Қазақстан

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="kk">
  <siteinfo>
    <sitename>Уикипедия</sitename>
    <dbname>kkwiki</dbname>
    <base>https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Таспа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Арнайы</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Талқылау</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Қатысушы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Қатысушы талқылауы</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Уикипедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Уикипедия талқылауы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Сурет</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Сурет талқылауы</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">МедиаУики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">МедиаУики талқылауы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Үлгі</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Үлгі талқылауы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Анықтама</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Анықтама талқылауы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Санат</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Санат талқылауы</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал талқылауы</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Жоба</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Жоба талқылауы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Қазақстан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1030</id>
    <revision>
      <id>3058749</id>
      <parentid>3053673</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:56:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінуі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="125575" xml:space="preserve">{{Мемлекет
 |Қазақша атауы        = Қазақстан Республикасы&lt;br /&gt;Qazaqstan Respublikasy
 |Шынайы атауы   = 
 |Атау септігі       = Қазақстан
 |Елтаңба                    = Emblem_of_Kazakhstan_latin.svg
 |Байрақ                    = Flag of Kazakhstan.svg
 |Ұраны                   = Алаш! &lt;small&gt;(тарихи)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;Алға Қазақстан! &lt;small&gt;(ресми емес)&lt;/small&gt;
 |Әнұранның аты          = Менің Қазақстаным (әнұран)
 |Аудио                   = Kazakhstan National Anthem 2012.ogg
  |Картада                = Kazakhstan (orthographic projection).svg
  |карта тақырыбы        =
 |Картада2               = 
 |lat_dir = N|lat_deg = 48|lat_min = 57|lat_sec = 0
  |lon_dir = E|lon_deg = 66|lon_min = 14|lon_sec = 0
  |region                 = KZ
  |CoordScale             = 10000000
 |Тілдері             = [[Қазақ тілі]] — мемлекеттік тіл&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл - қазақ тілі. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 7-бап, 1 бөлім&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;[[орыс тілі]] — ресми&lt;ref&gt;Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 7-бап, 2 бөлім&lt;/ref&gt;
 |Мемлекеттік діні = Зайырлы мемлекет
 |Үкімет түрі         = [[Президенттік республика|Президенттік]] [[Унитарлы мемлекет|унитарлы]] [[республика]]&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасы - президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 2-бап, 1 бөлім&lt;/ref&gt;
 |Құрылды       = [[1465 жыл]]&lt;br&gt; [[Қазақ хандығы]]
 |Тәуелсіздік күні      = [[16 желтоқсан]] [[1991 жыл]]ы
 |Тәуелсіздігін алды        = [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дан
 |Астанасы                 = [[Сурет:Emblem of Nur-Sultan-1.svg|22px]]&amp;nbsp;[[Нұр-Сұлтан]]
 |Ірі қалалары       = [[Алматы]], [[Нұр-Сұлтан]], [[Шымкент]], [[Қарағанды]], [[Ақтөбе]], [[Тараз]], [[Павлодар]], [[Өскемен]]
 |Басшы қызметі = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]]&lt;br /&gt;[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-министрі]]&lt;br /&gt;[[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Парламент Сенатының төрағасы]]&lt;br /&gt;[[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Парламент Мәжiлiсі төрағасы]]
 |Басшылары            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]&lt;br /&gt;[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]&lt;br /&gt;[[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]&lt;br /&gt;[[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]
 |Жер аумағы бойынша орны     = 9-шы
 |Жер аумағы              = 2 724 902&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/republic_of_kazakhstan/kazakhstan ҚР президентінің ресми сайтындағы Қазақстан туралы ақпарат]&lt;/ref&gt;
 |Судың үлесі            = 2,8
 |Этнохороним             = [[Қазақстан халқы|қазақстандық, қазақстандықтар]]
  |Халық саны бойынша орны     = 62-ші
  |Жұрты              = {{өсім}} 19 172 524&lt;ref name=&quot;stat2022&quot;&gt;
{{cite web
 |url         = https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT459124&amp;lang=kk
 |title       = Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы 
 |author      = 
 |date        = 2022-06-01
 |work        = Әлеуметтік және демографиялық статистика  департаменті
 |publisher   = stat.gov.kz
 |accessdate  = 2022-07-22
 |lang        = kk
}}&lt;/ref&gt;
  |Сарап жылы             = 2022
  |Санақ бойынша халық саны  = {{өсім}} 19 169 550&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-premer-ministr-askar-mamindi-kabyldady-8114629 Қазақстан халық санын премьер-министр баяндады]&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы           = 2021
  |Халық тығыздығы    = 6,93
  |Тығыздық бойынша орны     = 184-ші
 |ЖІӨ (АҚТ)               = {{өсім}} 534,271 млрд.&lt;ref name=IMF&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=67&amp;pr.y=1&amp;sy=2017&amp;ey=2021&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=916&amp;s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a= |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=International Monetary Fund |website=IMF.org |access-date=7 May 2019}}&lt;/ref&gt;
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы   = 2019
 |ЖІӨ (АҚТ) орны      = 41-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = {{өсім}} 28,514&lt;ref name=IMF /&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 53-ші
 |ЖІӨ (номинал)             = {{құлдырау}} 164,207 млрд.&lt;ref name=IMF /&gt;
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2019
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны    = 54-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = {{құлдырау}} 8,763&lt;ref name=IMF /&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 71-ші
 |АДИ                    = {{өсім}} 0,800
 |АДИ жылдық есебі       = 2017
 |АДИ бойынша орны           = 58-ші
 |АДИ деңгейі            = &lt;span style=&quot;color:#090;&quot;&gt;өте жоғары&lt;/span&gt;
 |Әуе компаниясы            = [[Air Astana]], [[SCAT]], [[Qazaq Air]], [[FlyArystan]]
 |Валютасы                  = [[Қазақстан теңгесі]] '''{{Unicode|₸}}'''&lt;br /&gt;([[ISO 4217|KZT, код 82]])
 |Интернет үйшігі           = [[.kz]], [[.қаз]]
 |ISO                     = KZ
 |Телефон коды          = 7-6xx, +7-7xx
 |Уақыт белдеулері            = +5, +6
 |Түсініктемелер              = 
}}
{{мағына|Қазақстан (айрық)}}
'''Қазақстан''' ({{audio-nohelp|Kk-kazakhstan.ogg|Қазақстан}} {{IPA|[qɑzɑqˈstɑn]}}), толық атауы '''Қазақстан Республикасы''' ({{audio-nohelp|Kk-republic-of-kazakhstan.ogg|Қазақстан Республикасы}}) — [[Шығыс Еуропа]] мен [[Орталық Азия]]да орналасқан [[мемлекет]]. Батысында [[Еділ|Еділдің төменгі ағысынан]], шығысында [[Алтай таулары]]на дейін 3 000 км-ге, солтүстіктегі [[Батыс Сібір жазығы]]нан, оңтүстіктегі [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тәңір тауы|Тянь-Шань тау жүйесіне]] 1 600 км-ге созылып жатыр. Қазақстан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдеріне, Еділ өзені және [[Еділ-Дон каналы]] арқылы [[Азов теңізі|Азов]] және [[Қара теңіз]]дерге шыға алады. Мұхитқа тікелей шыға алмайтын мемлекеттердің ішінде Қазақстан — ең үлкені.

Қазақстан бес мемлекетпен шекаралас, соның ішінде әлемдегі құрлықтағы ең ұзын шекара, солтүстігінде және батысында [[Ресей]]мен — 7591 км құрайды. Оңтүстігінде: [[Түрікменстан]] — 426 км, [[Өзбекстан]] — 2354 км және [[Қырғызстан]] — 1241 км, ал шығысында: [[Қытай|Қытаймен]] — 1782 км шектеседі. Жалпы құрлық шекарасының ұзындығы — 13394 км. Батыста [[Каспий теңізі]]мен (2000 км), оңтүстік батыста [[Арал теңізі]]мен шайылады&lt;ref&gt;[https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстанның_географиялық_орны_мен_шекаралары#Шекарасы Қазақстанның географиялық орны мен шекаралары]&lt;/ref&gt;.

[[2022 жыл]]дың [[1 маусым]]дағы елдегі тұрғындар саны — 19 222 625&lt;ref name=&quot;stat2022&quot;/&gt;, [[Халық саны бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі|бұл әлем бойынша 62-орын]]. Жер көлемі жағынан [[Жер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі|әлем елдерінің ішінде 9-орын алады]] (2 724 902 км²).

Елдің астанасы — [[Нұр-Сұлтан|Нұр-Сұлтан қаласы]]. [[Мемлекеттік тіл]]і — [[қазақ тілі]]. Ресми тілі — [[орыс тілі]]. 

Қазақстанның ұлттық құрамы алуан түрлі. Халықтың басым бөлігін тұрғылықты [[қазақтар|қазақ]] халқы құрайды, пайыздық үлесі — 70,18%&lt;ref&gt;[https://qazaqstan.tv/news/149278/ Биылғы Ұлттық халық санағының алғашқы нәтижесі белгілі болды]&lt;/ref&gt;, [[орыстар]] — 18,42%, [[өзбектер]] — 3,29%, [[украиндар]] — 1,36%, [[ұйғырлар]] — 1,48%, [[татарлар]] — 1,06%, басқа халықтар 5,38% &lt;ref name=&quot;etno2021&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT414397|title=Численность населения Казахстана по отдельным этносам на начало 2021 года|author=|website=[[Комитет по статистике МНЭ РК|Комитет по статистике Министерства национальной экономики Казахстана]]|date=|publisher=|lang=ru|accessdate=2021-05-01}}&lt;/ref&gt;. 
Халықтың 75% астамын [[Мұсылман|мұсылмандар]] құрайды, [[Православ шіркеуі|православты]] [[Христиандық|христиандар]] — 21%, қалғаны басқа да дін өкілдері.&lt;ref name=&quot;2009 Census&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx|title=The results of the national population census in 2009|date=12 қараша 2010|publisher=Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan|accessdate=21 January 2010}}&lt;/ref&gt;

Экономикалық көрсеткіштері бойынша дамушы экономика ретінде қарастырылады. Елдің жалпы ішкі өнімі ЖІӨ (номинал) = $205,539 млрд (2018). Экономиканың негізгі бағыты — отын-энергетика саласындағы шикізат өндіру, ауыл шаруашылығы (егіншілік). Елдің негізгі валютасы — [[Қазақстан теңгесі|теңге]].

[[1991 жыл]]дың [[16 желтоқсан]] күні [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-ның ыдырауына байланысты өз егемендігін жариялады және халықаралық қауымдастық тарапынан тәуелсіз мемлекет ретінде мойындалды. [[1992 жыл]]дың [[2 наурыз]]ынан бастап [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ-ның толыққанды мүшесі]]. Сонымен қатар [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]на, [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына]], [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]на және [[Еуразия Экономикалық Қауымдастығы|Еуразиялық Экономикалық Қауымдастығы]] сияқты басқа да бірнеше [[халықаралық ұйымдар]]дың құрамына кіреді.

== Этимологиясы ==
Қазақстан сөзі '''''[[Қазақтар|Қазақ]]''''' &lt;ref&gt;[http://www.abai.kz/content/kazak-sozinin-magynasy  &quot;Қазақ&quot; сөзінің мағынасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101214222829/http://abai.kz/content/kazak-sozinin-magynasy |date=2010-12-14 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://abai.kz/node/655   «ҚАЗАҚ» ДЕГЕН ЭТНОНИМНІҢ ШЫҒУ ТЕГІ. ОНЫ «КАЗАК» ЭТНОНИМІНЕ ҚАНДАЙ ҚАТЫСЫ БАР?]&lt;/ref&gt; және '''''Стан''''' сөздерінен құралған, яғни ''Қазақ елі'' деген мағына береді. Соңғы кездері халық арасында '''''Қазақ елі''''', '''''Ұлы дала елі''''' және '''''Қазақия''''' деген атаулар қолданылуда&lt;ref&gt;[http://www.nlrk.kz/page.php?page_id=826&amp;lang=1  Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы, Батырғалиұлы Мағаз. Әдебиет қазақия, 1908 жыл] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130601155000/http://www.nlrk.kz/page.php?page_id=826&amp;lang=1 |date=2013-06-01 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.namys.kz/?p=680  Үздіктер ішінде Қазақия жоқ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140831045202/http://www.namys.kz/?p=680 |date=2014-08-31 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://anatili.kz/?cat=20 &quot;Ана тілі&quot; газеті, ҚАЗАҚИЯ ҚАЛАЛАРЫ]&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
{{main|Қазақстан тарихы}}
{{Қазақстан тарихы}}

=== Ежелгі Қазақстан ===
Қазіргі Қазақстан жерін ежелгі адамзат баласы бұдан 1 миллиондай жыл бұрын мекен еткен. Қола дәуірінде Сібірдің, Жайық өңірінің, Қазақстан мен [[Орта Азия]]ның ұлан-ғайыр далаларын тегі және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді. Бұл тайпалар өзінше бір үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Мұны ғылымда [[Андронов мәдениеті|Андрон мәдениеті]] деп атайды. Ерте [[темір ғасыры]] дәуірінде (біздің заманымыздан бұрынғы I мыңжылдық ортасы) Қазақстанда тайпалық одақтар қалыптасты. Қазақстанның оңтүстік, шығыс және орталық аудандарын мекендеген тайпалар [[сақ]] тайпалар одағына, ал батыс, солтүстік аудандарындағы тайпалар [[савроматтар]] тайпалық бірлестігіне бірікті. Біздің заманымыздан бұрынғы 3-ғасырда Қазақстан жерінде кейбір тайпалар өз мемлекетін құрып, алыс-жақын елдермен саяси қарым-қатынастарға түсті. Олардың алғашқылары сюнну (ғұндар) болатын. Зерттеушілер ғұндарды түріктердің арғы ата-бабалары деп есептейді. Бұл бірлестікті [[Мөде қаған|Мөде]] басқарған кезде ғұндар бүкіл әлемге танылды. Ғұндардың батысқа жорығы “Халықтардың ұлы қоныс аударуына” түрткі болды. Жетісуда ежелгі [[тиграхауда сақтары]]ның жерін мұра етіп алған усундер ([[Үйсін мемлекеті|үйсіндер]]) біздің заманымыздан бұрынғы 160 ж. шамасында Іле алқабында өз мемлекетін құрды. Олар [[Қаңлылар|Қаңлы мемлекетімен]] шектесті. Бұл тайпалар құрған мемлекеттер [[Қытай]], [[Парфия]], [[Рим]] және [[Кушан империясы]] сияқты елдермен саяси, экономикалық және мәдени байланыс орнатқан.

=== Ерте орта ғасырлардағы Қазақстан (Түркі дәуірі)===
====Қазақстан аумағындағы ерте орта ғасырдағы мемлекеттер (VI-IX ғғ)====
VI ғасырдың басында бүгінгі қазақ жерінде аса күрделі бетбұрыстар болған. [[Алтай аймағы|Алтай-Сібір]], [[Моңғолия]] жерінде [[Түркі тайпалары|түркі тайпаларының]] үстем тап өкілдері бірігіп, әскер күшіне сүйенген [[Түрік қағанаты]] атты ерте [[Мемлекеттің тарихи түрлері|феодалдық мемлекет]] құрды. Олардың жері шығыс [[Корея]]дан бастап, [[Орта Азия]]ның жерін де қамтылған. Қазақстан да бұл қағандықтың құрамына кірген.

Бұл [[мемлекет]] туралы жазба деректер түрік тайпаларының өз тілінде жазылған «[[Үлкен күлтегін]]», «[[Тоныкөк]]» [[құлпытас]]тарындағы жазуларынан белгілі. [[Махмұд Қашқари]], [[Рашид-ад-дин]]нің тарихи жазбаларынан көптеген құнды деректер алуға болады. [[Шығыс Рим империясы|Византия]], [[Қытай]] [[тарихшы]]лары да мол мәлімет береді. Қазақстанның тарихында бұл мерзім «[[Түрік дәуірі]]» (VI-XIII ғ. ғ.) деген атпен белгілі. Қазақ жерінде көрсетілген мерзімде бірнеше феодалдық мемлекеттер өздерінің [[саяси-әкімшілік билік]]терін жүргізді.

Қазақстанда [[Алғашқы қауым|алғашқы қауымдық құрылыстан]] кейін V ғасырдан [[феодалдық қатынастар]] орнай бастады (немісше феод- «жер», аль- «иесі», яғни жердің иесі деген ұғымды береді.). [[Ортағасырлық тайпалар]]дың арасында негізгі екі тап: [[феодалдық тап|феодалдық табы]] мен [[шаруалар табы]] қалыптасады. [[Феодал]]дар мал мен жердің негізгі иесі болады. [[Феодалдық қатынастар]]дың орнауы Қазақстанның оңтүстігінде басқа өңірлерге қарағанда жедел жүрді. Орта ғасырлардағы [[Қазақстан тарихы]]ның басты ерекшеліктерінің бірі осы феодалдық-патриархаттық қатынастардың орнауы болды. 
{{See also|Түрік қағанаты|Батыс Түрік қағанаты|Түргеш қағанаты|Қарлұқ қағанаты}}

=== Орта ғасырлардағы Қазақстан (Оғыз дәуірі) ===
{{Толықтыру}}
Орта ғасырларда қазіргі Қазақстан жерін [[Қарахан мемлекеті|Қарахан]], [[Қарақытай мемлекеті|Қарақытай]], [[Оғыз мемлекеті|Оғыз]], [[Қимақ қағанаты|Қимақ]] мемлекеттері өмір сүрді.

=== Ресей империясының құрамындағы Қазақстан ===
Қазақстанды Ресейдің отарлауы 1731 жылы [[Кіші жүз|Кіші Жүз]] ханы [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайырдың]] [[Ресей империясы|Ресейге]] қосылуынан басталды. Бұл процесс 130 жылдан аса уақытқа созылып, 19 ғасырдың 60 жылдарының ортасына қарай толық жүзеге асырылды. 1731–1860 жылдары Қазақстан Ресейге, көбіне сөз жүзінде ғана бағынып, іс жүзінде ру, тайпа билеушілері дербес саясат жүргізді. Патша өкіметі халық көтерілістерін аяусыз басып отырғанымен, елдің ішкі істеріне (сот жүйесіне, ру аралық мәселелерге) араласпады. Ел ішіндегі беделді адамдарға, ру басыларына жалақы тағайындап, әр түрлі атақтар беріп, екінші жағынан әкімшілік реформалар жасап, көнбегендерін жазалау арқылы өз билігін күшейтті.

* 1822 ж. “Сібір қазақтары туралы жарғы”, 1824 ж. “Орынбор қазақтары жөніндегі жарғы” деген құжаттармен қазақ жерін басқару тәртібі белгіленді. Осы заңдар бойынша Орта жүз бен Кіші жүз хандықтары жойылды. Кіші жүзде хандық биліктің орнына Ресейдегі сияқты әкімшілік басқару жүйесі қалыптасты. Ал Орта жүзде “аға сұлтан” деген басқарушы қызмет енгізілді. Ішкі округтер құрылды. Округтер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді. 
* 19-ғасырдың басында Хиуа мен Қоқан хандары Оңтүстік Қазақстанға өз бақылауларын орнатты. Қазақтар Қоқан мен Хиуа билеушілеріне қарсы жиі-жиі бас көтеріп отырды. Отарлық езгінің күшеюі, шұрайлы жерлерді тартып алып, бекіністер салу Кенесары Қасымұлы бастаған қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысын (1837–47) тудырды.
* 19-ғасырдың 60-жылдарында Қазақстанның Ресейге қосылу кезеңі аяқталды. 
* 1914 ж. 1-тамызда Ресейдің 1-дүниежүзілік соғысқа тартылуы Қазақстан халқына ауыр соққы болып тиді. 
* Жаппай наразылықтар нәтижесінде 1916 жылғы көтеріліс шықты. Көтерілістің басталуына патшаның 1916 жылғы 25-маусымдағы майдандағы қара жұмысқа Қазақ пен Түркістан өлкелерінің және ішінара Сібірдің 19-дан 43 жас аралығындағы ер-азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы түрткі болды. Көтерілістің аса ірі ошақтары Жетісу мен Торғайда болды. 
* 1917 ж. патшаны тақтан құлатқан Ақпан революциясының оқиғалары көп ұзамай Қазақстанға да жетті. 
* 1917 ж. 21–28 шілдеде Орынборда [[1-Бүкілқазақ съезі]] өтті. Делегаттар ұлттық автономия, жер-су, т. б. мәселелердің шешілуіне, Құрылтай жиналысына әзірлік және қазақ саяси партиясын құру мәселелеріне баса назар аударды. [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Әлихан Бөкейханов]], [[Мұхаметжан Тынышбайұлы|Мұхамеджан Тынышбаев]], [[Міржақып Дулатұлы|Міржақып Дулатов]], [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Жаһанша Досмұхамедов|Жанша Досмұхамедұлы]], [[Халел Досмұхамедов|Халел Досмұхамедұлы]], [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]], т. б. қайраткерлер отаршылдыққа қарсы Алаш партиясын құрды. Олар қазақ халқын отарлық езгіден азат ету ұраны төңірегіне топтасып, қазақтың дербес, тәуелсіз [[Алаш Орда|Алашорда]] демократиялық мемлекетін құруға кірісті. Бірақ көп ұзамай бүкіл Ресейдегі сияқты қазақ жерінде де кеңес билігі орнады.

=== Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы ===
1917 жылы большевистік революциядан кейін Қазақстанда Кеңес билігі орнады. Бірінші дүниежүзілік және азамат соғыстары бүкіл ел шаруашылығын күйретті. 1920-1921 жж. қыста болған жұттың салдарынан ірі қараның жартысына жуығы қырылды. 1921 жылы жаз егінсіз болып, аштық орнады. Тек 20-жылдардың соңына қарай Қазақстан қалпына келді. 1920 жылы Қазақстан автономды, ал 1936 жылы КСРО құрамындағы одақтық республика болды.

Аймақтың экономикалық әлсіздігін есепке ала отырып, одақтық үкімет Қазақстан шаруашылығын қарқынды түрде дамытуды алға қойды және 1941 жылы өнеркәсіп өндіріс көлемі 1913 жылмен салыстырғанда сегіз есеге артты. Ірі экономикалық жобаларды орындауға ресурстарды  топтастырудың жоспарлық жүйесінің мүмкіндіктері арқасында Қазақстан 30-жылдары көшпелі өлкесінен ірі және өнеркәсіптік, егіншілік пен мал шаруашылығы дамыған, жоғары мәдени деңгейі бар аймаққа айналды.

Қазақстан аумағында мыңдаған ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар құрылды, он мыңдаған шақырымға созылған темір және автомобиль жолдары түсті. Қазақстан түрлі түсті және қара металл, көмір, мұнай, бидай, мал шаруашылығы өнімдерінің ірі өндірушісі болды. 1991 жылы Қазақстан үлесіне қорғасын, мырыш, титан, магний, қалайыны өндіруде одақтық өндірістің 70 пайызы, фосфор мен хром өндірісінің 90 пайызы, күміс пен молибденнің 60 пайыздан астамы тиесілі болды. Қазақстан дәнді дақылдардың ірі өндірушісі болды.

Алайда, экономикалық дамудағы жетістіктер үшін қазақ халқы құнын өтеді. «Социалистік индустриялау» әдісі қайғылы жағдайға әкелді. Нәтижесінде ұжымдастыру бойынша қозғалыс 30-жылдары аштыққа әкеліп тіреді. Қазақтардың бір бөлігі тобымен Қытайға және көршілес ортаазия елдеріне кетті. 1931-1934 жылдары аштық пен аурудан бір жарым миллион адам қаза тапты, ол этностың 40 пайызын құрады.

Қазақстан бұрынғы КСРО аумағындағы негізгі тұрғындардың ең аз бөлігін құраған бірегей республика болды; мұндай жағдай 30-жылдары халықтың көп бөлігінен айырылғаннан емес, КСРО-ның басқа аймақтарынан Қазақстан аумағына жүз мыңдаған адамдарды жарамсыз большевиктік режимде 1937-1938 жж. террор құрбандарына арналған концлагерлер ұйымдастыру арқылы қоныс аудару салдарынан болды.

1935 жылдан 1940 жылға дейінгі кезеңде Батыс Украина, Белоруссия және Литвадан поляктардың жер аударуы көп орын алды (120 мыңға жуық адам). ІІ дүниежүзілік соғыс жылдары Қазақстанға Поволжья немістері, Кавказдан шешендер, ингуштар және басқа да ұлт өкілдері күштеп қоныс аударылды, ал  50-60 жж. тың игеруге байланысты біздің елге Ресей, Украина, Белоруссиядан миллиондаған тұрғындар көшіп келді. Нәтижесінде 1926 жылы республикадағы барлық тұрғынның меншікті салмағы 57,1% құрап, 1939 жылы бұл көрсеткіш  38%-ға дейін төмендеді, ал 1959 жылы небәрі 30 пайызға тең болды. Тек соңғы жылдары қазақтардың меншікті салмағы 50 %-дың көрсеткішке жетті.

70-80 жылдар қарсаңында КСРО-ның экономикалық және әлеуметтік-саяси өміріндегі дағдарыс Қазақстанға да әсер етті. Қатаң жоспарлық жүйе елдің экономикалық дамуын, әлеуметтік саланы тоқыратты. Сондықтан да қайта құру саясаты жариялылық пен демократияға сенген Қазақстан халқынан кең қолдау тапты. Алайда, 1986 жылғы 17 желтоқсанда орын алған Алматыдағы жастардың демократиялық көтерілісінің қатты қысымға алынғаны тағы да «әлеуметтік» жүйенің жарамсыздығын көрсетті.

=== Қазақстан Республикасы ===
==== {{main|Қазақстан тарихы}} ====
'''1990 жылдарда'''

1991 жылы 8 желтоқсанда РКФСР, [[Украина]], [[Беларусь]] басшылары [[Минск]] қаласында кесдесті (Беловеж келісімі). Талқыланған негізгі мәселелер — 1922 жылғы КСРО құру туралы келісім шартты жою, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру. Бас қосуда осы мәселелер туралы құжаттарға қол қойылды. Бұл кездесуге Қазақстан Президенті Н. Ә. Назарбаев та, басқа Орта азиялық республикалардың басшылары да шақырылмады.

1991 жылы 13 желтоқсанда Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, Тәжікстан басшылары Ашхабадта бас қосты. Орта Азия мемлекеттерінің басшылары Минск (Беловеж келісімі) шешімін қолдайтындықтарын білдірді. 1991 жылы 20 желтоқсанда Қазақстан, [[Қырғызстан]], [[Өзбекстан]], [[Тәжікстан]], [[Түрікменстан|Түркіменстан]], РКФСР, Украина, Белорусь, [[Армения]], [[Молдова]] Алматыда бас қосты. Оған [[Грузия]] бақылаушы есебінде ғана қатысты.

1991 жылы 21 желтоқсанда аталған 11 республиканың басшылары КСРО-ны ыдыратып, ТМД-ны құру туралы келісімге қол қойды.

Кеңестік жүйенің құрсауынан босап шыққан республикалар «кеңестік», «социалистік» деген атаулардан бас тарта бастады. 1991 жылғы желтоқсанның 10-ы Республика Жоғарғы Кеңесінің сессиясында Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауын Қазақстан Республикасы деп өзгертті.

Алматы кездесуі кезінде келісілген мәселелердің аса бір маңыздысы - ядролық қаруға қатысты бірлескен шара жөніндегі келіссөз еді. Оған қолдарында ядролық қаруы бар мемлекет есебінде Белорусь, Қазақстан, Ресей Федерациясы және Украина Республикасының басшылары қол қойды. Мемлекеттер келісімі бойынша — қатысушылар ядролық мәселе жөніндегі саясатты бірлесе жасап, Тәуелсіз Елдер Достастығына енетін барлық республиқалардың ұжымдық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тиісті болды.

КСРО-ның ыдырау процессін тездеткен 1991 жылғы тамыз бүлігі 1991 жылдың қазанына қарай көптеген республикалардың өз тәуелсіздігін жариялауына септігін тигізді. 1991 жылы 16 желтоқсанда Республиканың Жоғарғы Қеңесінің жетінші сессиясында «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Заң қабылданды. Осы күні Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялады. Сонымен, 1991 жылғы 16 желтоқсан Республиканың тәуесіздік алған күні.

'''Екінші мыңжылдықта'''

'''Екінші мыңжылдық 10 жылдарында'''

== Географиясы ==
{{main|Қазақстан географиясы}}
Қазақстан Республикасының жер көлемі 2,7 млн шаршы шақырым. Жерінің ауданы жағынан дүние жүзіндегі ең ірі мемлекеттердің қатарына жатады. Бұл көрсеткіш бойынша Ресей, Канада, Қытай, АҚШ, Бразилия, Австралия, Үндістан және Аргентинадан кейін 9-шы орында тұр.

Республика Еуразия құрлығының орталығында барлық мұхиттардан бірдей қашықтықта орналасқан. Республика батысында [[Еділ|Еділ өзені]] алабынан шығысында [[Алтай таулары|Алтай тауы]] шыңдарына дейін 3 мың км дейін, солтүстіктегі [[Батыс Сібір жазығы]]нан (Солтүстік Қазақстан жазығы) оңтүстігінде Қызылқұм шөлі мен [[Тәңір тауы|Тянь-Шань]] тау жүйесіне 1600 км-ге дейін созылып жатыр. Қиыр солтүстік нүктесі (55 26 с. е.) Шығыс Еуропа жазығының орталық бөлігі мен Британия аралдарының оңтүстігіне, ал оңтүстік нүктесі (40 56 с. е.) Кавказ сырты мен Оңтүстік Еуропаның Жерорта теңізі өңіріндегі елдердің ендігіне сәйкес келеді. Қазақстан қоңыржай белдеудің орта және оңтүстік ендіктерінде орналасқан. Географиялық орнына қарай орманды дала, дала, шөлейт және шөл зоналары қалыптасқан. Елдің батыс шеті (46 27 ш. б.) Елтон және Басқыншақ көлдері маңына, ал шығыс нүктесі (87 20 ш. б.) Бұқтырма өзенінің бастауына тұспа тұс келеді.

Аумағының 10%-ы биік таулы өңірлер, қалған бөлігі [[ойпат]], [[жазық]], [[үстірт]], [[қырат]] жерлер. Қазақстанның ең биік жері — [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі шыңы]] (6995 м, қар құрсауымен қосып есептесе 7010 м). Ол [[Тәңір тауы|Тянь-Шань]] тау жүйесінде орналасқан. Каспий теңізінің шығыс жағалауында елдің ең ойпат жері [[Қарақия ойысы]] теңіз деңгейінен 132 м төменде орналасқан.

== Әкімшілік бөлінуі ==
{{main|Қазақстан әкімшілік бірліктері}}
Қазақстан Республикасы — [[унитарлы мемлекет|унитарлы]] мемлекет. Әкішілік құрылымы бойынша құрамына [[Қазақстан әкімшілік бірліктері|17 облыс]], [[Қазақстан қалалары|89 қала]], соның ішінде [[республикалық маңызы бар қала|3 республикалық маңызы бар қалалар]] ([[Нұр-Сұлтан]], [[Алматы]], [[Шымкент]]), [[Қазақстан аудандары|186 аудан]], [[Қазақстан ауылдық округтері|174 ауылдық округ]] кіреді.

[[Сурет:Kazakhstan provinces and province capitals kz 2022.png|500px|нобай|Қазақстан әкімшілік бірліктері және олардың орталықтары (8 маусым 2022 жылдан бастап)]]

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! №||Аймақ||Әкімшілік орталығы|| Ауданы, км²|| Тұрғыны&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(1 шілде&lt;br /&gt;2017 ж. адам)&lt;ref name=&quot;Pop-Jan-2011&quot;&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/03_2010-Б-15-07-К.rar 2011 жылғы 1 қаңтарға Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130405220928/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/03_2010-%D0%91-15-07-%D0%9A.rar |date=2013-04-05 }}&lt;/ref&gt;&lt;/small&gt;|| Тұрғыны (1 қаңтар&lt;br /&gt;2019 ж. адам) || 2 жылдық қорытынды (адам) 
|-
| 1||[[Сурет:Almaty.JPG|20px|Туы]] [[Алматы облысы]]||[[Талдықорған]]|| 223&amp;nbsp;924|| 2 003 063 || 2 037 393 ||{{өсім}} 34 330 
|-
| 2||[[Сурет:Coats of arms of East Kazakhstan Province.svg|20px|Туы]] [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан облысы (ШҚО)]]||[[Өскемен]]|| 283&amp;nbsp;226|| 1&amp;nbsp;386&amp;nbsp;208 || 1 379 079 ||{{құлдырау}} 7 129 
|-
| 3||[[Сурет:Coat of Arms of Karagandy Province.svg|20px|Туы]] [[Қарағанды облысы]]||[[Қарағанды]]|| 427&amp;nbsp;982|| 1 381 501 || 1 378 863 ||{{құлдырау}} 2 638 
|-
| 4||[[Сурет:Zhambyl province seal.png|20px|Туы]] [[Жамбыл облысы]]||[[Тараз]]|| 144&amp;nbsp;264 ||1 116 384 || 1 124 559 ||{{өсім}} 8 175 
|-
| 5||[[Сурет:South Kazakhstan province seal.png|20px|Туы]] [[Түркістан облысы|Түркістан облысы (ОҚО)]]||[[Түркістан (қала)|Түркістан]]|| 117&amp;nbsp;249|| 1 929 000 || 1 977 768 ||{{өсім}} 48 768 
|-
| 6||[[Сурет:Logo kostanay.jpg|20px|Туы]] [[Қостанай облысы]]||[[Қостанай]]|| 196&amp;nbsp;001|| 876 833 || 873 124 ||{{құлдырау}} 3 709 
|-
| 7||[[Сурет:Aktobe seal.png|20px|Туы]] [[Ақтөбе облысы]]||[[Ақтөбе]]|| 300&amp;nbsp;629 || 851 339 || 867 828 ||{{өсім}} 16 489 
|-
| 8||[[Сурет:Kyzylorda province seal.svg|20px|Туы]] [[Қызылорда облысы]]||[[Қызылорда]]|| 226&amp;nbsp;019 || 777 730 || 793 299 ||{{өсім}} 15 568 
|-
| 9||[[Сурет:Coat of Arms of Pavlodar Province.png|20px|Туы]] [[Павлодар облысы]]||[[Павлодар]]|| 124&amp;nbsp;800 || 755 847 || 753 981 ||{{құлдырау}} 1 866 
|-
| 10||[[Сурет:Coat of Arms of Aqmola Province.png|20px|Туы]] [[Ақмола облысы]]|| [[Көкшетау]]|| 146&amp;nbsp;219|| 737 449 || 739 566 ||{{өсім}} 2 117 
|-
| 11||[[Сурет:Лого Мангистау.jpg|20px|Туы]] [[Маңғыстау облысы]]||[[Ақтау]]|| 165&amp;nbsp;642|| 650 509 || 676 835 ||{{өсім}} 26 326 
|-
| 12||[[Сурет:Coats of arms of None.svg|20px|Туы]] [[Батыс Қазақстан облысы|Батыс Қазақстан облысы (БҚО)]]||[[Орал]]|| 151&amp;nbsp;339|| 643 874 || 651 874 ||{{өсім}} 8 000 
|-
| 13||[[Сурет:Coat of arms of Atyrau.svg|20px|Туы]] [[Атырау облысы]]||[[Атырау]]|| 118&amp;nbsp;631|| 613 880 || 632 896 ||{{өсім}} 19 016 
|-
| 14||[[Сурет:North Kazakhstan province seal.png|20px|Туы]] [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстан облысы (СҚО)]]||[[Петропавл]]|| 97&amp;nbsp;993|| 560 553 || 555 020 ||{{құлдырау}} 5 533 
|-
| 15||[[Сурет:Coat of arms of Almaty old.svg|20px|Туы]] [[Алматы]] — республикалық маңызы бар қала |||| 451 || 1 772 779 || 1 854 556 ||{{өсім}} 81 777 
|-
| 16||[[Сурет:Astana city seal.png|20px|Туы]] [[Нұр-Сұлтан|Астана]] — республиканың елордасы || || 710,2 || 1 006 570 || 1 078 362 ||{{өсім}} 71 792 
|-
|17
|[[Сурет:Coat of arms of Shymkent.png|20px|Туы]] [[Шымкент]] — республикалық маңызы бар қала
|
|506
|1 002 291
|1 011 511
|{{өсім}} 9 220
|-
| 18||[[Сурет:Baikonur seal.png|20px|Туы]] [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] — республикалық маңызы бар қала ||  || 57 || 38 500 || 39 161||{{өсім}} 661 
|-
|  || Барлығы ||  || 2 724 902 || 17 994 200 || 18 592 701 ||{{өсім}} 598 501 
|}

=== Ірі қалалар ===

[[Сурет:Astana centr.JPG|thumb|alt=A.|Астана]]
[[Сурет:Modern Almaty.jpg|thumb| alt=A.|[[Алматы]]]]
[[Сурет:Soyuz TMA-3 launch.jpg|thumb|alt=A.|[[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр ғарыш айлағы]]]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! rowspan = 2| Орыны
! Қала
! Тұрғыны 
|-
! Миллионер қала
! &gt; 1 млн
|- align=center
| 1
|[[Алматы]]
| 1 854 556
|- align=&quot;center&quot;
| 2
|[[Нұр-Сұлтан]]
| &gt;1 млн
|- align=&quot;center&quot;
| 3
|[[Шымкент]]
| &gt;1 млн
|- align=center
!
! Жүз мыңнан астам тұрғынды қалалар
! 100—999 мың тұрғын
|- align=center
| 4
| [[Қарағанды]]
| 497 824
|- align=center
| 5
| [[Ақтөбе]]
| 429 462
|- align=center
| 6
| [[Тараз]]
| 356 069
|- align=center
| 7
|[[Семей]]
| 349 102
|- align=center
| 8
|[[Павлодар]]
| 334 057
|- align=center
| 9
| [[Өскемен]]
| 329 090

|- align=center
| 10
|[[Атырау]] 
| 268 840
|- align=center
| 11
|[[Қостанай]]
| 239 652
|- align=center
| 12
|[[Қызылорда]]
| 238 349
|- align=center
| 13
|[[Орал]]
| 234 167
|- align=center
| 14
|[[Петропавл]]
| 218 031
|- align=center
| 15
|[[Ақтау]]
| 182 033
|- align=center
| 16
|[[Жаңаөзен]]
| 182 000
|- align=center
| 17
|[[Теміртау]]
| 179 248
|- align=center
| 18
|[[Түркістан (қала)|Түркістан]]
| 164 413
|- align=center
| 19
|[[Көкшетау]]
| 163 300
|- align=center
| 20
|[[Талдықорған]]
| 145 652
|- align=center
| 21
|[[Екібастұз]]
| 134 152
|- align=center
| 22
| [[Рудный]]
| 115 448
|- align=center
!
! Барлық тұрғын саны&lt;br /&gt;(ірі қалаларда):
! 8 705 318
|-
|
| Қазақстанның жалпы тұрғын саны:
|           '''18,592,970'''
|-
!
! Ірі қалалардың тұрғын санындағы үлесі %
! 46,9%
|-
|}
* [[Қазақстан қалалары]]
* [[Қазақстан аудандары]]

== Халқы ==
{{main|Қазақстан демографиясы}}

== Мемлекеттік құрылымы ==
Қазақстан — [[1995 жыл|1995 жылғы]] [[30 тамыз|30 тамыздағы]] республикалық [[референдум]]да қабылданған [[Конституция]] бойынша — өзін [[демократия]]лы, зайырлы, құқықты және әлеуметті мемлекет ретінде орнықтырды. Қазақстан Республикасы – президенттік басқару формасындағы біртұтас мемлекет. Республиканың ең жоғарғы өкілді [[орган]]ы — [[Парламент]]. Ол республиканың заң шығару құзіретін жүзеге асырады.

Парламент тұрақты жұмыс істейтін екі [[Палата]]дан: [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттан]] және  [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжілістен]] тұрады. Сенатқа әр облыстан және респ. маңызы бар 2 қаладан екі адамнан сайланады. Сенаттың 15 депутатын Парламент өкілеттігі мерзіміне Республика Президенті тағайындайды. Мәжіліс республиканың әкімш.-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып құрылған, сайлаушылар саны шамамен тең болатын бір мандатты аумақтық сайлау округтары бойынша сайланатын алпыс жеті депутаттан және партиялық тізім бойынша сайланатын 10 депутаттан тұрады.

[[Президент]] Үкіметті Конституцияда белгіленген тәртіппен құрады. Тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы республика Президентіне ұсыныс енгізеді. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі жеті мүшеден тұрады, олардың өкілеттігі алты жылға созылады. Конституциялық Кеңестің төрағасын республика Президенті тағайындайды.

Қазақстан Республикасында [[сот]] төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Ол заңмен құрылған Қазақстан Республикасының Жоғ. Соты және республиканың жергілікті соттары болады. Жергілікті мемлекет басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілдік (мәслихат) және атқарушы органдар (әкімдік) жүзеге асырады.

== Табиғаты ==
==== {{main|Қазақстанның жер бедері}} ====
[[Сурет:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|right|thumb|alt=A.|&quot;[[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа даласы]]&quot;]]
Қазақстанның қазіргі жер бедері палеогеографиялық дамудың талай ұзақ кезеңдерінен кейін, теңіздік және континенттік жағдайлардың алмасып отыруынан, климаттың үнемі өзгеріске ұшырауынан және тектоник. қозғалыстардың нәтижесінде қалыптасқан. [[Республика]]ның орт. бөлігінде болған варийлік (герциндік) тау жүйелері жоғ. [[палеозой]]дан бастап қарқынды континенттік мүжілуге ұшырау салдарынан, қалдық қырқалы денудациялық жазықтар мен аласа тауларға айналды. Тек қана [[Торғай]] қолаты мен республиканың солт.-шығыс бөлігін кайнозойдың мореналық алаптарының жекелеген шығанақтары, ал оңт.-батыс бөлігін тұтасымен бор және неогендік теңіз басып жатты. Төрттік кезеңде ғана [http://www.caspiy.kz/kz/mangistau/geo/ Маңғыстау түбегі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130908154416/http://caspiy.kz/kz/mangistau/geo/ |date=2013-09-08 }} мен оған жапсарлас аудандар [[климат]]ы қуаң жазық [[құрлық]]қа айналды. Қазақстанның оңт.-шығысында неоген-төрттік кезеңде түзілген биік таулы аймақтың қалыптасу процесі бүгінге дейін созылуда. Оған жер қыртысының осы аймақтағы қозғалыстары мен сілкінулері дәлел. Таулы өңірді табиғат [[тарих]]ында 3 рет [[мұз]] басқан, соның салдарынан мұнда қар, мұздықтық аңғарлар, мореналық жыныстар ұшырайды.

=== {{main|Қазақстанның геологиялық құрылымы}} ===
Қазақстан [[Шығыс Еуропа]] [[платформа]]сының оңт.-шығыс шетін ([http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/217-kolder-men-tenizder/1785-kaspii-tenizi.html Каспий] маңы синеклизасын) және [[Орал]]-[[Моңғолдар|Моңғол]] қатпарлы белдеуінің батыс бөлігін алып жатыр. Қатпарлы белдеу өзінің оңт.-батысында [[Тұран]] ойпатына (тақтасына) жалғасады.

* '''Тақтаның''' (плитаның) мезокайнозойлық тысының астынан [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]] мен [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратаудың]] ([[Маңғыстау облысы|Маңғыстауда]]) [[палеозой]]лық құрылымдары шығып жатады. Бұлардың шығысындағы Қазақстанның таулы-қатпарлы бөлігінде Орт. Қазақстан палеозойлық массиві — [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқаны]], бірнеше қатпарлы жүйелер мен облыстарды (Шыңғыс — [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]], [[Обь]] — [[Зайсан (көл)|Зайсан]] және [[Алтай таулары|Алтай]] — Саян қатпарлы облыстарының қазақстандық бөліктері), Солт. Тянь-Шань мен [[Жетісу]] Алатауының ендік бағытқа жуық альпілік белдеулерін ажыратуға болады. [[Каспий теңізі|Каспий]] маңы синеклизасы (ойпаңы) үш бөлікке жіктелген шөгінділерден тұрады. Төм. бөлігі қалыңд. 13 км-ге дейінгі рифей мен төм. және орт. палеозойдың құмды-тақтатасты, сазды, карбонатты-терригендік қат-қабаттарынан, орт. бөлігі кунгур ярусының (қалыңд. 5 км-дей) тұзды сериясынан, беткі жағы жоғ. пермь-мезозойдың теңіздік, континенттік шөгінділерінен (4–6 км) құралған...

=== {{main|Қазақстан климаты}} ===
'''Қазақстанның климаты''' шұғыл континентті. Климаттың континенттігі оның өзіндік ерекшеліктерінен көрінеді. Оларға: қыс пен жаз температурасының үлкен айырмашылықта болуы, ауаның құрғақтығы, республиканың көп жерінде атмосфералық жауын-шашынның әркелкі түсуі, қыстың солтүстікте ұзақ әрі аязды, оңтүстікте қысқа әрі жұмсақ болуы жатады.

Қазақстан өзі орналасқан географиялық ендігі бойынша климаты ылғалды субтропикалы [[Жерорта теңізі]] елдеріне және [[Қоңыржай климат|қоңыржай континентті]] орталық Еуропаға сәйкес келеді. Бірақ еліміз орасан зор Еуразия құрлығының ортасында орналасқандықтан климатының шұғыл континенттігімен ерекше. Өйткені Дүниежүзілік мұхиттардан мыңдаған километр қашық жатқандықтан олардың климат жұмсартарлық әсері өте аз.

Қазақстан коңыржай климаттық белдеудің оңтүстігінде жатыр, сондықтан жылдың төрт мезгілі ([[жаз]], [[күз]], [[қыс]], [[көктем]]) айқын білінеді. Қыста [[Сібір]]дің қатты суығы келеді. Жазда [[Орта Азия]]ның жылы, тіпті ыстық ауасының әсері жақсы байқалады. Жыл мезгілдерінің арасындағы температуралық айырмашылықтар климаттың континенттігін арттырады.
 
Кең байтақ Қазақстан жерінде оның географиялық орнына (яғни [[атмосфера]]лық ылғалдықтың негізгі көзі — [[мұхит]]тардан тым шалғай орналасуына) және жер бедеріне байланысты қуаң континенттік [[климат]] қалыптасқан. Басқа кез келген аумақты аймақтар сияқты [[республика]] климатына да радиациялық және циркуляциялық факторлар кешені ерекше әсер етеді.

'''[http://e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=/web%20content/citizenry/social_protec/soc_support/support_semsk/article/1247&amp;lang=kk Радиация] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204170732/http://e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=%2Fweb%20content%2Fcitizenry%2Fsocial_protec%2Fsoc_support%2Fsupport_semsk%2Farticle%2F1247&amp;lang=kk |date=2017-02-04 }}'''. Қазақстан аумағы үстінде бүкіл жыл бойы жоғары қысымды [[ауа]] қабаты үстемдік етеді, ал оған көршілес аймақтарға (солт., батыс және оңт.) төм. қысымды қабаттар тән келеді. Жалпы республика аумағының көп бөлігінде антициклондық [[ауа райы]] басым. Сондықтан мұнда шұғылалы ашық күндер ұзақт. жылына солт-тен оңт-ке қарай 2000 сағ-тан 3000 сағ-қа дейін артып отырады. Жылына солт-те 120, оңт-те 260 күн ұдайы ашық болады, бұлтты күндер саны тиісінше 60 күннен 10 күнге дейін (Балқаш ойысында) кемиді. Міне, осылардың нәтижесінде жиынтық [[радиация]] мөлшері де солт-тен оңт-ке қарай 4200-ден 5500 МДж/м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге дейін біртіндеп артады. Сол сияқты төсеніш беттің (жер бетінің) сәуле қайтару қабілетіне байланысты сіңірілетін радиация мөлшері де оңтүстікке қарай бірқалыпты көбейеді. Сәуле қайтару қабілетін қыста тұрақты қар жамылғысы қалыптасқанда ең жоғары шегі 70–80%-ға жетіп, жазда көп жерде 20 – 30%-ке дейін төмендейді. Радиацияның жылдық тиімді сәулелену мәні солтүстікте 1500-ден оңтүстікте 2100 МДж/м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге дейін өзгереді. Теріс мәнді радиациялық баланстың маусымдық ұзақт. солт-те 3,5 — 4,5 ай (қараша — наурыз), оңтүстікте — 1 ай.

=== {{main|Қазақстанның су қорлары}} ===
Қазақстанның жер үсті суларының [[ресурсы]] сулылығы бойынша орташа жылдық көлемі 100,5 км³; соның ішінде не бары 56,5 км³-і ғана республика аумағында қалыптасады, қалған көлемі [[Орта Азия]] мемлекеттерінен, [[Ресей|Ресей Федерациясынан]] және [[Қытай|Қытай Халық Республикасынан]] келетін [[өзен]] суларынан құралады. Өзен су ағынының көлемі бойынша Қазақстан планетаның сумен ең аз қамтылған елдерінің қатарына жатады. Қажетті су тұтыну көл. 54,5 км³-ді құрайды, мұның сулылығы бойынша орташа жылдық бағаммен шаруашылыққа пайдаланылу мүмкіндігі 46,0 км3-ден аспайды. Су тапшы жылдары су ресурстарының көл. 58 км³-ге дейін, ал пайдаланылатын су тиісінше 26 км³-ге дейін төмендейді. Тұщы жер асты су қоры 15,1 км³-ді құрайды, оны пайдалану деңгейі 11,3% немесе 1,7 км³. Қайтымды сулардың көл. 4 км³, су көздеріне қайта құйылған су 2 км3-ден аспайды, қалған ағынды құрамы сейіледі немесе жерге сіңіп кетеді. Қайтымды сулар табиғи сулар мен қоршаған ортаны ластаудың негізгі көзі болады.

=== {{main|Қазақстанның топырағы}} ===
Топырақ — табиғат компоненттерінің бірі. Жердің [[геология]]лық тарихында алдымен пайда болған топырақ. Палеогеографиялық зерттеулердің деректері бойынша алғашқы жұқа топырақ қабаты 500 млн жыл бұрын кембрий дәуірінде пайда болыпты. Бұл кезде әлі өсімдік жамылғысы қалыптаспаған.

Топырақ жамылғысын зерттейтін топырақтану ғылымы — жас ғылым. Оның негізін салған XIX ғасырдың 80-жылдары орыс ғалымы В. В. Докучаев — топырақтың табиғи және тарихи дене екенін анықтады.

Қазақстанда өзге елдерде кездесетін топырақ түрлерінің түгелдей дерлігі тараған. Мұнда [[тайга]], [[тундра]] топырағына дейін бар, тек ылғалды [[субтропик]] белдеміне тән топырақ қана жоқ.

===Өсімдігі ===
Қазақстанда [[интродукция]]ланған, мәдени дақылға айналдырылған және кездейсоқ әкелінген түрілерін қоспағанда шамаммен 6025 [[Өсімдіктер|өсімдік]] түрі бар. Жабайы өсімдіктердің 18 түрі [[Космополитизм|космополит]] ([[Антарктика]]дан басқа [[құрлық]]тарда өседі), 285-і голарктикалық түр (Евразия мен [[Солтүстік Америка]]да өседі). Бұлардың ішінде 535-і (шамамен 11%-і) тек Қазақстанда кездеседі ([[эндемик]]тер). Мұнда бірнеше [[Зона|ботаникалық зона]] бар. Тау өсімдіктері өздеріне тән биіктік зоналар құрайды. [[Өзен]]-[[көл]], [[батпақ]], [[жайылма]], [[Шалғындық дала|шалғындық]], [[көлтабан]] өсімдіктері ешқандай зонаға жатпайды.

Су өсімдіктерінің түрі аз (63 [[Гидрофильдік|гидрофильді]] түрі). Олардың құрамында барлық космополиттердің жартысы (шылаңдар мен руппияларды қосқанда 9 түрі), 24 голарктикалық түр (сальвиния, тұңғиқ т. б.) бар. Бұлар су өсімдіктерінің 52%-і, яғни ең көне өсімдіктер. [[Палеоботаника]]лық тұрғыдан да осылай; шылаңдар туысы (21 түрі бар) бұдан 70-100 млн жыл (бор дәуірінде), сальвиния, жестер, телорез 40-70 млн жыл бұрын болған. Тегі тропикалық, гидрофильді өсімдіктер тобына жататын су өсімдіктері Қазақстан жерінде 25-40 млн жыл бұрын [[Олигоцен|(олигоценде]]) қаулап өскен.

Батпақ, өзен жайылмасы мен көлтабан өсімдіктерінің 450-ден астам түрі бар. Шалғынды, кейде батпақты жерлерде [[Бидайық (өсімдік)|бидайық]], [[тарғақ]], [[айрауық]], шалғын [[атқонақ|атқонағы]], шалғын [[беде]]сі, шалғын ноғатығы, кәдімгі бекмания, [[қамыс]], [[қоға]], [[қияқ]] сияқты азықтық шөптер көбірек. Олардың топтасуынан өнімділігі әркелкі [[шабындық]] қалыптасады.

*'''Шөл зона өсімдігі'''
** Сұр топырақты қырат жерлерді ([[Оңтүстік Қазақстан]]) алып жатқан ағаш-бұта құрамында [[пісте]] мен (жемісі — кәдімгі пісте) қатар Регель [[алмұрт]]ы, [[таудаған]], [[тобылғы]], қаратау лепидолофасы, тікенекті бадам (бұлардың көпшілігі сирек кездеседі) бар. [[Талас Алатауы]], Қаржантау мен [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]] бөктерлері селдір орманды, мұнда сары [[долана]], [[зеравшан аршасы]] басым. Тақырда өсетін [[сексеуіл]] тоғайлары негізінен жапырақсыз аласа (2-8м) «шала ағаш» — қара сексеуілден тұрады. Сексеуіл арасында басқа азықтық өсімдіктер де ([[жусан]], күйреуік, изен, теріскен) аз емес.
**[[Қоңыр топырақтар|Қоңыр]] және сұр қоңыр топырақты шөл даладағы шала бұта өсімдіктердің арасында ақ жусан, қара жусан, туран жусаны, ал гипсті қоңыр топырақта [[баялыш]] көбірек кездеседі. Мұнда түрлі [[Эфемероидтер|эфемероидтар]] (әсіресе баданалы қоңырбас пен жуан сабақты [[қияқ]]) мен [[эфемерлер]] де бар.
** Құм топырақты шөл даладағы бұта өсімдіктерінің арасында [[жүзгін]], құм сексеуілі, [[қоянсүйек]], [[қылша]] түрлері, жапырақсыз құланқұйрық және түкті жүзгін ағаштары басым. Мұнда бұта тәрізді аласа өсімдіктер (жусан, изен) мен [[Көп жылдық өсімдіктер|көп жылдық шөптер]] де (құмерке) көп.
**[[Сор топырақ]]ты шала бұта өскен шөл далада [[сарсазан]], [[бұйырғын]] т. б. өсімдіктер басым.
*'''Далалық зона'''

Далалық зонада [[бөденешөп]], қызылбояу, боз, [[бетеге]], қырғыз бетегесі, қылтық бетеге, көде, еркекшөп бітік өседі. [[Реликт|Реликт өсімдіктері]] — сібір бетегесі, [[ши]] мен көп тамырлы [[жуа]].

* '''Тау өсімдіктері'''
[[Алтай таулары|Оңтүстік Алтай]], [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]], Солтүстік және [[Батыс Тәңір тауы|Батыс Тянь-Шань]] өсімдіктері далалық, ормандық және альпілік белдеулерге бөлінеді.

Оңтүстік Алтай мен [[Сауыр-Тарбағатай|Тарбағатайдағы]] далалық белдеу далалық зонамен ұласып жатыр, бірақ мұндағы өсімдіктерге [[Бадам (өсімдік)|бадам]], [[майқарағай]], [[тобылғы]] араласқан. Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шаньда (шөл зона) бетеге, боз шалғын, бидайық (түкті бидайық), [[арпа]] (баданалы арпа) тұқымдастары өседі, мұнда [[итмұрын]], [[қызыл шие]] т. б. өсімдіктер көп.

Қазақстан тауларында бірнеше [[орман]] түрлері бар:

* [[самырсын]] және [[қарағай]] ормандары (Алтайда);
* [[Жапырақты ағаш|жапырақты]] (Сауыр);
* майқарағай (Алтай және Жоңғар Алатауы);
* [[шырша]] (Алтайдағы сібір шыршасы, Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шаньдағы Шренк шыршасы);
* [[Алма|алма ағаш]] (Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шань);
* [[өрік]] (Солтүстік Тянь-Шань);
* [[шетен]] (Тянь-Шань);
* [[Қотыр қайың|ақ қайың]] (Тянь-Шань).

Тау ормандарының мұншама кең алқапта орналасуына, республиканың батысында еменді және қарағашты, ал солтүстүігінде қайыңды және қарағайлы ормандардың бар болуына байланысты ормандар мен орман шалғындарының құрамындағы өсімдіктер Қазақстандағы барлық өсімдіктердін 40%-інен асады. Олардың ішінде 1 космополит (кәдімігі қыранқұлақ), 30-дан астам голарктикалық түр — орман папоротнигі, қауырсын папоротник, усасыр, құлмақ, күреңот, ұртшөп бар. Олар көне заман ормандарынан келіп жеткен реликтілер. Мұндай орман өсімдіктеріне [[грек жаңғағы]], семенов үйеңкісі, лепсі таспасы, тянь-шань цицербитасы, семенов айдаршөбі сияқты аз тараған реликтілер, сондай-ақ «Қазақстанның Қызыл кітабына» енгізілген қырғыз қайыңы, бекара терегі, Мушкетов түйесіңірі, мыңжылқы усасыр қырыққұлағы сияқты эндемдер айырықша сипат береді.
* '''Альпі белдеулері'''
** Альпіге [[доңызсырт]] шабындықтары мен майда шөпті шалғындықтар тән. Бұлардың алғашқысы түкті доңызсырттан, ал Алтайда Белларди  доңызсыртынан тарайды. Майда шөпті шабындық құрамында крылов бетегсі, монғол птильагростисі, ал түрлі шөптерден альпі [[маралоты]], [[таран]], сарғыш [[майдажелек]] т. б. бар.
** Субальпілік шалғындықтар тау белдеулерімен шекаралас жерлерде қалыптасқан. Тянь-Шаньда бұл — крылов бетегсінен, жартас [[Қазтамақ тұқымдасы|қазтамағынан]], кәдімгі манжеткадан құралған шалғындықтар. Тек [[мысыққұйрық]]тан тұратын шалғандықтар да кездеседі. Әдетте бұлардың бәрі құнарлы жаздық жайылымдар, шабындық жерлер.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;ҚазССР. Қысқаша энциклопедия, 2-том. Алматы - 1987&lt;/ref&gt;

=== Жануарлар дүниесі ===
Ұлан байтақ Қазақстан жерінде [[сүтқоректілер]]дің 172, [[Құстар|құстың]] 485, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 52, [[қосмекенділер]]дің 12, [[Балықтар|балықтың]] 150-ге жуық түрі бар. Омыртқасыз жәндіктер ([[Жәндіктер|насекомдар]], шаян тәрізділер, [[ұлулар]], [[құрттар]] т. б.) бұдан да көп. Тек жәндік түрлерінің өзі-ақ 30 мыңнан асады. Жануарлар түрінің осыншалық көп болуы республиканың географиялық орнына, жер бедерінің дамуы мен жануар түрлері қалыптасуының ұзақ та күрделі тарихына байланысты.
* '''Жануарлардың табиғат зоналары бойынша мекендеу'''і: 
**'''Орманды дала зонасы'''. Қазақстанның солтүстігіндегі орманды дала зонасында [[бұлан]], [[елік]], [[ақ қоян]], [[Тышқандар|сұр тышқан]], [[Егеуқұйрықтар|су егеуқұйрығы]], орман тышқаны, [[бұлдырық]], [[Аққұр|ақ кекілік]], көл айдындарын суқұстары — [[Аққулар|аққу]], [[Қаздар|қаз]], [[үйрек]], [[Шағалалар|шағала]], [[тарғақ]], [[қасқалдақ]] мекендеген. Оңтүстікке қарай созылып жатқан [[Еділ-Жайық|Еділ]] жағалауынан [[Алтай]] таулы бөктеріне дейінгі астық тұқымдас шөп пен [[жусан]], [[бетеге]] өскен далада [[суыр]], дала [[Дала алақоржыны|алақоржыны]], сүйірбас сұр тышқан, кәдімгі сұр тышқан, дала тышқаны, [[Сарышұнақтар|саршұнақ]] (үлкені, кішісі, жирені), ал құстан — [[дуадақ]], [[безгелдек]], [[Жылқышы (құс)|жылқышы]], [[Сұңқарлар|сұңқар]], дала трикушкасы, [[бозторғайлар]], [[Дала қыраны|қыранқара]], дала [[Құладындар|құладыны]] мен шабындық құландыны қоныстайды. [[Көктем]]нен [[күз]]ге дейін бұл жерлерде [[ақбөкен]] үйірлері жайылады, олар қысқа қарай шөлді аймаққа ығысады.
** '''Далалық зона'''. Едәуір бөлігін [[Жайық]] өзенінің аңғарындағы [[орман]] алып жатқан далалық зонаның батыс бөлігін бұлан, елік жайлаған, мұнда европалық [[қара күзен]], жұпар тышқан, [[орман сусары]] да кездеседі. Қосмекенділерден Жайық т. б. өзендердің аңғарында [[тарбақа]], орман [[Нағыз бақалар|бақасы]] кездеседі. Мұнда бұлдырық, сұр кекілік, тырна, бозторғай көп. Сыңсыған [[қарағай]] өскен тау сілемдері ([[Көкше]] қыраты) бар далалық зонаның орта бөлігінде бұлан, елік, [[сілеусін]], қызыл тоқалтіс сияқты орман тұрғындары, аққоян, [[Тиіндер|ақтиін]] ([[Ертіс]] бойындағы қалың орманда), бұлдырық, қаратоқылдақ, кәдімгі тоқылдақ кездеседі. Далалық зонаның шығысында суыр, дала тышқаны, дала [[Шақылдақтар|шақылдағы]] сияқты жануарлармен қатар аққоян, сілеусін, елік, [[арқар]] мекендеген.
** '''Шөлейт зонасы'''. Өсімдік жамылғысы әркелкі шөлейт зонасында- саршұнақтар (кішісі, орташасы, сарысы) мен [[Қосаяқтар|қосаяқтың]], құм тышқан мен толай қоянның бірнеше түрі мекендеген. Мұнда [[ақбөкен]] де, [[қарақұйрық]] та көптеп кездеседі. Бұл зонада құстан [[дуадақ]], [[Шілдер|шіл]], қылқұйрық, бозторғай т. б. бар.
** '''Шөл зонасы'''. Республиканың оңтүстігін тау бөктеріне дейін алып жатқан шөл зонада тек осында ғана мекендейтін бірнеше жануар түрлері бар, олар оңтүстікте республика шебінен тысқары шығып кетеді. Қыста қар тоқтап, көктемде қар суы жиналатын [[Үстірт (Маңғыстау)|Үстірт]] пен Маңғышылақ жартастарының арасында кездесетін үстірт [[муфлон]]ы жұтаң өсімдіктермен қоректеніп, ащы суды қанағат етеді. Үстіртте ұзын инелі [[Кірпітәрізділер|кірпі]], қарақұйрық, шөл сілеусіні — [[қарақал]] кездеседі. [[Сазды]] және [[Қиыршық тастар|қиыршық тасты]] шөл дала жануарларынан Қазақстаннан басқа жерлерде кездеспейтін ерекше тұқымдас өкілі — жаламан мекендейді. Ол тек [[Бетпақдала]]да, [[Балқаш]] көлінің солтүстік жағалауындағы кейбір аудандарда, [[Алакөл (көл)|Алакөл]] және [[Зайсан (көл)|Зайсан]] қазаншұңқырында ғана табылған. Солтүстік Балқаш маңындағы бірнеше жерден ғана табылған бесбашбайлы ергежейлі қосаяқ та ерекше хайуан. Ірі жануарлардан осы шөл далада ақбөкен, қарақұйрық қыстайды. Құстан — шіл, қылқұйрық, тырна, жек дуадақ кездеседі. Түк аяқты қосаяқ, үшбашбайлы ергежейлі қосаяқ, құм тышқаны, жіңішке башбайлы саршұнақ, ала [[Жертесерлер|жертесер]], құм мысығы т. б. құм ішінде тіршілік етуге бейімделген. Оңтүстік Балқаш құмында осы араға тән сексеуіл жорға торғайы, шөл дала [[Жапалақтәрізділер|жапалағы]] тіршілік етеді. Құмайтты шөлде бірқатар [[Кесірткелер|кесіртке]] (жұмыр бас, ешкіемер), [[Жыландар|жылан]] (оқ жылан, айдаһар, қара шұбар жылан т. б.) түрлері, дала [[Тасбақалар|тасбақасы]] тараған. Өзен-көл аңғарындағы орман-тоғайларда елік, [[жабайы шошқа]], құм қоян, [[қырғауыл]] т. б. кездеседі. Балқаш, [[Сасықкөл (көл, Алматы, Абай облыстары)|Сасықкөл]] және т.б. көлдердің жағалауындағы қалың [[қамыс]] арасында [[Бірқазандар|бірқазан]], [[жалбағай]], [[Үлкен аққұтан|аққұтан]], [[көкқұтан]], [[Суқұзғындар|қарақаз]], шағала бар. Алакөл айдынынан өте сирек кездесетін, «Қазақстан Қызыл кітабына» енгізілген [[реликт шағала]] қоныстайды.
** Қазақстанның шығысы мен оңтүстігін қоршап жатқан таулардың жануарлар дүниесі де сан алуан. Қылқан жапырақты Алтай ормандарында [[бұлан]], [[Кермарал|марал]], [[құдыр]], сібір таутекесі, арқар, алтай көртышқаны, қоңыр аю, бұлғын, құну, күзен, барыс, тиін, борша тышқан, алтай суыры, құр, шіл, тундра кекілігі, ақ кекілік, алтай ұлары, кукша, жорға торғай кездеседі. Зайсан қазаншұңқырынан оңтүстікке қарай созылып жатқан тауларда (Сауыр, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы) марал, елік, арқар, сібір таутекесі, қоңыр аю, сілесін, барыс, ұзынқұйрық саршұнақ мекендейді. Жоңғар, Іле Алатауы мен Талас Алатауында көкшіл суырдың орнына қызыл суыр және өте сирек кездесетін Менабир суыры жерсіндірілген. Қазақстанның оңтүстік-шығыс тауларында жыртқыш құстардан қозықұмай, тазқара, бүркіт тіршілік етеді. Бұл жерлерге сондай-ақ гималай ұлары, кекілік, ұзақ қарға, шау қарға, қызыл құйрық торғай, аршалық ементұмсық, тау шымшық, көкқұс тән. Жоңғар Алатауындағы кіші-гірім өзендерде жетісу [[тритон]]ы тіршілік етеді&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;.

=== Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар === 
[[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|300 px|[[Алматы қорығы]]ндағы Талғар шыңы]]
[[Сурет:IMG 7431-Sharyn canyon.jpg|thumb|300 px|[[Шарын шатқалы]]]]
{{main|Қазақстан ерекше қорғалатын табиғи аумақтары}}
'''Ерекше қорғалатын табиғи аумақ''' — ерекше қорғау режимі белгіленген мемлекеттік табиғи-қорық қорының табиғи кешендері мен объектілері бар жер, су объектілері және олардың үстіндегі әуе кеңістігінің учаскелері.

Ерекше қорғалатын аумақ  — кеңістігінде бағалы табиғи немесе колдан жасалған (бағалы [[Экологиялық жүйе|экожүйе]], [[гейзерлер]], бау- саябақ ескерткіштері, инженерлік құрылыстар, т. б.) немесе қоршаған ортаға қолайлы әсер ететін кеңістіктер ([[Орман жолақтары|орман жолағы]], [[көгерген аймақтар]]), аумақтар, [[акватория]]лар. Мүндай аумақтар тек заңмен ғана емес, арнайы бақылауда болып, адамдармен қорғалады.&lt;ref&gt;Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов.
 – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5&lt;/ref&gt;

=== Табиғат ресурстары ===
{{main|Қазақстанның кен ресурстары}}
Қазақстан кен байлықтарының қоры мен әр алуандығы жағынан Жер шарындағы бай аймақтардың бірі. Минералдық шикізат қорлары Қазақстанның ұлттық экономикасының тұрақты дамуы мен қауіпсіздігінің маңызды кепілі. Қуатты минералдық шикізат базасының қазіргі жай-күйі республиканы шет елдердің кен қазбаларына тәуелділіктен толық арылтып, Қазақстанның дүниежүз. рынокқа минералдық шикізат қорлары мен оның өңделген өнімдерін шығаруына мүмкіндік берді. Минералдық шикізат ресурстары еліміздің даму стратегиясын анықтайтын негізгі факторлардың бірі. Маңыздылығы жағынан олар үш топқа бөлінеді. Бірінші топқа негізгі қаржы түсімін қамтамасыз ететін және экон.-саяси мәні бар стратегиялық кен байлықтары жатады: мұнай, газ, көмір, уран, хромит кен орындары. Екінші топты қаржы түсімін қамтамасыз ететін әрі Қазақстанның индустриялық бет-бейнесінің негізі болып табылатын маңызды кен байлықтары құрайды: темір, марганец, мыс, қорғасын, мырыш, алюминий және алтын кен орындары. Үшінші топқа ішкі және сыртқы рыноктарда жоғары сұранымға ие қалайы, күміс, фосфор, барит кен орындары кіреді. Кен байлықтардың барланған қоры негізінде ондаған мұнай-газ және кентас өндіретін кәсіпорындар жұмыс істейді, олар 70-тен аса әр түрлі минералдық шикізат түрлерін өндіреді және өңдейді.

== Саяси жағдайы ==
{{Main|Қазақстанның ішкі саясаты}}

Қазақстан — 1995 жылғы 30 тамызында республикалық [[референдум]]да қабылданған [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|Конституция]] бойынша&amp;nbsp;— өзін демократиялы, зайырлы, құқықты және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады. Қазақстан Республикасы&amp;nbsp;— президенттік басқару формасындағы біртұтас мемлекет. Республиканың ең жоғары өкілді органы — [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]. Ол республиканың заң шығару қызметін жүзеге асырады. Парламент тұрақты жұмыс істейтін екі Палатадан: [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттан]] және [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжілістен]] тұрады.

Сенат әр [[облыс]]тан, [[республикалық маңызы бар қала]]дан және Қазақстан Республикасының елордасынан екі адамнан, тиісінше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Республика елордасының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенаттың 15 депутатын Парламент өкілеттігі мерзіміне [[Қазақстан Республикасының Президенті|Республика Президенті]] тағайындайды.

Мәжіліс дәрежелі өкілеттілік және біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша партиялық тізім негізінде сайланған 98 депутаттардан құралады, және 9 депутатты [[Қазақстан халқы ассамблеясы|Қазақстан халқы Ассамблеясы]] сайлайды.

[[Сурет:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|150px|нобай|оңға|Нұрсұлтан Назарбаев]]
Президент [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкіметті]] Мәжілістегі көпшілік алған партия ұсынысымен құрады. Республика [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министрі]] тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентіне ұсыныс енгізеді. Премьер-Министр Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар өкімдер шығарады.

Қазақстан Республикасының [[Қазақстан Конституциялық Кеңесі|Конституциялық Кеңесі]] жеті мүшеден тұрады, олардың өкілеттігі алты жылға созылады. Конституциялық Кеңестің Төрағасын Республиканың Президенті тағайындайды.

Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Заңмен құрылған [[Қазақстан Жоғарғы Соты|Республиканың Жоғарғы Соты]] және Республиканың жергілікті соттары Республиканың соттары болып табылады.

=== Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару ===
Жергілікті мемлекеттік басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілдік ([[мәслихат]]) және атқарушы органдар ([[әкім]]дік) жүзеге асырады.

=== Сыртқы саясат ===
{{main|Қазақстанның сыртқы саясаты}}

Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік сақтауға ұмтылысымен, прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат жүргізуге талпынысымен және көпжақты ынтымақтастыққа бағытталғандығымен ерекшеленеді. Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және экономикалық факторларына байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы саясатын халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың аймақтық біртұтастығын кұрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді.

Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға ынталы екендігі оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.

=== Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы ===

2020 жылғы 6 наурызда Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы жарияланды. Құжатта мынадай басымдықтар негізге алынған: 
- үдемелі сипатқа ие және ел дамуының жаңа кезеңінде Тұңғыш Президент – Елбасының сыртқы саяси бағытын жалғастыруға өзінің сабақтастығын сақтайтын елдің ашық, болжамды және дәйекті сыртқы саясаты;
- адам құқықтарын қорғау, гуманитарлық дипломатияны дамыту және қоршаған ортаны қорғау; 
- халықаралық аренада экономикалық мүдделерді ілгерілету, соның ішінде инвестициялар тарту бойынша мемлекеттік саясатты іске асыру; 
- халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау; 
- ең алдымен, негізгі әріптестер – Ресей, Қытай, АҚШ, Орталық Азия мемлекеттері және Еуропалық Одақ елдері, ал көпжақты құрылымдар бойынша – Біріккен Ұлттар Ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығы және басқа да ұйымдармен өзара тиімді байланыстарды нығайтуды білдіретін өңірлік және көпжақты дипломатияны дамыту.&lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-kr-syrtky-sayasatynyn-2020-2030-zhyldarga-arnalgan-tuzhyrymdamasyn-bekitti_a3622803&lt;/ref&gt;

=== Қазақстандағы саяси реформалар ===

2019 жылғы маусымда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрылды. Оның негізгі мақсаты – жұртшылық, саяси партиялар, азаматтық қоғам өкілдерінің қатысуымен өтетін талқылаудың негізінде мемлекеттік саясаттың өзекті мәселелері бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлеу.&lt;ref&gt;https://egemen.kz/article/202452-ulttyq-qoghamdyq-senim-kenhesininh-dgugi-salmaqty&lt;/ref&gt;

2019 жылдың шілдесінде Қазақстан Президенті азаматтардың сындарлы сұрауларына жедел әрі тиімді жауап беретін «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын жария етті.&lt;ref&gt;https://egemen.kz/article/211354-khalyq-unine-qulaq-asatyn-memleket&lt;/ref&gt; 

Сонымен бірге, Қазақстанда балама көзқарастар мен пікірлерді көтермелеу мақсатында басқа партиялардың өкілдеріне кейбір парламенттік комитеттерде төрағалық етуге мүмкіндік беретін заң қабылданатын болады. Саяси партияларды құру үшін тіркеу кедергісі 40 мыңнан 20 мың адамға дейін төмендетіледі. &lt;ref&gt;https://abai.kz/post/103296&lt;/ref&gt;

Қазақстанда бейбіт жиналыстар туралы жаңа заң қабылданды. Заңда пикет, демонстрация, шеру, митинг сияқты бейбіт жиналыстың негізгі тұжырымдамалары мен нысандарын қалыптастыруға мүмкіндік беретін концептуалды аппаратты енгізу қарастырылған. Заң ұйымдастырушылардың, бейбіт жиналыстарға қатысушылардың және журналистердің мәртебесін, құқықтары мен міндеттерін реттейді. 

Қоғамдық қауіпсіздікті күшейту мақсатында Президент Қ.К.Тоқаев тұлғаға қарсы жасалатын қылмыс үшін қолданылатын жазаны да күшейтті. &lt;ref&gt;https://informburo.kz/kaz/seksualdy-sipattay-ylmystara-zhaa-bap-engzlu-mmkn-za-zhobasyn-taldaymyz-.html&lt;/ref&gt;

=== Қоғам ===
Қазақ техникалық мамандары [[Қазақ инженерлер бірлестігі|Қазақ Инженерлер Бірлестігі]] ұйымына біріккен.

==Мереке және демалыс күндер==
{{lower|0.4em|&lt;ref&gt;[http://www.worldtravelguide.net/kazakhstan/public-holidays Kazakhstan Public Holidays]. Worldtravelguide.net. Тексерілген 2013-01-14.&lt;/ref&gt;}}
{{lower|0.4em|&lt;ref&gt;[http://egov.kz/wps/portal/!ut/p/b1/04_SjzQ0MbUwtLQwMtWP0I_KSyzLTE8syczPS8wB8aPM4v09DN3cTS2NDfxdLFwNPC1Mjf3cfDyM3L2NgAoicSswACogSr8BDuBoQEh_uH4UPiVgF4AV4LHCzyM_N1U_NyrHzdJT1xEAojlmQQ!!/dl4/d5/L0lDUmlTUSEhL3dHa0FKRnNBLzRKVXFDQSEhL2Vu/]&lt;/ref&gt;}}

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! style=&quot;width:80px;&quot;|Күн!! style=&quot;width:170px;&quot;|Қазақша аталуы
|-
|[[1 қаңтар|1]]–[[2 қаңтар]]
|[[Жаңа жыл]]
|-
|[[7 қаңтар]]
|Рождество мейрамы (Рождество Христово)
|-
|[[8 наурыз]]
|[[Халықаралық әйелдер күні]]
|-
|[[21 наурыз|21]]–[[23 наурыз]]
|[[Наурыз мейрамы]]
|-
|[[1 мамыр]]
|[[Қазақстан халқының бірлігі күні]]
|-
|[[7 мамыр]]
|[[Отан қорғаушы күні (Қазақстан)|Отан Қорғаушылар күні]]
|-
|[[9 мамыр]]
|[[Жеңіс күні]]
|-
|[[6 шілде]]
|[[Астана күні (Қазақстан мейрамы)|Астана күні]]
|-
|[[30 тамыз]]
|Қазақстан Республикасының Конституциясы күні
|-
|Қажылықтың соңғы күні.
|[[Құрбан айт]]
|-
|[[1 желтоқсан]]
|[[Тұңғыш президент күні (Қазақстан)|Тұңғыш Президент күні]]
|-
|[[16 желтоқсан|16]]-[[17 желтоқсан]]
|[[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні|Тәуелсіздік күні]]
|}

== Экономикасы ==

Тәуелсіздік кезеңінде Қазақстанға әлемнің 120-дан аса елінен 330 млрд доллар шетелдік инвестиция тартылды.&lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/28-zhylda-kazakstanga-kansha-investiciya-tartyldy_a3595458&lt;/ref&gt;

Дүниежүзілік Банктің «2020 жылғы бизнес жүргізу» есебінде Қазақстан әлемде 25-ші орынға ие болды және миноритарлық инвесторлардың құқықтарын қорғау бойынша әлемдегі ең үздік ел атанды.
Қазақстанның ЖІӨ 179,332 млрд. АҚШ долларын құрайды және жылдық өсім қарқыны 4,5%- ға тең. Қазақстанның ЖІӨ жан басына шаққанда 9 686 АҚШ долларын құрайды.&lt;ref&gt;https://stat.gov.kz/official/dynamic&lt;/ref&gt;

Қазақстан Қытай мен Қатардан кейін ХХІ ғасырдың бірінші онжылдығының ең серпінді 25 экономиканың арасында үшінші орынға ие. Қазақстанның әлемдік саудадағы рөлі мен жаңа Жібек жолындағы орталық орында орналасуы елге миллиардтаған адамға өз нарықтарын ашуға мүмкіндік берді. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына 2015 жылы мүше болды.

Қазақстан экономикасының әлемдік экономикадағы үлесін анықтаудың негізгі көрсеткіші — елдің халықаралық саудадағы үлесіне қарап анықтауға болады. Қазақстанның сыртқы сауда айналымы жылдан жылға өсіп келеді: 1995 жылы $9 млрд болатын болса 2008 жылы $109 млрд болды. Негізгі өсім мұнай өндіру және металлугрия саласыныңеншісіне тиесілі. Экспорт өндірілетін өнім көлемінің өсуіне жәнебағаның қымбаттауына байлнысты.

Ал импорттың өсуі тиісінше өнімді өндіруге қажетті машиналар мен жабдықтарды сатып алудың нәтижесінде өсті&lt;ref&gt;[http://forbes.kz/process/expertise/v_mirovoy_ekonomike_kazahstan_vnizu_pischevoy_tsepochki В мировой экономике Казахстан - внизу пищевой цепочки] 2013 жылдың 27 ақпан күні қаралды&lt;/ref&gt;.

2009 жылы сыртқы сауда айналымы 34%-ға төмендеп кеттті, оның негізгі себепшісі мұнай мен металл бағасының төмендеуі. Дегенмен, 2010 жылдан бастап бағалардың қайта өсуіне байланысты қарқынды даму байқалды, Нәтижесінде экспорттық-импорттық операциялар көлемі  $137 млрд. құрады. Экспорт ($92 млрд) иморттан екі есе көп болды ($45 млрд).

Экспорттың 75% — минералды ресурстар, ең үлкен бөлігі мұнай, газ, көмір, уран сияқты пайдалы қазбаларға тиесілі. Қалған 13% — металлдар және 3,4% — ауылшаруашылық өнімдері құрайды (негізгісі бидай), 4,2% — химия өнеркәсібінің өнімдері. Негізгі өндіретін тауар — өңделмеген  табиғи қазбалар құрайды. Қазақстан әлемдік сауда нарығында табиғи ресурстарды қамтамасыз етуші ретінде қызмет етеді.

Қазақстан дүинежүзілік сауда ұйымына 2015 ж. 22 маусымда мүше болды.&lt;ref&gt;[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-kazakstannyin-dsu-ga-kru-jonndeg-kelssozderdn-262874/ Назарбаев Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі келіссөздердің аяқталғанын жария етті]&lt;/ref&gt;
{{main|Қазақстан экономикасы}}
&lt;gallery&gt;
Сурет:Modern Almaty.jpg|Дамыған Алматы
Сурет:Kazah tenge.jpg|[[Қазақстан теңгесі]]
&lt;/gallery&gt;
=== Қазақстанның сыртқы экономикасы ===
Қазақстанның сыртқы экономикасы әлем елдерімен  экономикалық, сауда, валюта, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да қатынастарды қамтып отыр. Бұл сала субъктілері сыртқы экономикалық қызметтерге байланысты меншік түрі бойынша тәуелсіз елімізде тіркелген Қазақстанның немесе шет мемлекеттердің заңды немесе жеке тұлғалары болып табылады. Сыртқы экономика саласында басты және маңызды орында сауда саласы. Соңғы жылдарда қазақстаннан экспортталатын тауардырдың үлесі үш есеге өсті. Оған бірнеше факторлар себепші болып отыр. Қолайлы инвестициялық жағдайлардың жаалуы тікелей шетелдік қомақты инвестициялардың тікелей ағылып келуіне себепші болды, оның негізгі бөлігі еліміздің мұнай өндіру саласына жұмсалады. Біріншеден, бұл өз кезегінде мұнай мен газ конденсатын өндіруді қарқынды дамытты. Екіншіден, дүниежүзілік тауар нарығындағы көмірсутектер шикізатын сату шартының қолайлылығы  экспорт әлеуетінің өсіне жағдай жасады. Дәл осылай деп тау-кен металлургия сала-соңғы оң жыл көлемінде жалпы қазақстандық экспорт және қызмет көрсету үлесінің көбеюі, әлемдік  сауданың дамуымен салыстырғандағы оның қарқынды дамуы мен көлеміне байланысты болып отыр. 
    
Қазақстандығы тауар экспорттау динамикасының деңгейінің өсуі оның жоғары, екпінді дамуын көрсетеді. Орташа есеппен он жыл ішінде тауар экспорттау төрт есеге өссе, импорт үш жарым есеге өсті. Әлемдік деңгеймен салыстырмалы түрде қарағанда еліміздің макроэкономикалық көлемі жоғары емес. Осыған қарамастан Қазақстанның сытрқы экономикалық саласын болащақта дамытуына орасан зор шамасы бар. Атап айтқанда, бүгінде 500-ден астам кен орындары барланып, минералды шикізаттың 1220 түрінің барлығы анықталған. Осылардың көпшілігінен біздің еліміз дүние жүзі бойынша алдыңғы орында. Осылайша, Қазастан барланған цинк, вольфрам және барит қорларын әлем бойынша бірінші орында болса, күміс қорғасын және хромит қорынан екінші орында, мыс, марганец, флюорит бойынша үшінші, молибден қорынан төртінші, сонымен қатар алтын қоры жөнінен алдыңғы қатардағы он елдің қатарында. 
    
Елімізде темір рудасы әлемдік қордың 8 пайызын, уранның жобамен 25 пайызын құрайды. Қазақстан мұнай қорын барлаудан әлемдегі он елдің қатарында. 
     
Ғаламдық қаржылық — экономикалық  тоқырау республикамыздың сыртқы экономикалық саласына кері әсерін тигізді.

== Энергетикасы ==
{{main|Қазақстан энергетикасы}}

=== Мәдениет және қоғам ===
{{main |Қазақ мәдениеті}}, {{main|Қазақстанның әдебиеті мен өнері}}, {{main|Қазақ өнері}}

=== Білім беру жүйесі ===
{{main|Қазақстанның білім беру жүйесінің тарихы}}

=== Бұқаралық ақпарат құралдары ===
{{main|Қазақстанның бұқаралық ақпарат құралдары}}

=== Әлеуметтік саласы ===
{{main|Қазақстанның әлеуметі}}

=== Қарулы күштері ===
{{main|Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері}}

Қазақстан Республикасының әскери құрылымы әскери басқару органдарын, Қарулы Күштердің түрлерін, арнайы әскерлерді, тыл, әскери оқу орындары мен ғыл. мекемелерді қамтиды. Соғыс уақытында құрамына қорғаныс мин-не қарайтын әскер түрлерінен басқа Ішкі істер мин-нің ішкі әскерлері, Ұлттық қауіпсіздік к-тінің шекара қызметі және басқа да әскерлері, респ. “Ұлан”, азаматтық және аумақтық қорғанысты басқару мен құру органдары кіреді. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің басты мақсаты — елдің егемендігін, аумағының тұтастығын, экономикасын, мемл. ин-ттары мен азаматтарын соғыс қатерінен қорғау, жаугершілік немесе әскери қақтығыстар туғызудың алдын алу, Қазақстанның орнықты дамуы үшін қолайлы жағдай туғызу.

Республика Қарулы Күштеріне бейбіт кезеңде мынандай негізгі міндеттерді орындау жүктелген: 
* әскери күшті, жауынгерлік даярлықты қамтамасыз етіп, басқару органдары мен әскерлерді ел ішіндегі қақтығыстарды, 
* Қазақстан Республикасының мемл. шекарасында немесе аум-ның шегінде туған кез келген заңсыз қарулы күш көрсетуді тұмшалап, тойтара алатын деңгейде ұстау; 
* әуе кеңістігін күзету, сондай-ақ, мемл. шекараның жедел-стратег. тұрғыда маңызды өңірлерін жабу; 
* маңызды әскери нысандарды күзету; 
* елдің кез келген ауданында жағдайды тұрақтандыру жөніндегі батыл іс-қимылға әзір болу; 
* халықаралық міндеттемелерге сәйкес бітімгершілік және өзге де операцияларға қатысу.

Бұл міндеттерді орындауды Қарулы Күштер Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарымен өзара тығыз іс-қимылда жүзеге асырады. Бұл ретте Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік к-тінің шекара қызметіне құрлықта, теңізде, көлдерде және өзге де су айдындарында мемл. шекараны күзету мен қорғау, сондай-ақ, лаңкестікке (террорға), қару мен есірткі саудасына қарсы күреске қатысу жүктеледі. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 ж. 23 қарашадағы 1579 қаулысына сәйкес елімізде Оңт., Батыс, Шығыс, Орт. әскери округтері құрылған. Оңт. әскери окуругінің қорғайтын жер аумағына: Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Тараз қаласында. Шығыс әскери округі қорғайтын жер аумағына: Шығ. Қазақстан, Павлодар облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Семей қаласында. Батыс әскери округінің қорғайтын аумағына: Ақтөбе, Атырау, Бат. Қазақстан, Маңғыстау облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Ақтөбе қаласында. Қазақстанның қалған облыстары Орт. әскери округіне қарайды. Орт. штаб – Қарағанды қаласында.

Қазақстанның геосаяси жағдайы үлкен өзгерістерге (экстремизм, шекараға таяу жерлерде әскери қақтығыстардың өршуі, жаңадан ядр. мемлекеттер пайда болуы, т. б.) ұшырауда. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери доктринасы орташа мерзімді кезеңге есептеліп жасалған (1999–2005) қорғаныстық сипатқа ғана ие. Ол әлемдегі және аймақтағы әскери-саяси жағдайды кешенді бағалауға, мемлекеттің экон. болмысы мен материалдық қорының мүмкіндіктеріне сүйенеді. Доктрина Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі стратегиясының негізгі ережелерін нақтылайды және шабуыл жасалған жағдайда елдің қорғанысын ұйымдастыруға, ұжымдық әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі одақтас мемлекеттермен бірлескен күш-жігерді үйлестіруге бағытталған.

== Қызықты деректер ==
* 1. Қазақстанда 19 миллионнан астам адам, шамамен 130-дан астам этнос тұрады. Оның 48,71 % — ерлер, 51,29 % — әйелдер. Қазақстан халық саны бойынша әлемде 64-орында.

* 2. Қазақстанның аумағы [[Азия]] мен [[Еуропа]]да орналасқан. Жер көлемі — 2,7 миллион шаршы шақырым. Дүниежүзінде [[Жер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі#Аумағы бойынша жалпы елдер мен тәуелділіктер|9-орында]] тұр. Қазақстанның территориясына 3 [[Түркия]], 5 [[Франция]] немесе 7 [[Жапония]] сиып кетер еді.

* 3. Қазақстанда екі сағаттық белдеу бар, климаты — күрт континенталды. Ауа температурасы -45-тен +45 градусқа дейін болады. 

* 4. Қазақстан – табиғи ресурстарға өте бай мемлекеттердің бірі. Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99-ы қазақ жерінен табылған. [[Мұнай]] қоры бойынша Қазақстан әлемдегі 20 жетекші елдің қатарына кіреді. Ал [[газ]] қоры бойынша 30-орынға, [[алтын]] қорлары бойынша әлемде 15-орынды, [[Уран (химиялық элемент)|уран]]нан екінші орынға тұрақтаған.

* 5. Қазақстан өз еркімен күштілігі жағынан әлемде төртінші орында тұратын қарудан бас тартып, әлемдегі ең ірі ядролық тәжірибелер полигонын жапты. 1991 жылдың 29 тамызында [[Семей полигоны|Семей ядролық полигоны]] жабылды.

* 6. [[Нұр-Сұлтан]] (бұрынғы атауы Астана) қаласы әлемнің ең жас астанасы болып есептеледі. 1998 жылы [[ЮНЕСКО]] бас қаланы «Бейбітшілік қаласы» деген атауға сай деп танып, медальмен марапаттады. Бразилияда өткен дүниежүзілік байқауда әлем бойынша 12 жас қаланың ішінен Нұр-Сұлтан жоғары атақты иеленді. Ал 2012 жылы елордаға «ТМД мен Түркі әлемінің мәдени астанасы» мәртебесі берілді. 2019 жылдың наурыз айынан бастап қала атауы Тұңғыш Президенттің құрметіне Нұр-Сұлтан деп өзгертілді.

* 7. Әлемдегі ең биiк түтiн мұржасы Қазақстанда ([[Екібастұз]] қаласында) орналасқан. Оның биiктігi — 420 метр. Ол [[Эйфель мұнарасы]]нан 100 метр биік.

* 8. [[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр]] – әлемдегі бірінші және ең үлкен ғарыш айлағы. «Байқоңыр» ғарыш айлағынан тұңғыш рет адамзат ғарышқа ұшқан. Ол Қазақстан жерінде [[Төретам]] кентіне жақын ауданда орналасқан. Көлемі 6717 шаршы шақырым.

* 9. [[Медеу]] — әлемдегі ең биік орналасқан жасанды мұз айдыны. Мұнда 170 әлемдік рекорд орнатылған. «Медеу» атауы ХІХ ғасырдың соңында өмір сүрген қоғам қайраткері [[Медеу Пұсырманұлы]]ның құрметіне берілген.

* 10. Қазақстанда 3,8 млн жеңіл көлік тіркелген (2021 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша)&lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/kazakstanda-3-8-mln-zhenil-kolik-tirkelgen_a3862967&lt;/ref&gt;. 

* 11. Орталық Азиядағы ең үлкен театр Қазақстанда орналасқан. «[[Астана Опера]]&lt;nowiki/&gt;» театрын 33 елдің мамандары үш жыл салды.

* 12. Қазақстан – [[қызғалдақ]] пен [[алма]]ның отаны. Ал жылқы алғаш рет (б.д.д 4 мыңыншы жылдарда) Қазақстанда қолға үйретілген.

* 13. Қазақстанның [[Қазақстан теңгесі|төл валютасы]] қатарынан үш рет 2011, 2012 және 2013 жылдары дүниежүзіндегі ең үздік қағаз ақша ретінде танылды. Алғашқы қазақстандық ақшалар [[Лондон]]да шығарылды.

* 14. Тәуелсіздік алғалы бері Қазақстанға әлемнің 120-дан астам мемлекеті 370 млрд доллардан астам инвестиция құйды (2022 жылғы деректер бойынша).

* 15. Әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара — Қазақстан мен Ресей шекарасы (7591 шақырым)&lt;ref&gt;[https://qazaqstan.tv/news/119949/ Қазақстан туралы қызықты деректер]&lt;/ref&gt;.

* 16. Қазақстанның екі ескерткіші [[Әлемдік мұра|ЮНЕСКО-ның әлемдік мәдени мұрасы]]ның қатарында. Олар – [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]] мен [[Тамғалы петроглифтері|Тамғалы тас кешені]]&lt;ref&gt;[https://qazaquni.kz/kogam/62106-kazakstan-turaly-25-kyzykty-derek Қазақстан туралы 25 қызықты дерек]&lt;/ref&gt;.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|3}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{Commonscat|Қазақстан}}
* [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }}
* [http://www.akorda.kz Президенттің ресми торабы]
* [http://www.parliament.kz Парламенттің ресми торабы]
* [http://e.gov.kz/wps/portal?lang=kk Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі]
* [http://kz.government.kz/ Үкiметтiң ресми торабы]
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/ Қазақстан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309094529/http://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD |date=2017-03-09 }} [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]]
* [http://online.prg.kz/ Қазақстан Республикасының онлайн заңнамасы]
* [http://www.stat.kz/Pages/default.aspx Қазақстанның ресми статистикасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113142704/http://www.stat.kz/Pages/default.aspx |date=2013-11-13 }}
* [http://www.zakon.kz Қазақстанның бірінші ақпараттық порталы]

{{Қазақстан тақырыптарда}}
{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Қазақстан
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Азия елдері
 |Еуропа елдері
 |Орталық Азия
 |Каспий теңізі бойындағы елдер
 |ЭЫҰ
 |ТМД
 |Еуразия Экономикалық Қауымдастығы
 |ҰҚШҰ
 |Түркі кеңесі
 |Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы
 |ТҮРКСОЙ
 |Ислам Әріптестік Ұйымы
}}

[[Санат:Қазақстан|*]]
[[Санат:Посткеңестік елдер]]</text>
      <sha1>jpi736tcwd49bo5rk2edb8xbur4edcb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058751</id>
      <parentid>3058749</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:03:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінуі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="125578" xml:space="preserve">{{Мемлекет
 |Қазақша атауы        = Қазақстан Республикасы&lt;br /&gt;Qazaqstan Respublikasy
 |Шынайы атауы   = 
 |Атау септігі       = Қазақстан
 |Елтаңба                    = Emblem_of_Kazakhstan_latin.svg
 |Байрақ                    = Flag of Kazakhstan.svg
 |Ұраны                   = Алаш! &lt;small&gt;(тарихи)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;Алға Қазақстан! &lt;small&gt;(ресми емес)&lt;/small&gt;
 |Әнұранның аты          = Менің Қазақстаным (әнұран)
 |Аудио                   = Kazakhstan National Anthem 2012.ogg
  |Картада                = Kazakhstan (orthographic projection).svg
  |карта тақырыбы        =
 |Картада2               = 
 |lat_dir = N|lat_deg = 48|lat_min = 57|lat_sec = 0
  |lon_dir = E|lon_deg = 66|lon_min = 14|lon_sec = 0
  |region                 = KZ
  |CoordScale             = 10000000
 |Тілдері             = [[Қазақ тілі]] — мемлекеттік тіл&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл - қазақ тілі. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 7-бап, 1 бөлім&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;[[орыс тілі]] — ресми&lt;ref&gt;Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 7-бап, 2 бөлім&lt;/ref&gt;
 |Мемлекеттік діні = Зайырлы мемлекет
 |Үкімет түрі         = [[Президенттік республика|Президенттік]] [[Унитарлы мемлекет|унитарлы]] [[республика]]&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасы - президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. - Қазақстан Республикасының Конституциясы, 2-бап, 1 бөлім&lt;/ref&gt;
 |Құрылды       = [[1465 жыл]]&lt;br&gt; [[Қазақ хандығы]]
 |Тәуелсіздік күні      = [[16 желтоқсан]] [[1991 жыл]]ы
 |Тәуелсіздігін алды        = [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дан
 |Астанасы                 = [[Сурет:Emblem of Nur-Sultan-1.svg|22px]]&amp;nbsp;[[Нұр-Сұлтан]]
 |Ірі қалалары       = [[Алматы]], [[Нұр-Сұлтан]], [[Шымкент]], [[Қарағанды]], [[Ақтөбе]], [[Тараз]], [[Павлодар]], [[Өскемен]]
 |Басшы қызметі = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]]&lt;br /&gt;[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-министрі]]&lt;br /&gt;[[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Парламент Сенатының төрағасы]]&lt;br /&gt;[[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Парламент Мәжiлiсі төрағасы]]
 |Басшылары            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]&lt;br /&gt;[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]&lt;br /&gt;[[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]&lt;br /&gt;[[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]
 |Жер аумағы бойынша орны     = 9-шы
 |Жер аумағы              = 2 724 902&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/republic_of_kazakhstan/kazakhstan ҚР президентінің ресми сайтындағы Қазақстан туралы ақпарат]&lt;/ref&gt;
 |Судың үлесі            = 2,8
 |Этнохороним             = [[Қазақстан халқы|қазақстандық, қазақстандықтар]]
  |Халық саны бойынша орны     = 62-ші
  |Жұрты              = {{өсім}} 19 172 524&lt;ref name=&quot;stat2022&quot;&gt;
{{cite web
 |url         = https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT459124&amp;lang=kk
 |title       = Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы 
 |author      = 
 |date        = 2022-06-01
 |work        = Әлеуметтік және демографиялық статистика  департаменті
 |publisher   = stat.gov.kz
 |accessdate  = 2022-07-22
 |lang        = kk
}}&lt;/ref&gt;
  |Сарап жылы             = 2022
  |Санақ бойынша халық саны  = {{өсім}} 19 169 550&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-premer-ministr-askar-mamindi-kabyldady-8114629 Қазақстан халық санын премьер-министр баяндады]&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы           = 2021
  |Халық тығыздығы    = 6,93
  |Тығыздық бойынша орны     = 184-ші
 |ЖІӨ (АҚТ)               = {{өсім}} 534,271 млрд.&lt;ref name=IMF&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=67&amp;pr.y=1&amp;sy=2017&amp;ey=2021&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=916&amp;s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a= |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |publisher=International Monetary Fund |website=IMF.org |access-date=7 May 2019}}&lt;/ref&gt;
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы   = 2019
 |ЖІӨ (АҚТ) орны      = 41-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = {{өсім}} 28,514&lt;ref name=IMF /&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 53-ші
 |ЖІӨ (номинал)             = {{құлдырау}} 164,207 млрд.&lt;ref name=IMF /&gt;
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2019
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны    = 54-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = {{құлдырау}} 8,763&lt;ref name=IMF /&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 71-ші
 |АДИ                    = {{өсім}} 0,800
 |АДИ жылдық есебі       = 2017
 |АДИ бойынша орны           = 58-ші
 |АДИ деңгейі            = &lt;span style=&quot;color:#090;&quot;&gt;өте жоғары&lt;/span&gt;
 |Әуе компаниясы            = [[Air Astana]], [[SCAT]], [[Qazaq Air]], [[FlyArystan]]
 |Валютасы                  = [[Қазақстан теңгесі]] '''{{Unicode|₸}}'''&lt;br /&gt;([[ISO 4217|KZT, код 82]])
 |Интернет үйшігі           = [[.kz]], [[.қаз]]
 |ISO                     = KZ
 |Телефон коды          = 7-6xx, +7-7xx
 |Уақыт белдеулері            = +5, +6
 |Түсініктемелер              = 
}}
{{мағына|Қазақстан (айрық)}}
'''Қазақстан''' ({{audio-nohelp|Kk-kazakhstan.ogg|Қазақстан}} {{IPA|[qɑzɑqˈstɑn]}}), толық атауы '''Қазақстан Республикасы''' ({{audio-nohelp|Kk-republic-of-kazakhstan.ogg|Қазақстан Республикасы}}) — [[Шығыс Еуропа]] мен [[Орталық Азия]]да орналасқан [[мемлекет]]. Батысында [[Еділ|Еділдің төменгі ағысынан]], шығысында [[Алтай таулары]]на дейін 3 000 км-ге, солтүстіктегі [[Батыс Сібір жазығы]]нан, оңтүстіктегі [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тәңір тауы|Тянь-Шань тау жүйесіне]] 1 600 км-ге созылып жатыр. Қазақстан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдеріне, Еділ өзені және [[Еділ-Дон каналы]] арқылы [[Азов теңізі|Азов]] және [[Қара теңіз]]дерге шыға алады. Мұхитқа тікелей шыға алмайтын мемлекеттердің ішінде Қазақстан — ең үлкені.

