watch?v=FcYhzrHjsGc&amp;t=2s «Ислам және адам құқығы» (орысша)]
| video5 = [https://www.youtube.com/watch?v=FwdJN9B91oA «Шариғат туралы әңгіме» (орысша)]
| video6 = [https://www.youtube.com/watch?v=Sb-o3-Rb5Kc «Исламдағы әйелдің орны» (орысша)]
| video7 = [https://www.youtube.com/watch?v=jmyGVjLJSLA «Ислам және Христиан діні» (орысша)]
| video8 = [https://www.youtube.com/watch?v=PP3VGa5hNOo «Исламдағы хәләл және харам мәселелері» (орысша)]
| video9 = [https://www.youtube.com/watch?v=2t0G1c0uBBQ «Исламдағы тозақ пен жұмақ» (орысша)]
}}
[[1986 жыл]]ы Равил Бұхаревқа [[Мұса Жәлел]] мен [[Ғабдолла Тоқай]]дың өлеңдерін аударғаны үшін Татарстанның Мұса Жәлел атындағы республикалық сыйлығы берілді. 2001 жылы «Татарстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері» құрметті атағын алды. [[2006 жыл]]ы «Шексіз пойыз», («Бесконечный поезд», Мәгариф баспасы, 2001), «Қазан қарлары» («Казанские снега», Мәгариф баспасы, 2004) кітаптары үшін Татарстан Республикасының Ғ. Тоқай атындағы Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

Равил Бұхараев өмірінің соңғы 20 жылында [[Ахмадия]] қауымдастығының мүшесі болған, ол оны [[Ислам]]дағы ең бейбітсүйгішті ағым деп санаған&lt;ref&gt;[https://tat-t.ru/news/?ID=16627 Равиль Бухараев был как бы мостом между татарской литературой и мировой.]&lt;/ref&gt;. Оның орыс тіліне аударған [[Құран]] аудармасы&lt;ref&gt;[https://www.alislam.org/quran/Holy-Quran-Russian.pdf Священный Коран. Арабский текст с русским переводом.]&lt;/ref&gt; [[2006 жыл]]ы баспа көрді&lt;ref&gt;[https://e-vid.ru/index-m-192-p-63-article-22333.htm Равиль Бухараев заново перевел Коран.]&lt;/ref&gt;. Равил Бұхараев [[2012 жыл]]ы 24 қаңтарда [[Лондон]]да қайтыс болды&lt;ref&gt;[http://www.azatliq.org/content/news/24461648.html Равил Бохараев вафат булды]&lt;/ref&gt; және [[Қазан]]да, Ново-Татарск ауданыңдағы татар зиратында, әкесінің қабірінің жанына жерленді.

== Библиография ==

=== Өлеңдері ===
*	«Яблоко, привязанное к ветке». Қазан, 1977.
*	«Редкий дождь». Мәскеу, 1980.
*	«Знак Август». Қазан, 1983.
*	«Время цветов». Өлеңдер кітабы, Қазан, 1985.
*	«Комментарии к любви». Мәскеу, 1986.
*	«Снежный журавль». Мәскеу, 1986.
*	«Вокруг Тукая». Жыр, Қазан, 1989.
*	«Трезвые пиры». Өлеңдер, поэма. Мәскеу, 1990.
*	«Искание». Лондон, 1993 (орыс, татар, мажар тілдерінде).
*	«Бесконечный поезд». Қазан, 2001
*	«Моление о чаше». Санкт-Петербор, 2003
*	«Казанские снега». Қазан, 2004.
*	«Поэзия Золотой орды». Мәскеу: Наталис: Рипол Классик, 2005.-175 б.
*	«Книга стихов». Қазан, «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.
*	«Книга поэм». Қазан. «Магариф-Вакыт» баспасы, 2011.

=== Пьесалары ===
* «Звездочка-Ромашка». Қазан, 1985.
* «Волшебные сны Апуша». Қазан, 1986.