Қазақстан бес мемлекетпен шекаралас, соның ішінде әлемдегі құрлықтағы ең ұзын шекара, солтүстігінде және батысында [[Ресей]]мен — 7591 км құрайды. Оңтүстігінде: [[Түрікменстан]] — 426 км, [[Өзбекстан]] — 2354 км және [[Қырғызстан]] — 1241 км, ал шығысында: [[Қытай|Қытаймен]] — 1782 км шектеседі. Жалпы құрлық шекарасының ұзындығы — 13394 км. Батыста [[Каспий теңізі]]мен (2000 км), оңтүстік батыста [[Арал теңізі]]мен шайылады&lt;ref&gt;[https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстанның_географиялық_орны_мен_шекаралары#Шекарасы Қазақстанның географиялық орны мен шекаралары]&lt;/ref&gt;.

[[2022 жыл]]дың [[1 маусым]]дағы елдегі тұрғындар саны — 19 222 625&lt;ref name=&quot;stat2022&quot;/&gt;, [[Халық саны бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі|бұл әлем бойынша 62-орын]]. Жер көлемі жағынан [[Жер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі|әлем елдерінің ішінде 9-орын алады]] (2 724 902 км²).

Елдің астанасы — [[Нұр-Сұлтан|Нұр-Сұлтан қаласы]]. [[Мемлекеттік тіл]]і — [[қазақ тілі]]. Ресми тілі — [[орыс тілі]]. 

Қазақстанның ұлттық құрамы алуан түрлі. Халықтың басым бөлігін тұрғылықты [[қазақтар|қазақ]] халқы құрайды, пайыздық үлесі — 70,18%&lt;ref&gt;[https://qazaqstan.tv/news/149278/ Биылғы Ұлттық халық санағының алғашқы нәтижесі белгілі болды]&lt;/ref&gt;, [[орыстар]] — 18,42%, [[өзбектер]] — 3,29%, [[украиндар]] — 1,36%, [[ұйғырлар]] — 1,48%, [[татарлар]] — 1,06%, басқа халықтар 5,38% &lt;ref name=&quot;etno2021&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT414397|title=Численность населения Казахстана по отдельным этносам на начало 2021 года|author=|website=[[Комитет по статистике МНЭ РК|Комитет по статистике Министерства национальной экономики Казахстана]]|date=|publisher=|lang=ru|accessdate=2021-05-01}}&lt;/ref&gt;. 
Халықтың 75% астамын [[Мұсылман|мұсылмандар]] құрайды, [[Православ шіркеуі|православты]] [[Христиандық|христиандар]] — 21%, қалғаны басқа да дін өкілдері.&lt;ref name=&quot;2009 Census&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx|title=The results of the national population census in 2009|date=12 қараша 2010|publisher=Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan|accessdate=21 January 2010}}&lt;/ref&gt;

Экономикалық көрсеткіштері бойынша дамушы экономика ретінде қарастырылады. Елдің жалпы ішкі өнімі ЖІӨ (номинал) = $205,539 млрд (2018). Экономиканың негізгі бағыты — отын-энергетика саласындағы шикізат өндіру, ауыл шаруашылығы (егіншілік). Елдің негізгі валютасы — [[Қазақстан теңгесі|теңге]].

[[1991 жыл]]дың [[16 желтоқсан]] күні [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-ның ыдырауына байланысты өз егемендігін жариялады және халықаралық қауымдастық тарапынан тәуелсіз мемлекет ретінде мойындалды. [[1992 жыл]]дың [[2 наурыз]]ынан бастап [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ-ның толыққанды мүшесі]]. Сонымен қатар [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]на, [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына]], [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]на және [[Еуразия Экономикалық Қауымдастығы|Еуразиялық Экономикалық Қауымдастығы]] сияқты басқа да бірнеше [[халықаралық ұйымдар]]дың құрамына кіреді.

== Этимологиясы ==
Қазақстан сөзі '''''[[Қазақтар|Қазақ]]''''' &lt;ref&gt;[http://www.abai.kz/content/kazak-sozinin-magynasy  &quot;Қазақ&quot; сөзінің мағынасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101214222829/http://abai.kz/content/kazak-sozinin-magynasy |date=2010-12-14 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://abai.kz/node/655   «ҚАЗАҚ» ДЕГЕН ЭТНОНИМНІҢ ШЫҒУ ТЕГІ. ОНЫ «КАЗАК» ЭТНОНИМІНЕ ҚАНДАЙ ҚАТЫСЫ БАР?]&lt;/ref&gt; және '''''Стан''''' сөздерінен құралған, яғни ''Қазақ елі'' деген мағына береді. Соңғы кездері халық арасында '''''Қазақ елі''''', '''''Ұлы дала елі''''' және '''''Қазақия''''' деген атаулар қолданылуда&lt;ref&gt;[http://www.nlrk.kz/page.php?page_id=826&amp;lang=1  Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы, Батырғалиұлы Мағаз. Әдебиет қазақия, 1908 жыл] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130601155000/http://www.nlrk.kz/page.php?page_id=826&amp;lang=1 |date=2013-06-01 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.namys.kz/?p=680  Үздіктер ішінде Қазақия жоқ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140831045202/http://www.namys.kz/?p=680 |date=2014-08-31 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://anatili.kz/?cat=20 &quot;Ана тілі&quot; газеті, ҚАЗАҚИЯ ҚАЛАЛАРЫ]&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
{{main|Қазақстан тарихы}}
{{Қазақстан тарихы}}

=== Ежелгі Қазақстан ===
Қазіргі Қазақстан жерін ежелгі адамзат баласы бұдан 1 миллиондай жыл бұрын мекен еткен. Қола дәуірінде Сібірдің, Жайық өңірінің, Қазақстан мен [[Орта Азия]]ның ұлан-ғайыр далаларын тегі және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді. Бұл тайпалар өзінше бір үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Мұны ғылымда [[Андронов мәдениеті|Андрон мәдениеті]] деп атайды. Ерте [[темір ғасыры]] дәуірінде (біздің заманымыздан бұрынғы I мыңжылдық ортасы) Қазақстанда тайпалық одақтар қалыптасты. Қазақстанның оңтүстік, шығыс және орталық аудандарын мекендеген тайпалар [[сақ]] тайпалар одағына, ал батыс, солтүстік аудандарындағы тайпалар [[савроматтар]] тайпалық бірлестігіне бірікті. Біздің заманымыздан бұрынғы 3-ғасырда Қазақстан жерінде кейбір тайпалар өз мемлекетін құрып, алыс-жақын елдермен саяси қарым-қатынастарға түсті. Олардың алғашқылары сюнну (ғұндар) болатын. Зерттеушілер ғұндарды түріктердің арғы ата-бабалары деп есептейді. Бұл бірлестікті [[Мөде қаған|Мөде]] басқарған кезде ғұндар бүкіл әлемге танылды. Ғұндардың батысқа жорығы “Халықтардың ұлы қоныс аударуына” түрткі болды. Жетісуда ежелгі [[тиграхауда сақтары]]ның жерін мұра етіп алған усундер ([[Үйсін мемлекеті|үйсіндер]]) біздің заманымыздан бұрынғы 160 ж. шамасында Іле алқабында өз мемлекетін құрды. Олар [[Қаңлылар|Қаңлы мемлекетімен]] шектесті. Бұл тайпалар құрған мемлекеттер [[Қытай]], [[Парфия]], [[Рим]] және [[Кушан империясы]] сияқты елдермен саяси, экономикалық және мәдени байланыс орнатқан.

=== Ерте орта ғасырлардағы Қазақстан (Түркі дәуірі)===
====Қазақстан аумағындағы ерте орта ғасырдағы мемлекеттер (VI-IX ғғ)====
VI ғасырдың басында бүгінгі қазақ жерінде аса күрделі бетбұрыстар болған. [[Алтай аймағы|Алтай-Сібір]], [[Моңғолия]] жерінде [[Түркі тайпалары|түркі тайпаларының]] үстем тап өкілдері бірігіп, әскер күшіне сүйенген [[Түрік қағанаты]] атты ерте [[Мемлекеттің тарихи түрлері|феодалдық мемлекет]] құрды. Олардың жері шығыс [[Корея]]дан бастап, [[Орта Азия]]ның жерін де қамтылған. Қазақстан да бұл қағандықтың құрамына кірген.

Бұл [[мемлекет]] туралы жазба деректер түрік тайпаларының өз тілінде жазылған «[[Үлкен күлтегін]]», «[[Тоныкөк]]» [[құлпытас]]тарындағы жазуларынан белгілі. [[Махмұд Қашқари]], [[Рашид-ад-дин]]нің тарихи жазбаларынан көптеген құнды деректер алуға болады. [[Шығыс Рим империясы|Византия]], [[Қытай]] [[тарихшы]]лары да мол мәлімет береді. Қазақстанның тарихында бұл мерзім «[[Түрік дәуірі]]» (VI-XIII ғ. ғ.) деген атпен белгілі. Қазақ жерінде көрсетілген мерзімде бірнеше феодалдық мемлекеттер өздерінің [[саяси-әкімшілік билік]]терін жүргізді.

Қазақстанда [[Алғашқы қауым|алғашқы қауымдық құрылыстан]] кейін V ғасырдан [[феодалдық қатынастар]] орнай бастады (немісше феод- «жер», аль- «иесі», яғни жердің иесі деген ұғымды береді.). [[Ортағасырлық тайпалар]]дың арасында негізгі екі тап: [[феодалдық тап|феодалдық табы]] мен [[шаруалар табы]] қалыптасады. [[Феодал]]дар мал мен жердің негізгі иесі болады. [[Феодалдық қатынастар]]дың орнауы Қазақстанның оңтүстігінде басқа өңірлерге қарағанда жедел жүрді. Орта ғасырлардағы [[Қазақстан тарихы]]ның басты ерекшеліктерінің бірі осы феодалдық-патриархаттық қатынастардың орнауы болды. 
{{See also|Түрік қағанаты|Батыс Түрік қағанаты|Түргеш қағанаты|Қарлұқ қағанаты}}

=== Орта ғасырлардағы Қазақстан (Оғыз дәуірі) ===
{{Толықтыру}}
Орта ғасырларда қазіргі Қазақстан жерін [[Қарахан мемлекеті|Қарахан]], [[Қарақытай мемлекеті|Қарақытай]], [[Оғыз мемлекеті|Оғыз]], [[Қимақ қағанаты|Қимақ]] мемлекеттері өмір сүрді.

=== Ресей империясының құрамындағы Қазақстан ===
Қазақстанды Ресейдің отарлауы 1731 жылы [[Кіші жүз|Кіші Жүз]] ханы [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайырдың]] [[Ресей империясы|Ресейге]] қосылуынан басталды. Бұл процесс 130 жылдан аса уақытқа созылып, 19 ғасырдың 60 жылдарының ортасына қарай толық жүзеге асырылды. 1731–1860 жылдары Қазақстан Ресейге, көбіне сөз жүзінде ғана бағынып, іс жүзінде ру, тайпа билеушілері дербес саясат жүргізді. Патша өкіметі халық көтерілістерін аяусыз басып отырғанымен, елдің ішкі істеріне (сот жүйесіне, ру аралық мәселелерге) араласпады. Ел ішіндегі беделді адамдарға, ру басыларына жалақы тағайындап, әр түрлі атақтар беріп, екінші жағынан әкімшілік реформалар жасап, көнбегендерін жазалау арқылы өз билігін күшейтті.

* 1822 ж. “Сібір қазақтары туралы жарғы”, 1824 ж. “Орынбор қазақтары жөніндегі жарғы” деген құжаттармен қазақ жерін басқару тәртібі белгіленді. Осы заңдар бойынша Орта жүз бен Кіші жүз хандықтары жойылды. Кіші жүзде хандық биліктің орнына Ресейдегі сияқты әкімшілік басқару жүйесі қалыптасты. Ал Орта жүзде “аға сұлтан” деген басқарушы қызмет енгізілді. Ішкі округтер құрылды. Округтер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді. 
* 19-ғасырдың басында Хиуа мен Қоқан хандары Оңтүстік Қазақстанға өз бақылауларын орнатты. Қазақтар Қоқан мен Хиуа билеушілеріне қарсы жиі-жиі бас көтеріп отырды. Отарлық езгінің күшеюі, шұрайлы жерлерді тартып алып, бекіністер салу Кенесары Қасымұлы бастаған қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысын (1837–47) тудырды.
* 19-ғасырдың 60-жылдарында Қазақстанның Ресейге қосылу кезеңі аяқталды. 
* 1914 ж. 1-тамызда Ресейдің 1-дүниежүзілік соғысқа тартылуы Қазақстан халқына ауыр соққы болып тиді. 
* Жаппай наразылықтар нәтижесінде 1916 жылғы көтеріліс шықты. Көтерілістің басталуына патшаның 1916 жылғы 25-маусымдағы майдандағы қара жұмысқа Қазақ пен Түркістан өлкелерінің және ішінара Сібірдің 19-дан 43 жас аралығындағы ер-азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы түрткі болды. Көтерілістің аса ірі ошақтары Жетісу мен Торғайда болды. 
* 1917 ж. патшаны тақтан құлатқан Ақпан революциясының оқиғалары көп ұзамай Қазақстанға да жетті. 
* 1917 ж. 21–28 шілдеде Орынборда [[1-Бүкілқазақ съезі]] өтті. Делегаттар ұлттық автономия, жер-су, т. б. мәселелердің шешілуіне, Құрылтай жиналысына әзірлік және қазақ саяси партиясын құру мәселелеріне баса назар аударды. [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Әлихан Бөкейханов]], [[Мұхаметжан Тынышбайұлы|Мұхамеджан Тынышбаев]], [[Міржақып Дулатұлы|Міржақып Дулатов]], [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Жаһанша Досмұхамедов|Жанша Досмұхамедұлы]], [[Халел Досмұхамедов|Халел Досмұхамедұлы]], [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]], т. б. қайраткерлер отаршылдыққа қарсы Алаш партиясын құрды. Олар қазақ халқын отарлық езгіден азат ету ұраны төңірегіне топтасып, қазақтың дербес, тәуелсіз [[Алаш Орда|Алашорда]] демократиялық мемлекетін құруға кірісті. Бірақ көп ұзамай бүкіл Ресейдегі сияқты қазақ жерінде де кеңес билігі орнады.

=== Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы ===
1917 жылы большевистік революциядан кейін Қазақстанда Кеңес билігі орнады. Бірінші дүниежүзілік және азамат соғыстары бүкіл ел шаруашылығын күйретті. 1920-1921 жж. қыста болған жұттың салдарынан ірі қараның жартысына жуығы қырылды. 1921 жылы жаз егінсіз болып, аштық орнады. Тек 20-жылдардың соңына қарай Қазақстан қалпына келді. 1920 жылы Қазақстан автономды, ал 1936 жылы КСРО құрамындағы одақтық республика болды.

Аймақтың экономикалық әлсіздігін есепке ала отырып, одақтық үкімет Қазақстан шаруашылығын қарқынды түрде дамытуды алға қойды және 1941 жылы өнеркәсіп өндіріс көлемі 1913 жылмен салыстырғанда сегіз есеге артты. Ірі экономикалық жобаларды орындауға ресурстарды  топтастырудың жоспарлық жүйесінің мүмкіндіктері арқасында Қазақстан 30-жылдары көшпелі өлкесінен ірі және өнеркәсіптік, егіншілік пен мал шаруашылығы дамыған, жоғары мәдени деңгейі бар аймаққа айналды.

Қазақстан аумағында мыңдаған ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар құрылды, он мыңдаған шақырымға созылған темір және автомобиль жолдары түсті. Қазақстан түрлі түсті және қара металл, көмір, мұнай, бидай, мал шаруашылығы өнімдерінің ірі өндірушісі болды. 1991 жылы Қазақстан үлесіне қорғасын, мырыш, титан, магний, қалайыны өндіруде одақтық өндірістің 70 пайызы, фосфор мен хром өндірісінің 90 пайызы, күміс пен молибденнің 60 пайыздан астамы тиесілі болды. Қазақстан дәнді дақылдардың ірі өндірушісі болды.

Алайда, экономикалық дамудағы жетістіктер үшін қазақ халқы құнын өтеді. «Социалистік индустриялау» әдісі қайғылы жағдайға әкелді. Нәтижесінде ұжымдастыру бойынша қозғалыс 30-жылдары аштыққа әкеліп тіреді. Қазақтардың бір бөлігі тобымен Қытайға және көршілес ортаазия елдеріне кетті. 1931-1934 жылдары аштық пен аурудан бір жарым миллион адам қаза тапты, ол этностың 40 пайызын құрады.

Қазақстан бұрынғы КСРО аумағындағы негізгі тұрғындардың ең аз бөлігін құраған бірегей республика болды; мұндай жағдай 30-жылдары халықтың көп бөлігінен айырылғаннан емес, КСРО-ның басқа аймақтарынан Қазақстан аумағына жүз мыңдаған адамдарды жарамсыз большевиктік режимде 1937-1938 жж. террор құрбандарына арналған концлагерлер ұйымдастыру арқылы қоныс аудару салдарынан болды.

1935 жылдан 1940 жылға дейінгі кезеңде Батыс Украина, Белоруссия және Литвадан поляктардың жер аударуы көп орын алды (120 мыңға жуық адам). ІІ дүниежүзілік соғыс жылдары Қазақстанға Поволжья немістері, Кавказдан шешендер, ингуштар және басқа да ұлт өкілдері күштеп қоныс аударылды, ал  50-60 жж. тың игеруге байланысты біздің елге Ресей, Украина, Белоруссиядан миллиондаған тұрғындар көшіп келді. Нәтижесінде 1926 жылы республикадағы барлық тұрғынның меншікті салмағы 57,1% құрап, 1939 жылы бұл көрсеткіш  38%-ға дейін төмендеді, ал 1959 жылы небәрі 30 пайызға тең болды. Тек соңғы жылдары қазақтардың меншікті салмағы 50 %-дың көрсеткішке жетті.

70-80 жылдар қарсаңында КСРО-ның экономикалық және әлеуметтік-саяси өміріндегі дағдарыс Қазақстанға да әсер етті. Қатаң жоспарлық жүйе елдің экономикалық дамуын, әлеуметтік саланы тоқыратты. Сондықтан да қайта құру саясаты жариялылық пен демократияға сенген Қазақстан халқынан кең қолдау тапты. Алайда, 1986 жылғы 17 желтоқсанда орын алған Алматыдағы жастардың демократиялық көтерілісінің қатты қысымға алынғаны тағы да «әлеуметтік» жүйенің жарамсыздығын көрсетті.

=== Қазақстан Республикасы ===
==== {{main|Қазақстан тарихы}} ====
'''1990 жылдарда'''

1991 жылы 8 желтоқсанда РКФСР, [[Украина]], [[Беларусь]] басшылары [[Минск]] қаласында кесдесті (Беловеж келісімі). Талқыланған негізгі мәселелер — 1922 жылғы КСРО құру туралы келісім шартты жою, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру. Бас қосуда осы мәселелер туралы құжаттарға қол қойылды. Бұл кездесуге Қазақстан Президенті Н. Ә. Назарбаев та, басқа Орта азиялық республикалардың басшылары да шақырылмады.

1991 жылы 13 желтоқсанда Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, Тәжікстан басшылары Ашхабадта бас қосты. Орта Азия мемлекеттерінің басшылары Минск (Беловеж келісімі) шешімін қолдайтындықтарын білдірді. 1991 жылы 20 желтоқсанда Қазақстан, [[Қырғызстан]], [[Өзбекстан]], [[Тәжікстан]], [[Түрікменстан|Түркіменстан]], РКФСР, Украина, Белорусь, [[Армения]], [[Молдова]] Алматыда бас қосты. Оған [[Грузия]] бақылаушы есебінде ғана қатысты.

1991 жылы 21 желтоқсанда аталған 11 республиканың басшылары КСРО-ны ыдыратып, ТМД-ны құру туралы келісімге қол қойды.

Кеңестік жүйенің құрсауынан босап шыққан республикалар «кеңестік», «социалистік» деген атаулардан бас тарта бастады. 1991 жылғы желтоқсанның 10-ы Республика Жоғарғы Кеңесінің сессиясында Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауын Қазақстан Республикасы деп өзгертті.

Алматы кездесуі кезінде келісілген мәселелердің аса бір маңыздысы - ядролық қаруға қатысты бірлескен шара жөніндегі келіссөз еді. Оған қолдарында ядролық қаруы бар мемлекет есебінде Белорусь, Қазақстан, Ресей Федерациясы және Украина Республикасының басшылары қол қойды. Мемлекеттер келісімі бойынша — қатысушылар ядролық мәселе жөніндегі саясатты бірлесе жасап, Тәуелсіз Елдер Достастығына енетін барлық республиқалардың ұжымдық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тиісті болды.

КСРО-ның ыдырау процессін тездеткен 1991 жылғы тамыз бүлігі 1991 жылдың қазанына қарай көптеген республикалардың өз тәуелсіздігін жариялауына септігін тигізді. 1991 жылы 16 желтоқсанда Республиканың Жоғарғы Қеңесінің жетінші сессиясында «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Заң қабылданды. Осы күні Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялады. Сонымен, 1991 жылғы 16 желтоқсан Республиканың тәуесіздік алған күні.

'''Екінші мыңжылдықта'''

'''Екінші мыңжылдық 10 жылдарында'''

== Географиясы ==
{{main|Қазақстан географиясы}}
Қазақстан Республикасының жер көлемі 2,7 млн шаршы шақырым. Жерінің ауданы жағынан дүние жүзіндегі ең ірі мемлекеттердің қатарына жатады. Бұл көрсеткіш бойынша Ресей, Канада, Қытай, АҚШ, Бразилия, Австралия, Үндістан және Аргентинадан кейін 9-шы орында тұр.

Республика Еуразия құрлығының орталығында барлық мұхиттардан бірдей қашықтықта орналасқан. Республика батысында [[Еділ|Еділ өзені]] алабынан шығысында [[Алтай таулары|Алтай тауы]] шыңдарына дейін 3 мың км дейін, солтүстіктегі [[Батыс Сібір жазығы]]нан (Солтүстік Қазақстан жазығы) оңтүстігінде Қызылқұм шөлі мен [[Тәңір тауы|Тянь-Шань]] тау жүйесіне 1600 км-ге дейін созылып жатыр. Қиыр солтүстік нүктесі (55 26 с. е.) Шығыс Еуропа жазығының орталық бөлігі мен Британия аралдарының оңтүстігіне, ал оңтүстік нүктесі (40 56 с. е.) Кавказ сырты мен Оңтүстік Еуропаның Жерорта теңізі өңіріндегі елдердің ендігіне сәйкес келеді. Қазақстан қоңыржай белдеудің орта және оңтүстік ендіктерінде орналасқан. Географиялық орнына қарай орманды дала, дала, шөлейт және шөл зоналары қалыптасқан. Елдің батыс шеті (46 27 ш. б.) Елтон және Басқыншақ көлдері маңына, ал шығыс нүктесі (87 20 ш. б.) Бұқтырма өзенінің бастауына тұспа тұс келеді.

Аумағының 10%-ы биік таулы өңірлер, қалған бөлігі [[ойпат]], [[жазық]], [[үстірт]], [[қырат]] жерлер. Қазақстанның ең биік жері — [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі шыңы]] (6995 м, қар құрсауымен қосып есептесе 7010 м). Ол [[Тәңір тауы|Тянь-Шань]] тау жүйесінде орналасқан. Каспий теңізінің шығыс жағалауында елдің ең ойпат жері [[Қарақия ойысы]] теңіз деңгейінен 132 м төменде орналасқан.

== Әкімшілік бөлінуі ==
{{main|Қазақстан әкімшілік бірліктері}}
Қазақстан Республикасы — [[унитарлы мемлекет|унитарлы]] мемлекет. Әкішілік құрылымы бойынша құрамына [[Қазақстан әкімшілік бірліктері|17 облыс]], [[Қазақстан қалалары|89 қала]], соның ішінде [[республикалық маңызы бар қала|3 республикалық маңызы бар қалалар]] ([[Нұр-Сұлтан]], [[Алматы]], [[Шымкент]]), [[Қазақстан аудандары|186 аудан]], [[Қазақстан ауылдық округтері|174 ауылдық округ]] кіреді.

[[Сурет:Kazakhstan provinces and province capitals kz 2022.png|500px|нобай|Қазақстан әкімшілік бірліктері және олардың орталықтары (8 маусым 2022 жылдан бастап)]]

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! №||Аймақ||Әкімшілік орталығы|| Ауданы, км²|| Тұрғыны&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(1 шілде&lt;br /&gt;2017 ж. адам)&lt;ref name=&quot;Pop-Jan-2011&quot;&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/03_2010-Б-15-07-К.rar 2011 жылғы 1 қаңтарға Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130405220928/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/03_2010-%D0%91-15-07-%D0%9A.rar |date=2013-04-05 }}&lt;/ref&gt;&lt;/small&gt;|| Тұрғыны (1 қаңтар&lt;br /&gt;2019 ж. адам) || 2 жылдық қорытынды (адам) 
|-
| 1||[[Сурет:Almaty.JPG|20px|Туы]] [[Алматы облысы]]||[[Талдықорған]]|| 223&amp;nbsp;924|| 2 003 063 || 2 037 393 ||{{өсім}} 34 330 
|-
| 2||[[Сурет:Coats of arms of East Kazakhstan Province.svg|20px|Туы]] [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан облысы (ШҚО)]]||[[Өскемен]]|| 283&amp;nbsp;226|| 1&amp;nbsp;386&amp;nbsp;208 || 1 379 079 ||{{құлдырау}} 7 129 
|-
| 3||[[Сурет:Coat of Arms of Karagandy Province.svg|20px|Туы]] [[Қарағанды облысы]]||[[Қарағанды]]|| 427&amp;nbsp;982|| 1 381 501 || 1 378 863 ||{{құлдырау}} 2 638 
|-
| 4||[[Сурет:Zhambyl province seal.png|20px|Туы]] [[Жамбыл облысы]]||[[Тараз]]|| 144&amp;nbsp;264 ||1 116 384 || 1 124 559 ||{{өсім}} 8 175 
|-
| 5||[[Сурет:South Kazakhstan province seal.png|20px|Туы]] [[Түркістан облысы|Түркістан облысы (ОҚО)]]||[[Түркістан (қала)|Түркістан]]|| 117&amp;nbsp;249|| 1 929 000 || 1 977 768 ||{{өсім}} 48 768 
|-
| 6||[[Сурет:Logo kostanay.jpg|20px|Туы]] [[Қостанай облысы]]||[[Қостанай]]|| 196&amp;nbsp;001|| 876 833 || 873 124 ||{{құлдырау}} 3 709 
|-
| 7||[[Сурет:Aktobe seal.png|20px|Туы]] [[Ақтөбе облысы]]||[[Ақтөбе]]|| 300&amp;nbsp;629 || 851 339 || 867 828 ||{{өсім}} 16 489 
|-
| 8||[[Сурет:Kyzylorda province seal.svg|20px|Туы]] [[Қызылорда облысы]]||[[Қызылорда]]|| 226&amp;nbsp;019 || 777 730 || 793 299 ||{{өсім}} 15 568 
|-
| 9||[[Сурет:Coat of Arms of Pavlodar Province.png|20px|Туы]] [[Павлодар облысы]]||[[Павлодар]]|| 124&amp;nbsp;800 || 755 847 || 753 981 ||{{құлдырау}} 1 866 
|-
| 10||[[Сурет:Coat of Arms of Aqmola Province.png|20px|Туы]] [[Ақмола облысы]]|| [[Көкшетау]]|| 146&amp;nbsp;219|| 737 449 || 739 566 ||{{өсім}} 2 117 
|-
| 11||[[Сурет:Лого Мангистау.jpg|20px|Туы]] [[Маңғыстау облысы]]||[[Ақтау]]|| 165&amp;nbsp;642|| 650 509 || 676 835 ||{{өсім}} 26 326 
|-
| 12||[[Сурет:Coats of arms of None.svg|20px|Туы]] [[Батыс Қазақстан облысы|Батыс Қазақстан облысы (БҚО)]]||[[Орал]]|| 151&amp;nbsp;339|| 643 874 || 651 874 ||{{өсім}} 8 000 
|-
| 13||[[Сурет:Coat of arms of Atyrau.svg|20px|Туы]] [[Атырау облысы]]||[[Атырау]]|| 118&amp;nbsp;631|| 613 880 || 632 896 ||{{өсім}} 19 016 
|-
| 14||[[Сурет:North Kazakhstan province seal.png|20px|Туы]] [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстан облысы (СҚО)]]||[[Петропавл]]|| 97&amp;nbsp;993|| 560 553 || 555 020 ||{{құлдырау}} 5 533 
|-
| 15||[[Сурет:Coat of arms of Almaty old.svg|20px|Туы]] [[Алматы]] — республикалық маңызы бар қала |||| 451 || 1 772 779 || 1 854 556 ||{{өсім}} 81 777 
|-
| 16||[[Сурет:Astana city seal.png|20px|Туы]] [[Нұр-Сұлтан|Астана]] — республиканың елордасы || || 710,2 || 1 006 570 || 1 078 362 ||{{өсім}} 71 792 
|-
|17
|[[Сурет:Coat of arms of Shymkent.png|20px|Туы]] [[Шымкент]] — республикалық маңызы бар қала
|
|506
|1 002 291
|1 011 511
|{{өсім}} 9 220
|-
| 18||[[Сурет:Baikonur seal.png|20px|Туы]] [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] — республикалық маңызы бар қала ||  || 57 || 38 500 || 39 161||{{өсім}} 661 
|-
|  || Барлығы ||  || 2 724 902 || 17 994 200 || 18 592 701 ||{{өсім}} 598 501 
|}

=== Ірі қалалар ===
[[Сурет:Astana centr.JPG|thumb|alt=A.|Нұр-Сұлтан]]
[[Сурет:Modern Almaty.jpg|thumb| alt=A.|Алматы]]
[[Сурет:Soyuz TMA-3 launch.jpg|thumb|alt=A.|[[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр ғарыш айлағы]]]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! rowspan = 2| Орыны
! Қала
! Тұрғыны 
|-
! Миллионер қала
! &gt; 1 млн
|- align=center
| 1
|[[Алматы]]
| 1 854 556
|- align=&quot;center&quot;
| 2
|[[Нұр-Сұлтан]]
| &gt;1 млн
|- align=&quot;center&quot;
| 3
|[[Шымкент]]
| &gt;1 млн
|- align=center
!
! Жүз мыңнан астам тұрғынды қалалар
! 100—999 мың тұрғын
|- align=center
| 4
| [[Қарағанды]]
| 497 824
|- align=center
| 5
| [[Ақтөбе]]
| 429 462
|- align=center
| 6
| [[Тараз]]
| 356 069
|- align=center
| 7
|[[Семей]]
| 349 102
|- align=center
| 8
|[[Павлодар]]
| 334 057
|- align=center
| 9
| [[Өскемен]]
| 329 090

|- align=center
| 10
|[[Атырау]] 
| 268 840
|- align=center
| 11
|[[Қостанай]]
| 239 652
|- align=center
| 12
|[[Қызылорда]]
| 238 349
|- align=center
| 13
|[[Орал]]
| 234 167
|- align=center
| 14
|[[Петропавл]]
| 218 031
|- align=center
| 15
|[[Ақтау]]
| 182 033
|- align=center
| 16
|[[Жаңаөзен]]
| 182 000
|- align=center
| 17
|[[Теміртау]]
| 179 248
|- align=center
| 18
|[[Түркістан (қала)|Түркістан]]
| 164 413
|- align=center
| 19
|[[Көкшетау]]
| 163 300
|- align=center
| 20
|[[Талдықорған]]
| 145 652
|- align=center
| 21
|[[Екібастұз]]
| 134 152
|- align=center
| 22
| [[Рудный]]
| 115 448
|- align=center
!
! Барлық тұрғын саны&lt;br /&gt;(ірі қалаларда):
! 8 705 318
|-
|
| Қазақстанның жалпы тұрғын саны:
|           '''18,592,970'''
|-
!
! Ірі қалалардың тұрғын санындағы үлесі %
! 46,9%
|-
|}
* [[Қазақстан қалалары]]
* [[Қазақстан аудандары]]


== Халқы ==
{{main|Қазақстан демографиясы}}

== Мемлекеттік құрылымы ==
Қазақстан — [[1995 жыл|1995 жылғы]] [[30 тамыз|30 тамыздағы]] республикалық [[референдум]]да қабылданған [[Конституция]] бойынша — өзін [[демократия]]лы, зайырлы, құқықты және әлеуметті мемлекет ретінде орнықтырды. Қазақстан Республикасы – президенттік басқару формасындағы біртұтас мемлекет. Республиканың ең жоғарғы өкілді [[орган]]ы — [[Парламент]]. Ол республиканың заң шығару құзіретін жүзеге асырады.

Парламент тұрақты жұмыс істейтін екі [[Палата]]дан: [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттан]] және  [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжілістен]] тұрады. Сенатқа әр облыстан және респ. маңызы бар 2 қаладан екі адамнан сайланады. Сенаттың 15 депутатын Парламент өкілеттігі мерзіміне Республика Президенті тағайындайды. Мәжіліс республиканың әкімш.-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып құрылған, сайлаушылар саны шамамен тең болатын бір мандатты аумақтық сайлау округтары бойынша сайланатын алпыс жеті депутаттан және партиялық тізім бойынша сайланатын 10 депутаттан тұрады.

[[Президент]] Үкіметті Конституцияда белгіленген тәртіппен құрады. Тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы республика Президентіне ұсыныс енгізеді. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі жеті мүшеден тұрады, олардың өкілеттігі алты жылға созылады. Конституциялық Кеңестің төрағасын республика Президенті тағайындайды.

Қазақстан Республикасында [[сот]] төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Ол заңмен құрылған Қазақстан Республикасының Жоғ. Соты және республиканың жергілікті соттары болады. Жергілікті мемлекет басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілдік (мәслихат) және атқарушы органдар (әкімдік) жүзеге асырады.

== Табиғаты ==
==== {{main|Қазақстанның жер бедері}} ====
[[Сурет:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|right|thumb|alt=A.|&quot;[[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа даласы]]&quot;]]
Қазақстанның қазіргі жер бедері палеогеографиялық дамудың талай ұзақ кезеңдерінен кейін, теңіздік және континенттік жағдайлардың алмасып отыруынан, климаттың үнемі өзгеріске ұшырауынан және тектоник. қозғалыстардың нәтижесінде қалыптасқан. [[Республика]]ның орт. бөлігінде болған варийлік (герциндік) тау жүйелері жоғ. [[палеозой]]дан бастап қарқынды континенттік мүжілуге ұшырау салдарынан, қалдық қырқалы денудациялық жазықтар мен аласа тауларға айналды. Тек қана [[Торғай]] қолаты мен республиканың солт.-шығыс бөлігін кайнозойдың мореналық алаптарының жекелеген шығанақтары, ал оңт.-батыс бөлігін тұтасымен бор және неогендік теңіз басып жатты. Төрттік кезеңде ғана [http://www.caspiy.kz/kz/mangistau/geo/ Маңғыстау түбегі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130908154416/http://caspiy.kz/kz/mangistau/geo/ |date=2013-09-08 }} мен оған жапсарлас аудандар [[климат]]ы қуаң жазық [[құрлық]]қа айналды. Қазақстанның оңт.-шығысында неоген-төрттік кезеңде түзілген биік таулы аймақтың қалыптасу процесі бүгінге дейін созылуда. Оған жер қыртысының осы аймақтағы қозғалыстары мен сілкінулері дәлел. Таулы өңірді табиғат [[тарих]]ында 3 рет [[мұз]] басқан, соның салдарынан мұнда қар, мұздықтық аңғарлар, мореналық жыныстар ұшырайды.

=== {{main|Қазақстанның геологиялық құрылымы}} ===
Қазақстан [[Шығыс Еуропа]] [[платформа]]сының оңт.-шығыс шетін ([http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/217-kolder-men-tenizder/1785-kaspii-tenizi.html Каспий] маңы синеклизасын) және [[Орал]]-[[Моңғолдар|Моңғол]] қатпарлы белдеуінің батыс бөлігін алып жатыр. Қатпарлы белдеу өзінің оңт.-батысында [[Тұран]] ойпатына (тақтасына) жалғасады.

* '''Тақтаның''' (плитаның) мезокайнозойлық тысының астынан [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]] мен [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратаудың]] ([[Маңғыстау облысы|Маңғыстауда]]) [[палеозой]]лық құрылымдары шығып жатады. Бұлардың шығысындағы Қазақстанның таулы-қатпарлы бөлігінде Орт. Қазақстан палеозойлық массиві — [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқаны]], бірнеше қатпарлы жүйелер мен облыстарды (Шыңғыс — [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]], [[Обь]] — [[Зайсан (көл)|Зайсан]] және [[Алтай таулары|Алтай]] — Саян қатпарлы облыстарының қазақстандық бөліктері), Солт. Тянь-Шань мен [[Жетісу]] Алатауының ендік бағытқа жуық альпілік белдеулерін ажыратуға болады. [[Каспий теңізі|Каспий]] маңы синеклизасы (ойпаңы) үш бөлікке жіктелген шөгінділерден тұрады. Төм. бөлігі қалыңд. 13 км-ге дейінгі рифей мен төм. және орт. палеозойдың құмды-тақтатасты, сазды, карбонатты-терригендік қат-қабаттарынан, орт. бөлігі кунгур ярусының (қалыңд. 5 км-дей) тұзды сериясынан, беткі жағы жоғ. пермь-мезозойдың теңіздік, континенттік шөгінділерінен (4–6 км) құралған...

=== {{main|Қазақстан климаты}} ===
'''Қазақстанның климаты''' шұғыл континентті. Климаттың континенттігі оның өзіндік ерекшеліктерінен көрінеді. Оларға: қыс пен жаз температурасының үлкен айырмашылықта болуы, ауаның құрғақтығы, республиканың көп жерінде атмосфералық жауын-шашынның әркелкі түсуі, қыстың солтүстікте ұзақ әрі аязды, оңтүстікте қысқа әрі жұмсақ болуы жатады.

Қазақстан өзі орналасқан географиялық ендігі бойынша климаты ылғалды субтропикалы [[Жерорта теңізі]] елдеріне және [[Қоңыржай климат|қоңыржай континентті]] орталық Еуропаға сәйкес келеді. Бірақ еліміз орасан зор Еуразия құрлығының ортасында орналасқандықтан климатының шұғыл континенттігімен ерекше. Өйткені Дүниежүзілік мұхиттардан мыңдаған километр қашық жатқандықтан олардың климат жұмсартарлық әсері өте аз.

Қазақстан коңыржай климаттық белдеудің оңтүстігінде жатыр, сондықтан жылдың төрт мезгілі ([[жаз]], [[күз]], [[қыс]], [[көктем]]) айқын білінеді. Қыста [[Сібір]]дің қатты суығы келеді. Жазда [[Орта Азия]]ның жылы, тіпті ыстық ауасының әсері жақсы байқалады. Жыл мезгілдерінің арасындағы температуралық айырмашылықтар климаттың континенттігін арттырады.
 
Кең байтақ Қазақстан жерінде оның географиялық орнына (яғни [[атмосфера]]лық ылғалдықтың негізгі көзі — [[мұхит]]тардан тым шалғай орналасуына) және жер бедеріне байланысты қуаң континенттік [[климат]] қалыптасқан. Басқа кез келген аумақты аймақтар сияқты [[республика]] климатына да радиациялық және циркуляциялық факторлар кешені ерекше әсер етеді.

'''[http://e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=/web%20content/citizenry/social_protec/soc_support/support_semsk/article/1247&amp;lang=kk Радиация] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204170732/http://e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=%2Fweb%20content%2Fcitizenry%2Fsocial_protec%2Fsoc_support%2Fsupport_semsk%2Farticle%2F1247&amp;lang=kk |date=2017-02-04 }}'''. Қазақстан аумағы үстінде бүкіл жыл бойы жоғары қысымды [[ауа]] қабаты үстемдік етеді, ал оған көршілес аймақтарға (солт., батыс және оңт.) төм. қысымды қабаттар тән келеді. Жалпы республика аумағының көп бөлігінде антициклондық [[ауа райы]] басым. Сондықтан мұнда шұғылалы ашық күндер ұзақт. жылына солт-тен оңт-ке қарай 2000 сағ-тан 3000 сағ-қа дейін артып отырады. Жылына солт-те 120, оңт-те 260 күн ұдайы ашық болады, бұлтты күндер саны тиісінше 60 күннен 10 күнге дейін (Балқаш ойысында) кемиді. Міне, осылардың нәтижесінде жиынтық [[радиация]] мөлшері де солт-тен оңт-ке қарай 4200-ден 5500 МДж/м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге дейін біртіндеп артады. Сол сияқты төсеніш беттің (жер бетінің) сәуле қайтару қабілетіне байланысты сіңірілетін радиация мөлшері де оңтүстікке қарай бірқалыпты көбейеді. Сәуле қайтару қабілетін қыста тұрақты қар жамылғысы қалыптасқанда ең жоғары шегі 70–80%-ға жетіп, жазда көп жерде 20 – 30%-ке дейін төмендейді. Радиацияның жылдық тиімді сәулелену мәні солтүстікте 1500-ден оңтүстікте 2100 МДж/м&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге дейін өзгереді. Теріс мәнді радиациялық баланстың маусымдық ұзақт. солт-те 3,5 — 4,5 ай (қараша — наурыз), оңтүстікте — 1 ай.

=== {{main|Қазақстанның су қорлары}} ===
Қазақстанның жер үсті суларының [[ресурсы]] сулылығы бойынша орташа жылдық көлемі 100,5 км³; соның ішінде не бары 56,5 км³-і ғана республика аумағында қалыптасады, қалған көлемі [[Орта Азия]] мемлекеттерінен, [[Ресей|Ресей Федерациясынан]] және [[Қытай|Қытай Халық Республикасынан]] келетін [[өзен]] суларынан құралады. Өзен су ағынының көлемі бойынша Қазақстан планетаның сумен ең аз қамтылған елдерінің қатарына жатады. Қажетті су тұтыну көл. 54,5 км³-ді құрайды, мұның сулылығы бойынша орташа жылдық бағаммен шаруашылыққа пайдаланылу мүмкіндігі 46,0 км3-ден аспайды. Су тапшы жылдары су ресурстарының көл. 58 км³-ге дейін, ал пайдаланылатын су тиісінше 26 км³-ге дейін төмендейді. Тұщы жер асты су қоры 15,1 км³-ді құрайды, оны пайдалану деңгейі 11,3% немесе 1,7 км³. Қайтымды сулардың көл. 4 км³, су көздеріне қайта құйылған су 2 км3-ден аспайды, қалған ағынды құрамы сейіледі немесе жерге сіңіп кетеді. Қайтымды сулар табиғи сулар мен қоршаған ортаны ластаудың негізгі көзі болады.

=== {{main|Қазақстанның топырағы}} ===
Топырақ — табиғат компоненттерінің бірі. Жердің [[геология]]лық тарихында алдымен пайда болған топырақ. Палеогеографиялық зерттеулердің деректері бойынша алғашқы жұқа топырақ қабаты 500 млн жыл бұрын кембрий дәуірінде пайда болыпты. Бұл кезде әлі өсімдік жамылғысы қалыптаспаған.

Топырақ жамылғысын зерттейтін топырақтану ғылымы — жас ғылым. Оның негізін салған XIX ғасырдың 80-жылдары орыс ғалымы В. В. Докучаев — топырақтың табиғи және тарихи дене екенін анықтады.

Қазақстанда өзге елдерде кездесетін топырақ түрлерінің түгелдей дерлігі тараған. Мұнда [[тайга]], [[тундра]] топырағына дейін бар, тек ылғалды [[субтропик]] белдеміне тән топырақ қана жоқ.

===Өсімдігі ===
Қазақстанда [[интродукция]]ланған, мәдени дақылға айналдырылған және кездейсоқ әкелінген түрілерін қоспағанда шамаммен 6025 [[Өсімдіктер|өсімдік]] түрі бар. Жабайы өсімдіктердің 18 түрі [[Космополитизм|космополит]] ([[Антарктика]]дан басқа [[құрлық]]тарда өседі), 285-і голарктикалық түр (Евразия мен [[Солтүстік Америка]]да өседі). Бұлардың ішінде 535-і (шамамен 11%-і) тек Қазақстанда кездеседі ([[эндемик]]тер). Мұнда бірнеше [[Зона|ботаникалық зона]] бар. Тау өсімдіктері өздеріне тән биіктік зоналар құрайды. [[Өзен]]-[[көл]], [[батпақ]], [[жайылма]], [[Шалғындық дала|шалғындық]], [[көлтабан]] өсімдіктері ешқандай зонаға жатпайды.

Су өсімдіктерінің түрі аз (63 [[Гидрофильдік|гидрофильді]] түрі). Олардың құрамында барлық космополиттердің жартысы (шылаңдар мен руппияларды қосқанда 9 түрі), 24 голарктикалық түр (сальвиния, тұңғиқ т. б.) бар. Бұлар су өсімдіктерінің 52%-і, яғни ең көне өсімдіктер. [[Палеоботаника]]лық тұрғыдан да осылай; шылаңдар туысы (21 түрі бар) бұдан 70-100 млн жыл (бор дәуірінде), сальвиния, жестер, телорез 40-70 млн жыл бұрын болған. Тегі тропикалық, гидрофильді өсімдіктер тобына жататын су өсімдіктері Қазақстан жерінде 25-40 млн жыл бұрын [[Олигоцен|(олигоценде]]) қаулап өскен.

Батпақ, өзен жайылмасы мен көлтабан өсімдіктерінің 450-ден астам түрі бар. Шалғынды, кейде батпақты жерлерде [[Бидайық (өсімдік)|бидайық]], [[тарғақ]], [[айрауық]], шалғын [[атқонақ|атқонағы]], шалғын [[беде]]сі, шалғын ноғатығы, кәдімгі бекмания, [[қамыс]], [[қоға]], [[қияқ]] сияқты азықтық шөптер көбірек. Олардың топтасуынан өнімділігі әркелкі [[шабындық]] қалыптасады.

*'''Шөл зона өсімдігі'''
** Сұр топырақты қырат жерлерді ([[Оңтүстік Қазақстан]]) алып жатқан ағаш-бұта құрамында [[пісте]] мен (жемісі — кәдімгі пісте) қатар Регель [[алмұрт]]ы, [[таудаған]], [[тобылғы]], қаратау лепидолофасы, тікенекті бадам (бұлардың көпшілігі сирек кездеседі) бар. [[Талас Алатауы]], Қаржантау мен [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]] бөктерлері селдір орманды, мұнда сары [[долана]], [[зеравшан аршасы]] басым. Тақырда өсетін [[сексеуіл]] тоғайлары негізінен жапырақсыз аласа (2-8м) «шала ағаш» — қара сексеуілден тұрады. Сексеуіл арасында басқа азықтық өсімдіктер де ([[жусан]], күйреуік, изен, теріскен) аз емес.
**[[Қоңыр топырақтар|Қоңыр]] және сұр қоңыр топырақты шөл даладағы шала бұта өсімдіктердің арасында ақ жусан, қара жусан, туран жусаны, ал гипсті қоңыр топырақта [[баялыш]] көбірек кездеседі. Мұнда түрлі [[Эфемероидтер|эфемероидтар]] (әсіресе баданалы қоңырбас пен жуан сабақты [[қияқ]]) мен [[эфемерлер]] де бар.
** Құм топырақты шөл даладағы бұта өсімдіктерінің арасында [[жүзгін]], құм сексеуілі, [[қоянсүйек]], [[қылша]] түрлері, жапырақсыз құланқұйрық және түкті жүзгін ағаштары басым. Мұнда бұта тәрізді аласа өсімдіктер (жусан, изен) мен [[Көп жылдық өсімдіктер|көп жылдық шөптер]] де (құмерке) көп.
**[[Сор топырақ]]ты шала бұта өскен шөл далада [[сарсазан]], [[бұйырғын]] т. б. өсімдіктер басым.
*'''Далалық зона'''

Далалық зонада [[бөденешөп]], қызылбояу, боз, [[бетеге]], қырғыз бетегесі, қылтық бетеге, көде, еркекшөп бітік өседі. [[Реликт|Реликт өсімдіктері]] — сібір бетегесі, [[ши]] мен көп тамырлы [[жуа]].

* '''Тау өсімдіктері'''
[[Алтай таулары|Оңтүстік Алтай]], [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]], Солтүстік және [[Батыс Тәңір тауы|Батыс Тянь-Шань]] өсімдіктері далалық, ормандық және альпілік белдеулерге бөлінеді.

Оңтүстік Алтай мен [[Сауыр-Тарбағатай|Тарбағатайдағы]] далалық белдеу далалық зонамен ұласып жатыр, бірақ мұндағы өсімдіктерге [[Бадам (өсімдік)|бадам]], [[майқарағай]], [[тобылғы]] араласқан. Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шаньда (шөл зона) бетеге, боз шалғын, бидайық (түкті бидайық), [[арпа]] (баданалы арпа) тұқымдастары өседі, мұнда [[итмұрын]], [[қызыл шие]] т. б. өсімдіктер көп.

Қазақстан тауларында бірнеше [[орман]] түрлері бар:

* [[самырсын]] және [[қарағай]] ормандары (Алтайда);
* [[Жапырақты ағаш|жапырақты]] (Сауыр);
* майқарағай (Алтай және Жоңғар Алатауы);
* [[шырша]] (Алтайдағы сібір шыршасы, Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шаньдағы Шренк шыршасы);
* [[Алма|алма ағаш]] (Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шань);
* [[өрік]] (Солтүстік Тянь-Шань);
* [[шетен]] (Тянь-Шань);
* [[Қотыр қайың|ақ қайың]] (Тянь-Шань).

Тау ормандарының мұншама кең алқапта орналасуына, республиканың батысында еменді және қарағашты, ал солтүстүігінде қайыңды және қарағайлы ормандардың бар болуына байланысты ормандар мен орман шалғындарының құрамындағы өсімдіктер Қазақстандағы барлық өсімдіктердін 40%-інен асады. Олардың ішінде 1 космополит (кәдімігі қыранқұлақ), 30-дан астам голарктикалық түр — орман папоротнигі, қауырсын папоротник, усасыр, құлмақ, күреңот, ұртшөп бар. Олар көне заман ормандарынан келіп жеткен реликтілер. Мұндай орман өсімдіктеріне [[грек жаңғағы]], семенов үйеңкісі, лепсі таспасы, тянь-шань цицербитасы, семенов айдаршөбі сияқты аз тараған реликтілер, сондай-ақ «Қазақстанның Қызыл кітабына» енгізілген қырғыз қайыңы, бекара терегі, Мушкетов түйесіңірі, мыңжылқы усасыр қырыққұлағы сияқты эндемдер айырықша сипат береді.
* '''Альпі белдеулері'''
** Альпіге [[доңызсырт]] шабындықтары мен майда шөпті шалғындықтар тән. Бұлардың алғашқысы түкті доңызсырттан, ал Алтайда Белларди  доңызсыртынан тарайды. Майда шөпті шабындық құрамында крылов бетегсі, монғол птильагростисі, ал түрлі шөптерден альпі [[маралоты]], [[таран]], сарғыш [[майдажелек]] т. б. бар.
** Субальпілік шалғындықтар тау белдеулерімен шекаралас жерлерде қалыптасқан. Тянь-Шаньда бұл — крылов бетегсінен, жартас [[Қазтамақ тұқымдасы|қазтамағынан]], кәдімгі манжеткадан құралған шалғындықтар. Тек [[мысыққұйрық]]тан тұратын шалғандықтар да кездеседі. Әдетте бұлардың бәрі құнарлы жаздық жайылымдар, шабындық жерлер.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;ҚазССР. Қысқаша энциклопедия, 2-том. Алматы - 1987&lt;/ref&gt;

=== Жануарлар дүниесі ===
Ұлан байтақ Қазақстан жерінде [[сүтқоректілер]]дің 172, [[Құстар|құстың]] 485, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 52, [[қосмекенділер]]дің 12, [[Балықтар|балықтың]] 150-ге жуық түрі бар. Омыртқасыз жәндіктер ([[Жәндіктер|насекомдар]], шаян тәрізділер, [[ұлулар]], [[құрттар]] т. б.) бұдан да көп. Тек жәндік түрлерінің өзі-ақ 30 мыңнан асады. Жануарлар түрінің осыншалық көп болуы республиканың географиялық орнына, жер бедерінің дамуы мен жануар түрлері қалыптасуының ұзақ та күрделі тарихына байланысты.
* '''Жануарлардың табиғат зоналары бойынша мекендеу'''і: 
**'''Орманды дала зонасы'''. Қазақстанның солтүстігіндегі орманды дала зонасында [[бұлан]], [[елік]], [[ақ қоян]], [[Тышқандар|сұр тышқан]], [[Егеуқұйрықтар|су егеуқұйрығы]], орман тышқаны, [[бұлдырық]], [[Аққұр|ақ кекілік]], көл айдындарын суқұстары — [[Аққулар|аққу]], [[Қаздар|қаз]], [[үйрек]], [[Шағалалар|шағала]], [[тарғақ]], [[қасқалдақ]] мекендеген. Оңтүстікке қарай созылып жатқан [[Еділ-Жайық|Еділ]] жағалауынан [[Алтай]] таулы бөктеріне дейінгі астық тұқымдас шөп пен [[жусан]], [[бетеге]] өскен далада [[суыр]], дала [[Дала алақоржыны|алақоржыны]], сүйірбас сұр тышқан, кәдімгі сұр тышқан, дала тышқаны, [[Сарышұнақтар|саршұнақ]] (үлкені, кішісі, жирені), ал құстан — [[дуадақ]], [[безгелдек]], [[Жылқышы (құс)|жылқышы]], [[Сұңқарлар|сұңқар]], дала трикушкасы, [[бозторғайлар]], [[Дала қыраны|қыранқара]], дала [[Құладындар|құладыны]] мен шабындық құландыны қоныстайды. [[Көктем]]нен [[күз]]ге дейін бұл жерлерде [[ақбөкен]] үйірлері жайылады, олар қысқа қарай шөлді аймаққа ығысады.
** '''Далалық зона'''. Едәуір бөлігін [[Жайық]] өзенінің аңғарындағы [[орман]] алып жатқан далалық зонаның батыс бөлігін бұлан, елік жайлаған, мұнда европалық [[қара күзен]], жұпар тышқан, [[орман сусары]] да кездеседі. Қосмекенділерден Жайық т. б. өзендердің аңғарында [[тарбақа]], орман [[Нағыз бақалар|бақасы]] кездеседі. Мұнда бұлдырық, сұр кекілік, тырна, бозторғай көп. Сыңсыған [[қарағай]] өскен тау сілемдері ([[Көкше]] қыраты) бар далалық зонаның орта бөлігінде бұлан, елік, [[сілеусін]], қызыл тоқалтіс сияқты орман тұрғындары, аққоян, [[Тиіндер|ақтиін]] ([[Ертіс]] бойындағы қалың орманда), бұлдырық, қаратоқылдақ, кәдімгі тоқылдақ кездеседі. Далалық зонаның шығысында суыр, дала тышқаны, дала [[Шақылдақтар|шақылдағы]] сияқты жануарлармен қатар аққоян, сілеусін, елік, [[арқар]] мекендеген.
** '''Шөлейт зонасы'''. Өсімдік жамылғысы әркелкі шөлейт зонасында- саршұнақтар (кішісі, орташасы, сарысы) мен [[Қосаяқтар|қосаяқтың]], құм тышқан мен толай қоянның бірнеше түрі мекендеген. Мұнда [[ақбөкен]] де, [[қарақұйрық]] та көптеп кездеседі. Бұл зонада құстан [[дуадақ]], [[Шілдер|шіл]], қылқұйрық, бозторғай т. б. бар.
** '''Шөл зонасы'''. Республиканың оңтүстігін тау бөктеріне дейін алып жатқан шөл зонада тек осында ғана мекендейтін бірнеше жануар түрлері бар, олар оңтүстікте республика шебінен тысқары шығып кетеді. Қыста қар тоқтап, көктемде қар суы жиналатын [[Үстірт (Маңғыстау)|Үстірт]] пен Маңғышылақ жартастарының арасында кездесетін үстірт [[муфлон]]ы жұтаң өсімдіктермен қоректеніп, ащы суды қанағат етеді. Үстіртте ұзын инелі [[Кірпітәрізділер|кірпі]], қарақұйрық, шөл сілеусіні — [[қарақал]] кездеседі. [[Сазды]] және [[Қиыршық тастар|қиыршық тасты]] шөл дала жануарларынан Қазақстаннан басқа жерлерде кездеспейтін ерекше тұқымдас өкілі — жаламан мекендейді. Ол тек [[Бетпақдала]]да, [[Балқаш]] көлінің солтүстік жағалауындағы кейбір аудандарда, [[Алакөл (көл)|Алакөл]] және [[Зайсан (көл)|Зайсан]] қазаншұңқырында ғана табылған. Солтүстік Балқаш маңындағы бірнеше жерден ғана табылған бесбашбайлы ергежейлі қосаяқ та ерекше хайуан. Ірі жануарлардан осы шөл далада ақбөкен, қарақұйрық қыстайды. Құстан — шіл, қылқұйрық, тырна, жек дуадақ кездеседі. Түк аяқты қосаяқ, үшбашбайлы ергежейлі қосаяқ, құм тышқаны, жіңішке башбайлы саршұнақ, ала [[Жертесерлер|жертесер]], құм мысығы т. б. құм ішінде тіршілік етуге бейімделген. Оңтүстік Балқаш құмында осы араға тән сексеуіл жорға торғайы, шөл дала [[Жапалақтәрізділер|жапалағы]] тіршілік етеді. Құмайтты шөлде бірқатар [[Кесірткелер|кесіртке]] (жұмыр бас, ешкіемер), [[Жыландар|жылан]] (оқ жылан, айдаһар, қара шұбар жылан т. б.) түрлері, дала [[Тасбақалар|тасбақасы]] тараған. Өзен-көл аңғарындағы орман-тоғайларда елік, [[жабайы шошқа]], құм қоян, [[қырғауыл]] т. б. кездеседі. Балқаш, [[Сасықкөл (көл, Алматы, Абай облыстары)|Сасықкөл]] және т.б. көлдердің жағалауындағы қалың [[қамыс]] арасында [[Бірқазандар|бірқазан]], [[жалбағай]], [[Үлкен аққұтан|аққұтан]], [[көкқұтан]], [[Суқұзғындар|қарақаз]], шағала бар. Алакөл айдынынан өте сирек кездесетін, «Қазақстан Қызыл кітабына» енгізілген [[реликт шағала]] қоныстайды.
** Қазақстанның шығысы мен оңтүстігін қоршап жатқан таулардың жануарлар дүниесі де сан алуан. Қылқан жапырақты Алтай ормандарында [[бұлан]], [[Кермарал|марал]], [[құдыр]], сібір таутекесі, арқар, алтай көртышқаны, қоңыр аю, бұлғын, құну, күзен, барыс, тиін, борша тышқан, алтай суыры, құр, шіл, тундра кекілігі, ақ кекілік, алтай ұлары, кукша, жорға торғай кездеседі. Зайсан қазаншұңқырынан оңтүстікке қарай созылып жатқан тауларда (Сауыр, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы) марал, елік, арқар, сібір таутекесі, қоңыр аю, сілесін, барыс, ұзынқұйрық саршұнақ мекендейді. Жоңғар, Іле Алатауы мен Талас Алатауында көкшіл суырдың орнына қызыл суыр және өте сирек кездесетін Менабир суыры жерсіндірілген. Қазақстанның оңтүстік-шығыс тауларында жыртқыш құстардан қозықұмай, тазқара, бүркіт тіршілік етеді. Бұл жерлерге сондай-ақ гималай ұлары, кекілік, ұзақ қарға, шау қарға, қызыл құйрық торғай, аршалық ементұмсық, тау шымшық, көкқұс тән. Жоңғар Алатауындағы кіші-гірім өзендерде жетісу [[тритон]]ы тіршілік етеді&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;.

=== Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар === 
[[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|300 px|[[Алматы қорығы]]ндағы Талғар шыңы]]
[[Сурет:IMG 7431-Sharyn canyon.jpg|thumb|300 px|[[Шарын шатқалы]]]]
{{main|Қазақстан ерекше қорғалатын табиғи аумақтары}}
'''Ерекше қорғалатын табиғи аумақ''' — ерекше қорғау режимі белгіленген мемлекеттік табиғи-қорық қорының табиғи кешендері мен объектілері бар жер, су объектілері және олардың үстіндегі әуе кеңістігінің учаскелері.

Ерекше қорғалатын аумақ  — кеңістігінде бағалы табиғи немесе колдан жасалған (бағалы [[Экологиялық жүйе|экожүйе]], [[гейзерлер]], бау- саябақ ескерткіштері, инженерлік құрылыстар, т. б.) немесе қоршаған ортаға қолайлы әсер ететін кеңістіктер ([[Орман жолақтары|орман жолағы]], [[көгерген аймақтар]]), аумақтар, [[акватория]]лар. Мүндай аумақтар тек заңмен ғана емес, арнайы бақылауда болып, адамдармен қорғалады.&lt;ref&gt;Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов.
 – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5&lt;/ref&gt;

=== Табиғат ресурстары ===
{{main|Қазақстанның кен ресурстары}}
Қазақстан кен байлықтарының қоры мен әр алуандығы жағынан Жер шарындағы бай аймақтардың бірі. Минералдық шикізат қорлары Қазақстанның ұлттық экономикасының тұрақты дамуы мен қауіпсіздігінің маңызды кепілі. Қуатты минералдық шикізат базасының қазіргі жай-күйі республиканы шет елдердің кен қазбаларына тәуелділіктен толық арылтып, Қазақстанның дүниежүз. рынокқа минералдық шикізат қорлары мен оның өңделген өнімдерін шығаруына мүмкіндік берді. Минералдық шикізат ресурстары еліміздің даму стратегиясын анықтайтын негізгі факторлардың бірі. Маңыздылығы жағынан олар үш топқа бөлінеді. Бірінші топқа негізгі қаржы түсімін қамтамасыз ететін және экон.-саяси мәні бар стратегиялық кен байлықтары жатады: мұнай, газ, көмір, уран, хромит кен орындары. Екінші топты қаржы түсімін қамтамасыз ететін әрі Қазақстанның индустриялық бет-бейнесінің негізі болып табылатын маңызды кен байлықтары құрайды: темір, марганец, мыс, қорғасын, мырыш, алюминий және алтын кен орындары. Үшінші топқа ішкі және сыртқы рыноктарда жоғары сұранымға ие қалайы, күміс, фосфор, барит кен орындары кіреді. Кен байлықтардың барланған қоры негізінде ондаған мұнай-газ және кентас өндіретін кәсіпорындар жұмыс істейді, олар 70-тен аса әр түрлі минералдық шикізат түрлерін өндіреді және өңдейді.

== Саяси жағдайы ==
{{Main|Қазақстанның ішкі саясаты}}

Қазақстан — 1995 жылғы 30 тамызында республикалық [[референдум]]да қабылданған [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|Конституция]] бойынша&amp;nbsp;— өзін демократиялы, зайырлы, құқықты және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады. Қазақстан Республикасы&amp;nbsp;— президенттік басқару формасындағы біртұтас мемлекет. Республиканың ең жоғары өкілді органы — [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]. Ол республиканың заң шығару қызметін жүзеге асырады. Парламент тұрақты жұмыс істейтін екі Палатадан: [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттан]] және [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжілістен]] тұрады.

Сенат әр [[облыс]]тан, [[республикалық маңызы бар қала]]дан және Қазақстан Республикасының елордасынан екі адамнан, тиісінше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Республика елордасының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенаттың 15 депутатын Парламент өкілеттігі мерзіміне [[Қазақстан Республикасының Президенті|Республика Президенті]] тағайындайды.

Мәжіліс дәрежелі өкілеттілік және біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша партиялық тізім негізінде сайланған 98 депутаттардан құралады, және 9 депутатты [[Қазақстан халқы ассамблеясы|Қазақстан халқы Ассамблеясы]] сайлайды.

[[Сурет:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|150px|нобай|оңға|Нұрсұлтан Назарбаев]]
Президент [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкіметті]] Мәжілістегі көпшілік алған партия ұсынысымен құрады. Республика [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министрі]] тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентіне ұсыныс енгізеді. Премьер-Министр Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар өкімдер шығарады.

Қазақстан Республикасының [[Қазақстан Конституциялық Кеңесі|Конституциялық Кеңесі]] жеті мүшеден тұрады, олардың өкілеттігі алты жылға созылады. Конституциялық Кеңестің Төрағасын Республиканың Президенті тағайындайды.

Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Заңмен құрылған [[Қазақстан Жоғарғы Соты|Республиканың Жоғарғы Соты]] және Республиканың жергілікті соттары Республиканың соттары болып табылады.

=== Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару ===
Жергілікті мемлекеттік басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілдік ([[мәслихат]]) және атқарушы органдар ([[әкім]]дік) жүзеге асырады.

=== Сыртқы саясат ===
{{main|Қазақстанның сыртқы саясаты}}

Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік сақтауға ұмтылысымен, прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат жүргізуге талпынысымен және көпжақты ынтымақтастыққа бағытталғандығымен ерекшеленеді. Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және экономикалық факторларына байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы саясатын халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың аймақтық біртұтастығын кұрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді.

Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға ынталы екендігі оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.

=== Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы ===

2020 жылғы 6 наурызда Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының 2020-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы жарияланды. Құжатта мынадай басымдықтар негізге алынған: 
- үдемелі сипатқа ие және ел дамуының жаңа кезеңінде Тұңғыш Президент – Елбасының сыртқы саяси бағытын жалғастыруға өзінің сабақтастығын сақтайтын елдің ашық, болжамды және дәйекті сыртқы саясаты;
- адам құқықтарын қорғау, гуманитарлық дипломатияны дамыту және қоршаған ортаны қорғау; 
- халықаралық аренада экономикалық мүдделерді ілгерілету, соның ішінде инвестициялар тарту бойынша мемлекеттік саясатты іске асыру; 
- халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау; 
- ең алдымен, негізгі әріптестер – Ресей, Қытай, АҚШ, Орталық Азия мемлекеттері және Еуропалық Одақ елдері, ал көпжақты құрылымдар бойынша – Біріккен Ұлттар Ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығы және басқа да ұйымдармен өзара тиімді байланыстарды нығайтуды білдіретін өңірлік және көпжақты дипломатияны дамыту.&lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-kr-syrtky-sayasatynyn-2020-2030-zhyldarga-arnalgan-tuzhyrymdamasyn-bekitti_a3622803&lt;/ref&gt;

=== Қазақстандағы саяси реформалар ===

2019 жылғы маусымда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрылды. Оның негізгі мақсаты – жұртшылық, саяси партиялар, азаматтық қоғам өкілдерінің қатысуымен өтетін талқылаудың негізінде мемлекеттік саясаттың өзекті мәселелері бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлеу.&lt;ref&gt;https://egemen.kz/article/202452-ulttyq-qoghamdyq-senim-kenhesininh-dgugi-salmaqty&lt;/ref&gt;

2019 жылдың шілдесінде Қазақстан Президенті азаматтардың сындарлы сұрауларына жедел әрі тиімді жауап беретін «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын жария етті.&lt;ref&gt;https://egemen.kz/article/211354-khalyq-unine-qulaq-asatyn-memleket&lt;/ref&gt; 

Сонымен бірге, Қазақстанда балама көзқарастар мен пікірлерді көтермелеу мақсатында басқа партиялардың өкілдеріне кейбір парламенттік комитеттерде төрағалық етуге мүмкіндік беретін заң қабылданатын болады. Саяси партияларды құру үшін тіркеу кедергісі 40 мыңнан 20 мың адамға дейін төмендетіледі. &lt;ref&gt;https://abai.kz/post/103296&lt;/ref&gt;

Қазақстанда бейбіт жиналыстар туралы жаңа заң қабылданды. Заңда пикет, демонстрация, шеру, митинг сияқты бейбіт жиналыстың негізгі тұжырымдамалары мен нысандарын қалыптастыруға мүмкіндік беретін концептуалды аппаратты енгізу қарастырылған. Заң ұйымдастырушылардың, бейбіт жиналыстарға қатысушылардың және журналистердің мәртебесін, құқықтары мен міндеттерін реттейді. 

Қоғамдық қауіпсіздікті күшейту мақсатында Президент Қ.К.Тоқаев тұлғаға қарсы жасалатын қылмыс үшін қолданылатын жазаны да күшейтті. &lt;ref&gt;https://informburo.kz/kaz/seksualdy-sipattay-ylmystara-zhaa-bap-engzlu-mmkn-za-zhobasyn-taldaymyz-.html&lt;/ref&gt;

=== Қоғам ===
Қазақ техникалық мамандары [[Қазақ инженерлер бірлестігі|Қазақ Инженерлер Бірлестігі]] ұйымына біріккен.

==Мереке және демалыс күндер==
{{lower|0.4em|&lt;ref&gt;[http://www.worldtravelguide.net/kazakhstan/public-holidays Kazakhstan Public Holidays]. Worldtravelguide.net. Тексерілген 2013-01-14.&lt;/ref&gt;}}
{{lower|0.4em|&lt;ref&gt;[http://egov.kz/wps/portal/!ut/p/b1/04_SjzQ0MbUwtLQwMtWP0I_KSyzLTE8syczPS8wB8aPM4v09DN3cTS2NDfxdLFwNPC1Mjf3cfDyM3L2NgAoicSswACogSr8BDuBoQEh_uH4UPiVgF4AV4LHCzyM_N1U_NyrHzdJT1xEAojlmQQ!!/dl4/d5/L0lDUmlTUSEhL3dHa0FKRnNBLzRKVXFDQSEhL2Vu/]&lt;/ref&gt;}}

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! style=&quot;width:80px;&quot;|Күн!! style=&quot;width:170px;&quot;|Қазақша аталуы
|-
|[[1 қаңтар|1]]–[[2 қаңтар]]
|[[Жаңа жыл]]
|-
|[[7 қаңтар]]
|Рождество мейрамы (Рождество Христово)
|-
|[[8 наурыз]]
|[[Халықаралық әйелдер күні]]
|-
|[[21 наурыз|21]]–[[23 наурыз]]
|[[Наурыз мейрамы]]
|-
|[[1 мамыр]]
|[[Қазақстан халқының бірлігі күні]]
|-
|[[7 мамыр]]
|[[Отан қорғаушы күні (Қазақстан)|Отан Қорғаушылар күні]]
|-
|[[9 мамыр]]
|[[Жеңіс күні]]
|-
|[[6 шілде]]
|[[Астана күні (Қазақстан мейрамы)|Астана күні]]
|-
|[[30 тамыз]]
|Қазақстан Республикасының Конституциясы күні
|-
|Қажылықтың соңғы күні.
|[[Құрбан айт]]
|-
|[[1 желтоқсан]]
|[[Тұңғыш президент күні (Қазақстан)|Тұңғыш Президент күні]]
|-
|[[16 желтоқсан|16]]-[[17 желтоқсан]]
|[[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні|Тәуелсіздік күні]]
|}

== Экономикасы ==

Тәуелсіздік кезеңінде Қазақстанға әлемнің 120-дан аса елінен 330 млрд доллар шетелдік инвестиция тартылды.&lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/28-zhylda-kazakstanga-kansha-investiciya-tartyldy_a3595458&lt;/ref&gt;

Дүниежүзілік Банктің «2020 жылғы бизнес жүргізу» есебінде Қазақстан әлемде 25-ші орынға ие болды және миноритарлық инвесторлардың құқықтарын қорғау бойынша әлемдегі ең үздік ел атанды.
Қазақстанның ЖІӨ 179,332 млрд. АҚШ долларын құрайды және жылдық өсім қарқыны 4,5%- ға тең. Қазақстанның ЖІӨ жан басына шаққанда 9 686 АҚШ долларын құрайды.&lt;ref&gt;https://stat.gov.kz/official/dynamic&lt;/ref&gt;

Қазақстан Қытай мен Қатардан кейін ХХІ ғасырдың бірінші онжылдығының ең серпінді 25 экономиканың арасында үшінші орынға ие. Қазақстанның әлемдік саудадағы рөлі мен жаңа Жібек жолындағы орталық орында орналасуы елге миллиардтаған адамға өз нарықтарын ашуға мүмкіндік берді. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына 2015 жылы мүше болды.

Қазақстан экономикасының әлемдік экономикадағы үлесін анықтаудың негізгі көрсеткіші — елдің халықаралық саудадағы үлесіне қарап анықтауға болады. Қазақстанның сыртқы сауда айналымы жылдан жылға өсіп келеді: 1995 жылы $9 млрд болатын болса 2008 жылы $109 млрд болды. Негізгі өсім мұнай өндіру және металлугрия саласыныңеншісіне тиесілі. Экспорт өндірілетін өнім көлемінің өсуіне жәнебағаның қымбаттауына байлнысты.

Ал импорттың өсуі тиісінше өнімді өндіруге қажетті машиналар мен жабдықтарды сатып алудың нәтижесінде өсті&lt;ref&gt;[http://forbes.kz/process/expertise/v_mirovoy_ekonomike_kazahstan_vnizu_pischevoy_tsepochki В мировой экономике Казахстан - внизу пищевой цепочки] 2013 жылдың 27 ақпан күні қаралды&lt;/ref&gt;.

2009 жылы сыртқы сауда айналымы 34%-ға төмендеп кеттті, оның негізгі себепшісі мұнай мен металл бағасының төмендеуі. Дегенмен, 2010 жылдан бастап бағалардың қайта өсуіне байланысты қарқынды даму байқалды, Нәтижесінде экспорттық-импорттық операциялар көлемі  $137 млрд. құрады. Экспорт ($92 млрд) иморттан екі есе көп болды ($45 млрд).

Экспорттың 75% — минералды ресурстар, ең үлкен бөлігі мұнай, газ, көмір, уран сияқты пайдалы қазбаларға тиесілі. Қалған 13% — металлдар және 3,4% — ауылшаруашылық өнімдері құрайды (негізгісі бидай), 4,2% — химия өнеркәсібінің өнімдері. Негізгі өндіретін тауар — өңделмеген  табиғи қазбалар құрайды. Қазақстан әлемдік сауда нарығында табиғи ресурстарды қамтамасыз етуші ретінде қызмет етеді.

Қазақстан дүинежүзілік сауда ұйымына 2015 ж. 22 маусымда мүше болды.&lt;ref&gt;[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-kazakstannyin-dsu-ga-kru-jonndeg-kelssozderdn-262874/ Назарбаев Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі келіссөздердің аяқталғанын жария етті]&lt;/ref&gt;
{{main|Қазақстан экономикасы}}
&lt;gallery&gt;
Сурет:Modern Almaty.jpg|Дамыған Алматы
Сурет:Kazah tenge.jpg|[[Қазақстан теңгесі]]
&lt;/gallery&gt;
=== Қазақстанның сыртқы экономикасы ===
Қазақстанның сыртқы экономикасы әлем елдерімен  экономикалық, сауда, валюта, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да қатынастарды қамтып отыр. Бұл сала субъктілері сыртқы экономикалық қызметтерге байланысты меншік түрі бойынша тәуелсіз елімізде тіркелген Қазақстанның немесе шет мемлекеттердің заңды немесе жеке тұлғалары болып табылады. Сыртқы экономика саласында басты және маңызды орында сауда саласы. Соңғы жылдарда қазақстаннан экспортталатын тауардырдың үлесі үш есеге өсті. Оған бірнеше факторлар себепші болып отыр. Қолайлы инвестициялық жағдайлардың жаалуы тікелей шетелдік қомақты инвестициялардың тікелей ағылып келуіне себепші болды, оның негізгі бөлігі еліміздің мұнай өндіру саласына жұмсалады. Біріншеден, бұл өз кезегінде мұнай мен газ конденсатын өндіруді қарқынды дамытты. Екіншіден, дүниежүзілік тауар нарығындағы көмірсутектер шикізатын сату шартының қолайлылығы  экспорт әлеуетінің өсіне жағдай жасады. Дәл осылай деп тау-кен металлургия сала-соңғы оң жыл көлемінде жалпы қазақстандық экспорт және қызмет көрсету үлесінің көбеюі, әлемдік  сауданың дамуымен салыстырғандағы оның қарқынды дамуы мен көлеміне байланысты болып отыр. 
    
Қазақстандығы тауар экспорттау динамикасының деңгейінің өсуі оның жоғары, екпінді дамуын көрсетеді. Орташа есеппен он жыл ішінде тауар экспорттау төрт есеге өссе, импорт үш жарым есеге өсті. Әлемдік деңгеймен салыстырмалы түрде қарағанда еліміздің макроэкономикалық көлемі жоғары емес. Осыған қарамастан Қазақстанның сытрқы экономикалық саласын болащақта дамытуына орасан зор шамасы бар. Атап айтқанда, бүгінде 500-ден астам кен орындары барланып, минералды шикізаттың 1220 түрінің барлығы анықталған. Осылардың көпшілігінен біздің еліміз дүние жүзі бойынша алдыңғы орында. Осылайша, Қазастан барланған цинк, вольфрам және барит қорларын әлем бойынша бірінші орында болса, күміс қорғасын және хромит қорынан екінші орында, мыс, марганец, флюорит бойынша үшінші, молибден қорынан төртінші, сонымен қатар алтын қоры жөнінен алдыңғы қатардағы он елдің қатарында. 
    
Елімізде темір рудасы әлемдік қордың 8 пайызын, уранның жобамен 25 пайызын құрайды. Қазақстан мұнай қорын барлаудан әлемдегі он елдің қатарында. 
     
Ғаламдық қаржылық — экономикалық  тоқырау республикамыздың сыртқы экономикалық саласына кері әсерін тигізді.

== Энергетикасы ==
{{main|Қазақстан энергетикасы}}

=== Мәдениет және қоғам ===
{{main |Қазақ мәдениеті}}, {{main|Қазақстанның әдебиеті мен өнері}}, {{main|Қазақ өнері}}

=== Білім беру жүйесі ===
{{main|Қазақстанның білім беру жүйесінің тарихы}}

=== Бұқаралық ақпарат құралдары ===
{{main|Қазақстанның бұқаралық ақпарат құралдары}}

=== Әлеуметтік саласы ===
{{main|Қазақстанның әлеуметі}}

=== Қарулы күштері ===
{{main|Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері}}

Қазақстан Республикасының әскери құрылымы әскери басқару органдарын, Қарулы Күштердің түрлерін, арнайы әскерлерді, тыл, әскери оқу орындары мен ғыл. мекемелерді қамтиды. Соғыс уақытында құрамына қорғаныс мин-не қарайтын әскер түрлерінен басқа Ішкі істер мин-нің ішкі әскерлері, Ұлттық қауіпсіздік к-тінің шекара қызметі және басқа да әскерлері, респ. “Ұлан”, азаматтық және аумақтық қорғанысты басқару мен құру органдары кіреді. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің басты мақсаты — елдің егемендігін, аумағының тұтастығын, экономикасын, мемл. ин-ттары мен азаматтарын соғыс қатерінен қорғау, жаугершілік немесе әскери қақтығыстар туғызудың алдын алу, Қазақстанның орнықты дамуы үшін қолайлы жағдай туғызу.

Республика Қарулы Күштеріне бейбіт кезеңде мынандай негізгі міндеттерді орындау жүктелген: 
* әскери күшті, жауынгерлік даярлықты қамтамасыз етіп, басқару органдары мен әскерлерді ел ішіндегі қақтығыстарды, 
* Қазақстан Республикасының мемл. шекарасында немесе аум-ның шегінде туған кез келген заңсыз қарулы күш көрсетуді тұмшалап, тойтара алатын деңгейде ұстау; 
* әуе кеңістігін күзету, сондай-ақ, мемл. шекараның жедел-стратег. тұрғыда маңызды өңірлерін жабу; 
* маңызды әскери нысандарды күзету; 
* елдің кез келген ауданында жағдайды тұрақтандыру жөніндегі батыл іс-қимылға әзір болу; 
* халықаралық міндеттемелерге сәйкес бітімгершілік және өзге де операцияларға қатысу.

Бұл міндеттерді орындауды Қарулы Күштер Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарымен өзара тығыз іс-қимылда жүзеге асырады. Бұл ретте Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік к-тінің шекара қызметіне құрлықта, теңізде, көлдерде және өзге де су айдындарында мемл. шекараны күзету мен қорғау, сондай-ақ, лаңкестікке (террорға), қару мен есірткі саудасына қарсы күреске қатысу жүктеледі. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 ж. 23 қарашадағы 1579 қаулысына сәйкес елімізде Оңт., Батыс, Шығыс, Орт. әскери округтері құрылған. Оңт. әскери окуругінің қорғайтын жер аумағына: Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Тараз қаласында. Шығыс әскери округі қорғайтын жер аумағына: Шығ. Қазақстан, Павлодар облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Семей қаласында. Батыс әскери округінің қорғайтын аумағына: Ақтөбе, Атырау, Бат. Қазақстан, Маңғыстау облыстары кіреді. Округтің орт. штабы Ақтөбе қаласында. Қазақстанның қалған облыстары Орт. әскери округіне қарайды. Орт. штаб – Қарағанды қаласында.

Қазақстанның геосаяси жағдайы үлкен өзгерістерге (экстремизм, шекараға таяу жерлерде әскери қақтығыстардың өршуі, жаңадан ядр. мемлекеттер пайда болуы, т. б.) ұшырауда. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери доктринасы орташа мерзімді кезеңге есептеліп жасалған (1999–2005) қорғаныстық сипатқа ғана ие. Ол әлемдегі және аймақтағы әскери-саяси жағдайды кешенді бағалауға, мемлекеттің экон. болмысы мен материалдық қорының мүмкіндіктеріне сүйенеді. Доктрина Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі стратегиясының негізгі ережелерін нақтылайды және шабуыл жасалған жағдайда елдің қорғанысын ұйымдастыруға, ұжымдық әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі одақтас мемлекеттермен бірлескен күш-жігерді үйлестіруге бағытталған.

== Қызықты деректер ==
* 1. Қазақстанда 19 миллионнан астам адам, шамамен 130-дан астам этнос тұрады. Оның 48,71 % — ерлер, 51,29 % — әйелдер. Қазақстан халық саны бойынша әлемде 64-орында.

* 2. Қазақстанның аумағы [[Азия]] мен [[Еуропа]]да орналасқан. Жер көлемі — 2,7 миллион шаршы шақырым. Дүниежүзінде [[Жер аумағы бойынша мемлекеттер және тәуелді аймақтар тізімі#Аумағы бойынша жалпы елдер мен тәуелділіктер|9-орында]] тұр. Қазақстанның территориясына 3 [[Түркия]], 5 [[Франция]] немесе 7 [[Жапония]] сиып кетер еді.

* 3. Қазақстанда екі сағаттық белдеу бар, климаты — күрт континенталды. Ауа температурасы -45-тен +45 градусқа дейін болады. 

* 4. Қазақстан – табиғи ресурстарға өте бай мемлекеттердің бірі. Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99-ы қазақ жерінен табылған. [[Мұнай]] қоры бойынша Қазақстан әлемдегі 20 жетекші елдің қатарына кіреді. Ал [[газ]] қоры бойынша 30-орынға, [[алтын]] қорлары бойынша әлемде 15-орынды, [[Уран (химиялық элемент)|уран]]нан екінші орынға тұрақтаған.

* 5. Қазақстан өз еркімен күштілігі жағынан әлемде төртінші орында тұратын қарудан бас тартып, әлемдегі ең ірі ядролық тәжірибелер полигонын жапты. 1991 жылдың 29 тамызында [[Семей полигоны|Семей ядролық полигоны]] жабылды.

* 6. [[Нұр-Сұлтан]] (бұрынғы атауы Астана) қаласы әлемнің ең жас астанасы болып есептеледі. 1998 жылы [[ЮНЕСКО]] бас қаланы «Бейбітшілік қаласы» деген атауға сай деп танып, медальмен марапаттады. Бразилияда өткен дүниежүзілік байқауда әлем бойынша 12 жас қаланың ішінен Нұр-Сұлтан жоғары атақты иеленді. Ал 2012 жылы елордаға «ТМД мен Түркі әлемінің мәдени астанасы» мәртебесі берілді. 2019 жылдың наурыз айынан бастап қала атауы Тұңғыш Президенттің құрметіне Нұр-Сұлтан деп өзгертілді.

* 7. Әлемдегі ең биiк түтiн мұржасы Қазақстанда ([[Екібастұз]] қаласында) орналасқан. Оның биiктігi — 420 метр. Ол [[Эйфель мұнарасы]]нан 100 метр биік.

* 8. [[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр]] – әлемдегі бірінші және ең үлкен ғарыш айлағы. «Байқоңыр» ғарыш айлағынан тұңғыш рет адамзат ғарышқа ұшқан. Ол Қазақстан жерінде [[Төретам]] кентіне жақын ауданда орналасқан. Көлемі 6717 шаршы шақырым.

* 9. [[Медеу]] — әлемдегі ең биік орналасқан жасанды мұз айдыны. Мұнда 170 әлемдік рекорд орнатылған. «Медеу» атауы ХІХ ғасырдың соңында өмір сүрген қоғам қайраткері [[Медеу Пұсырманұлы]]ның құрметіне берілген.

* 10. Қазақстанда 3,8 млн жеңіл көлік тіркелген (2021 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша)&lt;ref&gt;https://www.inform.kz/kz/kazakstanda-3-8-mln-zhenil-kolik-tirkelgen_a3862967&lt;/ref&gt;. 

* 11. Орталық Азиядағы ең үлкен театр Қазақстанда орналасқан. «[[Астана Опера]]&lt;nowiki/&gt;» театрын 33 елдің мамандары үш жыл салды.

* 12. Қазақстан – [[қызғалдақ]] пен [[алма]]ның отаны. Ал жылқы алғаш рет (б.д.д 4 мыңыншы жылдарда) Қазақстанда қолға үйретілген.

* 13. Қазақстанның [[Қазақстан теңгесі|төл валютасы]] қатарынан үш рет 2011, 2012 және 2013 жылдары дүниежүзіндегі ең үздік қағаз ақша ретінде танылды. Алғашқы қазақстандық ақшалар [[Лондон]]да шығарылды.

* 14. Тәуелсіздік алғалы бері Қазақстанға әлемнің 120-дан астам мемлекеті 370 млрд доллардан астам инвестиция құйды (2022 жылғы деректер бойынша).

* 15. Әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара — Қазақстан мен Ресей шекарасы (7591 шақырым)&lt;ref&gt;[https://qazaqstan.tv/news/119949/ Қазақстан туралы қызықты деректер]&lt;/ref&gt;.

* 16. Қазақстанның екі ескерткіші [[Әлемдік мұра|ЮНЕСКО-ның әлемдік мәдени мұрасы]]ның қатарында. Олар – [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]] мен [[Тамғалы петроглифтері|Тамғалы тас кешені]]&lt;ref&gt;[https://qazaquni.kz/kogam/62106-kazakstan-turaly-25-kyzykty-derek Қазақстан туралы 25 қызықты дерек]&lt;/ref&gt;.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|3}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{Commonscat|Қазақстан}}
* [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }}
* [http://www.akorda.kz Президенттің ресми торабы]
* [http://www.parliament.kz Парламенттің ресми торабы]
* [http://e.gov.kz/wps/portal?lang=kk Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі]
* [http://kz.government.kz/ Үкiметтiң ресми торабы]
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/ Қазақстан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309094529/http://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD |date=2017-03-09 }} [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]]
* [http://online.prg.kz/ Қазақстан Республикасының онлайн заңнамасы]
* [http://www.stat.kz/Pages/default.aspx Қазақстанның ресми статистикасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113142704/http://www.stat.kz/Pages/default.aspx |date=2013-11-13 }}
* [http://www.zakon.kz Қазақстанның бірінші ақпараттық порталы]

{{Қазақстан тақырыптарда}}
{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Қазақстан
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Азия елдері
 |Еуропа елдері
 |Орталық Азия
 |Каспий теңізі бойындағы елдер
 |ЭЫҰ
 |ТМД
 |Еуразия Экономикалық Қауымдастығы
 |ҰҚШҰ
 |Түркі кеңесі
 |Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы
 |ТҮРКСОЙ
 |Ислам Әріптестік Ұйымы
}}

[[Санат:Қазақстан|*]]
[[Санат:Посткеңестік елдер]]</text>
      <sha1>ruzspezx1921l4jevcvkz0j5n39dloz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан аудандары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4788</id>
    <revision>
      <id>3058690</id>
      <parentid>3058255</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:51:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түркістан облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23863" xml:space="preserve">[[Сурет:Kazakhstan rayons.png|400px|thumb|right|Қазақстан аудандары]]
Қазақстанда барлығы 17 облыста 166 ауылдық, 5 қалада 20 қалалық аудан бар.

== [[Абай облысы]] ==
8 аудан бар:
# [[Абай ауданы (Абай облысы)|Абай ауданы]] (14 418 ад.) — [[Қарауыл (Абай ауданы)|Қарауыл]] ауылы (5 222 ад.)
# [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы (4 549 ад.)
# [[Аягөз ауданы]] (72 695 ад.) — [[Аягөз]] қаласы (38 496 ад.)
# [[Бесқарағай ауданы]] (16 689 ад.) — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (4 268 ад.)
# [[Бородулиха ауданы]] (35 925 ад.) — [[Бородулиха]] ауылы (4 434 ад.)
# [[Жарма ауданы]] (38 048 ад.) — [[Қалбатау]] ауылы (9 680 ад.)
# [[Көкпекті ауданы]] — [[Көкпекті (Абай облысы)|Көкпекті]] ауылы (3 651 ад.)
# [[Үржар ауданы]] (73 760 ад.) — [[Үржар (ауыл)|Үржар]] ауылы (12 915 ад.)

== [[Ақмола облысы]] ==
17 аудан бар:
# [[Ақкөл ауданы]] (25 793 ад.) – [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (13 678 ад.)
# [[Аршалы ауданы]] (27 404 ад.) – [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (5 975 ад.)
# [[Астрахан ауданы]] (23 615 ад.) – [[Астраханка (Ақмола облысы)|Астраханка]] ауылы (4 984 ад.)
# [[Атбасар ауданы]] (48 234 ад.) – [[Атбасар]] қаласы (28 735 ад.)
# [[Бурабай ауданы]] (75 363 ад.) – [[Щучинск]] қаласы (46 810 ад.)
# [[Бұланды ауданы]] (34 331 ад.) – [[Макинск]] қаласы (17 775 ад.)
# [[Біржан сал ауданы]] (14 360 ад.) – [[Степняк]] қаласы (3 508 ад.)
# [[Егіндікөл ауданы]] (6 068 ад.) – [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл]] ауылы (2 976 ад.)
# [[Ерейментау ауданы]] (26 516 ад.) – [[Ерейментау]] қаласы (12 485 ад.)
# [[Есіл ауданы (Ақмола облысы)|Есіл ауданы]] (24 237 ад.)  – [[Есіл (қала)|Есіл]] қаласы (10 546 ад.)
# [[Жақсы ауданы]] (19 088 ад.) – [[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] ауылы (4 754 ад.)
# [[Жарқайың ауданы]] (14 110 ад.) – [[Державинск]] қаласы (6 307 ад.)
# [[Зеренді ауданы]] (38 682 ад.) – [[Зеренді]] ауылы (6 665 ад.)
# [[Қорғалжын ауданы]] (8 815 ад.) – [[Қорғалжын (кент)|Қорғалжын]] ауылы (3 189 ад.)
# [[Сандықтау ауданы]] (18 398 ад.) – [[Балкашино]] ауылы (4 322 ад.)
# [[Целиноград ауданы]] (76 891 ад.) – [[Ақмол]] ауылы (6 838 ад.)
# [[Шортанды ауданы]] (29 504 ад.) – [[Шортанды (Шортанды ауданы)|Шортанды]] кенті (5 776 ад.)

== [[Ақтөбе облысы]] ==
12 аудан бар:
# [[Алға ауданы]] (40 783 ад.) – [[Алға]] қаласы (20 562 ад.)
# [[Әйтеке би ауданы]] (24 895 ад.) – [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (6 517 ад.)
# [[Байғанин ауданы]] (22 809 ад.) – [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]] ауылы (8 976 ад.)
# [[Қарғалы ауданы]] (17 107 ад.) – [[Бадамшы]] ауылы (5 587 ад.)
# [[Қобда ауданы]] (18 623 ад.) – [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (5 637 ад.)
# [[Мартөк ауданы]] (29 980 ад.) – [[Мәртөк]] ауылы (10 090 ад.)
# [[Мұғалжар ауданы]] (67 416 ад.) – [[Қандыағаш]] қаласы (52 560 ад.)
# [[Ойыл ауданы]] (18 651 ад.) – [[Ойыл (ауыл)|Ойыл]] ауылы (5 643 ад.)
# [[Темір ауданы]] (37 740 ад.) – [[Шұбарқұдық]] кенті (13 583 ад.)
# [[Хромтау ауданы]] (42 951 ад.) – [[Хромтау]] қаласы (26 737 ад.)
# [[Шалқар ауданы]] (45 996 ад.) – [[Шалқар (қала)|Шалқар]] қаласы (27 932 ад.)
# [[Ырғыз ауданы]] (14 999 ад.) – [[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]] ауылы (5 866 ад.)

== [[Алматы облысы]] ==
9 аудан бар:
# [[Балқаш ауданы]] (30 747 ад.) – [[Бақанас (ауыл)|Бақанас]] ауылы (4 135 ад.)
# [[Еңбекшіқазақ ауданы]] (300 427 ад.) – [[Есік]] қаласы (33 032 ад.)
# [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]] (166 347 ад.) – [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] ауылы (39 416 ад.)
# [[Кеген ауданы]] (32 415 ад.)  – [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы (5 917 ад.)
# [[Қарасай ауданы]] (270 673 ад.) – [[Қаскелең]] қаласы (64 529 ад.)
# [[Райымбек ауданы]] (41 732 ад.) – [[Нарынқол]] ауылы (7 040 ад.)
# [[Талғар ауданы]] (196 567 ад.) – [[Талғар]] қаласы (42 810 ад.)
# [[Ұйғыр ауданы]] (63 288 ад.) – [[Шонжы]] ауылы (17 263 ад.)
# [[Іле ауданы]] (209 181 ад.) – [[Өтеген батыр]] ауылы (15 180 ад.)

== [[Атырау облысы]] ==
7 аудан бар:
# [[Жылыой ауданы]] (82 962 ад.) – [[Құлсары]] қаласы (60 472 ад.)
# [[Индер ауданы]] (32 145 ад.) – [[Индербор]] кенті (14 086 ад.)
# [[Исатай ауданы]] (26 728 ад.) – [[Аққыстау]] ауылы (8 486 ад.)
# [[Құрманғазы ауданы]] (59 811 ад.) – [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (13 203 ад.)
# [[Қызылқоға ауданы]] (30 589 ад.) – [[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]] ауылы (6 575 ад.)
# [[Мақат ауданы]] (30 589 ад.) – [[Мақат]] кенті (14 833 ад.)
# [[Махамбет ауданы]] (34 811 ад.) – [[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] ауылы (9 693 ад.)

== [[Батыс Қазақстан облысы]] ==
12 аудан бар:
# [[Ақжайық ауданы]] (40 574 ад.) – [[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] ауылы (9 488 ад.)
# [[Бәйтерек ауданы]] (57 762 ад.) – [[Перемётное]] ауылы (3 754 ад.)
# [[Бөкей ордасы ауданы]] (15 222 ад.) – [[Сайқын]] ауылы (3 426 ад.)
# [[Бөрлі ауданы]] (56 086 ад.) – [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] қаласы (35 310 ад.)
# [[Жаңақала ауданы]] (24 029 ад.) – [[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]] ауылы (8 637 ад.)
# [[Жәнібек ауданы]] (16 147 ад.) – [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] ауылы (8 155 ад.)
# [[Казталов ауданы]] (29 129 ад.) – [[Казталовка]] ауылы (4 957 ад.)
# [[Қаратөбе ауданы]] (15 467 ад.) – [[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]] ауылы (3 782 ад.)
# [[Сырым ауданы]] (18 924 ад.) – [[Жымпиты]] ауылы (5 139 ад.)
# [[Тасқала ауданы]] (16 701 ад.) – [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (7 968 ад.)
# [[Теректі ауданы]] (38 086 ад.) – [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (4 356 ад.)
# [[Шыңғырлау ауданы]] (14 744 ад.) – [[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]] ауылы (7 323 ад.)

== [[Жамбыл облысы]] ==
10 аудан бар:
# [[Байзақ ауданы]] (105 948 ад.) – [[Сарыкемер]] ауылы (31 461 ад.)
# [[Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)|Жамбыл ауданы]] (82 902 ад.) – [[Аса (ауыл)|Аса]] ауылы (8 326 ад.)
# [[Жуалы ауданы]] (52 169 ад.) – [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (11 513 ад.)
# [[Қордай ауданы]] (143 827 ад.) – [[Қордай]] ауылы (25 507 ад.)
# [[Меркі ауданы]] (84 760 ад.) – [[Меркі]] ауылы (11 791 ад.)
# [[Мойынқұм ауданы]] (32 539 ад.) – [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (8 607 ад.)
# [[Сарысу ауданы]] (44 184 ад.) – [[Жаңатас]] қаласы (22 364 ад.)
# [[Талас ауданы]] (55 117 ад.) – [[Қаратау (қала)|Қаратау]] қаласы (30 204 ад.)
# [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (64 512 ад.) – [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (13 592 ад.)
# [[Шу ауданы]] (101 693 ад.) – [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (21 168 ад.)

== [[Жетісу облысы]] ==
8 аудан бар:
# [[Ақсу ауданы]] (39 675 ад.)  – [[Жансүгіров  ауылы|Жансүгіров]] ауылы (6 809 ад.)
# [[Алакөл ауданы]] (69 679 ад.) – [[Үшарал (қала)|Үшарал]] қаласы (17 181 ад.)
# [[Ескелді ауданы]] (46 631 ад.) – [[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]] ауылы (13 060 ад.)
# [[Кербұлақ ауданы]] (48 860 ад.) – [[Сарыөзек (Алматы облысы)|Сарыөзек]] ауылы (12 048 ад.)
# [[Көксу ауданы]] (41 578 ад.) – [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] ауылы (13 336 ад.)
# [[Қаратал ауданы]] (46 914 ад.) – [[Үштөбе (қала)|Үштөбе]] қаласы (22 989 ад.)
# [[Панфилов ауданы]] (129 204 ад.) – [[Жаркент]] қаласы (42 809 ад.)
# [[Сарқан ауданы]] (36 962 ад.) – [[Сарқан]] қаласы (11 368 ад.)

== [[Қарағанды облысы]] ==
7 аудан бар:
# [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (58 673 ад.) – [[Абай (қала)|Абай]] қаласы (28 363 ад.)
# [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] (17 474 ад.) – [[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]] ауылы (2 770 ад.)
# [[Бұқар жырау ауданы]] (57 175 ад.) – [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (5 223 ад.)
# [[Қарқаралы ауданы]] (36 025 ад.) – [[Қарқаралы]] қаласы (8 190 ад.)
# [[Нұра ауданы]] (22 569 ад.) – [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (5 440 ад.)
# [[Осакаров ауданы]] (31 243 ад.) – [[Осакаровка]] кенті (7 924 ад.)
# [[Шет ауданы]] (42 437 ад.) – [[Ақсу-Аюлы]] ауылы (4 098 ад.)

== [[Қостанай облысы]] ==
16 аудан бар:
# [[Алтынсарин ауданы]] (13 846 ад.) — [[Обаған (Алтынсарин ауданы)|Обаған]] ауылы (335 ад.)
# [[Амангелді ауданы]] (16 475 ад.) — [[Амангелді (Амангелді ауданы)|Амангелді]] ауылы (7 308 ад.)
# [[Әулиекөл ауданы]] (42 178 ад.) — [[Әулиекөл]] ауылы (10 692 ад.)
# [[Бейімбет Майлин ауданы]] (24 853 ад.) — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (3 221 ад.)
# [[Денисов ауданы]] (18 376 ад.) — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (4 416 ад.)
# [[Жангелді ауданы]] (12 251 ад.) — [[Торғай (Қостанай облысы)|Торғай]] ауылы (4 581 ад.)	
# [[Жітіқара ауданы]] (47 661 ад.) — [[Жітіқара]] қаласы (34 736 ад.)
# [[Қамысты ауданы]] (12 362 ад.) — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (4 484 ад.)
# [[Қарабалық ауданы]] (27 534 ад.) — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (11 372 ад.)
# [[Қарасу ауданы]] (25 258 ад.) — [[Қарасу (Қарасу ауданы)|Қарасу]] ауылы (3 476 ад.)
# [[Қостанай ауданы]] (71 157 ад.) — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (24 590 ад.)
# [[Меңдіқара ауданы]] (27 279 ад.) — [[Боровской]] ауылы (9 251 ад.)
# [[Наурызым ауданы]] (10 766 ад.) — [[Қарамеңді]] ауылы (4 425 ад.)
# [[Сарыкөл ауданы]] (20 553 ад.) — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (8 858 ад.)
# [[Ұзынкөл ауданы]] (21 060 ад.) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (5 676 ад.)
# [[Федоров ауданы]] (25 543 ад.) — [[Федоровка (Федоров ауданы)|Федоровка]] ауылы (6 406 ад.)