=== Поэзия антологиясы ===
* «Азан. Исламская поэзия поволжских татар». Лондон, 1991.
* «Историческая антология татарской поэзии». Лондон, 1998.

=== Публицистикалық және философиялық шығармалары ===
*	«Казань. Зачарованная столица». Лондон. 1994 (орыс, ағылшын, татар тілдерінде).
*	«Дорога Бог знает куда. Книга для Брата». Новый мир, 1996.
*	«Ислам в России. Четыре времени года». Лондон, 1998.
*	«Модель Татарстана». Лондон, 1999.
*	«Президент Минтимер Шаймиев и модель Татарстана». Санкт-Петербор, 2001.
*	«Дневники существования». Санкт-Петербор, 2003.
*	«Ностальгия по Откровению». Мәскеу, 2005.
*	«Белый минарет». 2006.
*	«Татарстан: &quot;Мы-можем!&quot; Президент Минтимер Шаймиев и созидательность здравого смысла». GLOBAL ORIENTAL LTD. 2007.
*	«Отпусти мою душу на волю». Мәскеу, 2009.
*	«Письма в другую комнату». Санкт-Петербор, 2011.
*	«Книга историй». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга единства». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011.
*	«Книга признаний». Қазан.: Магариф-Вакыт, 2011. 
*	«История российского мусульманства. Беседы о Северном Исламе». &quot;Алетейя&quot; баспасы, Санкт-Петербор, 2015.

== Марапаттары ==
* «Сельская молодёжь» журналының сыйлығы (1983, «Золотое перо» медалі)
* Ғабдолла Тоқай атындағы Татарстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы (2006)
* «Отпусти мою душу на волю» — &quot;Жыл поэзиясы&quot; номинациясы бойынша &quot;Жыл кітабы&quot; ұлттық байқауының лауреаты (2009).
* [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]]ның адамзатты біріктіру саласындағы қызметі үшін &quot;Бірлік орденінің&quot; кавалері (2011).
* Халықаралық орыс тілді жазушылар Федерациясының «Культурное наследие» ордені (2011).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Әдебиет ==
* Рамиль Сарчин. Дали молчания // Дружба народов. - 2010. - № 10.