== [[Қызылорда облысы]] ==
7 аудан бар:
# [[Арал ауданы]] (79 150 ад.) – [[Арал (қала)|Арал]] қаласы (33 141 ад.)
# [[Жалағаш ауданы]] (35 705 ад.) – [[Жалағаш]] ауылы (12 909 ад.)
# [[Жаңақорған ауданы]] (84 474 ад.) – [[Жаңақорған]] ауылы (27 564 ад.)
# [[Қазалы ауданы]] (77 185 ад.) – [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]] кенті (43 155 ад.)
# [[Қармақшы ауданы]] (54 265 ад.) – [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] ауылы (18 563 ад.)
# [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (38 841 ад.) – [[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]] ауылы (7 627 ад.)
# [[Шиелі ауданы]] (82 399 ад.) – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] ауылы (31 691 ад.)

== [[Маңғыстау облысы]] ==
5 аудан бар:
# [[Бейнеу ауданы]] (69 639 ад.) — [[Бейнеу]] ауылы (52 836 ад.)
# [[Қарақия ауданы]] (37 621 ад.) — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] ауылы (11 248 ад.)
# [[Маңғыстау ауданы]] (39 153 ад.) — [[Шетпе]] ауылы (16 784 ад.)
# [[Мұнайлы ауданы]] (161 270 ад.) — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы (31 368 ад.)
# [[Түпқараған ауданы]] (31 728 ад.) — [[Форт-Шевченко]] қаласы (6 376 ад.)

== [[Павлодар облысы]] ==
10 аудан бар:
# [[Аққулы ауданы]] (12 204 ад.) — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2 661 ад.)
# [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (12 556 ад.) — [[Ақтоғай (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (3 798 ад.)
# [[Баянауыл ауданы]] (26 859 ад.) — [[Баянауыл]] ауылы (12 354 ад.)
# [[Ертіс ауданы]] (16 469 ад.) — [[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] ауылы (7 072 ад.)
# [[Железин ауданы]] (15 438 ад.) — [[Железинка]] ауылы (4 916 ад.)
# [[Май ауданы]] (10 379 ад.) — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (3 445 ад.)
# [[Павлодар ауданы]] (26 092 ад.) — [[Павлодар]] қаласы (333 989 ад.)
# [[Тереңкөл ауданы]] (20 176 ад.) — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (7 474 ад.)
# [[Успен ауданы]] (11 983 ад.) — [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] ауылы (3 810 ад.)
# [[Шарбақты ауданы]] (19 506 ад.) — [[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]] ауылы (7 591 ад.)

== [[Солтүстік Қазақстан облысы]] ==
13 аудан бар:
# [[Айыртау ауданы]] (36 951 ад.) — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (9 480 ад.)
# [[Ақжар ауданы]] (15 702 ад.) — [[Талшық]] ауылы (3 679 ад.)
# [[Аққайың ауданы]] (18 972 ад.) — [[Смирново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Смирново]] ауылы (5 718 ад.)
# [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (40 850 ад.) — [[Новоишим]] ауылы (12 064 ад.)
# [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (22 356 ад.) — [[Явленка]] ауылы (5 478 ад.)
# [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]] (19 447 ад.) — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы (5 322 ад.)
# [[Қызылжар ауданы]] (44 214 ад.) — [[Бескөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бескөл]] ауылы (11 331 ад.)
# [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (29 924 ад.) — [[Булаев]] қаласы (7 742 ад.)
# [[Мамлют ауданы]] (17 845 ад.) — [[Мамлют]] қаласы (6 866 ад.)
# [[Тайынша ауданы]] (43 140 ад.) — [[Тайынша]] қаласы (11 422 ад.)
# [[Тимирязев ауданы]] (11 290 ад.) — [[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] ауылы (4 303 ад.)
# [[Уәлиханов ауданы]] (16 293 ад.) — [[Кішкенекөл]] ауылы (7 421 ад.)
# [[Шал ақын ауданы]] (18 577 ад.) — [[Сергеев]] қаласы (7 687 ад.)

== [[Түркістан облысы]] ==
14 аудан бар:
# [[Бәйдібек ауданы]] (54 030 ад.) — [[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]] ауылы (7 452 ад.)
# [[Жетісай ауданы]] (170 408 ад.) — [[Жетісай]] қаласы (24 484 ад.)
# [[Келес ауданы]] (142 296 ад.) — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы (21 221 ад.)
# [[Қазығұрт ауданы]] (106 225 ад.) — [[Қазығұрт]] ауылы (11 146 ад.)
# [[Мақтаарал ауданы]] (133 539 ад.) — [[Мырзакент]] кенті (13 339 ад.)
# [[Ордабасы ауданы]] (118 916 ад.) — [[Темірлан]] ауылы (10 489 ад.)
# [[Отырар ауданы]] (53 975 ад.) — [[Шәуілдір]] ауылы (7 263 ад.)
# [[Сайрам ауданы]] (207 948 ад.) — [[Ақсукент]] ауылы (24 491 ад.)
# [[Сарыағаш ауданы]] (186 109 ад.) — [[Сарыағаш]] қаласы (34 303 ад.)
# [[Сауран ауданы]] (98 113 ад.) — [[Шорнақ]] ауылы (2 986 ад.)
# [[Созақ ауданы]] (61 512 ад.) — [[Шолаққорған]] ауылы (12 176 ад.)
# [[Төле би ауданы]] (117 765 ад.) — [[Леңгір]] қаласы (24 045 ад.)
# [[Түлкібас ауданы]] (111 286 ад.) — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (17 977 ад.)
# [[Шардара ауданы]] (78 132 ад.) — [[Шардара (қала)|Шардара]] қаласы (28 443 ад.)

== [[Ұлытау облысы]] ==
2 аудан бар:
# [[Жаңаарқа ауданы]] (34 462 ад.) – [[Жаңаарқа]] кенті (17 559 ад.)
# [[Ұлытау ауданы]] (12 822 ад.) – [[Ұлытау (ауыл)|Ұлытау]] ауылы (1 862 ад.)

== [[Шығыс Қазақстан облысы]] ==
9 аудан бар:
# [[Алтай ауданы]] (66 374 ад.) — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (36 116 ад.) 
# [[Глубокое ауданы]] (61 948 ад.) — [[Глубокое (Шығыс Қазақстан облысы)|Глубокое]] кенті (9 548 ад.) 
# [[Зайсан ауданы]] (36 979 ад.) — [[Зайсан (қала)|Зайсан]] қаласы (16 261 ад.) 
# [[Катонқарағай ауданы]] (23 141 ад.) — [[Үлкен Нарын]] ауылы (4 133 ад.)
# [[Күршім ауданы]] (24 343 ад.) — [[Күршім]] ауылы (6 777 ад.)
# [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы  (6 526 ад.)
# [[Тарбағатай ауданы]] — [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжар]] ауылы (6 396 ад.)
# [[Ұлан ауданы]] (39 178 ад.) — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті  (5 312 ад.)
# [[Шемонаиха ауданы]] (43 736 ад.) — [[Шемонаиха]] қаласы  (18 211 ад.)

== [[Нұр-Сұлтан]] қаласы ==
4 аудан бар:
# [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]]
# [[Байқоңыр ауданы]]
# [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]]
# [[Сарыарқа ауданы]]

== [[Алматы]] қаласы ==
[[Сурет:Almaty districts.svg|thumb|150px|left|Алматы қаласының әкімшілік бөлінуі]]
8 аудан бар:
# [[Алатау ауданы]]
# [[Алмалы ауданы]]
# [[Әуезов ауданы]]
# [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]
# [[Жетісу ауданы]]
# [[Медеу ауданы]]
# [[Наурызбай ауданы]]
# [[Түрксіб ауданы]]

== [[Шымкент]] қаласы ==
[[Сурет:Шымкент қаласының әкімшілік бөлінісі (2022).jpg|thumb|150px|left|Шымкент қаласының әкімшілік бөлінуі]]
5 аудан бар:
# [[Абай ауданы (Шымкент)|Абай ауданы]]
# [[Әл-Фараби ауданы]]
# [[Еңбекші ауданы]]
# [[Қаратау ауданы]]
# [[Тұран ауданы]]

== [[Ақтөбе]] қаласы ==
2 аудан бар:
# [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]]
# [[Астана ауданы]]

== [[Қарағанды]] қаласы ==
2 аудан бар:
# [[Әлихан Бөкейхан ауданы]]
# [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]]

== Тағы қараңыз ==
* [[Қазақстан кадастрлық нөмірлер тізімі]]

[[Санат:Қазақстан аудандары]]</text>
      <sha1>hxlo3d3mwxq3wsehrx79jvwca577gfk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мысыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5667</id>
    <revision>
      <id>3058664</id>
      <parentid>3015217</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:13:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41356" xml:space="preserve">{{Мемлекет
 |Қазақша атауы          = Мысыр Араб Республикасы
 |Шынайы атауы           = {{lang-ar|جمهورية مصر العربية}}
 |Атау септігі           = Мысыр 
 |Елтаңба                = Coat of arms of Egypt.svg
 |Байрақ                 =  Flag of Egypt.svg 
 |Ұраны                  =   ''بلادي بلادي بلادي''&lt;br /&gt;Отан, отан, отан&lt;/small&gt;
 |Әнұранның аты          = Отан, Отан, Отан
 |Аудио                  = Bilady, Bilady, Bilady.ogg
 |lat_dir = N |lat_deg =  30 |lat_min = 2 |lat_sec = 0 
  |lon_dir = E |lon_deg = 31 |lon_min = 12 |lon_sec = 0 
  |region                 = 
  |CoordScale             =
 |Картада                = EGY orthographic.svg
  |карта тақырыбы        = 
 |Картада2               = 
 |Үкімет түрі             = [[Аралас республика]]
 |Құрылды                 =
 |Тәуелсіздік күні        = [[28 ақпан]] [[1922 жыл]] 
 |Тәуелсіздігін алды      = [[Британ империясы]]нан
 |Тілі                    = [[араб тілі]]
 |Мемлекеттік діні        = [[ислам]] ([[Әһл әс-Сунна]] бағыты)
 |Астанасы                = [[Каир]]
 |Ірі қалалары            = Каир, [[Александрия (Мысыр)|Александрия]], [[Гиза]], [[Шубра-эль-Хейма]], [[Порт-Саид]], [[Суэц]]&lt;ref name=&quot;WorldGazetteer&quot;&gt;World Gazetteer: [http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1201034590&amp;men=gcis&amp;lng=de&amp;dat=80&amp;geo=-69&amp;srt=npan&amp;col=aohdq&amp;msz=1500&amp;pt=c&amp;va=x Die wichtigsten Orte mit Statistiken zu ihrer Bevölkerung]&lt;/ref&gt;
 |Басшы қызметі           = [[Мысыр президенттерінің тізімі|Президенті]]&lt;br /&gt;[[Мысыр Премьер-министрі|Премьер-министрі]]&lt;br /&gt;[[Мысыр палата өкілдері|Палата өкілдері&lt;br /&gt;спикері]]
 |Басшылары               = [[Әбдел Фаттах Ас-Сиси]]&lt;br&gt;[[Мұстафа Мадбули]]&lt;br /&gt;[[Әли Абдул Аал Сайед Ахмед]]
 |Жер аумағы              = 1 010 408&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.capmas.gov.eg/pdf/EgyptinFigures2015/EgyptinFigures/Tables/PDF/1-%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86/pop.pdf |title=Total area km2, pg.15 |publisher=Capmas.Gov – Arab Republic of Egypt |accessdate=8 May 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150321110107/http://capmas.gov.eg/pdf/EgyptinFigures2015/EgyptinFigures/Tables/PDF/1-%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86/pop.pdf |archivedate=21 March 2015 |df= }}&lt;/ref&gt;
 |Жер аумағы бойынша орны = 29-шы 
 |Судың үлесі             = 0,632
 |Этнохороним             = мысырлықтар, мысырлық
  |Жұрты                  = {{өсім}} 97 041 072&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2017|author=Census.gov|date=2017|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2016-04-06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GUHbJYCI?url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|archivedate=2013-05-09|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;
  |Халық саны бойынша орны     = 14-ші
  |Сарап жылы             = 2017
  |Санақ бойынша халық саны    = 94 798 827
  |Санақ жылы             = 2017
  |Халық тығыздығы        = 96
  |Тығыздық бойынша орны       = 118-ші
 |ЖІӨ                     = 
 |ЖІӨ сараптаған жылы     = 
 |ЖІӨ бойынша орны         = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ       =  
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ (АҚТ)               = {{өсім}} 1,396 трлн.&lt;ref name=imf2&gt;{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&amp;ey=2019&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;pr1.x=49&amp;pr1.y=11&amp;c=469&amp;s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a=|title=Egypt|publisher=International Monetary Fund|accessdate=3 May 2018}}&lt;/ref&gt;
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы    = 2019
 |ЖІӨ (АҚТ) орны          = 21-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ)       = 14,080&lt;ref name=imf2/&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны  = 100-ші
 |ЖІӨ (номинал)           = 301,056 млрд.&lt;ref name=imf2/&gt;
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы         = 2019
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны             = 49-шы
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал)   = 3,005&lt;ref name=imf2/&gt;
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны  = 113-ші
 |АДИ                     = {{өсім}} 0,696&lt;ref name=&quot;HDI&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.hdr.undp.org/en/2018-update |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}&lt;/ref&gt;
 |АДИ жылдық есебі        = 2018
 |АДИ бойынша орны        = 115-ші
 |АДИ деңгейі             = &lt;font color=&quot;#ffcc00&quot;&gt;орташа&lt;/font&gt;
 |Әуе компаниясы          = 
 |Валютасы                =  [[Мысыр фунты|мысыр фунты]]
 |Интернет үйшігі         =  .eg және مصر.
 |ISO                     = EG
 |Телефон коды            = 20
 |Уақыт белдеуі           = UTC+02:00
 |Түсініктемелер          = 
}}
'''Мысыр''' ({{lang-ar|مصر}} – ''Mi{{unicode|ṣ}}r''; [[Араб тілі#Мысыр диалекті|масрише]]: {{lang|ar-eg|Máṣr}}), ресми түрде '''Мысыр Араб Республикасы''' — [[Африка]] құрылығының солтүстік-шығысын және [[Азия]]дағы Синай түбегін алып жатыр.&lt;ref&gt;Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. - Алматы: &quot;Мектеп&quot; баспасы, 2007.
ISBN 9965-36-216-5&lt;/ref&gt;

== Географиясы ==
Бүгінгі Мысыр – [[Африка]]ның солтүстік-шығысында орналасқан ірі араб елі. Оның аумағының бір бөлігі - [[Синай түбегі]] - [[Азия]]да жатыр. Екі құрлықтың арасындағы [[шекара]] [[Суэц каналы]]ның бойымен өтеді. Мысырдың миллион текше километрден асатын аумағының 96% - бұл сирек кездесетін шұрайлы жерлерден тұратын шөлді дала, ал шөлді даланың аумақты бөлігі –құмды емес, таулы болып келеді. Қалған бөлігінде 70-миллиондық тұрғыны бар елдің 9 пайызды әлі күнге дейін өмір сүріп жатқан [[Ніл]]дің алқабы мен атырауы. Тіпті ежелгі грек тарихшысы Геродот «Египет – Нілдің сыйы» деп айтқан болатын. Ұлы өзеннің арнасы мың жарым километрге созылып, оңтүстіктен, [[Судан|Суданмен]] жалғасып жатқан шекарасынан солтүстікке, [[Жерорта теңізі]]нің жағалауына дейін, шығыс Арабия шөлейтін Батыс Ливия шөлейтінен бөліп жатыр. Нілдің бойындағы «тіршілік жолағының» арнауы оңтүстігінде бір километрден Каир ауданына дейін 20-25 километрге дейін жетеді.  Құнарлы алқапты жан-жағынан шөл дала қоршаған.Бұл шөл далада су жоқ болғандықтан, адам өте сирек ұшырасады.Әдетте ондай бірен-саран кездесетіндер-көшпелі бәдәуилер.Негізгі малы-түйе,қой,ешкі.

Шөлейт жерлерінің өзі: құм, құм төбелер, көшпенділердің тілдерінде ғана атауы түсінікті – сарыдан, қою сары секілді күлгін түске дейінгі небір түстердің түрлері аса бір әсерде қалдырады.

== Тарихы ==
[[Сурет:AmmutPapyrus.jpg|thumb| alt=A.| [[Папирусқа салынған сурет]].]]
[[Сурет:Milkau Der heilige Baum von Heliopolis mit Thot und Seschet 15-2.jpg|thumb| alt=A.| [[Гелиополиядағы киелі ағаш және ежелгі Мысыр құдайлары]].]]
Ежелгі Мысыр – Африканың солтүстік-шығысында [[Ніл]] өзені бойында құрылған ертедегі мемлекет. Мысыр жерін адам баласы палеолит дәуірінен мекендей бастаған. [[Неолит]] кезеңінен [[климат]] өзгеріп, бұрынғы саванналарды құм басып, адамдар [[Ніл өзені|Ніл өз]]. бойына жинала бастады. Б.з.б. 4-мыңжылдық шамасында Ніл өз. бойына жиналған [[тайпалар]] ([[протосемит]], [[бербер]], [[кушит]], т.б.) өзара араласып, Мысыр халқы қалыптасты. Халық санының күрт өсуіне, аңшылық пен балық аулау кәсіптері арқылы тамақ табудың қиындауына байланысты [[мал шаруашылығы]] мен егіншілік дами бастады. Қоғамның әрі қарай дамуы нәтижесінде алғашқы мемл. бірлестіктер пайда болды. Олардың арасынан екі мемлекет іріктеліп шығып, елдің оңтүстігінде жоғарғы Мысыр, ал солтүстігінде төменгі Мысыр патшалықтары құрылды. Б.з.б. 3-мыңжылдық шамасында жоғ. Мысыр билеушісі [[Менес]] (''Мена'') төменгі Мысырды басып алып, елді біріктірді. 1. Ең ежелгі патшалық (''б.з.б. 3000 – 2800'') кезеңінде елді екі билеуші әулет кезек-кезек басқарды. Жерді суғару қолға алынып, мыстан қару-жарақтар, құрал-саймандар соғылды, айырбас сауда дүниеге келді. [[Нубия]]ға, [[Ливия]]ға, [[Синай]] түбегіне жорықтар жасалды. 2. Ежелгі патшалық (''б.з.б. 2800 – 2250'') үшінші әулеттің билікке келуімен басталды. [[Ауыл шаруашылығы]], [[қолөнер]], айырбас [[сауда]] мен құрылыс жұмыстары жетілдіріліп, жерге жеке меншік пайда болды. [[Перғауын]] мен мемлекеттік аппараттың билігі күшейтілді, тұрақты әскер құрылды. Құл еңбегін кеңінен қолдана отырып, [[перғауын]]дарға арналған пирамидалар салынды. Мысырдың бірінші бөлінуі б.з.б. 2250 – 2050 ж. болды. Жер көлемінің тым ұлғайуына байланысты жергілікті тайпа көсемдерінің билігі күшейіп, нәтижесінде б.з.б. 23 – 22 ғасырларда Мысыр бірнеше ұсақ иеліктерге бөлініп кетті. Ұсақ мемлекеттер өзара қырқыса бастады. Дегенмен сауда мен қолөнердің дамуы елдің бір орталыққа бағынуын қажетсінді. Сөйтіп, б.з.б. 21 ғ-дың ортасына таман ел қайтадан бірікті. 3. Орта патшалық (''б.з.б. 2050 – 1700'') 12-ші әулеттің билік басына келуімен тікелей байланысты. [[Өсақ]] иеліктер қайтадан бір орт-қа біріктірілді. Суландыру жұмыстары, қолөнер, сауда бұрынғысынан да өркендеді. Сириямен, Крит аралдарымен сауда байланыстары жақсарды. Бұл кезеңнің соңына таман орт-тың билігі әлсіреп, перғауындар арасында билік үшін күрес басталды. Мысырдың екінші рет бөлінуі кезінде (''б.з.б. 1700 – 1580'') елге солт.-шығыстан гиксос тайпалары [[шабуыл]] жасап, мемлекеттің көпшілік бөлігін басып алды да 110 жылдай билік құрды. Мысыр перғауындары тек елдің оңт. жағында үстемдік етті. 15 – 17-әулеттен шыққан перғауындар елден басқыншыларды қуып шығу үшін үздіксіз соғыс жүргізгенімен, тек 18-әулеттің тұсында ғана Мысыр толық азат етілді. 4. Жаңа патшалық (''б.з.б. 1580 – 1070'') кезеңінде қола мен темірден әр түрлі бұйымдар (''соқа, жіп иіретін құралдар, дөңгелек, шыны-пиала, т.б.'') шығарылды. Сирияға, Палестинаға жасалған жорықтар нәтижесінде он мыңдаған тұтқындар құлға айналды. [[Арбакештер]] әскері пайда болды. Перғауындар – [[Тутмос І]], [[Тутмос ІІІ]], [[Аменхотеп ІІ]] заманында Мысырға [[Сирия]], [[Палестина]], оңт-те Ніл өз-нің бастауына дейінгі жерлер қосылды. [[Вавилон]], [[Хетт]] патшалықтарымен дипломат. қарым-қатынас орнады. Елдің күшейген тұсы [[Аменхотеп ІІІ]] (''б.з.б. 15 ғ-дың 1-жартысы'') заманы. Б.з.б. 15 ғ-дың 2-жартысынан бастап Сирия үшін хеттермен, кейін “теңіз халықтарымен” және ливиялықтармен үздіксіз соғыс жүргізілді. Нәтижесінде б.з.б. 11 ғ-да елдің саяси-экон. жағдайы қатты нашарлап кетті. 5. Кейінгі патшалық (''ливия-парсы'') кезеңінде (''б.з.б. 1070 – 332'') ел қайтадан бір орт-қа біріктіріліп, экономика әрі қарай дамыды, металл ақшалар пайда болды. Бірақ кейін Мысыр. қайтадан ыдырай бастап, б.з.б. 671 ж. Ассирияның қол астына қарады. Дегенмен [[Сайс Псамметих І]] (''б.з.б. 663 – 610'') тұсында ел азат етілді. Оның мұрагері Нехо ІІ Грекиямен және Жерорта т-нің шығыс жағалауын мекендеген мемлекеттермен тығыз сауда байланысын орнатты. Бірақ б.з.б. 525 ж. елді парсы патшасы Камбис жаулап алды. Парсы билеушілері елдегі биліктерін сақтап қалу үшін Мысыр. абыздарына көп жеңілдіктер жасады. 6. Грек-рим кезеңі (''б.з.б. 332 – б.з. 395'') Мысырды А.Македонскийдің жаулап алуымен басталды. Аса ірі сауда және мәдени орталық – [[Александрия]] қаласының негізі қаланып, бұдан басқа да көптеген сауда және қолөнер орталықтары құрылды. Орт. Азия, Үндістанға дейінгі елдермен байланыс орнатылып, Мысыр жерінде Батыс және Шығыс мәдениеттері біріктірілді.  Алғашқы патшалықтар тұсында перғауын сарайларында арнайы мектептер ашылып, болашақ шенеуніктер даярланды. Мектептерде 5 – 16 жас аралығындағы ер балалар оқып, 12 жастан бастап әр түрлі [[мекеме]]лерде көшірмеші, хатшылық жұмыстарды атқарды. Мектептерде сауатты жазу мен есепке баса назар аударылып, қосымша гимнастик. жаттығулар, суда жүзу, өзін-өзі дұрыс ұстау үйретілді. Діни мектептерде [[астрономия]] мен [[медицина]] оқытылды. Ақсүйектердің балаларына әскери білім берілді. [[Математика]] ғылымы алгебра мен геометрияға бөлінді. Қарапайым [[алгебра]] есептері шешіліп, пирамидалар геометр. жолмен салынды. Мысыр абыздары жұлдыздарды зерттеу арқылы жылды 3 маусымға (''сулы-жаңбырлы, егінді, құрғақ'') 12 айға бөлді. Әр айда 30 күннен болды. Ал қалған 5 күнді жылға қосты. Уақытты есептеу үшін құм және су сағаттары қолданылды. Елді мекендердің алғашқы карталары мен қалалардың жоспары жасалынды. Анатомия мен хирургия да жақсы дамып, өлген адамдардың денесі бальзамдалды, хирург. аспаптар пайда болды. Бұған қоса адам емдеуде магия, сиқыршылық, кері дуалап оқу әдістері кеңінен қолданылды. Денені мумиялау, дәрі-дәрмек, түрлі-түсті бояулар жасау арқылы химия ғылымы да дами бастады. Мысыр теңізшілері перғауындардың бұйрығы бойынша алыс елдерге саяхат жасады. Грек-рим мәдениеті келгенге дейін Мысырда нақты тарихи оқиғалар тек жартастағы жазулар мен аңыз-әңгімелер арқылы ғана сақталып отырған. Мысыр мәдениеті ежелгі дәуірде антик. [[мәдениет]]тің, кейіннен Еуропа және мұсылман мәдениеттерінің бастауы болды. Гректер Мысырды ежелгі данышпандар елі деп атап, оларды өздерінің ұстаздары санады.&lt;ref&gt;Балалар Энциклопедиясы, 6 том.&lt;/ref&gt;

7 ғасырда Мысырды арабтар жаулап алды. Мұнда араб тілімен бірге өз діндерін – исламды таратты. Мысыр [[1952]] жылғы революциядан кейін ғана шын мәніндегі ерікті мемлекетке айналды. Оған дейін көп жыл бойы [[Ұлыбритания]] үкіметі қол астында еді. Республикада 1952 жылғы революциядан соң көптеген зауод, фабрикалар салынды.

Мысыр [[Израиль]]мен тарпынан талай шабуылға ұшырады. [[1967]] ж. [[Израиль]] Мысырдың Синай түбегін басып алды. Мысырдың халқы Израиль тартып алған Синай түбегін, басқа да араб жерлерін азат ету үшін қүресуде.

[[1974]] ж. Мысыр халқы [[Суэц каналы]]ның шығыс жағасындағы Израиль әскерлерін кетуге мәжбүр етті. Канал бойымен Еуропа мен Америкадан Азия және Шығыс Африкаға кеме жолы ашылады.

==Президенттері тізімі==
{{Mainarticle|Мысыр президенттерінің тізімі}}
*
*[[Мохаммед Нагиб]] 1953—1954
*[[Абдель Насер Гамаль]] 1954—1970
*[[Ануар Саадат]] 1970–1981
*[[Хосни Мүбарак]] 1981–2011
*[[Мохамед Тантави]] 2011—2012
*[[Мұхаммед Мурси]] 2012—2013
*[[Адли Мансур]] 2013
*[[Әбдел Фаттах Ас-Сиси]] 8 маусым 2014 бастап

== Экономикасы ==
Барлық еңбекке жарамды тұрғындардың 30% ауыл шаруашылығымен айналысады. Өнеркәсіпте тоқыма [[фабрика]]лары мен азық-түлік өндіру жөніндегі кәсіпорындарының маңызы зор. Хелундағы орзан зор металлургиялық комбинаттын өздерінің мол жерасты қазба байлықтары шикізатпен қамтамасыз етеді. Электр энергиясын ең алдымен Асуан гидростансасы береді. Табиғи газдың ірі жерасты қоры бар.

1979 жылдан шетел капиталдарының құйылуы анағұрлым өсті. Елдің барлық аудандарын бірімен-бірін жалғастырып жатқан жол құрылысы кеңейді, мектептер, емханалар салынды, сымтетік байланысы жаңартылып, кеңейді. Мысырдық фунт тұрақты валютаға айналды. Туризм индустриясы қарқынды дамуда - ондаған жаңа қонақ үйлер бой көтерді, [[Қызыл теңіз]]де жаңа курорт орталықтары құрылды, көптеген ежелгі ескерткіштер қалпына келтірілді.

==Музыкасы==
Мысырдың бізге жеткен музыкалық аспаптары біздің заманымыздан бұрын 3 мың жыл жылдыққа саяды. Қабыт қабырғаларына, бедерлеп түсірген әншілердің, музыканттардың бейнелері музыканың ерте заманнан бастап дамығанын көрсетеді. Мысыр музыкасы ең алғашқы жеке дауыс түрінде қалыптасқан. Алғаш көп дауысты музыка ''Жаңа патшалық дәуірінде '' туғанға ұқсайды. ЕАР-ды мекендеген елдерде сақталып келген музыкалық аспаптардың төркіні Ежелгі Мысырда жатыр.
* Систра, 
* Арфа,
* Флейта,
* Гобой,
* Керней
* Органдар, 
* Әр түрлі барабандар, Дүние жүзінің мұражайларында сақтаулы жатыр. Музыка өнерін түсінудің этикалық негізі де Мысырда туған. Мысыр жазушылары музыканы ''пайдалы'' және ''зиян'' деп екіге бөлген.   

== Табиғаты ==
Ніл алқабында Мысырдың бай өлкесі мен атырауында жердің әрбір текше метрі барынша пайдаланылады. Мұнда бидай, арпа, қарақұмық, күріш, жүгері, мақта, қант құрағы, көкөністер, зәйтүн мен дәмдеуіштер өсіріледі. Орман, тоғайлар мүлдем жоқ, бірақ та Нілдің жағалауында құрма пальмалары өседі. Жеміс ағаштары, банан плантациялары мен жүзімдер Нілдің шұраттары мен атырауында өздерін өте тамаша сезінеді. Жерорталық жағалауларда негізінен пальма тығыз өскен жағажайлар, Синай түбегінде – көлденеңінен кесілген жатқалдар, барлық түске боялған тау реңжердері көз тартады. Шөлейттің ортасында шоқ тоғайлары мол өскен шұраттар, плантациялар мен мол өнімді дәнді дақылды егістіктері бар жасыл аралдар.

== Мемлекеттік құрылымы ==
Мысыр Араб Республикасының Басы және оның қарулы күштерінің жоғарғы бас билеушісі президент, “раис” деп аталады. Бұл лауазымды Хосни Мүбарак атқарады.

Парламенттің бес жылға сайланған 448 депутаты (тағы 10 президент сайлайды) бірдей үлесте шаруалар мен жұмысшылардың атынан сайланғандар. Билік етуші Хосни Мүбарак төрағалық ететін Ұлттық-демократиялық партия. Шураның (Парламенттің жоғарғы палатасы) 210 мүшесі кеңесу функциясын атқарады, олардың ішіндегі 57-ін мемлекет басшысы тағайындайды.

1971 жылғы Конституция – ислам мемлекеттік дін деп жариялады. Аймақтардың губернаторлары мен үлкен қалалардың әкімдерін зор өкілеттілік пен жауапкершілік тақты.

=== ЕАР ресми мейрамдары ===
* 1 қаңтар – Жаңа жыл
* 7 қаңтар – Рождество
* сәуір – Шам-эль-Нессим (пасхалы дүйсенбі), күні жыл сайын өзгеріп отырады
* 25 сәуір – Синай түбегін 1973 ж. Октябрь соғысында азат ету
* 1 мамыр – Еңбек күні
* 18 маусым – Мысырдан британ оккупациялық әскердің шығу жылдығы
* 23 шілде – 1952 жылғы революцияның жылдығы
* 23 қыркүйек – 1956 жылғы Израильді басып алу жеңісі
* 6 қазан – Қарулы күштер күні
* 24 қазан – Мысыр әскерінің 1973 жылы Суэц каналы алуы
* 23 желтоқсан – Мысыр әскерінің Порт-Саидты алуы

== Халқы ==
Бүгінгі күні Мысырдың тұрғындары 104 млн. адамнан асады және жыл сайын 1,3 млн. өсіп отырады. [[Каир]]да қазір 17 млн. адам өмір сүріп жатыр, бұл дегеніміз 50-ші жылдардағы барлық елдің тұрғындарының саны. Ежелгі египеттіктердің арабтанған ұрпақтары тұрғындардың 99% құрайды. Этникалық азшылықты нубийлықтар, сонымен қатар бедуиндер және өзге де көшпелі тайпалар құрайды. Тұрғындардың 80% - шаруалар (феллахтар)

=== Тілі ===
Мысырдағы өзара сөйлесу тілі араб тілінің бір диалектасы, ресми тілі – “жоғары” араб тілі деп аталатын тіл. Арабтар оңнан солға қарай жазады.. Бірақ сандары солдан оңға қарай жазылып, оқылады. Мысырда ағылшын тілі білімі өте көмектеседі. Қалалар мен курорттық орталықтарда тұратын көптеген арабтар ағылшын тілінде тілдесе алады; жол көрсеткіштерінде және көше атауларында жие-жие ағылшын және латын шрифтері пайдаланылады.

=== Тұрмыс салттары мен ғұрыптары ===
Мысыр– төтенше қонақжай ел. Қонақтарын қашанда ашық көңілмен қарсы алады. Мысырға миллиондаған саяхатшылар келген – олардың көптегені мұнда қайта-қайта келіп кеткен. Олардың ішіндегі ең танымалдары Нілдің бойындағы ғажайып елді сипаттаған жол жазбаларын қалдырған: математик Еуклид, географ Страбон, жазушылар Гюстав Флобер және Агата Кристи, Лоренс Даррелл және Э.М. Форстер. Тіпті жаугершілер де бұл елдің сұлулығына жәйбірақат қала алмаған. Ұлы Александр оған Александрияны сыйлаған; Наполеон, оның археологтары Ежелгі Мысырды ашқан, бір сапарында әскерлеріне қарап, толқи тұра: «Әскерлер, мына пирамидалардың биіктігінен сендерге қырық ғасыр қарап тұр!» деген сөздер айтқан. Мұсылмандар діні египеттіктердің өмірінің ырғағын анықтайды. Бұл таза сыртқы белгіден айқын көрінеді: мысалы күніне бес рет муэдзин дауыс күшейткіштен дінге сенушілерді намазға шақырады.. Ал рамазан айында түн күнге айналады. Күні бойы мұсылмандар ораза тұтып, күн батқаннан кейін ғана ауыз ашады. Бұл уақытта қоғамдық өмір тұрып қалады, мемлкеттік мекемелер тек 10.00-нан 14.00-ге дейін жұмыс жасайды.

Саяхатшы, әрине, мысырдықтардың, алдымен ауылдық жерлерде айқын көрінетін, бірақ та қала өміріне де бөтен емес ұлттық киімінің ерекшеліктеріне назар аударады. Мысырдықтар кең пішілген жейделер киеді, жәй адамдар әдетте ақ түсті таңдайды, ал әйелдер әр түрлі түстегі элементтермен әрлендіреген, қара түсте киінеді, арасында әшекеймен немесе шілтермен безендіреді. Көптеген әйелдер мұсылмандық құндылықтарға бет бұра күйеулерінің немесе жанұясының дегенімен хигаб – бетті жаппай, тек шашты жауып тұратын паранжының бір түрін, және ұзын кең көйлек – галабей киеді.

== Дін ==
Мысыр Респуликасының діні - [[Ислам]]. Олар: 90% - Сүнни мұсылмандар, 5-6% суфи және 3-4% [[шиға]].

Басқа ең үлкен діні - [[мәсіхшілік]], бүкіл елде 16% осы дініге кіреді. Олардың көпшілігі [[Александрия (Мысыр)|Александрияның]] Копттік [[Православ]] Шіркеу мүшелер. Басқа да шіркеулер - Копттік [[Католик]] және Копттік Евангелик ([[Протестанттар]]).

Мысырдың заңдары Шариғатқа негізделеді.

=== Копт христиандары ===
«Копт» сөзі арабтың «купт» сөзінен, ал оның өзі гректің «эгиптос» сөзінен шыққан. Бірақ түп тамыры одан да тереңіректе ежелгіегипеттік &quot;Ха-Ка-Птах&quot; сөзінен таралуы да мүмкін. Коптар Ніл алқабын мекендеген алғашқы египеттік христиандардың ұрпақтарымыз деп санайды. Египтегі христианшылдықтың пайда болған жері Александрия, бұл жерден ол елдің ішінде екі негізбен: анахореттік және монаштық қоғамдастық ретінде тарады. Коптар [[Иса Мәсіх|Иисус Христосқа]] екі – тәңірлік және адамдық табиғат емес, тек бір ғана тәңірлік табиғат қана тән деген сенімді ұстады. Әлемдік Халкидон Соборы 451 ж. монофизиттікті қате ілім деп айыптағаннан кейін, Египеттегі копт шіркеуі ортодоксалды христиан шіркеуінен ажырады.

Мысырды 641 жылы арабтар жаулап алғанға дейін бірнеше ғасырлар бойы христиан елі болып келді. Енді коптар Египеттің 68-миллиондық тұрғындарының ішіндегі шамамен 5-7 млн. деп саналады. Олар мұсылмандармен қатиар өмір сүреді, тіпті кейбір уақытта шіркеудің қоңыраулықтары мешіттердің мұнараларымен көрші орналастырылған.

Копт шіркеуінің басында патриарх тұр, қазіргі уақытта Шенуда ІІІ, резиденциясы Александрияда. Коптар ұқыпты сыйынады және пост (еттен және сүт тағамдарынан бас тартады) ұстайды. Олардың литургиясы православ ғұрыптарына жақынырақ.

== Әкімшілік құрылысы ==
Мысыр Республикасы 29 аймаққа бөлінеді (арабша: ''muhafazat''). Ал оларда ауданларға (''markaz'лар'') бөлінеді .

{| style=&quot;background:transparent; font-size:95%;&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
|-
! Аймақ !!   Елордасы !! &lt;/tr&gt;
| Александрия || Александрия || الإسكندرية &lt;/tr&gt;
| Асуан || Асуан || أسوان&lt;/tr&gt;
| Асьют || Асьют || أسيوط&lt;/tr&gt;
| Бухейра  || Дамхур || البحيرة &lt;/tr&gt;
| Бени-Суэйф || Бени-Суэйф || بني سويف &lt;/tr&gt;
| Каир || [[Каир]] || القاهرة&lt;/tr&gt;
| Дакахлия  || Эль-Мансур || الدقهلية&lt;/tr&gt;
| Думьят  || Думьят|| دمياط &lt;/tr&gt;
| Эль-Файюм || Эль-Файюм || الفيوم &lt;/tr&gt;
| Гарбия  || Танта || الغربية &lt;/tr&gt;
| Гиза || Гиза || الجيزة &lt;/tr&gt;
| Хелуан   || Хелуан || حلوان &lt;/tr&gt;
| Исмаилия    || Исмаилиа || الإسماعيلية &lt;/tr&gt;
| Кафр-эш-Шейх || Кафр-эл-Шейх || كفر الشيخ &lt;/tr&gt;
| Лүксор || Лүксор  || الأقصر &lt;/tr&gt;
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
|-
! Аймақ      !! Елордасы                   !!&lt;/tr&gt;
| Матрух   || Мерса Матрух  || مطروح &lt;/tr&gt;
| Минья     || Минья  || المنيا&lt;/tr&gt;
| Минуфия     || Шибин-эль-Ком ||  المنوفية &lt;/tr&gt;
| Эль-Вади-эль-Джадид  || Эль-Харга  || الوادي الجديد &lt;/tr&gt;
| Шималь Сина || Эль-Ариш  || شمال سيناء &lt;/tr&gt;
| Порт-Саид  || Порт-Саид  || بورسعيد &lt;/tr&gt;
| Кальюбия    || Бенха ||  القليوبية &lt;/tr&gt;
| Кена     || Кена  ||  قنا &lt;/tr&gt;
| Эль-Бахр-эль-Ахмар   || Хургада || البحر الأحمر &lt;/tr&gt;
| Шаркия    || Заказик  ||الشرقية &lt;/tr&gt;
| Сохаг || Сохаг ||  سوهاج &lt;/tr&gt;
| Гануб Сина || Эт-Тур || جنوب سيناء  &lt;/tr&gt;
| Суэц  || Суэц   || السويس &lt;/tr&gt;
| 6 Қазан || 6 Қазан || 6 أكتوبر &lt;/tr&gt;
|}
|style=&quot;padding-top:8px;&quot;|
|}

== Мәдениет ==
=== {{main|Мысыр мәдениеті}} ===

Каир Египет астанасы Араб киноөндірістің және қазіргі заманғы араб музыка өндіру үшін жетекші орталық болып табылады.

== Египтология ==
=== {{main|Египтология}} ===
[[Сурет:Egypt.Cairo.EgyptianMuseum.01.jpg|нобай|солға|Каир мұражайы ежелгі Египет өнері заттарының әлемдегі ең ірі қоймасы болып табылады]]
Египет ғалымдар үшін ең қызықты орындардың бірі. Ежелгі Египеттің мәдениетін, тілін және тарихын зерттейтін ғылым бар, оның ресми атауы - Египетология. Египетологияның негізі ғылым ретінде 1822 жылдың 14 қыркүйегінде Ж. Ф. Шампольона жариялауды қарастырады, онда ежелгі Египет иероглифтерінің жазу жүйесі дәл және нақты сипатталған болатын. Шамплоли туралы хабар Парижде 1822 жылдың 22 қыркүйегінде жазулар академиясында жасалды.

Танымал египтологтар:
* Бернардино Дроветти (1776—1852),
* Джованни Баттиста Бельцони (1778—1823),
* Жан-Франсуа Шампольон (1790—1832),
* Карл Лепсиус (1810—1884),
* Огюст Мариет (1821—1881),
* Генрих Бругш (1827—1894),
* Георг Эберс (1837—1898),
* [[Гастон Масперо]] (1846—1916),
* Флиндерс Питри (1853—1942),
* Людвиг Борхардт (1863—1938),
Александр Морэ (1868—1938),
* Говард Картер (1873—1939),
* Михаил Коростовцев (1900—1980),
* Мұхаммед Гонейм (1905—1959),
* Пьер Монте (1885—1966).

== Тағы қараныз ==
* [[Ежелгі Мысыр]]
* [[Мысыр пирамидалары]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{wikify}}

{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Мысыр
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Африка елдері
 |Азия елдері
 |Солтүстік Африка елдері мен аймақтары
 |Орта Шығыс елдері
 |Жерорта теңізімен шектесетін елдер
 |Қызыл теңізбен шектесетін елдер
 |Араб мемлекеттері Лигасы
 |Африка одағы
 |Ислам Әріптестік Ұйымы
 |Франкофония
 |Қара теңіз экономикалық ынтымақтастығы ұйымы
}}

[[Санат:Мысыр|*]]</text>
      <sha1>9cpd2h877ykik5trzazj8pekhs5x6hq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан географиясы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7705</id>
    <revision>
      <id>3058761</id>
      <parentid>3055123</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:24:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>/* Көлдер */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102893" xml:space="preserve">{{Елдің географиясы
 |карта           = Kazakhstan in its region.svg
 |әлем бөлшегі    = [[Еуразия]]
 |аймақ           = [[Шығыс Еуропа]], [[Орталық Азия]]
 |координаттары   = 48° с.е., 68° ш.б.
 |орны            = 9-шы
 |аумағы          = 2 727 300 
 |құрлық          = 98,25 %
 |су              = 1,75 %
 |жағалау сызығы  = 2 964 
 |шекаралары      = 12 012 км
 |ең биік нүктесі   = 6 995 ([[Хан Тәңірі шыңы|Хан Тәңірі]]) 
 |ең төмен нүктесі  = 132 ([[Қарақия ойысы]])
 |өзен          = [[Ертіс]] (1700) км
 |көл           = [[Каспий теңізі|Каспий]]
}}
{{coord|48|N|68|E|type:waterbody|display=title}}
[[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] [[Еуразия]] құрлығының орталық бөлігінде орналасқан. Республиканың жерінің ауданы — 2 727 300 км². Жер шарының халық мекендеген кұрлық бөлігінің 2%-ы және [[Еуразия]] ауданының 5%-ы елдің үлесіне тиеді. Аумағының өлшемі жөнінен ол әлем елдерінің алғашқы ондығына кіреді және ішкі құрлықтық мемлекеттердің ең ірісі болып саналады. Жерінің көлемі жөнінен дүние жүзінде 9-шы орын алады. Жалпы аумағы бүкіл жер шары көлемінің 2%-ын, [[Азия]]ның 6,1 %-ын құрайды. Еуразия құрлығында [[Ресей]], [[Үндістан]], [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]дан кейін төртінші орында, ал [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдерінің ішінде [[Ресей]]ден кейін екінші орында тұр.

== Жалпы шолу ==
Қазақстанның аумағында ірілі-ұсақты 48 мыңнан астам көлдер және 3 мыңға жуық бөгендер бар. Климат жағдайына байланысты көлдердің көбі Қазақстанның солтүстігіне қарай орналасқан. Олардың ішінде каспий теңізі,Арал теңізі және Балқаш,Зайсан Алакөл сияқты ірі көлдерден басқа,көбі (94пайыз) көлемі бір шаршы киллометрден кем шығын көлдер. Көлдердің барлығыдерлік тұйық көлдер. Олардың деңгейі ауық-ауық өзгеріп отырады.Көбінің суы тұзды, сондықтан тұнба тұзды болады, олардан тұз өндіріледі. Қазақстанда ауданы 100 шаршы километрден астам 22 көл бар.Олар республикадағы көлдердің бүкіл ауданының 60 пайызын алып жатыр&lt;ref&gt;Водные ресурсы Казахстана в новом тысячелетии https://web.archive.org/web/20070306062757/http://www.undp.kz/library_of_publications/files/2496-23653.pdf |Алматы |ПРООН |жыл=2004 |беті=23&lt;/ref&gt;.

Қазақстанның батысында [[Еділ]]дің төменгі ағысы, [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы]] мен [[Тұран ойпаты]], шығысында [[Алтай таулары]], солтүстігінде [[Батыс Сібір жазығы]], ал оңтүстігінде [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тянь-Шань таулы өлкесі|Тянь-Шань тау жүйесі]] орналасқан. Батысынан шығысына дейін - 3000 км, солтүстіктен оңтүстікке дейін - 1600 км.

Республиканың халқы 17,4 млн. адамнан асады.&lt;ref&gt;Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіш: 1 қаңтар 2015 жылдағы халық саны.&lt;/ref&gt; [[Қала]] халқының үлесі 56%-ды құрайды. Қазақстан халқының орналасу тығыздығы 1 шаршы километр жерге 6,6 адамнан келеді. Республика жерінің шеткі нүктелері 55°26'- 40°56' с. е. және 45°27'-87°18' ш. б. аралығында орналасқан.
[[Сурет:Kazakhstan_BMNG.jpg|thumb|right|250px|Қазақстан. Ғарыштан түсірілген сурет]]
[[Сурет:Kazakhstan_(orthographic_projection).svg|thumb|right|250px|Қазақстан ортографиялық проекцияда]]
[[File:Relief Map of Kazakhstan.png|thumb|right|250px|Қазақстанның физикалық картасы]]
[[File:Геологическая карта Казахстана.png|thumb|right|250px|Қазақстанның геологиялық картасы]]
[[File:Kazakhstan provinces kz.svg|thumb|right|250px|Қазақстанның әкімшілік бөліну картасы]]
[[File:Steppe.jpg|thumb|right|250px|Қазақ даласы]]

== Қазақстанның физикалық-географиялық жағдайы ==
Физикалық-географиялық жағдайы тұрғысынан, Қазақстан [[Тынық мұхит]] пен [[Атлант мұхиты]]нан, сондай-ақ [[Үнді мұхиты]] мен [[Солтүстік Мұзды мұхит]]ынан бірдей дерлік қашықтықта орналасқан.&lt;ref&gt;[http://szh.kz/138680 Қазақстанның физика-географиялық орны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151101151424/http://szh.kz/138680 |date=2015-11-01 }}&lt;/ref&gt; Оның мұхиттардан шалғай жатуы әрі аумағының үлкендігі климатының өзіндік ерекшелігін қалыптастырады. [[Қазақстан]] батысында – [[Еділ]]дің төменгі ағысынан, шығысында – [[Алтай таулары]]ның етегіне дейін 3000 км-ге, солтүстіктегі – [[Батыс Сібір жазығы]]нан, оңтүстіктегі [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тянь-Шань]] тау жүйесіне дейін 1600 км-ге созылып жатыр.
[[Сурет:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|right|thumb|alt=A.|Сарыарқа даласы]]
[[Сурет:Шарын 2.jpg|thumb|220 px|Шарын шатқалы]]

Республиканың географиялық орны оның табиғат жағдайларын анықтайды. Қазақстан [[қоңыржай белдеу]]дің орта және оңтүстік ендіктерінде орналасқан. Дәл сол ендіктердегі [[Шығыс Еуропа]] қоңыржай континенттік климатымен, ал [[Батыс Еуропа]] [[Субтропиктер|субтропиктік климат]]ымен ерекшеленсе, Қазақстан шұғыл [[континенттік климат]]ымен көзге түседі. Қазақстан аумағы табиғатының бір шетінің екінші шетінен айырмашылығы үлкен.

Мысалы, оңтүстіктегі тау етектерінде [[алма]] мен [[өрік]] гүл атқан кезде, республиканың солтүстігінде әлі суық, қарлы боран соғып тұрады. Қазақстан жерінде қатаң [[Сібір]] мен қапырық [[Орта Азия]] тоғысып жатады. Географиялық орнына қарай республика жерінде [[Орманды дала зонасы|орманды дала]], [[дала]], [[шөлейт]] және [[шөл]] зоналары қалыптасқан. Республиканың батыс шеті (45°27' ш.б.) [[Эльтон]] және [[Басқұншақ]] көлдері маңына, ал шығыс нүктесі (87°18' ш.б.) [[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің бастауына сай келеді. Ендік бойымен батыстан шығысқа қарай, материк ішіне тереңдеген сайын, климаттың континенттігі арта түседі. Қазақстанның оңтүстік-шығысы мен шығыс таулы өңірлерінде ландшафттардың күрделене түсетін алуан түрлі биіктік зоналары байқалады. Қазақстанның географиялық орнына байланысты барлық өңірлерінде жылдың төрт мезгілінің ауысуы айқын байқалады.

Қазақстан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдеріне, [[Еділ]] өзені және [[Еділ-Дон каналы]] арқылы [[Азов теңізі|Азов]] және [[Қара теңіз]]дерге шыға алады. Жердің көп бөлігі [[жазық]], [[үстірт]]ті болып келеді. Ол алуан түрлі шаруашылық жұмыстарын дамытуға мүмкіндік береді.

=== Шекарасы ===
Қазақстан шекарасының жалпы ұзындығы 13394 км, теңізбен (Каспий) 2000 км-ден астам. Қазақстан батыста, солтүстік-батыста және солтүстікте 7591 км [[Ресей]]мен шектеседі. Республиканың [[Алтай таулары|Алтай]]дан [[Тянь-Шань]]ға (Хантәңірі массивіне) дейінгі 1782 км-ге созылып жатқан шығыс шекарасы [[Қытай Халық Республикасы]]мен арадағы мемлекеттік шекараға сай келеді. Ал оңтүстігінде тәуелсіз мемлекеттер: [[Түрікменстан]]мен - 426 км, [[Өзбекстан]]мен - 2354 км және [[Қырғызстан]]мен - 1241 км шектеседі. Республиканың шекарасы батысында - [[Каспий маңы ойпаты]] мен [[Жалпы Сырт]] қыратының біраз жерін, солтүстігінде [[Батыс Сібір жазығы]]ның оңтүстігін; оңтүстігінде [[Тұран ойпаты]]н, ал шығысы мен оңтүстік-шығысында Алтайдың батыс бөлігінің, [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Тарбағатай жотасы|Тарбағатай]] жоталарының, [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]ның негізгі бөлігін және [[Тянь-Шань]]ның солтүстік жоталарын басып өтеді.&lt;ref&gt;[http://bilimdiler.kz/geographia/2040-kazakstannyn-geografiyalyk-orny-men-shekarasy.html bilimdiler.kz Қазақстанның географиялық орны мен шекарасы]&lt;/ref&gt;

== Климаты ==
Қазақстан климатының шұғыл континенттілігі мен құрғақшылығы географиялық орыны мен мұхиттан алыс жатуына байланысты. Солтүстігінде қоңыржай суық, жазы қоңыржай жылы, оңтүстігінің қысы жылы, жазы ыстық және құрғақ.

Қазақстанның кең байтақ аумағына байланысты, мемлекеттің түрлі аймақтарында ауа райы айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Мысалға, оңтүстікте егін егу басталып жатқан кезде, солтүстік жерінде әлі қар жатып, боран соғып тұруы ғажап емес.&lt;ref&gt;[http://visitkazakhstan.kz/kk/about/142/ Қазақстан климаты]&lt;/ref&gt;

Қазақстан климатының қалыптасуына арктикалық, қоңыржай теңіздік және тропиктік ауа массалары әсер етеді. Қазақстандағы ең суық ай - [[қаңтар]]. Қаңтардың орташа температурасы солтүстікте -19°С ([[Петропавл]]), оңтүстікте -2°С (Дарбаза), кей күндері солтүстік-шығыста -54°С-ге дейін барады.

Қазақстанның ең жылы айы - [[шілде]]. Шілденің орташа температурасы - солтүстікте +19°С, оңтүстікте +28 °С +30 °С, ең жоғарғы температура солтүстікте +41 °С, оңтүстікте +47 °С болып келеді.

Жиынтық радиация мөлшері солтүстіктен оңтүстікке қарай 4200-5500 МДж/м² тең. Қыста - ауаның қысымы жоғары. Жазда - ауа қысымы төмен. Қоңыржай, тропиктік, арктикалық ауа массаларды жыл бойы республика аумағында өтеді.

Қазақстанда кездесетін желдер: [[Сайқан желі|Сайқан]], [[Ебі желі|Ебі]], [[Шілік желі|Шілік]], [[Арыстанды-Қарабас желі|Арыстанды-Қарабас]], [[Қордай желі|Қордай]], [[Мұғалжар желі|Мұғалжар]] желдері. [[Жетісу қақпасы|Жоңғар қақпасында]] үнемі жел соғып тұрады.&lt;ref&gt;[http://u-s.kz/publ/ashy_saba_tar/geografija/atmosferany_cirkuljacijasy_aua_massalary_auany_ysymy/8-1-0-4888 Атмосфераның циркуляциясы. Ауа массалары. Ауаның қысымы]&lt;/ref&gt;

== Географиялық зерттелу тарихы ==
=== Антикалық кезеңдегі (ерте кездегі) зерттеулер  ===
* [[Геродот]] (б.з.б. V ғ.) Каспий теңізінің тұйық алап екені, шығысында шексіз жазық өңірі жатқаны туралы баяндаған. Еңбектерінде [[Жайық]], [[Жем (өзен)|Жем]], [[Еділ]] өзендері туралы мәліметтер келтірген.&lt;ref&gt;[http://moxnpn.ru/kazakhstan/23-pervonachalnye-geograficheskie-svedeniya-o-zemle-kazaxstana.html Первоначальные географические сведения о земле Казахстана]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
* [[Клавдий Птолемей|К. Птолемей]] (б.з.б. 90-160 ж, ІІ ғ). [[Сырдария]], [[Әмудария]] [[Каспий теңізі|Каспий]]ге құяды деген. [[Арал теңізі]]н (Оксиан) картаға түсірген.&lt;ref&gt;[http://matematik.kz/fotoalbom/169-ptolemey.html matematik.kz]&lt;/ref&gt;
* [[Страбон]] (б.з.б. 63-24 ж) [[Каспий теңізі]]н тұйық алап емес, [[Солтүстік Мұзды мұхит|Солтүстік мұхиттың]] шығанағы деп, ал [[Арал теңізі]]н Каспийдің шығанағы деп есептеген. [[Сырдария]] мен [[Әмудария]] туралы дұрыс мәлімет қалдырған.&lt;ref&gt;[http://www.authorstream.com/Presentation/kosenova.r-2039892/ Қазақстан аумағының географиялық зерттелу тарихы мен философиясы]&lt;/ref&gt;

=== Ұлы Жібек жолы ===
Қытай жазба деректерінде б.з.б. II-I ғасырларда [[Үйсін мемлекеті]]нің Қытай өкіметімен қарым-қатынастары жайлы мәліметтер бар.  
[[File:Silkroutes.jpg|250px|thumb|right|Ұлы Жібек жолы.]]
Жібек жолының басы Қытай жеріндегі [[Хуанхэ]] өзенінің аңғарындағы аймақтан басталды. Ол Ұлы Қытайдың батыс шетінен өтіп, [[Іле]] өзенімен [[Ыстықкөл]]ге жетеді. Жол осы арада батысқа және солтүстік-батысқа қарай шығу үшін оңтүстік, солтүстік бағыттарға тармақталады. Оңтүстік бағыт Ферғана, [[Самарқан]], [[Ирак]], [[Иран]], [[Сирия]] елдері мен [[Жерорта теңізі]]не шыққан. Ал солтүстік бағыт Оңтүстік Қазақстанда [[Сайрам|Испиджаб]] (Сайрам) қаласына келіп және екі тармаққа бөлінген. Біреуі Орта Азияға қарай, екіншісі [[Түркістан қаласы|Түркістан]] арқылы Сырдарияның төменгі ағысымен батыс Қазақстанға шығып, Еуропаға қарай өткен. Сауда қалалары Оңтүстік Қазақстанда - [[Суяб]], [[Құлан]], [[Тараз]], [[Отырар]], [[Баласағұн]], [[Сайрам]], [[Сауран]].&lt;ref&gt;[http://www.baq.kz/kk/news/15836 Жібек жолының бойындағы қалалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402092830/http://www.baq.kz/kk/news/15836 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

=== Ежелгі заманнан XVIII ғ. 30-шы жылдарға дейінгі аралық ===
Бұл дәуірде саудагерлер мен елшілердің кездейсоқ саяхаттарының нәтижесінде қазақ жерінің сыртқы көрінісі туралы үздік те қарапайым деректер жинақталған.

[[Әбу Насыр Әл-Фараби]] қазақ жеріндегі қазіргі географиялық атаулардың қалыптасуына үлес қосты, астрономиялық зерттеулері (күн сағат, т.б.) қазақ жері туралы мағлұматтарды толықтыра түсті.

[[Махмұд Қашқари]]дың «[[Диуани лұғат ат-түрк]]» деген еңбегінің географиялық маңызы зор болды. Ғалымның қолжазба күйінде сақталған дүние жүзінің «дөңгелек картасына» қазақ жеріндегі көптеген нысандарды түсірді. Сонымен қатар ол Қазақстандағы географиялық атауларды табиғат жағдайларымен байланыстырып түсіндіруге тырысты. Қазақстан мен Орта Азия аумағында болған кейбір тарихи оқиғалар жайында (мәселен, [[Ескендір Зұлқарнайын|Ескендір Зұлқарнайын жорығы туралы]]) құнды мәліметтер келтіріледі.&lt;ref&gt;[http://www.tarih-begalinka.kz/kk/history/medieval/figures/mohammed/ Тарих порталы Махмұд Қашқари мақаласы]&lt;/ref&gt;

Елюй Чу - Цай (1219) мен Чань Чунь (1221) [[Іле]]-[[Талас өзені|Талас өзендерінің]] аралығындағы елдер туралы мәліметтер жинаған. [[Талас өзені|Талас]], [[Сырдария]] өзендерінің табиғат жағдайларын сипаттаған.

=== Орыс саяхатшыларының Қазақстанда жүргізген зерттеулері ===
[[Қадырғали Жалайыр]] «[[Жылнамалар жинағы]]» атты географиялық мазмұндағы кітап жазған. Қадырғали Жалайыри «Жылнамада» Шығыс елдеріне, оның шаһарларына шолу жасап, түркі тайпаларына анықтама береді. Қазақ хандарының өмірбаяндарына тоқталады. Ол қазақ жері, оның қалалары туралы аса құнды тарихи деректер қалдырды.&lt;ref&gt;[http://1referat.kz/kazak-adebieti/qadyrgali-zhalajyr.html 1referat.kz Қадырғали Жалайыри мақаласы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402152852/http://1referat.kz/kazak-adebieti/qadyrgali-zhalajyr.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

XVII ғасырда Қазақстан аумағы [[Семен Ульянович Ремезов|С. Ремезов]] жасаған «Сібірдің сызба кітабы» атты картаға кірді. XIX ғасырдың II жартысында Қазақстан табиғатына ғылыми-географиялық тұрғысынан сипаттама берілді.

[[Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский|Семенов-Тян-Шаньский]] (1827-1914) Еуропалық ғалымдардың ішінде Тянь-Шаньды зерттегендердің алғашқысы, 1856-1857 жылдары Орталық және Солтүстік Тянь-Шаньға Хан-Тәңірі массивіне дейін барды.

1851 жылы Семенов-Тян-Шанский Тянь-Шань саяхатына шыққан кезінде Омбыда [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]]пен танысып, оның болашақ ғылыми жұмыстарына бағыт сілтеді. Семенов-Тян-Шанскийдің кеңесімен Шоқан әйгілі Қашғар саяхатын жүзеге асырды. Аса бай коллекциялар жинап, өсімдіктер мен жануарлардың бұрын белгісіз жүздеген түрлерін ашты. Оның басшылығымен Ш. Уәлихановтың, [[Николай Михайлович Пржевальский|Н.М. Пржевальскийдің]], [[Григорий Николаевич Потанин|Г.И. Потаниннің]], И.Д. Черскийдің, [[Владимир Афанасьевич Обручев|В.А. Обручевтің]] т.б. экспедициялары ұйымдастырылды.&lt;ref&gt;[http://referatkaz.kz/petr-petrovich-semenov-tyan-shanskij-1827-1914-zhzh/ Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский туралы қазақша реферат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402142207/http://referatkaz.kz/petr-petrovich-semenov-tyan-shanskij-1827-1914-zhzh/ |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Николай Алексеевич Северцов|Н.А. Северцов]] (1827-1885) 1857-1867 жылдары [[Арал теңізі]]н, [[Сырдария]]ның төменгі ағысын және [[Қаратау]] жоталарын зерттеді. Н.А. Северцовтің Қазақстанды зерттеу жұмыстары П.П. Семеновтың Тянь-Шаньды зерттеуімен тұстас келді. Ол әуелде Арал теңізі мен Сырдарияның төменгі сағасына сапар шекті. Одан соң Тянь-Шаньда, [[Жетісу]], [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], [[Қаратау]] өңірлерінде зерттеу-бақылау жұмыстарын жүргізді, [[Үстірт]] пен [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]]ды зерттеді. Осы зерттеулер нәтижесінде Н.А. Северцов Қазақстан жерінде жануарлардың таралуы жайында ғылыми ой-пікірлерді кеңейтті.

[[Иван Васильевич Мушкетов|И.В. Мушкетов]] (1850-1902) [[Тянь-Шань]] мен [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]]ның кұрылысын зерттеген.
Әулиеата (қазіргі [[Тараз]]) қаласының маңын, Ыстықкөлді зерттеді. Сонымен қатар [[Іле Алатауы|Ілені]], [[Күнгей Алатау|Күнгей]] және [[Теріскей Алатауы|Теріскей Алатау]]ды бірнеше жерден басып өткен. И.В. Мушкетов Орта Азияның физикалық географиясы мен геологиясына арналған «Түркістан» (1886-1906) еңбегін жазды. Мушкетовтың Түркістан монографиясының негізгі бөлігі Тянь-Шань тауларының жүйесін, оның мұз басуын, сондай-ақ тау етектеріндегі жазық жерлер мен жота аралық аңғарлар мен ойыстарда сары (лесс) топырақты және саздақ балшықты жерлердің пайда болуындағы метеорологиялық жағдайын зерттеді. Ол шекараларды анықтап, алғашқы геологиялық қартасын (1881) жасады. 1887 жылы Верныйда ([[Алматы]]) болған жер сілкінудің себептері мен шөлді аудандардағы жел әрекеті туралы құнды деректер жинақтады.&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/kz/referat/258-referat_geografiya.html XVI-XIX ғасырларда Қазақстан аумағын физикалық-географиялық тұрғыдан зерттеу]&lt;/ref&gt;

[[Лев Семенович Берг|Л.С.Берг]] (1876-1950) Солтүстік Қазақстандағы тұзды көлдерді, Арал теңізін зерттеген. Берг Арал теңізі мен Балқаш көлі балықтарын зерттеді. Алынған ғылыми мәліметтері оның үш томдық «КСРО және көрші елдер тұщы су балықтары» (1948–49) деген кітабына енді.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-28452 Қазақстан зоологиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402142309/http://el.kz/m/articles/view/content-28452 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Ш. Уәлиханов]] (1835-1865) [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]] мен Іле өңірін зерттеген. [[Балқаш]] пен [[Алакөл (көл)|Алакөл]]дің ұқсастықтарын дәлелдеген. [[Орталық Азия]] мен [[Шығыс Түркістан]]ның карталарын жасаған. Оның редакциясымен «Балқаш көлі мен Алатау жотасы аралығының картасы», «Құлжа қаласының жобасы», «Ыстықкөл экспедициясының қорытындысына қосымша карта» т.б. дайындалған.&lt;ref&gt;[http://asyl-bilim.kz/load/p_nder/geografija/u_likhanov_sho_an_shy_ys_ly/6-1-0-234 Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы asyl-bilim.kz порталынан]&lt;/ref&gt;

=== Қазақстан аумағының жаңа дәуірде зерттелуі ===
[[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қ.И.Сәтбаев]] (1899-1963) Орталық Қазақстанды ұзақ жылдар зерттеуінің нәтижесінде [[Жезқазған]]дағы аса бай мыс кенінің қорын ашуға мүмкіндігін берді. Минералды шикізатқа бай, [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]], [[Кенді Алтай]] сияқты аймақтарға ерекше назар аударды. Жер бедері мен климаты зерттеліп, климаттың аудандастырылуы жасалды. 640-тан аса ғылыми еңбектері бар.&lt;ref&gt;[http://satpaev.psu.kz/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;layout=blog&amp;id=3&amp;Itemid=13 Қаныш Сәтбаев порталы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141108125334/http://satpaev.psu.kz/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;layout=blog&amp;id=3&amp;Itemid=13 |date=2014-11-08 }}&lt;/ref&gt;

* 1920 жылы Қазақстанда зерттеу қоғамы құрылды.
* 1939 жылы арнайы География секторы құрылып, оны ғалым [[Николай Николаевич Баранский|Н.Н. Баранский]] басқарды. Ол Қазақстанды 5 экономикалық ауданға бөлді.&lt;ref&gt;[http://www.itest.kz/lekciya_qazaqstannyng_ehkonomikalyq_audandary Қазақстанның экономикалық аудандары]&lt;/ref&gt;
* 1946 жылы [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Ғылым академиясы]] құрылды.
* 1950 жылы «Қазақстан» атты монография шығарылды.

== Қазақстан аумағының геологиялық құрылысы ==
Қазақстан жерін палеозойға дейін тұтастай теңіз суы басып жатқан қозғалмалы аймақ болған. Қазақстанның батыс аймағында ғана жер қыртысының тұрақтанған бөлігі [[Шығыс Еуропа платформасы]]ның шағын аймағы қалыптасқан.

[[Палеозойлық қатпарлықтар аймақтары|Палеозойдың]] алғашқы жартысында болған каледондық тау түзілісі кезінде жер қыртысындағы қозғалыстар әсерінен Қазақстан жеріндегі [[Тянь-Шань]] тауларының солтүстігі мен Сарыарқа тауларының солтүстік батысы көтерілді. Палеозойда пайда болған таулар үгіліп, шайылып, тау жыныстары басқа жаққа тасымалданып, ойыстарды толтырып жазыққа айналған.&lt;ref&gt;[http://www.itest.kz/lekciya_qazaqstannyng_zher_bederi_geologiyalyq_qurylysy_zhane_pajdaly_qazbalary Қазақстанның жер бедері, геологиялық құрылысы және пайдалы қазбалары]&lt;/ref&gt;

# Палеозойға дейінгі жыныстар: Солтүстік, Тянь-Шань жоталары, [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]], [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның солтүстігі мен батысында.
#  Палеозой жыныстары: Мұғалжар, Сарыарқа, [[Тянь-Шань|Солтүстік Тянь-Шань]], [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]]нда таралған.
# [[Мезозой]] жыныстары: [[Маңғыстау таулары|Маңғыстау]]да, [[Іле]], Торғай ойыстарында ғана кездеседі.
# Кайнозой жыныстары
## Палеогендік шөгінділер: [[Шу аңғары|Шу]], [[Іле]], [[Зайсан қазаншұңқыры|Зайсан]] өңірлерінде кездеседі.
## Неогендік шөгінділер: биік тау бөктерінде кездеседі
## Антропогендік шөгінділер: [[Каспий маңы ойпаты]], [[Қарақұм]], Торғай үстіртінде кездеседі.

=== Қазақстан аумағындағы жер бедерінің дамуы мен қалыптасуы ===
Қазақстанның қазіргі [[жер бедері]] [[палеогеография]]лық дамудың талай ұзақ кезеңдерінен кейін, теңіздік және континенттік жағдайлардың алмасып отыруынан, [[климат]]тың үнемі өзгеріске ұшырауынан және [[тектоникалық қозғалыстар]]дың нәтижесінде қалыптасқан. Республиканың орталық бөлігінде болған [[Герциндік қатпарлық|варийлік (герциндік)]] тау жүйелері палеозойдан бастап қарқынды континенттік мүжілуге ұшырау салдарынан, қалдық қырқалы [[денудациялық жазық]]тар мен аласа тауларға айналды. [[Төрттік кезең]]де ғана [[Маңғыстау түбегі]] мен оған жапсарлас аудандар климаты қуаң жазық құрлыққа айналды. Қазақстанның оңтүстік-шығысында неоген-төрттік кезеңде түзілген биік таулы аймақтың қалыптасу процесі бүгінге дейін созылуда. Оған жер қыртысының осы аймақтағы қозғалыстары мен сілкінулері дәлел. Таулы өңірді табиғат тарихында 3 рет мұз басқан, соның салдарынан мұнда [[қар]], [[мұздық]]тық, [[аңғар]]лар, [[Морена|мореналық материалдар]] ұшырайды.&lt;ref&gt;[http://kladovka.forum.com.kz/viewtopic.php?id=9141 Қазақстанның жер бедері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304214047/http://kladovka.forum.com.kz/viewtopic.php?id=9141 |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt;

== Жер бедерінің негізгі сипаты ==
=== Жазықтар ===
Қазақстан жерінің 1/3-ін [[Батыс Сібір жазығы]]ның оңтүстік бөлігі (Солтүстік Қазақ Жазығы), [[Тұран ойпаты]], [[Каспий маңы ойпаты]] алып жатыр.

[[File:Western sibir.PNG|250px|thumb|right|&lt;div style=&quot;margin-left: 5px; border-width: 0; text-align: left;&quot;&gt;[[Батыс Сібір жазығы]] 
&lt;br /&gt;1. Есіл жазығы&lt;br /&gt;2. Құлынды даласы&lt;br /&gt;3. Барабы жазығы&lt;br /&gt;4. Васюган жазығы&lt;br /&gt;5. Сібір Увалдары&lt;/div&gt;]]
Оңтүстігінде [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] мен [[Алтай таулары]] мен шектеседі, батысында [[Орал тауы]]мен, шығысында [[Орта Сібір таулы үстірті|Орта Сібір]] қыратына дейін созылып жатыр. [[Батыс Сібір жазығы]] Ертіс маңы және Есіл-Тобыл жазықтары болып екіге бөлінеді. Жазықтың жер бедері бірыңғай тегіс, абсолюттік биіктігі 50-200 м-ге дейін.

[[Тұран ойпаты]]ның құрылықтың ішкі аймағында орналасуы [[Шығыс Еуропа]]ның өзі орналасқан ендіктеріне қарағанда қысы суық, жазы ыстық болып климаты шұғыл континенттілігін, желдің, температураның әсерінен жүретін үгілу үрдісін, жер бедерінің эолдық пішіндерін, құрғақ климат жағдайында топырақ пен өсімдіктер жамылғысының шөлге тән түрлерін таралуын анықтайды.&lt;ref&gt;[http://1referat.kz/geografiya-ekonomikalyk-geografiya-geologiya-geodeziya/turan-ojpatynyn-klimaty-ishki-sulary-organikalyq-duniesi.html Тұран ойпатының климаты, ішкі сулары, органикалық дүниесі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402112210/http://1referat.kz/geografiya-ekonomikalyk-geografiya-geologiya-geodeziya/turan-ojpatynyn-klimaty-ishki-sulary-organikalyq-duniesi.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Сырдария]] өзені Тұран ойпатын солтүстікке және оңтүстікке бөледі, оңтүстігінде - [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], солтүстігінде - [[Қарақұм]], [[Үлкен Борсық|Үлкен]] және [[Кіші Борсық]] құмдары алып жатыр.

Солтүстігінде [[Жалпы Сырт]] қыраты, шығысында [[Орал алды үстірті]], оңтүстігінде [[Маңғыстау таулары]]мен, батысында Ергене қыратымен шектеседі.

Ұзындығы - батыстан-шығысқа қарай 1000 км. Ені - 500 км. Ауданы - 200 мың км²&lt;ref&gt;[http://referaty.ucoz.kz/load/1-1-0-205 Батыс Қазақстан облысының табиғат жағдайына қысқаша сипаттама]&lt;/ref&gt;. [[Каспий маңы ойпаты]] - еліміздегі ірі жазықтардың бірі. Ойпаттың ерекше кұрылымы - тұз күмбездері. Оңтүстік бөлігінде 10-15 м-лік [[бэр төбешіктері]] кеңінен тарлаған. Ағын су тапшы. 
{{main|Батыс Сібір жазығы|Тұран ойпаты|Каспий маңы ойпаты}}

=== Үстірттер мен қыраттар ===
[[File:Маңғыстау үстіртіндегі қорымтастар.jpg|250px|thumb|right|Маңғыстау үстіртіндегі қорымтастар]]
[[File:Betpack-Dala.JPG|250px|thumb|right|Бетпақдала үстірті.]]

Қазақстан жер бедерінің биіктеу әрі үлкен бөлігін қыраттар алып жатыр. Олар: [[Үстірт (Маңғыстау)]], [[Торғай Үстірті|Торғай]], [[Орал алды үстірті]], [[Жалпы Сырт]] қыратының бір бөлігі, [[Бетпақдала]] үстірті, Балқаш маңындағы жазықтар.&lt;ref&gt;Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы: [[Атамұра баспасы|Атамұра]], 2008. [ISBN 9965-34-809-Х]&lt;/ref&gt;

[[Үстірт (Маңғыстау)]] - [[Арал теңізі]] мен Каспий маңы ойысы ([[Маңғыстау түбегі]]) тік беткейлі кемерлер арқылы шектеледі. Оның беткі қабатын қалыңдағы бірнеше ондаған метрге жететін қалың әктас қабатты бостау жыныстар бұзылудан сақтайтын қалқан қызметін атқарып тұрады. Абсолюттік биіктігі 22 метрден (солтүстік жон) 314 метрге дейін (мұзбел) артады, жондардың аралығындағы ойыстардың табанының абсолюттік биіктігі 63 метрден (Барсакелмес ойысы) 100 метрге дейінгі аралықта ауытқиды.&lt;ref&gt;[http://bilimkozy.idhost.kz/368-maystau-strt.html Маңғыстау үстірті туралы қазақша реферат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402115116/http://bilimkozy.idhost.kz/368-maystau-strt.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Торғай Үстірті]] негізінен [[Қостанай облысы]]ның аумағында, аздаған бөлігі [[Ақмола облысы|Ақмола]] және [[Қарағанды|Қарағанды облыстары]] жеріне кіреді. Шығысында [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]], батысында [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]] және оңтүстік Оралдың аралығында жатыр. [[Торғай Үстірті]] мен Сарыарқаның аралығындағы ойысты  «[[Торғай қақпасы]]» деп атайды. Тұран плитасының солтүстігінде орналасқан. Орташа биіктігі 200-300 м.

Орал алды үстірті Каспий маңы ойпаты мен [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар тауларының]] аралығын қамтиды. Оның солтүстік-шығыс бөлігі 400-450 м-ге дейін көтерілген. Жем, Қайнар, Сағыз, Ойыл, Елек, Ор, Сарықобда, Үлкенқобда, Бұлдырты, Өлеңті өзендері басын осы жерден алады. Үстірт оңтүстік-батысқа қарай аласарады. Орташа биіктігі 100-300 м.

Жалпы Сырт - Орал тауы мен Еділ өзені аралығындағы үлкен қырат. Қыраттың оңтүстік-шығыс бөлігі, ҚР-ның солтүстік-батысында орналасқан. Еділ мен Жайық аралығындағы су айрығы. Орташа биіктігі 259 м ([[Ешкітау]]).

Бетпақдала үстірті – Ұлытау ауданының оңтүстік бөлігін алып жатыр, ол Шу мен Сарысу өзендері аралығында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://www.tau-2007.narod.ru/u_zherbederi.html ҰЛЫТАУ НОМАД]&lt;/ref&gt; Шығысында [[Балқаш]] көлімен, батысында [[Сарысу өзені|Сарысу]] өзенінің төменгі ағысымен, оңтүстігінде [[Шу (өзен)|Шу]] өзені аңғарымен, солтүстігінде [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқамен]] шектеседі. Тұзды көлдер, сор, тақыр, ағынсыз тұйық ойыстар кездеседі. Орташа биіктігі 300-350 м. Ең биік жері - Желтау жотасы 974 м.

Балқаш маңы жазығы оңтүстігінде Балқаш көлі, оңтүстік-шығысында Жоңғар Алатауы, оңтүстігінде - Іле Алатауы, батысында Шу-Іле тауларымен шектеседі. Орташа биіктігі 350-700 м.
{{main|Қазақстан жазықтары, үстірттері және қыраттары|Үстірт (Маңғыстау)|Торғай Үстірті|Жем үстірті|Жалпы Сырт|Бетпақдала|Балқаш маңы жазығы}}

=== Таулы өлкелер ===
==== Аласа таулы өлкелер ====
[[Сурет:Актюбинская область. Горы Мугоджары. Берёзовая роща.jpg|thumb|right|250px|[[Мұғалжар тауы]] аласа таулар қатарына жатады.]] 
Аласа таулы өлкелерге Қазақстанның аласа таулы аймақтарындағы жеке дара тау массивтері мен [[Тянь-Шань]], [[Жетісу Алатауы]], [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]], [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Алтай таулары|Алтай]] тау жүйелерінің 1900-2100 м-ге дейінгі бөктерлері енетін аймақ бедері кіреді.

===== Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы ===== 
Сарыарқаның батыс және солтүстік-батыс бөлігі [[Каледон қатпарлығы|каледон]], шығыс бөлігі [[Герциндік қатпарлық|герцин]] тау түзілу кезеңінде қалыптасқан. Батысында - Торғай үстірті, шығысында - Сауыр-Тарбағатай, оңтүстігінде - Балқаш көлі, Бетпақдала, солтүстігінде - Солтүстік Қазақ жазығы. Ең биік жері - [[Ақсораң]] (1565 м) және [[Қарқаралы таулары|Қарқаралы]] (1403 м). [[Шыңғыстау]] (1305 м), [[Ұлытау таулары|Ұлытау]] (1133 м), [[Баянауыл тауы|Баянауыл]] (950 м) таулары.
{{main|Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)}}

===== Мұғалжар ===== 
Орал тауының оңтүстік жалғасы болады. Орташа ұзындығы - солтүстіктен оңтүстікке қарай 450 км. Орташа биіктігі - 657 м. Ең биік жері - Үлкен [[Боқтыбай]].&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-27268 Мұғалжар тауы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402100128/http://el.kz/m/articles/view/content-27268 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt; Тау жыныстары: магмалық, шөгінді жыныстар.
{{main|Мұғалжар тауы}}

===== Маңғыстау таулары =====
Каспий теңізінің [[Маңғыстау түбегі]] Сарыарқаға қарағанда жас, бірақ кұрылысы мен жер бедерінің сипаттамасы ұқсас. Су ресурстарының тапшылығы Маңғыстау түбегінің табиғи ресурстарын игеруге кедергі болуда. Ең биік жері [[Қаратау жотасы (Маңғыстау)|Қаратау]] ([[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]] 556 м), ең төменгі жері [[Қарақия ойысы|Қарақия]] (-132м) ойысы. 
{{main|Маңғыстау таулары}}

==== Биік таулы өлкелер ====
[[File:Kazakhstan Altay 2.jpg|thumb|right|250px|[[Алтай таулары]]]]
[[Сурет:Kaindy_lake_south-east_Kazakhstan.jpg|thumb|right|250px|Іле Алатауы, [[Қайыңды көлі]]]]
[[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|right|250px|[[Талғар шыңы]], Іле Алатауы]]
Биік таулы өлкелерге Қазақстанның  шығысы мен оңтүстік шығысындағы [[Алтай таулары|Алтай]], [[Сауыр-Тарбағатай]], [[Жетісу Алатауы]], [[Тянь-Шань]] тау жүйелері жатады.

===== Алтай =====
Тау мен өңірдің бөлігі Шығыс Қазақстан облысында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/tags/%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B+%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D1%88%D1%8B%D2%93%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0/?Like© Алтай таулары www.ZHARAR.com]&lt;/ref&gt;

Үш ауданға бөлінген: Оңтүстік, Батыс немесе [[Кенді Алтай]] және [[Қалба жотасы|Қалба]] жоталары.

# ''Оңтүстік Алтай'': Солтүстігінде [[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] мен оңтүстігінде Қара Ертіс өзені аралығында жатыр.
# ''Батыс'' немесе ''Кенді Алтай'': Қазақстан жеріне батыс жағымен кіретін [[Қызылқарағай жотасы|Қызылқарағай]], [[Холзун]], [[Қатын жотасы]] ([[Мұзтау шыңы|Мұзтау]] 4506 м). Кенді Алтайда аса ірі полиметалл кендері (мыс, мырыш, қалайы, қорғасын, вольфрам, күміс, алтын) шоғырланған.
# ''Қалба тау жотасы'': Алтай тауларының [[Ертіс]] өзенінен батысқа қарай созылған жалғасы болып есептеледі. Ең биік жері - Сарышоқы (1606м), [[Сауыр жоталары|Сауыр]], Тарбағатайдың солтүстігінде Зайсан, ал оңтүстігінде Алакөл қазаншұңқыры. 
{{main|Алтай таулары}}

===== Тарбағатай (Барқытбел) =====
Қазақстан жеріне оның солтүстік бөлігі ғана кіреді, солтүстігінде мұздықтар бар. Биік нүктесі - [[Тастау]] шыңы (2992 м).
{{main|Тарбағатай тауы}}

===== Сауыр =====
Сарыарқаның шығысындағы жалғасы, ең биік жері - Мұзтау шыңы (3816 м)
{{main|Сауыр жоталары}}

===== Жоңғар таулы өлкесі =====
Шығыстан батысқа қарай, шамамен 400 км созылып жатқан, ені 50-ден 190 км дейін жететін таулар. Олардың жер бедеріне құламалы тектоникалық кертпештермен бөлінген тау жоталары мен тауаралық ойпат шұңқырлардың алмасуы тән.&lt;ref&gt;[http://oldkazakh-tv.softdeco.net/kaz/natureskingdom/archive/Zhongar__Alataui_1309965194.html/ Жоңғар Алатауы-oldkazakh-tv]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Жетісу Алатауы]] солтүстігінде Алакөл қазаншұңқыры мен оңтүстігінде Іле өзені аңғары аралығында батыстан-шығысқа созыла орналасқан. Қытайдағы [[Ебінұр]] көлінің ойысы мен Алакөл қазаншұңқырын қосып жатқан тауаралық өткелі «[[Жетісу қақпасы]]». Ең биік жері [[Бесбақан]] - 4622 м. Жетісу Алатауы (5000 м): Солтүстік жотасы, Оңтүстік жотасы болып бөлінеді.
{{main|Жетісу Алатауы}}

===== Тянь-Шань таулы өлкесі =====
Қазақстан жерінің оңтүстік-шығыс және шығыс бөлігін қамтиды. Негізінен ендік бағытқа жақын жатқан тау тізбектерінен құралады. Биік шыңдары – [[Жеңіс шыңы|Жеңіс]] (7439 м) және [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі]] (6995 м). Қазақстанға [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]], [[Қырғыз Алатауы]], Шу-Іле таулары, [[Іле Алатауы]] және [[Кетпен жотасы|Кетпен (Ұзынқара)]] жоталары қарайды.
{{main|Тянь-Шань таулы өлкесі}}

===== Кетпен жотасы =====
Кетпен жотасы, Ұзынқара – [[Тянь-Шань]] тау жүйесінің солтүстік доғасына кіретін жота. Тянь-Шаньнан басталып, [[Кетпен жотасы|Кетпен]] тау аралық ойысымен бөлінеді. Батысы Қазақстанда, шығысы Қытайда жатыр. Ұзындығы - 300 км, ені - 40-50 км. Ең биік жері - Небесная шыңы (3652 м).
{{main|Кетпен жотасы}}

===== Күнгей Алатау =====
[[Күнгей Алатау]] - ұзындығы 275 шақырымға созылатын тау жотасы. Іле Алатауымен қосылып Солтүстік Тянь-Шаньды құрайды.&lt;ref&gt;[http://my.mail.ru/community/altel.kz/multipost/7604000033B8C009.html Күнгей Алатау]&lt;/ref&gt; Қазақстан аумағында шығыс бөлігінің солтүстік беткейі жатады. Ең биік жотасы Иманбұлақ шыңы, 4647 м.
{{main|Күнгей Алатау}}

===== Іле Алатауы =====
Тянь-Шаньның солтүстігіндегі ең биік тау жотасы. Ұзындығы - 350 км. Ең биік нүктесі - [[Талғар шыңы]] (4973 м).
{{main|Іле Алатауы}}

===== Қырғыз Алатауы =====
Күнгей және Іле Алатауының батысында орналасқан. Батыс бөлігінің солтүстік беткейі Қазақстан жерінде (Жамбыл облысы). Жалпы ұзындығы 375 км.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-5106 Алатау таулары-el.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402144030/http://el.kz/m/articles/view/content-5106 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;
{{main|Қырғыз Алатауы}}

===== Батыс Тянь-Шань =====
Талас Алатауынан басталып, оңтүстік батысқа қарай созылып жатыр. Ірі таулары - [[Өгем жотасы|Өгем]], Піскем, Қаратау (2176 м). Тянь-Шаньның қатты өзгеріске ұшыраған ең шеткі солтүстік-батыс жотасы - Қаратау.
{{main|Батыс Тянь-Шань}}

==== Қазақстанның биік тау шыңдары ====
* [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі]] (Сарыжаз жотасы) - 6995 м,
* [[Бүкіл одақтың география қоғамына 100 жыл шыңы]] (меридиандық жота) - 6276 м,
* [[Талғар шыңы]] (Іле Алатауы) - 4973 м,
* [[Шоқтал]] тауы (Күнгей Алатау) - 4770 м,
* [[Бесбақан]] тауы (Жоңғар Алатауы) - 4622 м, 
* [[Металлургтер]] тауы (Іле Алатауы) - 4600 м, 
* [[Мұзтау шыңы]] (Алтай тауы, Қатын жотасы) - 4506 м,
* [[Манас шыңы]] (Талас Алатауы) - 4482 м,
* [[Ашутор]] тауы (Теріскей Алатауы) 4427 м,
* [[Мұзтау жотасы|Мұзтау тауы]] (Жонғар Алатауы) - 4370 м, 
* [[Комсомол шыңы]] (Іле Алатауы) - 4330 м.

==Пайдалы қазбалары==
[[Сурет:Coal.jpg|thumb|right|150px|[[Көмір]]]]
[[Сурет:Mineraly.sk - bauxit.jpg|thumb|right|150px|[[Боксит]]]]
[[Сурет:ChromiteUSGOV.jpg|thumb|right|150px|[[Хромит]]]]
Мұнай, газ — Қазақстанда мұнайдың болжамдық қорлары 20-25 млрд. т., 200-дей мұнай және газ кен орындары барланған. Барланған мұнайдың алынатын қоры 2,2 млрд т, газ - 2,5 трлн/м³ құрап отыр. 200-ге жуық көмір кен орындары шоғырланған. Геологиялық қоры - 164,4 млрд т. Оның ішінде: тас көмір 17,6 млрд. т; қоңыр көмір 92,8 млрд. т.

=== Кенді пайдалы қазбалар ===
[[Темір]] — геологиялық қоры 17 млрд. т. Оның 93% мөлшерін ірі кен орындары алады. [[Хромит]] — хромит қоры бойынша Қазақстан әлемде 2-ші орында. Қорлары - 230 млн. т. Ірі кен орыны шоғырланған аймақ – Мұғалжар тауы. [[Марганец]] — баланстық қоры 400 млн. т. Болжамдық қорлары 850-900 млн. т. [[Мыс]] — ірі кен орындары Жезқазған, Жамантай мыс кенінің қоры 10 млн. т. асады. Қорғасын-мырыш —100-ден аса кен орындары бар. [[Алюминий]] — шикізат ретінде ең көп тараған боксит болып табылады. 200 кен орны бар. [[Алтын]] —196 алтын кен орны бар. Қазақстан алтын қоры бойынша әлем елдерінің бірін ондығына, өндірісі бойынша - үшінші орынға ие.

=== Сирек кездесетін металдар ===
[[Молибден]] — Қазақстан молибден қоры жөнінен әлемде төртінші, Азия елдері арасынан бірінші орында. 84 кен орны бар. [[Вольфрам]] — қоры жөнінен Қазақстан әлемде бірінші орын алады. Вольфрам қорының 53%- ы 16 ірі кен орнында шоғырланған. [[Уран (химиялық элемент)|Уран]] — 100-ден астам кен орны Қазақстанда шоғырланған. Солтүстік Қазақстанда 50 кен орны бар.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| Пайдалы қазбалар  || Негізгі кеніштер
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
| '''Жанатын пайдалы қазбалар.''' 
Мұнай мен газ, көмір				
|| Атырау, Ақтөбе, Орал және Маңғыстау облыстарында шоғырланған: 
Доссор, Өзен, Жетібай, Қаражамбас, Қаламқас, Теңіз т.б.&lt;br /&gt;
Қарағанды, Екібастұз, Майкүбі
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
| '''Кенді пайдалы қазбалар.'''
темір, маргенец, хром, никель, алюминий &lt;br /&gt;
Түсті металл: &lt;br /&gt;
қорғасын-мырыш, алтын 
||Қашар, Соколов-Сарыбай кеніштері, &lt;br /&gt;
Кентөбе, Қаратас, Атасор 
Атасу, Жезді, Ұлытау, Сарыарқа, Қаратау &lt;br /&gt;
Кемпірсай, Дөң Кемпірсай, Бұрақтал, Аққара&lt;br /&gt;
Ақмола, Торғай Жезқазған, Балқаш, Қоңырат, Бозшакөл &lt;br /&gt;
Кенді Алтай, Риддер, Зырян, Текелі, Ащысай, Қалба жотасы, Жетіқара, Степняк, Ақсу, Майқайың
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| '''Кенсіз пайдалы қазбалар. '''
асбест, фосфорит, тұз
|| Жітіқара, Жезқазған, Шу-Іле таулары, Хан-тау Шолақтау, Ақсай, Жаңатас&lt;br /&gt;
Каспий маңы ойпаты, Арал.&lt;br /&gt;
|}

== Ішкі сулары ==
[[Сурет:Ural river.jpg|thumb|right|200px|Жайық өзені]]
Қазақстанда 85 022 өзен бар, соның ішінде 84 694 ''шағын'' (ұзындығы 100 км-ге дейін), 305 ''орташа'' (500 км-ге дейін) және 23 ''ірі'' (500-1000 км-ден астам өзендер) қатарына жатады.&lt;ref&gt;[http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/2779/ Қазақстан өзендері]&lt;/ref&gt;

Суға толы өзендер Алтай, оңтүстік-шығыста Жетісу, Іле-Алатауында (өзен торының жиілігі 0,4-1,8 км), Арал және [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы]] шөлді өңірлерде өзен торының жиілігі 0,03 км-ге дейін барады. Ұзындығы 1000 км. асатын өзендер: [[Сырдария]], [[Шу (өзен)|Шу]], [[Іле]], [[Ертіс]], [[Жайық]], [[Есіл]], [[Тобыл]].

=== Өзендер ===
Каспий теңізі алабы — Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға: [[Жайық]], [[Жем (өзен)|Жем]], [[Сағыз өзені|Сағыз]], [[Ойыл (өзен)|Ойыл]], [[Үлкен Өзен (өзен)|Үлкен Өзен]], [[Кіші Өзен]] жатады.&lt;ref&gt;[http://isurak.kz/10608/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3 Қазақстанның өзен алаптары]&lt;/ref&gt;

Арал теңізі алабына — Оңтүстік және Орталық Қазақстан бөлігінің өзендері жатады. Олар: [[Сырдария]], Арыс саласы, [[Шу (өзен)|Шу]], [[Сарысу өзені|Сарысу]], [[Торғай өзені (Шалқартеңіз)|Торғай]], [[Ырғыз]], [[Талас өзені|Талас]].&lt;ref&gt;[http://sabaq.kz/1526/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96/ Қазақстанның өзендері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305004003/http://sabaq.kz/1526/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96/ |date=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;

Балқаш-Алакөл алабы — Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы өзендерді қамтиды. [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]], [[Лепсі (өзен)|Лепсі]], [[Ақсу (өзен, Алматы облысы)|Ақсу]], [[Іле]], [[Тентек (өзен, Алматы облысы)|Тентек]], [[Сарқан]], [[Басқан өзені|Басқан]].

=== Көлдер ===
[[Сурет:Lake Balkhash satellite.jpg|200px|нобай|оңға|[[Балқаш|Балқаш көлі]]]]
[[Сурет:%D0%9A%D3%A9%D0%BB%D1%81%D0%B0%D0%B9.jpg|thumb|right|200px|[[Көлсай көлдері]]]]
Қазақстанда ауданына қарай жалпы 48 262 көл бар. Көл айдынының 45248 ''шағын көлдер'' (ауданы 1 км² дейінгілер) қатарына жатады. Ауданы 10 км²-тан астам ірі көлдер - 296, ал 100 км²-тан астам аса ірі көлдер - 21. Аса ірі көлдер: [[Балқаш]], [[Зайсан (көл)|Зайсан]], [[Алакөл (көл)|Алакөл]], [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] (Нұра).

=== Мұздықтар === 
* Алтай жоталарында 328 мұздық,
* [[Сауыр жоталары|Сауыр]] жотасында 18 мұздық,
* [[Жетісу Алатауы]]нда 1369 мұздық,
* [[Тянь-Шань]] 1009 мұздық бар.
Қазақстандағы ең ірі мұздық — Іле Алатауындағы [[Корженевский мұздығы]]. Оның ұзындығы - 12 км, қалыңдығы 210-300 м, 3560 м биіктікте орналасқан, ауданы - 38,0 км², жалпы көлемі - 6,32 км³.

== Топырақ жамылғысы ==
Қазақстан территориясы үлкен болғандықтан, оның топырақ жамылғысы күрделі және әр түрлі. Топырақ жамылғысының зоналар бойынша таралғаны айқын байқалады.&lt;ref&gt;[http://www.slideshare.net/Dan41k/ss-33793993 Қазақстанның топырақ жамылғысы]&lt;/ref&gt;

Қазақстан аумағы үш топырақ белдемдеріне бөлінген:
* [[Қара топырақ]] 9,5%. (52° с.е солтүстігінде)
* [[Қара қоңыр топырақ]] 34%. (52°-48° с.е аралығында)
* [[Қоңыр топырақтар|Қоңыр]], сұр қоңыр топырақ 44%. (48° с.е. оңтүстікке қарай)
Әрбір [[Географиялық белдем|табиғат белдемдері]] топырағымен  ерекшеленіп, солтүстіктен-оңтүстікке қарай [[Орманды дала белдемдері|орманды дала]], [[дала]], [[шөлейт]] және [[шөл]] белдемдері болып ауысып отырады. Сонымен бірге табиғат белдемдерінде топырақ жамылғылары да, батыстан шығысқа қарай өзгереді.&lt;ref&gt;География. Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. ШЫҢ Алматы 2007 [[ISBN 9965-9783-7-9]]&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Табиғат белдемдері      !!   топырақ жабындылары
|-
| [[Орманды дала белдемдері|орманды дала]]
(республиканың жер көлемінің 0,4%-ын алып жатыр)
 || Орманның сұр топырағы, қара топырақ (қалыңдығы 75 см). Солтүстікте 9% шірінді, оңтүстікте 6% шірінді.
|-
| [[дала]] 
(республиканың жер көлемінің 29%-ын алып жатыр)
 || Қара және қызыл қоңыр; қою қызғылт кейде сортаң топырақты жерлер кездеседі. Топырағында 6% шірінді бар. 
|-
| [[шөлейт]]
(республиканың шамамен жер көлемінің 14%-ын алып жатыр)
| Ашық қара қоңыр, қызғылт-күрең, сор, сортаң. Топырағында 2-3% шірінді бар.
|-
| [[шөл]]
(республика жерінің шамамен 44%-ын алып жатыр) Жалпы жер көлемі 117 млн га.
 || Сұр, сор, кей жерлерде қоңыр, ашық-қызғылт, сұр-қоңыр топырақ кездеседі. Топырағында 1,0-1,2% шірінді бар.
|}

== Қазақстанның табиғат зоналары, өсімдіктері және жануарлары ==
Қазақстанның жазықтық бөліктерінің табиғи зоналарына қысқаша сипаттама
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
! Табиғат зоналары !! Климаттық жағдайлар !! Өсімдіктері !! Жануарлары
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
| Орманды дала || Жазғы шілде +18 - +20° қаңтардың орташа температурасы -17°- 19° кейде -51°-53°. жауын-шашын 370-430 мм (300-350 мм) мөлшерінде
 || Бетеге, боз, бидайық, арпабас, қайың, қоңырбас, итқонақ, құлпынай, қарағай, қияқ, ебелек, жоңышқа, қоян шөптер. Ормандарында қайың, емен, жөке, қандыағаш, көктерек және қарағайлар бар. 
 || Саршұнақ, сұртышқандар, егеуқұйрық, қосаяқтар, тышқандар, түлкі, елік, қасқыр, сусар, бұлан, тоқылдақ, көкек, күйкентай, қараторғай. Ормандарында тиін, құр, сұңқар. Көлдерінде тырна, үйрек, қаз, шағала, ондатр.
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;   
| Дала|| Климаты континентті. Шілдеде +18°+23° кейде +20°+24°, қаңтарда  -16°-тан -17°-қа дейін, -14°-18°, -16°- 18° абсолюттік минимум минус 40° жауын-шашын – 300 мм (220-310 мм)
 || Боз, бетеге, атқонақ, ебелек, еркекшөп, жайшөп, жусан, итмұрын, меңдуана, жанаргүл, бидайық, арғаба, қияқ, кұрақ, шайшөп, дәрілік валериандар. 
 || Саршұнақ, қосаяқ, алақоржын, қасқыр, борсық, суыр, қарсақ, ақбөкен. Безгелдек, тырна, бозторғай бүркіт, батпақ құстары, қаз, шағала, үйрек, аққұтан, қызыл үйрек, сара ала қаз, аққу, дуадақ, торғай.
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| Шөлейт || Орташа температура шілдеде +22° +24°(кейде +40°-қа дейін) қаңтарда-15°-17° (кейде -50°) жауын-шашын мөлшері 180 мм-ден 300 мм-ге дейін|| Бетеге, жусан түймедақ, боздан, изен, ебелек, теріскен, көкпек, ши қамыс, кұрақ, тал, итмұрын, сексеуіл|| Саршұнақ, қосаяқ, құм тышқаны, құм қояндары, күзен, түлкі, кесіртке, сұр жылан, ақбөкен, қарақұйрық, қалқан тұмсық, қара шұбар жылан. Құстар: бүркіт, бозторғай.
|-
| Шөл || Климаты өте континентті. Орташа температура шілдеде солтүстігінде +24° +26°С, оңтүстігінде +28° +30°С, жауын-шашын мөлшері 100-200мм.
 || Селеу, өлеңшөп, боз жусан, кұм бетегесі, еркекшөп, қоңырбас, құм түймедағы, жантақ, жыңғыл т.б. бар.|| Тасбақа, кірпі, кесіртке, оқжыландар, улы өрмекші, бүйі, сарышаян, қарақұрт, ақбөкен, қарақұйрық.
|}

== Қазақстан халқының орналасу географиясы ==
Республиканың халқы – 18,6 миллионнан астам адам (2020 ж). ТМД-да [[Ресей]], [[Украина]], [[Өзбекстан]]нан кейінгі 4-ші орында, ал дүние жүзінде 63-ші орында. 1 шаршы шақырымға - 5,5 адамнан келеді. Қазақстан халқының тығыздығы ТМД елдеріндегі орташа тығыздықтан (12,8) 2,5 есе, ал әлемдік тығыздықтан (40 адам) 6,6 есе кем.

Халықтың ең тығыз орналасқан жері - Оңтүстік Қазақстан. Онда 1 шаршы шақырымға 17 адамнан келеді. 4 млн. астам қазақ республикадан тысқары жерлерде, әлемнің 54 мемлекетінде тұрады. Халықтың ең сирек орналасқан жері [[Маңғыстау облысы|Маңғыстау]], [[Атырау облысы|Атырау облыстары]]. Онда 1 шаршы шақырымға 2 адамнан келеді.

Қазақстанның қала тұрғындары 57%-ды құраса, ауыл тұрғындары 43%-дан астам.