== Сілтемелер ==
* {{cite web|url=https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|title=Равиль Раисович Бухараев|publisher=[[Татарская энциклопедия]]|access-date=2021-11-14|archive-date=2021-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114121859/https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/buharaev-ravil-raisovich|deadlink=no}}
* [http://kitap.net.ru/buharaev.php Татарская электронная библиотека] {{Wayback|url=http://kitap.net.ru/buharaev.php |date=20090221133551 }}
* [http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm Поэзия Московского университета] {{Wayback|url=http://www.poesis.ru/poeti-poezia/buharaev/biograph.htm |date=20050118000346 }}
* [[Анатолий Кобенков]]: [http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print  Русские поэты иных берегов] {{Wayback|url=http://www.vsp.ru/culture/2004/04/10/442605/print |date=20140225021329 }} — «Восточно-Сибирская ПРАВДА», 2004.
* [http://www.gabdullatukay.ru/rus/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=496&amp;Itemid=1 Сайт Габдуллы Тукая]
* Рамиль Сарчин. [http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 Дали молчания Равиля Бухараева] {{Wayback|url=http://window.edu.ru/library/pdf2txt/142/78142/59057/page2 |date=20140814105637 }} / Сарчин Р. Ш. Лики казанской поэзии: сборник статей //</text>
      <sha1>7smx8laa5h0kyxw2acqpx12jduxsvzo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Nureke S</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686716</id>
    <revision>
      <id>3062832</id>
      <timestamp>2022-08-21T12:32:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="221" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Nureke S}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 18:32, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>lfyavxjv1o802mlhmtcigze8h1gqsu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Ulflarsen</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686717</id>
    <revision>
      <id>3062844</id>
      <timestamp>2022-08-21T13:15:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ulflarsen}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  19:15, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>dbf8iqv89nhbw2pfyftcrm9ppi1nxwt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Sanke9302</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686718</id>
    <revision>
      <id>3062849</id>
      <timestamp>2022-08-21T14:41:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sanke9302}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>lhuydokufr43z4fof47l6h2lfojw0ts</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Kaidarovaldo</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686719</id>
    <revision>
      <id>3062862</id>
      <timestamp>2022-08-21T15:41:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="295" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kaidarovaldo}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  21:41, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>8kwayr3jwjztebasumtlf0sov7z9u11</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстанның «Ауыл» социал-демократиялық партиясы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686720</id>
    <redirect title="Ауыл (партия)" />
    <revision>
      <id>3062876</id>
      <timestamp>2022-08-21T15:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Malik Nursultan B [[Қазақстанның «Ауыл» социал-демократиялық партиясы]] бетін [[Ауыл (партия)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Ауыл (партия)]]</text>
      <sha1>3snsleyij1o8ofd5q8am9maj02k5gp3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бірлік (партия)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686721</id>
    <redirect title="Адал (партия)" />
    <revision>
      <id>3062878</id>
      <timestamp>2022-08-21T16:02:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Malik Nursultan B [[Бірлік (партия)]] бетін [[Адал (партия)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Адал (партия)]]</text>
      <sha1>dty3tcnn20fezje4o0jq0ykx00qk72h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Бірлік (партия)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>686722</id>
    <redirect title="Талқылау:Адал (партия)" />
    <revision>
      <id>3062880</id>
      <timestamp>2022-08-21T16:02:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Malik Nursultan B [[Талқылау:Бірлік (партия)]] бетін [[Талқылау:Адал (партия)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Талқылау:Адал (партия)]]</text>
      <sha1>n5j34jb4azia0bd4xxotjtqgtbb36o7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686723</id>
    <revision>
      <id>3062906</id>
      <timestamp>2022-08-21T16:39:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Ауыр атлетикадан жарыс  |Атауы           = Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015  |Эмблема            =  |Өлшемі             = 250px  |Сурет сипаттамасы           =   |Қала              = [[Хьюстон]], [[АҚШ]]  |Елдер             =   |Спортшылар саны         =   |Медальдар            =   |Ашылуы           = [[4 қараша]] [[2015]]  |Ж...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1277" xml:space="preserve">{{Ауыр атлетикадан жарыс
 |Атауы           = Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015
 |Эмблема            =
 |Өлшемі             = 250px
 |Сурет сипаттамасы           = 
 |Қала              = [[Хьюстон]], [[АҚШ]]
 |Елдер             = 
 |Спортшылар саны         = 
 |Медальдар            = 
 |Ашылуы           = [[4 қараша]] [[2015]]
 |Жабылуы           = [[16 қараша]] [[2015]]
 |Стадион            = 
 |Алдыңғы         = [[Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2014|Алматы 2014]]
 |Келесі          = [[Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2017|Анахайм 2017]]
}}
'''Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015''' ({{lang-en|2015 World Weightlifting Championships}}) [[АҚШ]]тың [[Хьюстон]] қаласында [[қараша]] айының [[4 қараша|4]]-[[16 қараша|16]] күндері аралығында өтті. Бұл чемпионат [[Рио-де-Жанейро 2016|2016 жылдың Олимпиада ойындарына]] лицензиялық кезең болып табылады.</text>
      <sha1>kjm7y5tby1ory1czm4cg1l90e5gvf0j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3062908</id>
      <parentid>3062906</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:41:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1605" xml:space="preserve">{{Ауыр атлетикадан жарыс
 |Атауы           = Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015
 |Эмблема            =
 |Өлшемі             = 250px
 |Сурет сипаттамасы           = 
 |Қала              = [[Хьюстон]], [[АҚШ]]
 |Елдер             = 
 |Спортшылар саны         = 
 |Медальдар            = 
 |Ашылуы           = [[4 қараша]] [[2015]]
 |Жабылуы           = [[16 қараша]] [[2015]]
 |Стадион            = 
 |Алдыңғы         = [[Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2014|Алматы 2014]]
 |Келесі          = [[Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2017|Анахайм 2017]]
}}
'''Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты 2015''' ({{lang-en|2015 World Weightlifting Championships}}) [[АҚШ]]тың [[Хьюстон]] қаласында [[қараша]] айының [[19 қараша|19]]-[[28 қараша|28]] күндері аралығында өтті. Бұл чемпионат [[Рио-де-Жанейро 2016|2016 жылдың Олимпиада ойындарына]] лицензиялық кезең болып табылады.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.houstoniwf2015.com/ Әлем чемпионатының ресми сайты]