Қазақстанда 130 ұлт тұрады: оның 68,51% - [[қазақтар]], 18,85% - [[орыстар]], 3,25% - [[өзбектер]], 1,47 % -[[ұйғырлар]], 1,42% -[[украиндар]] , 1,08% - [[татарлар]]
[[File:Казахи в Казахстане.png|thumb|right|300px|2022 жыл басындағы Республика облыстары бойынша қазақтардың үлесі{{легенда|#f5fff5|10.0 - 19.9 %}}
{{легенда|#c3ffc3|20.0 - 29.9 %}}
{{легенда|#91ff91|30.0 - 39.9 %}}
{{легенда|#5fff5f|40.0 - 49.9 %}}
{{легенда|#2dff2d|50.0 - 59.9 %}}
{{легенда|#00fa00|60.0 - 69.9 %}}
{{легенда|#00c800|70.0 - 79.9 %}}
{{легенда|#009600|80.0 - 89.9 %}}
{{легенда|#006400| 90.0 % жоғары}}]]

Қазақстан халқының еңбекке жарамды бөлігі
* Ерлер - 16-63 жасқа дейін.
* Әйелдер - 16-58 жасқа дейін.

Ең белсенді жас 27-49 жас арасы еңбекке қабілетті
* Республикада ерлер жалпы халық санының 48,2% құраса, әйелдер 51,8% .

Қазақстанда адамдардың орта жасы төмендегідей:
* ерлердің орта жасы - 58,5;
* әйелдердің орта жасы - 72;
* Бүкіл әлемдегі қазақтар саны 14 миллионнан астам.
* {{flagicon|People's Republic of China}} [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]&lt;ref&gt;http://www.stats.gov.cn/tjsj/pcsj/rkpc/6rp/excel/A0201.xls&lt;/ref&gt; -1 462 588 адам
* {{flagicon|Uzbekistan}} [[Өзбекстан]]&lt;ref&gt;http://www.stat.uz/STAT/2008year/doklad_rus_tab.pdf&lt;/ref&gt; - 800 000 адам
* {{RUS}}&lt;ref&gt;http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211223052305/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |date=2021-12-23 }}&lt;/ref&gt; -647 732 адам
* {{flagicon|Mongolia}} [[Моңғолия]]&lt;ref&gt;http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf&lt;/ref&gt; - 101 526 адам
* {{flagicon|Turkmenistan}} [[Түрікменстан]]&lt;ref&gt;http://www.chrono-tm.org/?0248042562000000000000011000000&lt;/ref&gt; - 87 000 адам
* {{flagicon|Kyrgyzstan}} [[Қырғызстан]]&lt;ref&gt;http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113151445/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |date=2013-11-13 }}&lt;/ref&gt; - 32 981 адам
* {{flagicon|Turkey}} [[Түркия]]&lt;ref&gt;http://www.inform.kz/rus/article/2207298&lt;/ref&gt; - 30 000 адам
* {{CAN}} - 7 000 адам
* {{flagicon|Iran}} [[Иран]]&lt;ref&gt;http://news.iran.ru/news/32852/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304075522/http://news.iran.ru/news/32852/ |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt; - 4 000 адам
* {{UKR}} 5 526 адам
* {{USA}} 3 000 адам
* {{BLR }}&lt;ref&gt;http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120404121407/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |date=2012-04-04 }}&lt;/ref&gt; - 1 355 адам
* {{DEU}}&lt;ref&gt;http://www.botschaft-kaz.de/ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=24&amp;Itemid=35&lt;/ref&gt; - 1 000-ға жуық
* {{GBR}}&lt;ref&gt;http://www.neonomad.kz/neonomadika/kultura/index.php?ELEMENT_ID=4530{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; - 1 000-ға жуық

== Халық шаруашылығы салаларының географиясы ==
=== Жеңіл өнеркәсіп ===
[[Жеңіл өнеркәсіп]] саласында шамамен 40,5% пайызы – [[мата]], [[киім тігу]]ге 22,5 миллиард теңге немесе жалпы көлемнің 50% тиесілі. Қазақстандық өндірістің шамамен 10 пайызы – тері өнемдеріне тиесілі.&lt;ref&gt;[http://kazakh-tv.kz/kz/view/business/page_42551_ Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі]&lt;/ref&gt;

=== Тамақ өнеркәсібі ===
Қазақстанның тамақ өнеркәсібі экономикамыздың ең маңызды саласы болып табылады. Ауылшаруашылық шикізаты өңделіп, азық-түлік саласын құрайды. Оның құрамына 20 саладан аса үлкен топ біріктірілген. Олардың ең негізгілері: [[ет]], [[сүт]], [[нан|наубайхана]], [[балықтар|балық]], [[консерв]] және [[кондитер өнімдері]].&lt;ref&gt;http://kazakh-tv.kz/kz/view/business/page_29542_kazakstannyn-tamak-onerkasibi&lt;/ref&gt;

Бүгінде Қазақстан өнеркәсіп өнімінің көлемі жөнінен Ресей мен Украинадан кейінгі 3-ші орында. Табиғи байлықтарды игерудегі басты қиыншылық - су мен қазіргі заманға сай жаңа технологияның болмауы.

=== Қазақстанның отын-энергетикалық кешені ===
Аталған кешен құрамына қазіргі заманғы шаруашылықтың негізін құрайтын отын ([[мұнай]], [[табиғи газ]], [[көмір]] және т.б.) мен электр энергиясын өндіру, оларды тасымалдау енеді. Өндірістің дамуы отын мен энергия түрлерін игерумен тығыз байланыста жүреді. Адамзат қоғамы дамудың неғұрлым жоғары сатысына көтерілген сайын өндірістің отын мен энергияға сұранысы арта түсті.&lt;ref&gt;[http://wiki.iteach.kz/images/8/86/Didaktika_oek.pdf Отын энергетикалық кешені] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151026021351/http://wiki.iteach.kz/images/8/86/Didaktika_oek.pdf |date=2015-10-26 }}&lt;/ref&gt;

Қазақстан көмір, газ, электр энергиясын өндіруден [[ТМД]]-да 3 орын, мұнай өндіруден 2-орын алады. Қазақстан аумағында әлемдік көмір қорының 3,3%-ы шоғырланған. [[Көмір өнеркәсібі|Көмір өндіру]]ден дүние жүзінде 8-ші, ал таяу шетелдер бойынша Ресей мен Украинадан кейінгі 3-ші орында. Негізгі отын түрі деп есептеледі. Қазақстанда 10 алап, 400-ден астам көмір кеніштері бар. Жалпы қоры - 176,6 млрд. т. Өндіру мүмкіндігі - 21,5 млрд. т. Маңызы жөнінен бірінші [[Қарағанды көмір бассейні]]нің қоры - 51 млрд. т. Қазіргі кезде көмір өндіру көлемі 2 есе азайып, жылына 80 млн. т көмір өндіріледі. Көмір кабатының қалыңдығы 1,5-15 м. Екібастұз - 12 млрд. т. Жер бетіне жақын орналасқан, ашық әдіспен өндірілетін [[Екібастұз көмір алабы|Екібастұз көмірінің]] өзіндік құны төмен. Дүниежүзіндегі ең ірі «Богатырь» кесіндісі орналасқын көмір алабы. Бүкіл Қазақстанда 14 мұнай-газ бассейні бар. Олар Атырау-Ембі, [[Маңғыстау түбегі|Маңғыстау]] аймақтарында. Негізгі мұнай өңдеу зауыттары: [[Атырау]], [[Павлодар]], [[Шымкент]] қалаларында орналасқан. ТМД-да көмірсутектік шикізаттардың жалпы қоры жөнінен Қазақстан Ресейден кейінгі 2-ші орында.

[[Газ өнеркәсібі|Газ өндірісіне]] газ тасымалдау жүйесі: республика аумағы арқылы өтетін Бұхара-Орал-Орта Азия-Мәскеу, Бұхара-Шымкент-Тараз-Бішкек-Алматы магистральді кұбырлары.

Газдың жалпы қоры 6 трлн м³, бұл қоры жөнінен әлемде 12-орында. Газ өндіру мөлшері 7 млрд. м³ элемде 25-орында. Республика көлемін газбен қамтамасыз ету үшін [[Түрікменстан]]нан 6,8 млрд м³, [[Өзбекстан]]нан 7,2 млрд м³, [[Ресей]]ден 2 млрд м³ газ алынады.

[[Атырау облысы]]нда «Теңіз» мұнайы - әлемдегі ең ірі кен орындарының бірі. Мұнайдың геологиялық қоры 3 млрд 133 млн. т. шамасында.
Магистральдық және тарату газ құбырларының тарихи қалыптасқан жүйесіне сәйкес табиғи газ еліміздің 14 облысының 9-на жеткізіледі.&lt;ref&gt;[http://kz.energo.gov.kz/index.php?id=1441 Газ өнеркәсібі]&lt;/ref&gt;

=== Электр энергетикасы ===
Қазақстанның электр энергетикасының көздері: [[Электр стансасы|жылу электр стансасы]], [[Су электр станциясы|су электр стансасы]], [[атом электр стансасы]].

Жалпы электр станциялары қуатының артуына, электр қуатының өндiрiлуiне қарай Қазақстан электр энергетикасының дамуын негiзгi үш кезеңге бөлуге болады. Бiрiншi кезең 1918-45 жылдарды қамтиды, бұл кезеңде iрi электр станциялары салынып, алғашқы энергетикалық тораптар пайда болды.

Екiншi кезеңде (1946-58 ж.) алғашқы энергетикалық жүйелер құрылды. Үшiншi кезеңде (1959-90 ж.) республиканың энергетикалық базасы жедел қарқынмен дамып, аймақтық энергетикалық жүйе қалыптасты. Сөйтiп, Қазақстан өзiнiң электр қуаты жөнiндегi мұқтаждарын толық қамтамасыз ететiн, әрi оны өзге елдерге шығаратын ахуалға жеттi.&lt;ref&gt;[http://www.ktb.kz/index.php?Itemid=2&amp;id=32&amp;option=com_rd_glossary&amp;task=view Қазақ техникалық энциклопедиясы]&lt;/ref&gt;
 
Республикада ЖЭС-тар беретін электроэнергия 80-90%-ды құрайды.
* АЭС (атом электр стансасы) - [[Ақтау]] қаласында орналасқан 
[[File:Өскемен су-электр стансасы.jpg|250px|thumb|right|Өскемен су-электр стансасы]]
* Ірі СЭС (су электр стансалары): 
Ертіс өзенінде: [[Бұқтырма су электр станциясы|Бұқтырма]], [[Өскемен су электр станциясы|Өскемен]], Шүлбі; &lt;br /&gt;Сырдарияда [[Шардара су электр станциясы|Шардара]];&lt;br /&gt;Іле: [[Қапшағай су электр станциясы|Қапшағай]].
* Қазақстанның су электр стансалары жылына 163 млрд кВт/сағ электр энергетикасын өндіре алады.
* [[Шығыс Қазақстан облысы]] су электр стансалары энергия өндірудің ең жоғарғы үлесін береді.
* Республикасының 1 тұрғынына шамамен 3700 кВт/сағ электр энергиясы келеді.

Қазақстанның электр энергиясы арзан отын мен су энергетикасы байлықтары пайдаланатын аудандық ірі электр станцияларын салу бағытында дамып келеді. Шығыс және Оңтүстік Қазақстан су энергиясы жеткілікті аудан. Қазір республиканың жылу электр станциялары кең таралған. Олар негізінен Қарағанды және [[Екібастұз көмір алабы|Екібастұз көмірімен]] жұмыс істейді, әрі бүкіл элекгр энергиясының 90%-дан астамын береді. Әрбір облыстық қала мен көптеген өнеркәсіптік орталықтарында қуатты жылу электр орталықтары салынған. Олардың ең ірілері [[Екібастұз]]да, [[Ақсу]]да, [[Тараз]]да, [[Қарағанды]]да, [[Алматы]]да орналасқан.

=== Қазақстан металлургиясы ===
[[File:ПО Балхашцветмет.jpg|thumb|right|200px|«Балқаштүстіметалл» комбинаты]]
Қазақстан үшін [[қара металлургия]] – екінші дүние жүзілік соғысынан кейінгі жылдары ғана пайда болған ауыр өнеркәсібінің салыстырмалы түрдегі жас саласы. Қазақстанда [[шойын]], [[болат]] және ферроқорытпа өндіріледі.&lt;ref&gt;[http://bes-asyl.kz/?s=%D2%9B%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F Қара металлургия-bes-asyl.kz]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Қарағанды металлургия комбинаты|Қарағанды]], Теміртау металлургия комбинаты шойын, болат, прокат өнімін шығарады. Қостанай қайта қорыту комбинаты: шойын, болат, құбыр, рельс, жұқа табақ темір. [[Атасу кенді ауданы|Атасу]], [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай]], [[Лисаков кен байыту комбинаты|Лисаков]], [[Қашар-Аят кен байыту комбинаты]] - темір кенін өндіретін негізгі кен орны. [[Ақтөбе]], [[Ақсу]]: ферроқорытпа, [[хром]] өндіру. Торғай алыбының темір рудасын игеру мақсатында Қостанай-Тобыл-Лисаковск жолы салынды.

Қазіргі кезде [[мыс]] негізінен [[Жезқазған кен-металлургия комбинаты|Жезқазған]] мен [[Балқаштүстіметалл|Балқаштың кен-металлургиялық комбинаттарында]] (КМК) өндіріледі. [[Қорғасын]] және [[мырыш]] өнеркәсібінің ортақ шикізат базасы - [[полиметалл]] кендері бар. Ұзақ уақыт бойы олардың қоры жөнінен Шығыс пен Оңтүстік алда болды. Полиметалл өндірісінің басты ауданы - [[Кенді Алтай]]. Мұнда 3 ірі орталық бар - Зырян, Риддер және Өскемен.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-4346 Түсті металлургия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403095449/http://el.kz/m/articles/view/content-4346 |date=2015-04-03 }}&lt;/ref&gt;

=== Машина жасау өндірісі ===
[[File:AZIAAVTO building.jpg|250px|thumb|right|«[[Азия Авто]]» АҚ машина құрастыру зауыты]]
Машина жасау ҚР машина жасау құрылымы: тасымалдау құрамы, автокөлік құрастыруды қоса алғанда барлық өнімнің 37% құрайды.&lt;ref&gt;[http://www.slideshare.net/zhanatchukeev/ss-30489335 Машина жасау-slideshare.net]&lt;/ref&gt; Қазақстанның индустриаландыру картасы бойынша [[Машина жасау кешені|машина жасау]] саласында 9 жаңа ірі жобалар жүзеге асырылуда. Олар:
* Транспорттық машина жасауда: «[[Азия Авто]]» АҚ, жүк және қоғамдық транспорт; [[Петропавлдағы машина жасау зауыты|«ЗИКСТО»]] АҚ, вагон жасау; «Байтерек А» АҚ, электровоздар; «Камкор Менеджмент» ЖШС, жүк вагондары.
* Мұнайгаз машина жасауда: «Батыс-Қазақстан Машина жасау комбинаты» АҚ, газ қотарушы агрегат және газтурбиналы электр станцияларын әзiрлеу және жасау.
* Тау-металлургиялық машина жасауда: [[Қарағанды машина жасау зауыты|«Пархоменко атындағы Қарағанды машина жасау зауыты»]] ЖШС, жүк темiр жол вагондары үшiн iрi құю өндiрiсі.
* Ауыл шаруашылық техника өндiрiсiнде: «Агромаш Холдинг» АҚ, комбайндардың өндiрiсi.&lt;ref&gt;[http://export.gov.kz/kz/page-418-mashina_zhasau_onerkasibi Машина жасау өнеркәсібі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150408133225/http://export.gov.kz/kz/page-418-mashina_zhasau_onerkasibi |date=2015-04-08 }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;   
|colspan=&quot;3&quot; | '''Машина жасау өндірісінің салалары'''
|-
! Салалары	 !! Өндірісі	 !! Орталығы
|-
| Ауыр машина || Кен жабдығы || Алматы, Қарағанды, Кентау
|-
| Ауыл шаруашылық машина || Ақмолаауылмаш Қазақауылмаш || Павлодар, Астана, Макинск
|-
| Станок|| Фрезер || Алматы
|-
| Құрал-аспаптар (металды аз қажет ететін кәсіпорын) || Ақтөберентген|| Ақтөбе, Павлодар, Ақтау
|-
| Эл. тех. машина || Аккумулятор|| Талдықорған
|-
| Радиотехника|| Телевизор || Алматы
|}

=== Химия өндірісі ===
[[Химия өнеркәсібі]]нің кәсіпорындары Қазақстанның  біршама аймақтарында орналасқан. Өнеркәсіптің әр түрлі салаларының, ауыл шаруашылығының, халықтың мұқтажын қанағаттандыру үшін бұл өндірістің шығаратын өнімдерінің түрі де, көлемі де аумақты.&lt;ref&gt;[http://referat.resurs.kz/ref/himiya-onerkasibi Химия өнеркәсібі-resurs.kz]&lt;/ref&gt;

* [[Фосфор тыңайтқыштары|Фосфор тыңайтқышы]] Қаратау химия өндірісі (фосфор ұны), фосфор тұздары (Шымкент, Тараз), суперфосфат (Тараз, Ақтөбе, Алға)
* Азот тыңайтқышы Теміртауда 
* Өскемендегі [[Өскемен титан-магний комбинаты|титан-магний комбинаты]] жанынан қосымша өнім [[калий тыңайтқыштары]]
* Ақтөбе - хром қосындылары, Ақтау – [[пластмасса]], тұтыну заттары, тіс пастасы, Атырау — [[полиэтилен]], су сабын, кір сабын, Шымкент -шина, фармацевтік препараттар
* Өскемен, Риддер, Балқаш, Жезқазған - [[күкірт қышқылы]]
* Теміртау - [[азот]], синтетикалық каучук
* Қостанай - [[жасанды талшық]]
* Тараз - [[минералды тыңайтқыш]]тар шығаратын ірі химия комбинаты орналасқан.

=== Ауыл-шаруашылық өнеркәсіп салалары ===
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізгі салаларының бірі болып табылады. Аграрлық сектордың даму деңгейі қашан да қазақстандық қоғамның экономикалық және қоғамдық-саяси тұрақтылығын анықтайтын факторы болып келеді.&lt;ref&gt;[http://referatkaz.kz/%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%82%D1%83-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%B6%D3%99%D0%BD/ Ауыл шаруашылығын дамыту саясаты және Солтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403110719/http://referatkaz.kz/%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%82%D1%83-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%B6%D3%99%D0%BD/ |date=2015-04-03 }}&lt;/ref&gt;

* Ең ірі ет комбинаттары: [[Алматы]], [[Петропавл]], [[Семей]], [[Қызылорда]], [[Орал]], [[Тараз]] қалаларында
* Ірі сүт, май өнеркәсібі Алматы, [[Қарағанды]], [[Астана]], Орал, [[Өскемен]]. [[Қостанай]], [[Семей]], Петропавл, [[Павлодар]], [[Шымкент]], [[Көкшетау]] қалаларында
* Қант өнеркәсібі: Тараз, [[Шу]], [[Боралдай (Алматы облысы)|Боралдай]], [[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]], Киров, [[Мерке]]де
* Балық өнеркәсібі: [[Атырау]], [[Балқаш]], [[Зайсан (қала)|Зайсан]]да
* Ұн жарма өнеркәсібі: [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстан]], Астана, Тараз, [[Қапшағай]], Қостанайда
* Макарон өнімдері: [[Ақтөбе]], Алматы, Қарағанды, Петропавл, Шымкент, Семейде
* Мақта майын шығару өнеркәсібі: Шымкентте
* Ірі ас тұзының қоры: Павлодар, [[Қызылорда]]да
* Жүн жуу кәсіпорындары: Семей, Тараз, Ақтөбе қалаларында 
* Жүннен бұйым жасау: Семей, Қостанай, Алматы қалаларында
* Киіз басу: Орал, Петропавл қалаларында 
* Киім тігу: Алматы, Тараз, Семей, Павлодар, Талдықорған, Қостанай, Қызылорда
* Тері илеу: Алматы, Семей, Орал, Тараз, Қостанай, Қызылорда қалаларында  
* Шұлық фабрикасы: Семей, Қарағанды, Шымкентте
* Жүн иіретін комбинат: Астанада, Өскеменде жібек мата шығарады,
* Фарфор-фаянс: Астана мен Қапшағайда
* Трикотаж фабрикасы: Алматы, Қарағанды, Шымкент, Өскемен, Жезқазғанда 
* Мақта тазалау зауыты: Түркістан, [[Мақтаарал ауданы|Мақтаарал]]да.

=== Қазақстанның көлік кешені ===
[[File:Railway Map of Kazakhstan (kk).png|thumb|right|300px|Қазақстан темір жолы схемасы]]
Қазақстанда көліктің барлық түрі дамыған. Жүк айналымында темір жол - 57,5%, өзен көлігі - 0,02%, автомобиль - 15,5%, әуе – 2,9%, кұбыр көлігі -27%.

==== Темір жол ====
Қазақстанда [[темір жол]]дың ұзындығы 15000 км. [[Атырау]]-[[Астрахан]] темір жол торабы Солтүстік Кавказ елдері мен Батыс Қазақстанды байланыстырады. Ендік бағыттағы 3 транзиттік ірі теміржол магистралдары:
* [[Сібір темір жолы|ТрансСібір]]
* Оңтүстік Сібір (Магнитогорск-Қарталы-Астана-Павлодар-Барнаул).
* Орта Сібір

Республикалық маңызы бар бойлық бағыттағы 3 магистралді атауға болады:
* [[Орынбор]]-[[Ташкент]] (Батыс арқылы өтеді). Ескі теміржол
* [[Семей]]-[[Алматы]]-Құлан-[[Тараз]]-[[Шымкент]]-[[Арыс]] (Құлан-Семей арасындағы бөлігін Түркістан-Сібір (Түрксіб) деп атайды)
* [[Петропавл]]-[[Ақмола]]-[[Қарағанды]]-[[Мойынты (кент)|Мойынты]]-[[Шу]] (ТрансҚазақстан деп аталады). 
Қазақстан темір жолының үлесіне көлік қатынасының барлық түрлері бойынша тасылатын жүктің төрттен үш бөлігін қалалар мен ауылдар және басқада жерлерге жол жүретін жолаушылардың тең жарымы тиеді.&lt;ref&gt;[http://sachok.kz/referat/show/770 Қазақстанның темір жол қатынасы]&lt;/ref&gt;

==== Су көлігі ====
Су көлігі негізінен: [[Жайық]], [[Ертіс]], [[Сырдария]], [[Есіл]], [[Іле]], [[Қаратал]] өзендері мен [[Балқаш]] көлі, [[Каспий теңізі]] алаптарында қызмет көрсетеді. Су жолының ұзындығы 6 мың км, соның 4 мың км өзен, көлге келеді. Ірі порттар: [[Атырау]], [[Орал]], [[Өскемен]], [[Павлодар]], [[Ақтау]].

==== Автомибиль жолдары ====
[[File:Төлем бекеті.jpg|thumb|right|250px|Астана - Бурабай автобанының төлем бекеті]]
Автомобиль жолдардың жалпы ұзындығы 94000 км. Басты ірі магистральдары: 
* Алматы-Тараз-Шымкент-Ташкент; 
* Алматы-Семей-Өскемен-Жаркент-Талдықорған-Текелі; 
* Алматы-Шелек-Нарынқол; 
* Қарағанды–Қарқаралы; 
* Орал-Атырау; 
* Қостанай-Арқалық; 
* Қарағанды-Жезқазған.

==== Әуе жолы ====
Әуе жолының жалпы ұзындығы - 100 мың км. [[Әуе көлігі]]мен шамамен 21,4 млн. т. жүк, 7 млн. жолаушы тасымалданады. Қазақстанның әуе кеңістігінде 72 халықаралық әуе жолы түйіседі. Еліміздегі 51 әуежолдың 13-і халықаралық ұшақтарға қызмет атқарады, ал 21-і республикалық маңызға ие.

==== Құбыр жолы ====
Мұнайдың 60%-ы құбырмен тасымалданады. Ең алғаш салынған мұнай құбырының ұзындығы 60 км-лік Доссор-Ракуша. Келешекте Республика аумағы арқылы Батыс Қазақстаннан 5 бағытта [[мұнай құбыры]]н тарту жоспарлануда.
# [[Теңіз мұнай кен орны|Теңіз кен орнынан]] - Ресейдің Қара теңіз жағалауына, ұзындығы 1500км.
# Теңіз - [[Баку]] - Супса (Грузияның Қара теңіз жағалау) - [[Жейхан|Джейхан]](Түркия Жерорта теңізі жағалауы).
# [[Ирак]] мемлекеті арқылы [[Парсы шығанағы]] жағалауында Теңіз-Харг, ұзындығы 2505 км. 
# Батыс Қазақстан - Қытай - Тынық мұхиты жағалауы. Атасу (Қарағанды облысы)-Алашонькоу (Қытай).
# Батыс Қазақстан - [[Құмкөл мұнай-газ кен орны|Құмкөл]] мұнай құбыры.

== Қазақстан Республикасы экономикалық аудандарының географиясы ==
[[File:Регионы Казахстана.svg|thumb|right|300px|Қазақстан Республикасы экономикалық аудандары]]
Қазақстан аумағының үлкендігі, табиғат жағдайлары мен ресурстарының алуан түрлілігі географиялық еңбек бөлінісінің (ГЕБ) негізі болып табылады. Қазақстан аумағында 14 облыс бар, олар 5 экономикалық ауданға топтастырылған.
# Орталық Қазақстан: [[Қарағанды облысы]];
# Батыс Қазақстан: [[Ақтөбе облысы]], [[Батыс Қазақстан облысы]], [[Атырау облысы]], [[Маңғыстау облысы]];
# Оңтүстік Қазақстан: [[Қызылорда облысы]], [[Түркістан облысы]], [[Жамбыл облысы]], [[Алматы облысы]];
# Солтүстік Қазақстан: [[Қостанай облысы]], [[Солтүстік Қазақстан облысы]], [[Павлодар облысы]], [[Ақмола облысы]];
# Шығыс Қазақстан: [[Шығыс Қазақстан облысы]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|2}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Geography of Kazakhstan}}

{{Қазақстан тақырыптарда}}
{{Қазақстан географиясы}}
{{Таңдаулы мақала}}

[[Санат:Қазақстан географиясы|*]]</text>
      <sha1>91aewrn27frs3qnz2cqotflpyk89334</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Малқарлар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11852</id>
    <revision>
      <id>3058618</id>
      <parentid>3035578</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:55:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12176" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Малқарлар
|төл атауы  = малкъарлыла, таулула
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{RUS}}
|саны1      = 112 924 
|түсініктемелер1     = (2010 санақ)
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Малқарлар''' ({{lang-krc|малкъарлыла, таулула}})&amp;nbsp;— Солтүстік Қавказда тұратын түркі тілдес халқы, қарашайларға жақын. Тілі&amp;nbsp;— [[қарашай-балқар тілі|қарашай-малқар]]. [[Қабарда-Балқария]] Республикасының негізгі халқы. Жалпы саны 80 мың, 60 мыңы өз [[республика]]сында тұрады (1997).

== Атауы ==
Малқарлардың атауы ежелгі бұлғарлардың атауына сәйкес. Алғашқыда малқарлар армян деректерінде кездеседі. 10 ғасырында араб ғалымы Ибн Русхэ таулы астар туралы жазып отыр. Бұл таулы астар малқарларға сәйкес, өйткені малқарлар өздері өзін таулу(қазақша таулы деген мағынасында) деп атайды, астар ше бұлғарлардың да, малқарлардың да ата-бабалары.

Осетиндер мен суандар малқарларды ''ас'' атаса, қабарда шеркештері балкар дейді. Қарашайларды ше алан деп атайды. Қарашайлар мен малқарлар бір-бірін алан деп атайды. Осылайша, малқарлар — астардың (ежелгі таулы бұлғарлардың) және аландардың ұрпақтары делінеді. Қарашай мен малқар негізінде бір халық еді, бірақ 11 — 15 ғасырларында бір-бірінен алыстап кетті.

1395—1396 жылдарында малқарлар мен қарашайлар Әмір Темірдің әскерімен қанды соғысын жүргізеді. Әмір Темірдің әскерлері өз жауларын астар деп атаған.

1404 жылында архиепископ Иоан Галонифонтибус және 1643 жылында Арканджелло Ламберти малқарларды қарашеркеш деп атаған.

Осылайша, малқарларды — ''ас'', ''ас-алан'', ''таулу ас'', ''қарашеркеш'', ''балкар'' деп атаған. Олар өздерін ше ''таулу'' немесе ''малкъар'' деп атаған.
[[Сурет:Flag-map of Kabardino-Balkaria.svg|thumb|солға|[[Балқарлар]]]]  [[Сурет:Malkarli.jpg‎|200px|thumb]]
== Жұрттануы ==
Ресейде — 108 мың адам тұрады (2002), олардың 105 мың жан Қабарда-Малқарстанда тұрады. Қазақстанда 3 мыңдай, Қырғызстанда 2 мыңдай малқар тұрады.&lt;br /&gt;
Түркі тілдес халықтарының арасында ең жоғарыда тұратын халық. Орталық Қауқаздың қапшағайларында, Қобан, Зеленчук, Малқар, Бақсан, Шегем, Шерек өзендерінің басында тұрады. Малқарстанның территориясында Минги-тау, Дых-тау, Коштан-тау, Гюльча, тағы басқа биіктігі 5 000 метрден астам заңғар шындар орналасқан. Осында Азау, Терскол, Иткол, Чегет тағы басқа мұздықтар бар. Айдаудан (депортациядан) кейін малқарлардың аз-кемі (5 мыңдай) Қазақстан менен Қырғызстанда тұрады.

== Тілі ==
Еуропалық [[раса]]ның балқан-кавказ нәсіліне кіреді, [[қарашай-балқар]]лар [[түркі тілі|түркі тілдерінің]] [[қыпшақ тобы тілі]]нде сөйлейді. Жазуы — [[орыс графика]]сы. Кейде балқар тілін қарашай тіліне қосып, қарашай-балқар тілі деп те атайды.  Бірақ бұл екеуінің дыбыс, грамматика жүйесінде біраз айырмашылықтар бар. Балқар тілінің жазуы кейін дамыған. 1924 ж. балқар латын, 1939 ж. [[кириллица]]ны қабылдады.

== Діні ==
Діні — [[мұсылман-сүннит]]. Қазіргі заманда [[Әһл әс-Сунна|сүнни]] [[Ислам]] масхабына жатады. Бұрынғы заманда малқарлар [[Тәңірі]], [[Ұмай]]ға сыйынған, олардың бүкіл Қауқазда қастерлейтін Ғоллу менен Апсаты құдайлар болған. Кейін христиан дінін де қабылдаған. Бертіңді ғасырларда мұсылман болып, қазір де Сүнни исламын сақтайды.

== Тарихы ==
Балқарлардың арғы тегі [[Алтай]], [[Ертіс]] бойынан шыққан [[қыпшақ]]тар мен жергілікті аландардың араласуынан бастау алады. Халық болып орта ғасырларда қалыптасқан. [[Шыңғыс хан]] әскерлерінің шапқыншылығы кезінде (13 ғасыр) Балқарлардың арғы аталары [[Орталық Кавказ]]дың тау шатқалдарына ығыстырылады да, 19 ғасырдың 2-жартысында біразы қайтадан жазықты қоныстанады. Балқария Ресейге 1827 ж. қосылды. 1917 ж. ақпан және қазан төңкерістерінен кейінгі билігі қолдан-қолға өтіп, соңынан кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. Қабарда мен Балқария округі Таулық АКСР құрамына енді. 1921 ж. РКФСР құрамына Қабарда автономия округін құру туралы декрет шықты. 1922 ж. БОАК қаулысы бойынша Балқария округі Таулық АКСР-інен бөлініп, Қабардамен біріктіріліп, Қабарда-Балқар автономиялы округі болып құрылды. 1936 ж. Қабарда-Балқар АКСР-і аталды. [[Ұлы Отан соғысы]] кезіндегі қуғын-сүргінге байланысты 1943 — 1944 жылдары Балқарлар [[Орта Азия]] мен [[Қазақстан]]ға көшірілді. 1991 ж. ел егемендігі туралы декрет қабылданып, Қабарда-Балқар КСР-і жарияланды. 1992 ж. Қабарда-Балқар республикасы аталды.

== Кәсібі ==
Дәстүрлі шаруашылығы — отарлап мал бағу, суармалы-террасты егіншілік, [[аңшылық]], [[Жүн|жүн иіру]], шұға тоқу. [[Металл]], [[тері]], [[ағаш]] өңдеумен де айналысады. Балқарлардың едәуір бөлігі өнеркәсіпте жұмыс істейді. Қарапайым халық төбесі жалпақ тас сакляларда, ауқаттылар қонақ бөлмелері үлкен, мұнаралары бар үйлерде тұрады. Соңғы дәуірде ауыл шаруашылығын механикаландыруға байланысты бау-бақша, бағбаншылық, өнеркәсіп, тау-кен ісі дамыды.

== Мәдениеті ==
Мәдени мұрасы Қауқаз халықтарының және түркі халықтарының мәдениетін қосып дамытты. Кең тараған ұлттық билері кафа, удж, тюз-тепссу, тегерек-тепссу, абзех&lt;br /&gt;
Ұлттық киімдері қабардиндер киімдеріне ұқсас. Киімдері — шепкен, оның үстіне жамшы киінетін. Басына қойдың қаракөл жүнінен жасаған бөрік киінген.&lt;br /&gt;
Ұлттық музыка аспаптары - жия қобыз, қаңғыр қобыз, қыл қобыз, накрэ, сыбызғы, пхъачыч, карс т.б.&lt;br /&gt;
Тағамдары негізінде еттен, сүттен жасалатын еді, аскөк, көкөніс кең пайдаланған. Нанды негізінде жүгері ұннан пісірілген (этмек гырджин). Хычин деген шелпектерді пісірілген. Кәуаптардың бірнеше түрі бар. Ешкі немесе қой сүтінен ірімшік жасаған. Арпадан сыра пісірілген.
[[Сусын]]дары — сүт, айран. Сабантой, толлу сияқты күнтізбелік мейрамдары бар. Ауыз әдебиеті бай. &lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

== Қазақстандағы малқарлар ==
Солтүстік Кавказ халықтарының ішінде алдыңғылардың бірі болып депортацияға ұшыраған малқарлар болды. 1943 жылдың 14-қазанында КСРО Халық Комиссарлар кеңесі малқарларды тұрғылықты жерінен көшіру туралы қаулы қабылдады. Қаулыға сәйкес малқарлар Жамбыл облысының жеті ауданына, Оңтүстік Қазақстан облысының сегіз ауданына орналастырылды. Қазақстандағы малқарлардың саны 1,8 мың адам (2009).&lt;ref&gt;Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 126-бет ISBN 978-601-7472-88-7&lt;/ref&gt; 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
[[Санат:Түркі этникалық топтары]]
[[Санат:Ресей халықтары]]</text>
      <sha1>ltnovlk20ss61a8u12h5y74pbi5rknc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058619</id>
      <parentid>3058618</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:58:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12288" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Малқарлар
|төл атауы  = малкъарлыла, таулула
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{RUS}}
|саны1      = 112 924 
|түсініктемелер1     = (2010 санақ)
|аймақ2     = * [[Сурет:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|24px]] [[Қабарда-Балқария]]
|саны2      = 108 577
|түсініктемелер2     = (2010 санақ)
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Малқарлар''' ({{lang-krc|малкъарлыла, таулула}})&amp;nbsp;— Солтүстік Қавказда тұратын түркі тілдес халқы, қарашайларға жақын. Тілі&amp;nbsp;— [[қарашай-балқар тілі|қарашай-малқар]]. [[Қабарда-Балқария]] Республикасының негізгі халқы. Жалпы саны 80 мың, 60 мыңы өз [[республика]]сында тұрады (1997).

== Атауы ==
Малқарлардың атауы ежелгі бұлғарлардың атауына сәйкес. Алғашқыда малқарлар армян деректерінде кездеседі. 10 ғасырында араб ғалымы Ибн Русхэ таулы астар туралы жазып отыр. Бұл таулы астар малқарларға сәйкес, өйткені малқарлар өздері өзін таулу(қазақша таулы деген мағынасында) деп атайды, астар ше бұлғарлардың да, малқарлардың да ата-бабалары.

Осетиндер мен суандар малқарларды ''ас'' атаса, қабарда шеркештері балкар дейді. Қарашайларды ше алан деп атайды. Қарашайлар мен малқарлар бір-бірін алан деп атайды. Осылайша, малқарлар — астардың (ежелгі таулы бұлғарлардың) және аландардың ұрпақтары делінеді. Қарашай мен малқар негізінде бір халық еді, бірақ 11 — 15 ғасырларында бір-бірінен алыстап кетті.

1395—1396 жылдарында малқарлар мен қарашайлар Әмір Темірдің әскерімен қанды соғысын жүргізеді. Әмір Темірдің әскерлері өз жауларын астар деп атаған.

1404 жылында архиепископ Иоан Галонифонтибус және 1643 жылында Арканджелло Ламберти малқарларды қарашеркеш деп атаған.

Осылайша, малқарларды — ''ас'', ''ас-алан'', ''таулу ас'', ''қарашеркеш'', ''балкар'' деп атаған. Олар өздерін ше ''таулу'' немесе ''малкъар'' деп атаған.
[[Сурет:Flag-map of Kabardino-Balkaria.svg|thumb|солға|[[Балқарлар]]]]  [[Сурет:Malkarli.jpg‎|200px|thumb]]
== Жұрттануы ==
Ресейде — 108 мың адам тұрады (2002), олардың 105 мың жан Қабарда-Малқарстанда тұрады. Қазақстанда 3 мыңдай, Қырғызстанда 2 мыңдай малқар тұрады.&lt;br /&gt;
Түркі тілдес халықтарының арасында ең жоғарыда тұратын халық. Орталық Қауқаздың қапшағайларында, Қобан, Зеленчук, Малқар, Бақсан, Шегем, Шерек өзендерінің басында тұрады. Малқарстанның территориясында Минги-тау, Дых-тау, Коштан-тау, Гюльча, тағы басқа биіктігі 5 000 метрден астам заңғар шындар орналасқан. Осында Азау, Терскол, Иткол, Чегет тағы басқа мұздықтар бар. Айдаудан (депортациядан) кейін малқарлардың аз-кемі (5 мыңдай) Қазақстан менен Қырғызстанда тұрады.

== Тілі ==
Еуропалық [[раса]]ның балқан-кавказ нәсіліне кіреді, [[қарашай-балқар]]лар [[түркі тілі|түркі тілдерінің]] [[қыпшақ тобы тілі]]нде сөйлейді. Жазуы — [[орыс графика]]сы. Кейде балқар тілін қарашай тіліне қосып, қарашай-балқар тілі деп те атайды.  Бірақ бұл екеуінің дыбыс, грамматика жүйесінде біраз айырмашылықтар бар. Балқар тілінің жазуы кейін дамыған. 1924 ж. балқар латын, 1939 ж. [[кириллица]]ны қабылдады.

== Діні ==
Діні — [[мұсылман-сүннит]]. Қазіргі заманда [[Әһл әс-Сунна|сүнни]] [[Ислам]] масхабына жатады. Бұрынғы заманда малқарлар [[Тәңірі]], [[Ұмай]]ға сыйынған, олардың бүкіл Қауқазда қастерлейтін Ғоллу менен Апсаты құдайлар болған. Кейін христиан дінін де қабылдаған. Бертіңді ғасырларда мұсылман болып, қазір де Сүнни исламын сақтайды.

== Тарихы ==
Балқарлардың арғы тегі [[Алтай]], [[Ертіс]] бойынан шыққан [[қыпшақ]]тар мен жергілікті аландардың араласуынан бастау алады. Халық болып орта ғасырларда қалыптасқан. [[Шыңғыс хан]] әскерлерінің шапқыншылығы кезінде (13 ғасыр) Балқарлардың арғы аталары [[Орталық Кавказ]]дың тау шатқалдарына ығыстырылады да, 19 ғасырдың 2-жартысында біразы қайтадан жазықты қоныстанады. Балқария Ресейге 1827 ж. қосылды. 1917 ж. ақпан және қазан төңкерістерінен кейінгі билігі қолдан-қолға өтіп, соңынан кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. Қабарда мен Балқария округі Таулық АКСР құрамына енді. 1921 ж. РКФСР құрамына Қабарда автономия округін құру туралы декрет шықты. 1922 ж. БОАК қаулысы бойынша Балқария округі Таулық АКСР-інен бөлініп, Қабардамен біріктіріліп, Қабарда-Балқар автономиялы округі болып құрылды. 1936 ж. Қабарда-Балқар АКСР-і аталды. [[Ұлы Отан соғысы]] кезіндегі қуғын-сүргінге байланысты 1943 — 1944 жылдары Балқарлар [[Орта Азия]] мен [[Қазақстан]]ға көшірілді. 1991 ж. ел егемендігі туралы декрет қабылданып, Қабарда-Балқар КСР-і жарияланды. 1992 ж. Қабарда-Балқар республикасы аталды.

== Кәсібі ==
Дәстүрлі шаруашылығы — отарлап мал бағу, суармалы-террасты егіншілік, [[аңшылық]], [[Жүн|жүн иіру]], шұға тоқу. [[Металл]], [[тері]], [[ағаш]] өңдеумен де айналысады. Балқарлардың едәуір бөлігі өнеркәсіпте жұмыс істейді. Қарапайым халық төбесі жалпақ тас сакляларда, ауқаттылар қонақ бөлмелері үлкен, мұнаралары бар үйлерде тұрады. Соңғы дәуірде ауыл шаруашылығын механикаландыруға байланысты бау-бақша, бағбаншылық, өнеркәсіп, тау-кен ісі дамыды.

== Мәдениеті ==
Мәдени мұрасы Қауқаз халықтарының және түркі халықтарының мәдениетін қосып дамытты. Кең тараған ұлттық билері кафа, удж, тюз-тепссу, тегерек-тепссу, абзех&lt;br /&gt;
Ұлттық киімдері қабардиндер киімдеріне ұқсас. Киімдері — шепкен, оның үстіне жамшы киінетін. Басына қойдың қаракөл жүнінен жасаған бөрік киінген.&lt;br /&gt;
Ұлттық музыка аспаптары - жия қобыз, қаңғыр қобыз, қыл қобыз, накрэ, сыбызғы, пхъачыч, карс т.б.&lt;br /&gt;
Тағамдары негізінде еттен, сүттен жасалатын еді, аскөк, көкөніс кең пайдаланған. Нанды негізінде жүгері ұннан пісірілген (этмек гырджин). Хычин деген шелпектерді пісірілген. Кәуаптардың бірнеше түрі бар. Ешкі немесе қой сүтінен ірімшік жасаған. Арпадан сыра пісірілген.
[[Сусын]]дары — сүт, айран. Сабантой, толлу сияқты күнтізбелік мейрамдары бар. Ауыз әдебиеті бай. &lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

== Қазақстандағы малқарлар ==
Солтүстік Кавказ халықтарының ішінде алдыңғылардың бірі болып депортацияға ұшыраған малқарлар болды. 1943 жылдың 14-қазанында КСРО Халық Комиссарлар кеңесі малқарларды тұрғылықты жерінен көшіру туралы қаулы қабылдады. Қаулыға сәйкес малқарлар Жамбыл облысының жеті ауданына, Оңтүстік Қазақстан облысының сегіз ауданына орналастырылды. Қазақстандағы малқарлардың саны 1,8 мың адам (2009).&lt;ref&gt;Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 126-бет ISBN 978-601-7472-88-7&lt;/ref&gt; 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
[[Санат:Түркі этникалық топтары]]
[[Санат:Ресей халықтары]]</text>
      <sha1>br8bz6vj7oe1wkznnwplky99iqej0ij</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058620</id>
      <parentid>3058619</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:04:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12872" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Малқарлар
|төл атауы  = малкъарлыла, таулула
|сурет      = {{Фотомонтаж
 |photo1a = 
 |photo2a = 1936 год. Жабоев М. из селения Нижний Хулам за игрой в &quot;Сыбызгы&quot;, на празднике в честь 15 -летия Кабардино-Балкарии.jpg
 |photo2b = Циканов Хаджи-Мухадин Мамсурович.jpg
 |photo3a = Karachay patriarchs in the 19th c.jpg
 |photo3b = Карт-джурт.jpg
 |size = 240
 |spacing = 2
 |color = transparent
 |border = 0
}}
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{RUS}}
|саны1      = 112 924 
|түсініктемелер1     = (2010 санақ)
|аймақ2     = {{KAZ}}
|саны2      = 2 300
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = {{KGZ}}
|саны3      = 1 900
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = {{USA}}
|саны4      = 3-5 мың
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = {{UKR}}
|саны5      = 206
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = {{UZB}}
|саны6      = 800
|түсініктемелер6     = (2019 есеп)
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[Қарашай-малқар тілі|қарашай-малқар тілі]]
|діні       = [[Ислам]] [[Сунниттер|суннит бағыты]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Малқарлар''' ({{lang-krc|малкъарлыла, таулула}})&amp;nbsp;— Солтүстік Қавказда тұратын түркі тілдес халқы, қарашайларға жақын. Тілі&amp;nbsp;— [[қарашай-балқар тілі|қарашай-малқар]]. [[Қабарда-Балқария]] Республикасының негізгі халқы. Жалпы саны 80 мың, 60 мыңы өз [[республика]]сында тұрады (1997).

== Атауы ==
Малқарлардың атауы ежелгі бұлғарлардың атауына сәйкес. Алғашқыда малқарлар армян деректерінде кездеседі. 10 ғасырында араб ғалымы Ибн Русхэ таулы астар туралы жазып отыр. Бұл таулы астар малқарларға сәйкес, өйткені малқарлар өздері өзін таулу(қазақша таулы деген мағынасында) деп атайды, астар ше бұлғарлардың да, малқарлардың да ата-бабалары.

Осетиндер мен суандар малқарларды ''ас'' атаса, қабарда шеркештері балкар дейді. Қарашайларды ше алан деп атайды. Қарашайлар мен малқарлар бір-бірін алан деп атайды. Осылайша, малқарлар — астардың (ежелгі таулы бұлғарлардың) және аландардың ұрпақтары делінеді. Қарашай мен малқар негізінде бір халық еді, бірақ 11 — 15 ғасырларында бір-бірінен алыстап кетті.

1395—1396 жылдарында малқарлар мен қарашайлар Әмір Темірдің әскерімен қанды соғысын жүргізеді. Әмір Темірдің әскерлері өз жауларын астар деп атаған.

1404 жылында архиепископ Иоан Галонифонтибус және 1643 жылында Арканджелло Ламберти малқарларды қарашеркеш деп атаған.

Осылайша, малқарларды — ''ас'', ''ас-алан'', ''таулу ас'', ''қарашеркеш'', ''балкар'' деп атаған. Олар өздерін ше ''таулу'' немесе ''малкъар'' деп атаған.
[[Сурет:Flag-map of Kabardino-Balkaria.svg|thumb|солға|[[Балқарлар]]]]  [[Сурет:Malkarli.jpg‎|200px|thumb]]
== Жұрттануы ==
Ресейде — 108 мың адам тұрады (2002), олардың 105 мың жан Қабарда-Малқарстанда тұрады. Қазақстанда 3 мыңдай, Қырғызстанда 2 мыңдай малқар тұрады.&lt;br /&gt;
Түркі тілдес халықтарының арасында ең жоғарыда тұратын халық. Орталық Қауқаздың қапшағайларында, Қобан, Зеленчук, Малқар, Бақсан, Шегем, Шерек өзендерінің басында тұрады. Малқарстанның территориясында Минги-тау, Дых-тау, Коштан-тау, Гюльча, тағы басқа биіктігі 5 000 метрден астам заңғар шындар орналасқан. Осында Азау, Терскол, Иткол, Чегет тағы басқа мұздықтар бар. Айдаудан (депортациядан) кейін малқарлардың аз-кемі (5 мыңдай) Қазақстан менен Қырғызстанда тұрады.

== Тілі ==
Еуропалық [[раса]]ның балқан-кавказ нәсіліне кіреді, [[қарашай-балқар]]лар [[түркі тілі|түркі тілдерінің]] [[қыпшақ тобы тілі]]нде сөйлейді. Жазуы — [[орыс графика]]сы. Кейде балқар тілін қарашай тіліне қосып, қарашай-балқар тілі деп те атайды.  Бірақ бұл екеуінің дыбыс, грамматика жүйесінде біраз айырмашылықтар бар. Балқар тілінің жазуы кейін дамыған. 1924 ж. балқар латын, 1939 ж. [[кириллица]]ны қабылдады.

== Діні ==
Діні — [[мұсылман-сүннит]]. Қазіргі заманда [[Әһл әс-Сунна|сүнни]] [[Ислам]] масхабына жатады. Бұрынғы заманда малқарлар [[Тәңірі]], [[Ұмай]]ға сыйынған, олардың бүкіл Қауқазда қастерлейтін Ғоллу менен Апсаты құдайлар болған. Кейін христиан дінін де қабылдаған. Бертіңді ғасырларда мұсылман болып, қазір де Сүнни исламын сақтайды.

== Тарихы ==
Балқарлардың арғы тегі [[Алтай]], [[Ертіс]] бойынан шыққан [[қыпшақ]]тар мен жергілікті аландардың араласуынан бастау алады. Халық болып орта ғасырларда қалыптасқан. [[Шыңғыс хан]] әскерлерінің шапқыншылығы кезінде (13 ғасыр) Балқарлардың арғы аталары [[Орталық Кавказ]]дың тау шатқалдарына ығыстырылады да, 19 ғасырдың 2-жартысында біразы қайтадан жазықты қоныстанады. Балқария Ресейге 1827 ж. қосылды. 1917 ж. ақпан және қазан төңкерістерінен кейінгі билігі қолдан-қолға өтіп, соңынан кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. Қабарда мен Балқария округі Таулық АКСР құрамына енді. 1921 ж. РКФСР құрамына Қабарда автономия округін құру туралы декрет шықты. 1922 ж. БОАК қаулысы бойынша Балқария округі Таулық АКСР-інен бөлініп, Қабардамен біріктіріліп, Қабарда-Балқар автономиялы округі болып құрылды. 1936 ж. Қабарда-Балқар АКСР-і аталды. [[Ұлы Отан соғысы]] кезіндегі қуғын-сүргінге байланысты 1943 — 1944 жылдары Балқарлар [[Орта Азия]] мен [[Қазақстан]]ға көшірілді. 1991 ж. ел егемендігі туралы декрет қабылданып, Қабарда-Балқар КСР-і жарияланды. 1992 ж. Қабарда-Балқар республикасы аталды.

== Кәсібі ==
Дәстүрлі шаруашылығы — отарлап мал бағу, суармалы-террасты егіншілік, [[аңшылық]], [[Жүн|жүн иіру]], шұға тоқу. [[Металл]], [[тері]], [[ағаш]] өңдеумен де айналысады. Балқарлардың едәуір бөлігі өнеркәсіпте жұмыс істейді. Қарапайым халық төбесі жалпақ тас сакляларда, ауқаттылар қонақ бөлмелері үлкен, мұнаралары бар үйлерде тұрады. Соңғы дәуірде ауыл шаруашылығын механикаландыруға байланысты бау-бақша, бағбаншылық, өнеркәсіп, тау-кен ісі дамыды.

== Мәдениеті ==
Мәдени мұрасы Қауқаз халықтарының және түркі халықтарының мәдениетін қосып дамытты. Кең тараған ұлттық билері кафа, удж, тюз-тепссу, тегерек-тепссу, абзех&lt;br /&gt;
Ұлттық киімдері қабардиндер киімдеріне ұқсас. Киімдері — шепкен, оның үстіне жамшы киінетін. Басына қойдың қаракөл жүнінен жасаған бөрік киінген.&lt;br /&gt;
Ұлттық музыка аспаптары - жия қобыз, қаңғыр қобыз, қыл қобыз, накрэ, сыбызғы, пхъачыч, карс т.б.&lt;br /&gt;
Тағамдары негізінде еттен, сүттен жасалатын еді, аскөк, көкөніс кең пайдаланған. Нанды негізінде жүгері ұннан пісірілген (этмек гырджин). Хычин деген шелпектерді пісірілген. Кәуаптардың бірнеше түрі бар. Ешкі немесе қой сүтінен ірімшік жасаған. Арпадан сыра пісірілген.
[[Сусын]]дары — сүт, айран. Сабантой, толлу сияқты күнтізбелік мейрамдары бар. Ауыз әдебиеті бай. &lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

== Қазақстандағы малқарлар ==
Солтүстік Кавказ халықтарының ішінде алдыңғылардың бірі болып депортацияға ұшыраған малқарлар болды. 1943 жылдың 14-қазанында КСРО Халық Комиссарлар кеңесі малқарларды тұрғылықты жерінен көшіру туралы қаулы қабылдады. Қаулыға сәйкес малқарлар Жамбыл облысының жеті ауданына, Оңтүстік Қазақстан облысының сегіз ауданына орналастырылды. Қазақстандағы малқарлардың саны 1,8 мың адам (2009).&lt;ref&gt;Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 126-бет ISBN 978-601-7472-88-7&lt;/ref&gt; 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
[[Санат:Түркі этникалық топтары]]
[[Санат:Ресей халықтары]]</text>
      <sha1>5tujp5bcl2xt48m19np2xvgz0x8g86i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058621</id>
      <parentid>3058620</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:04:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12872" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Малқарлар
|төл атауы  = малкъарлыла, таулула
|сурет      = {{Фотомонтаж
 |photo1a = 
 |photo2a = 1936 год. Жабоев М. из селения Нижний Хулам за игрой в &quot;Сыбызгы&quot;, на празднике в честь 15 -летия Кабардино-Балкарии.jpg
 |photo2b = Циканов Хаджи-Мухадин Мамсурович.jpg
 |photo3a = Karachay patriarchs in the 19th c.jpg
 |photo3b = Карт-джурт.jpg
 |size = 280
 |spacing = 2
 |color = transparent
 |border = 0
}}
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{RUS}}
|саны1      = 112 924 
|түсініктемелер1     = (2010 санақ)
|аймақ2     = {{KAZ}}
|саны2      = 2 300
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = {{KGZ}}
|саны3      = 1 900
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = {{USA}}
|саны4      = 3-5 мың
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = {{UKR}}
|саны5      = 206
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = {{UZB}}
|саны6      = 800
|түсініктемелер6     = (2019 есеп)
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[Қарашай-малқар тілі|қарашай-малқар тілі]]
|діні       = [[Ислам]] [[Сунниттер|суннит бағыты]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Малқарлар''' ({{lang-krc|малкъарлыла, таулула}})&amp;nbsp;— Солтүстік Қавказда тұратын түркі тілдес халқы, қарашайларға жақын. Тілі&amp;nbsp;— [[қарашай-балқар тілі|қарашай-малқар]]. [[Қабарда-Балқария]] Республикасының негізгі халқы. Жалпы саны 80 мың, 60 мыңы өз [[республика]]сында тұрады (1997).

== Атауы ==
Малқарлардың атауы ежелгі бұлғарлардың атауына сәйкес. Алғашқыда малқарлар армян деректерінде кездеседі. 10 ғасырында араб ғалымы Ибн Русхэ таулы астар туралы жазып отыр. Бұл таулы астар малқарларға сәйкес, өйткені малқарлар өздері өзін таулу(қазақша таулы деген мағынасында) деп атайды, астар ше бұлғарлардың да, малқарлардың да ата-бабалары.

Осетиндер мен суандар малқарларды ''ас'' атаса, қабарда шеркештері балкар дейді. Қарашайларды ше алан деп атайды. Қарашайлар мен малқарлар бір-бірін алан деп атайды. Осылайша, малқарлар — астардың (ежелгі таулы бұлғарлардың) және аландардың ұрпақтары делінеді. Қарашай мен малқар негізінде бір халық еді, бірақ 11 — 15 ғасырларында бір-бірінен алыстап кетті.

1395—1396 жылдарында малқарлар мен қарашайлар Әмір Темірдің әскерімен қанды соғысын жүргізеді. Әмір Темірдің әскерлері өз жауларын астар деп атаған.

1404 жылында архиепископ Иоан Галонифонтибус және 1643 жылында Арканджелло Ламберти малқарларды қарашеркеш деп атаған.

Осылайша, малқарларды — ''ас'', ''ас-алан'', ''таулу ас'', ''қарашеркеш'', ''балкар'' деп атаған. Олар өздерін ше ''таулу'' немесе ''малкъар'' деп атаған.
[[Сурет:Flag-map of Kabardino-Balkaria.svg|thumb|солға|[[Балқарлар]]]]  [[Сурет:Malkarli.jpg‎|200px|thumb]]
== Жұрттануы ==
Ресейде — 108 мың адам тұрады (2002), олардың 105 мың жан Қабарда-Малқарстанда тұрады. Қазақстанда 3 мыңдай, Қырғызстанда 2 мыңдай малқар тұрады.&lt;br /&gt;
Түркі тілдес халықтарының арасында ең жоғарыда тұратын халық. Орталық Қауқаздың қапшағайларында, Қобан, Зеленчук, Малқар, Бақсан, Шегем, Шерек өзендерінің басында тұрады. Малқарстанның территориясында Минги-тау, Дых-тау, Коштан-тау, Гюльча, тағы басқа биіктігі 5 000 метрден астам заңғар шындар орналасқан. Осында Азау, Терскол, Иткол, Чегет тағы басқа мұздықтар бар. Айдаудан (депортациядан) кейін малқарлардың аз-кемі (5 мыңдай) Қазақстан менен Қырғызстанда тұрады.

== Тілі ==
Еуропалық [[раса]]ның балқан-кавказ нәсіліне кіреді, [[қарашай-балқар]]лар [[түркі тілі|түркі тілдерінің]] [[қыпшақ тобы тілі]]нде сөйлейді. Жазуы — [[орыс графика]]сы. Кейде балқар тілін қарашай тіліне қосып, қарашай-балқар тілі деп те атайды.  Бірақ бұл екеуінің дыбыс, грамматика жүйесінде біраз айырмашылықтар бар. Балқар тілінің жазуы кейін дамыған. 1924 ж. балқар латын, 1939 ж. [[кириллица]]ны қабылдады.

== Діні ==
Діні — [[мұсылман-сүннит]]. Қазіргі заманда [[Әһл әс-Сунна|сүнни]] [[Ислам]] масхабына жатады. Бұрынғы заманда малқарлар [[Тәңірі]], [[Ұмай]]ға сыйынған, олардың бүкіл Қауқазда қастерлейтін Ғоллу менен Апсаты құдайлар болған. Кейін христиан дінін де қабылдаған. Бертіңді ғасырларда мұсылман болып, қазір де Сүнни исламын сақтайды.

== Тарихы ==
Балқарлардың арғы тегі [[Алтай]], [[Ертіс]] бойынан шыққан [[қыпшақ]]тар мен жергілікті аландардың араласуынан бастау алады. Халық болып орта ғасырларда қалыптасқан. [[Шыңғыс хан]] әскерлерінің шапқыншылығы кезінде (13 ғасыр) Балқарлардың арғы аталары [[Орталық Кавказ]]дың тау шатқалдарына ығыстырылады да, 19 ғасырдың 2-жартысында біразы қайтадан жазықты қоныстанады. Балқария Ресейге 1827 ж. қосылды. 1917 ж. ақпан және қазан төңкерістерінен кейінгі билігі қолдан-қолға өтіп, соңынан кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. Қабарда мен Балқария округі Таулық АКСР құрамына енді. 1921 ж. РКФСР құрамына Қабарда автономия округін құру туралы декрет шықты. 1922 ж. БОАК қаулысы бойынша Балқария округі Таулық АКСР-інен бөлініп, Қабардамен біріктіріліп, Қабарда-Балқар автономиялы округі болып құрылды. 1936 ж. Қабарда-Балқар АКСР-і аталды. [[Ұлы Отан соғысы]] кезіндегі қуғын-сүргінге байланысты 1943 — 1944 жылдары Балқарлар [[Орта Азия]] мен [[Қазақстан]]ға көшірілді. 1991 ж. ел егемендігі туралы декрет қабылданып, Қабарда-Балқар КСР-і жарияланды. 1992 ж. Қабарда-Балқар республикасы аталды.

== Кәсібі ==
Дәстүрлі шаруашылығы — отарлап мал бағу, суармалы-террасты егіншілік, [[аңшылық]], [[Жүн|жүн иіру]], шұға тоқу. [[Металл]], [[тері]], [[ағаш]] өңдеумен де айналысады. Балқарлардың едәуір бөлігі өнеркәсіпте жұмыс істейді. Қарапайым халық төбесі жалпақ тас сакляларда, ауқаттылар қонақ бөлмелері үлкен, мұнаралары бар үйлерде тұрады. Соңғы дәуірде ауыл шаруашылығын механикаландыруға байланысты бау-бақша, бағбаншылық, өнеркәсіп, тау-кен ісі дамыды.

== Мәдениеті ==
Мәдени мұрасы Қауқаз халықтарының және түркі халықтарының мәдениетін қосып дамытты. Кең тараған ұлттық билері кафа, удж, тюз-тепссу, тегерек-тепссу, абзех&lt;br /&gt;
Ұлттық киімдері қабардиндер киімдеріне ұқсас. Киімдері — шепкен, оның үстіне жамшы киінетін. Басына қойдың қаракөл жүнінен жасаған бөрік киінген.&lt;br /&gt;
Ұлттық музыка аспаптары - жия қобыз, қаңғыр қобыз, қыл қобыз, накрэ, сыбызғы, пхъачыч, карс т.б.&lt;br /&gt;
Тағамдары негізінде еттен, сүттен жасалатын еді, аскөк, көкөніс кең пайдаланған. Нанды негізінде жүгері ұннан пісірілген (этмек гырджин). Хычин деген шелпектерді пісірілген. Кәуаптардың бірнеше түрі бар. Ешкі немесе қой сүтінен ірімшік жасаған. Арпадан сыра пісірілген.
[[Сусын]]дары — сүт, айран. Сабантой, толлу сияқты күнтізбелік мейрамдары бар. Ауыз әдебиеті бай. &lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

== Қазақстандағы малқарлар ==
Солтүстік Кавказ халықтарының ішінде алдыңғылардың бірі болып депортацияға ұшыраған малқарлар болды. 1943 жылдың 14-қазанында КСРО Халық Комиссарлар кеңесі малқарларды тұрғылықты жерінен көшіру туралы қаулы қабылдады. Қаулыға сәйкес малқарлар Жамбыл облысының жеті ауданына, Оңтүстік Қазақстан облысының сегіз ауданына орналастырылды. Қазақстандағы малқарлардың саны 1,8 мың адам (2009).&lt;ref&gt;Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 126-бет ISBN 978-601-7472-88-7&lt;/ref&gt; 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
[[Санат:Түркі этникалық топтары]]
[[Санат:Ресей халықтары]]</text>
      <sha1>abwful4rewz6qgfwpo1ozikjhe2eskv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058622</id>
      <parentid>3058621</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:05:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12859" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Малқарлар
|төл атауы  = малкъарлыла, таулула
|сурет      = {{Фотомонтаж
 |photo1a = 1936 год. Жабоев М. из селения Нижний Хулам за игрой в &quot;Сыбызгы&quot;, на празднике в честь 15 -летия Кабардино-Балкарии.jpg
 |photo1b = Циканов Хаджи-Мухадин Мамсурович.jpg
 |photo2a = Karachay patriarchs in the 19th c.jpg
 |photo2b = Карт-джурт.jpg
 |size = 280
 |spacing = 2
 |color = transparent
 |border = 0
}}
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{RUS}}
|саны1      = 112 924 
|түсініктемелер1     = (2010 санақ)
|аймақ2     = {{KAZ}}
|саны2      = 2 300
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = {{KGZ}}
|саны3      = 1 900
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = {{USA}}
|саны4      = 3-5 мың
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = {{UKR}}
|саны5      = 206
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = {{UZB}}
|саны6      = 800
|түсініктемелер6     = (2019 есеп)
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[Қарашай-малқар тілі|қарашай-малқар тілі]]
|діні       = [[Ислам]] [[Сунниттер|суннит бағыты]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Малқарлар''' ({{lang-krc|малкъарлыла, таулула}})&amp;nbsp;— Солтүстік Қавказда тұратын түркі тілдес халқы, қарашайларға жақын. Тілі&amp;nbsp;— [[қарашай-балқар тілі|қарашай-малқар]]. [[Қабарда-Балқария]] Республикасының негізгі халқы. Жалпы саны 80 мың, 60 мыңы өз [[республика]]сында тұрады (1997).

== Атауы ==
Малқарлардың атауы ежелгі бұлғарлардың атауына сәйкес. Алғашқыда малқарлар армян деректерінде кездеседі. 10 ғасырында араб ғалымы Ибн Русхэ таулы астар туралы жазып отыр. Бұл таулы астар малқарларға сәйкес, өйткені малқарлар өздері өзін таулу(қазақша таулы деген мағынасында) деп атайды, астар ше бұлғарлардың да, малқарлардың да ата-бабалары.

Осетиндер мен суандар малқарларды ''ас'' атаса, қабарда шеркештері балкар дейді. Қарашайларды ше алан деп атайды. Қарашайлар мен малқарлар бір-бірін алан деп атайды. Осылайша, малқарлар — астардың (ежелгі таулы бұлғарлардың) және аландардың ұрпақтары делінеді. Қарашай мен малқар негізінде бір халық еді, бірақ 11 — 15 ғасырларында бір-бірінен алыстап кетті.

1395—1396 жылдарында малқарлар мен қарашайлар Әмір Темірдің әскерімен қанды соғысын жүргізеді. Әмір Темірдің әскерлері өз жауларын астар деп атаған.

1404 жылында архиепископ Иоан Галонифонтибус және 1643 жылында Арканджелло Ламберти малқарларды қарашеркеш деп атаған.

Осылайша, малқарларды — ''ас'', ''ас-алан'', ''таулу ас'', ''қарашеркеш'', ''балкар'' деп атаған. Олар өздерін ше ''таулу'' немесе ''малкъар'' деп атаған.
[[Сурет:Flag-map of Kabardino-Balkaria.svg|thumb|солға|[[Балқарлар]]]]  [[Сурет:Malkarli.jpg‎|200px|thumb]]
== Жұрттануы ==
Ресейде — 108 мың адам тұрады (2002), олардың 105 мың жан Қабарда-Малқарстанда тұрады. Қазақстанда 3 мыңдай, Қырғызстанда 2 мыңдай малқар тұрады.&lt;br /&gt;
Түркі тілдес халықтарының арасында ең жоғарыда тұратын халық. Орталық Қауқаздың қапшағайларында, Қобан, Зеленчук, Малқар, Бақсан, Шегем, Шерек өзендерінің басында тұрады. Малқарстанның территориясында Минги-тау, Дых-тау, Коштан-тау, Гюльча, тағы басқа биіктігі 5 000 метрден астам заңғар шындар орналасқан. Осында Азау, Терскол, Иткол, Чегет тағы басқа мұздықтар бар. Айдаудан (депортациядан) кейін малқарлардың аз-кемі (5 мыңдай) Қазақстан менен Қырғызстанда тұрады.

== Тілі ==
Еуропалық [[раса]]ның балқан-кавказ нәсіліне кіреді, [[қарашай-балқар]]лар [[түркі тілі|түркі тілдерінің]] [[қыпшақ тобы тілі]]нде сөйлейді. Жазуы — [[орыс графика]]сы. Кейде балқар тілін қарашай тіліне қосып, қарашай-балқар тілі деп те атайды.  Бірақ бұл екеуінің дыбыс, грамматика жүйесінде біраз айырмашылықтар бар. Балқар тілінің жазуы кейін дамыған. 1924 ж. балқар латын, 1939 ж. [[кириллица]]ны қабылдады.

== Діні ==
Діні — [[мұсылман-сүннит]]. Қазіргі заманда [[Әһл әс-Сунна|сүнни]] [[Ислам]] масхабына жатады. Бұрынғы заманда малқарлар [[Тәңірі]], [[Ұмай]]ға сыйынған, олардың бүкіл Қауқазда қастерлейтін Ғоллу менен Апсаты құдайлар болған. Кейін христиан дінін де қабылдаған. Бертіңді ғасырларда мұсылман болып, қазір де Сүнни исламын сақтайды.

== Тарихы ==
Балқарлардың арғы тегі [[Алтай]], [[Ертіс]] бойынан шыққан [[қыпшақ]]тар мен жергілікті аландардың араласуынан бастау алады. Халық болып орта ғасырларда қалыптасқан. [[Шыңғыс хан]] әскерлерінің шапқыншылығы кезінде (13 ғасыр) Балқарлардың арғы аталары [[Орталық Кавказ]]дың тау шатқалдарына ығыстырылады да, 19 ғасырдың 2-жартысында біразы қайтадан жазықты қоныстанады. Балқария Ресейге 1827 ж. қосылды. 1917 ж. ақпан және қазан төңкерістерінен кейінгі билігі қолдан-қолға өтіп, соңынан кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. Қабарда мен Балқария округі Таулық АКСР құрамына енді. 1921 ж. РКФСР құрамына Қабарда автономия округін құру туралы декрет шықты. 1922 ж. БОАК қаулысы бойынша Балқария округі Таулық АКСР-інен бөлініп, Қабардамен біріктіріліп, Қабарда-Балқар автономиялы округі болып құрылды. 1936 ж. Қабарда-Балқар АКСР-і аталды. [[Ұлы Отан соғысы]] кезіндегі қуғын-сүргінге байланысты 1943 — 1944 жылдары Балқарлар [[Орта Азия]] мен [[Қазақстан]]ға көшірілді. 1991 ж. ел егемендігі туралы декрет қабылданып, Қабарда-Балқар КСР-і жарияланды. 1992 ж. Қабарда-Балқар республикасы аталды.

== Кәсібі ==
Дәстүрлі шаруашылығы — отарлап мал бағу, суармалы-террасты егіншілік, [[аңшылық]], [[Жүн|жүн иіру]], шұға тоқу. [[Металл]], [[тері]], [[ағаш]] өңдеумен де айналысады. Балқарлардың едәуір бөлігі өнеркәсіпте жұмыс істейді. Қарапайым халық төбесі жалпақ тас сакляларда, ауқаттылар қонақ бөлмелері үлкен, мұнаралары бар үйлерде тұрады. Соңғы дәуірде ауыл шаруашылығын механикаландыруға байланысты бау-бақша, бағбаншылық, өнеркәсіп, тау-кен ісі дамыды.

== Мәдениеті ==
Мәдени мұрасы Қауқаз халықтарының және түркі халықтарының мәдениетін қосып дамытты. Кең тараған ұлттық билері кафа, удж, тюз-тепссу, тегерек-тепссу, абзех&lt;br /&gt;
Ұлттық киімдері қабардиндер киімдеріне ұқсас. Киімдері — шепкен, оның үстіне жамшы киінетін. Басына қойдың қаракөл жүнінен жасаған бөрік киінген.&lt;br /&gt;
Ұлттық музыка аспаптары - жия қобыз, қаңғыр қобыз, қыл қобыз, накрэ, сыбызғы, пхъачыч, карс т.б.&lt;br /&gt;
Тағамдары негізінде еттен, сүттен жасалатын еді, аскөк, көкөніс кең пайдаланған. Нанды негізінде жүгері ұннан пісірілген (этмек гырджин). Хычин деген шелпектерді пісірілген. Кәуаптардың бірнеше түрі бар. Ешкі немесе қой сүтінен ірімшік жасаған. Арпадан сыра пісірілген.
[[Сусын]]дары — сүт, айран. Сабантой, толлу сияқты күнтізбелік мейрамдары бар. Ауыз әдебиеті бай. &lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;&lt;/ref&gt;

== Қазақстандағы малқарлар ==
Солтүстік Кавказ халықтарының ішінде алдыңғылардың бірі болып депортацияға ұшыраған малқарлар болды. 1943 жылдың 14-қазанында КСРО Халық Комиссарлар кеңесі малқарларды тұрғылықты жерінен көшіру туралы қаулы қабылдады. Қаулыға сәйкес малқарлар Жамбыл облысының жеті ауданына, Оңтүстік Қазақстан облысының сегіз ауданына орналастырылды. Қазақстандағы малқарлардың саны 1,8 мың адам (2009).&lt;ref&gt;Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 126-бет ISBN 978-601-7472-88-7&lt;/ref&gt; 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{wikify}}
[[Санат:Түркі этникалық топтары]]
[[Санат:Ресей халықтары]]</text>
      <sha1>easkar6bmnk0ndzdl96t1db20tg3ijd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Биология</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13383</id>
    <revision>
      <id>3058797</id>
      <parentid>2993226</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:56:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>СеніңШешең</username>
        <id>121905</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26794" xml:space="preserve">{{otheruses}}
&lt;div class=&quot;thumb tright&quot; style=&quot;background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #CCCCCC; margin:0.5em;&quot;&gt;
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;10&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;font-size: 85%; border: 1px solid #CCCCCC; margin: 0.3em;&quot;
|valign=&quot;top&quot;|[[Сурет:EscherichiaColi NIAID.jpg|90px|''Escherichia coli'']]
|valign=&quot;top&quot;|[[Сурет:Tree Fern.jpg|90px|Tree fern]]
|-
|valign=&quot;------&quot;|[[Сурет:Goliathus goliatus dos.jpg|90px|Goliath beetle]]
|valign=&quot;------&quot;|[[Сурет:Thompson's Gazelle.jpeg|90px|Gazelle]]
|}
&lt;div style=&quot;border: none; width:200px;&quot;&gt;&lt;div class=&quot;thumbcaption&quot;&gt;Биология тіршіліктің сан-алуан қисынын зерттейді ''(сағаттың тілімен жоғарыдан төмен қарай)'' ''[[E. coli]]'', [[папоротник]], [[газель]], [[Goliathus|Голиаф қоңызы]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

'''Биология''' дегеніміз [[ғылым]]) — тіршілікті зерттейтін [[Жаратылыстану ғылымдары|жаратылыстану ғылымы]].&lt;ref name=&quot;campbell&quot;&gt;{{cite book|last1 = Urry | first1 = Lisa | last2 = Cain | first2 = Michael | last3 = Wasserman | first3 =  Steven | last4 = Minorsky | first4 = Peter |  last5 = Reece | first5 = Jane | chapter = Evolution, the themes of biology, and scientific inquiry | title = Campbell Biology | publisher = Pearson | edition = 11 | date = 2017 | location = New York | беттері = 2–26 | isbn = 978-0134093413}}&lt;/ref&gt; Биология тіршілік иелерін, олардың шығу тегін, [[эволюция]]сын, құрылымы мен қызметін, таралуы мен дамуын, тіршіліктің қоршаған ортасымен әрекеттесуін қарастырады.&lt;ref&gt;{{Кітап|жыл=2019|авторы=Ш.Құрманбайұлы, С.Исақова, Б.Мизамхан, Г.Әлімбек, Г.Мамырбекова, Д.Боранбаев.|тақырыбы=Қазақ тілінің кірме сөздер сөздігі|орны=Алматы|баспасы=«Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры|барлық беті=596|isbn=378-601-7943-72-1}}&lt;/ref&gt; Биологияның барлық салаларын байланыстыратын тақырыптар бар. Мысалы, барлық тірі [[ағза]] [[жасуша]]дан құралып, [[тұқым қуалаушылық]] қабілетін [[ген]]дер арқылы іске асырады.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt; Олар [[эволюция]]ға ұшырайды, сондықтан барлық ағза бір-біріне ұқсас әрі бір-бірінен ерекше.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt; Сонымен қатар, тіршілік иелері [[метаболизм|энергия өңдеп]], [[гомеостаз|ішкі тұрақтылығ]]ын сақтайды.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt; Биологиямен айналысатын ғалым [[биолог]] деп аталады.&lt;ref&gt;{{Кітап|ref=аааа|жыл=2011|авторы=Б.Сүйерқұлова, Т.Жанұзақ, О.Жұбаева және т.б.|тақырыбы=Қазақ әдеби тілінің сөздігі|орны=Алматы|баспасы=Тіл білімі институты|томы=3|барлық беті=744|isbn=978-601-7293-14-7}}&lt;/ref&gt;

Биология сөзі ежелгі грекше βίος (''bíos'', тіршілік) және -λογία (''-logía'', -логия, білім саласы) сөздерінен құрылған.

== Тарихы ==
&quot;Биология&quot; терминін ғылымға алғаш 1797 ж. неміс ғалымы [[Т. Руз]] енгізген. Биология Оңтүстік-шығыс Азия елдерінде ([[Қытай]], [[Жапония]], [[Үндістан]]) 6—1 ғасырларда дами бастағанымен, тіршілік құбылыстарына жүйелі түрде сипаттама берген [[грек]] және [[рим]] философтары мен дәрігерлері болды. Соның ішінде [[Гиппократ]] ( 460 — 370) алғаш адам мен жануарлардың анатомиялық және морфологиялық құрылысына жүйелі түрде сипаттама беріп, оларда болатын түрлі аурулардың қалыптасуындағы сыртқы орта мен тұқымқуалаушылықтың рөлін атап көрсеткен. [[Аристотель]] ( 384 — 322) өз еңбектерінде жануарларды құрылысы мен тіршілік әрекеттеріне қарай 4 топқа бөлді. Сонымен қатар адамның анатомиялық-морфологиялық құрылыс ерекшеліктерін, ой-өрісінің дамуын да зерттеді.

Анатомиялық зерттеулер жүргізу арқылы адамның ішкі мүшелерін, көздің тор қабығын сипаттап жазған александриялық ғалымдар: [[Герофил]] (300 ж.ш.т.) алғаш рет [[артерия]] және вена [[қан тамырлары]]ның арасындағы айырмашылықты ажыратса, ал [[Эрасистрат]] ( 300 — 240) мидың құрылысына сипаттама берген. Римдік [[Гай Плиний]] ( 24 — 79) құрастырған ''“Табиғи тарих”'' атты 37 томдық энциклопедия орта ғасырға дейін табиғат жайлы білімдердің негізгі қайнар көзі болып келді. Көне заманның тағы бір ұлы зерттеушісі [[К. Гален]] сүтқоректілерге көптеген тәжірибелер жүргізіп, олардың орталық және шеткі жүйке жүйесі жайлы құнды мәліметтер қалдырып, [[анатомия]] мен [[физиология]]ның дамуына үлкен ықпалын тигізді.

*15 — 16 ғасырларда [[география]] саласындағы ұлы жаңалықтарға байланысты өсімдіктер мен жануарлар түрлері жөнінде көптеген деректер жиналды. Осы кезде әйгілі ғалым [[Леонардо да Винчи]] (1452 — 1519) көптеген өсімдіктер мен жануарларға анатомиялық зерттеулер жүргізіп, адам мен [[жануарлар]] сүйектеріндегі ұқсастықтарды көрсетті. Алғаш рет ''мүшелер гомологиясын'' ашты. 
*1543 ж. бельгиялық ғалым А. Везалий ''“Адам денесінің құрылысы жайлы жеті кітап”'' атты еңбегін жарыққа шығарып, ғылыми анатомияның негізін қалады. 
[[Сурет:Tree of life by Haeckel.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Геккельдің Өмір ағашы (1879)]]''.]]
*Ал 1628 ж. [[ағылшын]] ғалымы В. Гарвей ''“Жануарлардағы [[жүрек]] пен қан қозғалысы туралы анатомиялық зерттеу”'' атты еңбегінде қан айналымы жайлы ілімді тұжырымдаса, 
*1670 ж. [[Италия]] ғалымы [[Борелли|Д. Борелли]] жануарлардың қозғалу механизмдерін сипаттау арқылы физиологияның дамуына жол салды. 
*16 — 17 ғасырларда [[микроскоп]]тың ашылуына байланысты өсімдіктердің ішкі құрылысы ([[Р. Гук]], 1665; [[М. Мальпиги]], 1675 — 79; Н. Грю, 1671 — 82), олардың жыныстық ерекшеліктері (Р. Камерариус, 1694, т.б.), ''микроорганизмдер, эритроциттер мен сперматозоидтар'' ([[А. Левенгук]], 1673) зерттеліп, [[жәндіктер]]дің құрылысы мен дамуы (М. Мальпиги, 1669; [[Я. Сваммердам]], 1669) анықталды. Бұл жаңалықтар эмбриологияда бір-біріне қарама-қайшы түрлі бағыттарды (овизм, анималькулизм, преформизм, эпигенез, т.б.) қалыптастырды. 
*1670 ж. ағылшын ғалымы [[Дж. Рей]] ''“Өсімдіктер тарихы”'' атты еңбегінде 19 класқа топтастырылған 18 мың өсімдік түрлеріне сипаттама берді. 
*18 ғасырда швед ғалымы [[К. Линней]] ''“Табиғат жүйесі”'' атты еңбегінде ғылымға [[бинарлық номенклатура]]ны енгізді. 
*18 — 19 ғасырларда тірі табиғаттың тарихи дамуы жайлы теориялар қалыптаса бастады. Солардың бірі француз ғалымы Ж. Ламарктың эволюциялық теориясы мен неміс ғалымдары Т. Шванн  және М. Шлейденнің [[клетка]] теориясы болды. Осы кезде жануарлар физиологиясындағы ірі жетістік — бауырда [[глюкоген]]нің синтезделуі (К. Бернар, 1848), жоғарғы жүйке әрекеті (И.М. Сеченов, 1863) анықталса, француз ғалымы Л. Пастер (1860 — 1864) қазіргі тірі организмдердің өздігінен пайда болу мүмкіндігін біржолата теріске шығарды. 
*19 ғасырдағы аса маңызды оқиғалардың бірі Ч. [[Дарвин Чарлз Роберт|Дарвиннің]] “Түрлердің шығу тегі” еңбегінде эволюциялық ілімді жариялауы болды. Дарвинизмнің қалыптасуы эволюциялық салыстырмалы анатомия (К. Гегенбауэр), [[эволюциялық эмбриология]] (А.О. Ковалевский, И.И. Мечников), [[эволюциялық палеонтология]] (В.О. Ковалевский) сияқты жаңа бағыттарға жол ашты. Дәл осы кезде генетика ғылымы қалыптасып, қарқынды дами бастады. 
*1865 ж. чех ғалымы Г.Мендель белгілердің тұқым қуалау заңдылығын ашты. 
*1900 ж. голланд ғалымы [[Де Фриз]] ғылымға “[[мутация]]” деген терминді енгізсе, американ ғалымы Т. Морган ''“Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясын”''  (1910 — 11) ашты. 
*20 ғасырдың 2-жартысында биология ғылымы тірі организмдер құрылысын зерттеуге қол жеткізді. Осының нәтижесінде тірі организмдердің өлі табиғатта кездеспейтін, төменгі және жоғарғы молекулалы органикалық қосылыстардан тұратыны анықталды. Негізгі [[биополимерлер]]: [[ақуыз]]дар, [[нуклеин қышқылдары]], [[полисахаридтер]], [[липидтер]] және олардың молекулаларының құрамдық бөліктері (амин қышқылдары, нуклеотидтер, [[көмірсулар]], май қышқылдары, т.б) ашылды. Осындай жетістіктердің нәтижесінде биологияда жаңа бағыттар пайда болып, кейін олардың бірқатары дербес ғылымға айналды. Мысалы, тірі организмдердің өзара және сыртқы ортамен қарым-қатынасын зерттейтін ғылым ретінде [[экология]] қалыптасты.

== Қазіргі биологияның негіздері ==
Қазірде биологияның  барлық тармақтарын біріктіретін бес принцип бар.&lt;ref&gt;{{cite book |author=Avila, Vernon L. |title=Biology: investigating life on earth |publisher=Jones and Bartlett |location=Boston |year=1995 |pages=11—18|isbn=0-86720-942-9 |oclc= |doi= |accessdate=}}&lt;/ref&gt;:

* [[Жасуша теориясы]]. Жасушаға қатысы бар нәрсенің бәрін зерттейтін ілім. Барша тірі организмдер ең кемінде бір жасушадан,күллі жандылардағы функциялаудың бірлігінен, тұрады. Сонымен қатар барлық тірі организмдерде жасушаның маңызды механизмдері мен химиясы ұқсас келеді және жаңа жасушалар тек бұрынғы жасушалардың бөлуінуінен пайда болады. [[Жасуша]] теориясы жасушалардың қалай пайда болатынын, қалай көбейетінін,қоршаған ортасымен қалай араласатынын, олардың қандай заттардан құралатынын, жасушаның құрамдас бөліктерінің қалай жұмыс атқаратынын және жасушаның басқа бөлімдерімен қалай қатынаста болатыны сияқты мәселелерді қамтиды.

* [[Эволюция]]. Популяциялардың тұқым қуалайтын қасиеттері ұрпақтан-ұрпаққа [[табиғи сұрыпталу]] мен [[генетикалық дрифт]] нәтижесінде өзгеріске ұшырайды.

* [[Ген теориясы]]. Тірі организмнің сипаттары мен белгілері геннің түпкі компонентінде - оның [[ДНҚ|ДНҚ-сында]] генетикалық код түрінде жазылған. Және белгілі бір [[организм]]ге тән сипаттар осы гендер арқылы бір ұрпақтан келесі ұрпаққа өтіп отырады. Барлық мәлімет [[генотип]]тен организмнің көзге байқалатын, яғни көрінетін физикалық немесе химиялық ерекшеліктері - фенотипте көрініс табады. [[Ген экспрессиясы]] арқылы пайда болған [[фенотип]] организмнің қоршаған ортасына қарай бейімделуі мүмкін. Алайда мұндай жағдайда жаңа мәлімет гендерге қарай кері бармайды. Гендер [[қоршаған орта]]ға жауап ретінде тек [[эволюция процессі]] арқылы өзгереді.

* [[Гомеостаз]]. Организмнің қоршаған ортаға қарамастан өзінің ішкі ортасын қалыпты жағдайын ұстап тұруға бағытталған физиологиялық процесс.

* [[Организмнің өзін-өзі ұстауы]]. Барлық жанды нәрселер стимул-жауап қасиетіне ие.

* [[Нейробиология]]. Нейробиология - бұл жүйке жүйесін ғылыми зерттеу. Бұл нейрондар мен нейрондық тізбектердің негізгі және пайда болатын қасиеттерін түсіну үшін физиологияны, анатомияны, молекулалық биологияны, даму биологиясын, цитологияны, информатиканы және математикалық модельдеуді біріктіретін пәнаралық ғылым.
[[Сурет:Epithelial-cells.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Жасуша]]''.]]
=== Жасуша теориясы ===
{{main|Жасуша теориясы}}

Жасуша тіршіліктің негізгі әрі ең кішкентай  бірлігі. [[Жасуша теориясы]] бойынша барлық тірі организмдер бір немесе одан да көп жасушалардан құралады немесе олардың  [[түзілу|түзген]] заттарынан құралады. Мысалы, [[бақалшық]], [[сүйек]] және [[тері]]. Жаңа жасуша алдыңғысынан жасуша бөлінуі арқылы пайда болады және көпжасушалы организмдердің денесіндегі әрбір жасуша  ұрықтанған аналық жасушадан, яғни жалғыз бір жасушадан шығады. Бұған қоса жасуша организмдегі адам санасы жетпес зор процесстердің  негізгі бөлігі саналады.&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Mazzarello, P|title=A unifying concept: the history of cell theory|journal=Nature Cell Biology|volume=1|pages=E13–E15|date=1999|doi=10.1038/8964}}&lt;/ref&gt;

=== Эволюция ===
{{main|Эволюция}}

Биологиядағы маңызды түсініктердің бірі тіршіліктің [[эволюция]] арқылы өзгеріп дамитындығы және қазіргі тіршіліктің барша түрінің ортақ тегінің болуында. Бұл алдыңғы секцияларда көрсетілген бірліктер мен процесстердің таңқаларлық ұқсастығына алып келді. 1809 жылы [[Жан-Батист де Ламарк]] ғылыми лексиконға  таныстырған эволюцияның негізін жарты ғасырдан соң [[Чарльз Дарвин]] қалады. Ч.Дарвин эволюцияның қозғаушы күші ретінде табиғи [[сұрыпталу]] процессін атап көрсетті. [[Альфред Уоллес]] те бұл теорияны жасаушылардың бірі ретін де танылады, себебі, ол зерттеу жұмыстары мен тәжірибелерде көмек көрсеткен екен. Дарвин түрлер [[табиғи сұрыпталу]] және [[жасанды сұрыпталу]] немесе [[селектив бридинг]] нәтижесінде дамиды деп тұжырым жасады.&lt;ref&gt;Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species, 1st, John Murray&lt;/ref&gt; Қазіргі теорияның жасалуында эволюциялық дамудың қосымша механизмі ретінде [[генетикалық дрифт]] қабылданды.

Дамып шыққан сан алуан түрлерінің қасиеттерін сипаттайтын түрлердің эволюциялық тарихы мен белгілі бір түрдің басқа әр түрге генеалогиялық туыстығы оның [[филогениясы]] деп аталады. Биологиядағы бір-біріне ұқсамайтын әдістемелер филогения туралы мәліметтер үшін таптырмас қайнар көз болып табылады. Олардың қатарына [[молекуляр биология]] я болмаса [[геномикада]] жасалатын [[ДНҚ тізбектерін]] салыстыру және [[палеонтология]]дағы [[фосил]]дерді немесе көне организмдердің басқа да іздерін салыстыру бар. Биологтар эволюциялық қатынастарды [[филогенетика]], [[фенетика]] және [[кладистика]] сияқты әдістерді қолдана отырып қалыптастырады және [[анализ]] жасайды. [[Тіршілік]] эволюциясындағы негізгі оқиғалардың қысқаша баяндамасы үшін эволюциялық уақытнаманы қараңыз.&lt;br clear=&quot;right&quot;&gt;

ХІХ ғасырға дейін тіршілік формалары белгілі шарттар аясында спонтанды түрде пайда бола алуы мүмкін деген түсінік болды. Бұған [[Уильям Гарвей]] келіспеді және ол бұған  ''&quot;бар өмір жұмыртқадан&quot;'' ( латыншадан &quot;[[Omne vivum ex ovo]]&quot;) деген кәламмен қарсы шықты. Бұл қағида қазіргі биологияның түпкі негізі. Ол қарапайым ғана тілмен тіршіліктің үзілмейтін жалғастығын баяндаса керек.

=== Ген теориясы ===
[[Сурет:DNA-structure-and-bases.png|thumb|Негізгі [[генетикалық материал]] - [[ДНҚ]]-ның схематикалық кескіні.]]
{{main|Ген}}

Биологиялық [[форма]] мен функция мирастың негізгі бірлігі болып табылатын гендерден бастау алады және келесі ұрпаққа да осы гендер арқылы өтеді. Организмнің ішкі ортасына деген физиологиялық бейімділік оның гендерінде код түрінде жазулы болуы  және оның  ұрпағына тұқым қуалауы мүмкін емес. Сан алуан организмдер - [[бактериялар]], өсімдіктер, жануарлар және саңырауқұлақтарда ДНҚ-ның көшірілу мен протеиндерге аударылу механизмдерінің бір-бірінен аумайтыны таңдай қақтырады. Мысалы, адам ДНҚ-сы салынған бактерия сәйкес протеиндерді түзеді.

Организмдегі немесе жасушадағы гендердің жиынтығы оның [[геномы]] болмақ. Ол бір я болмаса одан да көп [[хромосома]]ларда сақталады. Хромосома - организмге байланысты мыңдаған гендер код түрінде жазулы болатын жалғыз,ұзын ДНҚ шүйкесі. Ген белсендік танытқан жағдайда  [[ДНҚ]] кодтары транскрипция арқылы геннің РНҚ көшірмесіне өтеді. Кейіннен рибосома [[РНҚ]] трансляциясын жасап құрамдас(структурал) [[протеин]] немесе [[фермент|каталитик протеин]] түзіп шығарады.

=== Нейробиология ===

Уақыт өте келе нейробиология саласы кеңейіп, жүйке жүйесін әртүрлі масштабта зерттеу үшін қолданылатын әртүрлі тәсілдер мен нейробиологтар қолданатын әдістер едәуір кеңейді: жеке нейрондардың молекулалық және жасушалық зерттеулерінен бастап мидың сенсорлық, моторлы және танымдық міндеттерін визуализациялауға дейін.

== Биологиялық ғылымдар ==

Көптеген биологиялық ғылымдар өздеріне тән ерекшеліктері бар арнайы ілімдер. Әдеттегідей олар зерттелетін тірі организмдерге байланысты [[ботаника]] - өсімдіктер ғылымы, [[зоология]] - жануарлар ғылымы және [[микробиология]] - микроорганизмдер ғылымы болып жіктеледі.

Биология салалары одан әрі қарай организмдердің зерттелу ауқымдылығы мен зерттеу әдістеріне қарай бөлінеді. 
*[[биохимия]] - тіршіліктің химиялық негізі ілімі; 
*[[Молекуляр биология|молекулярлық биология]] - биологиялық молекулалар жүйелерінің бір-бірімен күрделі  арақатынастарын зерттейді; 
*[[цитология | жасуша биологиясы]] - барлық жанды нәрселердің құрушы бөлігі - жасушаны зерттейді;
*[[физиология]] - организмнің ұлпалары мен мүшелерінің химиялық және физикалық функциясын қарастырады; 
*[[экология]] - әртүрлі организмдердің қоршаған орталарымен байланысын саралайтын ілім.
*[[зоология]] - Жануарлар әлемін зерттейтін ғылым. 
*[[орнитология]] - зоология ғылымының құстарды зерттейтін саласы.
*[[Арахнология]]- зоология ғылымының өрмекшілерді зерттейтін саласы.
*[[анатомия]]- тірі ағзалардың ішкі және сыртқы құрылыстарын зерттейтін биология ғылымы.
*[[Бриология]]- мүктерді зерттейтін ботаника ғылымының саласы.

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер|2}}

{{wikify}}

[[Санат:Биология]]
[[Санат:Жаратылыстану ғылымдары]]</text>
      <sha1>srzw09frr5cwxpchl239aak8oga1w8f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058803</id>
      <parentid>3058797</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:13:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>СеніңШешең</username>
        <id>121905</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20689" xml:space="preserve">{{otheruses}}
&lt;div class=&quot;thumb tright&quot; style=&quot;background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #CCCCCC; margin:0.5em;&quot;&gt;
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;10&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;font-size: 85%; border: 1px solid #CCCCCC; margin: 0.3em;&quot;
|valign=&quot;top&quot;|[[Сурет:EscherichiaColi NIAID.jpg|90px|''Escherichia coli'']]
|valign=&quot;top&quot;|[[Сурет:Tree Fern.jpg|90px|Tree fern]]
|-
|valign=&quot;------&quot;|[[Сурет:Goliathus goliatus dos.jpg|90px|Goliath beetle]]
|valign=&quot;------&quot;|[[Сурет:Thompson's Gazelle.jpeg|90px|Gazelle]]
|}
&lt;div style=&quot;border: none; width:200px;&quot;&gt;&lt;div class=&quot;thumbcaption&quot;&gt;Биология тіршіліктің сан-алуан қисынын зерттейді ''(сағаттың тілімен жоғарыдан төмен қарай)'' ''[[E. coli]]'', [[папоротник]], [[газель]], [[Goliathus|Голиаф қоңызы]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

'''Биология''' дегеніміз [[ғылым]]) — тіршілікті зерттейтін [[Жаратылыстану ғылымдары|жаратылыстану ғылымы]].&lt;ref name=&quot;campbell&quot;&gt;{{cite book|last1 = Urry | first1 = Lisa | last2 = Cain | first2 = Michael | last3 = Wasserman | first3 =  Steven | last4 = Minorsky | first4 = Peter |  last5 = Reece | first5 = Jane | chapter = Evolution, the themes of biology, and scientific inquiry | title = Campbell Biology | publisher = Pearson | edition = 11 | date = 2017 | location = New York | беттері = 2–26 | isbn = 978-0134093413}}&lt;/ref&gt; Биология тіршілік иелерін, олардың шығу тегін, [[эволюция]]сын, құрылымы мен қызметін, таралуы мен дамуын, тіршіліктің қоршаған ортасымен әрекеттесуін қарастырады.&lt;ref&gt;{{Кітап|жыл=2019|авторы=Ш.Құрманбайұлы, С.Исақова, Б.Мизамхан, Г.Әлімбек, Г.Мамырбекова, Д.Боранбаев.|тақырыбы=Қазақ тілінің кірме сөздер сөздігі|орны=Алматы|баспасы=«Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры|барлық беті=596|isbn=378-601-7943-72-1}}&lt;/ref&gt; Биологияның барлық салаларын байланыстыратын тақырыптар бар. Мысалы, барлық тірі [[ағза]] [[жасуша]]дан құралып, [[тұқым қуалаушылық]] қабілетін [[ген]]дер арқылы іске асырады.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt; Олар [[эволюция]]ға ұшырайды, сондықтан барлық ағза бір-біріне ұқсас әрі бір-бірінен ерекше.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt; Сонымен қатар, тіршілік иелері [[метаболизм|энергия өңдеп]], [[гомеостаз|ішкі тұрақтылығ]]ын сақтайды.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt; Биологиямен айналысатын ғалым [[биолог]] деп аталады.&lt;ref&gt;{{Кітап|ref=аааа|жыл=2011|авторы=Б.Сүйерқұлова, Т.Жанұзақ, О.Жұбаева және т.б.|тақырыбы=Қазақ әдеби тілінің сөздігі|орны=Алматы|баспасы=Тіл білімі институты|томы=3|барлық беті=744|isbn=978-601-7293-14-7}}&lt;/ref&gt;

Биология сөзі ежелгі грекше βίος (''bíos'', тіршілік) және -λογία (''-logía'', -логия, білім саласы) сөздерінен құрылған.

== Тарихы ==
{{Толықтыру}}
[[Сурет:Tree of life by Haeckel.jpg|нобай| alt=A.| Хеккелдің &quot;Тіршілік ағашы&quot; (1879).]]
&quot;Биология&quot; терминін ғылымға алғаш 1797 ж. неміс ғалымы [[Т. Руз]] енгізген. Биология Оңтүстік-шығыс Азия елдерінде ([[Қытай]], [[Жапония]], [[Үндістан]]) б.з.б. VI—I ғасырларда дами бастағанымен, тіршілік құбылыстарына жүйелі түрде сипаттама берген [[грек]] және [[рим]] философтары мен дәрігерлері болды. Соның ішінде [[Гиппократ]] (б.з.б. 460—370 жж.) алғаш адам мен жануарлардың анатомиялық және морфологиялық құрылысына жүйелі түрде сипаттама беріп, оларда болатын түрлі аурулардың қалыптасуындағы сыртқы орта мен тұқымқуалаушылықтың рөлін атап көрсеткен. [[Аристотель]] (б.з.б. 384—322 жж.) өз еңбектерінде жануарларды құрылысы мен тіршілік әрекеттеріне қарай 4 топқа бөлді. Сонымен қатар адамның анатомиялық-морфологиялық құрылыс ерекшеліктерін, ой-өрісінің дамуын да зерттеді.{{Citation needed}}

Анатомиялық зерттеулер жүргізу арқылы адамның ішкі мүшелерін, көздің тор қабығын сипаттап жазған александриялық ғалымдар: [[Герофил]] (б.з.б. 340—320 жж.) алғаш рет [[артерия]] және вена [[қан тамырлары]]ның арасындағы айырмашылықты ажыратса, ал [[Эрасистрат]] (б.з.б. 300—240 жж.) мидың құрылысына сипаттама берген. Римдік [[Гай Плиний]] (24—79 жж.) құрастырған ''&quot;Табиғи тарих&quot;'' атты 37 томдық энциклопедия орта ғасырға дейін табиғат жайлы білімдердің негізгі қайнар көзі болып келді. Көне заманның тағы бір ұлы зерттеушісі [[К. Гален]] сүтқоректілерге көптеген тәжірибелер жүргізіп, олардың орталық және шеткі жүйке жүйесі жайлы құнды мәліметтер қалдырып, [[анатомия]] мен [[физиология]]ның дамуына үлкен ықпалын тигізді.{{Citation needed}}

== Қазіргі биологияның негіздері ==
Қазірде биологияның  барлық тармақтарын біріктіретін бес принцип бар.&lt;ref&gt;{{cite book |author=Avila, Vernon L. |title=Biology: investigating life on earth |publisher=Jones and Bartlett |location=Boston |year=1995 |pages=11—18|isbn=0-86720-942-9 |oclc= |doi= |accessdate=}}&lt;/ref&gt;:

* [[Жасуша теориясы]]. Жасушаға қатысы бар нәрсенің бәрін зерттейтін ілім. Барша тірі организмдер ең кемінде бір жасушадан,күллі жандылардағы функциялаудың бірлігінен, тұрады. Сонымен қатар барлық тірі организмдерде жасушаның маңызды механизмдері мен химиясы ұқсас келеді және жаңа жасушалар тек бұрынғы жасушалардың бөлуінуінен пайда болады. [[Жасуша]] теориясы жасушалардың қалай пайда болатынын, қалай көбейетінін,қоршаған ортасымен қалай араласатынын, олардың қандай заттардан құралатынын, жасушаның құрамдас бөліктерінің қалай жұмыс атқаратынын және жасушаның басқа бөлімдерімен қалай қатынаста болатыны сияқты мәселелерді қамтиды.

* [[Эволюция]]. Популяциялардың тұқым қуалайтын қасиеттері ұрпақтан-ұрпаққа [[табиғи сұрыпталу]] мен [[генетикалық дрифт]] нәтижесінде өзгеріске ұшырайды.

* [[Ген теориясы]]. Тірі организмнің сипаттары мен белгілері геннің түпкі компонентінде - оның [[ДНҚ|ДНҚ-сында]] генетикалық код түрінде жазылған. Және белгілі бір [[организм]]ге тән сипаттар осы гендер арқылы бір ұрпақтан келесі ұрпаққа өтіп отырады. Барлық мәлімет [[генотип]]тен организмнің көзге байқалатын, яғни көрінетін физикалық немесе химиялық ерекшеліктері - фенотипте көрініс табады. [[Ген экспрессиясы]] арқылы пайда болған [[фенотип]] организмнің қоршаған ортасына қарай бейімделуі мүмкін. Алайда мұндай жағдайда жаңа мәлімет гендерге қарай кері бармайды. Гендер [[қоршаған орта]]ға жауап ретінде тек [[эволюция процессі]] арқылы өзгереді.

* [[Гомеостаз]]. Организмнің қоршаған ортаға қарамастан өзінің ішкі ортасын қалыпты жағдайын ұстап тұруға бағытталған физиологиялық процесс.

* [[Организмнің өзін-өзі ұстауы]]. Барлық жанды нәрселер стимул-жауап қасиетіне ие.

* [[Нейробиология]]. Нейробиология - бұл жүйке жүйесін ғылыми зерттеу. Бұл нейрондар мен нейрондық тізбектердің негізгі және пайда болатын қасиеттерін түсіну үшін физиологияны, анатомияны, молекулалық биологияны, даму биологиясын, цитологияны, информатиканы және математикалық модельдеуді біріктіретін пәнаралық ғылым.
[[Сурет:Epithelial-cells.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Жасуша]]''.]]
=== Жасуша теориясы ===
{{main|Жасуша теориясы}}

Жасуша тіршіліктің негізгі әрі ең кішкентай  бірлігі. [[Жасуша теориясы]] бойынша барлық тірі организмдер бір немесе одан да көп жасушалардан құралады немесе олардың  [[түзілу|түзген]] заттарынан құралады. Мысалы, [[бақалшық]], [[сүйек]] және [[тері]]. Жаңа жасуша алдыңғысынан жасуша бөлінуі арқылы пайда болады және көпжасушалы организмдердің денесіндегі әрбір жасуша  ұрықтанған аналық жасушадан, яғни жалғыз бір жасушадан шығады. Бұған қоса жасуша организмдегі адам санасы жетпес зор процесстердің  негізгі бөлігі саналады.&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Mazzarello, P|title=A unifying concept: the history of cell theory|journal=Nature Cell Biology|volume=1|pages=E13–E15|date=1999|doi=10.1038/8964}}&lt;/ref&gt;

=== Эволюция ===
{{main|Эволюция}}

Биологиядағы маңызды түсініктердің бірі тіршіліктің [[эволюция]] арқылы өзгеріп дамитындығы және қазіргі тіршіліктің барша түрінің ортақ тегінің болуында. Бұл алдыңғы секцияларда көрсетілген бірліктер мен процесстердің таңқаларлық ұқсастығына алып келді. 1809 жылы [[Жан-Батист де Ламарк]] ғылыми лексиконға  таныстырған эволюцияның негізін жарты ғасырдан соң [[Чарльз Дарвин]] қалады. Ч.Дарвин эволюцияның қозғаушы күші ретінде табиғи [[сұрыпталу]] процессін атап көрсетті. [[Альфред Уоллес]] те бұл теорияны жасаушылардың бірі ретін де танылады, себебі, ол зерттеу жұмыстары мен тәжірибелерде көмек көрсеткен екен. Дарвин түрлер [[табиғи сұрыпталу]] және [[жасанды сұрыпталу]] немесе [[селектив бридинг]] нәтижесінде дамиды деп тұжырым жасады.&lt;ref&gt;Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species, 1st, John Murray&lt;/ref&gt; Қазіргі теорияның жасалуында эволюциялық дамудың қосымша механизмі ретінде [[генетикалық дрифт]] қабылданды.

Дамып шыққан сан алуан түрлерінің қасиеттерін сипаттайтын түрлердің эволюциялық тарихы мен белгілі бір түрдің басқа әр түрге генеалогиялық туыстығы оның [[филогениясы]] деп аталады. Биологиядағы бір-біріне ұқсамайтын әдістемелер филогения туралы мәліметтер үшін таптырмас қайнар көз болып табылады. Олардың қатарына [[молекуляр биология]] я болмаса [[геномикада]] жасалатын [[ДНҚ тізбектерін]] салыстыру және [[палеонтология]]дағы [[фосил]]дерді немесе көне организмдердің басқа да іздерін салыстыру бар. Биологтар эволюциялық қатынастарды [[филогенетика]], [[фенетика]] және [[кладистика]] сияқты әдістерді қолдана отырып қалыптастырады және [[анализ]] жасайды. [[Тіршілік]] эволюциясындағы негізгі оқиғалардың қысқаша баяндамасы үшін эволюциялық уақытнаманы қараңыз.&lt;br clear=&quot;right&quot;&gt;

ХІХ ғасырға дейін тіршілік формалары белгілі шарттар аясында спонтанды түрде пайда бола алуы мүмкін деген түсінік болды. Бұған [[Уильям Гарвей]] келіспеді және ол бұған  ''&quot;бар өмір жұмыртқадан&quot;'' ( латыншадан &quot;[[Omne vivum ex ovo]]&quot;) деген кәламмен қарсы шықты. Бұл қағида қазіргі биологияның түпкі негізі. Ол қарапайым ғана тілмен тіршіліктің үзілмейтін жалғастығын баяндаса керек.

=== Ген теориясы ===
[[Сурет:DNA-structure-and-bases.png|thumb|Негізгі [[генетикалық материал]] - [[ДНҚ]]-ның схематикалық кескіні.]]
{{main|Ген}}

Биологиялық [[форма]] мен функция мирастың негізгі бірлігі болып табылатын гендерден бастау алады және келесі ұрпаққа да осы гендер арқылы өтеді. Организмнің ішкі ортасына деген физиологиялық бейімділік оның гендерінде код түрінде жазулы болуы  және оның  ұрпағына тұқым қуалауы мүмкін емес. Сан алуан организмдер - [[бактериялар]], өсімдіктер, жануарлар және саңырауқұлақтарда ДНҚ-ның көшірілу мен протеиндерге аударылу механизмдерінің бір-бірінен аумайтыны таңдай қақтырады. Мысалы, адам ДНҚ-сы салынған бактерия сәйкес протеиндерді түзеді.

Организмдегі немесе жасушадағы гендердің жиынтығы оның [[геномы]] болмақ. Ол бір я болмаса одан да көп [[хромосома]]ларда сақталады. Хромосома - организмге байланысты мыңдаған гендер код түрінде жазулы болатын жалғыз,ұзын ДНҚ шүйкесі. Ген белсендік танытқан жағдайда  [[ДНҚ]] кодтары транскрипция арқылы геннің РНҚ көшірмесіне өтеді. Кейіннен рибосома [[РНҚ]] трансляциясын жасап құрамдас(структурал) [[протеин]] немесе [[фермент|каталитик протеин]] түзіп шығарады.

=== Нейробиология ===

Уақыт өте келе нейробиология саласы кеңейіп, жүйке жүйесін әртүрлі масштабта зерттеу үшін қолданылатын әртүрлі тәсілдер мен нейробиологтар қолданатын әдістер едәуір кеңейді: жеке нейрондардың молекулалық және жасушалық зерттеулерінен бастап мидың сенсорлық, моторлы және танымдық міндеттерін визуализациялауға дейін.

== Биологиялық ғылымдар ==

Көптеген биологиялық ғылымдар өздеріне тән ерекшеліктері бар арнайы ілімдер. Әдеттегідей олар зерттелетін тірі организмдерге байланысты [[ботаника]] - өсімдіктер ғылымы, [[зоология]] - жануарлар ғылымы және [[микробиология]] - микроорганизмдер ғылымы болып жіктеледі.

Биология салалары одан әрі қарай организмдердің зерттелу ауқымдылығы мен зерттеу әдістеріне қарай бөлінеді. 
*[[биохимия]] - тіршіліктің химиялық негізі ілімі; 
*[[Молекуляр биология|молекулярлық биология]] - биологиялық молекулалар жүйелерінің бір-бірімен күрделі  арақатынастарын зерттейді; 
*[[цитология | жасуша биологиясы]] - барлық жанды нәрселердің құрушы бөлігі - жасушаны зерттейді;
*[[физиология]] - организмнің ұлпалары мен мүшелерінің химиялық және физикалық функциясын қарастырады; 
*[[экология]] - әртүрлі организмдердің қоршаған орталарымен байланысын саралайтын ілім.
*[[зоология]] - Жануарлар әлемін зерттейтін ғылым. 
*[[орнитология]] - зоология ғылымының құстарды зерттейтін саласы.
*[[Арахнология]]- зоология ғылымының өрмекшілерді зерттейтін саласы.
*[[анатомия]]- тірі ағзалардың ішкі және сыртқы құрылыстарын зерттейтін биология ғылымы.
*[[Бриология]]- мүктерді зерттейтін ботаника ғылымының саласы.

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер|2}}

{{wikify}}

[[Санат:Биология]]
[[Санат:Жаратылыстану ғылымдары]]</text>
      <sha1>guwwgcuxf06psdbymvoui4kzq28efri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қорғалжын қорығы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15554</id>
    <revision>
      <id>3058762</id>
      <parentid>2974843</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:25:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27414" xml:space="preserve">{{Қорық аймағы
 |Атауы                  = Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы
  |Төл атауы             = 
 |Сурет                  = Korgalzhinskiy Nature Reserve.JPG
  |Сурет атауы           = 
 |ХТҚО санаты            = Ia
 |Ауданы                 = 543 171 га
 |Орташа биіктігі        = 
 |Құрылған уақыты        = [[18 сәуір]] [[1968 жыл]]
 |Келушілер саны         = 
 |Келушілер саны жылы    = 
 |Басқаратын ұйым        = ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті
 |Сайты                  =
 |Координаттары          = 50/25/59/N/69/11/20/E
 |CoordScale             = 
 |Ел                     = Қазақстан
  |Аймақ                 = Ақмола облысы/Қарағанды облысы
   |Аудан                = Қорғалжын ауданы/Нұра ауданы
 |Ең жақын қала          = 
 |Позициялық карта       = 
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы''' – [[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын ауданында]] 1968 жылы 16 сәуірде құрылған аумағы бойынша Қазақстан Республикасының ең ірі қорықтарының бірі болып табылады. Қорық заңды тұлға мәртебесіне иеленіп табиғи процестердің, үлгілі және бірегей экологиялық жүйелердің, өсімдік және жануарлар дүниесінің биологиялық алуантүрлігі мен генетикалық қорының жаратылыс қалпы мен дамытуда сақтау және зерделеу бойынша қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған. Осы үшін [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі|Қазақ КСР Министірлер Кеңесінің]] № 214 Қаулысымен ұйымдастырылған. Қору аумағы 543 171 га, қорғау аумағы 89360 га, жалпы көлемі 632531 га құрайды. Жер аумағы 258,9 мың га (2003). Қорық аумағында 123 үлкенді-кішілі, ашылы-тұшылы көлдер бар. Олардың ішінде әйгілі үлкен, кіші [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлдері, [[Керей (көл)|Керей]], [[Қыпшақ (көл)|Қыпшақ болса,]] [[Қорғалжын (көл)|тұсшы Қорғалжын]], Есей, Сұлтанкелді, Қоқай, [[Асаубалық]], [[Жаманкөл (көл)|Жаманкөл]], Жабай, Табанқазы, үлкен, кіші [[Қаракөл (Есіл ауданы)|Қаракөл]], Манат, Суберген, Тоқтамыс, Базар, [[Сарыкөл (Ақмола облысы)|Сары]] және [[Қызылкөл (көл, Ақмола облысы)|Қызыл көлдер]] болады. Осы көптеген көлдерді атақты [[Нұра]], Құланөтпес, [[Көн]], [[Жаманкөң|Жаман Көң]], [[Жақсыкөң|Жақсы Көң]] өзендері суландырады. Оның ішінде [[Теңіз көлі|Теңіз көлдерінің]] гидрологиялық режимін сақтайды. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі Орталық Азия-Үнді және Сібір-Шығыс Африка құстардың (ұшып өтетін) көші-қон жолдары айрығында орналасқан.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://http://www.korg-tur.kz/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=187&amp;Itemid=353&amp;lang=kz|title=Қорғалжын мемлекеттік табиғат қорығы|language=kaz|}}&lt;/ref&gt;. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі Қазақстандағы және барлық Азиядағы ұшып өтетін құстардың ең маңызды сулы-батпақты алқаптары болып табылады. Берілген аумақтың биоалуан түрлілігі бірегей. Оның ішінде Қазақстанның ұсақ таушықтарының флорасының бірден төрт бөлігін құрайтын 60 тұқымдастан тұратын өсімдіктер флорасының 443 түрі және сулы, құрлықты жануарлардың 1400 түрі кездеседі. Қорықта құстың 347 түрі көрсетілген, оның ішінде ұя басатыны 126.Қазақстанның [[Қызыл кітапқа енген өсімдіктер|Қызыл кітабына]] құстардың 41 түрі, ал Халықаралық Қызыл кітапқа 26 түрі енгізілген. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесінде сулы-батпақты кешенді құстардың 112 түрі кездеседі, ол барлық Қазақстанға танымал 130-дан 87% құрайды. Қорықта сүт қоректілердің 42 түрлі, 14 балық түрі тіркелген. Құрт-құмысқалар толығымен зерттелмеген, дегенмен 700 түрі анықталған, бірақ олардың түр тұқым әртүрлігі 5000-ға жетуі мүмкін. Қорық аумағында [[Халықаралық табиғат қорғау одағы|Халықаралық Табиғат Қорғау]] Одағының және Қазақстан Республикасының [[Қызыл кітап|Қызыл кітаптарына]] енгізілген сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің 60-таң астам түрі белгіленген. Санақ бойынша [[Бұйра бірқазан|бұйра бірқазанның]] дүниежүзілік популяциясының 20% және сирек кездесетін қызыл кітапқа енген [[Қоқиқаздар|қоқиқаздың]], [[Ақбас үйрек|ақбас үйректің]], [[Дала қыраны|дала қыранының]], [[Қарабас өгізшағала|қарабас өгіс шағаланың]], [[Жалбағай|жалбағайдың]] т.б. 10-20% қорық көлдерінде жиналады. Қоқиқаз Қазақстан жерінде тек Теңіз көлінде де ұя салып, жұмыртқа басады. Түсі қызғылт қанатты қоқиқаздар топталып аспанға көтерілген кезде бүкіл көл айдыны қызыл алау өрттей лаулап, ерекше шұғылаға бөленеді. Сондықтан оны кейде “Қызылқанат” деп те атайды. 1960 жылдары қорықта қоқиқаздың саны 45 – 60 мыңдай болса, 2000 жылдары 10 – 15 мыңдай ғана қалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bnews.kz/kz/news/obshchestvo/turizm/korgalzhin_korigi__kustardin_zhumagi/|title=Қорғалжын қорығы - құстардың жұмағы|date=2016-09-20|language=kaz|access-date=2016-09-20}}&lt;/ref&gt;. Көп жылдан бері “Табиғат шежіресі” күнделігі жазылады. Қазір қорықта экологиялық туризм саласы дамып келеді. Қорық орналасқан аумақта қыста ауаның температурасы –41 – 42ºС суық болса, шілдеде температура 38 – 39ºС-қа жетеді. 125 – -30 күндей аязсыз жайма шуақ болады. Жылына 200 мм шамасында жауын-шашын түседі.&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Б. Смағұлов
 | бөлімі        = 14
 | тақырыбы      =Тарихи мұралар және жер-су аттары
 | шынайы атауы  = Тінәлі
 | орны          = Астана
 | жыл           = 2012
 | беттері       = 491
 | барлық беті   = 544
 | isbn          = 978-601-7318-31-4
}}&lt;/ref&gt; 

== Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының тарихы ==
Таңғажайып табиғаты мен көне тарихы және ұлттық мәдениеті ұштасып жатқан қазақ даласының, оның ішінде Арқа жерінің алқасы секілді аймақтың бірі - [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын]]-[[Теңіз]] өңірі. Осы өңірдің табиғатын сақтап қалу үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құру жайлы ойлар ертеден туындаған. Қорғалжын қорығының тарихы Қазақстанның солтүстігі мен орталық аймағында жаппай тың игеру жұмыстары жүргізіліп жатқан мезгілде бастау алған. Жаппай тың игеруден даланың табиғаты ерекше кейбір аймақтарын тез арада сақтап қалу қажеттілігі туындағандықтан, 1957 жылы [[Қазақ ССР Ғылым Академиясы (анықтамалық)|Қазақ ССР Ғылым академиясы]] [[КСРО Ғылым Академиясы|КСРО Ғылым академиясының]] қолдауымен [[Теңіз-Қорғалжын ойысы|Теңіз-Қорғалжын]] көлдерінің жүйесі негізінде табиғи қорық құруға ұсыныс жасайды. Сол жылы [[Ақмола облысы]] атқару комитетінің шешімі бойынша [[Теңіз көлі]] бес жыл мерзімге [[Аңшылық шаруашылығы|аңшылық шаруашылығы]] болып жарияланды. 1958 жылдың қаңтар айында [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлінде]] [[Бурабай ауданы|Бурабай]] мемлекеттік орманшылық шаруашылығының филиалы ұйымдастырылады. 1958 жылдың мамыр айында [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі|Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің]] Қауылысымен [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлі]] мен Құланөтпес өзенінің бойында Қорғалжын дала қорығы құрылып, оның аумағы 15 мың гектар болды. 1961 жылы Қорғалжын дала қорығы жабылып, бірсыпыра жерлер жөнсіз жыртылып тасталады. Тың аймақтық атқару комитеті бюросының шешімімен аталған қорық Бурабай орманшылық шаруашылығымен біріктірілген екен. Осыдан соң, Қорғалжын [[Аңшылық шаруашылығы|аңшылық-шаруашылық]] қорығы пайда болды. Оның құрамына [[Теңіз көлі]] кіріпті. 1962 жылы Қорғалжын механикалық орман шаруашылығы құрылып, аңшылық шаруашылығына берілді. Жаңа құрылған мекеме &quot;Қорғалжын орманшылық шаруашылығы&quot; деп аталды. 1966 жылы Тың өлкесі жабылған соң жоғарыда аталған орманшылық шаруашылығы Қазақ ССР Министрлер Кеңесіне қарасты Қорықтар мен аңшылық шаруашылықтың Бас басқармасына берілді. Және сол кездегі ғалымдардың арнайы жүргізген ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесінде, 1968 жылы [[Теңіз (көл)|Теңіз]] бен [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлдерінде]] &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы&quot; құрылды. 1975 жылға дейін көл жағалауларында орналасқан қамыс зауыты, темір жол жұмыскерлерін жабдықтау қызметі, [[Целиноград]] балық зауытының кәсіпорны, [[Қаражар ауылдық округі|Қаражар ауылы]] және &quot;Абай&quot; совхозының Нефтеразведка, Алқым, Абылай бөлімшелерінен мыңға жуық адам қорық аумағынан тыс жерлерге көшіріледі. Қорықшылар тағайындалып, жануарлар дүниесі қорғауға алынады. Сөйтіп, көлдер айналасында көптеген күткен тыныштық орнайды. Өздерінің бауыр басқан мекендеріне жүздеген мың бұйра [[Бірқазандар|бірқазандар]] мен [[Құтандар|құтандар]], қаздар мен аққулар, қысқасы құстардың сан түрі қайтадан орала бастайды. Сондай-ақ, жер бетіндегі аңдар мен су астындағы балықтар да көбейіп, тіпті жол бойында алаңсыз отырған қояндар мен тышқаншылап жүрген түлкілерді жиі көруге болатын еді. Міне, содан бергі уақытта Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығындағы жануарлар мен құстар барынша көбейіп, балықтардың ондаған тұқымы өсіп-өніп, Қазақстаннан тысқары жерлерге таныла бастады. Қорықтың содан кейінгі жарты ғасырлық тірлігі көз салсақ, төмендегі ақпараттарды мақтанышпен айтуға болады: 1976 жылы-қазан айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы Рамсар конвенциясымен халықаралық &quot;А&quot; категориялық сулы-батпақты жерлердің тізіміне енгізілді. 2000 жылы шілде айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы дүниежүзілік &quot;Тірі көлдер&quot; желісіне кірген. 2008 жылы шілде айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы [[ЮНЕСКО]]-ның Дүниежүзілік табиғи мұра тізіміне енді. 2008 жылы желтоқсан айында қорық аумағы 543171 гектарға дейін кеңейтілген. 2012 жылы ақпан айында &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы [[ЮНЕСКО|ЮНЕСКО-ның]] Дүниежүзілік табиғи мұра тізіміне биосфералық резерват ретінде тіркелді. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.kaztag.info/kz/news/or-alzhyn-ory-y-yunesko-ny-biosferaly-ory-taryny-b-kil-lemdik-zhelisine-osyldy/|title=Қорғалжын қорығы ЮНЕСКО –ның биосфералық қорықтарының бүкіләлемдік желісіне қосылды|date=2012-07-12|language=kaz|access-date=2012-07-12}}&lt;/ref&gt;.
Жарты ғасыр тарихы бар Қорғалжын қорығына алғаш директоры болған ғалым-орнитолог А. Клепиковты сол кезде сонау Мәскеуден алғызған екен. Одан кейінгі жылдары П. Ефремов, В. Сохранский, А. Кудебаев, В. Сивухин, Ж. Сарқытбаев, Б. Закиров, С.Сүлейменов, М. Айтжанов секілді адамдар жетекшілік жасады. Мысалы, С. Сүлейменов 13 жылдан аса қызмет атқарып, қорықтың өркендеуіне айтарлықтай еңбегін сіңірген қайраткер. Айтжанов Мұрат өзінің басшылық кезеңінде көптеген игілікті істер атқарып, қорықтың бүгінгі жетістіктеріне ерекше еңбегі сіңірген адам. Қазір &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының&quot; директоры - Ұ. Абжанов. Бұл күнде Қорғалжын қорығы Арқа өңіріндегі ғылыми-зерттеу, табиғи дүниені қорғау және мәдени-ағарту жұмыстарының орталығы болып табылады. Қорық жайлы республикалық, халықаралық деңгейде фильмдер түсіріліп, әлем жұртшылығына жарнамаланып жатыр. 2018 жыл &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы&quot; үшін атаулы жыл. Себебі қорықтың құрылғанына 50 жыл толып, [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын ауданының 90 жылдығымен]] тұспа-тұс келіп тұр.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/korgalzhyn-audanynyn-90-zhyldygy-atalyp-otildi_a3353841/|title=Қорғалжын ауданының 90 жылдығы аталып өтілді|date=2018-08-13|language=kaz|access-date=2018-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Сайлау Байбосын
 | бөлімі        = 17
 | тақырыбы      = Қорғалжын мемлекеттік қорығы
 | шынайы атауы  = Қорғалжын
 | орны          = Павлодар
 | жыл           = 2018
 | беттері       = 388
 | барлық беті   = 392
 | isbn          = 978-601-284-255-5
}}&lt;/ref&gt;

== Өсімдіктер әлемі ==
[[Сурет:Tengiz-Korgalzhyn Lake System MODIS 250m.jpg|thumb||left|200px|Теңіз-Қорғалжын жүйесіне ғарыштан көрініс]]
Қорық [[флора]]сы гүлді [[өсімдіктер]]дің 443 түрін құрайды. &lt;ref name=&quot;Animal&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.nur.kz/1665308-korgalzhynskiy-zapovednik-flora-fau.html|lang=kz |title=Коргалжынский заповедник: флора и фауна»}}&lt;/ref&gt;.[[Ағаш]]тар жоқ, алайда бұталардың 12 түрі бар. Далада кейде [[қараған]] мен [[тобылғы]] да кездеседі. Қорғалжын қорығында сирек кездесетін өсімдіктердің 45 түрі қорғалады. Олардың арасында [[Шренк қызғалдағы]], Қазақстанның [[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]] енген екі түсті [[қызғалдақ]], көкшіл жуа, орал миясы, құмды цмин, дәрілік алтей, қара жусан, ақмия, бозы және дала шатырашы бар. Қорықтың биоәралуандығы бірегей. Ол 443 өсімдіктер флора өкілдері мен Қазақ ұсақтөбе флорасының ширегі -60 тұқымдастықтан тұрады. Қорықтың аумағында Қызыл Кітапқа енгізілген өсімдіктердің 60-тан астам сирек түрлері белгіленеді. Қазақстанның Қызыл Кітабына өсімдіктердің 5 түрі енгізілген: [[Шренк қызғалдағы|Шренк қызғалдағы,]]солғын қызғалдақ,жанаргүл,сарғылт құндызшөп, солғын құндызшөп. Селекциялық қордың резервтік материалы ретінде Шренк қызғалдағының үлкен маңызы бар. Бұл түр гүлінің ірі мөлшерлері және аса әралуан – ақ және сарыдан ашық –қызыл және қою ши қызылға дейін ашық бояуымен ажырайды. Дәл осы түр XVI ғасырда Голландияда шығарылған қызғалдақтың алғашқы мәдени сұрыптарының негізін салушы болып табылады.

== Жануарлар әлемі ==
Қорық аумағындақұстардың 354 түрін кездестіруге болады, сонын ішінде 126 түрі ұя құрушы. Қазақстанның Қызыл кітабына құстардың 41 түрі, ал Халықаралық [[Қызыл кітап|Қызыл кітапқа]] 26 түрі енгізілген. Осы құстардың арқасында қорық халықаралық маңызға ие болды. Қорғалжын [[фауна]]сы дала және жартылай шөл дала аймақтарына тән. Мұнда [[сүтқоректілер]]дің 41 түрі, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 6 түрі, қос мекенділердің 2 түрі, [[балық]]тың 11 түрі бар. Қорықтың [[омыртқасыздар]] фаунасы мүлдем зерттелмеген. Қорықта [[Қоңыздар|қоңыздардың]] 300 түрі тіркелген. [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлдері]] – балықшылардың жұмағы. Мұнда [[алтын]] және [[Бозша мөңке|бозша мөңкелер]], [[Шортан|шортан]], [[Аққайран|аққайран]], линь, алабұға және [[Торта балық|торта балықтар]] тіршілік етеді. Құстардың қоныс аударуының негізгі 8 бағыттары бар. Қорғалжындағы жалпы аумағы 260 мың гектарды құрайтын өзендер жүйесі бүкіл Орта Азиядағы құстардың ең маңызды сулы-батпақты мекені болып табылады. Қорғалжындағы өзендер жүйесі [[қызғылт қоқиқаз]] (фламинго) және жоғалуға айналған өзге де сирек құстардың: [[бірқазан]], тырна, савка және тарғақ тың әлем бойынша солтүстіктегі ең шалғай мекені.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/korgalzhyn-korygynda-kokikazdar-azayyp-barady_a2681696/|title=Қорғалжын қорығында қоқиқаздар азайып барады|date=2014-07-27|language=kaz|access-date=2014-07-27}}&lt;/ref&gt; Қорықта құстың 294 түрі жұмыртқа салса, суларында балықтың 17 түрі мекендейді. Сондай-ақ мұнда сүтқоректі жануарлардың 41 түрі тіршілік етеді. Бұл Қазақстандағы сүтқоректі барлық жануарлар түрінің 26 пайызын құрайды. ХТҚО –ға сүтқоректілердің 8 түрі енгізілген: ақбөкен, байбақ суыры. Есепке алу деректері бойынша қорықтың көлдерінде бұйра бірқазанның әлемдік популяциясының 10% дейіні [[ХТҚО|(ХТҚО)]] және тағы бір [[Қызыл кітап|қызылкітаптық]] сирек түр –[[Ақбас үйрек|ақбас үйректің]] 10-20% шоғырланған, [[Сұңқылдақ аққу|сұңқылдақ аққу]],қара бас өгізшағала,қалбағай,алакөз сүңгуір және басқалар кездеседі. [[Теңіз көлі]] [[Қызғылт қоқиқаз|қызғылт қоқиқаздың]] ең солтүстік ұя салу орны болып табылады.

== Теңіз көлі ==
Өте тұзды көл (тұздылығы 3-12,7 г/м3). Көлемі 1590 км2; ұзындығы 75 км, ені 40 км, тереңдігі 8 м жетеді. Бұл көлге тұңғыш рет Кеңес космонавтикасының тарихында &quot;Союз-23&quot; космос кемесі 20 градус суықтықта су бетіне келіп қонады (Бұл тарихи жайт 16.10.1976 жылы болған. Космос кемесінің құрамында командирі Зудов Вячеслав Дмитриевич және бортинженер - Рождественский Валерий Ильич болған.) Шығатан люгі суда болғанына байланысты космонавттар 12 сағат жерге қонушы аппараттың ішінде болған.&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Б. Смағұлов
 | бөлімі        = 14
 | тақырыбы      =Тарихи мұралар және жер-су аттары
 | шынайы атауы  = Тінәлі
 | орны          = Астана
 | жыл           = 2012
 | беттері       = 491
 | барлық беті   = 544
 | isbn          = 978-601-7318-31-4
}}&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://korgalzap.kz/ Ресми сайт — korgalzap.kz]
* [http://korg-tur.kz/ Ресми сайт — korg-tur.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190429140213/http://www.korg-tur.kz/ |date=2019-04-29 }}
* [http://www.acbk.kz// Ресми сайт — http://www.acbk.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215033905/http://acbk.kz/ |date=2018-12-15 }}
* [http://www.birds.kz// Ресми сайт — http://www.birds.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190201124340/http://www.birds.kz/ |date=2019-02-01 }}
* [http://www.eco-tourism.kz// Ресми сайт — http://www.eco-tourism.kz/]
* [https://www.iucnca.net// Ресми сайт — http://www.iucnca.net/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181220230205/https://iucnca.net/ |date=2018-12-20 }}
* [http://www.visitkazakhstan.kz// Ресми сайт — http://www.visitkazakhstan.kz/]
* [http://www.fsbk.kz// Ресми сайт — http://fsbk.kz/]

{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}

[[Санат:Қазақстан қорықтары]]
[[Санат:Қазақстандағы Әлемдік мұра]]
[[Санат:Ақмола облысы]]</text>
      <sha1>9slapbupe6z4g9ddynouk1j0e32ki9t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058764</id>
      <parentid>3058762</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:26:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27579" xml:space="preserve">{{Қорық аймағы
 |Атауы                  = Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы
  |Төл атауы             = 
 |Сурет                  = Korgalzhinskiy Nature Reserve.JPG
  |Сурет атауы           = 
 |ХТҚО санаты            = Ia
 |Ауданы                 = 543 171 га
 |Орташа биіктігі        = 
 |Құрылған уақыты        = [[18 сәуір]] [[1968 жыл]]
 |Келушілер саны         = 
 |Келушілер саны жылы    = 
 |Басқаратын ұйым        = ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті
 |Сайты                  =
 |Координаттары          = 50/25/59/N/69/11/20/E
 |CoordScale             = 
 |Ел                     = Қазақстан
  |Аймақ                 = Ақмола облысы/Қарағанды облысы
   |Аудан                = Қорғалжын ауданы/Нұра ауданы
 |Ең жақын қала          = 
 |Позициялық карта       = 
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы''' – [[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын ауданында]] 1968 жылы 16 сәуірде құрылған аумағы бойынша Қазақстан Республикасының ең ірі қорықтарының бірі болып табылады. Қорық заңды тұлға мәртебесіне иеленіп табиғи процестердің, үлгілі және бірегей экологиялық жүйелердің, өсімдік және жануарлар дүниесінің биологиялық алуантүрлігі мен генетикалық қорының жаратылыс қалпы мен дамытуда сақтау және зерделеу бойынша қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған. Осы үшін [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі|Қазақ КСР Министірлер Кеңесінің]] № 214 Қаулысымен ұйымдастырылған. Қору аумағы 543 171 га, қорғау аумағы 89360 га, жалпы көлемі 632531 га құрайды. Жер аумағы 258,9 мың га (2003). Қорық аумағында 123 үлкенді-кішілі, ашылы-тұшылы көлдер бар. Олардың ішінде әйгілі үлкен, кіші [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлдері, [[Керей (көл)|Керей]], [[Қыпшақ (көл)|Қыпшақ болса,]] [[Қорғалжын (көл)|тұсшы Қорғалжын]], Есей, Сұлтанкелді, Қоқай, [[Асаубалық]], [[Жаманкөл (көл)|Жаманкөл]], Жабай, Табанқазы, үлкен, кіші [[Қаракөл (Есіл ауданы)|Қаракөл]], Манат, Суберген, Тоқтамыс, Базар, [[Сарыкөл (Ақмола облысы)|Сары]] және [[Қызылкөл (көл, Ақмола облысы)|Қызыл көлдер]] болады. Осы көптеген көлдерді атақты [[Нұра]], Құланөтпес, [[Көн]], [[Жаманкөң|Жаман Көң]], [[Жақсыкөң|Жақсы Көң]] өзендері суландырады. Оның ішінде [[Теңіз көлі|Теңіз көлдерінің]] гидрологиялық режимін сақтайды. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі Орталық Азия-Үнді және Сібір-Шығыс Африка құстардың (ұшып өтетін) көші-қон жолдары айрығында орналасқан.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://http://www.korg-tur.kz/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=187&amp;Itemid=353&amp;lang=kz|title=Қорғалжын мемлекеттік табиғат қорығы|language=kaz|}}&lt;/ref&gt;. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі Қазақстандағы және барлық Азиядағы ұшып өтетін құстардың ең маңызды сулы-батпақты алқаптары болып табылады. Берілген аумақтың биоалуан түрлілігі бірегей. Оның ішінде Қазақстанның ұсақ таушықтарының флорасының бірден төрт бөлігін құрайтын 60 тұқымдастан тұратын өсімдіктер флорасының 443 түрі және сулы, құрлықты жануарлардың 1400 түрі кездеседі. Қорықта құстың 347 түрі көрсетілген, оның ішінде ұя басатыны 126.Қазақстанның [[Қызыл кітапқа енген өсімдіктер|Қызыл кітабына]] құстардың 41 түрі, ал Халықаралық Қызыл кітапқа 26 түрі енгізілген. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесінде сулы-батпақты кешенді құстардың 112 түрі кездеседі, ол барлық Қазақстанға танымал 130-дан 87% құрайды. Қорықта сүт қоректілердің 42 түрлі, 14 балық түрі тіркелген. Құрт-құмысқалар толығымен зерттелмеген, дегенмен 700 түрі анықталған, бірақ олардың түр тұқым әртүрлігі 5000-ға жетуі мүмкін. Қорық аумағында [[Халықаралық табиғат қорғау одағы|Халықаралық Табиғат Қорғау]] Одағының және Қазақстан Республикасының [[Қызыл кітап|Қызыл кітаптарына]] енгізілген сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің 60-таң астам түрі белгіленген. Санақ бойынша [[Бұйра бірқазан|бұйра бірқазанның]] дүниежүзілік популяциясының 20% және сирек кездесетін қызыл кітапқа енген [[Қоқиқаздар|қоқиқаздың]], [[Ақбас үйрек|ақбас үйректің]], [[Дала қыраны|дала қыранының]], [[Қарабас өгізшағала|қарабас өгіс шағаланың]], [[Жалбағай|жалбағайдың]] т.б. 10-20% қорық көлдерінде жиналады. Қоқиқаз Қазақстан жерінде тек Теңіз көлінде де ұя салып, жұмыртқа басады. Түсі қызғылт қанатты қоқиқаздар топталып аспанға көтерілген кезде бүкіл көл айдыны қызыл алау өрттей лаулап, ерекше шұғылаға бөленеді. Сондықтан оны кейде “Қызылқанат” деп те атайды. 1960 жылдары қорықта қоқиқаздың саны 45 – 60 мыңдай болса, 2000 жылдары 10 – 15 мыңдай ғана қалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bnews.kz/kz/news/obshchestvo/turizm/korgalzhin_korigi__kustardin_zhumagi/|title=Қорғалжын қорығы - құстардың жұмағы|date=2016-09-20|language=kaz|access-date=2016-09-20}}&lt;/ref&gt;. Көп жылдан бері “Табиғат шежіресі” күнделігі жазылады. Қазір қорықта экологиялық туризм саласы дамып келеді. Қорық орналасқан аумақта қыста ауаның температурасы –41 – 42ºС суық болса, шілдеде температура 38 – 39ºС-қа жетеді. 125 – -30 күндей аязсыз жайма шуақ болады. Жылына 200 мм шамасында жауын-шашын түседі.&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Б. Смағұлов
 | бөлімі        = 14
 | тақырыбы      =Тарихи мұралар және жер-су аттары
 | шынайы атауы  = Тінәлі
 | орны          = Астана
 | жыл           = 2012
 | беттері       = 491
 | барлық беті   = 544
 | isbn          = 978-601-7318-31-4
}}&lt;/ref&gt; 

== Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының тарихы ==
Таңғажайып табиғаты мен көне тарихы және ұлттық мәдениеті ұштасып жатқан қазақ даласының, оның ішінде Арқа жерінің алқасы секілді аймақтың бірі - [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын]]-[[Теңіз]] өңірі. Осы өңірдің табиғатын сақтап қалу үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құру жайлы ойлар ертеден туындаған. Қорғалжын қорығының тарихы Қазақстанның солтүстігі мен орталық аймағында жаппай тың игеру жұмыстары жүргізіліп жатқан мезгілде бастау алған. Жаппай тың игеруден даланың табиғаты ерекше кейбір аймақтарын тез арада сақтап қалу қажеттілігі туындағандықтан, 1957 жылы [[Қазақ ССР Ғылым Академиясы (анықтамалық)|Қазақ ССР Ғылым академиясы]] [[КСРО Ғылым Академиясы|КСРО Ғылым академиясының]] қолдауымен [[Теңіз-Қорғалжын ойысы|Теңіз-Қорғалжын]] көлдерінің жүйесі негізінде табиғи қорық құруға ұсыныс жасайды. Сол жылы [[Ақмола облысы]] атқару комитетінің шешімі бойынша [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] бес жыл мерзімге [[Аңшылық шаруашылығы|аңшылық шаруашылығы]] болып жарияланды. 1958 жылдың қаңтар айында [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлінде]] [[Бурабай ауданы|Бурабай]] мемлекеттік орманшылық шаруашылығының филиалы ұйымдастырылады. 1958 жылдың мамыр айында [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі|Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің]] Қауылысымен [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлі]] мен Құланөтпес өзенінің бойында Қорғалжын дала қорығы құрылып, оның аумағы 15 мың гектар болды. 1961 жылы Қорғалжын дала қорығы жабылып, бірсыпыра жерлер жөнсіз жыртылып тасталады. Тың аймақтық атқару комитеті бюросының шешімімен аталған қорық Бурабай орманшылық шаруашылығымен біріктірілген екен. Осыдан соң, Қорғалжын [[Аңшылық шаруашылығы|аңшылық-шаруашылық]] қорығы пайда болды. Оның құрамына [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] кіріпті. 1962 жылы Қорғалжын механикалық орман шаруашылығы құрылып, аңшылық шаруашылығына берілді. Жаңа құрылған мекеме &quot;Қорғалжын орманшылық шаруашылығы&quot; деп аталды. 1966 жылы Тың өлкесі жабылған соң жоғарыда аталған орманшылық шаруашылығы Қазақ ССР Министрлер Кеңесіне қарасты Қорықтар мен аңшылық шаруашылықтың Бас басқармасына берілді. Және сол кездегі ғалымдардың арнайы жүргізген ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесінде, 1968 жылы [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] бен [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлдерінде]] &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы&quot; құрылды. 1975 жылға дейін көл жағалауларында орналасқан қамыс зауыты, темір жол жұмыскерлерін жабдықтау қызметі, [[Целиноград]] балық зауытының кәсіпорны, [[Қаражар ауылдық округі|Қаражар ауылы]] және &quot;Абай&quot; совхозының Нефтеразведка, Алқым, Абылай бөлімшелерінен мыңға жуық адам қорық аумағынан тыс жерлерге көшіріледі. Қорықшылар тағайындалып, жануарлар дүниесі қорғауға алынады. Сөйтіп, көлдер айналасында көптеген күткен тыныштық орнайды. Өздерінің бауыр басқан мекендеріне жүздеген мың бұйра [[Бірқазандар|бірқазандар]] мен [[Құтандар|құтандар]], қаздар мен аққулар, қысқасы құстардың сан түрі қайтадан орала бастайды. Сондай-ақ, жер бетіндегі аңдар мен су астындағы балықтар да көбейіп, тіпті жол бойында алаңсыз отырған қояндар мен тышқаншылап жүрген түлкілерді жиі көруге болатын еді. Міне, содан бергі уақытта Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығындағы жануарлар мен құстар барынша көбейіп, балықтардың ондаған тұқымы өсіп-өніп, Қазақстаннан тысқары жерлерге таныла бастады. Қорықтың содан кейінгі жарты ғасырлық тірлігі көз салсақ, төмендегі ақпараттарды мақтанышпен айтуға болады: 1976 жылы-қазан айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы Рамсар конвенциясымен халықаралық &quot;А&quot; категориялық сулы-батпақты жерлердің тізіміне енгізілді. 2000 жылы шілде айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы дүниежүзілік &quot;Тірі көлдер&quot; желісіне кірген. 2008 жылы шілде айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы [[ЮНЕСКО]]-ның Дүниежүзілік табиғи мұра тізіміне енді. 2008 жылы желтоқсан айында қорық аумағы 543171 гектарға дейін кеңейтілген. 2012 жылы ақпан айында &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы [[ЮНЕСКО|ЮНЕСКО-ның]] Дүниежүзілік табиғи мұра тізіміне биосфералық резерват ретінде тіркелді. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.kaztag.info/kz/news/or-alzhyn-ory-y-yunesko-ny-biosferaly-ory-taryny-b-kil-lemdik-zhelisine-osyldy/|title=Қорғалжын қорығы ЮНЕСКО –ның биосфералық қорықтарының бүкіләлемдік желісіне қосылды|date=2012-07-12|language=kaz|access-date=2012-07-12}}&lt;/ref&gt;.
Жарты ғасыр тарихы бар Қорғалжын қорығына алғаш директоры болған ғалым-орнитолог А. Клепиковты сол кезде сонау Мәскеуден алғызған екен. Одан кейінгі жылдары П. Ефремов, В. Сохранский, А. Кудебаев, В. Сивухин, Ж. Сарқытбаев, Б. Закиров, С.Сүлейменов, М. Айтжанов секілді адамдар жетекшілік жасады. Мысалы, С. Сүлейменов 13 жылдан аса қызмет атқарып, қорықтың өркендеуіне айтарлықтай еңбегін сіңірген қайраткер. Айтжанов Мұрат өзінің басшылық кезеңінде көптеген игілікті істер атқарып, қорықтың бүгінгі жетістіктеріне ерекше еңбегі сіңірген адам. Қазір &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының&quot; директоры - Ұ. Абжанов. Бұл күнде Қорғалжын қорығы Арқа өңіріндегі ғылыми-зерттеу, табиғи дүниені қорғау және мәдени-ағарту жұмыстарының орталығы болып табылады. Қорық жайлы республикалық, халықаралық деңгейде фильмдер түсіріліп, әлем жұртшылығына жарнамаланып жатыр. 2018 жыл &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы&quot; үшін атаулы жыл. Себебі қорықтың құрылғанына 50 жыл толып, [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын ауданының 90 жылдығымен]] тұспа-тұс келіп тұр.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/korgalzhyn-audanynyn-90-zhyldygy-atalyp-otildi_a3353841/|title=Қорғалжын ауданының 90 жылдығы аталып өтілді|date=2018-08-13|language=kaz|access-date=2018-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Сайлау Байбосын
 | бөлімі        = 17
 | тақырыбы      = Қорғалжын мемлекеттік қорығы
 | шынайы атауы  = Қорғалжын
 | орны          = Павлодар
 | жыл           = 2018
 | беттері       = 388
 | барлық беті   = 392
 | isbn          = 978-601-284-255-5
}}&lt;/ref&gt;

== Өсімдіктер әлемі ==
[[Сурет:Tengiz-Korgalzhyn Lake System MODIS 250m.jpg|thumb||left|200px|Теңіз-Қорғалжын жүйесіне ғарыштан көрініс]]
Қорық [[флора]]сы гүлді [[өсімдіктер]]дің 443 түрін құрайды. &lt;ref name=&quot;Animal&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.nur.kz/1665308-korgalzhynskiy-zapovednik-flora-fau.html|lang=kz |title=Коргалжынский заповедник: флора и фауна»}}&lt;/ref&gt;.[[Ағаш]]тар жоқ, алайда бұталардың 12 түрі бар. Далада кейде [[қараған]] мен [[тобылғы]] да кездеседі. Қорғалжын қорығында сирек кездесетін өсімдіктердің 45 түрі қорғалады. Олардың арасында [[Шренк қызғалдағы]], Қазақстанның [[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]] енген екі түсті [[қызғалдақ]], көкшіл жуа, орал миясы, құмды цмин, дәрілік алтей, қара жусан, ақмия, бозы және дала шатырашы бар. Қорықтың биоәралуандығы бірегей. Ол 443 өсімдіктер флора өкілдері мен Қазақ ұсақтөбе флорасының ширегі -60 тұқымдастықтан тұрады. Қорықтың аумағында Қызыл Кітапқа енгізілген өсімдіктердің 60-тан астам сирек түрлері белгіленеді. Қазақстанның Қызыл Кітабына өсімдіктердің 5 түрі енгізілген: [[Шренк қызғалдағы|Шренк қызғалдағы,]]солғын қызғалдақ,жанаргүл,сарғылт құндызшөп, солғын құндызшөп. Селекциялық қордың резервтік материалы ретінде Шренк қызғалдағының үлкен маңызы бар. Бұл түр гүлінің ірі мөлшерлері және аса әралуан – ақ және сарыдан ашық –қызыл және қою ши қызылға дейін ашық бояуымен ажырайды. Дәл осы түр XVI ғасырда Голландияда шығарылған қызғалдақтың алғашқы мәдени сұрыптарының негізін салушы болып табылады.

== Жануарлар әлемі ==
Қорық аумағындақұстардың 354 түрін кездестіруге болады, сонын ішінде 126 түрі ұя құрушы. Қазақстанның Қызыл кітабына құстардың 41 түрі, ал Халықаралық [[Қызыл кітап|Қызыл кітапқа]] 26 түрі енгізілген. Осы құстардың арқасында қорық халықаралық маңызға ие болды. Қорғалжын [[фауна]]сы дала және жартылай шөл дала аймақтарына тән. Мұнда [[сүтқоректілер]]дің 41 түрі, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 6 түрі, қос мекенділердің 2 түрі, [[балық]]тың 11 түрі бар. Қорықтың [[омыртқасыздар]] фаунасы мүлдем зерттелмеген. Қорықта [[Қоңыздар|қоңыздардың]] 300 түрі тіркелген. [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлдері]] – балықшылардың жұмағы. Мұнда [[алтын]] және [[Бозша мөңке|бозша мөңкелер]], [[Шортан|шортан]], [[Аққайран|аққайран]], линь, алабұға және [[Торта балық|торта балықтар]] тіршілік етеді. Құстардың қоныс аударуының негізгі 8 бағыттары бар. Қорғалжындағы жалпы аумағы 260 мың гектарды құрайтын өзендер жүйесі бүкіл Орта Азиядағы құстардың ең маңызды сулы-батпақты мекені болып табылады. Қорғалжындағы өзендер жүйесі [[қызғылт қоқиқаз]] (фламинго) және жоғалуға айналған өзге де сирек құстардың: [[бірқазан]], тырна, савка және тарғақ тың әлем бойынша солтүстіктегі ең шалғай мекені.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/korgalzhyn-korygynda-kokikazdar-azayyp-barady_a2681696/|title=Қорғалжын қорығында қоқиқаздар азайып барады|date=2014-07-27|language=kaz|access-date=2014-07-27}}&lt;/ref&gt; Қорықта құстың 294 түрі жұмыртқа салса, суларында балықтың 17 түрі мекендейді. Сондай-ақ мұнда сүтқоректі жануарлардың 41 түрі тіршілік етеді. Бұл Қазақстандағы сүтқоректі барлық жануарлар түрінің 26 пайызын құрайды. ХТҚО –ға сүтқоректілердің 8 түрі енгізілген: ақбөкен, байбақ суыры. Есепке алу деректері бойынша қорықтың көлдерінде бұйра бірқазанның әлемдік популяциясының 10% дейіні [[ХТҚО|(ХТҚО)]] және тағы бір [[Қызыл кітап|қызылкітаптық]] сирек түр –[[Ақбас үйрек|ақбас үйректің]] 10-20% шоғырланған, [[Сұңқылдақ аққу|сұңқылдақ аққу]],қара бас өгізшағала,қалбағай,алакөз сүңгуір және басқалар кездеседі. [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] [[Қызғылт қоқиқаз|қызғылт қоқиқаздың]] ең солтүстік ұя салу орны болып табылады.

== Теңіз көлі ==
Өте тұзды көл (тұздылығы 3-12,7 г/м3). Көлемі 1590 км2; ұзындығы 75 км, ені 40 км, тереңдігі 8 м жетеді. Бұл көлге тұңғыш рет Кеңес космонавтикасының тарихында &quot;Союз-23&quot; космос кемесі 20 градус суықтықта су бетіне келіп қонады (Бұл тарихи жайт 16.10.1976 жылы болған. Космос кемесінің құрамында командирі Зудов Вячеслав Дмитриевич және бортинженер - Рождественский Валерий Ильич болған.) Шығатан люгі суда болғанына байланысты космонавттар 12 сағат жерге қонушы аппараттың ішінде болған.&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Б. Смағұлов
 | бөлімі        = 14
 | тақырыбы      =Тарихи мұралар және жер-су аттары
 | шынайы атауы  = Тінәлі
 | орны          = Астана
 | жыл           = 2012
 | беттері       = 491
 | барлық беті   = 544
 | isbn          = 978-601-7318-31-4
}}&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://korgalzap.kz/ Ресми сайт — korgalzap.kz]
* [http://korg-tur.kz/ Ресми сайт — korg-tur.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190429140213/http://www.korg-tur.kz/ |date=2019-04-29 }}
* [http://www.acbk.kz// Ресми сайт — http://www.acbk.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215033905/http://acbk.kz/ |date=2018-12-15 }}
* [http://www.birds.kz// Ресми сайт — http://www.birds.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190201124340/http://www.birds.kz/ |date=2019-02-01 }}
* [http://www.eco-tourism.kz// Ресми сайт — http://www.eco-tourism.kz/]
* [https://www.iucnca.net// Ресми сайт — http://www.iucnca.net/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181220230205/https://iucnca.net/ |date=2018-12-20 }}
* [http://www.visitkazakhstan.kz// Ресми сайт — http://www.visitkazakhstan.kz/]
* [http://www.fsbk.kz// Ресми сайт — http://fsbk.kz/]

{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}

[[Санат:Қазақстан қорықтары]]
[[Санат:Қазақстандағы Әлемдік мұра]]
[[Санат:Ақмола облысы]]</text>
      <sha1>56qlppmwl7sw0gn5kpjluiuji5eg160</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058765</id>
      <parentid>3058764</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:28:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27612" xml:space="preserve">{{Қорық аймағы
 |Атауы                  = Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы
  |Төл атауы             = 
 |Сурет                  = Korgalzhinskiy Nature Reserve.JPG
  |Сурет атауы           = 
 |ХТҚО санаты            = Ia
 |Ауданы                 = 543 171 га
 |Орташа биіктігі        = 
 |Құрылған уақыты        = [[18 сәуір]] [[1968 жыл]]
 |Келушілер саны         = 
 |Келушілер саны жылы    = 
 |Басқаратын ұйым        = ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті
 |Сайты                  =
 |Координаттары          = 50/25/59/N/69/11/20/E
 |CoordScale             = 
 |Ел                     = Қазақстан
  |Аймақ                 = Ақмола облысы/Қарағанды облысы
   |Аудан                = Қорғалжын ауданы/Нұра ауданы
 |Ең жақын қала          = 
 |Позициялық карта       = 
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы''' – [[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын ауданында]] 1968 жылы 16 сәуірде құрылған аумағы бойынша Қазақстан Республикасының ең ірі қорықтарының бірі болып табылады. Қорық заңды тұлға мәртебесіне иеленіп табиғи процестердің, үлгілі және бірегей экологиялық жүйелердің, өсімдік және жануарлар дүниесінің биологиялық алуантүрлігі мен генетикалық қорының жаратылыс қалпы мен дамытуда сақтау және зерделеу бойынша қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған. Осы үшін [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі|Қазақ КСР Министірлер Кеңесінің]] № 214 Қаулысымен ұйымдастырылған. Қору аумағы 543 171 га, қорғау аумағы 89360 га, жалпы көлемі 632531 га құрайды. Жер аумағы 258,9 мың га (2003). Қорық аумағында 123 үлкенді-кішілі, ашылы-тұшылы көлдер бар. Олардың ішінде әйгілі үлкен, кіші [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлдері, [[Керей (көл)|Керей]], [[Қыпшақ (көл)|Қыпшақ болса,]] [[Қорғалжын (көл)|тұсшы Қорғалжын]], Есей, Сұлтанкелді, Қоқай, [[Асаубалық]], [[Жаманкөл (көл)|Жаманкөл]], Жабай, Табанқазы, үлкен, кіші [[Қаракөл (Есіл ауданы)|Қаракөл]], Манат, Суберген, Тоқтамыс, Базар, [[Сарыкөл (Ақмола облысы)|Сары]] және [[Қызылкөл (көл, Ақмола облысы)|Қызыл көлдер]] болады. Осы көптеген көлдерді атақты [[Нұра]], Құланөтпес, [[Көн]], [[Жаманкөң|Жаман Көң]], [[Жақсыкөң|Жақсы Көң]] өзендері суландырады. Оның ішінде [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] көлдерінің гидрологиялық режимін сақтайды. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі Орталық Азия-Үнді және Сібір-Шығыс Африка құстардың (ұшып өтетін) көші-қон жолдары айрығында орналасқан.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://http://www.korg-tur.kz/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=187&amp;Itemid=353&amp;lang=kz|title=Қорғалжын мемлекеттік табиғат қорығы|language=kaz|}}&lt;/ref&gt;. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі Қазақстандағы және барлық Азиядағы ұшып өтетін құстардың ең маңызды сулы-батпақты алқаптары болып табылады. Берілген аумақтың биоалуан түрлілігі бірегей. Оның ішінде Қазақстанның ұсақ таушықтарының флорасының бірден төрт бөлігін құрайтын 60 тұқымдастан тұратын өсімдіктер флорасының 443 түрі және сулы, құрлықты жануарлардың 1400 түрі кездеседі. Қорықта құстың 347 түрі көрсетілген, оның ішінде ұя басатыны 126.Қазақстанның [[Қызыл кітапқа енген өсімдіктер|Қызыл кітабына]] құстардың 41 түрі, ал Халықаралық Қызыл кітапқа 26 түрі енгізілген. Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесінде сулы-батпақты кешенді құстардың 112 түрі кездеседі, ол барлық Қазақстанға танымал 130-дан 87% құрайды. Қорықта сүт қоректілердің 42 түрлі, 14 балық түрі тіркелген. Құрт-құмысқалар толығымен зерттелмеген, дегенмен 700 түрі анықталған, бірақ олардың түр тұқым әртүрлігі 5000-ға жетуі мүмкін. Қорық аумағында [[Халықаралық табиғат қорғау одағы|Халықаралық Табиғат Қорғау]] Одағының және Қазақстан Республикасының [[Қызыл кітап|Қызыл кітаптарына]] енгізілген сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің 60-таң астам түрі белгіленген. Санақ бойынша [[Бұйра бірқазан|бұйра бірқазанның]] дүниежүзілік популяциясының 20% және сирек кездесетін қызыл кітапқа енген [[Қоқиқаздар|қоқиқаздың]], [[Ақбас үйрек|ақбас үйректің]], [[Дала қыраны|дала қыранының]], [[Қарабас өгізшағала|қарабас өгіс шағаланың]], [[Жалбағай|жалбағайдың]] т.б. 10-20% қорық көлдерінде жиналады. Қоқиқаз Қазақстан жерінде тек Теңіз көлінде де ұя салып, жұмыртқа басады. Түсі қызғылт қанатты қоқиқаздар топталып аспанға көтерілген кезде бүкіл көл айдыны қызыл алау өрттей лаулап, ерекше шұғылаға бөленеді. Сондықтан оны кейде “Қызылқанат” деп те атайды. 1960 жылдары қорықта қоқиқаздың саны 45 – 60 мыңдай болса, 2000 жылдары 10 – 15 мыңдай ғана қалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://bnews.kz/kz/news/obshchestvo/turizm/korgalzhin_korigi__kustardin_zhumagi/|title=Қорғалжын қорығы - құстардың жұмағы|date=2016-09-20|language=kaz|access-date=2016-09-20}}&lt;/ref&gt;. Көп жылдан бері “Табиғат шежіресі” күнделігі жазылады. Қазір қорықта экологиялық туризм саласы дамып келеді. Қорық орналасқан аумақта қыста ауаның температурасы –41 – 42ºС суық болса, шілдеде температура 38 – 39ºС-қа жетеді. 125 – -30 күндей аязсыз жайма шуақ болады. Жылына 200 мм шамасында жауын-шашын түседі.&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Б. Смағұлов
 | бөлімі        = 14
 | тақырыбы      =Тарихи мұралар және жер-су аттары
 | шынайы атауы  = Тінәлі
 | орны          = Астана
 | жыл           = 2012
 | беттері       = 491
 | барлық беті   = 544
 | isbn          = 978-601-7318-31-4
}}&lt;/ref&gt; 

== Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының тарихы ==
Таңғажайып табиғаты мен көне тарихы және ұлттық мәдениеті ұштасып жатқан қазақ даласының, оның ішінде Арқа жерінің алқасы секілді аймақтың бірі - [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын]]-[[Теңіз]] өңірі. Осы өңірдің табиғатын сақтап қалу үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құру жайлы ойлар ертеден туындаған. Қорғалжын қорығының тарихы Қазақстанның солтүстігі мен орталық аймағында жаппай тың игеру жұмыстары жүргізіліп жатқан мезгілде бастау алған. Жаппай тың игеруден даланың табиғаты ерекше кейбір аймақтарын тез арада сақтап қалу қажеттілігі туындағандықтан, 1957 жылы [[Қазақ ССР Ғылым Академиясы (анықтамалық)|Қазақ ССР Ғылым академиясы]] [[КСРО Ғылым Академиясы|КСРО Ғылым академиясының]] қолдауымен [[Теңіз-Қорғалжын ойысы|Теңіз-Қорғалжын]] көлдерінің жүйесі негізінде табиғи қорық құруға ұсыныс жасайды. Сол жылы [[Ақмола облысы]] атқару комитетінің шешімі бойынша [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] бес жыл мерзімге [[Аңшылық шаруашылығы|аңшылық шаруашылығы]] болып жарияланды. 1958 жылдың қаңтар айында [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлінде]] [[Бурабай ауданы|Бурабай]] мемлекеттік орманшылық шаруашылығының филиалы ұйымдастырылады. 1958 жылдың мамыр айында [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі|Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің]] Қауылысымен [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлі]] мен Құланөтпес өзенінің бойында Қорғалжын дала қорығы құрылып, оның аумағы 15 мың гектар болды. 1961 жылы Қорғалжын дала қорығы жабылып, бірсыпыра жерлер жөнсіз жыртылып тасталады. Тың аймақтық атқару комитеті бюросының шешімімен аталған қорық Бурабай орманшылық шаруашылығымен біріктірілген екен. Осыдан соң, Қорғалжын [[Аңшылық шаруашылығы|аңшылық-шаруашылық]] қорығы пайда болды. Оның құрамына [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] кіріпті. 1962 жылы Қорғалжын механикалық орман шаруашылығы құрылып, аңшылық шаруашылығына берілді. Жаңа құрылған мекеме &quot;Қорғалжын орманшылық шаруашылығы&quot; деп аталды. 1966 жылы Тың өлкесі жабылған соң жоғарыда аталған орманшылық шаруашылығы Қазақ ССР Министрлер Кеңесіне қарасты Қорықтар мен аңшылық шаруашылықтың Бас басқармасына берілді. Және сол кездегі ғалымдардың арнайы жүргізген ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесінде, 1968 жылы [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] бен [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлдерінде]] &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы&quot; құрылды. 1975 жылға дейін көл жағалауларында орналасқан қамыс зауыты, темір жол жұмыскерлерін жабдықтау қызметі, [[Целиноград]] балық зауытының кәсіпорны, [[Қаражар ауылдық округі|Қаражар ауылы]] және &quot;Абай&quot; совхозының Нефтеразведка, Алқым, Абылай бөлімшелерінен мыңға жуық адам қорық аумағынан тыс жерлерге көшіріледі. Қорықшылар тағайындалып, жануарлар дүниесі қорғауға алынады. Сөйтіп, көлдер айналасында көптеген күткен тыныштық орнайды. Өздерінің бауыр басқан мекендеріне жүздеген мың бұйра [[Бірқазандар|бірқазандар]] мен [[Құтандар|құтандар]], қаздар мен аққулар, қысқасы құстардың сан түрі қайтадан орала бастайды. Сондай-ақ, жер бетіндегі аңдар мен су астындағы балықтар да көбейіп, тіпті жол бойында алаңсыз отырған қояндар мен тышқаншылап жүрген түлкілерді жиі көруге болатын еді. Міне, содан бергі уақытта Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығындағы жануарлар мен құстар барынша көбейіп, балықтардың ондаған тұқымы өсіп-өніп, Қазақстаннан тысқары жерлерге таныла бастады. Қорықтың содан кейінгі жарты ғасырлық тірлігі көз салсақ, төмендегі ақпараттарды мақтанышпен айтуға болады: 1976 жылы-қазан айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы Рамсар конвенциясымен халықаралық &quot;А&quot; категориялық сулы-батпақты жерлердің тізіміне енгізілді. 2000 жылы шілде айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы дүниежүзілік &quot;Тірі көлдер&quot; желісіне кірген. 2008 жылы шілде айында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы [[ЮНЕСКО]]-ның Дүниежүзілік табиғи мұра тізіміне енді. 2008 жылы желтоқсан айында қорық аумағы 543171 гектарға дейін кеңейтілген. 2012 жылы ақпан айында &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы [[ЮНЕСКО|ЮНЕСКО-ның]] Дүниежүзілік табиғи мұра тізіміне биосфералық резерват ретінде тіркелді. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.kaztag.info/kz/news/or-alzhyn-ory-y-yunesko-ny-biosferaly-ory-taryny-b-kil-lemdik-zhelisine-osyldy/|title=Қорғалжын қорығы ЮНЕСКО –ның биосфералық қорықтарының бүкіләлемдік желісіне қосылды|date=2012-07-12|language=kaz|access-date=2012-07-12}}&lt;/ref&gt;.
Жарты ғасыр тарихы бар Қорғалжын қорығына алғаш директоры болған ғалым-орнитолог А. Клепиковты сол кезде сонау Мәскеуден алғызған екен. Одан кейінгі жылдары П. Ефремов, В. Сохранский, А. Кудебаев, В. Сивухин, Ж. Сарқытбаев, Б. Закиров, С.Сүлейменов, М. Айтжанов секілді адамдар жетекшілік жасады. Мысалы, С. Сүлейменов 13 жылдан аса қызмет атқарып, қорықтың өркендеуіне айтарлықтай еңбегін сіңірген қайраткер. Айтжанов Мұрат өзінің басшылық кезеңінде көптеген игілікті істер атқарып, қорықтың бүгінгі жетістіктеріне ерекше еңбегі сіңірген адам. Қазір &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының&quot; директоры - Ұ. Абжанов. Бұл күнде Қорғалжын қорығы Арқа өңіріндегі ғылыми-зерттеу, табиғи дүниені қорғау және мәдени-ағарту жұмыстарының орталығы болып табылады. Қорық жайлы республикалық, халықаралық деңгейде фильмдер түсіріліп, әлем жұртшылығына жарнамаланып жатыр. 2018 жыл &quot;Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы&quot; үшін атаулы жыл. Себебі қорықтың құрылғанына 50 жыл толып, [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын ауданының 90 жылдығымен]] тұспа-тұс келіп тұр.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/korgalzhyn-audanynyn-90-zhyldygy-atalyp-otildi_a3353841/|title=Қорғалжын ауданының 90 жылдығы аталып өтілді|date=2018-08-13|language=kaz|access-date=2018-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Сайлау Байбосын
 | бөлімі        = 17
 | тақырыбы      = Қорғалжын мемлекеттік қорығы
 | шынайы атауы  = Қорғалжын
 | орны          = Павлодар
 | жыл           = 2018
 | беттері       = 388
 | барлық беті   = 392
 | isbn          = 978-601-284-255-5
}}&lt;/ref&gt;

== Өсімдіктер әлемі ==
[[Сурет:Tengiz-Korgalzhyn Lake System MODIS 250m.jpg|thumb||left|200px|Теңіз-Қорғалжын жүйесіне ғарыштан көрініс]]
Қорық [[флора]]сы гүлді [[өсімдіктер]]дің 443 түрін құрайды. &lt;ref name=&quot;Animal&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.nur.kz/1665308-korgalzhynskiy-zapovednik-flora-fau.html|lang=kz |title=Коргалжынский заповедник: флора и фауна»}}&lt;/ref&gt;.[[Ағаш]]тар жоқ, алайда бұталардың 12 түрі бар. Далада кейде [[қараған]] мен [[тобылғы]] да кездеседі. Қорғалжын қорығында сирек кездесетін өсімдіктердің 45 түрі қорғалады. Олардың арасында [[Шренк қызғалдағы]], Қазақстанның [[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]] енген екі түсті [[қызғалдақ]], көкшіл жуа, орал миясы, құмды цмин, дәрілік алтей, қара жусан, ақмия, бозы және дала шатырашы бар. Қорықтың биоәралуандығы бірегей. Ол 443 өсімдіктер флора өкілдері мен Қазақ ұсақтөбе флорасының ширегі -60 тұқымдастықтан тұрады. Қорықтың аумағында Қызыл Кітапқа енгізілген өсімдіктердің 60-тан астам сирек түрлері белгіленеді. Қазақстанның Қызыл Кітабына өсімдіктердің 5 түрі енгізілген: [[Шренк қызғалдағы|Шренк қызғалдағы,]]солғын қызғалдақ,жанаргүл,сарғылт құндызшөп, солғын құндызшөп. Селекциялық қордың резервтік материалы ретінде Шренк қызғалдағының үлкен маңызы бар. Бұл түр гүлінің ірі мөлшерлері және аса әралуан – ақ және сарыдан ашық –қызыл және қою ши қызылға дейін ашық бояуымен ажырайды. Дәл осы түр XVI ғасырда Голландияда шығарылған қызғалдақтың алғашқы мәдени сұрыптарының негізін салушы болып табылады.

== Жануарлар әлемі ==
Қорық аумағындақұстардың 354 түрін кездестіруге болады, сонын ішінде 126 түрі ұя құрушы. Қазақстанның Қызыл кітабына құстардың 41 түрі, ал Халықаралық [[Қызыл кітап|Қызыл кітапқа]] 26 түрі енгізілген. Осы құстардың арқасында қорық халықаралық маңызға ие болды. Қорғалжын [[фауна]]сы дала және жартылай шөл дала аймақтарына тән. Мұнда [[сүтқоректілер]]дің 41 түрі, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 6 түрі, қос мекенділердің 2 түрі, [[балық]]тың 11 түрі бар. Қорықтың [[омыртқасыздар]] фаунасы мүлдем зерттелмеген. Қорықта [[Қоңыздар|қоңыздардың]] 300 түрі тіркелген. [[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын көлдері]] – балықшылардың жұмағы. Мұнда [[алтын]] және [[Бозша мөңке|бозша мөңкелер]], [[Шортан|шортан]], [[Аққайран|аққайран]], линь, алабұға және [[Торта балық|торта балықтар]] тіршілік етеді. Құстардың қоныс аударуының негізгі 8 бағыттары бар. Қорғалжындағы жалпы аумағы 260 мың гектарды құрайтын өзендер жүйесі бүкіл Орта Азиядағы құстардың ең маңызды сулы-батпақты мекені болып табылады. Қорғалжындағы өзендер жүйесі [[қызғылт қоқиқаз]] (фламинго) және жоғалуға айналған өзге де сирек құстардың: [[бірқазан]], тырна, савка және тарғақ тың әлем бойынша солтүстіктегі ең шалғай мекені.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/korgalzhyn-korygynda-kokikazdar-azayyp-barady_a2681696/|title=Қорғалжын қорығында қоқиқаздар азайып барады|date=2014-07-27|language=kaz|access-date=2014-07-27}}&lt;/ref&gt; Қорықта құстың 294 түрі жұмыртқа салса, суларында балықтың 17 түрі мекендейді. Сондай-ақ мұнда сүтқоректі жануарлардың 41 түрі тіршілік етеді. Бұл Қазақстандағы сүтқоректі барлық жануарлар түрінің 26 пайызын құрайды. ХТҚО –ға сүтқоректілердің 8 түрі енгізілген: ақбөкен, байбақ суыры. Есепке алу деректері бойынша қорықтың көлдерінде бұйра бірқазанның әлемдік популяциясының 10% дейіні [[ХТҚО|(ХТҚО)]] және тағы бір [[Қызыл кітап|қызылкітаптық]] сирек түр –[[Ақбас үйрек|ақбас үйректің]] 10-20% шоғырланған, [[Сұңқылдақ аққу|сұңқылдақ аққу]],қара бас өгізшағала,қалбағай,алакөз сүңгуір және басқалар кездеседі. [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] [[Қызғылт қоқиқаз|қызғылт қоқиқаздың]] ең солтүстік ұя салу орны болып табылады.

== Теңіз көлі ==
Өте тұзды көл (тұздылығы 3-12,7 г/м3). Көлемі 1590 км2; ұзындығы 75 км, ені 40 км, тереңдігі 8 м жетеді. Бұл көлге тұңғыш рет Кеңес космонавтикасының тарихында &quot;Союз-23&quot; космос кемесі 20 градус суықтықта су бетіне келіп қонады (Бұл тарихи жайт 16.10.1976 жылы болған. Космос кемесінің құрамында командирі Зудов Вячеслав Дмитриевич және бортинженер - Рождественский Валерий Ильич болған.) Шығатан люгі суда болғанына байланысты космонавттар 12 сағат жерге қонушы аппараттың ішінде болған.&lt;ref&gt;{{кітап
 | авторы        = Б. Смағұлов
 | бөлімі        = 14
 | тақырыбы      =Тарихи мұралар және жер-су аттары
 | шынайы атауы  = Тінәлі
 | орны          = Астана
 | жыл           = 2012
 | беттері       = 491
 | барлық беті   = 544
 | isbn          = 978-601-7318-31-4
}}&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://korgalzap.kz/ Ресми сайт — korgalzap.kz]
* [http://korg-tur.kz/ Ресми сайт — korg-tur.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190429140213/http://www.korg-tur.kz/ |date=2019-04-29 }}
* [http://www.acbk.kz// Ресми сайт — http://www.acbk.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215033905/http://acbk.kz/ |date=2018-12-15 }}
* [http://www.birds.kz// Ресми сайт — http://www.birds.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190201124340/http://www.birds.kz/ |date=2019-02-01 }}
* [http://www.eco-tourism.kz// Ресми сайт — http://www.eco-tourism.kz/]
* [https://www.iucnca.net// Ресми сайт — http://www.iucnca.net/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181220230205/https://iucnca.net/ |date=2018-12-20 }}
* [http://www.visitkazakhstan.kz// Ресми сайт — http://www.visitkazakhstan.kz/]
* [http://www.fsbk.kz// Ресми сайт — http://fsbk.kz/]

{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}

[[Санат:Қазақстан қорықтары]]
[[Санат:Қазақстандағы Әлемдік мұра]]
[[Санат:Ақмола облысы]]</text>
      <sha1>312j1v8im5sooycm9pbvpyhh4ct2fwq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абай (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15794</id>
    <revision>
      <id>3058743</id>
      <parentid>3038719</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:36:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3481" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Абай
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Abai Metro Station..JPG
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Орналасуы     = [[Медеу ауданы]]
|Ашылған күні  = 01.12.2011 ж.
|Жобалық атауы = Жетісу
|Түрі          = бағаналы, үшкүмбезді, терең
|Тереңдігі     = 78 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 15,2 м
|Сәулетшілер   = Бәсен, Рүстемов, Нұрпейісов
|Әрлеушілер    = Мұқанов
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]]&lt;br&gt;([[Қонаев атындағы көше (Алматы)|Қонаев көшесімен]] қиылысы)
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«[[Абай Құнанбайұлы|Абай]]»''' — [[Алматы метросы]]ның құрылып жатқан бекеті. Бірінші жолда [[Алмалы (метро бекеті)|«Алмалы»]] және [[Байқоңыр (метро бекеті)|«Байқоңыр»]] бекеттерінің арасында орналасады.

Бекеттің ашылуы [[2011]] жылдағы  жаз айына жоспарланып отыр. Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылатын '''[[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек»]] — [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]]''' бірінші кезегінің бөлігі болады. Басында бекеттің аты «Жетісу» болады деп шешілген еді.

== Құрылысы ==
* '''2008 жылдың басы''' — бекеттің қиғаш тоннельді кіреберісі дайын болды. Үңгу қалқаны «Байқоңыр» бекетіне қарай алға жылжуда. Тоннельдердің бірінде [[Жароков көшесі (Алматы)|Жароков көшесіне]] қарай 900 метр, екіншісінде 200 метр жүру қалды. Үңгу жылдамдығы — күніне шамамен 10-15 метрді құрады. Бекеттің өзі 70 метр тереңдікте орналасады. Ең терең бекет осы болады.
* '''2008 жылдың мамыр айы''' — венткиоскілер құрылысы басталды.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Абай» — терең қабатта орналасатын метро бекеті. Қазақтың ұлы ақыны, композиторы, ағартушысы, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы [[Абай]]дың құрметіне аталған. Бекеттің осы заманғы мәнерде безендірілген.

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27 }}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>2j0o6rvyc5ymj51vxu48nakt2j8v05f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058744</id>
      <parentid>3058743</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:39:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3550" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Абай
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Abai Metro Station..JPG
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Орналасуы     = [[Медеу ауданы]]
|Ашылған күні  = 01.12.2011 ж.
|Жобалық атауы = Жетісу
|Түрі          = бағаналы, үшкүмбезді, терең
|Тереңдігі     = 78 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 15,2 м
|Сәулетшілер   = Бәсен, Рүстемов, Нұрпейісов
|Әрлеушілер    = Мұқанов
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]]&lt;br&gt;([[Қонаев атындағы көше (Алматы)|Қонаев көшесімен]] қиылысы)
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«[[Абай Құнанбайұлы|Абай]]»''' — [[Алматы метросы]]ның құрылып жатқан бекеті. Бірінші жолда [[Алмалы (метро бекеті)|«Алмалы»]] және [[Байқоңыр (метро бекеті)|«Байқоңыр»]] бекеттерінің арасында орналасады.

Бекеттің ашылуы [[2011]] жылдағы  жаз айына жоспарланып отыр. Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылатын '''[[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек»]] — [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]]''' бірінші кезегінің бөлігі болады. Басында бекеттің аты «Жетісу» болады деп шешілген еді.

== Құрылысы ==
* '''2008 жылдың басы''' — бекеттің қиғаш тоннельді кіреберісі дайын болды. Үңгу қалқаны «Байқоңыр» бекетіне қарай алға жылжуда. Тоннельдердің бірінде [[Жароков көшесі (Алматы)|Жароков көшесіне]] қарай 900 метр, екіншісінде 200 метр жүру қалды. Үңгу жылдамдығы — күніне шамамен 10-15 метрді құрады. Бекеттің өзі 70 метр тереңдікте орналасады. Ең терең бекет осы болады.
* '''2008 жылдың мамыр айы''' — венткиоскілер құрылысы басталды.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Абай» — терең қабатта орналасатын метро бекеті. Қазақтың ұлы ақыны, композиторы, ағартушысы, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы [[Абай]]дың құрметіне аталған. Бекеттің осы заманғы мәнерде безендірілген.

&lt;gallery&gt;
Abay metro stantion Almaty.JPG|Барельеф
&lt;/gallery&gt;
== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27 }}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>k3oml9j7lkszhwfsgk72j5e83e2l0ed</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алатау (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15924</id>
    <revision>
      <id>3058766</id>
      <parentid>3038720</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:09:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4378" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Алатау
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Станция Алатау.jpg 
|өлшемі        = 300px
|Сурет атауы   = Алатау метро бекеті
|Орналасуы     = [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]
|Ашылған күні  = [[1 желтоқсан]] [[2011 жыл|2011]]
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = бір күмбезді, таяз
|Тереңдігі     = 
|Платформалар саны = 2
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 5,4 м
|Сәулетшілер   = Т. С. Абильда,&lt;br&gt;Б. К. Мусургалиев,&lt;br&gt;А. М. Жунусов
|Әрлеушілер    = Г. А. Ешкенов,&lt;br&gt;А. Ж. Жамхан
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Гагарин даңғылы (Алматы)|Гагарин даңғылы]], [[Жароков көшесі (Алматы)|Жароков көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«Алатау»''' — [[Алматы метросы]]ның 7-ші бекеті. Бірінші линияда [[Тұлпар (метро бекеті)|«Тұлпар»]] және [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] бекеттерінің арасында орналасады. Абай дыңғылы мен Жароков көшесінің қиылысында орналасқан.

Бекеттің ашылуы [[2011]] жылдың жаз айына жоспарланып отыр. Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылатын '''[[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек»]] — '''«Алатау»''''''

== Құрылысы ==
«Алатау» метро бекетінде айналым болмайды, бекеттен екі бағытқа қарай екі поезд тармағы өтетін болады. &lt;!--Развороты будут сданы к [[2015 год]]у, когда метростроевцы дойдут до [[Ақсай|Аксая]] и будет завершена вторая очередь Первой линии--&gt;

'''Басталуы, 2008 жыл''' - бекет периметрі бойынша дайын бекет қабырғаларын өңдеу және қызмет бөлмелерін дайындау жұмыстары.

'''Сәуір, 2008 жыл''' - ТПК КТ-5,6 Б21 демонтаж жұмысы басталды.

'''Мамыр, 2008 жыл''' - венткиосктер салу жұмысы басталды.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Алатау» — метро бекеті кроссплатформалы ауысып отыру көшеті ретінде жобалануда, бір күмбезді.
&lt;!--станция метрополитена мелкого заложения. Запланирована как [[Кроссплатформенная пересадка|кроссплатформенный пересадочный узел]], но по последним данным будет односводчатой.--&gt;
Метро бекет атауы [[Іле Алатауы]] тау бекеттері атына аталды және классикалық дизайнда безендіріледі.

&lt;!--=== Жоба суреттері ===
&lt;gallery perrow=4&gt;
Image:St-alatau.jpg|Старейший проект интерьера станции
Image:St-alatau-3.jpg|Проект интерьера станции 2005 года
Image:St-alatau-6.jpg|Рендер станции
Image:St-alatau-4.jpg|Микротоннель под ул. Жарокова
Image:St-alatau-5.jpg|Выходы на поверхность
&lt;/gallery&gt;
--&gt;

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27 }}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>oamqq08zyoojd4iw61mqt1ok8jw69lw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058767</id>
      <parentid>3058766</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:13:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4276" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Алатау
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Станция Алатау.jpg 
|өлшемі        = 300px
|Сурет атауы   = Алатау метро бекеті
|Орналасуы     = [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]
|Ашылған күні  = [[1 желтоқсан]] [[2011 жыл|2011]]
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = бір күмбезді, таяз
|Тереңдігі     = 
|Платформалар саны = 2
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 5,4 м
|Сәулетшілер   = Т. С. Абильда,&lt;br&gt;Б. К. Мусургалиев,&lt;br&gt;А. М. Жунусов
|Әрлеушілер    = Г. А. Ешкенов,&lt;br&gt;А. Ж. Жамхан
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Гагарин даңғылы (Алматы)|Гагарин даңғылы]], [[Жароков көшесі (Алматы)|Жароков көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«Алатау»''' — [[Алматы метросы]]ның 7-ші бекеті. Бірінші линияда [[Тұлпар (метро бекеті)|«Тұлпар»]] және [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] бекеттерінің арасында орналасады. Абай дыңғылы мен Жароков көшесінің қиылысында орналасқан.

Бекеттің ашылуы [[2011]] жылдың жаз айына жоспарланып отыр. Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылатын '''[[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек»]] — '''«Алатау»''''''

== Құрылысы ==
«Алатау» метро бекетінде айналым болмайды, бекеттен екі бағытқа қарай екі поезд тармағы өтетін болады. &lt;!--Развороты будут сданы к [[2015 год]]у, когда метростроевцы дойдут до [[Ақсай|Аксая]] и будет завершена вторая очередь Первой линии--&gt;

'''Басталуы, 2008 жыл''' - бекет периметрі бойынша дайын бекет қабырғаларын өңдеу және қызмет бөлмелерін дайындау жұмыстары.

'''Сәуір, 2008 жыл''' - ТПК КТ-5,6 Б21 демонтаж жұмысы басталды.

'''Мамыр, 2008 жыл''' - венткиосктер салу жұмысы басталды.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Алатау» — метро бекеті кроссплатформалы ауысып отыру көшеті ретінде жобалануда, бір күмбезді.
&lt;!--станция метрополитена мелкого заложения. Запланирована как [[Кроссплатформенная пересадка|кроссплатформенный пересадочный узел]], но по последним данным будет односводчатой.--&gt;
Метро бекет атауы [[Іле Алатауы]] тау бекеттері атына аталды және классикалық дизайнда безендіріледі.

&lt;!--=== Жоба суреттері ===
&lt;gallery perrow=4&gt;
Image:St-alatau.jpg|Старейший проект интерьера станции
Image:St-alatau-3.jpg|Проект интерьера станции 2005 года
Image:St-alatau-6.jpg|Рендер станции
Image:St-alatau-4.jpg|Микротоннель под ул. Жарокова
Image:St-alatau-5.jpg|Выходы на поверхность
&lt;/gallery&gt;
--&gt;

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/733 «Алатау» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>n8oy3451jvsomrt6t7b3rr5hcjxf97p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058769</id>
      <parentid>3058767</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:21:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4319" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Алатау
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Станция Алатау.jpg 
|өлшемі        = 300px
|Сурет атауы   = Алатау метро бекеті
|Орналасуы     = [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]
|Ашылған күні  = [[1 желтоқсан]] [[2011 жыл|2011]]
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = бір күмбезді, таяз
|Тереңдігі     = 
|Платформалар саны = 2
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 5,4 м
|Сәулетшілер   = Т. С. Абильда,&lt;br&gt;Б. К. Мусургалиев,&lt;br&gt;А. М. Жунусов
|Әрлеушілер    = Г. А. Ешкенов,&lt;br&gt;А. Ж. Жамхан
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Гагарин даңғылы (Алматы)|Гагарин даңғылы]], [[Жароков көшесі (Алматы)|Жароков көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«Алатау»''' — [[Алматы метросы]]ның 7-ші бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Мұхтар Әуезов атындағы театры (метро бекеті)|Тұлпар]]&lt;nowiki/&gt;» және «[[Сайран (метро бекеті)|Сайран]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің арасында орналасады. [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] оңтүстігіне қарай, [[Жароков көшесі (Алматы)|Жароков көшесі]] мен [[Гагарин даңғылы (Алматы)|Гагарин даңғылының]] арасында орналасқан.

== Құрылысы ==
«Алатау» метро бекетінде айналым болмайды, бекеттен екі бағытқа қарай екі поезд тармағы өтетін болады. 

'''Басталуы, 2008 жыл''' - бекет периметрі бойынша дайын бекет қабырғаларын өңдеу және қызмет бөлмелерін дайындау жұмыстары.

'''Сәуір, 2008 жыл''' - ТПК КТ-5,6 Б21 демонтаж жұмысы басталды.

'''Мамыр, 2008 жыл''' - венткиосктер салу жұмысы басталды.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
Интерьер жобасы идеясының негізіне «Алатау» бекетінің атауы, сондай-ақ Қазақстан аумағында өмір сүрген халықтардың ежелгі символикасы алынған. Қабырғалары ақ және жасыл мәрмәрмен безендірілген. Едені ашық қоңыр граниттен жасалған қарапайым графикалық суреті бар сұр граниттен тұрады. Вестибюльдер жағынан түсетін жерлердің үстінде платформалық учаскенің шет жақтарында Алматы қаласының үстінен маңғазданып көтерілетін Іле Алатау тау жотасы бейнеленген рим мозаикасынан, қоладан және рельефтен орындалған суреттік тақырыптық панно орналасқан​.

«Алатау» — метро бекеті кроссплатформалы ауысып отыру көшеті ретінде жобалануда, бір күмбезді.

Метро бекет атауы [[Іле Алатауы]] тау бекеттері атына аталды және классикалық дизайнда безендіріледі.

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/733 «Алатау» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>35s8nppnufp4v5jqv9seziq1okia8ba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мұхтар Әуезов атындағы театры (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15925</id>
    <revision>
      <id>3058737</id>
      <parentid>3041911</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:12:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3191" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мұхтар Әуезов атындағы театр
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Станция Театр имени Ауэзова.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = [[Алмалы ауданы|Алмалы]] және [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық]] аудандары
|Ашылған күні  = 01.12.2011 ж.
|Жобалық атауы = Тұлпар
|Түрі          = бағаналы, үшкүмбезді, терең
|Тереңдігі     = 30 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 15,2 м
|Сәулетшілер   = Әбілда, Жүнісов, Мұсырғалиев
|Әрлеушілер    = Ешкенов, Жамхан
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]],&lt;br&gt;[[Байзақов көшесі (Алматы)|Байзақов көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«Мұхтар Әуезов атындағы театры»''' — [[Алматы метросы]]ндағы бекет. Бірінші қатарда [[Байқоңыр (метро бекеті)|«Байқоңыр»]] және [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]] бекеттерінің арасында орналасқан. [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]] және Есентай өзені қиылысында орналасқан.

Бекеттің ашылуы [[2011]] жылғы желтоқсан айында болды. Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылатын '''[[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек»]] — [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]]''' бірінші кезегінің бөлігінде.

== Құрылысы ==

'''Басталуы 2008 жыл''' - төнель жолымен төмен қарай 54-тің 37 тюбингі өтті. Абай мен Весновка даңғылдарының қиылысындағы баған үстіндегі құрылыс жұмысы көрсетілді.

'''Мамыр, 2008 жыл''' - венткиоскыларды салу басталды

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мұхтар Әуезов атындағы театры» — метрополитен станциясы, Тұлпар ертегі кейіпкерінің бейіміне ұқсатылған, қанатты аттың сүреті салынады.

&lt;gallery&gt;
Kazakhstan P9241001 02 (40261130682).jpg|
Kazakhstan P9240999 14 (39408862405).jpg|
Станция Театр имени Ауэзова - Алматы.jpg|
&lt;/gallery&gt;
== Сілтемелер ==

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>qps1f1de0hza0d8kuxpc96fue5dooek</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алмалы (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15927</id>
    <revision>
      <id>3058741</id>
      <parentid>3038730</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:30:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3404" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Алмалы
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Станция Алмалы.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = [[Алмалы ауданы]]
|Ашылған күні  = 01.12.2011 ж.
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = пилонды, үшкүмбезді, терең
|Тереңдігі     = 30 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 19,8 м
|Сәулетшілер   = Әбілда, Жүнісов, Мұсырғалиев
|Әрлеушілер    = Жамхан
|Кіру-шығу     = [[Қарасай батыр атындағы көше (Алматы)|Қарасай батыр көшесі]],&lt;br&gt;[[Панфилов атындағы көше (Алматы)|Панфилов көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«Алмалы» бекеті»''' — Алматы қаласындағы көшеден тыс жүрдек рельсті көлік жүйесі. Қарасай батыр және Панфилов көшелерінің қиылысында орналасқан.  Бірінші линия [[Жібек жолы (метро бекеті)|«Жібек Жолы»]] және [[Абай (метро бекеті)|«Абай»]] бекеттерін байланыстырып отыр.

Қазақстандағы бірінші және жалғыз, екінші Орталық Азияда (Ташкенттен кейін) және ОН АЛТЫНШЫ және соңғысы бұрынғы КСРО аумағында. 2011 жылдың 1 желтоқсанында ашылды. Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылатын '''[[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек»]] — [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]]''' бірінші кезегінің бөлігі болады

== Құрылысы ==

Сербтік компания «Энергопроект Нискоградня» метро бекетінде субподрядта жұмыс атқарады.

* '''2008 жылдың басы.''' Бекет 85 пайызға дайын. Тонель бұрышы 50-60 %
* '''Сәуір, 2008 жыл.''' Бекет 95 пайызға дайын
* '''Мамыр, 2008 жыл.''' Венткиоск салу жұмыстары басталды

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Алмалы» — [[метро]] бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары [[Апорт]] алма бақтары түрлерімен, едендері [[мәрмәр]] түрлі [[кілем]]дер&lt;nowiki/&gt;імен жайылады.

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27 }}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}
{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>dnfgsqpjwsl1x7m7vqkhj6tf8fozzfo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жібек жолы (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15928</id>
    <revision>
      <id>3058739</id>
      <parentid>3038202</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:25:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5520" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Жібек жолы
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Almaty metro Zhibek Zholy vc.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = [[Алмалы ауданы]]
|Ашылған күні  = 01.12.2011 ж.
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = пилонды, үшкүмбезді, терең
|Тереңдігі     = 30 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 19,8 м
|Сәулетшілер   = Әбілда, Жүнісов, Мұсырғалиев
|Әрлеушілер    = Ешкенов
|Кіру-шығу     = [[Гоголь атындағы көше (Алматы)|Гоголь көшесі]],&lt;br&gt;[[Панфилов атындағы көше (Алматы)|Панфилов көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
'''«Жібек жолы»''' — [[Алматы метросы]]ның бекеті. Бірінші бағытта [[Райымбек батыр (метро бекеті)|«Райымбек батыр»]] және [[Алмалы (метро бекеті)|«Алмалы»]] бекеттерінің арасында орналасады. [[Панфилов атындағы көше (Алматы)|Панфилов]] және [[Гоголь атындағы көше (Алматы)|Гоголь]] көшелері қиылысқан жерінде тұр. Жер асты вестибюліне кіре-берістер және шығатын жерлер Гоголь мен Панфилов көшелері қиылысының оңтүстік шығысында орналасқан.​

== Сипаттамасы ==
Терең орналасқан бекет (тереңдігі 30 м) пилонды тип жол аралығы 25 м. Үш залдан тұрады — орталық және екі бүйірлік, олар ені 19,8 м, ұзындығы 104 м жалпы аралдық платформаны құрайды. Көтеру биіктігі 28,5 м, ұзындығы 57,0 м эскалаторлар бойынша (4 таспа) бекетке түсіру-көтеру.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
Интерьердің сәулет-сурет шешімі қазақ халқының сәндік-қолданбалы өнерін дәстүрлі қабылдауға негізделген. Қабырғалар сарғыш түсті мәрмәр [[мозаика]]мен қапталған, жасанды тастан дайындалған сәндік элементтермен безендірілген. Өтетін жерлердің аркалары және плинтус қоңыр түсті [[мәрмәр]]дән жасалған. Еденге ұлттық ою-өрнек бейнеленген граниттік тақталар төселген. Платформаның орталық залындағы шетжақ қабырғасында [[Ұлы Жібек жолы]]нан өткен: үнділік [[Тәж Махал]], [[Ұлы Қытай қорғаны]], [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]], [[Мысыр пирамидалары]], [[Колизей|Рим Колизейі]], [[Парфенон|Афина Парфеноны]], Иорданиядағы Эд-Дейр шіркеуі еліміздің белгілі символдары бейнеленген екі шеңбер түрінде сәндік  паннода орындалған. Бір қызығы, сол қатарда Жібек жолынан Жер шарының басқа жағында жатқан аумақта Жібек жолы өткен Мексикадағы Кукулькана Пирамидасы бейнеленген екі шеңбер түрінде сәнді орындалған. Орындаудың негізгі технологиялық материалы скульптуралық барельефтерімен сәйкес қол жазбамен жабылған глазурленген рельефтік негіздегі керамика болып табылады​.

== Жақын орналасқан нысандар ==
* ОӘД («Заңғар» Сауда үйі)​
* «Отырар», «Жетісу» қонақ үйлері​
* № 2 дәріхана​
* «Юбилейный» супермаркеті​
* «Москва», «Академ кітап», «Silk Way» дүкендері​
* «Цезарь» кинотеатры​
* [[Арасан монша кешені]]
* Жаяу жүру аумағы (Жібек жолы көшесі Абылай хан даңғылы және Қонаев көшесі арасындағы: «Алматы Арбаты»)​
* [[Вознесенск кафедралы шіркеуі (Алматы)|Вознесенск соборы]]​
* [[28 гвардияшыл- панфиловшылар|28 Панфиловшылар паркі]]
* &quot;Алматытелеком&quot; кеңсесі

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/728 «Жібек жолы» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>lqx9fmv7up59nx0rxue1uqsg03efr76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Райымбек батыр (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15929</id>
    <revision>
      <id>3058738</id>
      <parentid>3038219</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:15:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3406" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Райымбек батыр
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Алматинское метро 011.JPG
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = [[Жетісу ауданы|Жетісу]], [[Алмалы ауданы|Алмалы]] және [[Медеу ауданы|Медеу]] аудандары
|Ашылған күні  = 01.12.2011 ж.
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = біркүмбезді, саяз
|Тереңдігі     = 5 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 10 м
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Райымбек батыр даңғылы (Алматы)|Райымбек батыр даңғылы]],&lt;br&gt;[[Назарбаев даңғылы]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
'''«Райымбек батыр»''' — [[Алматы метросы]]ның бекеті. [[Нұрсұлтан Назарбаев даңғылы (Алматы)|Назарбаев даңғылы]] және [[Райымбек батыр даңғылы (Алматы)|Райымбек батыр даңғылы]]ның қиылысында орналасқан. Жерасты вестибюліне кіретін және шығатын жерлер Назарбаев даңғылы мен Райымбек батыр даңғылы қиылысқан әрбір бұрышқа орналасқан. Тағы екі кіретін және шығатын жерлер Назарбаев даңғылы бойында, Райымбек батыр даңғылының солтүстігіне қарай орналасқан.

Бекет [[2011 жыл]]дың [[1 желтоқсан]]ында ашылды. Ол Алматы метросының іске қосылған бірінші кезегінің бөлігі болып табылады. 

[[Райымбек батыр]] есiмiмен аталған. Жобада «Октябрьская» деп көрсетілген.

== Сипаттамасы ==
Таяз орналасқан бекет ені — 10 м, ұзындығы — 104 м бір арал іспеттес платформасы бар бір күмбез тәрізді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
Әрлеуі ежелгі заман мен қазіргі замандағы үлгілерді біріктіру  етіп орындалған. Қабырғаларда ұлттық өрнектер мен жартасқа салынған суреттер бейнеленген​.

== Жақын орналасқан нысандар​ ==
* &quot;Мерей&quot; сауда Үйі​
* [[Алматы-2 стансасы|Алматы-2]] теміржол вокзалы
* Көк базар​
* &quot;[[Саяхат (автобекет)|Саяхат]]&quot; автовокзалы

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/727 «Райымбек батыр» бекеті] — metroalmaty.kz 

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>j6lg9g5rsypnq4h68v04di254gf0i51</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>CNN</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15954</id>
    <revision>
      <id>3058678</id>
      <parentid>2979778</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:26:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:CNN.svg|CNN.svg]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Rubin16|Rubin16]] [[commons:File:CNN.svg|жойған]], себебі: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an art</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5039" xml:space="preserve">{{Телеарна
| name         = Cable News Network
| logofile     =
| logosize     = 200px
| branding     = CNN
| headquarters = [[CNN Center]]&lt;br /&gt;[[Atlanta, Georgia]]
| country      = [[United States]]
| language     = [[English language|English]]
| broadcast area=United States&lt;br /&gt;Canada&lt;br /&gt;Worldwide
| network_type = [[US Cable news]]
| slogan       = &quot;The Most Trusted Name in News&quot;&lt;br /&gt; &quot;CNN = Politics&quot;&lt;br /&gt; &quot;The Best Political Team on Television&quot;&lt;br /&gt; &quot;CNN = Money&quot;
| available    = [[United States]]&lt;br /&gt; [[Canada]]&lt;br /&gt; [[worldwide]] (via [[CNN International]]), [[online]] (via [[CNN Pipeline]]), [[radio]] (news reports on the half hour)
| owner        = [[Turner Broadcasting System]], Inc.&lt;br /&gt;(a [[Time Warner]] company)
| launch       = 1 маусым 1980
| founder      = [[Ted Turner]]
| key_people   = [[Reese Schonfeld]]&lt;br /&gt;[[Jim Walton]] (Pres., CNN Worldwide)&lt;br /&gt;[[Jonathan Klein (CNN)|Jonathan Klein]] (Pres., CNN/US)
| website      = [http://www.cnn.com/ www.cnn.com]
| sat serv 1   = [[DirecTV]] (U.S.)
| sat chan 1   = 202 (SD/HD)&lt;br /&gt; 1202 ([[VOD]])
| sat serv 2   = [[Dish Network]] (U.S.)
| sat chan 2   = 200 (SD/HD)&lt;br /&gt; 9436 (HD)
| sat serv 3   = [[Bell TV]] (Canada)
| sat chan 3   = 500
| sat serv 4   = [[Shaw Direct]] (Canada)
| sat chan 4   = 500
| cable serv 1 = Available on most cable systems 
| cable chan 1 = Check local listings
| cable serv 2      = [[Verizon Fios|Verizon FiOs]] (U.S.)
| cable chan 2      = 100 (SD)&lt;br /&gt;600 (HD)
| sat radio serv 1 = [[Sirius Satellite Radio|Sirius]]
| sat radio chan 1 = 132
| sat radio serv 2 = [[XM Satellite Radio|XM]]
| sat radio chan 2 = 122
| picture format   = [[480i]] ([[SDTV]])&lt;br /&gt;[[1080i]] ([[HDTV]])
| sister names = [[CNN Airport Network]]&lt;br /&gt;[[CNN en Español]]&lt;br /&gt;[[CNN International]]&lt;br /&gt;[[HLN (TV network)|HLN]]&lt;br /&gt;[[CNN Chile]]&lt;br /&gt;[[CNN+]]&lt;br /&gt;[[CNN-IBN]]
}}
'''CNN''' (Кейбль-Ньюс-Нетуорк, яғни, Жаңалықтардың Кабельді Торабы) — жаңалықтар желісі. 1980 жылы негізін қалаған - [[Тед Тернер]]. Оның CNN-ды құруына төрт жыл уақыты, 100 миллион доллар ақшасы кеткен. [[Time Warner]] құрамына кіреді.

Бүгінде CNN әлемнің 200-ден астам елінде 40 тілде сөйлеп, 160 миллионнан астам үйге еніп тұр. Оны қазір 1,5 миллиард адам көреді. Негізінде, 6 миллиардтық адамзат түгел көре алады. Әлгі 1,5 мил­лиард адам – кабельді телевизия жүйесіне қосылғандар. CNN айналасы 30 жылдың ішінде біздің мына әлем туралы түсінігімізді өзгертті. Ғарыш серіктері арқылы Тернер жұмыр Жерді қаусыра қауыштыратын ғажайып құралға ие болды. “CNN планетаны Жаһандық ауылға айнал­дырды. Ал біздің бәрімізді көршілерге айнал­дырды” – “Деньги” журналында сонау 1996 жылы (№29) жарияланған мақаласында Ангелина Сирина осылай деп әдемі айтқан. Американ супермар­кет­тері тәулігіне жиырма төрт сағат бойы, аптасына жеті күн бойы жұмыс істейді. CNN де солай. Бұл тұрғыдан қарағанда, тіпті, CNN бүкіл планетаны бір супермаркетке айналдырды десе де болатындай. Иә, қазір бүкіл адамзат CNN-нің арқасында бір тауарды бір мезетте ала алады. Жаһандануды жеделдетіп жіберген жайдың бірі CNN болар, тегі.

Тернер таңдаған пішіннің сәтті шыққаны сондай, CNN көп ұзамай-ақ Американың аясынан асып, бүкіл әлемді қамтып кетті. Енді жер шарында CNN жедел көрсетпейтін бірде-бір елеулі оқиға қалмауға айналды. Ең кереметі, CNN тілшілері портативті жер серігі коммуникациялық жүйелерінің көмегімен сол оқиғалардың тура ортасынан тікелей репортаждар беруді бастады. Қазір мұнымен ешкімді таңдандыра алмайсыз, ал өткен ғасырдың 80-ші жылдарының басында бұл телевизия мүмкіндігі туралы түсінікті төңкеріп түсірген жаңалық еді.

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Серіктік арналар]]</text>
      <sha1>e9ackfaczeftgxm611wdgxcohzj1u2j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мюнхен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17096</id>
    <revision>
      <id>3058724</id>
      <parentid>3053195</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:22:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4534" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = қала 
 |қазақша атауы           = Мюнхен 
 |шынайы атауы            = München 
 |сурет                   = [[Сурет:Munich montage.png|330px]] 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Германия 
 |елтаңба                 = DEU München COA.svg 
 |ту                      = Flag of Munich (striped).svg
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=48 |lat_min=08 |lat_sec=0 
  |lon_dir=E |lon_deg=11 |lon_min=34 |lon_sec=0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Германия жерлері{{!}}Жер 
 |аймағы                  = Бавария 
 |кестедегі аймақ         = Бавария 
 |аудан түрі              = Германия ауданы{{!}}Ауданы 
 |ауданы                  = Еркін қала 
 |кестедегі аудан         = Еркін қала (аудан){{!}}Еркін қала 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           =  
 |басшының түрi           = Обер-Бургомистер
 |басшысы                  = [[Дитер Райтер]]&lt;ref&gt;https://www.muenchen.de/rathaus/Stadtpolitik/Stadtspitze.html&lt;/ref&gt;
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 310,43 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 519 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = Неміс
  |тұрғыны                = 1548319
  |санақ жылы             = 2017
  |тығыздығы              = 4 713
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 089 
 |пошта индексі           = 80331-81929 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = M 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды 
 |сандық идентификаторы   = 09 1 62 000 
 |ортаққордағы санаты     =  
 |сайты                   = http://www.muenchen.de/ 
 |сайт тілі               = de 
}} 
'''Мюнхен''' ({{lang-de|München}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Бавария]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[қала]]. [[Жоғарғы Бавария (округ)|Жоғарғы Бавария]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округына]] бағынады. [[Еркін қала (аудан)|Еркін қала]] ауданының құрамына енеді.