{{Ауыр атлетикадан әлем чемпионаты}}

[[Санат:Ауыр атлетика]]
[[Санат:Ауыр атлетикадан әлем чемпионаттары]]</text>
      <sha1>28rf22wmm8oe1it4wtsetvxvr3adxdf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:LecteurDeLAube</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686724</id>
    <revision>
      <id>3062911</id>
      <timestamp>2022-08-21T16:47:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=LecteurDeLAube}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 22:47, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>igzfoe8z9kfckrse98dcn1z1gg1z0x7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:C8uyPqgR</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686725</id>
    <revision>
      <id>3062916</id>
      <timestamp>2022-08-21T16:57:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="302" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=C8uyPqgR}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 22:57, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>3iv2lnza29j9taq8x3arw0serxpx3fl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Diyar213</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686726</id>
    <revision>
      <id>3062925</id>
      <timestamp>2022-08-21T17:32:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="221" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Diyar213}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 23:32, 2022 ж. тамыздың 21 (+06)</text>
      <sha1>kk1wxhxmebtxxdddeo3r32evwxwbs3u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Yaheg</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686727</id>
    <revision>
      <id>3062987</id>
      <timestamp>2022-08-21T19:29:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="224" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Yaheg}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 01:29, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>n2nw3ejtcdjb4ha73qru42ub67ne6oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Superalbs</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686728</id>
    <revision>
      <id>3062996</id>
      <timestamp>2022-08-21T21:27:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Superalbs}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 03:27, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>9i71zr2xdsvb8yctorwrux85yxqjy5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Mikhail Stoyanov</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686729</id>
    <revision>
      <id>3062997</id>
      <timestamp>2022-08-21T21:38:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="446" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mikhail Stoyanov}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 03:38, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>jmc8z5ahhknhnn0hluwaji3x3xlduso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шамалған (станция)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686730</id>
    <redirect title="Жібек жолы (Алматы облысы)" />
    <revision>
      <id>3063003</id>
      <timestamp>2022-08-21T22:44:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Шамалған (станция)]] бетін [[Жібек жолы (Алматы облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Жібек жолы (Алматы облысы)]]</text>
      <sha1>lf35onraexonaojdoa2fhbq1d7imt9v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаңашамалған ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686731</id>
    <redirect title="Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)" />
    <revision>
      <id>3063009</id>
      <timestamp>2022-08-21T22:53:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Жаңашамалған ауылдық округі]] бетін [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Жібек жолы ауылдық округі (Алматы облысы)]]</text>
      <sha1>ajo2zrj8uue0t4dvg7t2xcxx0pv13k9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Bixelkoven</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686732</id>
    <revision>
      <id>3063015</id>
      <timestamp>2022-08-21T23:06:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Bixelkoven}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 05:06, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>k9hpv7njvm80ovdh47qp65uoa1ablre</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:TaikutsuIsGod</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686733</id>
    <revision>
      <id>3063016</id>
      <timestamp>2022-08-22T01:34:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="351" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=TaikutsuIsGod}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:34, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>nk1p5xi6im6f25g76aquosxl1zczx85</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Aeremin1989</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686734</id>
    <revision>
      <id>3063019</id>
      <timestamp>2022-08-22T03:55:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Aeremin1989}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 09:55, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>rtajr8wyiqgxky7j8e0f27hlmf6pusz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кей халқы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686735</id>
    <revision>
      <id>3063031</id>
      <timestamp>2022-08-22T05:20:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Кей халқы''' —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.   == Дереккөздер == {{дереккөздер}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="248" xml:space="preserve">'''Кей халқы''' —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>nezbwm2kojj2kz3ogsmz1nmytmrjzq3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063032</id>
      <parentid>3063031</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:27:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="365" xml:space="preserve">'''Кей халқы'''  —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>d42x4eq4f62rq9o3i8w9bqxcrrobdai</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063033</id>
      <parentid>3063032</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:30:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="538" xml:space="preserve">'''Кей халқы'''  —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>p44fjzo9ury8genu8kzxesv1v08bdpy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063034</id>
      <parentid>3063033</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:33:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="732" xml:space="preserve">'''Кей халқы'''  —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;


== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>s27e3z754uz9snuzda1urgbsbih2xru</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063035</id>
      <parentid>3063034</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:37:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1178" xml:space="preserve">'''Кей халқы'''  —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>5zcdrm8q9pm54pfavuiof92rkt330g4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063036</id>
      <parentid>3063035</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:46:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2045" xml:space="preserve">'''Кей халқы'''  —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>0osf6op2ihi4pbysfyo37bxqgckhh4g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063037</id>
      <parentid>3063036</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T05:48:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2142" xml:space="preserve">'''Кей халқы'''  —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>sdm8ka1kit667oedgf8d0vxz4kbjx68</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063041</id>
      <parentid>3063037</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T06:01:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2888" xml:space="preserve">'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>c913o78qt3qojlbilnsqdfokef1idjd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063063</id>
      <parentid>3063041</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:40:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3442" xml:space="preserve">'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>8po0qq00k4blt2we94si1prg8imz11b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063064</id>
      <parentid>3063063</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:43:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3754" xml:space="preserve">'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>5ixoe77cvt83ieov9lapjqy4xnkw2en</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063065</id>
      <parentid>3063064</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:43:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Индонезия этникалық топтары|Индонезия этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3823" xml:space="preserve">'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>7tjcbqzz5fj8ak68kgei3ghvu8iqxcb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063066</id>
      <parentid>3063065</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:44:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5129" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Кей
|төл атауы  = Эвав халқы
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>cdqkh0uh4tdut4uij4wv3rhwkf2tocp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063067</id>
      <parentid>3063066</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5189" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Кей
|төл атауы  = Эвав халқы
|сурет      = COLLECTIE TROPENMUSEUM Prauw van Groot-Kei TMnr 10010572.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>iz4749lqosolexjj5b7zqzaqtdagggo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063068</id>
      <parentid>3063067</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:47:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5218" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Кей
|төл атауы  = Эвав халқы
|сурет      = COLLECTIE TROPENMUSEUM Prauw van Groot-Kei TMnr 10010572.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{Индонезия}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>2iqtszpn9z6kvliy8dbirm3835yqyuf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063069</id>
      <parentid>3063068</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:49:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5327" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Кей
|төл атауы  = Эвав халқы
|сурет      = COLLECTIE TROPENMUSEUM Prauw van Groot-Kei TMnr 10010572.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{Индонезия}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[кей тілі]]
|діні       = [[суннизм]], [[католицизм]], дәстүрлі наным-сенімдер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>ge4ndck8iwdmjhubrpgr0lguo8vvdfv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063071</id>
      <parentid>3063069</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T07:51:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5358" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Кей
|төл атауы  = Эвав халқы
|сурет      = COLLECTIE TROPENMUSEUM Prauw van Groot-Kei TMnr 10010572.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{Индонезия}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[кей тілі]]
|діні       = [[суннизм]], [[католицизм]], дәстүрлі наным-сенімдер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Кей халқы''' (өз атауы; - «''Эвав халқы''») —  [[Индонезия]] аумағындағы [[Банда теңізі]]ндегі Кай аралдарында тұратын халықтардың бірі.&lt;ref&gt;Значение слова кейцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt; Жалпы саны 180 мың адам.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - кейцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/keycy&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[кей тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия КЕЙЦЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5012-%D0%9A%D0%95%D0%99%D0%A6%D0%AB&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: [[Сунниттер|мұсылман-сүнниттер]], кейбірі – [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі наным-сенімдер.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Кей халқы дәстүрлі қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады. Олар – тәтті картоп, таро, ямс өсіреді. Сонымен қатар, [[терушілік]]пен, [[балық аулау]]мен, басқа да теңіз кәсіпшіліктерімен айналысады. Аңшылық дамымаған. Халықтың қолөнершілері тоқумен, қыш және ұсталықпен айналысады, ағаш өңдейді, қайықтар жасайды. Кей халқының басты мақтанышы – қайық жасау. 
Кейбір халық өкілдері армияда, мемлекеттік қызметте немесе дін қызметшілері ретінде жұмыс атқарады.&lt;ref&gt;Народ Кейцы. Индонезия. https://goturist.ru/narod-kejcy-indoneziya/&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Басқа амбон-тиморлықтар сияқты, ауылдық қауымдастықтарда «бестік» және «тоғыздық» одақтар кең таралған. Отбасыларда мұрагерлік аналық жолмен жүзеге асырылады. Әйелі күйеуінің отбасында өмір сүреді. Кей халқы бастапқыда құдайлардың кең пантеонының бар екеніне сенетін көпқұдайшылдар. Бұл сенімнің қалдықтары қазір де сақталған. Ата-бабаларға табыну табыну бар.

Қоныстарын төбешіктерге, ең биік нүктеге салады. Дәстүрлі тұрғын үйлері - бұл қаңқалы үлкен үй. Қазір ауылдардағы үйлер әдетте теңіз жағасына жақын орналасқан. 

Дәстүрлі киімдері – жамылғы, мұсылмандардың қазіргі киімі – малайлықтар, христиандар – амбондықтарға тән киімдер киеді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, көкөніс және балық дәмдеуіштері қосылған [[саго]], сиректеу [[күріш]] пен [[ет]].&lt;ref&gt;народы мира / Кейцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KEYT&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>3stixvhe2sx06pr5qfvjngi9932x1gn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Bookerwarm</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686736</id>
    <revision>
      <id>3063057</id>
      <timestamp>2022-08-22T06:23:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="207" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Bookerwarm}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 12:23, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>hcsddn9k7essgo65tf7ot1wdlpohbd9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Баку тарихы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>686737</id>
    <revision>
      <id>3063061</id>
      <timestamp>2022-08-22T07:21:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Menikure</username>
        <id>6224</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Commonscat|History of Baku}}  [[Санат:Баку]] [[Санат:Әзірбайжан қалаларының тарихы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="127" xml:space="preserve">{{Commonscat|History of Baku}}

[[Санат:Баку]]
[[Санат:Әзірбайжан қалаларының тарихы]]</text>
      <sha1>1js2fvxjyqq9kfxfebtx7bws20j21ed</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Әзірбайжан қалаларының тарихы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>686738</id>
    <revision>
      <id>3063062</id>
      <timestamp>2022-08-22T07:22:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Menikure</username>
        <id>6224</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: [[Санат:Елдер бойынша қалалар тарихы]] [[Санат:Әзірбайжан тарихы]] [[Санат:Әзірбайжан қалалары бойынша санаттар]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="202" xml:space="preserve">[[Санат:Елдер бойынша қалалар тарихы]]
[[Санат:Әзірбайжан тарихы]]
[[Санат:Әзірбайжан қалалары бойынша санаттар]]</text>
      <sha1>tmr2ng8il8fz6bi3z50m1bm3j7kouej</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Айбике</title>
    <ns>1</ns>
    <id>686739</id>
    <revision>
      <id>3063070</id>
      <timestamp>2022-08-22T07:49:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.64.9.89</ip>
      </contributor>
      <comment>/* 22 тамыз 2022 кезіндегі өңдеу сұранысы (Қорғалған) */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="347" xml:space="preserve">== 22 тамыз 2022 кезіндегі өңдеу сұранысы (Қорғалған) ==

{{өңделуі қорғалған|Айбике|jauap_berilgen=жоқ}}
&lt;!-- Сұраныстың бас жағы. --&gt;

&lt;!-- Сұраныстың соңы --&gt;
[[Арнайы:Үлесі/176.64.9.89|176.64.9.89]] 13:49, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>63hmlw1vclvztfhimbiz3cwf0cfz701</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Самант</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686740</id>
    <revision>
      <id>3063074</id>
      <timestamp>2022-08-22T08:02:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="241" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Самант}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 14:02, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>42q3a8i7s61s3zntx5curjlltkj91re</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Simsunman</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686741</id>
    <revision>
      <id>3063077</id>
      <timestamp>2022-08-22T08:21:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Simsunman}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:21, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>s7sprfysa3iq4oha8855gab54rarobf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Иван Казаков 43</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686742</id>
    <revision>
      <id>3063081</id>
      <timestamp>2022-08-22T08:38:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="245" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Иван Казаков 43}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>gv0jlzjkowh8atoon6318j3ak9km70u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жыланды (тау, Зеренді ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686743</id>
    <revision>
      <id>3063082</id>
      <timestamp>2022-08-22T08:38:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тау  |Түрі       = Жота    |Атауы      = Жыланды      |Шынайы атауы  =   |Сурет           =    |Сурет өлшемі   =    |Сурет атауы    =    |lat_dir =N |lat_deg =52|lat_min =51|lat_sec =57    |lon_dir =E |lon_deg =68|lon_min =44|lon_sec =34    |region         =    |CoordScale     =   |Орналасуы       = {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]     |Пайда болған к...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2670" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі       = Жота  
 |Атауы      = Жыланды   
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет           = 
  |Сурет өлшемі   = 
  |Сурет атауы    = 
  |lat_dir =N |lat_deg =52|lat_min =51|lat_sec =57 
  |lon_dir =E |lon_deg =68|lon_min =44|lon_sec =34 
  |region         = 
  |CoordScale     = 
 |Орналасуы       = {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]   
 |Пайда болған кезеңі    = 
 |Аумағы          = 
  |Ұзындығы       = 23
  |Ені            = 5
 |Ең биік шыңы    = 
  |Биіктігі       =  609
 |Карта           = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =Қазақстан Ақмола облысы  
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты   = 
}}
{{мағына|Жыланды}}
'''Жыланды''' – [[Имантау (тау)|Имантау]] және [[Зеренді таулары|Зеренді]] тауларының аралығындағы жота.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]] [[Айдабол (Ақмола облысы)|Айдабол]] ауылының солтүстік-батысында 23 км-ге созылған, енді жері 5 км.  

== Жер бедері ==
Абсолюттiк биіктігі 609 м. Жота бірнеше ұсақ шоқылардан құралған. Оңтүстік беткейі тік жарқабақты келген. Солтүстік-батысынан [[Шағалалы (өзен)|Шағалалы]] өзенінің салалары бастау алады. 

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы палеозойға дейінгі гнейс, мәрмәр және кристалды тақтатастан, сондай-ақ девон және тас көмір кезеңдерінің шөгінділерінен түзілген.