Қаланың тұрақты тұрғындарының саны 15 48 319 адамды құрайды (31 желтоқсан 2017 жыл). Алып жатқан жер аумағы 310,43 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''09 1 62 000''. Қаланың басшысы — Кристиан Уде.

== Дереккөздер ==
{{reflist}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.muenchen.de/ Ресми сайты]

{{Бавария аудандары}}
{{Германия:Еркін қала ауданы:Қалалар}}
{{Bavaria-geo-stub}}

[[Санат:Бавария елді мекендері]]
[[Санат:Еуропа қалалары]]
[[Санат:Германия қалалары]]</text>
      <sha1>g1tx4q84xtj618bhmbj51rjjpfwo8np</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20421</id>
    <revision>
      <id>3058728</id>
      <parentid>2762785</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:33:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5034" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = Tengiz and Korgaljinski Lakes, Kazakhstan.jpg
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 50/26/23/N/68/54/0/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 305
 |Ұзындығы       = 74,4
 |Ені            = 40,2
 |Ауданы         = 1590
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 470
 |Тереңдігі   = 7,75
  |Орташа тереңдігі      = 2,5
 |Судың тұздылығы        = &lt;18,2‰
 |Судың мөлдірлігі       = 0,5—4,0
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = Нұра/Құланөтпес (өзен) 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Қорғалжын ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    = Lake Tengiz
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Теңіз-Қорғалжын артезиан алабы|Теңіз-Қорғалжын]] алабындағы көл.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы]]ның оңтүстік-батысында. Көл ойыстың батыс бөлігіндегі тектоникалық қазаншұңқырда жатыр. [[Солтүстік Қазақстан|Солтүстік]] және [[Орталық Қазақстан]]дағы ірі тұзды су қоймаларының бірі, теңіз деңгейінен 304,4 м биіктікте орналасқан. Көл үлкен батыс бөліктен және солтүстік-шығыстағы шығанақты бөлігінен тұрады.

== Гидрографикасы ==
Теңізге құятын өзен суларының азаюына байланысты ауданы кейінгі жылдары 1161,5 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; дейін кішірейді (бұрын 1590,0 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; болатын), ұзындығы 74,4 км, ені 32 км (бұрын 40,2 км). Жағалау сызығы 488,0 км. Су жиналатын алабы 94900 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Негізгі бөлігінің тереңдігі солтүстігінде 6,75 м (бұрын 8 м), шығанағында 3 м. Көл түбі жайпақ, тегіс, негізінен қоймалжың сұрғылт қара түсті, емдік қасиеті бар тұнбадан тұрады. Солтүстік-шығыс бөлігінде балдыр өседі. [[Желтоқсан]]да қатады, мұзының қалыңдығы 1 м-ге жетеді, сәуірде ериді. Су деңгейі көктемде 0,5 м-ге көтеріледі, қазанда төмендейді. Көлде жыл бойы су болады. Теңізге [[Нұра]], [[Құланөтпес (өзен)|Құланөтпес]] өзендері, Еспесай, Үлкен және Кіші Тобылғысай, тағыда басқа жылғалар құяды.

== Жағалау сипаты, балықтары мен құстары ==
Көлдің батыс жағалауы аласа төбешікті, басқа жағы жатық, түйетайлы, жазыққа ұласады. Жағасы [[гипс]]ті [[саз]]дан түзілген, батыс жағасы тастақты. Шығыс жағалауы шығанақтармен қатты тілімделген, мұнда үлкенді-кішілі 70 арал бар. Көлге су құстары ұя салады (жылына 50 мың жұпқа дейін), оның ішінде кәдімгі [[Қоқиқаздар|қоқиқаз]] (21 мың басқа дейін) бар. Суында [[Мөңке балық|мөңке]], [[оңғақ]], [[нәлім]], [[Өзен алабұғасы|алабұға]], [[Торта балық|торта]], [[шортан]], [[аққайран]] сияқты балықтар мекендейді. Көл суы ашқылтым. Суы көп жылдары солтүстік-шығыстағы шығанағының тұздылығы 2,9%, суы аз жылдары 18,2% болады. Теңіз [[Қорғалжын қорығы|Қорғалжын мемлекеттік қорығы]]ның құрамына кіреді.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қорғалжын ауданы көлдері]]
[[Санат:Нұра су алабы]]</text>
      <sha1>1n295fxteynnd4jhy2cpam5oy91m0ih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058732</id>
      <parentid>3058728</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:08:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Салиха [[Теңіз (көл)]] бетін [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5034" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = Tengiz and Korgaljinski Lakes, Kazakhstan.jpg
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 50/26/23/N/68/54/0/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 305
 |Ұзындығы       = 74,4
 |Ені            = 40,2
 |Ауданы         = 1590
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 470
 |Тереңдігі   = 7,75
  |Орташа тереңдігі      = 2,5
 |Судың тұздылығы        = &lt;18,2‰
 |Судың мөлдірлігі       = 0,5—4,0
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = Нұра/Құланөтпес (өзен) 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Қорғалжын ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    = Lake Tengiz
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Теңіз-Қорғалжын артезиан алабы|Теңіз-Қорғалжын]] алабындағы көл.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы]]ның оңтүстік-батысында. Көл ойыстың батыс бөлігіндегі тектоникалық қазаншұңқырда жатыр. [[Солтүстік Қазақстан|Солтүстік]] және [[Орталық Қазақстан]]дағы ірі тұзды су қоймаларының бірі, теңіз деңгейінен 304,4 м биіктікте орналасқан. Көл үлкен батыс бөліктен және солтүстік-шығыстағы шығанақты бөлігінен тұрады.

== Гидрографикасы ==
Теңізге құятын өзен суларының азаюына байланысты ауданы кейінгі жылдары 1161,5 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; дейін кішірейді (бұрын 1590,0 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; болатын), ұзындығы 74,4 км, ені 32 км (бұрын 40,2 км). Жағалау сызығы 488,0 км. Су жиналатын алабы 94900 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Негізгі бөлігінің тереңдігі солтүстігінде 6,75 м (бұрын 8 м), шығанағында 3 м. Көл түбі жайпақ, тегіс, негізінен қоймалжың сұрғылт қара түсті, емдік қасиеті бар тұнбадан тұрады. Солтүстік-шығыс бөлігінде балдыр өседі. [[Желтоқсан]]да қатады, мұзының қалыңдығы 1 м-ге жетеді, сәуірде ериді. Су деңгейі көктемде 0,5 м-ге көтеріледі, қазанда төмендейді. Көлде жыл бойы су болады. Теңізге [[Нұра]], [[Құланөтпес (өзен)|Құланөтпес]] өзендері, Еспесай, Үлкен және Кіші Тобылғысай, тағыда басқа жылғалар құяды.

== Жағалау сипаты, балықтары мен құстары ==
Көлдің батыс жағалауы аласа төбешікті, басқа жағы жатық, түйетайлы, жазыққа ұласады. Жағасы [[гипс]]ті [[саз]]дан түзілген, батыс жағасы тастақты. Шығыс жағалауы шығанақтармен қатты тілімделген, мұнда үлкенді-кішілі 70 арал бар. Көлге су құстары ұя салады (жылына 50 мың жұпқа дейін), оның ішінде кәдімгі [[Қоқиқаздар|қоқиқаз]] (21 мың басқа дейін) бар. Суында [[Мөңке балық|мөңке]], [[оңғақ]], [[нәлім]], [[Өзен алабұғасы|алабұға]], [[Торта балық|торта]], [[шортан]], [[аққайран]] сияқты балықтар мекендейді. Көл суы ашқылтым. Суы көп жылдары солтүстік-шығыстағы шығанағының тұздылығы 2,9%, суы аз жылдары 18,2% болады. Теңіз [[Қорғалжын қорығы|Қорғалжын мемлекеттік қорығы]]ның құрамына кіреді.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қорғалжын ауданы көлдері]]
[[Санат:Нұра су алабы]]</text>
      <sha1>1n295fxteynnd4jhy2cpam5oy91m0ih</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28747</id>
    <revision>
      <id>3058693</id>
      <parentid>2779563</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:56:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3978" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Темірбек Жүргенов ауылы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =50 |lat_min =26|lat_sec = 00
   |lon_deg =60|lon_min = 29|lon_sec =55 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Ақтөбе облысы
|кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
|ауданы                  = Әйтеке би ауданы
|кестедегі аудан         = Әйтеке би ауданы{{!}}Әйтеке би 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Темірбек Жүргенов ауылдық округі{{!}}Темірбек Жүргенов 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =   1955
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Комсомольское''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =5909
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{айрық|Темірбек Жүргенов ауылы (айрық)}}
'''Темірбек Жүргенов ауылы''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Әйтеке би ауданы]]ндағы ауыл, аудан ([[1966 жыл]]дан) және [[Темірбек Жүргенов ауылдық округі]] орталығы. [[2020 жыл|2020]]-жылға дейін атауы &quot;Комсомол&quot; деп аталды.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы - [[Ақтөбе]] қаласынан шығысқа қарай 230 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 5065 адам (2622 ер адам және 2443 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 5909 адамды (2907 ер адам және 3002 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1955 жыл]]ы тың жерлерді игеру кезінде астық кеңшарының орталығы ретінде қаланған. Ауылда баспахана, ауыл шаруашылығы техникасын жөндейтін цех, т.б. шаруашылық мекемелері бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Әйтеке би ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Әйтеке би ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>2j4k9vx4mlkdciwj7r2m4ep3bdtkvp0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058694</id>
      <parentid>3058693</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:56:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3980" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Темірбек Жүргенов ауылы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =50 |lat_min =26|lat_sec = 00
   |lon_deg =60|lon_min = 29|lon_sec =55 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Ақтөбе облысы
|кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
|ауданы                  = Әйтеке би ауданы
|кестедегі аудан         = Әйтеке би ауданы{{!}}Әйтеке би 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Темірбек Жүргенов ауылдық округі{{!}}Темірбек Жүргенов 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =   1955
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Комсомольское''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =5909
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Темірбек Жүргенов ауылы (айрық)}}
'''Темірбек Жүргенов ауылы''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Әйтеке би ауданы]]ндағы ауыл, аудан ([[1966 жыл]]дан) және [[Темірбек Жүргенов ауылдық округі]] орталығы. [[2020 жыл|2020]]-жылға дейін атауы &quot;Комсомол&quot; деп аталды.

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы - [[Ақтөбе]] қаласынан шығысқа қарай 230 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 5065 адам (2622 ер адам және 2443 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 5909 адамды (2907 ер адам және 3002 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1955 жыл]]ы тың жерлерді игеру кезінде астық кеңшарының орталығы ретінде қаланған. Ауылда баспахана, ауыл шаруашылығы техникасын жөндейтін цех, т.б. шаруашылық мекемелері бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Әйтеке би ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Әйтеке би ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>0zfkt5vv4he5rm7cexj9se98uz2u65y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сексеуіл (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31257</id>
    <revision>
      <id>3058809</id>
      <parentid>3057616</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4570" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Ауыл
|атауы                   = Сексеуіл
|сурет                   =   Сексеуіл Қызылорда облысы.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =04|lat_sec = 47
   |lon_deg =64|lon_min = 09|lon_sec =16
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Қызылорда облысы
|кестедегі облыс         = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда 
|ауданы                  = Арал ауданы
|кестедегі аудан         = Арал ауданы{{!}}Арал  
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Сексеуіл ауылдық округі{{!}}Сексеуіл
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = Төрешов Сәкен Құлмағанбетұлы 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = Саксаульск
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны               = 9296
  |санақ жылы            = 2009
  |тығыздығы             = 
  |шоғырлануы            = 
  |ұлттық құрамы         = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 72433
|пошта индексі           = 120116
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Сексеуіл''' — [[Қызылорда облысы]]  [[Арал ауданы]]ндағы ауыл, [[Сексеуіл ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 53 км-дей жерде, Алтыншоқысу тауларының оңтүстік баурайында, қуаң шөлді белдемде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 8347 адам (4117 ер адам және 4230 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 9296 адамды (4616 ер адам және 4680 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf  2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[Орынбор-Ташкент темір жолы]] магистралін (20 ғасырдың бас кезі) салуға байланысты қаланған. Кентте темір жол стансасының локомотив депосы, &quot;Құланды асыл тұқымды жылқы&quot; зауытының орталығы орналасқан. Соңғы халық санағы бойынша Сексеуіл кентіндегі халық саны 11 мың болды. Бұл Сексеуіл кентінде демографияның өсіп келе жатқанын көрсетеді. 

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Саксаульский. Окраина села IMG 20220612 193027.jpg |Сексеуіл

&lt;/gallery&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Арал ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Арал ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>a7dhu8k5kwzycczt766xz53509018tb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058810</id>
      <parentid>3058809</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:51:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4659" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Ауыл
|атауы                   = Сексеуіл
|сурет                   =   Сексеуіл Қызылорда облысы.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =04|lat_sec = 47
   |lon_deg =64|lon_min = 09|lon_sec =16
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Қызылорда облысы
|кестедегі облыс         = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда 
|ауданы                  = Арал ауданы
|кестедегі аудан         = Арал ауданы{{!}}Арал  
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Сексеуіл ауылдық округі{{!}}Сексеуіл
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = Төрешов Сәкен Құлмағанбетұлы 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = Саксаульск
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны               = 9296
  |санақ жылы            = 2009
  |тығыздығы             = 
  |шоғырлануы            = 
  |ұлттық құрамы         = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 72433
|пошта индексі           = 120116
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Сексеуіл''' — [[Қызылорда облысы]]  [[Арал ауданы]]ндағы ауыл, [[Сексеуіл ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 53 км-дей жерде, Алтыншоқысу тауларының оңтүстік баурайында, қуаң шөлді белдемде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 8347 адам (4117 ер адам және 4230 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 9296 адамды (4616 ер адам және 4680 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf  2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[Орынбор-Ташкент темір жолы]] магистралін (20 ғасырдың бас кезі) салуға байланысты қаланған. Кентте темір жол стансасының локомотив депосы, &quot;Құланды асыл тұқымды жылқы&quot; зауытының орталығы орналасқан. Соңғы халық санағы бойынша Сексеуіл кентіндегі халық саны 11 мың болды. Бұл Сексеуіл кентінде демографияның өсіп келе жатқанын көрсетеді. 

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Саксаульский. Окраина села IMG 20220612 193027.jpg |Сексеуіл
Саксаульский Окраина села IMG 20220612 193014.jpg |Сексеуіл
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Арал ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Арал ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>g0j82gkc23sf4p23arwcnpmpnby4oul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058811</id>
      <parentid>3058810</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:52:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4702" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Ауыл
|атауы                   = Сексеуіл
|сурет                   =   Сексеуіл Қызылорда облысы.jpg
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg =47 |lat_min =04|lat_sec = 47
   |lon_deg =64|lon_min = 09|lon_sec =16
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Қызылорда облысы
|кестедегі облыс         = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда 
|ауданы                  = Арал ауданы
|кестедегі аудан         = Арал ауданы{{!}}Арал  
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Сексеуіл ауылдық округі{{!}}Сексеуіл
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = Төрешов Сәкен Құлмағанбетұлы 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = Саксаульск
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны               = 9296
  |санақ жылы            = 2009
  |тығыздығы             = 
  |шоғырлануы            = 
  |ұлттық құрамы         = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 72433
|пошта индексі           = 120116
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Кызылординская область
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Сексеуіл''' — [[Қызылорда облысы]]  [[Арал ауданы]]ндағы ауыл, [[Сексеуіл ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 53 км-дей жерде, Алтыншоқысу тауларының оңтүстік баурайында, қуаң шөлді белдемде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 8347 адам (4117 ер адам және 4230 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 9296 адамды (4616 ер адам және 4680 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf  2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[Орынбор-Ташкент темір жолы]] магистралін (20 ғасырдың бас кезі) салуға байланысты қаланған. Кентте темір жол стансасының локомотив депосы, &quot;Құланды асыл тұқымды жылқы&quot; зауытының орталығы орналасқан. Соңғы халық санағы бойынша Сексеуіл кентіндегі халық саны 11 мың болды. Бұл Сексеуіл кентінде демографияның өсіп келе жатқанын көрсетеді. 

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Саксаульский. Окраина села IMG 20220612 193027.jpg |Сексеуіл
Саксаульский Окраина села IMG 20220612 193014.jpg |Сексеуіл
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Арал ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Арал ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>rq2brjedgizjlpldm6jkb8x6f7xb9pj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31688</id>
    <revision>
      <id>3058684</id>
      <parentid>3057871</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:47:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7378" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Тұрар Рысқұлов ауылы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =     
   |lat_deg =42 |lat_min =32|lat_sec = 23
   |lon_deg =70|lon_min = 20|lon_sec =29
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Түркістан облысы
|кестедегі облыс         = Түркістан облысы{{!}}Түркістан
|ауданы                  = Түлкібас ауданы
|кестедегі аудан         = Түлкібас ауданы{{!}}Түлкібас
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Тұрар Рысқұлов ауылдық округі{{!}}Тұрар Рысқұлов  
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  1891 
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Ванновка''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =17 311
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Тұрар Рысқұлов ауылы (айрық)}}
'''Тұрар Рысқұлов ауылы''' — [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]] мен [[Тұрар Рысқұлов ауылдық округі]] орталығы &lt;ref name = tulk&gt;[http://ru.ontustik.gov.kz/view.php?id=774 Түлкібас ауданы жайлы жалпы мағлұмат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150610205656/http://ru.ontustik.gov.kz/view.php?id=774 |date=2015-06-10 }}&lt;/ref&gt;. 

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы - [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 222 км, [[Шымкент]] қаласынан 98 км-дей солтүстік-шығыс бағытта  орналасқан.&lt;ref name = tulk /&gt;

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 15 182 адам (7130 ер адам және 8052 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 17 311 адамды (8403 ер адам және 8908 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Тарихқа көз жүгіртсек, ауыл іргетасы [[1891 жыл]]ы қаланғанына көз жеткізуге болады. Сол жылы Қара топырақты [[Ресей]] аумағынан 84 отбасы шұрайлы жер іздеп, қазақ жеріне қарай сап түзейді. Оларды бұл жолға елдегі жұмыссыздық, үй-жайларының болмауы ғана емес, сол кездегі отаршылдық саясат та мәжбүрлеген. Межелі жеріне жетіп, табиғатына көңілі толған келімсектер өзара ақылдасып, қағылған қазықтың орнын &quot;Ванновское&quot; деп атауды ұйғарады. Жергілікті тұрғындар қуылады. Осылайша қазақ жерінде, [[Шымкент уезі]]нің [[Түлкібас|Майлыкент]] өңірінде Ванновское пайда болып, үйлер тұрғызылады. Ауасы таза, шөбі шүйгін, құнарлы жер келімсектер үшін таптырмас жерге айналады.

[[1928 жыл]]ы Ванновское Жуалы ауданының орталығы атанды. Кейінірек, [[1935 жыл]]ы қайтадан Түлкібас ауданының орталығына айналады. Сол жылы мұнда 3205 адам тұрып, көпшілігі &quot;Победа&quot; ұжымшарының мүшесі болды.

[[1993 жыл]]ы Ванновка селосы - қоғам қайраткері [[Тұрар Рысқұлов]] есімімен аталады. Гүлдей жайнаған аудан орталығында бүгінде 20 ұлттан құрылған 17 мың 837 адам тату тәтті өмір сүреді.

== Инфрақұрылымы ==
Спорт, музыка мектептері, 1 дарынды балаларға арналған мектеп-интернат, 4 орта мектеп, Түлкібас агробизнес және туризм колледжі, М.Х. Дулати атындындағы мәдениет үйі, аудан кітапхана, мешіт, орталығы аурухана, емхана, туберкулез, тері аурулары диспансері, санитар-эпидемиологиялық стансасы жұмыс істейді.

=== Білім беру саласы===
Ауылда 4 мектеп, атап айтқанда, №1 Ломоносов атындағы мектеп-гимназия, Абай атындағы мектеп-лицей, &quot;Құралай&quot; жалпы орта мектебі, Пушкин атындағы жалпы орта мектебі бар. Және 2010 жылы Ильясова Фарида Азмеданқызы басшылығымен &quot;Үш тілде оқытатын мамандандырылған дарынды балаларға арналған мектеп-интернат тұсауын кесті. 2012 жылы мектеп-интернаттың алғашқы түлектері Ұлттық Бірыңғай тестілеу нәтижесі бойынша аудан көлемінде бірінші орынды иеленіп, Жұранов Тұрлыбек пен Асқаров Әлімжан &quot;Алтын белгі&quot; иегері атанды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Түлкібас ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Түлкібас ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>2dbi6tswybquruf1uryb1atrwkfl2z9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058685</id>
      <parentid>3058684</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:48:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Тұрар Рысқұлов ауылы]] бетін [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7378" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Тұрар Рысқұлов ауылы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =     
   |lat_deg =42 |lat_min =32|lat_sec = 23
   |lon_deg =70|lon_min = 20|lon_sec =29
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Түркістан облысы
|кестедегі облыс         = Түркістан облысы{{!}}Түркістан
|ауданы                  = Түлкібас ауданы
|кестедегі аудан         = Түлкібас ауданы{{!}}Түлкібас
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Тұрар Рысқұлов ауылдық округі{{!}}Тұрар Рысқұлов  
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  1891 
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Ванновка''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =17 311
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Тұрар Рысқұлов ауылы (айрық)}}
'''Тұрар Рысқұлов ауылы''' — [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]] мен [[Тұрар Рысқұлов ауылдық округі]] орталығы &lt;ref name = tulk&gt;[http://ru.ontustik.gov.kz/view.php?id=774 Түлкібас ауданы жайлы жалпы мағлұмат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150610205656/http://ru.ontustik.gov.kz/view.php?id=774 |date=2015-06-10 }}&lt;/ref&gt;. 

== Географиялық орны ==
Облыс орталығы - [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 222 км, [[Шымкент]] қаласынан 98 км-дей солтүстік-шығыс бағытта  орналасқан.&lt;ref name = tulk /&gt;

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 15 182 адам (7130 ер адам және 8052 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 17 311 адамды (8403 ер адам және 8908 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Тарихқа көз жүгіртсек, ауыл іргетасы [[1891 жыл]]ы қаланғанына көз жеткізуге болады. Сол жылы Қара топырақты [[Ресей]] аумағынан 84 отбасы шұрайлы жер іздеп, қазақ жеріне қарай сап түзейді. Оларды бұл жолға елдегі жұмыссыздық, үй-жайларының болмауы ғана емес, сол кездегі отаршылдық саясат та мәжбүрлеген. Межелі жеріне жетіп, табиғатына көңілі толған келімсектер өзара ақылдасып, қағылған қазықтың орнын &quot;Ванновское&quot; деп атауды ұйғарады. Жергілікті тұрғындар қуылады. Осылайша қазақ жерінде, [[Шымкент уезі]]нің [[Түлкібас|Майлыкент]] өңірінде Ванновское пайда болып, үйлер тұрғызылады. Ауасы таза, шөбі шүйгін, құнарлы жер келімсектер үшін таптырмас жерге айналады.

[[1928 жыл]]ы Ванновское Жуалы ауданының орталығы атанды. Кейінірек, [[1935 жыл]]ы қайтадан Түлкібас ауданының орталығына айналады. Сол жылы мұнда 3205 адам тұрып, көпшілігі &quot;Победа&quot; ұжымшарының мүшесі болды.

[[1993 жыл]]ы Ванновка селосы - қоғам қайраткері [[Тұрар Рысқұлов]] есімімен аталады. Гүлдей жайнаған аудан орталығында бүгінде 20 ұлттан құрылған 17 мың 837 адам тату тәтті өмір сүреді.

== Инфрақұрылымы ==
Спорт, музыка мектептері, 1 дарынды балаларға арналған мектеп-интернат, 4 орта мектеп, Түлкібас агробизнес және туризм колледжі, М.Х. Дулати атындындағы мәдениет үйі, аудан кітапхана, мешіт, орталығы аурухана, емхана, туберкулез, тері аурулары диспансері, санитар-эпидемиологиялық стансасы жұмыс істейді.

=== Білім беру саласы===
Ауылда 4 мектеп, атап айтқанда, №1 Ломоносов атындағы мектеп-гимназия, Абай атындағы мектеп-лицей, &quot;Құралай&quot; жалпы орта мектебі, Пушкин атындағы жалпы орта мектебі бар. Және 2010 жылы Ильясова Фарида Азмеданқызы басшылығымен &quot;Үш тілде оқытатын мамандандырылған дарынды балаларға арналған мектеп-интернат тұсауын кесті. 2012 жылы мектеп-интернаттың алғашқы түлектері Ұлттық Бірыңғай тестілеу нәтижесі бойынша аудан көлемінде бірінші орынды иеленіп, Жұранов Тұрлыбек пен Асқаров Әлімжан &quot;Алтын белгі&quot; иегері атанды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Түлкібас ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Түлкібас ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>2dbi6tswybquruf1uryb1atrwkfl2z9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Көбейтұз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33615</id>
    <revision>
      <id>3058754</id>
      <parentid>2847418</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2688" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Көбейтұз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/44/33/N/73/32/51/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 253
 |Ұзындығы       = 3,5
 |Ені            = 3,1
 |Ауданы         = 6,9
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 11
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Ерейментау ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы 
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Көбейтұз''' – [[Теңіз (көл, Ерейментау ауданы)|Теңіз]] көлінің шығысындағы тұзды тұйық көл. 

==Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]] [[Ерейментау]] қаласының солтүстік-шығысында 25 км жерде орналасқан. [[Өлеңті (өзен, Ертіс алабы)|Өлеңті]] өзені алабында. Теңіз деңгейінен 253 м биіктікте жатыр.

== Гидрографикасы ==
Аумағы 6,9 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 3,5 км, енді жері 3,1 км, жағалау бойының ұзындығы 11 км. Жағалауы құмды, саздақты ойлы жазық. Жағасы күрделі пішінді, су көп жылдары пішінін жиі өзгертіп тұрады. [[Қараша]] – [[сәуір]] айлары аралығында суы қатып жатады. Суы тұзды. Жауын-шашын және жер асты сулары мен толысады. Көл айдынында жыл бойы су болады. Мал суарылады, жағалауы шабындық.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ерейментау ауданы көлдері]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>jnyhncs45s5zl0zp8i9anapvtmvybwj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үдэгей</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42676</id>
    <revision>
      <id>3058653</id>
      <parentid>2994547</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:40:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8217" xml:space="preserve">{{Халық
|атауы      = Үдэгейлер
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 1 500 адам
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{RUS}}
|саны1      = 1 453 (2010)
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{UKR}}
|саны2      =  42 (2001)
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = үдегей тілі
|діні       = шаманизм, православие
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Үдэгейлер''' (өзд. атауы — ''удээ, удэхэ'') — [[халық]], [[Ресей Федерациясы|Ресей Федерациясының]] [[Приморье]], [[Хабаровск]] өлкелерінде ([[Уссури]], [[Хунгари]], [[Анюй]] [[өзен]] алабында) тұрады. Жалпы саны 1,8 мың адам ([[2000]]). 

== Тілі ==
Антропологиялық жағынан үлкен [[Моңғолдар|моңғол]] пішіндес расаның солтүстік азиялық тобына жатады. [[Алтай тілдері|Алтай тілдеріндегі]] [[тұңғыс]]-[[маньчжур]] тобына жататын удэгей тілінде сөйлейді.'' Анюй, бикин, иман, хор, хунгарий'', т.б. [[Диалектика|диалектілері]] ертеректе болғанымен, қазіргі таңда ұлттық тілін, [[салт-дәстүр|салт-дәстүрлерін]] жоғалта бастаған. 
Үдэгей тілі – жазуы жоқ тіл; Кеңестік тіл жүйесін қалыптастыру кезінде [[кириллица]] графикасы негізінде жасалған жазу таралмай қалды. Удэгей тілінде диалектикалық бөліну жоқ.&lt;ref&gt;Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 189-бет.&lt;/ref&gt;

== Діні ==
[[Христиан Діні|Христиан діні]] үдэгейлер арасында [[белең]] алып келе жатқанымен, кейбір дәстүрлі діни [[Көзқарас|көзқарастар]] ([[Аруақ|әруаққа]] сену, [[аю]] культі, бақсылық, т.б.) сақталған. 
[[Сурет:Udege Family.jpg|нобай|оңға|200px|20 ғасырдың басындағы Үдэге.]]
== Тарихы ==
Үдэгейлерде ежелгі корей, бохай, түркі, тұңғыс, манжұр тайпаларының элементтері бар. 4-6 ғасырларда Жапон теңізінің жағалау аумақтарын алып жатқан жеті тайпадан тұратын Вудзи одағы құрылғаны белгілі. 7 ғасырда көші-қон процесінде араласқан халықтар Бохай мемлекетін құрады, оның бір бөлігі үдэгелер мекендеген аумақтарды алып жатты. Одан кейінгі тарихта Үдэге халқы немесе тайпасы бір мемлекеті жоқ аңшылар мен балықшылар ретінде айтылады.
Үдэгелер өз тарихында нанайлар және эвенктермен байланыста болды, ең жақын байланыстар орочтармен болды. Орыс зерттеушілері 19 ғасырдың аяғына дейін үдэге мен орочтарды ажыратпай, бір халық деп есептеді. 
1860 жылы үдэгелер Уссури өлкесін қосып алғаннан кейін Ресей мемлекетінің құрамына енді. 1960-70 ж. Үдэгейлердің анюй, хунгарий т.б. этнографиялық топтары болды.

== Кәсібі ==
Үдэгейлердің дәстүрлі [[Шаруашылық|шаруашылығы]] [[аңшылық]] пен [[балықшылық]]. Кейбір оңтүстік өңірлердегі топтар [[Егіншілік|егіншілікпен]] де айналысады. [[1860]] ж. үдэгейлер [[Ресей империясы|Ресей]] құрамына өтті. Оларда ұзақ уақытқа дейін [[Патриархат|патриархалды]] дәстүрлер сақталды. 

Дәстүрлі баспаналары ағаштан тұрғызылады. Қыста төбесі екі жағына қарай [[Шатыр|шатырмен]] жабылған жартылай жертөледе, жазда [[шалаш]], чумда тұрады.&lt;ref&gt;[[Қазақ Энциклопедиясы|&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;]], 9 том&lt;/ref&gt;

== Мәдениеті ==
Үдэгейлердің өзіндік [[фольклор|фольклоры]] сақталған. Үдэге мәдениетінде табиғат рухтарына арналған жырлар мен дұғалар көп. Үдегелер де өз сезімдерін өлең, жыр арқылы жеткізеді. Жазбаша тілі болмаған Үдэгейлер ғасырлар бойы орман рухтары туралы ауыздан-ауызға тараған.

Киімдерін, негізінен, [[аң терісі|аң терісінен]] тігеді. Үдэгелердің дәстүрлі киімі – матадан тігілген, оң жағынан бекітілетін кимоно үлгісіндегі шапан. Ерлердің халаты тізеге дейін жетті, әйелдердікі ұзағырақ болды. Олар қыста аң терісінен тігілген күрте, қолғап, пішіні дөңгелекше келген бас киім киген.
Әйелдердің киімдері ерлерге қарағанда моншақтармен және тиындармен безендірілген. Шапанның жеңі, етегі, етегі түрлі кестелермен безендірілген. Ерлер мен әйелдер шаштарын екі өріммен өрді, қыздар оларды моншақтар мен монеталармен қосымша безендірді.

== Қазақстандағы үдэгейлер ==
Қазақстанның үдэгей диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: 
*7 (1970 ж.), 
*33 (1979 ж.), 
*19 (1989 ж.), 
*47 (1999 ж.) 
*2 (2009 ж.) адам.&lt;ref&gt;Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева. /Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.-Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 422-бет ISBN 978-601-7472-88-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{wikify}}
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Ресей халықтары]]</text>
      <sha1>0m3yve65q9vjtldatae47glne0tnwi0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43061</id>
    <revision>
      <id>3058682</id>
      <parentid>2601943</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:45:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4243" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Тұрар Рысқұлов ауылы
 |сурет                   = 
 |әкімшілік күйі          =  
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  =   
  |lat_deg = 42|lat_min = 57|lat_sec = 05
  |lon_deg =73 |lon_min =14 |lon_sec = 20
  |CoordAddon             = type:city(8100)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Жамбыл облысы
 |кестедегі облыс         = Жамбыл облысы{{!}}Жамбыл
 |ауданы                  = Меркі ауданы
 |кестедегі аудан         = Меркі ауданы{{!}}Меркі  
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Рысқұлов ауылдық округі (Жамбыл облысы){{!}}Рысқұлов 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Қызтуған'', ''Жданов''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 1162
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            =  
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}}
{{мағына|Тұрар Рысқұлов ауылы (айрық)}}
'''Тұрар Рысқұлов''' — [[Жамбыл облысы]] [[Меркі ауданы]]ндағы ауыл, [[Рысқұлов ауылдық округі (Жамбыл облысы)|Рысқұлов ауылдық округі]] құрамында. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Меркі]] ауылының солтүстігінде 8 км-дей, ауылдық округ орталығы -[[Интернациональное (Жамбыл облысы)|Интернациональное]] ауылынан 3 км-дей жерде, [[Қызтоған (өзен)|Қызтоғансай]] өзенінің жағалауында орналасқан. 

== Халқы ==
Тұрғыны 1162 адам ([[2009 жыл|2009]]).

== Тарихы ==
[[1959 жыл|1959]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары жеміс-жидек өсіретін “Мерке” кеңшарының бөлімшесі болып келді. Оның негізінде Тұрар Рысқұлов ауылында шаруа қожалықтары құрылды.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Орта мектеп, фельдшерлік пункт, кітапхана бар. Ауылдың тарихи атауы &quot;Қызтуған&quot;, кейін Жданов атанған.&lt;ref&gt;Жамбыл облысының топономикалық атауларының анықтамалығы&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Меркі ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Меркі ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>3nz5jiawsx7axr6nuo9n3z99la5bno9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марк Твен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48465</id>
    <revision>
      <id>3058771</id>
      <parentid>2998174</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:43:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:Mark_Twain_statue,_Garden_City,_KS_IMG_5875.JPG|Mark_Twain_statue,_Garden_City,_KS_IMG_5875.JPG]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] [[commons:File:Mark_Twain_statue,_Garden_City,_KS_IMG_5875</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10234" xml:space="preserve">{{Жазушы
 |Есімі               = Марк Твен
 |Шынайы есімі        = {{lang-en|Mark Twain}}
 |Суреті              =  Mark Twain, Brady-Handy photo portrait, Feb 7, 1871, cropped.jpg
 |Ені                 = 
 |Суреттің аты        = Марк Твен, [[Мэттью Брэди]]дің фотосуреті&lt;br /&gt;[[7 ақпан]] [[1871 жыл]]
 |Туған кездегі есімі  =  Сэмюэл Лэнгхорн Клеменс
 |Лақап аты           =  Марк Твен, &lt;br /&gt;сьер Луи де Конт, &lt;br /&gt;Томас Джефферсон Снодграсс
 |Туған күні        = 30.11.1835
 |Туған жері        = [[Флорида]], [[Миссури (штат)|Миссури]], [[АҚШ]]
 |Қайтыс болған күні  = 21.04.1910
 |Қайтыс болған жері  = [[Реддинг (Коннектикут)|Реддинг]], [[Коннектикут]], [[АҚШ]]
 |Азаматтығы          = {{USA}}
 |Ұлты                = 
 |Мансабы             = жазушы, журналист, көсемсөзші
 |Шығармашылық жылдары   = 1864 - 1910
 |Бағыты              = сыншыл реализм
 |Жанры               = [[Көркем әдебиет]], [[тарихи көркем әдебиет]], [[балалар әдебиеті]],  [[сатира]], [[эссе]], [[философиялық әдебиет]], [[әдебиеттану]]
 |Шығармалардың тілі  =  [[Ағылшын тілі|Ағылшын]]
 |Дебюті              =“Калаверасадан келген әйгілі секіргіш бақа” әңгімесі
 |Марапаттары         = 
 |Сыйлықтары          = 
 |Қолтаңбасы          = Mark Twain Signatures-2.svg
 |Сайты               = 
 |Commons             =
}}
'''Марк Твен''' ({{lang-en|Mark Twain}}, шын аты '''Сэмюэл Лэнгхорн Клеменс''' ({{lang-en|Samuel Langhorne Clemens}}); 30 қараша [[1835 жыл]], [[Флорида]], [[Миссури (штат)|Миссури]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] — 21 сәуір [[1910 жыл]], [[Реддинг (Коннектикут)|Реддинг]], [[Коннектикут]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]) — америкалық [[жазушы]], журналист, көсемсөзші. [[Әдебиет|Көркем әдебиет]], [[тарихи көркем әдебиет]], [[балалар әдебиеті]],  [[сатира]], [[эссе]], [[философиялық әдебиет]], [[әдебиеттану]] жанрларында шығармаларын жазған. Гуманист және демократ.

== Өмірбаяны ==
[[Сурет:Mark_Twain_by_GH_Jones,_1850_-_retouched.jpg|thumb|left|200px|Сэмюэл Клеменс, 15 жаста, 1850 ж.]]
Сэмюэл Клеменс 1835 ж. 30 қарашада Флорида қаласында (Миссури штаты, АҚШ) дүниеге келген.
Балалық шағы [[Ханнибал (Миссури)|Ханибал]] қалашығында ([[Миссисипи]]) өткен. [[1853]] – [[1857 жыл]]дары ел аралап, түрлі қызметтер атқарған. [[1865 жыл]]ы жарық көрген “Калаверасадан келген әйгілі секіргіш бақа” атты әңгімесі оны көпке танымал етті. [[1867 жыл]]ы [[Еуропа]]да, одан соң [[Палестина]]да болды.

Осы сапарлар турасында жазылған “[[Ақкөңілдер шетелде]]” (1869), “[[Шыныққандар]]” (1872) атты еңбектерінде ескі мен жаңаны салыстыра келе, өмірдегі күйкі құбылыстарды сықақ етеді. [[Ч.Д. Уорнер]]мен бірге жазған “[[Алтынға малынған ғасыр]]” (1873) атты романында [[АҚШ]]-тағы [[Азамат соғысы]]нан кейінгі адамзаттың азғындауы, қоғамдағы алдау-арбау, адами болмыстың арзандауы туралы шынайы жазды. Өмірбаяндық “Том Сойердің таңғажайып істері” (1876), “Гекльберри Финнің басынан кешкен оқиғалары” (1884) атты еңбектерінде бақытсыз балалық шақ, пайдасы аз шіркеулік оқулар мен бай адамдар психологиясы өткір мысқылмен бейнеленген, Американың өткені мен бүгінгі өмірі жан-жақты суреттелген. “[[Ханзада мен қайыршы]]” (1882), “[[Ашықауыз Вилсон]]” (1894), “[[Жанна Д’Арк туралы жеке естеліктер]]” (1896), “[[Менің сыншыларым – миссионерлерге]]” (1901), “[[Патшаның монологы]]” (1905), “[[Бейтаныс адам]]” (1916), т.б. туындылары дүние жүзі халықтары тілдеріне аударылған. Твеннің “[[Том Сойердің таңғажайып істері]]” (1939, 1949, 1951, 1965), “[[Гекльберри Финнің басынан кешкен оқиғалары]]” (1949, 1967), т.б. шығармалары қазақ тілінде жарық көрген.

===Нақыл сөздері===
* «Егер бізді біреу сыйламай қойса, біз оған қапаланып, қатты ренжиміз. Ал, шындығында пенденің барлығы өз ішінен өзін-өзі сыйламайды ғой.»
* «Жасым он төртте болғанда әкем өте ақылсыз, ақымақ еді. Мен оны әзер түсінетінмін. Ал, менің жасым жиырма бірге келгенде, сол жеті жыл аралықта әкем өте ақылды, өзіме ақылшы-тіреу, одан артық адам жоқ болды» {{citation needed}} 
* «Батылдық- қорқыныштың жоқтығы емес, ол өз бойыңыздаңы қорқынышты өзіңіз басқару, соны ақылмен шешу.»
* «Өмірде өтіріктің үш түрі бар: жәй өтірік, көзіңізді бақырайтып қойып айтылатын бетсіздердің өтірігі және статистика.»
* «Афоризмнің басты қасиеті: аз сөз, терең мағына.»
* «Нағыз дос сен қателік жіберген кезде де жаныңнан табылады. Ал сен дұрыс жүрсең, бәрі сенімен бірге.»
* «Мен ешқашан мектеп тапсырмаларының жеке ілім-біліміме кедергі жасауына жол бермедім.»
* «Негізі, атаққа лайық қызмет етпей сол атақты асынып жүргеннен, атаққа лайық қызмет етіп, оны ресми түрде алудан бас тартқан әлдеқайда адамшылық.»
* «Мақтаулар - жақсы нәрсе, мадақтар да әдемі нәрсе ғой, алайда махаббат - адамның өз характері мен мүмкіншілігінің арқасында жеңіп алатын баға жетпес қазынасы.»
* «Жақсылық - бұл, кереңнің ести алатын, соқырдың көре алатын дүниесі.»
* «Балалық шақта бақыт алдымыздан күтіп тұрғандай көрінетін, қартайғанда оның тек өтіп кеткендігін сезінумен ғана шектеледі екенбіз.»
* «Қазір қоғамдағы адамдарды екіге ғана бөлуге болады: бірі - түрмедегі жазасын өтеушілер, екіншілері - жазасын өтеуге тиістер»

===Том Сойердің бастан кешкендері===
Бұл классикалық туындыда Том Сойердің басынан кешкен қызықты оқиғалары  суреттеледі.  Оқиға  тілі  бай,  түрлі  тартыстарға  толы.Кейіпкерлер  және  олардың  өмірі,  дүниетанымы  арқылы  сол  кездегі,яғни XVIII ғасырдағы АҚШ-тағы шағын қалашықтар тұрғындарының күнделікті  жұмыс  тіршілігі,  қарапайым  адамдардың,  діни қызметкерлердің психологиясы,  болмысы,  түсінігі көз  алдыңа келеді.Кейбір  тұстардағы  суреттер  мен  оқиғалар  қазақ  ауылындағы  өмірді көз алдыңа әкелгендей болады&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/
http://kz-en.ru/publ/kazakhskij_jazyk/knigi_na_kazakhskom/mark_tven_tom_sojerdi_basynan_keshkenderi_khikajat/29-1-0-609]&lt;/ref&gt;.

&lt;gallery&gt;
Mark Twain by Abdullah Frères, 1867.jpg|Твен [[1867 жыл]]ы
Mark Twain by AF Bradley.jpg|''Твен Марк''.
Mark Twain at Stormfield (1909).webm|Марк Твен (1909)
Twain House first floor library HABS CONN,2-HARF,16-63.jpg|[[Марк Твен үйі]]ндегі кітапхана
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ сықақшылары]]
[[Санат:АҚШ жазушылары]]</text>
      <sha1>f2h7ytp66d4rr2r4z4wrxb6s05l5oit</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыадыр (қырқа)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52025</id>
    <revision>
      <id>3058587</id>
      <parentid>2346367</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:54:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3904" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =   
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =50|lat_min =54|lat_sec =57
  |lon_dir = |lon_deg =65|lon_min =34|lon_sec =23 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қостанай облысы|Қостанай]] және [[Ақмола облысы|Ақмола]] облыстары   
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  75
  |Ені                 =    
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =323 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қостанай облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] шоқылы тауларының батысында, [[Торғай үстірті|Торғай]] үстіртінің солтүстігінде жатқан үстіртті-адырлы тау тізбегі. [[Мойылды (өзен, Шалқартеңіз алабы)|Мойылды]] жəне [[Сарыөзен (өзен, Торғай алабы)|Сарыөзен]] (Жалдама) өзендерінің суайрығы саналады. 

== Географиялық орны ==
[[Қостанай облысы]]ның [[Амангелді ауданы|Амангелді]] жəне [[Ақмола облысы]]ның [[Жарқайың ауданы|Жарқайың]] аудандары жерінде, батыстан шығысқа қарай 75 км-ге созылып жатыр. 

== Жер бедері ==
Ең биік жері шығысында (323 м). Батысқа қарай аласарып Мойылды өзеніне тіреледі. Беткейлері Талдыбұлақ, Қарағансай, Миялы, т.б. өзендердің аңғарларымен, сай-жыралармен тілімденген. Адырлы тау үсті үстіртті жазық. 

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы жоғарға палеозойдың интрузивтік гранит, гранодиорит, кварцит, т.б. тау жыныстарынан түзілген. Тектоникалық тұрғыдан каледон қатпарлық құрлымына жатады. 

== Өсімдігі ==
Топырақ жамылғысында шөлейтті жəне құрғақ даланың сұр, сұрғылт қоңыр топырағы басым. Онда бұта аралас жусан, бетеге, қылқан боз, көде, баялыш, т.б. астық тұқымдас шөптесіндер өседі. Өзен жəне сай-жыраларды бойлай тал, шілік, қараған, итмұрын, далалық шалғын шөптесіндер өседі. Етегінде қыстау, жайлаулар орналасқан. Бұлақ көздері көп.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Қостанай облысы таулары]]</text>
      <sha1>lsu2iyen9n6ijhcdwm3xvicpz8df8di</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058610</id>
      <parentid>3058587</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:05:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3920" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =50|lat_min =54|lat_sec =57
  |lon_dir = |lon_deg =65|lon_min =34|lon_sec =23 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қостанай облысы|Қостанай]] және [[Ақмола облысы|Ақмола]] облыстары   
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  75
  |Ені                 =    
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =323 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қостанай облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] шоқылы тауларының батысында, [[Торғай үстірті|Торғай]] үстіртінің солтүстігінде жатқан үстіртті-адырлы тау тізбегі. [[Мойылды (өзен, Шалқартеңіз алабы)|Мойылды]] жəне [[Сарыөзен (өзен, Торғай алабы)|Сарыөзен]] (Жалдама) өзендерінің суайрығы саналады. 

== Географиялық орны ==
[[Қостанай облысы]]ның [[Амангелді ауданы|Амангелді]] жəне [[Ақмола облысы]]ның [[Жарқайың ауданы|Жарқайың]] аудандары жерінде, батыстан шығысқа қарай 75 км-ге созылып жатыр. 

== Жер бедері ==
Ең биік жері шығысында (323 м). Батысқа қарай аласарып Мойылды өзеніне тіреледі. Беткейлері Талдыбұлақ, Қарағансай, Миялы, т.б. өзендердің аңғарларымен, сай-жыралармен тілімденген. Адырлы тау үсті үстіртті жазық. 

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы жоғарға палеозойдың интрузивтік гранит, гранодиорит, кварцит, т.б. тау жыныстарынан түзілген. Тектоникалық тұрғыдан каледон қатпарлық құрлымына жатады. 

== Өсімдігі ==
Топырақ жамылғысында шөлейтті жəне құрғақ даланың сұр, сұрғылт қоңыр топырағы басым. Онда бұта аралас жусан, бетеге, қылқан боз, көде, баялыш, т.б. астық тұқымдас шөптесіндер өседі. Өзен жəне сай-жыраларды бойлай тал, шілік, қараған, итмұрын, далалық шалғын шөптесіндер өседі. Етегінде қыстау, жайлаулар орналасқан. Бұлақ көздері көп.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Қостанай облысы таулары]]</text>
      <sha1>1v29kekg0qrs6ygrjdaczz6qyur1w28</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Роза Әшірбекова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53102</id>
    <revision>
      <id>3058715</id>
      <parentid>3058447</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T02:57:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8764" xml:space="preserve">{{Театр қайраткері
 |Есімі                 = Роза Әшірбекова
 |Шынайы есімі          = 
 |Сурет                 =  
 |Сурет атауы           = 
 |Туған кездегі есімі   = 
 |Лақап аты             = 
 |Туған күні            = 15.04.1938
 |Туған жері            = {{туғанжері|Біржан сал ауданы|Біржан сал ауданында}}, [[Ақмола облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
 |Қайтыс болған күні    = 01.08.2022
 |Қайтыс болған жері    = {{қайтысболғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақстан]]
 |Азаматтығы            = {{байрақ|КСРО}}&lt;br&gt;{{байрақ|Қазақстан}}
 |Мансабы               = {{актриса|Қазақстан|КСРО|XX ғасыр|XXI ғасыр}}
 |Белсенді жылдары      = 1960—2022
 |Амплуа                = [[драма]], [[мелодрама]]
 |Театр                 = [[Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театры]]
 |Рольдері              = 
 |Спектакльдері         = 
 |Марапаттары           = {{{!}} 
{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{!}}{{!}}{{Еңбек ардагері медалі}}{{!}}{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{ҚР Конституциясына 20 жыл}}{{!}}{{!}}{{ҚР Конституциясына 25 жыл}}{{!}}{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Қазақ КСР халық әртісі}}
{{!}}}
 |imdb_id               =  
 |Қолтаңбасы            = 
 |Сайты                 = 
 |Ортаққор              = 
}}
'''Роза Әшірбекова''' ([[15 сәуір]] [[1938 жыл|1938]], [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер ауданы]], [[Ақмола облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[1 тамыз]] [[2022 жыл|2022]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://kaz.zakon.kz/6010871-khalyk-artisi-roza-shirbekova-dunieden-otti.html?utm_source=Mail.KZ&amp;utm_campaign=Mail.KZ|title=Халық артисі Роза Әшірбекова дүниеден өтті|author=Еңлік Сақтан|date=1 тамыз 2022|work=|publisher=kaz.zakon.kz|accessdate=2022-08-07|lang=kk}}&lt;/ref&gt;, [[Алматы]], [[Қазақстан]]) — кеңестік қазақ театр [[Актер|актрисасы]]. [[Қазақстан халық әртісі]] (1991). [[Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі]] (1970). &quot;[[Парасат ордені|Парасат]]&quot; және &quot;[[Құрмет ордені|Құрмет]]&quot; ордендерінің иегері. Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы мемлекеттік және президенттік степендиясының иегері.

== Өмірбаяны ==
Роза Әшірбекова [[1938 жыл]]ы [[15 сәуір]]де [[Ақмола облысы]] [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер ауданы]] Қазгородок ауылында дүниеге келген.
* 1960 жылы Академиялық драма театры жанындағы студияны бітірген.
* 1960 жылдан бері [[Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театры|Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театры]] сахнасында қызмет етті.

=== Сахнадағы негізгі рөлдері ===
* Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театры сахнасында: Сахнада алғаш жасаған образы — жылы Жұмаханов пен Б. Тәжібаевтың “Қарагөз қарындасым” спектакліндегі Анна. Осы театр сахнасында ол сомдаған Ләззат (Т. Ахтановтың “Махаббат мұңында”), Хадиша, Сейде (Ш. Айтматовтың “Арманым Әселімі” мен “Бетпе-бетінде”), Шафақ (М. Кәрімнің “Ай тұтылған түнінде”), Мәншүк (Ә. Тәжібаевтың “Монологтарында”), Дариға (Т. Әбдіковтің “Біз үшеу едігінде”), Ұлбала (Шота Уәлихановтың “Тағдырында”), Ақбөпе (С. Жүнісовтың “Қос Анарында”), Гертруда (У. Шекспирдің “Гамлетінде”), Гиацинта (Мольердің “Скапеннің айласында”), Иветта (Б. Брехтің “Әйдік апайында”), Аркадина (А. Чеховтың “Шағаласында”), Клеопатра Львовна (А. Островскийдің “Адам аласы ішіндесінде”) сияқты рөлдер Ә-нің шеберлігін жан-жақты танытқан, Қазақ сахна өнері тарихынан өзіндік орын алған бейнелер.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;nowiki/&gt;» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том&lt;/ref&gt;

== Марапаттары ==
* 1970 — [[Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі]];
* 1991 — [[Қазақстан халық әртісі]];
* 2005 — ҚР Президентінің Жарлығымен &quot;[[Құрмет ордені|Құрмет]]&quot; орденімен марапатталған;
* 2016 — &quot;Қазақстанның еңбек ардагері&quot; медалі;
* 2017 — ҚР Президентінің Жарлығымен отандық театр мен кино өнерін және қоғамдық белсенділікті дамытуға қосқан зор үлесі үшін &quot;[[Парасат ордені|Парасат]]&quot; орденімен марапатталды;
* 2018 — Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Елбасының мәдениет саласындағы мемлекеттік стипендиясы;
* Үкіметтік медальдар, оның ішінде:
** 2011 — [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі|&quot;Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл&quot; медалі]];
** 2015 — [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі|&quot;Қазақстан Республикасының Конституциясына 20 жыл&quot; медалі]];
** 2016 — [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл медалі|&quot;Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл&quot; медалі]];
** 2020 — [[Қазақстан Конституциясына 25 жыл медалі|&quot;Қазақстан Республикасының Конституциясына 25 жыл&quot; медалі]];
** 2021 — [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі|&quot;Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл&quot; медалі]];

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан халық әртістері]]
[[Санат:Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театры тұлғалары]]
[[Санат:Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген əртістері]]
[[Санат:Қазақстан театр актрисалары]]</text>
      <sha1>3t14w8od96jycdnoal0t1xfm0jafpdu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Портал:Қазақстан/Білгенге маржан</title>
    <ns>100</ns>
    <id>70740</id>
    <revision>
      <id>3058736</id>
      <parentid>3002226</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:10:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="872" xml:space="preserve">* [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] — ауданы бойынша жетінші ең үлкен [[Қазақстан көлдері|көл]].
* Қарағанды облысындағы [[Басқамыр|ортағасырлық қала орны]] республикалық маңызы бар ескерткіш болып саналады.
* [[Нұр-Сұлтан]]дағы [[Бөгенбай батыр ескерткіші]]нде [[Бөгенбай батыр|батыр]] семсер ұстаған күйде бейнеленсе, [[Ерейментау]]да найзамен мүсінденген.
* Қазақстанда [[Жеңіс]] деп аталатын кем дегенде төрт ауыл бар.

[[Санат:Портал:Қазақстан]]
[[Санат:Уикипедия:Білгенге маржан]]</text>
      <sha1>qh5gkw4pxxjywb3ycha149w3rcbvx6z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өмірәлі Пашалиұлы Варшакидзе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103123</id>
    <revision>
      <id>3058727</id>
      <parentid>2626357</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:34:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3265" xml:space="preserve">'''Өмірәлі Пашалиұлы Варшакидзе''' — ғалым-агроном, «Нұр Отан» ХДП мүшесі, «Қайнар» АҚ (қазір - «Благовещенка» ЖШС) президенті.

==Өмірбаяны==
1957 жылы 18 қыркүйекте [[Жамбыл облысы]], [[Қордай ауданы]] [[Тасбастау (Жамбыл облысы)|Благовещенка]] ауылында туған. Ұлты [[түрік]].

Әкесі — Варшакидзе Пашали. Анасы — Варшакидзе Зухра.

А.Н. Скрябин атындағы Қырғыз ауылшаруашылық институтының агрономия факультетін бітірген (1982), ғалым-агроном. «[[Аманат (партия)|Нұр Отан]]» ХДП мүшесі.

1975 жылдың қыркүйегінен - [[Жамбыл облысы]], [[Қордай ауданы]], [[Көкқайнар (Жамбыл облысы)|Көкқайнар]] кеңшарының жұмысшысы. 1975 жылдың қарашасынан — [[Кеңес Әскері]]нің қатарында қызметте. 1978 жылдан - А.Н. Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылық институтының студенті.

1982 жылдан — Қырғыз КСР
Ыстық-Ата ауданының «Октябрьге 40 жыл» ұжымшарының бас агрономы. 1988 жылдан Қырғыз КСР Ыстық-Ата ауданының «9 мамыр» ұжымшары басқармасының төрағасы.

1998 жылдан бері - «Қайнар» АҚ (қазір «Благовещенка» ЖШС) президенті.&lt;ref&gt;https://kompra.kz/search?q=%D0%92%D0%90%D0%A0%D0%A8%D0%90%D0%9A%D0%98%D0%94%D0%97%D0%95%20%D0%A3%D0%9C%D0%98%D0%A0%D0%90%D0%9B%D0%AB%20%D0%9F%D0%90%D0%A8%D0%90%D0%9B%D0%98%D0%95%D0%92%D0%98%D0%A7&lt;/ref&gt;

==Жеке өмірі==
Діни көзқарасы - [[Ислам|мұсылман]].

Қазақстанның болашағы туралы болжамы - «Тамаша болашақ».

Хоббиі — кітаптар, спорт, аңшылық.

Сүйіп оқитын әдебиеті - [[агрономия]], тарих бойынша әдебиет; [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]].

Үйленген. Жұбайы - Варшакидзе Гүлжамал (1961 ж. т.), үй шаруасымен айналысады. Балалары - Сейда (1986 ж. т.), Сибеля (1990 ж. т.), Сусана (1996 ж. т.), Фаих (1997 ж. т.).&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
{{Дереккөздер}}

{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}

[[Санат:1957 жылы туғандар]]
[[Санат:Жамбыл облысында туғандар]]
[[Санат:Түркия тұлғалары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:Қазақстан агрономдары]]


{{Bio-stub}}</text>
      <sha1>ssof757y533e4dbpueq3wjkjz6bs6co</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Kasymov</title>
    <ns>3</ns>
    <id>122375</id>
    <revision>
      <id>3058600</id>
      <parentid>3056330</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:41:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Үлгі:Метро */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98525" xml:space="preserve">{{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}}
 
{{астынан}}

== Кері байланыс ==

{{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)

:Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта  уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар  жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді &quot;ұрының арты қуыс&quot;  дегендей басқаша түсіндім. 
:''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе.  [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
:::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)

== Мәліметті неге өшірдің? ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&amp;action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)&lt;/s&gt;

== Бұрыс белсенділік ==

&lt;s&gt;[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06)
*Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)&lt;/s&gt;

== Неге Ғабдул-Ғани деген адамқа бан бермейсіз? ==

Неге осы адамға бан бермейсіз? Ол жалайыр тайпасы туралы өтірік деректер қоса береді! Наймандар жайлы өтірік қоса береді! Бұл деген таза ақымақтық! Уикипедия админдары қайда қарап жүр? [[Қатысушы:Zhursin|Zhursin]] ([[Қатысушы талқылауы:Zhursin|талқылауы]]) 16:09, 2022 ж. ақпанның 4 (+06)

== Үлгі:Кино→ |Жыл ==

Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:)

Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)

:@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
:::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

== Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? ==

Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
:{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше  [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06):
:::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

== Тағы қате үлгі ==
[[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

:мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)
:мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

* Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)

== Дереккөздерді жою вандализмге жатады ==
[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&amp;type=revision&amp;diff=2949388&amp;oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)

== Мақаланы жою себебі ==

Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)

== Өңдемені өшіру ==

Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
:Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06)

== Имам Шамиль ==

Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06)
:Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06)

== Өндемені жою. ==

Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

== Жаңа бастама ==

Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. 

Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз!

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06)
:{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06)

== Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын ==

Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. 
Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi

== Санат:Ергежейлі ғаламшарлар ==

Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. 

Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
:Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06)
:::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06)

== Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы  ==

Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: &quot;Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы.&quot;--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)
:Саламатсыз, менен '''неге кешірім сұрап жатырсыз'''? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)

== Сіз әдейі істейсізбе? ==

Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
:{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз ==

[[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]]
:{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Разрешение на публикацию статьи ==

Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06)
:{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)
::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Қорытынды шығару ==

&lt;s&gt;[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)&lt;/s&gt;

== [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] ==

Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме?

Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер.

Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.).

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды), ережелердің толық немес шала жазылуы, содан анархия туындап жатыр. Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)

== Админге тән емес салақтық ==

&lt;s&gt;[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей.

'''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
* Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
: {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Одан да Уикипедияға үлес қоспайсың ба? ==
Kasymov, сен болмашы нәрседен ұрыс-керісті іздей бермей, одан да Уикипедияға үлес қоспайсың ба? Сен былтыр &lt;big&gt;0&lt;/big&gt; мақала жазған екенсің, биыл да әлі &lt;big&gt;0&lt;/big&gt; мақала болып тұр. Есің дұрыс болса, менен үлгі алып, жетіспейтін материалдарды жазсаш. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 10:40, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:МММ, аман бол {{@|Ерден Карсыбеков}}. Өзі соқтығысып, енді ұрыспай жөнімен жүр деген нәрсесі қызық екен --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:10, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:: Жаза алмасаң — солай айт, балақай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:41, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:::мммм, көп жасағаннан емес, көпті көргеннен сұрау керек екен деген осы екен ғой --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:44, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:::: Мақалдағаның орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:48, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)

== Үлгі:Шатастырмау ==

Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06)
:Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06)

== Беттерді жою туралы ==

* Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы
* &lt;s&gt;Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана
&lt;/s&gt;* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы
- Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)
:Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)

== Goodbye ==

Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06)

== Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты ==
&lt;s&gt;[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
:Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: &lt;s&gt;шығаруың керексің&lt;/s&gt; деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы &lt;code&gt;шығаруың керек&lt;/code&gt; --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
: Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате үлгі ==
Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

== Қатысушыны бұғаттау ==

'''Гранқа Түсіпкеткір Диас''' осы қатысушыны 1 айға болса да бұғаттай аласыз ба? [https://kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%AE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%96/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D2%9B%D0%B0_%D0%A2%D2%AF%D1%81%D1%96%D0%BF%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D1%80_%D0%94%D0%B8%D0%B0%D1%81 Өңдеген өңдемелерінен] қарасаңыз көресіз. Ерігіп жүрген біреу ғой, осындайларды алдын алмаса бұзғыншылық жасап жүре береді. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:07, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)

== Үлгі:Боксшы ==

Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)
:{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)
::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06)
:::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== [[Украин тілі]] ==

«[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)
:Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== Севилья ==

== Севилья ==

Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
:{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)

== Сәлеметсізбе ==

[[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

* [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&amp;oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

:Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

== Сүзгі ==

Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі &quot;Сытқы саясат&quot;→&quot;Мемлекеттік хатшы:&quot; деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06)
:{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 ==

{{WAM
|header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]&lt;/div&gt;
|subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = Құрметті достар,

Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады.

Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды.

* Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX
* Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv

Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз.

Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)


|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Сауатсыз ==

&lt;s&gt;Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
:Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
:: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
* Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06)

:Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді.
* Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
* Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате қойған үлгіңді жойдым ==

&lt;s&gt;Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
	
* Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

**Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

* Ие, &quot;ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең&quot; деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
:::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы &quot;естер&quot; деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)&lt;/s&gt;

== Жаңа облыстар туралы ==

Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
:{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06)
:::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым.
:::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. 
:::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06)
::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

== Кент пе, облыс па ==

Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06)
:{{@|Білгіш Шежіреші}}  ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін &quot;... облысы кенттері&quot; деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06)
:Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06)

== Жаңа облыстар картасы ==

Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06)

== Конкурс мақаласы ==

Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06)
:{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06)

== Тәулік суреті ==

Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06)
:Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06)

== Хауа ==

«[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06)

== Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? ==
&lt;s&gt;[[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06)&lt;/s&gt;

== Мақаланы қалпына келтір ==
&lt;s&gt;Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:12, 2022 ж. шілденің 18 (+06)&lt;/s&gt;

== Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә ==
[[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп &lt;code&gt;Фон&lt;/code&gt; параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын ==
[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Жедел жою ==

* Коммунистическая (метро бекеті)
* &lt;s&gt;Философские труды Королевского общества&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов&lt;/s&gt;
Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)
:{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)

== Үлгі:Метро ==

Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>k2war0wplzvaj7zviig9fkivblenmvk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058719</id>
      <parentid>3058600</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:46:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Үлгі:Метро */ Жауап беру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98907" xml:space="preserve">{{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}}
 
{{астынан}}

== Кері байланыс ==

{{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)

:Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта  уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар  жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді &quot;ұрының арты қуыс&quot;  дегендей басқаша түсіндім. 
:''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе.  [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
:::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)

== Мәліметті неге өшірдің? ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&amp;action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)&lt;/s&gt;

== Бұрыс белсенділік ==

&lt;s&gt;[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06)
*Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)&lt;/s&gt;

== Неге Ғабдул-Ғани деген адамқа бан бермейсіз? ==

Неге осы адамға бан бермейсіз? Ол жалайыр тайпасы туралы өтірік деректер қоса береді! Наймандар жайлы өтірік қоса береді! Бұл деген таза ақымақтық! Уикипедия админдары қайда қарап жүр? [[Қатысушы:Zhursin|Zhursin]] ([[Қатысушы талқылауы:Zhursin|талқылауы]]) 16:09, 2022 ж. ақпанның 4 (+06)

== Үлгі:Кино→ |Жыл ==

Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:)

Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)

:@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
:::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

== Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? ==

Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
:{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше  [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06):
:::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

== Тағы қате үлгі ==
[[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

:мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)
:мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

* Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)

== Дереккөздерді жою вандализмге жатады ==
[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&amp;type=revision&amp;diff=2949388&amp;oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)

== Мақаланы жою себебі ==

Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)

== Өңдемені өшіру ==

Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
:Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06)

== Имам Шамиль ==

Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06)
:Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06)

== Өндемені жою. ==

Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

== Жаңа бастама ==

Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. 

Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз!

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06)
:{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06)

== Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын ==

Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. 
Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi

== Санат:Ергежейлі ғаламшарлар ==

Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. 

Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
:Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06)
:::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06)

== Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы  ==

Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: &quot;Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы.&quot;--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)
:Саламатсыз, менен '''неге кешірім сұрап жатырсыз'''? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)

== Сіз әдейі істейсізбе? ==

Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
:{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз ==

[[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]]
:{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Разрешение на публикацию статьи ==

Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06)
:{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)
::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Қорытынды шығару ==

&lt;s&gt;[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)&lt;/s&gt;

== [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] ==

Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме?

Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер.

Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.).

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды), ережелердің толық немес шала жазылуы, содан анархия туындап жатыр. Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)

== Админге тән емес салақтық ==

&lt;s&gt;[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей.

'''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
* Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
: {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Одан да Уикипедияға үлес қоспайсың ба? ==
Kasymov, сен болмашы нәрседен ұрыс-керісті іздей бермей, одан да Уикипедияға үлес қоспайсың ба? Сен былтыр &lt;big&gt;0&lt;/big&gt; мақала жазған екенсің, биыл да әлі &lt;big&gt;0&lt;/big&gt; мақала болып тұр. Есің дұрыс болса, менен үлгі алып, жетіспейтін материалдарды жазсаш. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 10:40, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:МММ, аман бол {{@|Ерден Карсыбеков}}. Өзі соқтығысып, енді ұрыспай жөнімен жүр деген нәрсесі қызық екен --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:10, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:: Жаза алмасаң — солай айт, балақай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:41, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:::мммм, көп жасағаннан емес, көпті көргеннен сұрау керек екен деген осы екен ғой --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:44, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:::: Мақалдағаның орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:48, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)

== Үлгі:Шатастырмау ==

Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06)
:Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06)

== Беттерді жою туралы ==

* Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы
* &lt;s&gt;Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана
&lt;/s&gt;* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы
- Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)
:Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)

== Goodbye ==

Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06)

== Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты ==
&lt;s&gt;[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
:Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: &lt;s&gt;шығаруың керексің&lt;/s&gt; деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы &lt;code&gt;шығаруың керек&lt;/code&gt; --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
: Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате үлгі ==
Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

== Қатысушыны бұғаттау ==

'''Гранқа Түсіпкеткір Диас''' осы қатысушыны 1 айға болса да бұғаттай аласыз ба? [https://kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%AE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%96/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D2%9B%D0%B0_%D0%A2%D2%AF%D1%81%D1%96%D0%BF%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D1%80_%D0%94%D0%B8%D0%B0%D1%81 Өңдеген өңдемелерінен] қарасаңыз көресіз. Ерігіп жүрген біреу ғой, осындайларды алдын алмаса бұзғыншылық жасап жүре береді. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:07, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)

== Үлгі:Боксшы ==

Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)
:{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)
::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06)
:::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== [[Украин тілі]] ==

«[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)
:Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== Севилья ==

== Севилья ==

Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
:{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)

== Сәлеметсізбе ==

[[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

* [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&amp;oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

:Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

== Сүзгі ==

Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі &quot;Сытқы саясат&quot;→&quot;Мемлекеттік хатшы:&quot; деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06)
:{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 ==

{{WAM
|header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]&lt;/div&gt;
|subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = Құрметті достар,

Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады.

Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды.

* Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX
* Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv

Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз.

Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)


|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Сауатсыз ==

&lt;s&gt;Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
:Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
:: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
* Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06)

:Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді.
* Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
* Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате қойған үлгіңді жойдым ==

&lt;s&gt;Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
	
* Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

**Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

* Ие, &quot;ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең&quot; деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
:::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы &quot;естер&quot; деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)&lt;/s&gt;

== Жаңа облыстар туралы ==

Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
:{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06)
:::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым.
:::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. 
:::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06)
::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

== Кент пе, облыс па ==

Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06)
:{{@|Білгіш Шежіреші}}  ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін &quot;... облысы кенттері&quot; деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06)
:Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06)

== Жаңа облыстар картасы ==

Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06)

== Конкурс мақаласы ==

Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06)
:{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06)

== Тәулік суреті ==

Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06)
:Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06)

== Хауа ==

«[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06)

== Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? ==
&lt;s&gt;[[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06)&lt;/s&gt;

== Мақаланы қалпына келтір ==
&lt;s&gt;Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:12, 2022 ж. шілденің 18 (+06)&lt;/s&gt;

== Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә ==
[[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп &lt;code&gt;Фон&lt;/code&gt; параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын ==
[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Жедел жою ==

* Коммунистическая (метро бекеті)
* &lt;s&gt;Философские труды Королевского общества&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов&lt;/s&gt;
Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)
:{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)

== Үлгі:Метро ==

Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)

:Енді керек емес сияқты, [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] мырза [[Үлгі:Метро бекеті]] жасап қойыпты. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>2umou6s4cfyp7ryayug6da77mz5mjkv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058731</id>
      <parentid>3058719</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:07:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Үлгі:Метро */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98859" xml:space="preserve">{{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022}}
 
{{астынан}}

== Кері байланыс ==

{{@|Madi Dos}}, {{@|Аrysтanbek}} телеграмда бармын, менде уақыт тығыз, оны түсіндіріп отыратын уақытым болмайды. Сосын нені түсіндермін? ''Болмасаңда ұқсап бақ'' демекші үлгілерді мен көбіне орыс, кейде ағылшын уикиден қарап жасаймын. Madi Dos қатысушыға дені дұрыс мақала, санаттарға қарап көрсеңіз болады деп түсіндіргенмін. Өзіміз де уикипедияны солай ізденіп, сұрап үйренгенбіз. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:01, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)

:Елдің бәрі бірдей емес Касымов мырза. Жарайсыз, үйренгеніңіз жақсы екен. Алайда уикиді түсінбейтін, бірақ мақала қосып өңдегісі келетін, үлес қосқысы келетін адамдар бар. Сондай энтуазистердің бетін бұрып бағыт сілтеп жіберуге қазіргі зымыраған уақытта  уики беті жеткіліксіз сияқты.Ал мессенжерлерге, Телеграмға адамдар  жедел кіріп сұрақтарына жауап алуға ыңғайлы. Топқа кіргіңіз келмегенді мен сізді &quot;ұрының арты қуыс&quot;  дегендей басқаша түсіндім. 
:''Сосын нені түсіндіремін?'' Уикиде жетеді түсіндіретін нәрсе.  [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 01:13, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
::@[[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] мырза бізде онсызда белсенді қатысушыдар өте аз, жеке басына тиісіп белсенділерді Уикипедиядан суытып алуымыз мүмкін, бізге арбаны да сындырмайтын, өгізді де өлтірмейтін бейтарап жолды ұстану керек. Қараңыз: [[Уикипедия:Сыпайылық]] &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:39, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)
:::{{@|Madi Dos}} мен оны жазып көрсете алмаймын, осында н/е телеграмда қандай айырмашылық бар? ''Энтуазистер'' мысалы ретінде таңдаулы/жақсы мақалаларды қараса болады, тегі болмай жатса басқа дамыған уикилерді қарап көрсің. Кезінде жоғарыда айтып кеткендей басқа уикиден қарап, қиналсақта біршама нәрсені үйрендік (біраз қатысушылар солай жасады). Қазір қайта көптеген үлгі, санаттар, жақсы көлемді мақалалар жетіп тұр ғой. Егер шын ыңталары болса, менің (өзіне көп алатын админ сымақ демекші) көмегім шамалы болады-ау. Түсінгенім мен оларға түсіндірмегендіктен дамуыларына кедергі жасап жүрсіз деген сізден сондай ой келді, бұл еркін тегін, әркім өз ыңтасы мен шабытына байланысты дамитын жоба негізі. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:34, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)

== Мәліметті неге өшірдің? ==
&lt;s&gt;[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D3%A9%D0%BD%D0%B5%D1%80&amp;action=history Зергерлік өнер мақаласындағы мәліметті] неге өшірдің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:Айдын мырза екеуі мүлдем бөлек тақырыптар ғой. Зергерлік өнер ол дереккіз зат еcім, зергерлік бұйымдар деректі зат есім, яғни қолға ұстап көзбен көріп, тістеп иіскеп көруге болатын заттар. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 18:47, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:: Arystanbek, мақаланы дұрыс қалыпқа келтіргеніңіз үшін рақмет! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:54, 2022 ж. қаңтардың 26 (+06)
:{{@|Arystanbek}} алты жыл бұрынғы нәрсе екен, тәжірибе аз болғаннан дұрыс біріктірмеген екенмін, интеруики мен санатты қойып шығу керек. Маған сілтей бермей --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:21, 2022 ж. қаңтардың 27 (+06)&lt;/s&gt;

== Бұрыс белсенділік ==

&lt;s&gt;[[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы]] деген мақаланы қандай мақсатпен жойып тастағансың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:58, 2022 ж. қаңтардың 28 (+06)
*Әй, админсымақ, сұраққа неге жауап бермей жүрсің? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:15, 2022 ж. ақпанның 11 (+06)&lt;/s&gt;

== Неге Ғабдул-Ғани деген адамқа бан бермейсіз? ==

Неге осы адамға бан бермейсіз? Ол жалайыр тайпасы туралы өтірік деректер қоса береді! Наймандар жайлы өтірік қоса береді! Бұл деген таза ақымақтық! Уикипедия админдары қайда қарап жүр? [[Қатысушы:Zhursin|Zhursin]] ([[Қатысушы талқылауы:Zhursin|талқылауы]]) 16:09, 2022 ж. ақпанның 4 (+06)

== Үлгі:Кино→ |Жыл ==

Қайырлы кеш Kasymov! Сізге жүгінбегелі біраз уақыт болыпты, 2020 жылдағыдай сіздің талқылауыңызға жиі жазған кездерді сағынып кетіппін, шынында!:)

Іске келер болсақ, [[:Үлгі:Кино]] үлгісіндегі Жыл бөлімінде автоматты сілтемені дұрыстау керек сияқты, өйткені қандай да бір фильмнің шыққан жылын мысалы 2007 деп жазғанда тек сол жазған 2007 ге ғана сілтейді, ал «2007» дегеніміз «2007 жыл» деген мақалаға айдау беті болып табылады, сондықтан мақаланың үлгісінде жасыл сілтеме пайда болады. Сол жасыл сілтеме пайда болмайтындай, автоматты түрде «???? жыл» дегенге сілтейтіндей жөндесеңіз.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:10, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)

:@[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] [[Арнайы:Diff/2982636|осылай жазса]] жетпей ме? Осылай дұрыс сияқты. &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
::{{@|Nurtenge}} жасалды, тек санмен көрсету керек: '''2009''', {{@|Arystanbek}} мырза олай жасаса санат шықпай қалады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
:::Рахмет көп-көп! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 21:38, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

== Туған күнге байланысты санатты неге алып тастадың(ыз)??? ==

Мысалы, 5 мамырда туғандар деген санатты алып тастапсыз, не үшін? Олар басты бетте бүгін туғандар деген бетте шығып тұрмай ма??? Қандай себеппен алып тастадыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. ақпанның 5 (+06)
:{{@|Madi Dos}} Нақтырақ қай мақалада алынып тастады? Дәлірек көрсетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:28, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)
::[[:Санат:5 мамырда туғандар|Санат:5 мамырда туғандар]] осы санатты кеше  [[Ілияс Жансүгіров]] бетінен аластапсың. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06):
:::{{@|Madi Dos}} иә алдым, себебі үлгіні дұрыс толтырса ондай санаттың қажеттілігі шамалы. Егер ''туған/қайтыс болған күні'' параметрін дұрыс толтырса автоматты түрде туған жылы және күні бойынша санаттар пайда болады. Сондай нәрсе туған/қайтыс болған жері және мамандықтары бойынша арналған үлгілер бар. Асықпай дұрыстап қарасаңыз, ''5 мамырда туғандар'' санат ешқайда кеткен жоқ. Түсінген шығарсыз деген ойдамын. Бір данышпан кісі ұқсап шайып кетпейтіңізге үміттемін) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:21, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

== Тағы қате үлгі ==
[[Ричард Брэнсон]] дегенді жедел жоюға ұсыныпсың, еш түзетпей. Жою үлгісін қате қойғансың, аударманың сапасына байланысты арнайы үлгілер бар. Ондай есуастықты қою керек, Kasymov. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:19, 2022 ж. ақпанның 6 (+06)

:мына мақаланың аудармасы шынында да мағынасыз болып кеткен екен, бұлай өтірік санын көбейткенше, аз да болса саз аударып мағыналы қылып салу керек еді. Менің ойым. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:24, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)
:мынаны түзетпей ақ жаңасын бастай салған дұрыс сияқты қайтадан. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 11:26, 2022 ж. ақпанның 7 (+06)

* Kasymov, сен қате қойған үлгіні Nurkhan деген саналы қатысушы алып тастаған. Содан үйреніп жүр... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)

== Дереккөздерді жою вандализмге жатады ==
[https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%B7&amp;type=revision&amp;diff=2949388&amp;oldid=2946292 Мына өңдемемен] сен [[Қымыз]] мақаласындағы дереккөзді жойып тастағансың. Бұл қатеңді мен өшірдім. Администратордан вандализмді ешкім күтпейді, бірақ сен шын администратор емес екенін түсінемін. Ескерту ретінде қалсын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:Сол өте мықты дереккөзді пдф немесе скан нұсқасында ''Қазақ совет энциклопедиясы, 7-том.'' '''Қымыздың шипалық, емдік маңызы зор''' деген сөзін көрсетуіңзді өтінемін, және кітаптың авторы мен жылы қай бетте алынғаны баспасын көрсетуді сұраймын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:53, 2022 ж. ақпанның 14 (+06)
:: Сен осы мықты дереккөзді өміріңде көрмегенсің ба? Онда [[Қазақ Кеңес энциклопедиясы|мына мақаланы]] оқып шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:39, 2022 ж. ақпанның 16 (+06)

== Мақаланы жою себебі ==

Сәлеметсіз бе, өзімнің жеке кеңістігіме жарияланған мақалалар неге жойылды? Себебін айтсаңыз [[Қатысушы:Aubakirova Aisana|Aubakirova Aisana]] ([[Қатысушы талқылауы:Aubakirova Aisana|талқылауы]]) 23:20, 2022 ж. ақпанның 20 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Aubakirova Aisana}} мақаланы зертханаңызда немесе инкубатор арқылы бастасаңыз дұрыс болар еді. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 10:28, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)

== Өңдемені өшіру ==

Қайырлы күн! Неліктен DariaUrinbasarova21nis есімді қолданушының соңғы өңдемелерін шегіндірдіңіз? Соңғы өңдемелері: [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов]], [[Криштиану Роналду]], [[Мұхаммед Фетхуллаһ Гүлен]]. --[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 23:37, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
:Қайырлы кеш, себебі мақаланы тізім арқылы толтырып жатыр. Әрлеу жағынан әдемі емес көрінеді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:47, 2022 ж. ақпанның 23 (+06)

== Имам Шамиль ==

Сәлеметсіз бе. [[Шәміл]] мен [[Имам Шамиль]] деген мақалаларды байланыстыру (біріктіру десе де болады?) керек еді. Егер мүмкіндігіңіз болса, біріктіре аласыз ба? Кейбір қатысушылардан ұсыныс келіп жатқан еді. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 19:28, 2022 ж. ақпанның 27 (+06)
:Жасалынды --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 14:35, 2022 ж. ақпанның 28 (+06)

== Өндемені жою. ==

Сәлеметсізбе Қасымов! Сіз неге менің өндемемді алып тастап жатсыз онда не қателік бар ма не мен бәрін дұрыс істеген едімғо немесе карточка дұрыс қойылмаған ба? [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:қатысушы дегенге жылжытыпсыз, зертхана немес инкубаторға бастасаңыз дұрыс болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:06, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Қатысушы деген бетке жылжытсам өзімнің бетіме жылжыттымғо онда не қателік Нұрлан Қоянбаевты сонда жасап жатырмын ғой қате болғаннан кейін өзім өндеп қайтіп аударып аламғо. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 18:20, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:{{@|J.J.Portman}} қолданыстан шығып кеткен, әрі қате жоюлыға ұсынылған үлгілерді қойып жатырсыз. Сонымен қатар оның қойған өзінінде де толтырмай жатсыз. Сондықтан кері қайтарылды. Қазуикиде тұлғаларға арналған әртүрлі үлгілер бар --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:25, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ал мақұл енді оны нестей алам оны тіпті менің зертхана қатысушы черновигінен алып тастасаңыз мен нені өзгерте аламын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:29, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)
:Зертхана бетіңізге көшірдім. Үстіңгі сол жақта орналасқан --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:33, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

Жарайды ниетіңізге рахмет қазір кіріп көрем сосын жақын арада өңдеп сізге тексеруге жіберем жасап біткен соң сіз соны тексеріп талаптарға сай келсе негізгі кеңістікке аударасыз келмесе аяғына дейін жөндеп ережеге сай етіп қайта жасаймын. [[Қатысушы:J.J.Portman|J.J.Portman]] ([[Қатысушы талқылауы:J.J.Portman|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. наурыздың 9 (+06)

== Жаңа бастама ==

Қайырлы түн, Kasymov! Мүмкін менің идеям сізге орынсыз немесе абсурд болып көрінер, бірақ мен оған назар аударуыңызды сұраймын. Өзіңіз білетіндей, қазақша Уикипедиясындағы мақалалардың сапасы шетелдік бөлімдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Көптеген мақалалар қысқа, сапасыз, және әшейін, қалай болса солай жазылған. Мен қазақша бөліміндегі мақаладар сапасын көтеру үшін орыс бөлімінің үлгісі бойынша мақалалар жазу арқылы түзетуге тырысып жатырмын. Алайда, көбірек сапалы мақалаларды жазуға уақыт жетпейді. Сол себепті, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|Сенімді дереккөздерге]] сүйене отырып, нақты, сапалы мақалалар жаза алатын кем дегенде 5-10 адамнан тұратын топты жинау керек. Менің ойымша, мақала жазуды толығымен реформалау керек: ағылшын тіліндегі үлгіге сәйкес сенімді дереккөздермен сапалы мақалалар жазу. 

Уикипедия — әркім өз өзгерістерін жасай алатын бос орын. Тәуелсіз сауатты қатысушылар белгілі бір «альянсқа» құрылуы болатын еді. Сондықтан Мен сізге осы жобаны құрметті администратор ретінде қарастыруды ұсынамын! Сізден нұсқаулар, кеңестер мен сын беруіңізді сұраймын. Сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз!

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:33, 2022 ж. наурыздың 12 (+06)
:{{@|Айвентадор}} Рахмет, осыны Салиха, Мықтыбек мырзаларға да жазыңыз. Мен қолымнан келгенше көмектесуге тырысамын. Кеңесім мақаланың мазмұнын сапалы, мағыналы болуын тілеймін. Себебі, көп қатысушы аудару функциясы арқылы орыс немесе ағылшын уикидің дубликатын жасап жатыр, әрі кейбіреулерінің мағыналары қызық шығып жатады. Ьастысы соған назар аударса, менен жетіспейтін үлгілерді жасауға тырысамын) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:27, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Кеңесіңізге үлкен рақмет! Мықтыбек мырза мен Салиха ханымға жаздым. Жауап күтудемін. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 10:51, 2022 ж. наурыздың 13 (+06)

* Қайырлы кеш, Kasymov мырза! Жобаны іске асыру процессі созылып кеткенінен кешірім сұраймын (алдында айтқандай, уақытым өте шектеулі. Бүгінгі күні демалыс басталғаннан соң жазып отырмын). Қазір менде жобамның бағдарламасы және негізгі принциптері жазылған «Уикипедия:Альянс» деген атты мақала дайындамасы бар. Жазуға рұқсат ете аласыз ба? (Мақаламды орынсыз деп өшіріп тастайды деп ойлап отырмын). Қазір администрация мүшелеріне және тәжірибелі қатысушыларға ұсыныс тастаудамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 23:45, 2022 ж. наурыздың 18 (+06)

== Анықтауға көмектесіңіз, мен жаңа қызмын ==

Сәлеметсіз бе, құрметті Kasymov. 
Өкінішке орай, мен мақаланы негізгі бөлімге қалай аударуға болатынын түсінбедім (барлығы оқиды). Мақала орыс википедиясынан аударылған. Олар маңыздылығын растады.Менің зертханадағы мақалам, Intis Telecom деп аталады.[[Қатысушы:Technoperi|Technoperi]] ([[Қатысушы талқылауы:Technoperi|талқылауы]]) 23:43, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)Technoperi

== Санат:Ергежейлі ғаламшарлар ==

Қазақша Уикипедияда [[:Санат:Шағын ғаламшарлар]] және [[:Санат:Ергежейлі планеталар]] деген екі санат бар екен. Әдейі істегендей, біріншісінің бірінші сөзі қазақ тіліне келмесе, екіншісінің екінші сөзі қазақ тіліне келмейді :) Яғни, екеуі де «Карликовые планеты» деген сөздің аудармасы, бірақ қазақи-ғылыми тұрғыда Карлик — Ергежейлі болса, Планета — Ғаламшар емес пе? Яғни, «Категория:Карликовые планеты» дегеннің қазақша дұрыс атауы [[:Санат:Ергежейлі ғаламшарлар]]. Тіпті орыс тіліне қарамаймыз дегеннің өзінде ағылшын тілінде де атауы осыны білдіреді. 

Енді, алдыңғы екеуін соңғы дұрыс санатқа қалай біріктірсе болады? Сол үшеуін біріктіріп берсеңіз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:23, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
:Екеуін жойғаннан басқа амал жоқ, меніңше --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:41, 2022 ж. наурыздың 24 (+06)
::Ең бірінші санатты дұрыс атауға аудардым, яғни бірінші санатты аман алып қалайық, не дегенмен 2008 жылы пайда болды:) Ал екінші санат пен «Шағын ғаламшарлар» деген айдау бетін жойсаңыз--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 22:30, 2022 ж. наурыздың 25 (+06)
:::Ок, сұрақты дұрыс түсінбеген сияқтымын ғой) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. наурыздың 26 (+06)

== Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы  ==

Саламатсызба! [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8F_%D0%B2_%D0%90%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5 Храм Доброго Пастыря в Актобе] менде осы бетінің қазақ мәтін бар, бірақ маған бетінді жанадан бастау болмайды. Сізден кешірім сұрап, мақала бастауыңызды өтінемін. Бірінші абзац осындай: &quot;Ақтөбедегі Мейірімді Бақташының Ғибадатханасы - Атырау Апостол Әкімшілігіне қарасты Ақтөбе қаласындағы (Ақтөбе облысы) Рим-католик Ғибадатханасы.&quot;--[[Қатысушы:Dmitriymoroz1006|Dmitriymoroz1006]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitriymoroz1006|талқылауы]]) 21:30, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)
:Саламатсыз, менен '''неге кешірім сұрап жатырсыз'''? Менің жеке энциклопедиям емес қой. Бастай беріңіз, кейінерек тексерістен өткізіп аламыз) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:36, 2022 ж. наурыздың 28 (+06)

== Сіз әдейі істейсізбе? ==

Менің өңдеген бетімді неге жоққа шығарып, өшіріп тастап жатырсыз? Себебі не ешқандай бұзушылық көріп тұрған жоқпын өзімнен. [[Қатысушы:Taragtybalasy|Taragtybalasy]] ([[Қатысушы талқылауы:Taragtybalasy|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
:{{@|Taragtybalasy}}, сіз ешқандай дереккөздерсіз руды өзгертіп жатырсыз. Оған күмән туындағандықтан, кері қайтарып жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:49, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Кавилл, Генри мақаласын ретке келтіріңіз ==

[[Кавилл, Генри]] мақаласын аударып бастапсыз, бірақ аударма аяқталмаған. Осындай секілді басқа да мақалаларыңыз болса дұрыстап ретке келтіруіңізді сұраймын. Бастаған соң аяқтамайсыз ба. Шала пұла , шала жансар мақалалармен қазақ Уикипедиясына ешкім кірмей қашып кетер. Одан да аз да болса, мақалаңызды мән-мағыналы қылып ретке келтіріп қойсаңыз сол дұрыс болады. Рахмет. [[--[[Қатысушы:Nurkhan|Nureke]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurkhan|талқылауы]]) 07:32, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)]]
:{{@|Nurkhan}} ''[[Кавилл, Генри]]'' деген мақала бастаған емеспін, мен бастаған мақала '''[[Генри Кавилл]]'''. Иә дұрыс айтасыз, қазуикидің сапасы сын көтермей тұр, өкінішке орай. Мен админ болғандықтан жуықтағы өзгерістерді тексерумен және де елді-мекен, әкімшілік бірлік бойынша үлгілерді қазақша нұсқасымен алмастыру жұмыстарынан қол босамай тұр. Өзімде ой да бар негізі --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:46, 2022 ж. наурыздың 31 (+06)

== Разрешение на публикацию статьи ==

Добрый день! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 18:29, 2022 ж. сәуірдің 11 (+06)
:{{@|Buntarion}} Добрый вечер, добро пожаловать) Если честно я не знаю как это делается, наверно бюрократы решает этот вопрос. Свяжетесь с {{@|Arystanbek}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} или {{@|Batyrbek.kz}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:21, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)
::Хорошо. Благодарю Вас! --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 23:52, 2022 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Қорытынды шығару ==

&lt;s&gt;[[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз]] бетіне қорытынды шығару керек. Негізі, бұл админнің жұмысы. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:44, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:Арыстанбек, Нұрлан мырзаларға айтып көріңізші. Осыға дейін қорытынды жасап көрмедім, әрі ол жерде 50/50 болып тұрған сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:56, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
::Қап, админ емес екеніңді білдім ғой. Санау қабілетің де бүртүрлі екен: 7 дауыс қолдады, 1 дауыс қарсы болды — бұл 50/50 емес қой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)
:::1 қарсы дауыс, 3 қалыс олардың айтылғаны түзетілді ме екен? Және бір қызығы қолдаған дауыстардың арасында да комментариялар жазған екен. Шешімді бюрократтарға тапсырдым. Меніңше кішкене болсын дереккөздер көбейтіліп, қазіргі уақыттағы жағдайын жазып кетсе жақсы болар еді. Сондықтан мен қалыс қойып отырмын. Ренжімеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:20, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)&lt;/s&gt;

== [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] ==

Сәлеметсіз бе? Қазіргі уақытта [[Уикипедия: Арбитражды комитет|Арбитражды комитет]] жұмыс істеуде ме?

Ренжімеңіз, бірақ Сіз және [[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|сіздің оппоненттіңіздің]] араларыңызда жарты жылға созылған ұрыстарыңыз шеттен бір түрлі көрінеді. Мен, әрине, сіздердің жеке қарым-қатынастарыңызға араласқым келмейді, бірақ кішкентай балалар сияқты ұрыса бергенше, Арбитражда шешерсіз? Бір жағынан, басқа қатысушыларға өздерінің мәселелерін шешуге көмектесер.

Қазіргі уақытта комитеттің бетін өңдеп жатырмын, өтініш, ресімдеуге көмектесесіз бе? (Өтінімдер (заявки) мен шешімдер, арбитражға қабылданбаған өтінімдер мұрағаты және т.б.).

Құрметпен, [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 09:35, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Айвентадор}}. Иә өкінішке орай сондай түсініксіз жағдай туындап жатыр. Себебі белсенді қатысушылар аз (болғанын өзінде тек өз жұмыстарынан ары аспайды), ережелердің толық немес шала жазылуы, содан анархия туындап жатыр. Жалпы уикипедияғы қатысты ережелер мен жобаларға аса қызығушылық жоқ еді) Ұсыныстар мен ережелер дайын болып жатса, өз тарапынан пікір мен дауыс беруге дайынмын. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:27, 2022 ж. мамырдың 2 (+06)

== Админге тән емес салақтық ==

&lt;s&gt;[[Қатысушы талқылауы:Абай Кенжетай|Мына бетте]] сен ''«Мақалаларға мән-мағынасыз сөздерді қосуыңызды сұраймын»'' деп жазыпсың, бұл қатеңді тек бір жарым айдан кейін түзеп алдың. Ал сол ''мән-мағынасыз сөздердің'' қосылған-қосылмағанын тексердің ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:41, 2022 ж. мамырдың 4 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}} Мені тінтіп жүргенше, өзің де қазуикидің дамуына үлес қоспайсың ба? Қырағы екенсің, сол соңғы өзгерістерді қадағалап жөндеп отырсаң, үлкен көмек болар еді. Мен нақты айта аламын: жуықтағы өзгерістерді менен басқа ешкім өкінішке орай тексерістен өткізбей отыр, қаншама боқ-ауыз сөздер жазылып, интернеттен дайын нәрсені мақаланың ортасына тыға салып, тағы сол сияқты көптеген өңдемелер болып жатыр. Соның бәрін тексерістен өткізу 2-3 адамға үлкен салмақ түседі. Содан '''сұраймын''' деген қателік кетіп жатыр. Аталған қатысушы: ''болған екен'' орнына ''болған'' немесе керісінше өңдемелер жасап жатыр. Ондай мазмұнды толықтырмайтын өңдемелер қаншалықты қажетті? 7-8 өңдеме болса болар еді, жүйелі түрде болып тұр. Орыс уикиден келдіңіз ғой, жалғыз админдер емес сіз сияқты қырағы, жауап қайтара алатын тәжірибелі қатысушылар да автопатруль жасай алады. Жалғыз админдерге бүкіл сынды лақтыра бермей.

'''Бір айдан кейін''' де өзің де жоғарғы жаққа түсініксіз жауып жазыпсың ғой. Сосын неге сенде жаңа жазылған мақалалар да бір ғана санаттан болып жатыр, мысалға ''алфавит бойынша әндер''. Автор өзі бастаған мақаласын мейлінше мазмұны толығырақ және санаттар қоюға тырысу керек. Сосын талқылау бетімді қайта-қайта кері қайтарып, басқаларға шағымданып еді, қатарынан екі тақырыпты алып тастапсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:57, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
* Көмек сұрасаң, дұрыстап сұра, есуастанбай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:06, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)
: {{@|Arystanbek}}, бұл қатысушы бір емес бірнеше рет балағат сөздер жазып, компьютердың артынан клавиатура қаһарманы болып отыр. Бір шара қолданбаса болмайды. Мен уақытымды бөліп қазуикиге жұмыс жасап жатсам, артымнан тінтіп болмашы нәрселерге мазаны алып жатыр. Енді келіп мен көмек сұрап жатыр деп, мәселені басқа жағынан айналдырып шықты. О, Алла танымайтын біреудің соншама қадалғаны өте қызық екен. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:56, 2022 ж. мамырдың 5 (+06)&lt;/s&gt;

== Одан да Уикипедияға үлес қоспайсың ба? ==
Kasymov, сен болмашы нәрседен ұрыс-керісті іздей бермей, одан да Уикипедияға үлес қоспайсың ба? Сен былтыр &lt;big&gt;0&lt;/big&gt; мақала жазған екенсің, биыл да әлі &lt;big&gt;0&lt;/big&gt; мақала болып тұр. Есің дұрыс болса, менен үлгі алып, жетіспейтін материалдарды жазсаш. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 10:40, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:МММ, аман бол {{@|Ерден Карсыбеков}}. Өзі соқтығысып, енді ұрыспай жөнімен жүр деген нәрсесі қызық екен --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 20:10, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:: Жаза алмасаң — солай айт, балақай. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:41, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:::мммм, көп жасағаннан емес, көпті көргеннен сұрау керек екен деген осы екен ғой --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:44, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)
:::: Мақалдағаның орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:48, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)

== Үлгі:Шатастырмау ==

Қайырлы күн! «Үлгі:Шатастырмау» (орыс тілінде: «''Шаблон:Не путать''») санатын жасай аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 08:50, 2022 ж. мамырдың 7 (+06)
:Уақыт тапсам, тырысып көрейін --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:05, 2022 ж. мамырдың 10 (+06)

== Беттерді жою туралы ==

* Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы
* &lt;s&gt;Қатысушы:Тұран Нұрәліұлы/зертхана
&lt;/s&gt;* Қатысушы талқылауы:Тұран Нұрәліұлы
- Осы беттерді жойып беруіңізді сұраймын. Себебі, бұлар менің қатысушы атымды өзгетркен кезде қалып қалған беттер болатын. Көп уақытыңызды алмайды деп ойлаймын. Сіз админдердің бірі болғандықтан сізге жүгініп отырмын. Алдын-ала рахмет! [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:05, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)
:Тек екіншісін ғана жоя алдым, қалғандары басқалардың талқылау беттеріне сілтеп тұр. Жалпы қала берсін. Қатысушы атын өзгерткенде ондай нәрсе болып тұрады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:19, 2022 ж. мамырдың 13 (+06)

== Goodbye ==

Hi Kasymov, I'm going to block globally because I made the bad translations.--[[Қатысушы:Martorellpedro|Martorellpedro]] ([[Қатысушы талқылауы:Martorellpedro|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. мамырдың 16 (+06)

== Сенің ауытқуыңды басқа қатысушылар да байқапты ==
&lt;s&gt;[[Талқылау:Cоңғы кесу (фильм, 2022)|Мұнда]] сенің басқа қатысушылардың еңбегіне жармасатыныңды бекерден бекер сынап тұрған жоқ. Бұдан дұрыс түйін шығаруың керексің, бұрыс белсенділікті қою керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:48, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
:Сен де жағаласпашы, жауап жаздым (қандай қате кеткенін оқи алатын шығарсың) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. мамырдың 22 (+06)
::Балақай, өтірік соқпасаш, сен кіріскенге дейін ол жерде еш қате болған жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:21, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] қателеспейтін адам болмайды, мен де тәжірибелі қатысушы болсам да қателесемін. Кішкентай қате үшін жерден алып жерге салудың қажеті жоқ. Менен де мыңдаған қате табылады, мені неге осылай жерден алып жерге салмайсыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:03, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Мәселе қателердің тым көп болуында және оларды мойындамауда. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] сенен бір қате: &lt;s&gt;шығаруың керексің&lt;/s&gt; деген сөз қайдан шыққан? Дұрысы &lt;code&gt;шығаруың керек&lt;/code&gt; --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:11, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Бұл қате емес, екінші нұсқаны да пайдалануға болады. Мысалы, [https://taraztv.kz/kz/news/society/zhurekke-ota-zhasaudan-sheberlik-synyby-otti мына сілтемедегі] жетінші абзацта сондай сөз тіркесі кездеседі. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 14:48, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
Қате, бұны БАҚ қате қалыптасытырып жіберді, әдеби тілде бұл өрескел қателік. --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:51, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:Уикипедия әдеби сайт болмаған соң, мұнда басқа стильдердің сөз байлығын қажетінше пайдалануға болады. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:26, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::'''Мәселе қателердің тым көп болуында:''' соны алғашқысынан бастап соңғы нәрсеге шейін тізбектеп көрсетуіңді '''міндеттеймін'''. Өзіне қатысы жоқ мәселеге кірісіп, бәле іздеген біреу екенсің. Әлі күнге дейін таң қаламын, танымайтын біреуге қастасып, балағаттап, дөрекі сөйлеп, ашуын менен алып жүргеніне. Сол жерде сенің атын немесе саған қатысты нәрсе айтылды ма? Соған да жауап берші? --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:25, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::: @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] әдепсіздерге арналған сайт бар шығар? Ал біз әдеби, ғылыми стилде жазамыз, бұл өз қолымызда. Әдепсіздер Уикипедияға әдепсіз жазды екен деп бізде әдепсіз жазбайтын шығармыз? --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:04, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::: Әдепсіздікті не үшін айттыңыз? Менің қандай да бір сөзіме ренжігенсіз ба? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 23:55, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

Осы оқиғаға араласып жатқаным үшін кешірім сұраймын, алайда өзімнің пікірімді айтып кетуді орынды көремін. Мен үшін, зайырлы '''энциклопедиялық''' сайтта «үлкен» кісілер бір-бірімен кішкентай балалар сияқты ұрысып жатқаны бір түрлі көрінеді. Ашуға салмай және дұрыс емес түсініп қалмаңыз, @[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден мырза]], сіз мен үшін — осы бөлімдегі ең алғашқы қол ұшын берген адамсыз, және мен сізге үлкен ризамын. Алайда, сіздің іс-қылығыңыз (нақтырақ айтқанда — бейтаныс адаммен [[Уикипедия:Сыпайылық|дөрекі түрде сөйлеу]], және ізінен қалмай қудалау) үшін сізге административті істі ашу — өте жеңіл. Сол себепті, бұның алдын-алу үшін, мәселені үлкен адамдар сияқты өзара шешімге келіп, немесе, [[Уикипедия:Арбитражды комитет|Арбитражды]] жаңа сайлап, сол жақта мәселені шешу керек деген ойдамын. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 00:28, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
: Бұл талқылауға пікір қосқаныңыз орынды емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:38, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]], орынды болсын, болмасын, дөрекілікті еш жерде (әсіресе әлеуметтік желілерде) құптамайды. Егер бір нәрсемен келіспесеңіз, немесе өзіңіздің пікіріңізді жеткізгіңіз келсе, агрессиясыз, [[Уикипедия: Сыпайылық|сыпайы түрде]] жеткізіңіз. Бұл этикеттің қарапайым ережелері: ''басқалардың өзіңе қандай қарым – қатынаста болсын десең, басқаларға да сондай қарым – қатынаста бол''. [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
::: Бірінші қатеңіз міні: бұл жер — әлеуметтік желі емес. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 17:30, 2022 ж. маусымның 28 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате үлгі ==
Мен [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласында статистиканы өзгертіп едім. Үлгі:Инфобокс деп қызыл болып шығып тұр. Сосын Үлгі:Боксшы қарасам сіз жаңа ғана өзгертіпсіз. Айтайын дегенім неге олай болып тұр, сондықтан мен өзгерткеңізді жоққа шығардым, сонда да қате. Үлгіні қалпына келтріңізші, өтініш -- [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:{{@|TuranNur}} Мен '''Инфобокс''' үлгісін жойып тастадым. Жоғарыда ''ұрыс іздеп жүрген немесе Альфи мырзалар'' өздері мықты қырағы білімдерімен соны ағылшын немесе орыс уикиден аударып, жасап шықсың. Соларға айтсаңыз болады --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:27, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
::Инфобокс үлгісін не үшін жойып тастадыңыз, соны түсінбедім? [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 23:13, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)
:::Жоғарыда себебін жазып көрсеттім, менің жасаған нәрселерім ылғи да қате әрі қазуикиге пайдасы жоқ екен. (бұдан басқа көптеген үлгілер бар, оларды жою жоспары тұр) Аталған кісілер өздері жасап шығарсың, ''инфобокс-2'' немесе ''карточка'' деп --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:23, 2022 ж. мамырдың 23 (+06)

== Қатысушыны бұғаттау ==

'''Гранқа Түсіпкеткір Диас''' осы қатысушыны 1 айға болса да бұғаттай аласыз ба? [https://kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%AE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%96/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D2%9B%D0%B0_%D0%A2%D2%AF%D1%81%D1%96%D0%BF%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D1%80_%D0%94%D0%B8%D0%B0%D1%81 Өңдеген өңдемелерінен] қарасаңыз көресіз. Ерігіп жүрген біреу ғой, осындайларды алдын алмаса бұзғыншылық жасап жүре береді. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:07, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)

== Үлгі:Боксшы ==

Боксшы үлгісінде boxrec_id сілтемесін дұрыстайын деп едім, бетті қорғап тастапсыз. BoxRec сайтына кіргенде профилі көрініп тұру керек қой. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 00:43, 2022 ж. мамырдың 25 (+06)
:{{@|TuranNur}} қорғағам себебім, әркім өзгерістер жасай бермеу үшін. Көбісі үлгіні түсінбейді. ''boxrec_id сілтемесін'' үлгіден емес, мақалада қосу керек (жасап қойдым) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:29, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)
::'''Мысалы''': [[Жәнібек Әлімханұлы]] мақаласындағы ''Қызметтік тізімі (boxrec)'' деп тұрған көк сілтемені бассаңыз BoxRec профилі шықпай тұр, соны көрсеңіз. [[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 01:35, 2022 ж. мамырдың 27 (+06)
:::{{@|TuranNur}} түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:17, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== [[Украин тілі]] ==

«[[Украин тілі]]» мақаласын [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA орыс тіліндегі нұсқаға] сәйкес бірге қайта жазуды ұсынамын! [[Сурет:Smile-big.svg|30px]] [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 11:29, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)
:Рахмет, ұсынысыңызға. Бірақ мен қазір қазуикиде бар үлгілерді тексерістен өткізіп, инфобокс үлгісін алмастыру жұмыстары мен айналысып жатырмын. Сондықтан көмектесе алмаймын( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 18:27, 2022 ж. мамырдың 28 (+06)

== Севилья ==

== Севилья ==

Мен [[Севилья]] мақаласын [[Севилья (футбол клубы)]] деп ауыстыруды ұсынамын. Ал, [[Севилья]] мақаласы Севилья мақаласына сілтену керек деп ойлаймын. Ойыңызды [[Талқылау:Севилья]] бетіне білдірсеңіз.--[[Қатысушы:TuranNur|TuranNur]] ([[Қатысушы талқылауы:TuranNur|талқылауы]]) 14:01, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
:{{@|TuranNur}}, Мықтыбек мырзаға айтасыз ғой деймін. ''Севилья'' сөзіне көптеген мақалалар сілтеніп тұр. Оның бәрін түзетіп шығу керек--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:06, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)

== Сәлеметсізбе ==

[[Kazman322]] деген қатысушыға бан беруіңізді сұраймын. Руларды өңдеуін, беттерді бүлдіруді қоймайды. Вандализм жасап жатыр. [[Қатысушы:Granttka tus Diyas|Granttka tus Diyas]] ([[Қатысушы талқылауы:Granttka tus Diyas|талқылауы]]) 14:52, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

* [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:Kazman322&amp;oldid=3039671 1] [[Қатысушы:Kazman322|Kazman322]] ([[Қатысушы талқылауы:Kazman322|талқылауы]]) 14:56, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

:Мына боқтығыңызға қарағанда сізді бұғаттау керек сияқты ғой &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:46, 2022 ж. маусымның 6 (+06)

== Сүзгі ==

Бүгін [[Үлгі:АҚШ саясаты]] жасадым, алғашында үлгі түгел дайын болып, оны бір ғана өңдемемен жарыққа шығаруға болатын еді. Бірақ сүзгі оны жібермей, қай жерден кеткенін іздеу үшін бөліп-бөліп 8 өңдемемен жүктеуге тура келді. Сондағысы жібермей тұрғаны мына мақаланың [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8] атауы екен🤦‍♂️ Тіпті қазірдің өзінде сілтеме ретінде жазғанның өзін өткізбей тұр. Осы мақаланың атауы үлгідегі &quot;Сытқы саясат&quot;→&quot;Мемлекеттік хатшы:&quot; деген жерге қойып беріңізші! [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 15:30, 2022 ж. маусымның 9 (+06)
:{{@|Nurtenge}} сол сүзгіні қателеспесем Арыстанбек мырза қойды, сол кісіге өтініп көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:11, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
::Болды, қойылды, рахмет) Тағы бір рет тексерейінші деп қойып көрсем қойылды. Сүзгі қуып тұрған ғой шамасы))--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 ==

{{WAM
|header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] &lt;div style=&quot;margin-right:1em; float:right;&quot;&gt;[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]&lt;/div&gt;
|subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді.
&lt;div  style=&quot;text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;&quot;&gt;
|body = Құрметті достар,

Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады.

Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды.

* Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX
* Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv

Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз.

Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)


|footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]]
}}
&lt;!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&amp;oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Сауатсыз ==

&lt;s&gt;Терминология — бұл терминдердің жиынтығы. [[Мизансцена|Мына мақалада]] сен ''терминология'' орнына ''терминологиялар'' дегенді қолданыпсың. Қатеңді түзеп шық. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. маусымның 11 (+06)
:Түзетілді, сондағы қазуикиге анда-сонда кіріп менің өңдемелерімді андып отыру ма? 3 облыс пайда болды, соған қатысты мақалаларды ретке келтіруге көмек ұшын берсеңіз, одан да пайдалы жұмыс болар еді. Әттең орыс уики маңыздырақ((( --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 02:59, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
:: Сен қате жасамай жүре алмайды екенсің. Өзің '''0''' мақала жазып, қалай ғана ақыл бермекші болып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:49, 2022 ж. маусымның 12 (+06)
* Сен «анда-санда» дегенді де дұрыс жаза алмағаның тіпті масқара ғой админ үшін. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:52, 2022 ж. маусымның 12 (+06)

:Бұл жер талқылау беті, яғни еркін түрде жазуға болады. Менің жерімде ағаларға ''тәте'' деп атайды, анда-санда немесе анда-сонда деп айтады, енді уикипедияны тастап менің қалай сөйлетініме тиісе бастадың ба? Сосын 0 мақала жазатын кісі қазуикиде өңдеу жағынан 2 орында, көрші елдің уикиін дамыта бергенше осында кезінде келгенде мүмкін сенде алғашқылардың қатары болар ма едің. 12 жылда қазуикиге 4000-ға жуық өңдеу жасау аз енді.
* Талқылау бетімді өз бетінше өзгертуді доғарыңыз, бітікшілерге хабарлама тастап, талқылау бетімді өзге қатысушының өзгерткені үшін бұғаттауға ұсынатын боламын. Соңғы ескертуім --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:39, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
* Ештеңені де түсіндірмей-ақ қойшы, сауатсыз екеніңді баяғыдан білемін. Одан да өзің жойған [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|осы мақаланы]] қалпына келтірші және оқып шықшы, мүмкін қателерің де азаятын шығар. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 06:42, 2022 ж. маусымның 13 (+06)&lt;/s&gt;

== Қате қойған үлгіңді жойдым ==

&lt;s&gt;Пайдалы мақалаларды жоюға тырысып, Қазақ Уикипедиясына қиянат жасаудан тайынбағаның жаман болды. [[Қайта жаңғырту]] деген мақаланы жоймақшы болдың, бірақ сенің жою үлгісін қайта мен жойдым. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 12:06, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
	
* Сен неге басқа адамдардың пікірлерін жойып жүрсің? Вандализмге ұрынған нағыз сорлы болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

**Тағы да жасаған нәрсемді кері қайтарсаң, мен дауысқа салмай бұғаттай саламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:40, 2022 ж. маусымның 13 (+06)

* Ие, &quot;ақымаққа айтқан сөз далаға атқан оқпен тең&quot; деген осы екен. Саған сөзім жоқ. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 11:23, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::{{@|Ерден Карсыбеков}} деген мырзаның іші пысып, не естерін білмей жүр екен? {{@|Білгіш Шежіреші}} мырза, {{@|Салиха}} ханым бәлкім осы кісі ''Көкпекті және Самар ауданындағы ауылдарды'' қалай бөлгенін білетін шығар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 17:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
:::Сенің қателерің бітпейді екен. Осы &quot;естер&quot; деген сөзді қайдан алып жүрсің?! --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:42, 2022 ж. маусымның 29 (+06)
::::@[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] Неге админмен сіз деп сөйлеспейсіз, ұят емес пе? Қателеспейтін адам жоқ, бәріміз де қателесеміз. Әрі бұл жай ғана талқылау ғой. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 21:54, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

Біледі деп ойламаймын. Есесіне [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ханым Көкпекті ауданы әкімдігіне шейін хабарласып, ауылдарды қалай бөлгенін біліп алыпты👍 [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 18:12, 2022 ж. маусымның 29 (+06)&lt;/s&gt;

== Жаңа облыстар туралы ==

Қайырлы күн! Сізге екі облысты өңдеуде (Ұлытау, Жетісу) көмек керек болса айтыңыз, көмектесеміз, нақтылап берсеңіз болды. [[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] де көмектесуге сұранып отыр. [[Абай облысы]]нан [[Көкпекті ауданы]] елді мекендері ғана қалды, ертең бітіремін. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 15:19, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
:{{@|Салиха}} мен сіздерге көмектесіп жатқанмын) Меніңше екі облысты да бастай беріңіз, үш жақтан жабылып тез аяқтап жібереміз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:10, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
::Жақсы онда, [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]]мен бөліп алармыз. [[Көкпекті ауданы]]н өңдеуде қиындық туындап тұр, ауылдар аудандар арасында (Самар ауданымен) қалай бөлінгені белгісіз, еш жерден таба алмадым. Сізге белгілі ақпарат бар ма? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 11:34, 2022 ж. маусымның 22 (+06)
:::Кеш жарық, [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]! Аққаладан басқа ауылдық округтердің қай ауданға жататынын таптым.
:::* [[Көкпекті ауданы]]: Биғаш, Көкжайық, '''Көкпекті''', Қ. Аухадиев, Тассай, Теректі, Үлгілі Малшы, Үлкен Бөкен, Шұғылбай. 
:::* [[Самар ауданы]]: Бастаушы, Құлынжон, Мариногор, Миролюбов, Палатцы, '''Самар''', Сарыбел. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 22:01, 2022 ж. маусымның 23 (+06)
::Рахмет: Көкпекті ауданы әкімшілігіне хабарласып, анықтап алғанмын. [[Қатысушы:Салиха|Салиха]]--Салиха 15:39, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Сонда да бір қателіктер кеткен сияқты. Себебі Самарда 8, Көкпектіде 9 а/о болуы керек еді. Тіпті Көкпектінің 1 а/о Самар ауданының ішінде тұр. Түсініксіздеу [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:19, 2022 ж. маусымның 29 (+06)

== Кент пе, облыс па ==

Мырза, [[Қызылжар (Жаңаарқа ауданы)]] бетін [[Қызылжар (Ұлытау облысы)]] деп пе, әлде [[Қызылжар (кент)]] деп өзгерте ме? Себебі Қызылжар деген кент Қазақстанда жалғыз екен. [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 02:18, 2022 ж. маусымның 24 (+06)
:{{@|Білгіш Шежіреші}}  ''Қызылжар (Ұлытау облысы)'' деген дұрыс, осыға дейін қаншама кенттерді облыс немесе аудандарын көрсетіп атадық --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:50, 2022 ж. маусымның 26 (+06)

Жарайды, рахмет [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 00:48, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Тағы да сұрарым, жаңадан жасаған &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын кенттердің мақалаларына қосу үшін &quot;... облысы кенттері&quot; деген подкатегория жасау керек пе? Немесе кенттерге &quot;Қазақстан кенттері&quot; санатын тікелей қоса берейін бе? [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 01:04, 2022 ж. маусымның 27 (+06)
:Нақты жауап бере алмадым, Нұрлан немесе Батырбек мырзадан сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:06, 2022 ж. маусымның 27 (+06)

Сәлеметсіз бе, мына айдағыш бетті [[Балықшы ауылдық округі (Атырау)]] жойып жібере аласыз ба [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] ([[Қатысушы талқылауы:Білгіш Шежіреші|талқылауы]]) 19:40, 2022 ж. шілденің 10 (+06)

== Жаңа облыстар картасы ==

Қайырлы күн! Үлгілер үшін (мысалы,тау) жаңа облыстардың картасын жасап берсеңіз жақсы болар еді. Үлгілер картамен көркем әрі әсерлі шығады. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 17:19, 2022 ж. маусымның 30 (+06)
:Саламатсыз, {{@|Салиха}}. Иә ол туралы ойлап жүр едім. Бірақ та ондай әрлеу жағын білмедім, Арыстанбек мырза айтып көріңіз, ол кісі жаңа Қазақстанның әкімішілік картасын ортаққорға жүктеу алатын қатысушыны тауып қалар. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 13:25, 2022 ж. шілденің 2 (+06)

== Конкурс мақаласы ==

Kasymov мырза, неге логотивті өшіре бересіз, конкурсқа ұсынылған мақалалар осы логотивпен жазылып жатыр, білмесеңіз басқа уикипедиялардағы ұсынылып жатырған мақалаларды қараңыз. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:36, 2022 ж. шілденің 4 (+06)
:{{@|Мағыпар}} Меніңше мақалаға емес, сол конкурс жобасына немесе өзіңіздің жеке бетіңізге тізімдеп көрсеткен дұрыс болар. Кейін конкурс аяқталғанда жаңағы үлгілеріңізді кім алады? Уайымдамаңыз, мен немесе басқа да қатысушылар кішігірім өңдеу жасап кетсе де, авторы ылғи да сіз боласыз. Егер сол жағын ойлап жатсаңыз. Ең дұрысы жоба бетіне көрсеткен дұрыс-ау) --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 23:43, 2022 ж. шілденің 4 (+06)

== Тәулік суреті ==

Армысыз, ''Kasymov''. Қазір уақытыңыз болса, басты беттегі ''тәулік суретін'' жөндеп қойсаңыз дұрыс болар еді. Рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 00:35, 2022 ж. шілденің 7 (+06)
:Ертең жасауға тырысамын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:43, 2022 ж. шілденің 7 (+06)

== Хауа ==

«[[Хауа Ана]]» және «[[Хауа ана]]» деген мақалаларды біріктіріп, атын жәй ғана «Хауа» дегенге ауыстыруды жөн көремін. Өтініш, біріктіре аласыз ба? [[Қатысушы:Айвентадор|Айвентадор]] ([[Қатысушы талқылауы:Айвентадор|талқылауы]]) 14:38, 2022 ж. шілденің 11 (+06)

== Дұрыс тұрған санатты неге алып тастадың? ==
&lt;s&gt;[[Фрэнсис Бэкон]] мақаласын шұқылап, ондағы [[:Санат:Англия философтары]] деген сілтемені жойғанда, мақсатың не еді? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 22:18, 2022 ж. шілденің 16 (+06)&lt;/s&gt;

== Мақаланы қалпына келтір ==
&lt;s&gt;Әй, саған Ахмет Байтұрсынов не жамандық істеді? [[А.Байтұрсынов жазуы және емле ережелерінің тарихы|Мына мақаланы]] қандай мақсатпен жойдың? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 13:12, 2022 ж. шілденің 18 (+06)&lt;/s&gt;

== Мән-мағынасыз үлес қосқанды қоймадың-ә ==
[[Алан Менкен|Мына мақалаға]] жағаласып, шағын өңдеме жасапсың. Бірақ сол өңдеменің өзі мағынасыз болып шықты. Kasymov, есуастықтан арылу керек. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:06, 2022 ж. шілденің 25 (+06)
:{{@|Ерден Карсыбеков}}, Ол үлгіні МЕН жасадым, есуас болмасан {{tl|музыкант}} үлгісіне кіріп &lt;code&gt;Фон&lt;/code&gt; параметрін қалай толтыру керектігі көрсетілген. Көзі ашық, әріп танитын жансын ғой. Одан да жуықтағы өзгерістерді тексерістен өткізіп отырсан пайдасы 1000 есе болар еді, менімен базардағы сатушылар ұқсап салғыласып, артымнан қалмай --[[Арнайы:Үлесі/95.82.126.85|95.82.126.85]] 00:35, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:: Балақай, үлгіні ешкім айтып отырған жоқ. Оқи алмасаң, мұғаліміңе айтып жібер, есуастанбай. Мен жазған мақалаларыма қызғанып жүрсің ба әлде, артымнан бір есалаң бала сияқты қалмай отырсың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 00:45, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::{{@|Ерден Карсыбеков}} Мен не деймін, домбырам не дейді. Мақаланың мазмұнын біреу өзгертті ма? Есуастықты қойып қандай өзгеріс жасағанды көзіңді ашып, асықпай қара! --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:53, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
:::: Иә, мақаланың мазмұны еш өзгерген жоқ. Мен саған соны айтып отырмын ғой, сен еш мағынасыз үлес қосып жүрсің, еріккен бір сандалбай болдың ғой. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:07, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Кино мен математиканы шатастырған баланы бірінші рет көріп тұрмын ==
[[Операторлық өнер]] деген мақаланы жедел жоюға ұсынғаның қате. Ұсыну себебінде сен оған дубликат мақала бар деп көрсетіпсің. Енді [[Операторлар|сол мақаланы]] ашып қарамайсың ба?! Ол математикалық операторлар туралы ғой, ал анау кино жайында. Сен өзің неше сынып бітіргенсің??? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 08:33, 2022 ж. шілденің 26 (+06)

== Жедел жою ==

* Коммунистическая (метро бекеті)
* &lt;s&gt;Философские труды Королевского общества&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбдіжәміл кәрімұлы нұрпейісов&lt;/s&gt;
Осы беттерді жедел жоюды сұраймын. Ойланбай-ақ жоя салуға болады ғой. Өзіңіз қарап көрерсіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:09, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)
:{{@|Ұлы Тұран}} екеуін жойдым, метро бекеті керек болып қалуы мүмкін--[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:40, 2022 ж. тамыздың 1 (+06)

== Үлгі:Метро ==
Қайырлы кеш, метро деген үлгіні қолдана алмадым, тіпті оны қою мүмкін емес! Алматы қаласының метро бекеттері туралы мақалаларға үлгі қойып шықсам ба деп едім, осы үлгі ауадай қажет боп тұр. Үлгіні қазақшаға аударып, түзетіп, дұрыстасаңыз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 20:41, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)

:Енді керек емес сияқты, Ерден Карсыбеков мырза Метро бекеті үлгісін жасап қойыпты. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>3b9yjkvxo85dkn1qsw8r8chllp6aau1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Налшық</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183973</id>
    <revision>
      <id>3058623</id>
      <parentid>3021848</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:06:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Орел Карл [[Нальчик]] бетін [[Налшық]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4856" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Ресей|статусы=қала|шоғырлануы=|басшысы=Ахохов Таймураз Борисұлы|құрылған уақыты=[[1724 жыл]]|алғашқы дерек=|бұрынғы атаулары=|статус алуы=[[1921 жыл]]|жер аумағы=67&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/region/town.rar|title=&quot;Регионы России. Основные социально-экономические показатели городов&quot;. 2012 г.|accessdate=2013-11-12|lang=ru|archiveurl=|archivedate=}}&lt;/ref&gt;|биiктiктiң түрi=|орталығының биiктігі=512|климаты=[[Ылғалды климат|Ылғалды]] [[континенталды климат|континенталды]]|ресми тілі=|тұрғыны={{өсім}} 296 736|санақ жылы=2020|тығыздығы=|ұлттық құрамы=[[кабардықтар]], [[орыстар]], [[балқарлар]]|ішкі бөлінісі=|конфессионалдық құрамы=|этнохороним=нальчиктық немесе нальчиктік|телефон коды=8662|пошта индексі=|пошта индекстері=360000 — 360904|автомобиль коды=|сандық идентификаторы=83401000000|ортаққордағы санаты=|сайты=http://www.admnalchik.ru/|сайт тілі=|add1n=Марапаттары|add1=[[Отан соғысы ордені]]|add2n=Қала күні|басшының түрi=Қалалық округ басшысы|кестедегі мекен=|қазақша атауы=Нальчик|lon_min=|шынайы атауы={{lang-kbd|Налшык}}&lt;br&gt;{{lang-krc|Нальчик}}|сурет=Белый дом КБР.jpg|сурет атауы=|елтаңба=Coat of Arms of Nalchik since 2011.gif|ту=Flag of Nalchik (Kabardino-Balkaria).png|елтаңба сипаттамасы=Нальчик елтаңбасы|ту сипаттамасы=Нальчик туы|елтаңба ені=|ту ені=|lat_deg=43.485259|lat_min=|lat_sec=|lon_deg=43.607072|lon_sec=|мекені=|CoordAddon=|CoordScale=200000|ел картасы=|аймақ картасы=|аудан картасы=|ел картасының өлшемi=|аймақ картасының өлшемi=|аудан картасының өлшемi=|аймағы=Қабарда-Балқария|кестедегі аймақ=Қабарда-Балқария|аудан түрі=Қалалық округі|ауданы=Нальчик|кестедегі аудан=|мекен түрі=|add2=[[1 қыркүйек]]}}
'''Нальчик''' ({{lang-kbd|Налшык}}&lt;ref name=&quot;Апажев&quot;&gt;Апажев М. Л., Коков Дж. Н. Кабардино-черкесско-русский словарь. Около 27 000 слов / Под ред. доктора филологических наук Б. Ч. Бижоева. Нальчик: «Эльбрус», 2008. С. 675&lt;/ref&gt;, {{lang-krc|Нальчик}}&lt;ref&gt;Суюнчев Х. И., Урусбиев И. Х. Русско-карачаево-балкарский словарь. Около 35 000 слов. Москва: «Советская энциклопедия», 1965. С. 744&lt;/ref&gt;)&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://na.adm-kbr.ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=280&amp;Itemid=6 |title = Официальный сайт городского округа Нальчик Кабардино-Балкарской Республики. Официальные документы  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20141224191456/http://na.adm-kbr.ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=280&amp;Itemid=6 |archivedate = 2014-12-24 }}&lt;/ref&gt; – халқының саны 234 700 адам болатын (1999) [[Ресей]]дің оңтүстік-батысындағы [[Шипажай|курорттық]] [[қала]], [[Қабарда-Балқария]] Республикасының астанасы. Кавказ тауының бөктерінде, [[Нальчик (өзен)|Нальчик өзенінің]] бойында орналасқан. 1818 жылы қорған ретінде негізі қаланғанмен, кейін 1917 жылғы Орыс төңкерісінен кейін өзінің мәнін арттырды. Альпинисттерге арналған әйгілі курортымен танымал. Бұл жерде университеттер мен зерттеу институттары орналасқан. Өндірістік кәсіпорындары әр алуан, олардың қатарында машина жасау және гидрометаллургия да бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{бастама}}
[[Санат:Ресей қалалары]]</text>
      <sha1>99m5wswqahhs6jivrsqakhdx8ufsbl2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058625</id>
      <parentid>3058623</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:08:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4915" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Ресей
|статусы=қала
|шоғырлануы=
|басшысы=Ахохов Таймураз Борисұлы
|құрылған уақыты=[[1724 жыл]]
|алғашқы дерек=
|бұрынғы атаулары=
|статус алуы=[[1921 жыл]]
|жер аумағы=67&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/region/town.rar|title=&quot;Регионы России. Основные социально-экономические показатели городов&quot;. 2012 г.|accessdate=2013-11-12|lang=ru|archiveurl=|archivedate=}}&lt;/ref&gt;
|биiктiктiң түрi=
|орталығының биiктігі=512
|климаты=[[Ылғалды климат|Ылғалды]] [[континенталды климат|континенталды]]
|ресми тілі=|тұрғыны={{өсім}} 296 736
|санақ жылы=2020
|тығыздығы=
|ұлттық құрамы=[[кабардықтар]], [[орыстар]], [[балқарлар]]
|ішкі бөлінісі=
|конфессионалдық құрамы=
|этнохороним=нальчиктық немесе нальчиктік
|телефон коды=8662
|пошта индексі=
|пошта индекстері=360000 — 360904
|автомобиль коды=
|сандық идентификаторы=83401000000
|ортаққордағы санаты=
|сайты=http://www.admnalchik.ru/
|сайт тілі=
|add1n=Марапаттары
|add1=[[Отан соғысы ордені]]
|add2n=Қала күні
|басшының түрi=Қалалық округ басшысы
|кестедегі мекен=
|қазақша атауы=Налшық
|lon_min=
|шынайы атауы={{lang-kbd|Налшык}}&lt;br&gt;{{lang-krc|Нальчик}}
|сурет=Белый дом КБР.jpg
|сурет атауы=
|елтаңба=Coat of Arms of Nalchik since 2011.gif|ту=Flag of Nalchik (Kabardino-Balkaria).png
|елтаңба сипаттамасы=Нальчик елтаңбасы
|ту сипаттамасы=Нальчик туы
|елтаңба ені=
|ту ені=
|lat_deg=43.485259
|lat_min=
|lat_sec=
|lon_deg=43.607072
|lon_sec=
|мекені=
|CoordAddon=
|CoordScale=200000
|ел картасы=
|аймақ картасы=
|аудан картасы=
|ел картасының өлшемi=
|аймақ картасының өлшемi=
|аудан картасының өлшемi=
|аймағы=Қабарда-Балқария
|кестедегі аймақ=Қабарда-Балқария
|аудан түрі=Қалалық округі
|ауданы=Нальчик
|кестедегі аудан=
|мекен түрі=
|add2=[[1 қыркүйек]]
}}
'''Налшық''' ({{lang-kbd|Налшык}}&lt;ref name=&quot;Апажев&quot;&gt;Апажев М. Л., Коков Дж. Н. Кабардино-черкесско-русский словарь. Около 27 000 слов / Под ред. доктора филологических наук Б. Ч. Бижоева. Нальчик: «Эльбрус», 2008. С. 675&lt;/ref&gt;, {{lang-krc|Нальчик}}&lt;ref&gt;Суюнчев Х. И., Урусбиев И. Х. Русско-карачаево-балкарский словарь. Около 35 000 слов. Москва: «Советская энциклопедия», 1965. С. 744&lt;/ref&gt;)&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://na.adm-kbr.ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=280&amp;Itemid=6 |title = Официальный сайт городского округа Нальчик Кабардино-Балкарской Республики. Официальные документы  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20141224191456/http://na.adm-kbr.ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=280&amp;Itemid=6 |archivedate = 2014-12-24 }}&lt;/ref&gt; – халқының саны 234 700 адам болатын (1999) [[Ресей]]дің оңтүстік-батысындағы [[Шипажай|курорттық]] [[қала]], [[Қабарда-Балқария]] Республикасының астанасы. Кавказ тауының бөктерінде, [[Нальчик (өзен)|Нальчик өзенінің]] бойында орналасқан. 1818 жылы қорған ретінде негізі қаланғанмен, кейін 1917 жылғы Орыс төңкерісінен кейін өзінің мәнін арттырды. Альпинисттерге арналған әйгілі курортымен танымал. Бұл жерде университеттер мен зерттеу институттары орналасқан. Өндірістік кәсіпорындары әр алуан, олардың қатарында машина жасау және гидрометаллургия да бар.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{бастама}}
[[Санат:Ресей қалалары]]</text>
      <sha1>mpgmr472v6kcqgds2vfwbnue64d09ja</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>АҚШ штаттарының тізімі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>189495</id>
    <revision>
      <id>3058617</id>
      <parentid>3008451</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:53:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Штаттар тізімі */Алфавит бойынша реттедім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3587" xml:space="preserve">[[Сурет:Map of USA States with names white.svg|400px|thumb|Штаттардың атаулары мен шекаралары көрсетілген АҚШ картасы]]
[[Сурет:US map - geographic.png|thumb|400px|Штаттардың физикалық картасы]]
'''[[Америка Құрама Штаттары]]''' 50 штаттан тұрады.

== Штаттар тізімі ==
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
|-
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Айдахо]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Айова]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Алабама]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Аляска]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Аризона]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Арканзас (штат)|Арканзас]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap |[[Батыс Вирджиния]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Вайоминг]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Вашингтон (штат)|Вашингтон]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Вермонт]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Вирджиния]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Висконсин]]
|- style=&quot;height:32px&quot; |
| [[Гавайи]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Делавэр]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Джорджия]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Иллинойс]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Индиана]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Калифорния]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Канзас]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Кентукки]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Колорадо]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Коннектикут]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Луизиана]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Массачусетс]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Миннесота]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Миссисипи (штат)|Миссисипи]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Миссури (штат)|Миссури]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Мичиган]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Монтана]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Мэн (штат)|Мэн]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap | [[Мэриленд]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Небраска]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Невада]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap | [[Нью-Гэмпшир]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap |[[Нью-Джерси]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Нью-Мексико]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
 | [[Огайо]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Оклахома]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap | [[Оңтүстік Дакота]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
|}
| valign=&quot;top&quot; |
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap | [[Оңтүстік Каролина]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Орегон]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Пенсильвания]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap |[[Род-Айленд]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| nowrap |[[Солтүстік Дакота]]
|- style=&quot;height:32px&quot; | nowrap
| nowrap | [[Солтүстік Каролина]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
 | [[Теннесси]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Техас]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Флорида]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
| [[Юта]]
|- style=&quot;height:32px&quot;
|}
|}

== Тағы қараңыз ==
{{portal|АҚШ}}
* [[Одаққа кіру күні бойынша АҚШ штаттарының тізімі]]

[[Санат:АҚШ штаттары]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>npwhvsean2lz41zk8uhg79rnnto36bc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>264789</id>
    <revision>
      <id>3058687</id>
      <parentid>1087489</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:48:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Талқылау:Тұрар Рысқұлов ауылы]] бетін [[Талқылау:Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98" xml:space="preserve">{{Қазақстан жобасының мақаласы|деңгейі=|маңыздылығы=}}</text>
      <sha1>7b4a4gnp600p6hvugjf7l8p5ds53yku</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>267087</id>
    <revision>
      <id>3058734</id>
      <parentid>2380048</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:08:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Салиха [[Талқылау:Теңіз (көл)]] бетін [[Талқылау:Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98" xml:space="preserve">{{Қазақстан жобасының мақаласы|деңгейі=|маңыздылығы=}}</text>
      <sha1>7b4a4gnp600p6hvugjf7l8p5ds53yku</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рабиғ әл-әууәл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>288611</id>
    <revision>
      <id>3058773</id>
      <parentid>2967122</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:00:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vtgnoq7238rmqco</username>
        <id>82745</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3677" xml:space="preserve">{{Ислам күнтізбесі}}
'''Рабиғул-әууәл''' ({{lang|ar|&lt;big&gt;ربيع الأوّل&lt;/big&gt;}}) [[Ислам күнтізбесі]]нің үшінші айы.

==Мерзімі==
{|border=&quot;1&quot; align=center cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;background:#efefef; border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse;&quot;
|-
!width=20%|[[Һижра|Һижри]]
!width=40%|Бірінші күн [[Григориан күнтізбесі]]
!width=40%|Соңғы күн [[Григориан күнтізбесі]]
|-
|align=&quot;center&quot;|1431
|15 Ақпан 2010
|16 Наурыз 2010
|-
|align=&quot;center&quot;|1432
|&amp;nbsp;&amp;nbsp;4 Ақпан 2011
|&amp;nbsp;&amp;nbsp;5 Наурыз 2011
|-
|align=&quot;center&quot;|1433
|24 Қаңтар 2012
|22 Ақпан 2012
|-
|align=&quot;center&quot;|1434
|13 Ақпан 2013
|10 Ақпан 2013
|-
|align=&quot;center&quot;|1435
|&amp;nbsp;&amp;nbsp;2 Ақпан 2014
|31 Ақпан 2014
|-
|align=&quot;center&quot;|1436
|23 Желтоқсан 2014
|20 Ақпан 2015
|-
|align=&quot;center&quot;|1437
|12 Желтоқсан 2015
|10 Ақпан 2016
|-
|colspan=3|&lt;small&gt;Рабииғул әууәл айлары 2010 мен 2015 жылдар аралығы&lt;/small&gt;
|}

==Оқиғалар==
[[File:Masjid al-Quba.jpg|thumb|right|250px|[[әл-Құба мешіті]] Исламдағы бірінші мешіт.]]
&lt;!--
* 06 Rabī‘ al-Awwal 1404 AH, death of [[Sohna Saeen|Hazrat Khwaja Allah Bakhsh Abbasi Naqshbandi]]
* 08 Rabī‘ al-Awwal, death of [[Twelvers|Twelver Imām]], [[Hasan al-Askari|Hasan al-‘Askarī]] (''see: [[Chup Tazia]]'')
* 08 Rabī‘ al-Awwal, death of Ghawth al-Atham, Sheikh Abd al-Qadir Al-Jilani
* 09 Rabī‘ al-Awwal, [[Eid e shuja]]
* 12 Rabī‘ al-Awwal, traditional [[Sunni]]'s observe Mawlid in commemoration of  [[Muhammad]]'s birthday 
* 17 Rabī‘ al-Awwal, [[Shia|Shi‘ah Muslims]] celebrate the birthday of [[Muhammad]] and the [[Imamah (Shi'a doctrine)|Shī‘ah Imām]], [[Ja'far al-Sadiq|Ja‘far al-Sādiq]].
* 18 Rabī‘ al-Awwal, birth of [[Umm Khultum bint Ali]]
* 26 Rabī‘ al-Awwal, death of [[Abu Talib ibn Abdul Muttalib]]
* 26 Rabī‘ al-Awwal 1333 AH, death of [[Khwaja Sirajuddin Naqshbandi]], a [[Naqshbandi]] Sufi shaykh
--&gt;
Өзге :

* [[Һижра]] осы айда болды
* [[Мұхаммед|Мұхаммад]] с.ғ.у. пайғамбардың [[Хадиджа|Хадижа]]ға үйленуі
* Құба мешітінің салынуы

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

== Сыртқы сілтемелер ==
*[http://winfoz.com/12-rabi-ul-awal-naats Rabi Ul Awal Naats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120218045308/http://winfoz.com/12-rabi-ul-awal-naats/ |date=2012-02-18 }}
*[http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_tabcal.htm Islamic-Western Calendar Converter (Based on the Arithmetical or Tabular Calendar)]
*[http://www.makkahcalendar.org Islamic Calendar / Hijri Calendar for Makkah ]
{{Ислам айлары}}

{{DEFAULTSORT:Rabi' Al-Awwal}}
[[Санат:Ислам күнтізбесі]]

[[ar:ربيع الأول]]
[[az:Rəbiüləvvəl]]
[[bn:রবিউল আউয়াল]]
[[ca:Rabí al-àwwal]]
[[da:Rabîa I]]
[[de:Rabīʿ al-awwal]]
[[en:Rabi' al-awwal]]
[[es:Rabi' Al-Awwal]]
[[fa:ربیع‌الاول]]
[[fr:Rabia al awal]]
[[id:Rabiul awal]]
[[it:Rabi' I]]
[[he:רביע אל-אוול]]
[[jv:Mulud]]
[[ku:Rebî' el-Ewel]]
[[arz:ربيع الأول]]
[[ms:Rabiulawal]]
[[pl:Rabi' al-awwal]]
[[pt:Rabi al-Awwal]]
[[ru:Рабиуль-Аввал]]
[[sq:Rebi el-Evvel]]
[[sv:Rabi' al-Awwal]]
[[tt:Rabíğ-äl-äwäl]]
[[th:รอบีอุลเอาวัล]]
[[tr:Rebiülevvel]]
[[ur:ربیع الاول]]
[[wo:Gàmmu]]
[[zh:赖比尔·敖外鲁月]]</text>
      <sha1>av7tsh0ufc5gp21whaitud1awmuy4zt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Армения 1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>490990</id>
    <revision>
      <id>3058658</id>
      <parentid>2958290</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:32:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:Armenian_Public_TV_logo_(2021)_(2).svg|Armenian_Public_TV_logo_(2021)_(2).svg]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Rubin16|Rubin16]] [[commons:File:Armenian_Public_TV_logo_(2021)_(2).svg|жойған]], себебі: [[:c:COM:L</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1345" xml:space="preserve">{{Телеарна
| name             = Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն &lt;br /&gt;Арменияның қоғамдық телевизиясы
| logofile         =
| logosize         = 200px
| launch           = [[1955]] (телевизия)
| бейне форматы    =
| language         = 
| network type     = [[радио]], [[телевизия]] 
| owner            =
| slogan           = 
| country          = {{ARM}}
| broadcast area   =
| web              = [http://www.1tv.am/ www.1tv.am]
| terr serv 1      = 
| terr chan 1      = 
| sat serv 1       = 
| sat chan 1       = 
| cable serv 1     = 
| cable chan 1     = 
| adsl serv 1      = 
| adsl chan 1      = 
}}
'''Арменияның қоғамдық телевизиясы''' (Армения 1) ([[Армян тілі|арм.]]Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն, ''Hajastani hanrajin herrustajnkerut’jun''; қысқаша '''ARMTV''' немесе '''AMPTV''') — хабар таратуды [[1955 жыл]]ы бастаған [[Армения|Армениядағы]] қоғамдық телеарна.

== Сыртқы сілтемелер ==
* {{en}} [http://www.1tv.am/ Sito della ARMTV]

{{tv-stub}}
{{Еуропа телеарналары}}

[[Санат:Телевидение]]</text>
      <sha1>hw57ttpi1xnaza70zyxnm2ia6pagnq6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Белсенді қатысушылар</title>
    <ns>4</ns>
    <id>492279</id>
    <revision>
      <id>3058575</id>
      <parentid>3058355</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:03:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>36112</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Рейтингті жаңарту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5226" xml:space="preserve">{{/begin|200}}
|-
| 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1176}}]] || {{Permissions|Мағыпар}}
|-
| 2 || [[User:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] || [[Special:Contributions/Білгіш Шежіреші|{{formatnum:850}}]] || {{Permissions|Білгіш Шежіреші}}
|-
| 3 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:526}}]] || {{Permissions|Салиха}}
|-
| 4 || [[User:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] || [[Special:Contributions/Ұлы Тұран|{{formatnum:489}}]] || {{Permissions|Ұлы Тұран}}
|-
| 5 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:366}}]] || {{Permissions|Kasymov}}
|-
| 6 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:203}}]] || {{Permissions|Kas77777}}
|-
| 7 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:167}}]] || {{Permissions|Орел Карл}}
|-
| 8 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:129}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}}
|-
| 9 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:128}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}}
|-
| 10 || [[User:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]] || [[Special:Contributions/Dimash Kenesbek|{{formatnum:83}}]] || {{Permissions|Dimash Kenesbek}}
|-
| 11 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:79}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}}
|-
| 12 || [[User:NusrTansj|NusrTansj]] || [[Special:Contributions/NusrTansj|{{formatnum:77}}]] || {{Permissions|NusrTansj}}
|-
| 13 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:72}}]] || {{Permissions|Madi Dos}}
|-
| 14 || [[User:Kristianmusic|Kristianmusic]] || [[Special:Contributions/Kristianmusic|{{formatnum:70}}]] || {{Permissions|Kristianmusic}}
|-
| 15 || [[User:Didar.Bayan21NS|Didar.Bayan21NS]] || [[Special:Contributions/Didar.Bayan21NS|{{formatnum:58}}]] || {{Permissions|Didar.Bayan21NS}}
|-
| 16 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:54}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}}
|-
| 17 || [[User:Ерқанат Рыскулбеков|Ерқанат Рыскулбеков]] || [[Special:Contributions/Ерқанат Рыскулбеков|{{formatnum:46}}]] || {{Permissions|Ерқанат Рыскулбеков}}
|-
| 18 || [[User:Doc Taxon|Doc Taxon]] || [[Special:Contributions/Doc Taxon|{{formatnum:43}}]] || {{Permissions|Doc Taxon}}
|-
| 19 || [[User:Wolfgang1212|Wolfgang1212]] || [[Special:Contributions/Wolfgang1212|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|Wolfgang1212}}
|-
| 20 || [[User:Nurbekovanurly|Nurbekovanurly]] || [[Special:Contributions/Nurbekovanurly|{{formatnum:37}}]] || {{Permissions|Nurbekovanurly}}
|-
| 21 || [[User:СеніңШешең|СеніңШешең]] || [[Special:Contributions/СеніңШешең|{{formatnum:27}}]] || {{Permissions|СеніңШешең}}
|-
| 22 || [[User:DariaUrinbasarova21nis|DariaUrinbasarova21nis]] || [[Special:Contributions/DariaUrinbasarova21nis|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|DariaUrinbasarova21nis}}
|-
| 23 || [[User:Arris17|Arris17]] || [[Special:Contributions/Arris17|{{formatnum:18}}]] || {{Permissions|Arris17}}
|-
| 24 || [[User:Қайсар Қылышбек|Қайсар Қылышбек]] || [[Special:Contributions/Қайсар Қылышбек|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Қайсар Қылышбек}}
|-
| 25 || [[User:B25es|B25es]] || [[Special:Contributions/B25es|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|B25es}}
|-
| 26 || [[User:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] || [[Special:Contributions/Нұрлан Рахымжанов|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|Нұрлан Рахымжанов}}
|-
| 27 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:14}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}}
|-
| 28 || [[User:Gerelyi|Gerelyi]] || [[Special:Contributions/Gerelyi|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Gerelyi}}
|-
| 29 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Gliwi}}
|-
| 30 || [[User:Jimmy&amp;Friends 2|Jimmy&amp;Friends 2]] || [[Special:Contributions/Jimmy&amp;Friends 2|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Jimmy&amp;Friends 2}}
|-
| 31 || [[User:Айвентадор|Айвентадор]] || [[Special:Contributions/Айвентадор|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Айвентадор}}
|-
| 32 || [[User:Нұрлыжол|Нұрлыжол]] || [[Special:Contributions/Нұрлыжол|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Нұрлыжол}}
|-
| 33 || [[User:Abayconvict|Abayconvict]] || [[Special:Contributions/Abayconvict|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Abayconvict}}
|-
| 34 || [[User:Kazman322|Kazman322]] || [[Special:Contributions/Kazman322|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Kazman322}}
{{/end}}</text>
      <sha1>0nwo7hxs11uozc78974fnh2pmod7q76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Теңіз (айрық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>528683</id>
    <revision>
      <id>3058742</id>
      <parentid>2641767</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:31:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1560" xml:space="preserve">'''Негізгі мағынасы:'''
*'''[[Теңіз]]''' – табиғи су қоймасы.

'''Елді мекендер:'''

* [[Теңіз (Атырау облысы)|Теңіз]] – [[Атырау облысы]] [[Жылыой ауданы]]ндағы ауыл. 
* [[Теңіз (Қостанай облысы)|Теңіз]] – [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы]]ндағы ауыл. 
* [[Теңіз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңіз]] – [[Солтүстік Қазақстан облысы]] [[Тайынша ауданы]]ндағы ауыл.

'''Көлдер:'''

* [[Теңіз (көл, Ерейментау ауданы)|Теңіз]] – [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]ндағы көл.
* [[Теңіз (көл, Қостанай облысы)|Теңіз]] – [[Обаған (өзен)|Обаған]] өзені алабында жатқан көл.
* [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] – [[Теңіз-Қорғалжын артезиан алабы|Теңіз-Қорғалжын]] алабындағы көл.

'''Басқа мағыналар:'''
* [[Теңіз мұнай кен орны|Теңіз]] – Атырау облысындағы мұнай кен орны.
* [[Теңіз ауданы]] – Қарағанды облысының құрамында болған аудан.
* ''Теңіз ауданы'' – [[Құрманғазы ауданы]]ның бұрынғы атауы.

{{айрық}}</text>
      <sha1>tgcbmp36t4ot97xeqyvcae5yiaoiptb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сайран (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>534462</id>
    <revision>
      <id>3058770</id>
      <parentid>2994900</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:37:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4468" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Сайран
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Sairan Station.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Орналасуы     = [[Алмалы ауданы]], [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 15 м
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Брусиловский атындағы көше (Алматы)|Брусиловский көшесі]], [[Тілендиев көшесі (Алматы)|Тілендиев көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
[[File:Станция Сайран - Путевая стена.jpg|300px|thumb|Сайран метро бекеті]]
'''«Сайран»''' — [[Алматы метросы]]ның бекеті. Бірінші жолда [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]] және [[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|«Мәскеу» ]]бекеттерінің арасында орналасқан.

Бекет  2015 жылдың 18 сәуірінде пайдалануға берілді. Абай даңғылы, Брусиловский және Тілендиев көшелерінің қиылысында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://forbes.kz/photostory/nazarbaev_otkryil_stantsii_metro_sayran_i_moskva_v_almatyi « www.forbes.kz» сайтындағы мақала]&lt;/ref&gt;. Бекет аттас суқоймасының есімімен аталған, ол бекеттен бір шақырым жерде орналасқан.

== Құрылысы ==

* Сәуір 2013 жыл — Айналма жолдың құрылысы жүріп жатты.
* 1 желтоқсан 2014 жыл — қала басшысы, Алматы қаласының әкімі барып көрді.&lt;ref&gt;http://www.zakon.kz/4671973-stancii-sajjran-i-moskva-almatinskogo.html Станции &quot;Сайран&quot; и &quot;Мәскеу&quot; алматинского метро будут сданы в эксплуатацию в 2015 ж. только после испытаний&lt;/ref&gt;
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;http://7kun.kz/8277/almatyda-zha-adan-eki-metro-beketi-ashyldy.html{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды&lt;/ref&gt;

== Іске қосылуы ==
Іске қосу 2014 жылғы 1 желтоқсанға жоспарланған, бірақ 2014 жылдың қыркүйек айында, ол 2015 жылдың басында өтеді деп хабарланды&lt;ref&gt;http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/zapusk-novyih-stantsiy-metro-almatyi-perenositsya-na-2015-god-261405/&lt;/ref&gt;. Кейінірек, станциясының пайдалануға дәл уақытысында тапсырылатыны мәлім болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url = http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/stantsii-metro-almatyi-moskva-i-sayran-otkroyut-1-dekabrya-260084/|title = [4]|author = |date = |publisher = }}&lt;/ref&gt; Метро бекеті толықтай бітіп, 2015 жылы 18 сәуірде пайдалануға берілді.

== Архитектурасы ==

== Сілтемелер ==
* [http://almapage4.blogspot.com/2007/12/blog-post.html Метро Алматыға қажет-ақ]
* [http://megapolis.kz/art/Almati_i_dorogi Транспорттық перспективалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014103406/http://www.megapolis.kz/art/Almati_i_dorogi |date=2013-10-14 }}
* [http://www.metroalmaty.kz/?q=node/178 Қалаға 5 метро бекеті, тұрғындарға жұмыс орны]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>feb9v269nzgf6o4qxhf5w5wdaiw68a0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058772</id>
      <parentid>3058770</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:56:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5233" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Сайран
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Sairan Station.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Орналасуы     = [[Алмалы ауданы]], [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 15 м
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Брусиловский атындағы көше (Алматы)|Брусиловский көшесі]], [[Тілендиев көшесі (Алматы)|Тілендиев көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{copyedit}}
'''«Сайран»''' — [[Алматы метросы]]ның бекеті. Бірінші жолда [[Алатау (метро бекеті)|«Алатау»]] және [[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|«Мәскеу» ]]бекеттерінің арасында орналасқан.

Бекет  2015 жылдың 18 сәуірінде пайдалануға берілді. Абай даңғылы, Брусиловский және Тілендиев көшелерінің қиылысында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://forbes.kz/photostory/nazarbaev_otkryil_stantsii_metro_sayran_i_moskva_v_almatyi « www.forbes.kz» сайтындағы мақала]&lt;/ref&gt;. Бекет аттас суқоймасының есімімен аталған, ол бекеттен бір шақырым жерде орналасқан.

== Құрылысы ==
* Сәуір 2013 жыл — Айналма жолдың құрылысы жүріп жатты.
* 1 желтоқсан 2014 жыл — қала басшысы, Алматы қаласының әкімі барып көрді.&lt;ref&gt;http://www.zakon.kz/4671973-stancii-sajjran-i-moskva-almatinskogo.html Станции &quot;Сайран&quot; и &quot;Мәскеу&quot; алматинского метро будут сданы в эксплуатацию в 2015 ж. только после испытаний&lt;/ref&gt;
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.&lt;ref&gt;http://7kun.kz/8277/almatyda-zha-adan-eki-metro-beketi-ashyldy.html{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды&lt;/ref&gt;

== Іске қосылуы ==
Іске қосу 2014 жылғы 1 желтоқсанға жоспарланған, бірақ 2014 жылдың қыркүйек айында, ол 2015 жылдың басында өтеді деп хабарланды&lt;ref&gt;http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/zapusk-novyih-stantsiy-metro-almatyi-perenositsya-na-2015-god-261405/&lt;/ref&gt;. Кейінірек, станциясының пайдалануға дәл уақытысында тапсырылатыны мәлім болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url = http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/stantsii-metro-almatyi-moskva-i-sayran-otkroyut-1-dekabrya-260084/|title = [4]|author = |date = |publisher = }}&lt;/ref&gt; Метро бекеті толықтай бітіп, 2015 жылы 18 сәуірде пайдалануға берілді.

== Архитектурасы ==
[[Сурет:Станция Сайран - Путевая стена.jpg|200px|нобай|Сайран метро бекетінің қабырғасы]]
Бекет ашық түстермен безендірілген. Бағандар сарғыш гранитпен безендірілген. Жол қабырғаларында [[Таңбалы петроглифтері|Тамғалыға]] ұқсайтын кемпірқосақ пен петроглифтер бейнеленген. Дизайн Алматы маңындағы тарихи нысанға да, балалық шағына да қатысты болуы керек, бұл жақын маңдағы Н.Сац атындағы жас көрермендер театры және Сайран су қоймасы — жазда тұрғындардың шомылатын орнына байланысты.

== Сілтемелер ==
* [http://almapage4.blogspot.com/2007/12/blog-post.html Метро Алматыға қажет-ақ]
* [http://megapolis.kz/art/Almati_i_dorogi Транспорттық перспективалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014103406/http://www.megapolis.kz/art/Almati_i_dorogi |date=2013-10-14 }}
* [http://www.metroalmaty.kz/?q=node/178 Қалаға 5 метро бекеті, тұрғындарға жұмыс орны]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>mrkyt4radepwtt8tngo1ml7k5kuhl4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мәскеу (метро бекеті, Алматы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>534467</id>
    <revision>
      <id>3058722</id>
      <parentid>2971855</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4497" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мәскеу
|Бағыт         = Бірінші бағыт (Алматы)
|сурет         = Moscow metro station in Almaty.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Мәскеу метро бекеті
|Орналасуы     = 
|Ашылған күні  = 
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 
|Платформалар саны = 
|Платформалар түрі = 
|Платформалар ұзындығы = 
|Платформалар ені = 
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = 
|Жұмыс уақыты  = 
|Ортаққорда    = 
}}
{{мағына|Мәскеу (айрық)}}
'''«Мәскеу»''' — [[Алматы метросы]]ның 9-шы бекеті. Бірінші бағытта [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] және салынып жатқан [[Сарыарқа (метро бекеті)|«Сарыарқа»]] бекеттерінің арасында орналасқан. Метро бекеті 18 сәуір 2015 жылы іске қосылды.&lt;ref&gt;[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/almatyida-ek-jana-metro-stantsiyasyi-ashyildyi-261376/ Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды &lt;/ref&gt; ]

Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылған '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] — [[Мәскеу (метро бекеті)|«Мәскеу»]]''' бөлігінің соңғы бекеті. 2011 жылғы 20 қазанға дейін бекет жобасы «Молодёжная» деп аталған.

Қазақстан Республикасының 2011 жылдың қазан айында Мәскеу Үкіметі мен Қазақстан елшілігінің келісімі бойынша, бұл бекеттер атауларын өзара алмасу туралы шешім қабылданды. Мәскеудің Братеево ауданындағы метро бекеті «Алма-Атинская» деп аталды. &lt;ref&gt;[http://tengrinews.kz/russia/stantsiya-metro-alma-atinskaya-otkryilas-v-moskve--225648/ Станция метро &quot;Алма-Атинская&quot; открылась в Москве &lt;/ref&gt;]

Станция ашық тәсілмен салынды. Өтеген батыр мен Алтынсарин көшелері арасында Абай даңғылынан жоғары орналасқан.

Бекетке:  [[Family Park демалыс саябағы]], [[«Сары-Арқа» базары]], № 2 балалар ауруханасы, Сац атындағы Балалар мен жасөспірімдер театры, «Рәш» сауда үйі, «Сары-Арқа» кинотеатры, №1 аудандық сот, Әуезов аудандық Әкімі аппараты мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің (Салық комитеті) Әуезов аудандық бөлімі жақын орналасқан.

== Құрылысы ==

* Қазан 2012: айналма жолдың құрылыс аяқталды. Станциясын салу үшін қазба жұмыстары басталды.
* Сәуір 2013: болашақ станциясының ор қазу жұмыстары жалғастырылуда.
* 1 желтоқсан 2014: Алматы қаласының әкімі «Мәскеу» бекетін келіп көрді.
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мәскеу» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары қызыл түспен, едендері түрлі мрамор кілемдерімен жайылады.


== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27 }}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>paxh517r7x11khw0dn5uxdh5xjogxnk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058723</id>
      <parentid>3058722</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:21:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4634" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мәскеу
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Moscow metro station in Almaty.jpg
|өлшемі        = 250px
|Сурет атауы   = Мәскеу метро бекеті
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = Молодёжная
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = оқшауланған
|Платформалар ұзындығы = 104
|Платформалар ені = 15
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = 
|Жұмыс уақыты  = 06:20-00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{мағына|Мәскеу (айрық)}}
'''«Мәскеу»''' — [[Алматы метросы]]ның 9-шы бекеті. Бірінші бағытта [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] және салынып жатқан [[Сарыарқа (метро бекеті)|«Сарыарқа»]] бекеттерінің арасында орналасқан. Метро бекеті 18 сәуір 2015 жылы іске қосылды.&lt;ref&gt;[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/almatyida-ek-jana-metro-stantsiyasyi-ashyildyi-261376/ Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды &lt;/ref&gt; ]

Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылған '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] — [[Мәскеу (метро бекеті)|«Мәскеу»]]''' бөлігінің соңғы бекеті. 2011 жылғы 20 қазанға дейін бекет жобасы «Молодёжная» деп аталған.

Қазақстан Республикасының 2011 жылдың қазан айында Мәскеу Үкіметі мен Қазақстан елшілігінің келісімі бойынша, бұл бекеттер атауларын өзара алмасу туралы шешім қабылданды. Мәскеудің Братеево ауданындағы метро бекеті «Алма-Атинская» деп аталды. &lt;ref&gt;[http://tengrinews.kz/russia/stantsiya-metro-alma-atinskaya-otkryilas-v-moskve--225648/ Станция метро &quot;Алма-Атинская&quot; открылась в Москве &lt;/ref&gt;]

Станция ашық тәсілмен салынды. Өтеген батыр мен Алтынсарин көшелері арасында Абай даңғылынан жоғары орналасқан.

Бекетке:  [[Family Park демалыс саябағы]], [[«Сары-Арқа» базары]], № 2 балалар ауруханасы, Сац атындағы Балалар мен жасөспірімдер театры, «Рәш» сауда үйі, «Сары-Арқа» кинотеатры, №1 аудандық сот, Әуезов аудандық Әкімі аппараты мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің (Салық комитеті) Әуезов аудандық бөлімі жақын орналасқан.

== Құрылысы ==

* Қазан 2012: айналма жолдың құрылыс аяқталды. Станциясын салу үшін қазба жұмыстары басталды.
* Сәуір 2013: болашақ станциясының ор қазу жұмыстары жалғастырылуда.
* 1 желтоқсан 2014: Алматы қаласының әкімі «Мәскеу» бекетін келіп көрді.
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мәскеу» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары қызыл түспен, едендері түрлі мрамор кілемдерімен жайылады.


== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27 }}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>ct9ch439btof43y4sq7971h18ftkgyg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058725</id>
      <parentid>3058723</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:23:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4541" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мәскеу
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Moscow metro station in Almaty.jpg
|өлшемі        = 250px
|Сурет атауы   = Мәскеу метро бекеті
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = Молодёжная
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = оқшауланған
|Платформалар ұзындығы = 104
|Платформалар ені = 15
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = 
|Жұмыс уақыты  = 06:20-00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{мағына|Мәскеу (айрық)}}
'''«Мәскеу»''' — [[Алматы метросы]]ның 9-шы бекеті. Бірінші бағытта [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] және салынып жатқан [[Сарыарқа (метро бекеті)|«Сарыарқа»]] бекеттерінің арасында орналасқан. Метро бекеті 18 сәуір 2015 жылы іске қосылды.&lt;ref&gt;[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/almatyida-ek-jana-metro-stantsiyasyi-ashyildyi-261376/ Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды]&lt;/ref&gt; 

Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылған '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] — «Мәскеу»''' бөлігінің соңғы бекеті. 2011 жылғы 20 қазанға дейін бекет жобасы «Молодёжная» деп аталған.

Қазақстан Республикасының 2011 жылдың қазан айында Мәскеу Үкіметі мен Қазақстан елшілігінің келісімі бойынша, бұл бекеттер атауларын өзара алмасу туралы шешім қабылданды. Мәскеудің Братеево ауданындағы метро бекеті «Алма-Атинская» деп аталды. &lt;ref&gt;[http://tengrinews.kz/russia/stantsiya-metro-alma-atinskaya-otkryilas-v-moskve--225648/ Станция метро &quot;Алма-Атинская&quot; открылась в Москве]&lt;/ref&gt;

Станция ашық тәсілмен салынды. Өтеген батыр мен Алтынсарин көшелері арасында Абай даңғылынан жоғары орналасқан.

Family Park демалыс саябағы, «Сары-Арқа» базары, № 2 балалар ауруханасы, Сац атындағы Балалар мен жасөспірімдер театры, «Рәш» сауда үйі, «Сары-Арқа» кинотеатры, №1 аудандық сот, Әуезов аудандық Әкімі аппараты мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің (Салық комитеті) Әуезов аудандық бөлімі жақын орналасқан.

== Құрылысы ==
* Қазан 2012: айналма жолдың құрылыс аяқталды. Станциясын салу үшін қазба жұмыстары басталды.
* Сәуір 2013: болашақ станциясының ор қазу жұмыстары жалғастырылуда.
* 1 желтоқсан 2014: Алматы қаласының әкімі «Мәскеу» бекетін келіп көрді.
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мәскеу» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары қызыл түспен, едендері түрлі мрамор кілемдерімен жайылады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27}}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>jvyy30kgvyqo8kxggtv9pyrxwlghtxm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058726</id>
      <parentid>3058725</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:26:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4793" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мәскеу
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Moscow metro station in Almaty.jpg
|өлшемі        = 250px
|Сурет атауы   = Мәскеу метро бекеті
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = Молодёжная
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = оқшауланған
|Платформалар ұзындығы = 104
|Платформалар ені = 15
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Өтеген батыр көшесі (Алматы)|Өтеген батыр көшесі]], [[Алтынсарин даңғылы (Алматы)|Алтынсарин даңғылы]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20-00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{мағына|Мәскеу (айрық)}}
'''«Мәскеу»''' — [[Алматы метросы]]ның 9-шы бекеті. Бірінші бағытта [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] және салынып жатқан [[Сарыарқа (метро бекеті)|«Сарыарқа»]] бекеттерінің арасында орналасқан. Метро бекеті 18 сәуір 2015 жылы іске қосылды.&lt;ref&gt;[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/almatyida-ek-jana-metro-stantsiyasyi-ashyildyi-261376/ Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды]&lt;/ref&gt; 

Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылған '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] — «Мәскеу»''' бөлігінің соңғы бекеті. 2011 жылғы 20 қазанға дейін бекет жобасы «Молодёжная» деп аталған.

Қазақстан Республикасының 2011 жылдың қазан айында Мәскеу Үкіметі мен Қазақстан елшілігінің келісімі бойынша, бұл бекеттер атауларын өзара алмасу туралы шешім қабылданды. Мәскеудің Братеево ауданындағы метро бекеті «Алма-Атинская» деп аталды. &lt;ref&gt;[http://tengrinews.kz/russia/stantsiya-metro-alma-atinskaya-otkryilas-v-moskve--225648/ Станция метро &quot;Алма-Атинская&quot; открылась в Москве]&lt;/ref&gt;

Станция ашық тәсілмен салынды. Өтеген батыр мен Алтынсарин көшелері арасында Абай даңғылынан жоғары орналасқан.

Family Park демалыс саябағы, «Сары-Арқа» базары, № 2 балалар ауруханасы, Сац атындағы Балалар мен жасөспірімдер театры, «Рәш» сауда үйі, «Сары-Арқа» кинотеатры, №1 аудандық сот, Әуезов аудандық Әкімі аппараты мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің (Салық комитеті) Әуезов аудандық бөлімі жақын орналасқан.

== Құрылысы ==
* Қазан 2012: айналма жолдың құрылыс аяқталды. Станциясын салу үшін қазба жұмыстары басталды.
* Сәуір 2013: болашақ станциясының ор қазу жұмыстары жалғастырылуда.
* 1 желтоқсан 2014: Алматы қаласының әкімі «Мәскеу» бекетін келіп көрді.
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мәскеу» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары қызыл түспен, едендері түрлі мрамор кілемдерімен жайылады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27}}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>jea4sotq7b471bwyo9qobi03mjuzoye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058729</id>
      <parentid>3058726</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:55:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5014" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мәскеу
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Moscow metro station in Almaty.jpg
|өлшемі        = 250px
|Сурет атауы   = Мәскеу метро бекеті
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = Молодёжная
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = оқшауланған
|Платформалар ұзындығы = 104
|Платформалар ені = 15
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Өтеген батыр көшесі (Алматы)|Өтеген батыр көшесі]], [[Алтынсарин даңғылы (Алматы)|Алтынсарин даңғылы]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20-00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{мағына|Мәскеу (айрық)}}
'''«Мәскеу»''' — [[Алматы метросы]]ның 9-шы бекеті. Бірінші бағытта [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] және салынып жатқан [[Сарыарқа (метро бекеті)|«Сарыарқа»]] бекеттерінің арасында орналасқан. Метро бекеті 18 сәуір 2015 жылы іске қосылды.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/almatyida-ek-jana-metro-stantsiyasyi-ashyildyi-261376/|title=Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды|author=|date=18 сәуір 2015|work=|publisher=[[Tengrinews.kz]]|accessdate=|lang=kk}}&lt;/ref&gt; 

Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылған '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] — «Мәскеу»''' бөлігінің соңғы бекеті. 2011 жылғы 20 қазанға дейін бекет жобасы «Молодёжная» деп аталған.

Қазақстан Республикасының 2011 жылдың қазан айында Мәскеу Үкіметі мен Қазақстан елшілігінің келісімі бойынша, бұл бекеттер атауларын өзара алмасу туралы шешім қабылданды. Мәскеудің Братеево ауданындағы метро бекеті «Алма-Атинская» деп аталды.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://tengrinews.kz/russia/stantsiya-metro-alma-atinskaya-otkryilas-v-moskve--225648/|title=Станция метро &quot;Алма-Атинская&quot; открылась в Москве|author=|date=24 желтоқсан 2012|work=|publisher=[[Tengrinews.kz]]|accessdate=|lang=ru}}&lt;/ref&gt;

Станция ашық тәсілмен салынды. Өтеген батыр мен Алтынсарин көшелері арасында Абай даңғылынан жоғары орналасқан.

Family Park демалыс саябағы, «Сары-Арқа» базары, № 2 балалар ауруханасы, Сац атындағы Балалар мен жасөспірімдер театры, «Рәш» сауда үйі, «Сары-Арқа» кинотеатры, №1 аудандық сот, Әуезов аудандық Әкімі аппараты мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің (Салық комитеті) Әуезов аудандық бөлімі жақын орналасқан.

== Құрылысы ==
* Қазан 2012: айналма жолдың құрылыс аяқталды. Станциясын салу үшін қазба жұмыстары басталды.
* Сәуір 2013: болашақ станциясының ор қазу жұмыстары жалғастырылуда.
* 1 желтоқсан 2014: Алматы қаласының әкімі «Мәскеу» бекетін келіп көрді.
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мәскеу» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары қызыл түспен, едендері түрлі мрамор кілемдерімен жайылады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.kp.kz/index.php?s=563 Бекеттің безендірілуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327003037/http://www.kp.kz/index.php?s=563 |date=2008-03-27}}

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>7ztihu10j2nkin24qy9dpyrfxb9dys3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058730</id>
      <parentid>3058729</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:00:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4914" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Мәскеу
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Moscow metro station in Almaty.jpg
|өлшемі        = 250px
|Сурет атауы   = Мәскеу метро бекеті
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = [[18 сәуір]] [[2015 жыл|2015]]
|Жобалық атауы = Молодёжная
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 11
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = оқшауланған
|Платформалар ұзындығы = 104
|Платформалар ені = 15
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]], [[Өтеген батыр көшесі (Алматы)|Өтеген батыр көшесі]], [[Алтынсарин даңғылы (Алматы)|Алтынсарин даңғылы]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20-00:00
|Ортаққорда    = 
}}
{{мағына|Мәскеу (айрық)}}
'''«Мәскеу»''' — [[Алматы метросы]]ның 9-шы бекеті. Бірінші бағытта [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] және салынып жатқан [[Сарыарқа (метро бекеті)|«Сарыарқа»]] бекеттерінің арасында орналасқан. Метро бекеті 18 сәуір 2015 жылы іске қосылды.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/almatyida-ek-jana-metro-stantsiyasyi-ashyildyi-261376/|title=Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды|author=|date=18 сәуір 2015|work=|publisher=[[Tengrinews.kz]]|accessdate=|lang=kk}}&lt;/ref&gt; 

Ол [[Алматы метросы]]ның іске қосылған '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] — «Мәскеу»''' бөлігінің соңғы бекеті. 2011 жылғы 20 қазанға дейін бекет жобасы «Молодёжная» деп аталған.

Қазақстан Республикасының 2011 жылдың қазан айында Мәскеу Үкіметі мен Қазақстан елшілігінің келісімі бойынша, бұл бекеттер атауларын өзара алмасу туралы шешім қабылданды. Мәскеудің Братеево ауданындағы метро бекеті «Алма-Атинская» деп аталды.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://tengrinews.kz/russia/stantsiya-metro-alma-atinskaya-otkryilas-v-moskve--225648/|title=Станция метро &quot;Алма-Атинская&quot; открылась в Москве|author=|date=24 желтоқсан 2012|work=|publisher=[[Tengrinews.kz]]|accessdate=|lang=ru}}&lt;/ref&gt;

Станция ашық тәсілмен салынды. Өтеген батыр мен Алтынсарин көшелері арасында Абай даңғылынан жоғары орналасқан.

Family Park демалыс саябағы, «Сары-Арқа» базары, № 2 балалар ауруханасы, Сац атындағы Балалар мен жасөспірімдер театры, «Рәш» сауда үйі, «Сары-Арқа» кинотеатры, №1 аудандық сот, Әуезов аудандық Әкімі аппараты мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің (Салық комитеті) Әуезов аудандық бөлімі жақын орналасқан.

== Құрылысы ==
* Қазан 2012: айналма жолдың құрылыс аяқталды. Станциясын салу үшін қазба жұмыстары басталды.
* Сәуір 2013: болашақ станциясының ор қазу жұмыстары жалғастырылуда.
* 1 желтоқсан 2014: Алматы қаласының әкімі «Мәскеу» бекетін келіп көрді.
* 18 сәуір 2015 жыл — метро бекеті толықтай бітіп, пайдалануға берілді.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Мәскеу» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

Бекет қабырғалары қызыл түспен, едендері түрлі мрамор кілемдерімен жайылады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/1186 «Мәскеу» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>i2xohvd80mhbushx68h7cvl0rlvgfrh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыарқа (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>534470</id>
    <revision>
      <id>3058720</id>
      <parentid>3058510</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:52:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4788" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Сарыарқа
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Saryarqa station inside.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = 
|Ашылған күні  = 
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 
|Платформалар саны = 
|Платформалар түрі = 
|Платформалар ұзындығы = 
|Платформалар ені = 
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = 
|Жұмыс уақыты  = 
|Ортаққорда    = 
}}
'''«Сарыарқа»''' — [[Алматы метросы]]ның 10-шы бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу]]&lt;nowiki/&gt;» және «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің арасында орналасқан.

== Құрылысы ==
2015 жылы 22 шілдеде «Сарыарқа» және «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Достық]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің құрылысы басталғаны туралы хабарланды.

«Сарыарқа» бекетін пайдалануға беру 2018 жылға жоспарланған. Алайда, 2017-2021 жылдарға арналған қалалық бюджет тарапынан құрылысты қаржыландыруды бөлудің толық тоқтатылуына байланысты тапсыру мерзімдері ауыстырылды.

Бекеттің ашылуы бірнеше рет кейінге қалдырылды және 2019 жылдың маусым айында бекет 2021 жылы ашылатындығы айтылды.

Метро бекеті [[Орталық Қазақстан|Орталық Қазақстанда]] орналасқан [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа даласының]] құрметіне аталған.

2021 жылғы 30 желтоқсанда бекеттің техникалық іске қосылуы өтті.

2022 жылы 30 мамырда бекет алғашқы жолаушыларды қабылдады.

== Жоба ==
Станция терең іргетаспен қаланады, жабық әдіспен салынады. Бұл «[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу»]] станциясынан кейін болады.

== Орналасуы ==
[[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] көлік жүретін бөлігінің астында, [[Алтынсарин даңғылы (Алматы)|Алтынсарин даңғылы]] мен Сайын көшесінің арасында, Family саябағының ауданында орналасқан.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
Терең орналасқан (33 м), үш жармалы, пилон типті, бір вестибюлі бар бекет. Платформаның ұзындығы - 110 м.

Бекеттің интерьерін сәулеттік-көркемдік безендіруді жасаудағы негізгі идея – Сарыарқаның кең байтақ жерінің әсемдігі мен өзіндік ерекшелігін көрсету.

Платформалық учаске қабырғалары символикалық түрде құм бедерін қайталайтын толқын тәріздес гранит тақтайшалары ендірілген мәрмәр таскесте тақтайшалармен қапталған.

Шеткі қабырғада даланың үстінде күннің шығуын бейнелейтін, алдыңғы қатарда Сарыарқаның кең даласының қақ ортасында орналасқан жас астана Нұр-Сұлтанның аясында жүгіріп келе жатқан жылқылар үйірі бейнеленген панно орналасқан. Панно қазақ халқының бай мәдени-тарихи мұрасын еске түсіреді.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/3320 «Сарыарқа» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>l00a8lk3ihi0loxu8ugxo3v0nxaax85</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058721</id>
      <parentid>3058720</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:58:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5052" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Сарыарқа
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Saryarqa station inside.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = [[30 мамыр]] [[2022 жыл|2022]]
|Жобалық атауы = Ақсай
|Түрі          = бағаналы саяз станция
|Тереңдігі     = 32,6
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = оқшауланған
|Платформалар ұзындығы = 104
|Платформалар ені = 19.8
|Сәулетшілер   = М.Фролов, И.Антонова
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20-00:00
|Ортаққорда    = 
}}
'''«Сарыарқа»''' — [[Алматы метросы]]ның 10-шы бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу]]&lt;nowiki/&gt;» және «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің арасында орналасқан.

== Құрылысы ==
2015 жылы 22 шілдеде «Сарыарқа» және «[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Достық]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің құрылысы басталғаны туралы хабарланды.

«Сарыарқа» бекетін пайдалануға беру 2018 жылға жоспарланған. Алайда, 2017-2021 жылдарға арналған қалалық бюджет тарапынан құрылысты қаржыландыруды бөлудің толық тоқтатылуына байланысты тапсыру мерзімдері ауыстырылды.

Бекеттің ашылуы бірнеше рет кейінге қалдырылды және 2019 жылдың маусым айында бекет 2021 жылы ашылатындығы айтылды.

Метро бекеті [[Орталық Қазақстан|Орталық Қазақстанда]] орналасқан [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа даласының]] құрметіне аталған.

2021 жылғы 30 желтоқсанда бекеттің техникалық іске қосылуы өтті.

2022 жылы 30 мамырда бекет алғашқы жолаушыларды қабылдады.

== Жоба ==
Станция терең іргетаспен қаланады, жабық әдіспен салынады. Бұл «[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу»]] станциясынан кейін болады.

== Орналасуы ==
[[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] көлік жүретін бөлігінің астында, [[Алтынсарин даңғылы (Алматы)|Алтынсарин даңғылы]] мен Сайын көшесінің арасында, Family саябағының ауданында орналасқан.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
Терең орналасқан (33 м), үш жармалы, пилон типті, бір вестибюлі бар бекет. Платформаның ұзындығы - 110 м.

Бекеттің интерьерін сәулеттік-көркемдік безендіруді жасаудағы негізгі идея – Сарыарқаның кең байтақ жерінің әсемдігі мен өзіндік ерекшелігін көрсету.

Платформалық учаске қабырғалары символикалық түрде құм бедерін қайталайтын толқын тәріздес гранит тақтайшалары ендірілген мәрмәр таскесте тақтайшалармен қапталған.

Шеткі қабырғада даланың үстінде күннің шығуын бейнелейтін, алдыңғы қатарда Сарыарқаның кең даласының қақ ортасында орналасқан жас астана Нұр-Сұлтанның аясында жүгіріп келе жатқан жылқылар үйірі бейнеленген панно орналасқан. Панно қазақ халқының бай мәдени-тарихи мұрасын еске түсіреді.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/3320 «Сарыарқа» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>tfv6sbpnqkmbglg8aiof3ne51lc3h9w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эномото Такэаки</title>
    <ns>0</ns>
    <id>536432</id>
    <revision>
      <id>3058745</id>
      <parentid>2637105</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:44:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8828" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| түс                    =   &lt;!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | 
швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --&gt;
| Қазақша есімі        = Энотомо Такэаки 
| Шынайы есімі         = 榎本武揚 
| Суреті               = Takeaki Enomoto.gif 
| Атауы                = 
| Сурет ені            = 
| Елтаңба              = 
| Елтаңба атауы        = 
| Елтаңба ені          = 
| Титулы               =[[Эдзо Республикасы]]ның президенті 
| Лақап аты            = 
| Ту                   = Flag_of_the_Republic_of_Ezo.svg 
| Басқара бастады      =[[15 желтоқсан]] [[1868 жыл]] 
| Басқаруын аяқтады    =[[27 маусым]] [[1869 жыл]] 
| Басқарған кезеңі     = 
| Ізашары              =''лауазым ұйымдастырылды'' 
| Ізбасары             =''лауазым ыдыратылды'' 
| Тәж кигізу жорасы    = 
| Биліктен бас тартуы  = 
| Мұрагері             = 
| Бірігіп басқарушы1   =
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады     =  
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады   = 
| регент1              = 
| регент1Басқара бастады      = 
| регент1Басқаруын аяқтады    = 
| регент2              = 
| регент2Басқара бастады      = 
| регент2Басқаруын аяқтады    = 
| Премьер              = 
| Вице-президент       = 
| Президент            = 
| Монарх               = 
| Губернатор           = 
| Вице-губернатор      = 
| Түсініктемелер       = 
| Діні                 = 
| Туған күні         = 25.08.1836 
| Туған жері         = [[Эдо (қала)|Эдо]], [[Токугава сёгунаты|Жапония]] 
| Қайтыс болған күні   = 26.08.1908 
| Қайтыс болған жері   = [[Токио]], [[Жапон империясы]] 
| Жерленді             =Китидзёдзи ғибадатханасы, [[Бункё]], [[Токио]] 
| Династия             = 
| Туған кездегі есімі      = 
| Әкесі                = 
| Анасы                = 
| Жұбайы               = 
| Балалары             = 
| Қызмет еткен жылдары       = 
| Құрамында болды      = 
| Әскер түрі           = 
| Атағы                = 
| Басқарды             = 
| Шайқасы              = 
| Ғылыми аясы          = 
| Жұмыс істеген орны   = 
| Партиясы             = 
| Қызметі              =  
| Мамандығы            = 
| Білімі               = 
| Ғылыми дәрежесі      = 
| Марапаттары          = 
| Қолтаңбасы           = 
| Монограммасы         = 
| Сайты                = 
| Commons              = 
|Ту2=Seal of Ezo.svg}}
'''Эномото Такэаки''' (''[[жапон тілі|жапонша:]]''榎本武揚; [[25 тамыз]] [[1836 жыл]] — [[26 тамыз]] [[1908 жыл]]) — [[Босин соғысы]] кезінде Токугава сегунатының үкіметіне адал болған [[виконт]], жапон адмиралы. Әскер жеңілісінен кейін ол Хоккайда аралына қашып барып, заманауи [[Азия]] жерінің тарихында алғашқы республиканың негізін қалаған, осылайша [[1868 жыл]]ы [[Жапония|Жапон]] елінің демократиялық түрде сайланған бірінші президенті атанған. Келесі жылы император әскері Хоккайда аралына басып кіріп, мемлекет өз тіршілігін тоқтатқан, ал Эномото Такэаки [[қылмыскер]]  ретінде ұсталып, [[мемлекет]] сатқыны атанған. [[1872 жыл]]ы бұрынғы адмиралға кешірім танытылып, Мэйдзи [[үкімет]]іне қызмет ете бастаған.

== Өмірбаяны ==
Эномото Ситая ауданындағы [[Токио]] қаласындағы Токугава тегіне қызмет еткен самурайлар отбасынан шыққан. [[1850 жыл]]ы Эномото нидерлан тілін оқи бастаған. [[1854 жыл]]ы Нагасаки жеріндегі [[Теңіз]] оқу орнына түскен.

26 жасында Эномото [[Нидерланд]] жеріне жіберілген, осы жерде батыс жерінің әскери теңіз әдістерін үйренген. [[1862 жыл]]дан [[1867 жыл]]ға дейін Такэаки ағылшын және нидерлан тілдерін жетік меңгеріп, Еуропа жерінде тұрақтап қалған&lt;ref&gt;Akita, (1967) p. 120—121&lt;/ref&gt;.

Эномото Жапон еліне [[Нидерланд]] жерінен сатып алынған әскери теңіз кемесімен Кайе-Мару өңірінде қайта оралған. Жапон елінде 31 жасар Эномото флот басшысының орынбасары дәрежесін иеленген.

Мэйдзи дәуірінің саясаткері

Такэаки берілгеннен кейін оны мемлекеттік сатқын ретінде қабылдап, түрмеге отырғызған. Алайда, Мэйдзи билігі Эномото бойындағы пайдалы білім мен өнерді байқады. Эномотоны босатты, ол Токугава жақтастарының біріне айналды.

[[1874 жыл]]ы Эномото Жапон императорлық флотында вице-адмирал мансабына қол жеткізді. Келесі жылы елші ретінде Петербург келісімшарты үшін Ресей мемлекетіне жіберілді. Келіссөздер сәтті өтіп, Эномото беделі көтерілді. Оны осындай маңызды жұмысқа алғаны, бұрынғы жауларының  келіспеушіліктерді жойғаны еді.

== Қазасы ==
Такэаки Эномото 1908 жылы 72 жасында қайтыс болған. Оның мәйіті Киссе-дзи [[ғибадатхана]]сында орналасқан&lt;ref&gt;Yamamoto (1997) p. 56-59&lt;/ref&gt; ({{coord|35.727425|139.75364|format=dms|display=inline|type:landmark_region:JP_scale:200}}).

== Сыртқы сілтемелер ==
* Kamo, Giichi. Enomoto Takeaki. Chuo Koronsha ISBN 4-12-201509-X (Japanese)
* Yamamoto, Atsuko. Jidai o shissoshita kokusaijin Enomoto Takeaki: Raten Amerika iju no michi o hiraku. Shinzansha (1997).ISBN 4-7972-1541-0 (Japanese)
* Akita, George. (1967) Foundations of constitutional government in modern Japan, 1868—1900. Cambridge, Harvard University Press, ISBN 978-0-8248-2560-7.
* Hane, Mikiso. Modern Japan: A Historical Survey. Westview Press (2001). ISBN 0-8133-3756-9
* Hillsborough, Romulus. Shinsengumi: The Shogun’s Last Samurai Corps. Tuttle Publishing (2005). ISBN 0-8048-3627-2
* Jansen, Marius B. and John Whitney Hall, eds. (1989). The Emergence of Meiji Japan, The Cambridge History of Japan, Vol. 5. Cambridge: Cambridge University Press. 10-ISBN 0521482380/13-ISBN 9780521482387; 10-ISBN 0521484057/13-ISBN 9780521484053; OCLC 31515308
* Keene, Donald. (1984). Dawn to the West: Japanese Literature of the Modern Era. New York: Holt, Rinehart, and Winston. 10-ISBN 0030628148/13-ISBN 9780030628146; 10-ISBN 0030628164/13-ISBN 9780030628160; OCLC 8728400
* Ravina, Mark. (2004). The Last Samurai: The Life and Battles of Saigo Takamori. Hoboken, New Jersey: Wiley. 10-ISBN 0471089702/13-ISBN 9780471089704; OCLC 427566169

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:1836 жылы туғандар]]
[[Санат:1908 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Самурайлар]]
[[Санат:Жапония сыртқы істер министрлері]]
[[Санат:Жапония білім министрлері]]</text>
      <sha1>jwdegvdev29ct21z9x653b8gfm2or7k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058746</id>
      <parentid>3058745</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Энотомо Такэаки]] бетін [[Эномото Такэаки]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8828" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| түс                    =   &lt;!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | 
швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --&gt;
| Қазақша есімі        = Энотомо Такэаки 
| Шынайы есімі         = 榎本武揚 
| Суреті               = Takeaki Enomoto.gif 
| Атауы                = 
| Сурет ені            = 
| Елтаңба              = 
| Елтаңба атауы        = 
| Елтаңба ені          = 
| Титулы               =[[Эдзо Республикасы]]ның президенті 
| Лақап аты            = 
| Ту                   = Flag_of_the_Republic_of_Ezo.svg 
| Басқара бастады      =[[15 желтоқсан]] [[1868 жыл]] 
| Басқаруын аяқтады    =[[27 маусым]] [[1869 жыл]] 
| Басқарған кезеңі     = 
| Ізашары              =''лауазым ұйымдастырылды'' 
| Ізбасары             =''лауазым ыдыратылды'' 
| Тәж кигізу жорасы    = 
| Биліктен бас тартуы  = 
| Мұрагері             = 
| Бірігіп басқарушы1   =
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады     =  
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады   = 
| регент1              = 
| регент1Басқара бастады      = 
| регент1Басқаруын аяқтады    = 
| регент2              = 
| регент2Басқара бастады      = 
| регент2Басқаруын аяқтады    = 
| Премьер              = 
| Вице-президент       = 
| Президент            = 
| Монарх               = 
| Губернатор           = 
| Вице-губернатор      = 
| Түсініктемелер       = 
| Діні                 = 
| Туған күні         = 25.08.1836 
| Туған жері         = [[Эдо (қала)|Эдо]], [[Токугава сёгунаты|Жапония]] 
| Қайтыс болған күні   = 26.08.1908 
| Қайтыс болған жері   = [[Токио]], [[Жапон империясы]] 
| Жерленді             =Китидзёдзи ғибадатханасы, [[Бункё]], [[Токио]] 
| Династия             = 
| Туған кездегі есімі      = 
| Әкесі                = 
| Анасы                = 
| Жұбайы               = 
| Балалары             = 
| Қызмет еткен жылдары       = 
| Құрамында болды      = 
| Әскер түрі           = 
| Атағы                = 
| Басқарды             = 
| Шайқасы              = 
| Ғылыми аясы          = 
| Жұмыс істеген орны   = 
| Партиясы             = 
| Қызметі              =  
| Мамандығы            = 
| Білімі               = 
| Ғылыми дәрежесі      = 
| Марапаттары          = 
| Қолтаңбасы           = 
| Монограммасы         = 
| Сайты                = 
| Commons              = 
|Ту2=Seal of Ezo.svg}}
'''Эномото Такэаки''' (''[[жапон тілі|жапонша:]]''榎本武揚; [[25 тамыз]] [[1836 жыл]] — [[26 тамыз]] [[1908 жыл]]) — [[Босин соғысы]] кезінде Токугава сегунатының үкіметіне адал болған [[виконт]], жапон адмиралы. Әскер жеңілісінен кейін ол Хоккайда аралына қашып барып, заманауи [[Азия]] жерінің тарихында алғашқы республиканың негізін қалаған, осылайша [[1868 жыл]]ы [[Жапония|Жапон]] елінің демократиялық түрде сайланған бірінші президенті атанған. Келесі жылы император әскері Хоккайда аралына басып кіріп, мемлекет өз тіршілігін тоқтатқан, ал Эномото Такэаки [[қылмыскер]]  ретінде ұсталып, [[мемлекет]] сатқыны атанған. [[1872 жыл]]ы бұрынғы адмиралға кешірім танытылып, Мэйдзи [[үкімет]]іне қызмет ете бастаған.

== Өмірбаяны ==
Эномото Ситая ауданындағы [[Токио]] қаласындағы Токугава тегіне қызмет еткен самурайлар отбасынан шыққан. [[1850 жыл]]ы Эномото нидерлан тілін оқи бастаған. [[1854 жыл]]ы Нагасаки жеріндегі [[Теңіз]] оқу орнына түскен.

26 жасында Эномото [[Нидерланд]] жеріне жіберілген, осы жерде батыс жерінің әскери теңіз әдістерін үйренген. [[1862 жыл]]дан [[1867 жыл]]ға дейін Такэаки ағылшын және нидерлан тілдерін жетік меңгеріп, Еуропа жерінде тұрақтап қалған&lt;ref&gt;Akita, (1967) p. 120—121&lt;/ref&gt;.

Эномото Жапон еліне [[Нидерланд]] жерінен сатып алынған әскери теңіз кемесімен Кайе-Мару өңірінде қайта оралған. Жапон елінде 31 жасар Эномото флот басшысының орынбасары дәрежесін иеленген.

Мэйдзи дәуірінің саясаткері

Такэаки берілгеннен кейін оны мемлекеттік сатқын ретінде қабылдап, түрмеге отырғызған. Алайда, Мэйдзи билігі Эномото бойындағы пайдалы білім мен өнерді байқады. Эномотоны босатты, ол Токугава жақтастарының біріне айналды.

[[1874 жыл]]ы Эномото Жапон императорлық флотында вице-адмирал мансабына қол жеткізді. Келесі жылы елші ретінде Петербург келісімшарты үшін Ресей мемлекетіне жіберілді. Келіссөздер сәтті өтіп, Эномото беделі көтерілді. Оны осындай маңызды жұмысқа алғаны, бұрынғы жауларының  келіспеушіліктерді жойғаны еді.

== Қазасы ==
Такэаки Эномото 1908 жылы 72 жасында қайтыс болған. Оның мәйіті Киссе-дзи [[ғибадатхана]]сында орналасқан&lt;ref&gt;Yamamoto (1997) p. 56-59&lt;/ref&gt; ({{coord|35.727425|139.75364|format=dms|display=inline|type:landmark_region:JP_scale:200}}).

== Сыртқы сілтемелер ==
* Kamo, Giichi. Enomoto Takeaki. Chuo Koronsha ISBN 4-12-201509-X (Japanese)
* Yamamoto, Atsuko. Jidai o shissoshita kokusaijin Enomoto Takeaki: Raten Amerika iju no michi o hiraku. Shinzansha (1997).ISBN 4-7972-1541-0 (Japanese)
* Akita, George. (1967) Foundations of constitutional government in modern Japan, 1868—1900. Cambridge, Harvard University Press, ISBN 978-0-8248-2560-7.
* Hane, Mikiso. Modern Japan: A Historical Survey. Westview Press (2001). ISBN 0-8133-3756-9
* Hillsborough, Romulus. Shinsengumi: The Shogun’s Last Samurai Corps. Tuttle Publishing (2005). ISBN 0-8048-3627-2
* Jansen, Marius B. and John Whitney Hall, eds. (1989). The Emergence of Meiji Japan, The Cambridge History of Japan, Vol. 5. Cambridge: Cambridge University Press. 10-ISBN 0521482380/13-ISBN 9780521482387; 10-ISBN 0521484057/13-ISBN 9780521484053; OCLC 31515308
* Keene, Donald. (1984). Dawn to the West: Japanese Literature of the Modern Era. New York: Holt, Rinehart, and Winston. 10-ISBN 0030628148/13-ISBN 9780030628146; 10-ISBN 0030628164/13-ISBN 9780030628160; OCLC 8728400
* Ravina, Mark. (2004). The Last Samurai: The Life and Battles of Saigo Takamori. Hoboken, New Jersey: Wiley. 10-ISBN 0471089702/13-ISBN 9780471089704; OCLC 427566169

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:1836 жылы туғандар]]
[[Санат:1908 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Самурайлар]]
[[Санат:Жапония сыртқы істер министрлері]]
[[Санат:Жапония білім министрлері]]</text>
      <sha1>jwdegvdev29ct21z9x653b8gfm2or7k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қарабалық руы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>546210</id>
    <revision>
      <id>3058637</id>
      <parentid>2971120</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:54:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Қазіргі атауларына өзгерттім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1697" xml:space="preserve">'''Қарабалық''' - [[Орта жүз]] [[Қыпшақ]] тайпасының [[Қарақыпшақ]] тармағынан тарайтын ру, бес таңбалы қыпшақтың бірі. Қарабалықтан:
* Қыдырбай,
* Қарсақ,
* Қарта,
* Жантілес,
* Шуманақ,
* Танабұға ұрпақтары тарайды. 

Қазан революциясына дейін Қазақстанның солтүстігіндегі Үй, Тоғызақ өзендерінің бойындағы алқаптарды, қазіргі Қостанай облысы, Қарабалық, Федоров, Ұзынкөл аудандарының жерлерін мекендеген. Негізінен мал шаруашылығымен айналысқан. Өзен бойындағы топтар аздап егін салып, балық аулауды кәсіп еткен&lt;ref&gt;Қазақ Совет Энциклопедиясы, бас редакторы М.Қ.Қаратаев, Алматы, 1972 ж. 1-том&lt;/ref&gt;.

== Y-ДНК анализі ==
Y-ДНК гаплогруппасы R1b1a1 (N=2) &lt;ref&gt;http://forum-eurasica.ru/index.php?/topic/4383-kazakhskij-dnk-proekt/page-43&lt;/ref&gt;
== Тұлғалар ==
# [[Елдес Омарұлы Тиесов]]
# [[Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин]]
# [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков]]
# [[Серік Рыскелдіұлы Жақсыбеков]]
# [[Дәурен Әділбекұлы Жақсыбек]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{бастама}}

{{Қазақ рулары}}
[[Санат:Қазақ рулары]]</text>
      <sha1>shyh77bc1u8sq3moj2lcfdwn2yafjmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Жаңалықтар/Техникалық</title>
    <ns>4</ns>
    <id>554792</id>
    <revision>
      <id>3058674</id>
      <parentid>3056598</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:49:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>28897</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tech News: 2022-32 */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="101939" xml:space="preserve">{{Мұрағат|2014 жылғы техникалық жаңалықтар|2015 жылғы техникалық жаңалықтар|2016 жылғы техникалық жаңалықтар|2017 жылғы техникалық жаңалықтар|2018 жылғы техникалық жаңалықтар|2019 жылғы техникалық жаңалықтар|2020 жылғы техникалық жаңалықтар|2021 жылғы техникалық жаңалықтар}}

{{Жинақталған мазмұн|20|400}}

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|Tech News: 2022-02]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W02&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] A &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;oauth_consumer&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; variable has been added to the [[mw:Special:MyLanguage/AbuseFilter|AbuseFilter]] to enable identifying changes made by specific tools. [https://phabricator.wikimedia.org/T298281]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] Gadgets are [[mw:Special:MyLanguage/ResourceLoader/Migration_guide_(users)#Package_Gadgets|now able to directly include JSON pages]]. This means some gadgets can now be configured by administrators without needing the interface administrator permission, such as with the Geonotice gadget. [https://phabricator.wikimedia.org/T198758]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] Gadgets [[mw:Extension:Gadgets#Options|can now specify page actions]] on which they are available. For example, &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;|actions=edit,history&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; will load a gadget only while editing and on history pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T63007]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] Gadgets can now be loaded on demand with the &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;withgadget&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; URL parameter. This can be used to replace [[mw:Special:MyLanguage/Snippets/Load JS and CSS by URL|an earlier snippet]] that typically looks like &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;withJS&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; or &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;withCSS&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T29766]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] At wikis where [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Communities/How to configure the mentors' list|the Mentorship system is configured]], you can now use the Action API to get a list of a [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Mentor_dashboard|mentor's]] mentees. [https://phabricator.wikimedia.org/T291966]
* The heading on the main page can now be configured using &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[MediaWiki:Mainpage-title-loggedin]]&lt;/span&gt; for logged-in users and &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[MediaWiki:Mainpage-title]]&lt;/span&gt; for logged-out users. Any CSS that was previously used to hide the heading should be removed. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Small_wiki_toolkits/Starter_kit/Main_page_customization#hide-heading] [https://phabricator.wikimedia.org/T298715]
* Four special pages (and their API counterparts) now have a maximum database query execution time of 30 seconds. These special pages are: RecentChanges, Watchlist, Contributions, and Log. This change will help with site performance and stability. You can read [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/IPJNO75HYAQWIGTHI5LJHTDVLVOC4LJP/ more details about this change] including some possible solutions if this affects your workflows. [https://phabricator.wikimedia.org/T297708]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features/Sticky Header|sticky header]] has been deployed for 50% of logged-in users on [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions#pilot-wikis|more than 10 wikis]]. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Desktop Improvements]]. See [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Participate|how to take part in the project]]. 

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.17|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-01-11|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-01-12|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-01-13|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Events'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]] begins. All contributors to the Wikimedia projects can propose for tools and platform improvements. The proposal phase takes place from {{#time:j xg|2022-01-10|en}} 18:00 UTC to {{#time:j xg|2022-01-23|en}} 18:00 UTC. [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey/FAQ|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W02&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

07:23, 2022 ж. қаңтардың 11 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22562156 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/03|Tech News: 2022-03]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W03&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/03|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* When using [[mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor|WikiEditor]] (also known as the 2010 wikitext editor), people will now see a warning if they link to disambiguation pages.  If you click &quot;{{int:Disambiguator-review-link}}&quot; in the warning, it will ask you to correct the link to a more specific term. You can [[m:Community Wishlist Survey 2021/Warn when linking to disambiguation pages#Jan 12, 2021: Turning on the changes for all Wikis|read more information]] about this completed 2021 Community Wishlist item.
* You can [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#subscribe|automatically subscribe to all of the talk page discussions]] that you start or comment in using [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Feature summary|DiscussionTools]].  You will receive [[mw:Special:MyLanguage/Notifications|notifications]] when another editor replies.  This is available at most wikis.  Go to your [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]] and turn on &quot;{{int:discussiontools-preference-autotopicsub}}&quot;. [https://phabricator.wikimedia.org/T263819]
* When asked to create a new page or talk page section, input fields can be [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Creating_pages_with_preloaded_text|&quot;preloaded&quot; with some text]]. This feature is now limited to wikitext pages. This is so users can't be tricked into making malicious edits. There is a discussion about [[phab:T297725|if this feature should be re-enabled]] for some content types.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.18|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-01-18|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-01-19|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-01-20|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Events'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]] continues. All contributors to the Wikimedia projects can propose for tools and platform improvements. The proposal phase takes place from {{#time:j xg|2022-01-10|en}} 18:00 UTC to {{#time:j xg|2022-01-23|en}} 18:00 UTC. [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey/FAQ|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/03|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W03&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:54, 2022 ж. қаңтардың 18 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22620285 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/04|Tech News: 2022-04]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W04&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/04|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.19|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-01-25|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-01-26|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-01-27|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).
* The following languages can now be used with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:SyntaxHighlight|syntax highlighting]]: BDD, Elpi, LilyPond, Maxima, Rita, Savi, Sed, Sophia, Spice, .SRCINFO.
* You can now access your watchlist from outside of the user menu in the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|new Vector skin]]. The watchlist link appears next to the notification icons if you are at the top of the page. [https://phabricator.wikimedia.org/T289619]

'''Events'''
* You can see the results of the [[m:Special:MyLanguage/Coolest Tool Award|Coolest Tool Award 2021]] and learn more about 14 tools which were selected this year.
* You can [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey/Help_us|translate, promote]], or comment on [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Proposals|the proposals]] in the Community Wishlist Survey. Voting will begin on {{#time:j xg|2022-01-28|en}}.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/04|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W04&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:37, 2022 ж. қаңтардың 25 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22644148 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/05|Tech News: 2022-05]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W05&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/05|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] If a gadget should support the new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;?withgadget&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; URL parameter that was [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|announced]] 3 weeks ago, then it must now also specify &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;supportsUrlLoad&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; in the gadget definition ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:Gadgets#supportsUrlLoad|documentation]]). [https://phabricator.wikimedia.org/T29766]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.20|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-01|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-02|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-03|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* A change that was [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2021/16|announced]] last year was delayed. It is now ready to move ahead:
** The user group &lt;code&gt;oversight&lt;/code&gt; will be renamed &lt;code&gt;suppress&lt;/code&gt;. This is for [[phab:T109327|technical reasons]]. This is the technical name. It doesn't affect what you call the editors with this user right on your wiki. This is planned to happen in three weeks. You can comment [[phab:T112147|in Phabricator]] if you have objections. As usual, these labels can be translated on translatewiki ([[phab:T112147|direct links are available]]) or by administrators on your wiki.

'''Events'''
* You can vote on proposals in the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey]] between 28 January and 11 February. The survey decides what the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech team]] will work on.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/05|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W05&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

23:41, 2022 ж. қаңтардың 31 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22721804 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/06|Tech News: 2022-06]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W06&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/06|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* English Wikipedia recently set up a gadget for dark mode. You can enable it there, or request help from an [[m:Special:MyLanguage/Interface administrators|interface administrator]] to set it up on your wiki ([[w:en:Wikipedia:Dark mode (gadget)|instructions and screenshot]]).
* Category counts are sometimes wrong. They will now be completely recounted at the beginning of every month. [https://phabricator.wikimedia.org/T299823]

'''Problems'''
* A code-change last week to fix a bug with [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Live preview|Live Preview]] may have caused problems with some local gadgets and user-scripts. Any code with skin-specific behaviour for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;vector&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; should be updated to also check for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;vector-2022&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [[phab:T300987|A code-snippet, global search, and example are available]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.21|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-08|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-09|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-10|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/06|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W06&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:15, 2022 ж. ақпанның 8 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22765948 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/07|Tech News: 2022-07]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W07&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/07|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Purge|Purging]] a category page with fewer than 5,000 members will now recount it completely. This will allow editors to fix incorrect counts when it is wrong. [https://phabricator.wikimedia.org/T85696]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.22|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-15|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-16|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-17|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] In the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] extension, the &lt;code dir=ltr&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; function has been updated so that it does not remove the &quot;space&quot; character. Wikis are advised to wrap all the uses of &lt;code dir=ltr&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; with &lt;code dir=ltr&gt;rmwhitespace()&lt;/code&gt; wherever necessary to keep filters' behavior unchanged. You can use the search function on [[Special:AbuseFilter]] to locate its usage. [https://phabricator.wikimedia.org/T263024]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/07|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W07&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:18, 2022 ж. ақпанның 15 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22821788 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/08|Tech News: 2022-08]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W08&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/08|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[Special:Nuke|Special:Nuke]] will now provide the standard deletion reasons (editable at &lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[MediaWiki:Deletereason-dropdown]]&lt;/bdi&gt;) to use when mass-deleting pages. This was [[m:Community Wishlist Survey 2022/Admins and patrollers/Mass-delete to offer drop-down of standard reasons, or templated reasons.|a request in the 2022 Community Wishlist Survey]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T25020]
* At Wikipedias, all new accounts now get the [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Feature_summary|Growth features]] by default when creating an account. Communities are encouraged to [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Account_creation|update their help resources]]. Previously, only 80% of new accounts would get the Growth features. A few Wikipedias remain unaffected by this change. [https://phabricator.wikimedia.org/T301820]
* You can now prevent specific images that are used in a page from appearing in other locations, such as within PagePreviews or Search results. This is done with the markup &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;class=notpageimage&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. For example, &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;[[File:Example.png|class=notpageimage]]&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T301588]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] There has been a change to the HTML of Special:Contributions, Special:MergeHistory, and History pages, to support the grouping of changes by date in [[mw:Special:MyLanguage/Skin:Minerva_Neue|the mobile skin]]. While unlikely, this may affect gadgets and user scripts. A [[phab:T298638|list of all the HTML changes]] is on Phabricator.