== Өсімдігі ==
Етегіндегі күңгірт қоңыр топырақ жамылғысында қараған, тобылғы бұталары, қызғылт селеу, бетеге, сәбізшөп, жусан, т.б. өседі. Мал жайылымына пайдаланылады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Зеренді ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>s1iz8fpdswys0k9qnlvykyeywzfaa41</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Зеренді ауданы географиясы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>686744</id>
    <revision>
      <id>3063083</id>
      <timestamp>2022-08-22T08:39:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: [[Санат:Зеренді ауданы]] [[Санат:Ақмола облысы географиясы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" xml:space="preserve">[[Санат:Зеренді ауданы]]
[[Санат:Ақмола облысы географиясы]]</text>
      <sha1>ckjdnk7z4cl76o1znce3l1e8vy4gx70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Obscuraa</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686746</id>
    <revision>
      <id>3063091</id>
      <timestamp>2022-08-22T08:59:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="233" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Obscuraa}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 14:59, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>axamryz4i3e0jfjc830sdfvqoi6er8o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:ARandomPage</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686747</id>
    <revision>
      <id>3063117</id>
      <timestamp>2022-08-22T09:32:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ARandomPage}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 15:32, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>go0kcb9kmstvzb4gni0hal92jtbcnms</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:ChioGaming2007</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686748</id>
    <revision>
      <id>3063118</id>
      <timestamp>2022-08-22T09:38:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="354" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ChioGaming2007}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:38, 2022 ж. тамыздың 22 (+06)</text>
      <sha1>jezi3rmdt27sc42e4i9ip41vsne53sb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сурет:FC Aktobe logo-new.png</title>
    <ns>6</ns>
    <id>686749</id>
    <revision>
      <id>3063130</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:39:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>{{Еркін сурет емес
| сипаттамасы     = Ақтөбе футбол клубының логотипі
| қайнары         = fc-aktobe.kz
| жасалған уақыты = 2021
| авторы          = Ақтөбе ФК
}}
{{Еркін сурет емес/Мақала
| мақаласы        = Ақтөбе (футбол клубы)
| мақсаты         = 
| алмастыру       = 
| басқа           = 
}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="468" xml:space="preserve">== Түйіні ==
{{Еркін сурет емес
| сипаттамасы     = Ақтөбе футбол клубының логотипі
| қайнары         = fc-aktobe.kz
| жасалған уақыты = 2021
| авторы          = Ақтөбе ФК
}}
{{Еркін сурет емес/Мақала
| мақаласы        = Ақтөбе (футбол клубы)
| мақсаты         = 
| алмастыру       = 
| басқа           = 
}}</text>
      <sha1>qlk7o0y80yekltmgd0a37ocg8bmava2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3063131</id>
      <parentid>3063130</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="440" xml:space="preserve">== Түйіні ==
{{Еркін сурет емес
| сипаттамасы     = Ақтөбе футбол клубының логотипі.
| қайнары         = [http://fc-aktobe.kz fc-aktobe.kz] ([https://fc-aktobe.kz/wp-content/uploads/2021/02/logo-new.png тікелей сілтеме])
| жасалған уақыты = [[2021 жыл]]
| авторы          = [[Ақтөбе (футбол клубы)|Ақтөбе ФК]]
}}</text>
      <sha1>e63jlxxw1i9poy882ek26g60yk72ief</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Kitikov</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686750</id>
    <redirect title="Қатысушы талқылауы:Etažy" />
    <revision>
      <id>3063133</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:47:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vladimir Solovjev</username>
        <id>28571</id>
      </contributor>
      <comment>Vladimir Solovjev [[Қатысушы талқылауы:Kitikov]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Etažy]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Kitikov|Kitikov]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Etažy|Etažy]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Қатысушы талқылауы:Etažy]]</text>
      <sha1>ozsyn02py5hljxhjv19l1vqtxtrcbh5</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>