'''Events'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Results|Community Wishlist Survey results]] have been published. The [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates/2022 results#leaderboard|ranking of prioritized proposals]] is also available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.23|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-22|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-23|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-24|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The software to play videos and audio files on pages will change soon on all wikis. The old player will be removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Toolforge's underlying operating system is being updated. If you maintain any tools there, there are two options for migrating your tools into the new system.  There are [[wikitech:News/Toolforge Stretch deprecation|details, deadlines, and instructions]] on Wikitech. [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/cloud-announce@lists.wikimedia.org/thread/EPJFISC52T7OOEFH5YYMZNL57O4VGSPR/]
* Administrators will soon have [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/(Un)delete associated talk page|the option to delete/undelete]] the associated &quot;talk&quot; page when they are deleting a given page. An API endpoint with this option will also be available. This was [[m:Community Wishlist Survey 2021/Admins and patrollers/(Un)delete associated talk page|a request from the 2021 Wishlist Survey]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/08|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W08&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:11, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22847768 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|Tech News: 2022-09]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W09&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* When searching for edits by [[mw:Special:MyLanguage/Help:Tags|change tags]], e.g. in page history or user contributions, there is now a dropdown list of possible tags. This was [[m:Community Wishlist Survey 2022/Miscellaneous/Improve plain-text change tag selector|a request in the 2022 Community Wishlist Survey]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T27909]
* Mentors using the [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Mentor_dashboard|Growth Mentor dashboard]] will now see newcomers assigned to them who have made at least one edit, up to 200 edits. Previously, all newcomers assigned to the mentor were visible on the dashboard, even ones without any edit or ones who made hundred of edits. Mentors can still change these values using the filters on their dashboard. Also, the last choice of filters will now be saved. [https://phabricator.wikimedia.org/T301268][https://phabricator.wikimedia.org/T294460]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] The user group &lt;code&gt;oversight&lt;/code&gt; was renamed &lt;code&gt;suppress&lt;/code&gt;. This is for [[phab:T109327|technical reasons]]. You may need to update any local references to the old name, e.g. gadgets, links to Special:Listusers, or uses of [[mw:Special:MyLanguage/Help:Magic_words|NUMBERINGROUP]].

'''Problems'''
* The recent change to the HTML of [[mw:Special:MyLanguage/Help:Tracking changes|tracking changes]] pages caused some problems for screenreaders. This is being fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T298638]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.24|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-01|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-02|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-03|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* Working with templates will become easier. [[m:WMDE_Technical_Wishes/Templates|Several improvements]] are planned for March 9 on most wikis and on March 16 on English Wikipedia. The improvements include: Bracket matching, syntax highlighting colors, finding and inserting templates, and related visual editor features.
* If you are a template developer or an interface administrator, and you are intentionally overriding or using the default CSS styles of user feedback boxes (the classes: &lt;code dir=ltr&gt;successbox, messagebox, errorbox, warningbox&lt;/code&gt;), please note that these classes and associated CSS will soon be removed from MediaWiki core. This is to prevent problems when the same class-names are also used on a wiki. Please let us know by commenting at [[phab:T300314]] if you think you might be affected.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W09&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:59, 2022 ж. наурыздың 1 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22902593 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/10|Tech News: 2022-10]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W10&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/10|Translations]] are available.

'''Problems'''
* There was a problem with some interface labels last week. It will be fixed this week. This change was part of ongoing work to simplify the support for skins which do not have active maintainers. [https://phabricator.wikimedia.org/T301203]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.25|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-08|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-09|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-10|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/10|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W10&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:15, 2022 ж. наурыздың 8 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22958074 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/11|Tech News: 2022-11]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W11&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/11|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* In the Wikipedia Android app [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia_Apps/Team/Android/Communication#Updates|it is now possible]] to change the toolbar at the bottom so the tools you use more often are easier to click on. The app now also has a focused reading mode. [https://phabricator.wikimedia.org/T296753][https://phabricator.wikimedia.org/T254771]

'''Problems'''
* There was a problem with the collection of some page-view data from June 2021 to January 2022 on all wikis. This means the statistics are incomplete. To help calculate which projects and regions were most affected, relevant datasets are being retained for 30 extra days. You can [[m:Talk:Data_retention_guidelines#Added_exception_for_page_views_investigation|read more on Meta-wiki]].
* There was a problem with the databases on March 10. All wikis were unreachable for logged-in users for 12 minutes. Logged-out users could read pages but could not edit or access uncached content then. [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/Incident_documentation/2022-03-10_MediaWiki_availability]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.26|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-15|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-16|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-17|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).
* When [[mw:Special:MyLanguage/Help:System_message#Finding_messages_and_documentation|using &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;uselang=qqx&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; to find localisation messages]], it will now show all possible message keys for navigation tabs such as &quot;{{int:vector-view-history}}&quot;. [https://phabricator.wikimedia.org/T300069]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Access to [[{{#special:RevisionDelete}}]] has been expanded to include users who have &lt;code dir=ltr&gt;deletelogentry&lt;/code&gt; and &lt;code dir=ltr&gt;deletedhistory&lt;/code&gt; rights through their group memberships. Before, only those with the &lt;code dir=ltr&gt;deleterevision&lt;/code&gt; right could access this special page. [https://phabricator.wikimedia.org/T301928]
* On the [[{{#special:Undelete}}]] pages for diffs and revisions, there will be a link back to the main Undelete page with the list of revisions. [https://phabricator.wikimedia.org/T284114]

'''Future changes'''
*  The Wikimedia Foundation has announced the IP Masking implementation strategy and next steps. The [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#feb25|announcement can be read here]].
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Android FAQ|Wikipedia Android app]] developers are working on [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android/Communication|new functions]] for user talk pages and article talk pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T297617]

'''Events'''
* The [[mw:Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] will take place as a hybrid event on 20-22 May 2022. The Hackathon will be held online and there are grants available to support local in-person meetups around the world. Grants can be requested until 20 March.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/11|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W11&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:07, 2022 ж. наурыздың 15 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22993074 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/12|Tech News: 2022-12]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W12&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/12|Translations]] are available.

'''New code release schedule for this week'''
* There will be four MediaWiki releases this week, instead of just one. This is an experiment which should lead to fewer problems and to faster feature updates. The releases will be on all wikis, at different times, on Monday, Tuesday, and Wednesday. You can [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Release Engineering Team/Trainsperiment week|read more about this project]].

'''Recent changes'''
* You can now set how many search results to show by default in [[Special:Preferences#mw-prefsection-searchoptions|your Preferences]]. This was the 12th most popular wish in the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Results|Community Wishlist Survey 2022]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T215716]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] The Jupyter notebooks tool [[wikitech:PAWS|PAWS]] has been updated to a new interface. [https://phabricator.wikimedia.org/T295043]

'''Future changes'''
* Interactive maps via [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]] will soon work on wikis using the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevisions]] extension. [https://wikimedia.sslsurvey.de/Kartographer-Workflows-EN/ Please tell us] which improvements you want to see in Kartographer. You can take this survey in simple English. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/12|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W12&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

22:00, 2022 ж. наурыздың 21 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23034693 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/13|Tech News: 2022-13]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W13&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/13|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* There is a simple new Wikimedia Commons upload tool available for macOS users, [[c:Commons:Sunflower|Sunflower]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.5|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-29|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-30|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-31|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Some wikis will be in read-only for a few minutes because of regular database maintenance. It will be performed on {{#time:j xg|2022-03-29|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s3.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-03-31|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T301850][https://phabricator.wikimedia.org/T303798]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/13|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W13&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:54, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23073711 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Tech News: 2022-14]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translations]] are available.

'''Problems'''
* For a few days last week, edits that were suggested to newcomers were not tagged in the [[{{#special:recentchanges}}]] feed. This bug has been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T304747]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.6|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* Starting next week, Tech News' title will be translatable. When the newsletter is distributed, its title may not be &lt;code dir=ltr&gt;Tech News: 2022-14&lt;/code&gt; anymore. It may affect some filters that have been set up by some communities. [https://phabricator.wikimedia.org/T302920]
* Over the next few months, the &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; Growth feature [[phab:T304110|will become available to more Wikipedias]]. Each week, a few wikis will get the feature. You can test this tool at [[mw:Special:MyLanguage/Growth#deploymentstable|a few wikis where &quot;Link recommendation&quot; is already available]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:00, 2022 ж. сәуірдің 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23097604 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-15&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* There is a new public status page at &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikimediastatus.net/ www.wikimediastatus.net]&lt;/span&gt;. This site shows five automated high-level metrics where you can see the overall health and performance of our wikis' technical environment. It also contains manually-written updates for widespread incidents, which are written as quickly as the engineers are able to do so while also fixing the actual problem. The site is separated from our production infrastructure and hosted by an external service, so that it can be accessed even if the wikis are briefly unavailable. You can [https://diff.wikimedia.org/2022/03/31/announcing-www-wikimediastatus-net/ read more about this project].
* On Wiktionary wikis, the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.7|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-12|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-13|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-14|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:44, 2022 ж. сәуірдің 12 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23124108 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-16&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.8|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-19|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-04-21|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s8.dblist targeted wikis]).
* Administrators will now have [[m:Community Wishlist Survey 2021/(Un)delete associated talk page|the option to delete/undelete the associated &quot;Talk&quot; page]] when they are deleting a given page. An API endpoint with this option is also available. This concludes the [[m:Community Wishlist Survey 2021/Admins and patrollers/(Un)delete associated talk page|11th wish of the 2021 Community Wishlist Survey]].
* On [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements#test-wikis|selected wikis]], 50% of logged-in users will see the new [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features/Table of contents|table of contents]]. When scrolling up and down the page, the table of contents will stay in the same place on the screen. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Desktop Improvements]] project. [https://phabricator.wikimedia.org/T304169]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Message boxes produced by MediaWiki code will no longer have these CSS classes: &lt;code dir=ltr&gt;successbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;errorbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;warningbox&lt;/code&gt;. The styles for those classes and &lt;code dir=ltr&gt;messagebox&lt;/code&gt; will be removed from MediaWiki core. This only affects wikis that use these classes in wikitext, or change their appearance within site-wide CSS. Please review any local usage and definitions for these classes you may have. This was previously announced in the [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|28 February issue of Tech News]].

'''Future changes'''
* [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] will become compatible with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevisions page stabilization]]. Kartographer maps will also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions] The Kartographer documentation has been thoroughly updated. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer/Getting_started] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/Maps] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

05:11, 2022 ж. сәуірдің 19 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23167004 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-17&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
*  On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group1.dblist many wikis] (group 1), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.9|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-26|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s2.dblist targeted wikis]).
* Some very old browsers and operating systems are no longer supported. Some things on the wikis might look weird or not work in very old browsers like Internet Explorer 9 or 10, Android 4, or Firefox 38 or older. [https://phabricator.wikimedia.org/T306486]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:55, 2022 ж. сәуірдің 26 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23187115 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-18&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group2.dblist all remaining wikis] (group 2), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.10|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-03|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-04|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-05|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The developers are working on talk pages in the [[mw:Wikimedia Apps/Team/iOS|Wikipedia app for iOS]]. You can [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_9GBcHczQGLbQWTY give feedback]. You can take the survey in English, German, Hebrew or Chinese.
* [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements#Status_and_next_steps|Most wikis]] will receive an [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements|improved template dialog]] in VisualEditor and New Wikitext mode. [https://phabricator.wikimedia.org/T296759] [https://phabricator.wikimedia.org/T306967]
* If you use syntax highlighting while editing wikitext, you can soon activate a [[m:WMDE_Technical_Wishes/Improved_Color_Scheme_of_Syntax_Highlighting#Color-blind_mode|colorblind-friendly color scheme]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T306867]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Several CSS IDs related to MediaWiki interface messages will be removed. Technical editors should please [[phab:T304363|review the list of IDs and links to their existing uses]]. These include &lt;code dir=ltr&gt;#mw-anon-edit-warning&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;#mw-undelete-revision&lt;/code&gt; and 3 others.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:33, 2022 ж. мамырдың 3 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23232924 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-19&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* You can now see categories in the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia app for Android]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T73966]

'''Problems'''
* Last week, there was a problem with Wikidata's search autocomplete. This has now been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T307586]
* Last week, all wikis had slow access or no access for 20 minutes, for logged-in users and non-cached pages. This was caused by a problem with a database change. [https://phabricator.wikimedia.org/T307647]

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T305217#7894966]
*  [[m:WMDE Technical Wishes/Geoinformation#Current issues|Incompatibility issues]] with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevs extension]] will be fixed: Deployment is planned for May 10 on all wikis. Kartographer will then be enabled on the [[phab:T307348|five wikis which have not yet enabled the extension]] on May 24.
* The [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] skin will be set as the default on several more wikis, including Arabic and Catalan Wikipedias. Logged-in users will be able to switch back to the old Vector (2010). See the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|latest update]] about Vector (2022).

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place on 17 May. The following meetings are currently planned for: 7 June, 21 June, 5 July, 19 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

21:22, 2022 ж. мамырдың 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23256717 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-20&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* Some wikis can soon use the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|add a link]] feature. This will start on Wednesday. The wikis are {{int:project-localized-name-cawiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hiwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-kowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-nowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ptwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-simplewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-svwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ukwiki/en}}. This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304542]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] will take place online on May 20–22. It will be in English. There are also local [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022/Meetups|hackathon meetups]] in Germany, Ghana, Greece, India, Nigeria and the United States. Technically interested Wikimedians can work on software projects and learn new skills. You can also host a session or post a project you want to work on.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.12|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-17|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-18|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-19|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* You can soon edit translatable pages in the visual editor. Translatable pages exist on for examples Meta and Commons. [https://diff.wikimedia.org/2022/05/12/mediawiki-1-38-brings-support-for-editing-translatable-pages-with-the-visual-editor/]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

00:57, 2022 ж. мамырдың 17 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23291515 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-21&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Administrators using the mobile web interface can now access Special:Block directly from user pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T307341]
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wiktionary.org/ www.wiktionary.org]&lt;/span&gt; portal page now uses an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T304629]

'''Problems'''
* The Growth team maintains a mentorship program for newcomers. Previously, newcomers weren't able to opt out from the program. Starting May 19, 2022, newcomers are able to fully opt out from Growth mentorship, in case they do not wish to have any mentor at all. [https://phabricator.wikimedia.org/T287915]
* Some editors cannot access the content translation tool if they load it by clicking from the contributions menu. This problem is being worked on. It should still work properly if accessed directly via Special:ContentTranslation. [https://phabricator.wikimedia.org/T308802]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.13|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-24|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-25|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-26|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Gadget and user scripts developers are invited to give feedback on a [[mw:User:Jdlrobson/Extension:Gadget/Policy|proposed technical policy]] aiming to improve support from MediaWiki developers. [https://phabricator.wikimedia.org/T308686]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

06:20, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23317250 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-22&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  In the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] extension, an &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_ranges()&lt;/code&gt; function has been introduced to check if an IP is in any of the ranges. Wikis are advised to combine multiple &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_range()&lt;/code&gt; expressions joined by &lt;code&gt;|&lt;/code&gt; into a single expression for better performance. You can use the search function on [[Special:AbuseFilter|Special:AbuseFilter]] to locate its usage. [https://phabricator.wikimedia.org/T305017]
* The [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature|IP Info feature]] which helps abuse fighters access information about IPs, [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May 24, 2022|has been deployed]] to all wikis as a beta feature. This comes after weeks of beta testing on test.wikipedia.org.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.14|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-31|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-01|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-02|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-05-31|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at most wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  The [[:mw:Special:ApiHelp/query+usercontribs|list=usercontribs API]] will support fetching contributions from an [[mw:Special:MyLanguage/Help:Range blocks#Non-technical explanation|IP range]] soon. API users can set the &lt;code&gt;uciprange&lt;/code&gt; parameter to get contributions from any IP range within [[:mw:Manual:$wgRangeContributionsCIDRLimit|the limit]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T177150]
* A new parser function will be introduced: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{=}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. It will replace existing templates named &quot;=&quot;. It will insert an [[w:en:Equals sign|equal sign]]. This can be used to escape the equal sign in the parameter values of templates. [https://phabricator.wikimedia.org/T91154]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

02:28, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23340178 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-23&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.15|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-07|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-08|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-09|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;str_replace_regexp()&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; function can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to replace parts of text using a [[w:en:Regular expression|regular expression]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T285468]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

08:45, 2022 ж. маусымның 7 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23366979 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-24&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* All wikis can now use [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] maps. Kartographer maps now also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions][https://phabricator.wikimedia.org/T307348]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.16|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-14|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-15|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-16|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-14|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T300471]
* Starting on Wednesday, a new set of Wikipedias will get &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; ({{int:project-localized-name-abwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-acewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-adywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-afwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-akwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-alswiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-amwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-anwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-angwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arcwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arzwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-astwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-atjwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-avwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-aywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azbwiki/en}}). This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304548]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at Commons, Wikidata, and some other wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place today (13 June). The following meetings will take place on: 28 June, 12 July, 26 July.

'''Future changes'''
* By the end of July, the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022]] skin should be ready to become the default across all wikis. Discussions on how to adjust it to the communities' needs will begin in the next weeks. It will always be possible to revert to the previous version on an individual basis. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

22:58, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23389956 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-25&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia App for Android]] now has an option for editing the whole page at once, located in the overflow menu (three-dots menu [[File:Ic more vert 36px.svg|15px|link=|alt=]]). [https://phabricator.wikimedia.org/T103622]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Some recent database changes may affect queries using the [[m:Research:Quarry|Quarry tool]]. Queries for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;site_stats&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; at English Wikipedia, Commons, and Wikidata will need to be updated. [[phab:T306589|Read more]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;user_global_editcount&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; variable can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to avoid affecting globally active users. [https://phabricator.wikimedia.org/T130439]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.17|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-21|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-22|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-23|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Users of non-responsive skins (e.g. MonoBook or Vector) on mobile devices may notice a slight change in the default zoom level. This is intended to optimize zooming and ensure all interface elements are present on the page (for example the table of contents on Vector 2022). In the unlikely event this causes any problems with how you use the site, we'd love to understand better, please ping &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Jon (WMF)|Jon (WMF)]]&lt;/span&gt; to any on-wiki conversations. [https://phabricator.wikimedia.org/T306910]

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Parsoid's HTML output will soon stop annotating file links with different &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;typeof&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; attribute values, and instead use &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:File&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; for all types. Tool authors should adjust any code that expects: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Image&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Audio&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, or &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Video&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T273505]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

02:17, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23425855 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-26&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise|Wikimedia Enterprise]] API service now has self-service accounts with free on-demand requests and monthly snapshots ([https://enterprise.wikimedia.com/docs/ API documentation]). Community access [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise/FAQ#community-access|via database dumps &amp; Wikimedia Cloud Services]] continues.
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[d:Special:MyLanguage/Wikidata:Wiktionary#lua|All Wikimedia wikis can now use Wikidata Lexemes in Lua]] after creating local modules and templates. Discussions are welcome [[d:Wikidata_talk:Lexicographical_data#You_can_now_reuse_Wikidata_Lexemes_on_all_wikis|on the project talk page]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.18|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-28|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-29|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-30|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-28|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T311033]
*  Some global and cross-wiki services will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-30|en}} at 06:00 UTC. This will impact ContentTranslation, Echo, StructuredDiscussions, Growth experiments and a few more services. [https://phabricator.wikimedia.org/T300472]
* Users will be able to sort columns within sortable tables in the mobile skin. [https://phabricator.wikimedia.org/T233340]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (28 June). The following meetings will take place on 12 July and 26 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

02:02, 2022 ж. маусымның 28 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23453785 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-27&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.19|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-05|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-07-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=| Advanced item]] This change only affects pages in the main namespace in Wikisource. The Javascript config variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;proofreadpage_source_href&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; will be removed from &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Interface/JavaScript#mw.config|mw.config]]&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; and be replaced with the variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;prpSourceIndexPage&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;.  [https://phabricator.wikimedia.org/T309490]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:31, 2022 ж. шілденің 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23466250 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-28&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* In the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022 skin]], the page title is now displayed above the tabs such as Discussion, Read, Edit, View history, or More. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates#Page title/tabs switch|Learn more]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T303549]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] It is now possible to easily view most of the configuration settings that apply to just one wiki, and to compare settings between two wikis if those settings are different. For example: [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=jawiktionary Japanese Wiktionary settings], or [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=eswiki&amp;compare=eowiki settings that are different between the Spanish and Esperanto Wikipedias]. Local communities may want to [[m:Special:MyLanguage/Requesting_wiki_configuration_changes|discuss and propose changes]] to their local settings. Details about each of the named settings can be found by [[mw:Special:Search|searching MediaWiki.org]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T308932]
*The Anti-Harassment Tools team [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May|recently deployed]] the IP Info Feature as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature at all wikis]]. This feature allows abuse fighters to access information about IP addresses. Please check our update on [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#April|how to find and use the tool]]. Please share your feedback using a link you will be given within the tool itself.

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-12|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s3.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:24, 2022 ж. шілденің 12 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23502519 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-29&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translations]] are available.

'''Problems'''
* The feature on mobile web for [[mw:Special:MyLanguage/Extension:NearbyPages|Nearby Pages]] was missing last week. It will be fixed this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T312864]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.21|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The [[mw:Technical_decision_making/Forum|Technical Decision Forum]] is seeking [[mw:Technical_decision_making/Community_representation|community representatives]]. You can apply on wiki or by emailing &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;TDFSupport@wikimedia.org&lt;/span&gt; before 12 August.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:59, 2022 ж. шілденің 19 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23517957 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-30&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikibooks.org/ www.wikibooks.org]&lt;/span&gt; and &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikiquote.org/ www.wikiquote.org]&lt;/span&gt; portal pages now use an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T273179]

'''Problems'''
*  Last week, some wikis were in read-only mode for a few minutes because of an emergency switch of their main database ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T313383]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.22|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The external link icon will change slightly in the skins Vector legacy and Vector 2022. The new icon uses simpler shapes to be more recognizable on low-fidelity screens. [https://phabricator.wikimedia.org/T261391]
* Administrators will now see buttons on user pages for &quot;{{int:changeblockip}}&quot; and &quot;{{int:unblockip}}&quot; instead of just &quot;{{int:blockip}}&quot; if the user is already blocked. [https://phabricator.wikimedia.org/T308570]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (26 July).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:26, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23545370 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-31&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W31&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/31|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Improved [[m:Special:MyLanguage/Help:Displaying_a_formula#Phantom|LaTeX capabilities for math rendering]] are now available in the wikis thanks to supporting &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;Phantom&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; tags. This completes part of [[m:Community_Wishlist_Survey_2022/Editing/Missing_LaTeX_capabilities_for_math_rendering|the #59 wish]] of the 2022 Community Wishlist Survey.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.23|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-08-02|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-08-03|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-08-04|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:WikiEditor/Realtime_Preview|Realtime Preview]] will be available as a Beta Feature on wikis in [https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists%2Fgroup0.dblist Group 0]. This feature was built in order to fulfill [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey_2021/Real_Time_Preview_for_Wikitext|one of the Community Wishlist Survey proposals]].

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout August.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''Future meetings'''
* This week, three meetings about [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] with live interpretation will take place. On Tuesday, interpretation in Russian will be provided. On Thursday, meetings for Arabic and Spanish speakers will take place. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|See how to join]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/31|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W31&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:21, 2022 ж. тамыздың 2 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23615613 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-32&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W32&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/32|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[:m:Special:MyLanguage/Meta:GUS2Wiki/Script|GUS2Wiki]] copies the information from [[{{#special:GadgetUsage}}]] to an on-wiki page so you can review its history. If your project isn't already listed on the [[d:Q113143828|Wikidata entry for Project:GUS2Wiki]] you can either run GUS2Wiki yourself or [[:m:Special:MyLanguage/Meta:GUS2Wiki/Script#Opting|make a request to receive updates]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T121049]

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-08-09|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-08-11|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s2.dblist targeted wikis]).

'''Future meetings'''
* The [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon|Wikimania Hackathon]] will take place online from August 12–14. Don't miss [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon/Schedule|the pre-hacking showcase]] to learn about projects and find collaborators. Anyone can [[phab:/project/board/6030/|propose a project]] or [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon/Schedule|host a session]]. [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon/Newcomers|Newcomers are welcome]]!

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/32|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W32&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:49, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23627807 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;</text>
      <sha1>lfxoqag35o5il909xxqhbdd0sgyejnv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>565701</id>
    <revision>
      <id>3058602</id>
      <parentid>3058500</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:50:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nurkhan</username>
        <id>13652</id>
      </contributor>
      <comment>/* Құрылысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6809" xml:space="preserve">'''«Бауыржан Момышұлы»''' — [[Алматы метросы]]ның 11-ші бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]&lt;nowiki/&gt;» және «[[Қалқаман (метро бекеті)|Қалқаман]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің арасында орналасқан. Бұрын «Достық» бекеті деп аталды.

[[Сурет:Bauyrzhan Momyshuly Station.jpg|нобай|Бекеттің ішкі көрінісі]]

== Құрылысы ==
2015 жылдың 22 шілдесінде «Сарыарқа» және «Достық» стансаларының құрылысының басталуы жарияланды (2021 ж. 18 қыркүйекке дейін&lt;ref&gt;[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/sagyintaev-dostyik-metro-beket-atauyin-ozgertud-usyindyi-327262/ Сағынтаев Алматы метросының екі станциясының атын өзгертуді ұсынды | kaz.tengrinews.kz&lt;!-- Тақырып ботпен қосылды --&gt;]&lt;/ref&gt; — «Достық»). Бұл 2018 жылы «Достық» — «Достық» бастапқы бөлігінің құрамында пайдалануға беру жоспарланған болатын&lt;ref&gt;[http://www.vecher.kz/?S=10-200812110800 Вечерний Алматы: Метро запустят 31 желтоқсан 2009 года]&lt;/ref&gt;. 

Станциялардың ашылуы 2020 жылға жоспарланды. Станциялардың ашылуы бірнеше рет кейінге шегерілді, ал 2019 жылдың маусымында станциялардың 2021 жылы ашылатыны хабарланды. 2021 жылдың 30 желтоқсанында станцияның техникалық іске қосылуы өтті. 2022 жылдың 13 сәуіріндегі жағдай бойынша бұл станса әлі күнге дейін жолаушыларға қызмет көрсетпейді. Азаматтар үшін ашылуы алдымен 2022 жылдың 1 тоқсанының соңына шегерілді, бірақ алматылықтар белгіленген мерзімде стансаның ашылуын күтпеді. Метро өкілдері уәделерінің орындалмауының себебі туралы баспасөзде ресми жауап бермеді.&lt;ref name=&quot;nur&quot;&gt;[https://www.nur.kz/1795417-kak-prohodit-stroitelstvo-novyh-stancij-metro-v-almaty-foto.html Алматыда жаңа метро станцияларының құрылысы қалай жүріп жатыр (фото) | NUR.KZ&lt;!-- Тақырып ботпен қосылды --&gt;]&lt;/ref&gt;

Алматы қаласының әкімі [[Ерболат Асқарбекұлы Досаев|Ерболат Досаев]] ақпан айында Бауыржан Момышұлы стансасын 2022 жылдың мамыр айында пайдалануға беру жоспарланғанын айтты. Станса Абай даңғылының артында жеке сектордың орнында салынып жатыр. Құрылыс аяқталған соң станса үстінен Әшімов көшесіне қарай даңғылдың жалғасы салынады.

[[Сурет:Метро.webp|нобай|2022 жылғы 30 мамыр. &quot;Бауыржан Момышұлы&quot; метро бекетінің ашылу сәті. Ерболат Досаев пен Зейнеп Ахметова]]

2022 жылы 30 мамырда &quot;Бауыржан Момышұлы&quot; және &quot;[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]&quot; метро бекеттері іске қосылды.

== Жоба ==
Станция терең іргетаспен қаланды, жабық әдіспен салынды. Бұл «[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу»]] станциясынан кейін болады.

== Орналасуы ==
[[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] жолдың жүру бөлігінің астына орналастырылады. Түсу вестибюльдері Абай және [[Момышұлы атындағы көше (Алматы)|Бауыржан Момышұлы]] қиылысында орналасатын болады.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Бауыржан Момышұлы» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

== Құрылыс барысы ==
Төменде ең маңызды оқиғалар келтірілген:

* ''2014 жылғы тамыз'' — құрылыс учаскесін қоршаудың басталуы.
* ''2014 жылғы қыркүйек'' — қазаншұңқыр құрылысының басталуы.
* ''2015 жылғы шілде'' — бекет құрылысы басталды.
* ''2016 жылғы ақпан'' — ТПМК Херенкнехт көмегімен Сарыарқа бекетіне дейін оң айдау туннелін қазудың басталуы.
* ''2016 жылғы шілде'' — бекеттің дене құрылысы жүргізілуде.
* ''2016 жылғы желтоқсан'' — сол жақ аралық тоннельді Сарыарқа бекетіне дейін үңгілеудің басталуы.
* ''2018 жылғы ақпан'' — бекетке дейін тоннельдерді үңгілеу аяқталды.
* ''2018 жылғы наурыз'' — Қалқаман бекетіне дейін тоннельдер құрылысы жүргізілуде.
* ''2018 жылғы сәуір'' — бекет конструкцияларының құрылысы аяқталды.
* ''2018 жылғы қыркүйек'' — ашық тәсілмен бекет артындағы айналма тұйықтардың құрылысы жүргізілуде.
* ''2019 жылғы мамыр'' — коммуникацияларды төсеу, бекеттің құрылыс қазаншұңқырын топырақпен жабу жүргізілуде.
* ''2021 жылғы желтоқсан'' — бекеттің техникалық іске қосылуы өтті.
* ''2022 жылғы мамыр'' — бекет ашылды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/3322 «Б. Момышұлы» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>f615h5fufc55i3qvaerhktp3d427x7i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058663</id>
      <parentid>3058602</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:11:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7991" xml:space="preserve">{{Метро бекеті
|Атауы         = Бауыржан Момышұлы
|Бағыт         = [[Бірінші бағыт (Алматы)]]
|сурет         = Bauyrzhan Momyshuly Station.jpg
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = Бекеттің ішкі көрінісі
|Орналасуы     = [[Әуезов ауданы]]
|Ашылған күні  = 30.05.2022 ж.
|Жобалық атауы = Достық, Яссауи
|Түрі          = бағаналы саяз станция
|Тереңдігі     = 16,2 м
|Платформалар саны = 1
|Платформалар түрі = аралдық, тік
|Платформалар ұзындығы = 104 м
|Платформалар ені = 15,2 м
|Сәулетшілер   = А. Бәсен, Ғ. Омаров
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = [[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылы]],&lt;br&gt;[[Момышұлы атындағы көше (Алматы)|Момышұлы көшесі]],&lt;br&gt;[[Сәдуақасов атындағы көше (Алматы)|Сәдуақасов көшесі]],&lt;br&gt;[[Яссауи атындағы көше (Алматы)|Яссауи көшесі]]
|Жұмыс уақыты  = 06:20—00:00
|Ортаққорда    = 
}}
'''«Бауыржан Момышұлы»''' — [[Алматы метросы]]ның 11-ші бекеті. [[Бірінші бағыт (Алматы)|Бірінші бағытта]] «[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]&lt;nowiki/&gt;» және «[[Қалқаман (метро бекеті)|Қалқаман]]&lt;nowiki/&gt;» бекеттерінің арасында орналасқан. Бұрын «Достық» бекеті деп аталды.

== Құрылысы ==
2015 жылдың 22 шілдесінде «Сарыарқа» және «Достық» стансаларының құрылысының басталуы жарияланды (2021 ж. 18 қыркүйекке дейін&lt;ref&gt;[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/sagyintaev-dostyik-metro-beket-atauyin-ozgertud-usyindyi-327262/ Сағынтаев Алматы метросының екі станциясының атын өзгертуді ұсынды | kaz.tengrinews.kz&lt;!-- Тақырып ботпен қосылды --&gt;]&lt;/ref&gt; — «Достық»). Бұл 2018 жылы «Достық» — «Достық» бастапқы бөлігінің құрамында пайдалануға беру жоспарланған болатын&lt;ref&gt;[http://www.vecher.kz/?S=10-200812110800 Вечерний Алматы: Метро запустят 31 желтоқсан 2009 года]&lt;/ref&gt;. 

Станциялардың ашылуы 2020 жылға жоспарланды. Станциялардың ашылуы бірнеше рет кейінге шегерілді, ал 2019 жылдың маусымында станциялардың 2021 жылы ашылатыны хабарланды. 2021 жылдың 30 желтоқсанында станцияның техникалық іске қосылуы өтті. 2022 жылдың 13 сәуіріндегі жағдай бойынша бұл станса әлі күнге дейін жолаушыларға қызмет көрсетпейді. Азаматтар үшін ашылуы алдымен 2022 жылдың 1 тоқсанының соңына шегерілді, бірақ алматылықтар белгіленген мерзімде стансаның ашылуын күтпеді. Метро өкілдері уәделерінің орындалмауының себебі туралы баспасөзде ресми жауап бермеді.&lt;ref name=&quot;nur&quot;&gt;[https://www.nur.kz/1795417-kak-prohodit-stroitelstvo-novyh-stancij-metro-v-almaty-foto.html Алматыда жаңа метро станцияларының құрылысы қалай жүріп жатыр (фото) | NUR.KZ&lt;!-- Тақырып ботпен қосылды --&gt;]&lt;/ref&gt;

Алматы қаласының әкімі [[Ерболат Асқарбекұлы Досаев|Ерболат Досаев]] ақпан айында Бауыржан Момышұлы стансасын 2022 жылдың мамыр айында пайдалануға беру жоспарланғанын айтты. Станса Абай даңғылының артында жеке сектордың орнында салынып жатыр. Құрылыс аяқталған соң станса үстінен Әшімов көшесіне қарай даңғылдың жалғасы салынады.

[[Сурет:Метро.webp|нобай|2022 жылғы 30 мамыр. &quot;Бауыржан Момышұлы&quot; метро бекетінің ашылу сәті. Ерболат Досаев пен Зейнеп Ахметова]]

2022 жылы 30 мамырда &quot;Бауыржан Момышұлы&quot; және &quot;[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]&quot; метро бекеттері іске қосылды.

== Жоба ==
Станция терең іргетаспен қаланды, жабық әдіспен салынды. Бұл «[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу»]] станциясынан кейін болады.

== Орналасуы ==
[[Абай даңғылы (Алматы)|Абай даңғылының]] жолдың жүру бөлігінің астына орналастырылады. Түсу вестибюльдері Абай және [[Момышұлы атындағы көше (Алматы)|Бауыржан Момышұлы]] қиылысында орналасатын болады.

== Архитектурасы мен безендірілуі ==
«Бауыржан Момышұлы» — метро бекеті терең жер астында орналасқан.

== Құрылыс барысы ==
Төменде ең маңызды оқиғалар келтірілген:

* ''2014 жылғы тамыз'' — құрылыс учаскесін қоршаудың басталуы.
* ''2014 жылғы қыркүйек'' — қазаншұңқыр құрылысының басталуы.
* ''2015 жылғы шілде'' — бекет құрылысы басталды.
* ''2016 жылғы ақпан'' — ТПМК Херенкнехт көмегімен Сарыарқа бекетіне дейін оң айдау туннелін қазудың басталуы.
* ''2016 жылғы шілде'' — бекеттің дене құрылысы жүргізілуде.
* ''2016 жылғы желтоқсан'' — сол жақ аралық тоннельді Сарыарқа бекетіне дейін үңгілеудің басталуы.
* ''2018 жылғы ақпан'' — бекетке дейін тоннельдерді үңгілеу аяқталды.
* ''2018 жылғы наурыз'' — Қалқаман бекетіне дейін тоннельдер құрылысы жүргізілуде.
* ''2018 жылғы сәуір'' — бекет конструкцияларының құрылысы аяқталды.
* ''2018 жылғы қыркүйек'' — ашық тәсілмен бекет артындағы айналма тұйықтардың құрылысы жүргізілуде.
* ''2019 жылғы мамыр'' — коммуникацияларды төсеу, бекеттің құрылыс қазаншұңқырын топырақпен жабу жүргізілуде.
* ''2021 жылғы желтоқсан'' — бекеттің техникалық іске қосылуы өтті.
* ''2022 жылғы мамыр'' — бекет ашылды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://metroalmaty.kz/?q=kk/node/3322 «Б. Момышұлы» бекеті] — metroalmaty.kz

{{Бірінші бағыт (Алматы)}}

[[Санат:Алматы метрополитені]]</text>
      <sha1>60egtpexhlhvb23b5yzt812tbenw4td</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жамыш (ер киімі)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>565717</id>
    <revision>
      <id>3058615</id>
      <parentid>2883423</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3267" xml:space="preserve">[[Сурет:Burka-01.jpg|150px|thumb|left|Шешенстан Республикасы мұражайында сақталған бурқа]]

'''Жамыш''' ({{lang-az|yapıncı}}, {{lang-krc|жамычы, джамычы}}&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=http://www.elbrusoid.org/dictionary/?direction=1&amp;str=%25E1%25F3%25F0%25EA%25E0|title=Эльбрусоид :: Сөздік|website=www.elbrusoid.org|accessdate=2020-07-06|archive-date=2020-07-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200706104335/http://www.elbrusoid.org/dictionary/?direction=1&amp;str=%25E1%25F3%25F0%25EA%25E0|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;, {{lang-av|буртина}}&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://dalang.ru/translate#av/ru/буртина%0A |title=Дағыстан тілдерінің онлайн аудармашысы, авар тілінің онлайн аудармасы |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329124750/https://dalang.ru/translate/#av/ru/буртина%0A |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, {{lang-ady|кIакIо}},{{lang-hy|այծենակաճ (айценакач)}}, {{lang-ka|ნაბადი (набади)}}, {{lang-inh|ферта}}&lt;ref&gt;{{кітап |авторы =Оздоев И. А.|бөлімі = |бөлім сілтемесі = |тақырыбы = Орысша-ингуш сөздігі|шынайы атауы = |сілтеме = |уикитека = |жауапты = |басылым = |орны = Мәскеу|баспасы = «Русский язык»|жыл = 1980|томы = |беттері =57|барлық беті =832 |сериясы = |isbn = |тиражы = }}&lt;/ref&gt;, {{lang-kbd|щIакIуэ}}, {{Lang-lez|баркьар, лит, япунжи}}&lt;ref&gt;{{Сайт|https://ru.glosbe.com/ru/lez/бурка}}&lt;/ref&gt;, {{lang-ce|верта}}&lt;ref&gt;Карасаев А. Т., Мациев А. Г. Орыс-шешен сөздігі. — М.: Русский язык, 1978. — 728 б. — Б. 48&lt;/ref&gt;) — киізден тоқитын ақ, қара немесе қоңыр түсті жеңсіз жамылғы. Көбінесе [[Кавказ]]да таралған. Бурқаның шабандоз арналған (ұзын, қылшықты, тігісті) және жаяу адамға арналған (қысқа, жатық, тігіссіз) үлгілері бар. Кавказ бақташылары мен аңшыларына керек киім. Ең жақын досына Кавказияда бурка&lt;ref name=&quot;Shavlaeva&quot;&gt;{{кітап
 |авторы         = Шавлаева Т. М.
 |бөлімі         = Из истории развития шерстяного промысла у чеченцев в XIX – начале XX в.
 |бөлім сілтемесі  = 
 |сілтеме        = 
 |уикитека      = 
 |тақырыбы = ХЗ
 |орны         = Нальчик
 |баспасы  = ГП КБР «Республиканский полиграфкомбинат им. Революции 1905 г.»
 |жыл           = 2009
 |беттері      = 70-86
 |барлық беті      = 204
 |isbn          = 978-5-88195-989-0
 |тиражы         = 500
}}&lt;/ref&gt; берген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{толықтыру}}{{уики}}</text>
      <sha1>cucbgylwxs8nwu5agpet6qjfykazrap</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058616</id>
      <parentid>3058615</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:51:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3268" xml:space="preserve">[[Сурет:Burka-01.jpg|150px|thumb|left|Шешенстан Республикасы мұражайында сақталған бурқа]]

'''Жамыш''' ({{lang-az|yapıncı}}, {{lang-krc|жамычы, джамычы}}&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=http://www.elbrusoid.org/dictionary/?direction=1&amp;str=%25E1%25F3%25F0%25EA%25E0|title=Эльбрусоид :: Сөздік|website=www.elbrusoid.org|accessdate=2020-07-06|archive-date=2020-07-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200706104335/http://www.elbrusoid.org/dictionary/?direction=1&amp;str=%25E1%25F3%25F0%25EA%25E0|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;, {{lang-av|буртина}}&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://dalang.ru/translate#av/ru/буртина%0A |title=Дағыстан тілдерінің онлайн аудармашысы, авар тілінің онлайн аудармасы |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329124750/https://dalang.ru/translate/#av/ru/буртина%0A |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, {{lang-ady|кIакIо}}, {{lang-hy|այծենակաճ (айценакач)}}, {{lang-ka|ნაბადი (набади)}}, {{lang-inh|ферта}}&lt;ref&gt;{{кітап |авторы =Оздоев И. А.|бөлімі = |бөлім сілтемесі = |тақырыбы = Орысша-ингуш сөздігі|шынайы атауы = |сілтеме = |уикитека = |жауапты = |басылым = |орны = Мәскеу|баспасы = «Русский язык»|жыл = 1980|томы = |беттері =57|барлық беті =832 |сериясы = |isbn = |тиражы = }}&lt;/ref&gt;, {{lang-kbd|щIакIуэ}}, {{Lang-lez|баркьар, лит, япунжи}}&lt;ref&gt;{{Сайт|https://ru.glosbe.com/ru/lez/бурка}}&lt;/ref&gt;, {{lang-ce|верта}}&lt;ref&gt;Карасаев А. Т., Мациев А. Г. Орыс-шешен сөздігі. — М.: Русский язык, 1978. — 728 б. — Б. 48&lt;/ref&gt;) — киізден тоқитын ақ, қара немесе қоңыр түсті жеңсіз жамылғы. Көбінесе [[Кавказ]]да таралған. Бурқаның шабандоз арналған (ұзын, қылшықты, тігісті) және жаяу адамға арналған (қысқа, жатық, тігіссіз) үлгілері бар. Кавказ бақташылары мен аңшыларына керек киім. Ең жақын досына Кавказияда бурка&lt;ref name=&quot;Shavlaeva&quot;&gt;{{кітап
 |авторы         = Шавлаева Т. М.
 |бөлімі         = Из истории развития шерстяного промысла у чеченцев в XIX – начале XX в.
 |бөлім сілтемесі  = 
 |сілтеме        = 
 |уикитека      = 
 |тақырыбы = ХЗ
 |орны         = Нальчик
 |баспасы  = ГП КБР «Республиканский полиграфкомбинат им. Революции 1905 г.»
 |жыл           = 2009
 |беттері      = 70-86
 |барлық беті      = 204
 |isbn          = 978-5-88195-989-0
 |тиражы         = 500
}}&lt;/ref&gt; берген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{толықтыру}}{{уики}}</text>
      <sha1>55oz1o98s84mgipb3nmmh3xjl7421u9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Түлкібас ауданы елді мекендері</title>
    <ns>10</ns>
    <id>567960</id>
    <revision>
      <id>3058689</id>
      <parentid>2846431</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:50:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4329" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = {{түс|Қазақстан}}
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]] елді мекендері
 |мазмұны   = {{nobr| [[Абай (Түлкібас ауданы)|Абай]] •}} 
{{nobr| [[Абайыл]] •}}
{{nobr| [[Азаттық (Түлкібас ауданы)|Азаттық]] •}}
{{nobr| [[Ақбиік (Түркістан облысы)|Ақбиік]] •}}
{{nobr| [[Ақсай (Түркістан облысы)|Ақсай]] •}}
{{nobr| [[Алғабас (Түлкібас ауданы)|Алғабас]] •}}
{{nobr| [[Амангелді (Түлкібас ауданы)|Амангелді]] •}}
{{nobr| [[Бақыбек]] •}}
{{nobr| [[Дәубаба]] •}}
{{nobr| [[Елтай (Түлкібас ауданы)|Елтай]] •}}
{{nobr| [[Еңбек (Түлкібас ауданы)|Еңбек]] •}}
{{nobr| [[Еңбекші (Түлкібас ауданы)|Еңбекші]] •}}
{{nobr| [[Жабағылы (Түркістан облысы)|Жабағылы]] •}}
{{nobr| [[Жаңақоғам]] •}}
{{nobr| [[Жаңаталап (Түлкібас ауданы)|Жаңаталап]] •}}
{{nobr| [[Жанұзақов]] •}}
{{nobr| [[Жаскешу (Түлкібас ауданы)|Жаскешу]] •}}
{{nobr| [[Жиынбай]] •}}
{{nobr| [[Жыланды (Түлкібас ауданы)|Жыланды]] •}}
{{nobr| [[Иірсу (ауыл)|Иірсу]] •}}
{{nobr| [[Келтемашат]] •}}
{{nobr| [[Кемербастау]] •}}
{{nobr| [[Керейіт (Түркістан облысы)|Керейіт]] •}}
{{nobr| [[Кершетас]] •}}
{{nobr| [[Көкбұлақ (Түлкібас ауданы)|Көкбұлақ]] •}}
{{nobr| [[Көксағыз (ауыл)|Көксағыз]] •}}
{{nobr| [[Көктерек (Түлкібас ауданы)|Көктерек]] •}}
{{nobr| [[Күмісбастау]] •}}
{{nobr| [[Қабанбай (Түркістан облысы)|Қабанбай]] •}}
{{nobr| [[Қайыршақты]] •}}
{{nobr| [[Қараағашты]] •}}
{{nobr| [[Қарабастау (Түлкібас ауданы)|Қарабастау]] •}}
{{nobr| [[Қызылту (Түлкібас ауданы)|Қызылту]] •}}
{{nobr| [[Қоғалы (Түлкібас ауданы)|Қоғалы]] •}}
{{nobr| [[Қожамберді (Түлкібас ауданы)|Қожамберді]] •}}
{{nobr| [[Құлан (Түркістан облысы)|Құлан]] •}}
{{nobr| [[Қызылбастау]] •}}
{{nobr| [[Майлыкент]] •}}
{{nobr| [[Майтөбе (Түркістан облысы)|Майтөбе]] •}}
{{nobr| [[Мақталы (Түлкібас ауданы)|Мақталы]] •}}
{{nobr| [[Машат (Түлкібас ауданы)|Машат]] •}}
{{nobr| [[Мәнтай Жарымбетов ауылы|Мәнтай Жарымбетов]] •}}
{{nobr| [[Пістелі]] •}}
{{nobr| [[Рысқұл]] •}}
{{nobr| [[Сарытөр]] •}}
{{nobr| [[Састөбе]] •}}
{{nobr| [[Сеславино (Түркістан облысы)|Сеславино]] •}}
{{nobr| [[Тастұмсық]] •}}
{{nobr| [[Тастыбұлақ (Түркістан облысы)|Тастыбұлақ]] •}}
{{nobr| [[Таусағыз (ауыл)|Таусағыз]] •}}
{{nobr| [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] •}}
{{nobr| [[Түлкібас]] •}}
{{nobr| [[Үрбұлақ]] •}}
{{nobr| [[Шақпақ Баба]] •}}
{{nobr| [[Шарафкент]] •}}
{{nobr| [[Шұқырбұлақ]] •}}
{{nobr| [[Ынтымақ (Түлкібас ауданы)|Ынтымақ]] •}}
{{nobr| [[№114-темір жол айрығы]] •}}
{{nobr| [[№115-темір жол айрығы]] •}}
{{nobr| [[№117-темір жол айрығы (Түркістан облысы)|№117-темір жол айрығы]] }}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудан бойынша елді мекендер:Түркістан облысы|Түлкібас ауданы]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gllpp4k57amxl2py8zgtl7uvrojtth9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Жалағаш ауданы елді мекендері</title>
    <ns>10</ns>
    <id>568054</id>
    <revision>
      <id>3058671</id>
      <parentid>2724257</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:36:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1768" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = {{түс|Қазақстан}}
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]] елді мекендері
 |мазмұны   = 
{{nobr| [[Аққұм (Жалағаш ауданы)|Аққұм]] •}}
{{nobr| [[Аққыр]] •}}
{{nobr| [[Ақсу (Қызылорда облысы)|Ақсу]] •}}
{{nobr| [[Бұқарбай батыр ауылы|Бұқарбай батыр]] •}}
{{nobr| [[Далдабай]] •}}
{{nobr| [[Еңбек (Жалағаш ауданы)|Еңбек]] •}}
{{nobr| [[Есет батыр ауылы|Есет батыр]] •}}
{{nobr| [[Жалағаш]] •}}
{{nobr| [[Жаңадария (ауыл)|Жаңадария]] •}}
{{nobr| [[Жаңақоныс (Жалағаш ауданы)|Жаңақоныс]] •}}
{{nobr| [[Жаңаталап (Қызылорда облысы)|Жаңаталап]] •}}
{{nobr| [[Қаракеткен]] •}}
{{nobr| [[Мәдениет (Жалағаш ауданы)|Мәдениет]] •}}
{{nobr| [[Мырзабай Ахун ауылы|Мырзабай Ахун]] •}}
{{nobr| [[Сәтбай (Қызылорда облысы)|Сәтбай]] •}}
{{nobr| [[Таң (ауыл)|Таң]] •}}
{{nobr| [[Темірбек Жүргенов ауылы (Қызылорда облысы)|Темірбек Жүргенов]] •}}
{{nobr| [[Шәменов (ауыл)|Шәменов]] }}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудан бойынша елді мекендер:Қызылорда облысы|Жалағаш ауданы]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8kv4pzrnzu5v9d61jy84wlljccctjuc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Серж Азатович Саргсян</title>
    <ns>0</ns>
    <id>574182</id>
    <revision>
      <id>3058665</id>
      <parentid>2970691</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:13:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:Emblem_of_the_National_Security_Service_of_Armenia.svg|Emblem_of_the_National_Security_Service_of_Armenia.svg]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Rubin16|Rubin16]] [[commons:File:Emblem_of_the_National_Security_Ser</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54890" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = мемлекет басшысы
| Қазақша есімі        =Серж Азатович Саргсян
| Шынайы есімі   = Serzh Sargsyan&lt;br&gt;&lt;small&gt;Սերժ Սարգսյան&lt;/small&gt;
| Суреті           = Serj1.jpg
| Сурет ені    = 
| Атауы            = Серж Саргсян 2010 жыл
| Титулы              = [[Армения]]ның 3-ші Президенті
| Ту               = Flag of the President of Armenia.svg
| Ту2              = Coat of arms of Armenia.svg
| Басқара бастады       = [[9 сәуір]] [[2008 жыл]]
| Басқаруын аяқтады        = [[9 сәуір]] [[2018 жыл]]
| Премьер        =[[Тигран Суренович Саркисян|Тигран Саргсян]]&lt;br&gt;[[Овик Аргамович Абраамян|Овик Абраамян]]&lt;br&gt;[[Карен Вильгельмович Карапетян|Карен Карапетян]]
| Ізашары     = [[Роберт Седракович Кочарян|Роберт Кочарян]]
| Ізбасары           = [[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]]
| Титулы_2            = [[Армения]]ның 11-ші және 15-ші Премьер-министрі
| Ту_2             = Flag of Armenia.svg
| Ту2_2           =Coat of arms of Armenia.svg
| Реті_2             = 10
| Басқара бастады_2     = [[17 сәуір]] [[2018 жыл]] 
| Басқаруын аяқтады_2      = [[21 сәуір]] [[2018 жыл]]
| Президент_2   = [[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]]
| Ізашары_2   = [[Карен Вильгельмович Карапетян|Карен Карапетян]]
| Ізбасары_2       = [[Карен Вильгельмович Карапетян|Карен Карапетян]]
| Ту_3             = Flag of Armenia.svg
| Ту2_3           =Coat of arms of Armenia.svg
| Реті_3             = 11
| Басқара бастады_3     = [[4 сәуір]] [[2007 жыл]] 
| Басқаруын аяқтады_3      = [[9 сәуір]] [[2008 жыл]]
| Президент_3   =[[Роберт Седракович Кочарян|Роберт Кочарян]]
| Ізашары_3   = [[Андраник Наапетович Маргарян|Андраник Маргарян]]
| Ізбасары_3        = [[Тигран Суренович Саркисян|Тигран Саркисян]]
| Титулы_4            = Армения Қорғаныс министрі
| Ту_4             = Flag of Armenia.svg
| Ту2_4            = Coat of arms of Armenia.svg
| Реті_4             =_3 = 7
| Басқара бастады_4     =20 мамыр [[2000 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_4     =26 наурыз [[2007 жыл]]
| Ізашары_4   = [[Вагаршак Варназович Арутюнян|Вагаршак Арутюнян]]
| Ізбасары_4         = [[Микаел Арутюнович Арутюнян|Микаел Арутюнян]]
| Ту_5             = Flag of Armenia.svg
| Ту2_5            = Armmil zinanshan.jpg
| Реті_5             = 3
| Басқара бастады_5     = [[21 тамыз]] [[1993 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_5      =[[17 мамыр]] [[1995 жыл]]
| Президент_5   = [[Левон Акопович Тер-Петросян]]
| Премьер_5   =[[Грант Араратович Багратян|Грант Багратян]]
| Ізашары_5   = [[Вазген Микаэлович Манукян]]
| Ізбасары_5         = [[Вазген Завенович Саркисян]]
| Титулы_6            = Армения Республикасының Ішкі істер министрі
| Ту_6            = Flag of Armenia.svg
| Ту2_6            =
| Реті_6            = 4
| Басқара бастады_6     = [[14 қараша]] [[1996 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_6      = [[15 маусым]] [[1999 жыл]]
| Премьер_6  =[[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]]
| Ізашары_6   = [[Вано Смбатович Сирадегян]]
| Ізбасары_6         = [[Сурен Джангирович Абрамян]]
| Титулы_7            = Ұлттық қауіпсіздік Армения министрі Республикасы
| Ту_7             = Flag of Armenia.svg
| Ту2_7            =
| Реті_7             = 5
| Басқара бастады_7     =[[12 ақпан]] [[1995 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_7      = [[14 қараша]] [[1996 жыл]]
| Президент_7   = [[Левон Акопович Тер-Петросян]]
| Премьер_7   =[[Грант Араратович Багратян|Грант Багратян]]
| Ізашары_7   = [[Давид Гургенович Шахназарян]]
| Ізбасары_7         = [[Карлос Хачикович Петросян]]
| Туған күні      =30.6.1954
| Туған жері     = [[Степанакрт]] [[Таулы Қарабақ автономиялық]] [[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]] [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Қайтыс болған күні        = 
| Қайтыс болған жері       = 
| Жерленді       = 
| Діні       = [[Армян-Григориан шіркеуі]]
| Әкесі               = Азат Саргсян
| Анасы              = 	Нора Саргсян
| Жұбайы            = [[Рита Александровна Саркисян]]
| Балалары               = '''қыздары:''' Ануш және Сатеник
| Партиясы             = [[Армения Республикалық партиясы]] ([[2006]] бастап)
| Білімі        =
| Қолтаңбасы           =The signature of Serj Sargsyan.jpg
| Commons            = Serzh Sargsyan
| Марапаттары            = {{Астанаға 10 жыл медалі}} [[Сурет:Ribbon bar of order of Tigran the Great.png|50px]] [[Сурет:Ribbon bar of Order of Cross 1.png|50px]] [[Сурет:Legion Honneur GC ribbon.svg|50px]] [[Сурет:Ordre national du Merite GC ribbon.svg|50px]] [[Сурет:GEO Golden Fleece Order BAR.svg|50px]]
| Сайты            = [http://նախագահ.հայ/en/serzhsargsyan Government website]
}}
'''Серж Азатович Саргсян''' ('''Саргсян'''; {{lang-hy|Սերժ Ազատի Սարգսյան}}, [[30 маусым]] [[1954]], [[Степанакерт]], [[Таулы-Қарабах автономиялы облысы]] [[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан АКСР]] [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]) — [[Армения]] саяси, мемлекеттік және әскери қайраткері. 2008 жылдан бері — [[Армения президенті]]. [[2013 жыл]]ы ақпанда 58 пайыз дауыс жинап тағы бес жылдық мерзімге қайта сайланған.&lt;ref&gt;[http://www.azattyq.org/archive/news/20130219/330/330.html?id=24906085 Армения сайлауында Саркисянның жеңгені хабарланды]&lt;/ref&gt; Армения Республикасының Президенті (2008 - 2018). Армения Республикасы Үкіметінің Төрағасы [[2007 жыл]]ғы [[4 сәуір]]ден бастап [[2008 жыл]]ғы [[9 сәуір]]ге дейін және [[2018 жыл]]дың [[17 сәуір]]інен [[23 сәуір]]іне дейін&lt;ref name=&quot;news.am&quot;&gt;{{Cite web|url=https://news.am/eng/news/447940.html|title=Acting PM Karapetyan will start talks over candidates for PM on April 25|website=news.am|language=en|access-date=2018-04-24}}&lt;/ref&gt;.

Армян, орыс, ағылшын, сонымен қатар түрік және әзірбайжан тілдерін біледі.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.newsazerbaijan.ru/politic/20090129/42701173.html|title=Президент Армении в интервью турецкому журналисту признал, что владеет Әзірбайжанским языком|publisher=«Новости-Әзірбайжан»|date=29/ 01/ 2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/65ZoIWt4s|archivedate=2012-02-19}}&lt;/ref&gt;

== Мансабы==
* [[1971 жыл]]—[[1979 жыл]] — [[Ереван мемлекеттік университеті]]. Филолог.
* [[1972 жыл]]—[[1974 жыл]] — [[КСРО қарулы күштері]]нде әскери борышын өтеді.
* [[1975 жыл]]—[[1979 жыл]] — [[Ереван]] электротехникалық зауытында — слесарь.
* [[1989 жыл]]—[[1993 жыл]] — [[ТҚР]]-дың өзін-зі қорғау комитеті басшысы .
* [[1990 жыл]]—[[1993 жыл]] — [[Армян КСР]] Жоғарғы Кеңес депутаты.
* [[1993 жыл]]—[[1995 жыл]] — [[Армения]] қорғаныс министрі.
* [[1995 жыл]]—[[1996 жыл]] — [[Армения|Армения республикасы]] мемлекеттік қауіпсіздік басқармасының бастығы, сосын Армения қауіпсіздік министрі.
* [[1996 жыл]]—[[1999 жыл]] — Армения ішкі істер және ұлттық қауіпсіздік министрі.
* [[1999 жыл]]—[[2000 жыл]] — [[Армения президенті]] әкімшілігі бастығы.
* [[1999 жыл]]—[[2007 жыл]] — Қорғаныс министрі.
* [[2007 жыл]] жыл қараша айынан — [[Армения республикалық партиясы]] төрағасы. [[Ереван мемлекеттік университеті]] кеңесі төрағасы және Армения шахмат федерациясы президенті.
* [[2007 жыл]]—[[2008 жыл]] — Армения [[премьер-министр]]і.
* [[2008 жыл]]—[[2018 жыл]] — Армения президенті.

== Экономика ==
[[Сурет:Secretary Clinton and Serzh Sargsyan.jpg|thumb|Саргсян және АҚШ Мемлекеттік хатшысы Клинтон Ереванда, 2012 жылғы 4 маусымда]]
[[Сурет:Dmitry Medvedev in Armenia 20 August 2010-7.jpeg|thumb|[[Дмитрий Анатольевич Медведев|Дмитрий Медведев]] Арменияда, 20 тамыз 2010 жыл]]
Саркисянның төрағалығының басталуы Ұлы рецессиямен тұспа-тұс келді. 2009 жылы Арменияның ІЖӨ 14% -дан асты&lt;ref&gt;{{cite news|title=Armenia's GDP contracts by 14.4% in 2009: Statistics|url=http://arka.am/en/news/economy/18549/|work=arka.am|agency=ARKA Newa Agency|date=2 February 2010}}&lt;/ref&gt;, бұл Дүниежүзілік Банкке сәйкес Балтық жағалауы елдерімен және [[Украина]]дан кейінгі жылы әлемдегі бесінші орын алған. 2014 жылы ЖІӨ өсімі шамамен 3% деңгейінде тұрақтанды. [[2014 жыл]]ы Арменияның ІЖӨ дағдарысқа дейінгі деңгейден төмен. Президенттіктің бірінші мерзімінде ресми кедейлік деңгейі екі есе өсті және [[2012 жыл]]ы 32,4% жетті. Ресми деректер бойынша, [[2008 жыл]]дан [[2013 жыл]]ға дейінгі аралықта Армениядан шамамен 213 мың адам кеткен&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.worldbank.org/en/country/armenia/overview |title=Armenia Overview |publisher=Worldbank.org |date= |accessdate=15 November 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Poverty Rate in Armenia Nearly Doubles|url=http://asbarez.com/116670/poverty-rate-in-armenia-nearly-doubles/|work=[[Asbarez]]|date=26 November 2013}}&lt;/ref&gt; .&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Hakobyan|first1=Tatul|title=Սպիտակ ջարդ` 100-րդ տարելիցի նախօրեին|url=http://civilnet.am/2014/02/06/%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF-%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%A4-100-%D6%80%D5%A4-%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB-%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%AB%D5%B6/#.VN0jtubF9gg|work=[[CivilNet]]|date=6 February 2014|language=hy}}&lt;/ref&gt;. [[2012 жыл]]ы Армения индексі бойынша 179 елдің ішінде 39 орынға ие болды Экономикалық еркіндіктің Еуропалық аймағындағы 43 ел арасында 19-шы орын алады&lt;ref&gt;[http://www.heritage.org/index/pdf/2012/countries/armenia.pdf  &quot;2012 Index of Economic Freedom&quot;], The Heritage Foundation.&lt;/ref&gt;.

[[2013 жыл]]дың қыркүйегінде және Арменияның басшылығымен [[Армения]] Еуразиялық экономикалық одаққа [[Беларусь]], [[Қазақстан]] және [[Ресей]]мен қосылу ниетін жариялады&lt;ref name=ack&gt;{{cite web |url=http://www.eurasianet.org/node/67852 |title=Giorgi Lomsadze: ''Will Karabakh &quot;Join&quot; Russia's Customs Union? |website=eurasianet.org |accessdate=10 December 2013}}&lt;/ref&gt;. Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО немесе ЕЭО) [[Беларусь]], [[Қазақстан]] және [[Ресей]]дің экономикалық бірлестігі болып табылады және [[2015 жыл]]дың [[1 қаңтар]]ынан бастап күшіне енеді&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://docs.eaeunion.org/en-us/Pages/DisplayDocument.aspx?s=bef9c798-3978-42f3-9ef2-d0fb3d53b75f&amp;w=632c7868-4ee2-4b21-bc64-1995328e6ef3&amp;l=540294ae-c3c9-4511-9bf8-aaf5d6e0d169&amp;EntityID=3610 |title=Archived copy |accessdate=9 April 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160417110445/https://docs.eaeunion.org/en-us/Pages/DisplayDocument.aspx?s=bef9c798-3978-42f3-9ef2-d0fb3d53b75f&amp;w=632c7868-4ee2-4b21-bc64-1995328e6ef3&amp;l=540294ae-c3c9-4511-9bf8-aaf5d6e0d169&amp;EntityID=3610 |archivedate=17 April 2016 |df=dmy-all }}&lt;/ref&gt;. Арменияның Еуразиялық экономикалық одаққа кіруіне бағытталған Ережеге [[2014 жыл]]ғы [[9 қазан]]да қол қойылды. [[2015 жыл]]дың [[2 қаңтар]]ында күшіне енеді. [[Еуразиялық Экономикалық одақ]] 176 млн. адамның бірыңғай бірыңғай нарығы және жалпы ішкі өнімі 4 трлн. АҚШ долларынан асады. ЕАЭО тауарлардың, капиталдың, қызметтердің және халықтың еркін қозғалысын ұсынады және болашақта бірыңғай валютаға және үлкен интеграцияға арналған ережелермен ортақ көлік, ауыл шаруашылығы және энергетикалық саясатты қарастырады&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD/countries/order%3Dwbapi_data_value_2012%20wbapi_data_value%20wbapi_data_value-last?order=wbapi_data_value_2013%20wbapi_data_value%20wbapi_data_value-last&amp;sort=desc&amp;display=default%7ctitle=GDP|title=GDP, PPP (current international $)|publisher=}}&lt;/ref&gt;.&lt;ref name=singlemarket&gt;{{cite web|title=Belarus to benefit from Eurasian Economic Union|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_07_01/Belarus-to-benefit-from-Eurasian-Economic-Union-Lukashenko-3114/|accessdate=14 July 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=WaPost&gt;{{cite news|title=Russia, Kazakhstan, Belarus form Eurasian Economic Union|work=Washington Post|date=29 May 2014|url=https://www.washingtonpost.com/world/europe/russia-kazakhstan-belarus-form-eurasian-economic-union/2014/05/29/de4a2c15-cb01-4c25-9bd6-7d5ac9e466fd_story.html|accessdate=1 June 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=currency&gt;{{cite web|title=Eurasian Economic Union to have common currency in 5–10 years|url=http://en.itar-tass.com/economy/742323|accessdate=26 July 2014}}&lt;/ref&gt;.

== Сыртқы саясат ==
[[Сурет:С Президентом Азербайджана Ильхамом Алиевым и Президентом Армении Сержем Саргсяном - 1.jpeg|thumb|Серж Саргсян және Әзербайжан президенті [[Ильхам Гейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]], 2012 жылғы 23 қаңтар]]
1979 жылы Степанакерт қалалық коммунистік партиясының жастар қауымдастығы комитетінің төрағасы болған кезде. Содан кейін ол екінші хатшы, бірінші хатшы, [[Степанакерт]] қалалық комитетінің үгіт-насихат бөлімінің бастығы, Таулы Қарабақ өңірлік комитетінің коммунистік ұйымдар бөлімшесінің нұсқаушысы, соңынан Таулы Қарабақ аймағының бірінші хатшысы Генрих Погосянның көмекшісі болды. Комитет.

[[Таулы Қарабақ Республикасы]]нда армяндар мен әзірбайжандар арасындағы шиеленіс күшейген кезде Саргсян Таулы Қарабақ республикасының өзін-өзі қорғау күштері комитетінің төрағасы болды және 1990 жылы Армения Жоғарғы Кеңесіне сайланды.

1993-1995 жж. - Таулы Қарабақ республикасының қорғаныс министрі; ол ол кезде Мемлекеттік қауіпсіздік департаментінің бастығы, кейіннен 1996 жылға дейін [[Таулы Қарабақ Республикасы]]ның ұлттық қауіпсіздік министрі болды. 1999-2000 жж. - президент [[Роберт Седракович Кочарян|Роберт Кочарянның]] аппарат басшысы, содан кейін 2007 жылға дейін. Армения Республикасының Қорғаныс министрі. Ол 1999-2007 жылдар аралығында президент Кочарян басқарған Ұлттық қауіпсіздік кеңесінің хатшысы болды. 2007 жылдың 4 сәуірінде Андраник Маргарянның кенеттен қайтыс болуына байланысты Саргсян [[Армения Премьер-министрі|Армения Республикасының Премьер-министрі]] болып тағайындалды.

=== Таулы Қарабақ ===
[[2008 жыл]]ғы [[25 қыркүйек]]те ол [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] Бас Ассамблеясының 63-сессиясының Нью-Йорктегі 63-ші сессиясының алдында өзінің алғашқы сөзін айтты. Өз сөзінде ол Оңтүстік Осетиядағы 2008 жылғы қақтығысқа сілтеме жасап, Біріккен Ұлттар Ұйымына қарулы күштермен бүкіл әлемде, оның ішінде Таулы Карабахта болған қақтығыстар. Ол сондай-ақ, Әзірбайжанның әскери дамуы, соғыс риторикасы мен қауіп-қатерлердің артуымен бірге Оңтүстік Кавказда проблемаларды туындататын қауіп-қатерлерді атап өтті&lt;ref&gt;{{cite web|title=Statement by President Serzh Sargsyan at the General Debate of the 63rd session of the general assembly|url=http://www.president.am/events/statements/eng/?id=19|work=President.am|date=25 September 2008|accessdate=11 April 2009|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081017054418/http://www.president.am/events/statements/eng/?id=19|archivedate=17 October 2008|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;.

Саргсян армяндық сыртқы саясаттың негізгі мақсаттарының бірі болып табылатын бұрынғы адамдарымен жүргізілген Таулық Қарабақтың қақтығыстарын бейбіт жолмен шешу саясатын жалғастыруда. Серж Саркисян бірнеше рет мәлімдеді армян жағы мүдделерін қақтығыс әділ және тек қана бейбіт шешім іздеу және ЕҚЫҰ Минск тобы - өміршең формат&lt;ref&gt;[http://www.mfa.am/en/foreign-policy/ Foreign policy]. Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Armenia.&lt;/ref&gt;, оның шеңберінде бейбітшілік келіссөздер жалғастыру керек. Ол [[Әзербайжан]]мен келіссөздерді жалғастырды және Әзірбайжан президентімен ЕҚЫҰ Минск тобы шеңберінде бірқатар кездесулер өткізді. 2008 жылғы 2 қарашада Ильхам Алиев пен Серж Саргсян Дмитрий Медведевпен келіссөздер жүргізу үшін Мәскеуге барады. Келіссөздер үш мемлекет басшыларының келіссөздерді жалғастыруға деген ұмтылысын растайтын декларацияға қол қойды. Содан бері екі мемлекет басшылары [[2009 жыл]]ы [[Санкт-Петербург]]те және 2009 жылғы 22 қарашада Мюнхенде бірнеше кездесулер өткізді, онда Президент Әлиев тағы бір рет аймақтағы бақылауды қалпына келтіру үшін әскери күшке баруға бел байлады. келісілген шешімге жету.

{{дәйексөз|Әзірбайжанның арменофобиялық және агрессивті ұстанымы Таулы Қарабақтың Әзірбайжанда болашағы жоқ екеніне деген сенімімізді нығайтады. Оның үстіне, Әзірбайжанның Таулы Қарабах туралы талап етуге ешқандай заңды да, саяси да, моральдық да негізі жоқ.|date=2008-27-02}}

Саргсян Әзірбайжан тарапын бейбітшілік үдерісіне кедергі келтіргені үшін және ашық армяндарға қарсы тұру үшін айыптайды. Оның айтуынша, [[Әзірбайжан]]ның «тарихты бұрмалаушылық», «Армения мен армяндарға қарсы дұшпандық насихат» және «әскери өсім» сияқты Әзербайжанға қарсы армян саясатына Әзербайжан бейбітшілікті қаламайтындығын дәлелдейді&lt;ref&gt;&quot;[https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/azerbaijan/6631572/Azerbaijan-military-threat-to-Armenia.html Azerbaijan military threat to Armenia].&quot; ''[[The Daily Telegraph]]''. 22 November 2009. Retrieved 23 November 2009.&lt;/ref&gt;.

[[2004 жыл]]ы [[Будапешт]]е НАТО-ның «[[Бейбітшілік үшін әріптестік бағдарламасы|Бейбітшілік үшін әріптестік]]» бағдарламасы кезінде армян офицері Гурген Маргарянды қатыгездікпен өлтірген сотталған кісі өлтірген Рамиль Сафаровқа қатысты Әзірбайжанға қарсы армян саясатының ең жарқын көрінісі болды. Әзірбайжан [[2012 жыл]]ы Сафаров президент Әлиевтің кешіріміне ие болды.&lt;ref&gt;{{cite news|title = The Other Sargsyan: PM Tigran in, political &quot;independent&quot; to lead government|url = http://armenianow.com/?action=viewArticle&amp;AID=2962&amp;lng=eng&amp;IID=1182&amp;CID=2892|publisher = ArmeniaNow|author = Marianna Grigoryan|date = 11 April 2008|accessdate = 11 April 2008 }}&lt;/ref&gt;, сегіз жылдан бері жалақы төлеп, ұлттық қаһарманға айналып, келіссөздер үдерісіне кедергі келтіретін және Сарсянның сөздеріне сәйкес, ксенофобия мен төзімсіздік жағдайында бүкіл ұрпақты тәрбиелейді »&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.panorama.am/en/politics/2012/12/19/sargsyan-about-azerbayjan/ Serzh Sargsyan: Azerbaijan forgets who was asking for truce and who was first to sign truce]. Panorama.am (19 December 2012). Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt;.

== Президенттік (2008-2018) ==
Серж Саргсян 9 сәуірде Ереван опера театрында президент ретінде ант берді. Сайлаудан кейінгі «ауыр оқиғалар» туралы айтқан ол «барлық адамдарды Арменияның татуласуына, дамуына және болашағына жол іздеуге және табуға итермелеуге шақырады». Ол Орталық банк төрағасы болып табылатын және премьер-министр ретінде саяси партияның мүшесі болмаған Тигран Саркисянды тағайындады. «Фридом Хауз» баяндамасына сәйкес, [[2011 жыл]]ы үкімет сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға арналған ұзақ мерзімді және жиі қайталанатын уәделерді орындау бойынша нақты қадамдар жасады, ал электронды үкіметтің қызметтері пара алу мүмкіндігін азайтты,&lt;ref&gt;[https://sputniknews.kz/politics/20180426/5422388.html Армения президенті Назарбаевқа телефон соқты]&lt;/ref&gt; ал жаңа ережелер мен қатаң талап қою сыбайлас жемқорлыққа қарсы сот істерін және айыппұлдардың сыбайлас жемқорлықты жою үшін үкіметтің шоғырландырылған күш-жігерінің арқасында Арменияның сыбайлас жемқорлық рейтингі 5,50-ден 5,25-ге дейін жетеді&quot;&lt;ref name=&quot;freedomhouse&quot;&gt;[http://www.freedomhouse.org/report/nations-transit/2012/armenia Nations in Transit 2012: Armenia]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Freedomhouse.org. Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt;».

Арменияда Саргсян төрағалығы кезінде сөз бостандығы мен жалпыға ортақ баспасөз еркіндігі туралы жазбалар да жақсарды. Интернет ену күрт өсті - 6,2 пайыз, 2008 жылы 37 пайызға дейін [[2011 жыл]]ы, блогосфераның қоса алғанда, тез санының өсті интернет-БАҚ, барынша қол жеткізуін ұсыну - 10000-ден астам блогерлер [[2011 жыл]]ы.

Сайланғаннан кейін Саргсян [[Ереван]]да өтетін оппозициялық митингтерге рұқсат берді&lt;ref&gt;{{cite news|title = Thousands Rally In Yerevan With Rare Government Consent|url = http://www.armenialiberty.org/armeniareport/report/en/2008/04/CEEF3F0C-795A-494E-9953-2B516D424745.asp|publisher = ArmeniaLiberty/Radio Free Europe|author = Astghik Bedevian|date = 21 April 2008|accessdate = 21 April 2008 }}&lt;/ref&gt; және Еуропа Кеңесінің оппозицияға қысым жасауын тоқтату туралы талаптарын орындауға уәде берді&lt;ref&gt;{{cite news|title = Sarkisian Pledges To Meet Council Of Europe Demands|url = http://www.armenialiberty.org/armeniareport/report/en/2008/04/E18A643E-80D2-4249-85BE-2E2E90687257.ASP|publisher = ArmeniaLiberty/Radio Free Europe|author = Hovannes Shoghikian and Emil Danielyan|date = 25 April 2008|accessdate = 25 April 2008 }}&lt;/ref&gt;.

Азаматтық қоғамның жандануы соңғы жылдарда үкіметтік емес ұйымдар санының жоғары деңгейде өсіп келе жатқандығы және азаматтық белсенділердің адам құқықтарын қорғау, қоршаған ортаны қорғау және әлеуметтік салаларда маңызды хабардарлықты арттырудағы табыстарымен айтарлықтай өсті. әділеттілік. Алайда, қоғамдық-насихат әлі мемлекеттік саясат шектеулі әсер етеді.

===Түркия===
[[File:Secretary Kerry Shakes Hands With Armenian President Sagsyan Before a Meeting on the Nagorno-Karabakh Conflict in Vienna (27057410615).jpg|thumb|left|Саргсян АҚШ Мемлекеттік хатшысы [[Джон Керри]] мен бірге, 16 мамыр 2016 ж]]
[[File:Presidenet of Armenia Serzh Sargsyan in Qatar, Doha.png|thumb|left|Саргсян, Доха, [[Катар]], 24 шілде 2017 жыл]]
2008 жылы бірінші мерзімге президент болып сайланған Саргсян Арменияның Түркияға қатысты саясатын жалғастыруға, 1915 жылғы [[Армян геноцид]]ін халықаралық деңгейде тануға ұмтылуды жалғастыра отырып, қатынастарды ешқандай шартсыз қалпына келтіруге уәде берді.&lt;ref&gt;{{cite news|title = Sarkisian Reaffirms Armenian Policy On Turkey|url = http://www.armenialiberty.org/armeniareport/report/en/2008/04/FEDEF892-623F-46EF-95C2-0704D96867DC.asp|publisher = ArmeniaLiberty/Radio Free Europe|author = Emil Danielyan|date = 24 April 2008}}&lt;/ref&gt;

Билікке келген Саргсян «футбол дипломатиясы» деп аталатын саясатты Түркиямен байланыстарды қалыпқа келтіруге қадам жасады. 2008 жылы Саргсян [[Түркия президенті]] Абдуллаһ Гүлді Армения  мен Түркия арасындағы 2010 FIFA Әлем кубогының іріктеу матчын көруге шақыру туралы тарихи бастама көтерді. [[Абдуллаһ Гүл]] Армениядағы ойынға қатысты,&lt;ref&gt;[http://www.arminfo.am/index.cfm?objectid=513A8AE0-84BE-11E2-B4B7F6327207157C Edward Nalbandian: Serzh Sargsyan's 'football diplomacy' is a wise and justified initiative] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160312022613/http://arminfo.am/index.cfm?objectid=513a8ae0-84be-11e2-b4b7f6327207157c |date=2016-03-12 }}. Arminfo.am. 4 March 2008.&lt;/ref&gt; ал Серж Саргсян екінші матчты көру үшін Түркияға өзара сапармен келді.&lt;ref&gt;&quot;[http://english.pravda.ru/news/world/14-10-2009/109883-football_diplomacy-0/ Serzh Sargsyan Goes to Turkey for 'Football Diplomacy']&quot;. English.pravda.ru (14 October 2009). Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt;

[[2009 жыл]]ғы 10 қазанда Армения мен Түркияның сыртқы істер министрлері екі ел арасында ешқандай шартсыз дипломатиялық қатынастар орнату туралы хаттамаларға қол қойды. Келісім сонымен бірге Армения мен Түркия арасындағы шекараның 1993 жылы жабылғандығын да ескерді. Хаттамаларға Женева қаласында (Швейцария)&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/8299712.stm Armenia and Turkey normalize ties]. BBC News (10 October 2009). Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.armenianow.com/news/10628/historic_step_armeniaturkey_proto Historic Step: Armenia-Turkey protocols signed; await ratification] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191212111717/https://www.armenianow.com/news/10628/historic_step_armeniaturkey_proto |date=2019-12-12 }}. Armenianow.com (1 March 2008). Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt;, негізінен АҚШ-тың халықаралық делдалдығы бойынша қол қойылды.

Саргсянның Түркиямен жақындасу саясаты армян халқы арасында даулы реакцияға ие болды. Бір бөлігі шекараны ашуға және [[Түркия]] мен сауданы қолдауға бағытталған болса, екінші бөлігі осы қадаммен Армения ең маңызды және стратегиялық мәселелерде Түркияға жеңілдік жасауға мәжбүр болады деп алаңдады.&lt;ref&gt;[http://www.rferl.org/content/Dashnaks_Plan_More_Protests_Against_Turkish_Armenian_Protocols/1903938.html Dashnaks Plan More Protests Against Turkish-Armenian Protocols]. Radio Free Europe/Radio Liberty (14 December 2009). Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt; Армянның ықпалды оппозициялық партиялары, ең алдымен Армян төңкеріс федерациясы қазіргі түрік-армян шекарасын мойындауды және хаттамаларда қарастырылған Армян геноцидін зерттейтін тарихшылардың бірлескен комиссиясын құруды ескере отырып, хаттамаға қол қоюға үзілді-кесілді қарсы болды. . Олар бұл қадамдарды сатылым деп санады және хаттамаға қол қоюға қарсы жаппай наразылық акциясын өткізді. Армян диаспорасы да Түркиямен татуласудың бұл түріне қарсы болды (Саргсянның керісінше айтқанына қарамастан), бұл Армян геноцидін халықаралық мойындауға, сонымен қатар Түркиядан келген армяндардың заңды аумақтық талаптарының келешегіне қауіп төндіреді.&lt;ref name=&quot;asbarez.com&quot;&gt;[http://asbarez.com/70572/armenian-turkish-protocols-to-confirm-kars-treaty/ Armenian-Turkish Protocols To Confirm Kars Treaty]. Asbarez.com (25 September 2009). Retrieved on 21 June 2014.&lt;/ref&gt;

Бітімгершілік процесі бір жылдан кейін тоқтатылды, өйткені Түркия парламенті хаттамаларды тараптар алдын-ала келіскендей «ақылға қонымды мерзімде» ратификациялай алмады. «Ешқандай алғышарттар жоқ» қағидасына қарсы Түркия татуласу процесін Таулы Қарабақ жанжалын шешумен байланыстыруды жалғастырды, Армения тарапынан жеңілдіктер күтті, бұл соңғысы үшін қолайсыз болды. Саргсян Армения тарапының татуласу процесін тоқтата тұруын келесі жолмен түсіндірді:&lt;ref name=&quot;asbarez.com&quot;/&gt;

{{дәйексөз|Бір жыл бойы Түркияның жоғары лауазымды шенеуніктері алғышарттар тілінде көпшілік алдында мәлімдемелер жасамады. Бір жыл бойы Түркия уақыттың созылып кетуі және процестің сәтсіз аяқталуы үшін бәрін жасады ... Біз Армения мен Түркия арасындағы диалогтың өздігінен аяқталуы үшін орынсыз әрекеттерді жол берілмейді деп санаймыз; осы сәттен бастап біз қалыпқа келтірудің қазіргі кезеңі аяқталған деп санаймыз »..|date=2008-27-02}}

Саргсян сонымен бірге [[Анкара]]ға қарағанда [[Ереван]]ның [[Түркия]] мен қарым-қатынасты қалыпқа келтіру жөніндегі бастамасына берік екенін мәлімдеді.

====Еуропа Одағы====
[[File:2nd EPP EaP Summit (8241836726).jpg|thumb|Саргсян [[Жозе Мануэл Дуран Баррозу]] мен, Еуропалық Комиссияның Президенті, 30 қараша 2012 ж]]
Президент Саргсян Арменияның ЕО-мен бірнеше жыл бойы терең және жан-жақты еркін сауда аймағын қамтитын қауымдастық туралы келісім жасасу жөніндегі әрекеттерін қолдады. Оның төрағалығымен келісім бойынша келіссөздер аяқталып, Армения алдағы ЕО саммитінде келісімге қол қоюға дайын болды. Алайда президент Саргсян 2013 жылдың қыркүйегінде Мәскеуде президент Владимир Путинмен кездесуден кейін Ресей басқарған [[Еуразиялық Экономикалық Одақ|Еуразиялық экономикалық одаққа]] кіруді таңдағанда, саясатты түбегейлі өзгертті. [[Ресей]]дің қысымы мен қоқан-лоққысы ЕС-пен келісімді жойды деп кеңінен сенді. Мұндай өзгеріс жасалса да, президент Саргсян әкімшілігі ЕО-ны заң мен басқару саласындағы реформаларды одан әрі жалғастыруға бел буды және бұл Арменияның 2017 жылғы 24 қарашада Еуропалық Одақпен жан-жақты және кеңейтілген серіктестік келісіміне қол қоюына себеп болды. Сахна артында Ресей экономикалық ережелер мәміледен шығарылғаннан кейін Арменияға келісімге қол қоюды мақұлдау.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Kucera|first1=Joshua|title=Armenia Signs Landmark Agreement with EU|url=https://eurasianet.org/s/armenia-signs-landmark-agreement-with-eu|website=Eurasianet.org|publisher=Justin Burke|accessdate=23 April 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Ghazanchyan|first1=Siranush|title=Serzh Sargsyan: Armenia-EU partnership is a success story|url=http://www.armradio.am/en/2017/03/29/serzh-sargsyan-armenia-eu-partnership-is-a-success-story/|website=Public Radio of Armenia|accessdate=23 April 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Kucera|first1=Joshua|title=Armenia: This Time, EU Deal Meets Russian Approval|url=https://eurasianet.org/node/84146|website=Eurasianet.org|publisher=Justin Burke|accessdate=23 April 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=EU, Armenia Ink Partnership Pact As Eastern Partnership Summit Concludes|url=https://www.rferl.org/a/eu-eastern-partnership-armenia-azerbaijan-belarus-ukraine-georgia-moldova/28872395.html|website=Radio Free Europe|accessdate=23 April 2018}}&lt;/ref&gt;

== Армения Премьер-министрі (2018) ==
[[Сурет:Msc 2009-Saturday, 16.00 - 19.00 Uhr-Moerk 003 Sargsyan.jpg|thumb|right|200px|Президент Серж Саргсянның қауіпсіздік саясаты жөніндегі халықаралық конференцияда сөйлеген сөзі, 2009 жыл]]
[[2018 жыл]]ғы [[17 сәуір]]де ол Армения Республикасының Премьер-Министрі болып тағайындалды, ол Ұлттық Жиналысының 97 депутатының 77-ін қолдады&lt;ref&gt;{{cite news|title=Третий срок. Премьером Армении избран Серж Саргсян|url=https://korrespondent.net/world/3962357-tretyi-srok-premerom-armenyy-yzbran-serzh-sarhsian|accessdate=2018-04-23|publisher=Корреспондент.net|date=2018-04-17}}&lt;/ref&gt;. [[2015 жыл]]ға арналған референдумда Армения Конституциясына енгізілген түзетулерге сәйкес, елдегі басты билеуші болып табылатын премьер-министр болып табылады. парламенттік жүйеге көшу және премьер-министр үшін Саргсян тағайындау астам екі мерзімге атқаруға президенті тыйым Конституцияның тән шектеу еңсеруге тырысып-ақ оның қарсыластары көрген болатын. Осылайша ол Саргсян Оның айтуынша, жылдан бері Армения парламенттік жүйеге көшу жеке премьер-министрі, сондай-ақ ұжымдық көшбасшылық емес билік етеді кейін, бұл көзқарасын қабылдауға емес екенін айтты. «Адамдар билік орнына емес, адамның орнына саяси биліктің орнына адамның билігі болмайтындығын әлі толық мойындаған жоқ. Бұл үшінші мерзім болмайды, бірақ РПА-ның бірінші кезеңі », - деді жаңадан сайланған премьер-министр&lt;ref&gt;{{cite news|title=Саргсян: Начался не мой третий, а первый срок правления Республиканской партии Армении|url=https://news.am/rus/news/446817.html|accessdate=2018-04-23|publisher=News.am|date=2018-04-17}}&lt;/ref&gt;.

Саргсянды үкімет басшысы лауазымына тағайындау массалық наразылықтарға жол берді, оның басты көшбасшысы оппозициялық блоктың жетекшісі Николя Пашинян болды.

[[2018 жыл]]дың [[23 сәуір]]інде осы наразылықтар аясында Саргсян отставкаға кетті. Отставкаға кету туралы мәлімдемесінде ол Армениядағы бейбітшілікті ерте белгілеуге тілек білдірді&lt;ref&gt;{{cite news|title=Премьер Армении подал в отставку после протестов|url=https://www.bbc.com/russian/news-43868140|accessdate=2018-04-23|publisher=[[Русская служба Би-би-си]]|date=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Саргсян подал в отставку с поста премьер-министра Армении|url=https://lenta.ru/news/2018/04/23/podal/|accessdate=2018-04-23|publisher=[[Lenta.ru]]|date=2018-04-23}}&lt;/ref&gt;., сондай-ақ, Пашинянның дұрыс екенін айтты, бірақ ол болмады. Премьер-министр қызметінен кеткеннен кейін, ол саяси ықпал етуді жалғастырады - ол парламенттегі көпшілікке ие Арменияның Республикалық партиясының көшбасшысы болып қалады. Бұл көбінесе, республикалықтардың жаңа премьер-министрді тағайындауға мүмкіндік береді. Дегенмен, [[25 сәуір]]де Саргсян РБК жетекшісінің лауазымынан кететінін мәлімдеді&lt;ref name=&quot;news.am&quot;/&gt;. Однако 25 апреля Саргсян заявил, что уйдёт в отставку с поста лидера РПА&lt;ref&gt;{{cite news|title=Серж Саргсян уйдет с поста председателя Республиканской партии Армении|url=https://www.kommersant.ru/doc/3614355|accessdate=2018-04-27|publisher=[[КоммерсантЪ]]|date=2018-04-26}}&lt;/ref&gt;.

== Отбасы ==
[[1983 жыл]]ы үйленді. Әйелі - Рита Александровна Саргсян, Степанакертте әскери отбасында дүниеге келді. Мамандығы бойынша - музыка мұғалімі&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/first-lady/ Рита Саргсян Первая леди Армении] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180907125521/http://www.president.am/ru/first-lady |date=2018-09-07 }}&lt;/ref&gt;.
* Қыздар - Ануш пен Сәтенік.
* Ағайындылар - Александр Саргсян, Левон Саркисян.

== Фактілер ==
Ереван мемлекеттік университетінің Қамқоршылар кеңесінің төрағасы және [[2004 жыл]]ы сайланған&lt;ref&gt;{{cite news|last=Кряквин|first=Дмитрий|title=15 золотых трансферов|url=http://www.ruchess.ru/blogs/dimakrya/76/|accessdate=2018-04-23|publisher=Официальный сайт [[Российская шахматная федерация|Российской шахматной федерации]]|date=2014-05-02}}&lt;/ref&gt;, 2006, 2009, 2011, 2013 және [[2017 жыл]]ы қайта сайланған армян шахмат федерациясының президенті.
[[Армян тілі]]нен басқа, орыс және ағылшын тілдерін, сондай-ақ түрік және [[әзірбайжан тілі|әзірбайжан тілдерін]] біледі.
Армения Президенті сайлауын кейін орыс тілді БАҚ армян, айтылу (кейде емлесін «Саргсян» пайдаланылған) нормаларына сәйкес, «Саргсян» деп оның атын тарататын талап етті. Бұл мәселе бойынша Армения Сыртқы істер министрлігінің мәлімдемесінде Мемлекет басшысының аты [[Армян тілі]]нің Саргистің атауынан шыққандығына және армян тілінің ережелеріне сәйкес білім беруінде дауыстың «және» дыбысын жоғалтуына байланысты болды&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.newsazerbaijan.ru/politic/20090129/42701173.html|title=Президент Армении в интервью турецкому журналисту признал, что владеет азербайджанским языком|publisher=«Новости-Азербайджан»|date=29/ 01/ 2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/65ZoIWt4s|archivedate=2012-02-19}}&lt;/ref&gt;.
жағдайда [[2003 жыл]]ы болды, өйткені [[WikiLeaks]] сайты Армян президенттің атына американдық дипломаттардың құпия құжаттарды деп аталатын құжаттар, айтуынша, Армения Иранға қару сатуға тыйым салу Джон Негропонте ультиматума хабарды жіберді. Құжаттар бойынша бұл қару [[Ирак]]та американдық жауынгерлердің өліміне және жарақатына себеп болды&lt;ref&gt;[http://www.guardian.co.uk/world/us-embassy-cables-documents/184879 US embassy cables: US fury at Armenia over arms transfers to Iran]&lt;/ref&gt;.

== Марапаттар мен атаулар ==
* Бірінші сыныптық комбат крестінің ордені&lt;ref name=&quot;А&quot;&gt;[http://www.hhk.am/rus/persons/serge_sargsyan.html Биография на сайте www.hhk.am] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227095120/http://www.hhk.am/rus/persons/serge_sargsyan.html |date=2009-02-27 }}&lt;/ref&gt;
* Ұлы Тиграның ордені
* Арцахтың батыры
* Құрметті Легион ордені Ұлы Крест кавалері ([[Франция]], 2011)&lt;ref&gt;[http://www.regnum.ru/news/polit/1453713.html#ixzz1a7F5UESS Президент Франции наградил Сержа Саргсяна Большим Крестом Ордена Почетного легиона] на ИА REGNUM&lt;/ref&gt;
* [[Сурет:Ribbon bar of order of Tigran the Great.png|50x50 нүкте]] Ұлы Крест кавалері Құрмет ордені ([[Франция]], 2014)
* [[Сурет:GEO Golden Fleece Order BAR.svg|50x50 нүкте]] Алтын бұтақ ордені ([[Грузия]], 2009)&lt;ref&gt;[http://www.yerkramas.org/news/2008-10-01-990 Президент Армении награждён государственной наградой Грузии — орденом Золотого руна]&lt;/ref&gt;
* [[Сурет:Order of Honor (Georgia) ribbon.svg|50x50 нүкте]] Құрмет ордені ([[Грузия]], 2008)
* [[Сурет:Medal10Astana.png|Order of Prince Yaroslav the Wise 1st 2nd and 3rd Class of Ukraine.png|50x50 нүкте]] Ханзада Ярослав І дәрежелі І дәрежелі ордені ([[Украина]], 2011 ж., Шілде)
* [[Сурет:OPMM-guX.svg|50x50 нүкте]] Мерито Мелитенсидің Құрмет белгісінің тізбегі (Мальта ордені, 2016)
* [[Сурет:Medal10Astana.png|50x50 нүкте]] [[Астанаға 10 жыл (медаль)|«Астанаға 10 жыл» медалі]] ([[Қазақстан]])
* [[Сурет:За заслуги перед Калининградской областью.png|50x50 нүкте]] Ресей Федерациясы мен Армения Республикасының Калининград облысындағы экономикалық, ғылыми, білім беру және мәдени байланыстарды орнатудағы айрықша еңбегі үшін «Калининград облысының еңбегі үшін» ордені (2009 ж.
* Американдық - Армян-американ қатынастарын дамыту үшін (2011) Ұлттық Этика Коалициясынан Эллис аралдарының құрметті медалі&lt;ref&gt;Panorama //[http://www.panorama.am/ru/politics/2011/09/23/president/ С.Саргсян — первый иностранный президент, награждённый Медалью Почета «Элис айланд» США]&lt;/ref&gt;
* Бейжің университетінің құрметті профессоры&lt;ref&gt;[http://lratvakan.com/news/126954.html Президенту Армении присвоено звание почетного профессора Пекинского университета]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==

{{s-start}}
{{s-off}}
{{s-bef|before=[[Роберт Седракович Кочарян|Роберт Кочарян]]}}
{{s-ttl|title=3-ші Армения президенті|years=2008—2018}}
{{s-aft|after=[[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]]}}
{{s-bef|before=[[Карен Вильгельмович Карапетян|Карен Карапетян]]}}
{{s-ttl|title=Армения премьер-министрі|years=2018—2018}}
{{s-aft|after=[[Карен Вильгельмович Карапетян|Карен Карапетян]]}}
{{s-bef|before=[[Андраник Наапетович Маргарян|Андраник Маргарян]]}}
{{s-ttl|title=Армения премьер-министрі|years=2007—2008}}
{{s-aft|after=[[Тигран Суренович Сарксян|Тигран Сарксян]]}}
{{s-bef|before=[[Вагаршак Варназович Арутюнян|Вагаршак Арутюнян]]}}
{{s-ttl|title=Армения Қорғаныс министрі|years=2000—2007}}
{{s-aft|after=[[Микаел Арутюнович Арутюнян|Микаел Арутюнян]]}}
{{s-bef|before=[[Вано Смбатович Сирадегян]]}}
{{s-ttl|title=Армения Республикасының Ішкі істер министрі|years=1996—1999}}
{{s-aft|after=[[Сурен Джангирович Абрамян]]}}
{{s-bef|before=[[Давид Гургенович Шахназарян]]}}
{{s-ttl|title=Ұлттық қауіпсіздік Армения министрі Республикасы|years=1995—1996}}
{{s-aft|after=[[Карлос Хачикович Петросян]]}}
{{s-bef|before=[[Вазген Микаэлович Манукян]]}}
{{s-ttl|title=Ұлттық қауіпсіздік Армения министрі Республикасы|years=1993—1995}}
{{s-aft|after=[[Вазген Завенович Саркисян]]}}

[[Санат:Армения қорғаныс министрлері]]
[[Санат:Армения премьер-министрлері]]
[[Санат:Степанакертте туғандар]]
[[Санат:Армения президенттері]]</text>
      <sha1>syyjhtyjqx57c6zwjudo981df3cpm9g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Руди Фёллер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>603935</id>
    <revision>
      <id>3058796</id>
      <parentid>2846033</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:56:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:424px-Rudi_Völler_06-2004.jpg]]» деген «[[:File:Rudi_Völler_06-2004.jpg]]» дегенмен алмастырылды.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6579" xml:space="preserve">{{Футболшы
 |есімі                         = Руди Фёллер
 |толық аты                  = Рудольф Фёллер
 |сурет                = Rudi Völler 06-2004.jpg
 |сурет ені                    = 200px
 |лақап таы                    = Tante Käthe
 |туған күні             = 13.4.1960
 |туған жері           = Ханау, [[Гессен]], [[Германия|ГФР]]
 |азаматтығы                 = {{ту|Германия}} 
 |бойы                        = 179
 |салмағы                         = 
 |позиция                     = шабуылшы
 |қазіргі клуб               = {{Flagicon|Германия}} [[Байер 04]]
 |қызметі                  = спорт директоры
 |жастар клубы            = {{футбол карьерасы
|1968—1975|{{Flagicon|Германия}}  [[Ханау 1860]]|
|1975—1977|{{Flagicon|Германия}}  [[Киккерс (футбол клубы, Оффенбах)|Киккерс (Оффенбах)]]|}}
 |клубтары                       = {{футбол карьерасы
|1977—1980|{{Flagicon|Германия}} [[Киккерс (футбольный клуб, Оффенбах)|Киккерс (Оффенбах)]]|74 (19)
|1980—1982|{{Flagicon|Германия}}  [[Мюнхен 1860]]|70 (46)
|1982—1987|{{Flagicon|Германия}} [[Вердер (футбол клубы)|Вердер]]|137 (97)
|1987—1992|{{Flagicon|Германия}}  [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|142 (45)
|1992—1994|{{Flagicon|Германия}}  [[Олимпик Марсель|Олимпик (Марсель)]]|58 (24)
|1994—1996|{{Flagicon|Германия}}  [[Байер 04]]|62 (26)
|1977—1996|'''Барлығы'''|'''543 (257)'''}}
 |ұлттық құрамы       = {{футбол карьерасы
|1979—1982|{{Flagicon|Германия}} Германия-19|19 (10)
|1980|{{Flagicon|Германия}} Германия-2|3 (0)
|1982—1994|{{Flagicon|Германия}} [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|Германия]]|90 (47)}}
 |бапкер клубтары           = {{футбол карьерасы
|2000—2004|{{Flagicon|Германия}}  [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|Германия]]|
|2000|{{Flagicon|Германия}} [[Байер 04]]|
|2004|{{Flagicon|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|
|2005|{{Flagicon|Германия}} [[Байер 04]]|}}
}}
'''Рудольф Фёллер''' ({{lang-de|Rudolf Völler}}, [[13 сәуір]] [[1960 ыжыл|1960]], [[Ханау]], [[Гессен]], [[Германия]]), '''Руди Фёллер''' ({{lang-de|Rudi Völler}}) ретінде танымал — германиялық футболшы, бапкер. Шабуыл шебінде ойнаған. 1990 жылғы әлем чемпионы. 

== Карьерасы ==
Алғаш рет [[Футболдан 1986 жылғы әлем біріншілігі|1986 жылғы әлем чемпионатына]] қатысты. Топтық турнирде [[Шотландия Ұлттық футбол құрамасы|Шотландияның]] қақпасына гол соқты. Осы голдың көмегімен ГФР құрамасы чемпионаттағы алғашқы жеңісін тойлады. Жартылай финалда [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Францияның]] қақпасына да бір доп енгізді. Бұл ойында немістер 2:0 есебімен жеңіске жетіп, финалға шықты. Феллер [[Футболдан 1986 жылғы әлем біріншілігі (финал)|финалда]] да гол соғып, есепті теңестірді, бірақ құрама 2:3 есебімен ұтылып, күміс жүлдені қанағат тұтты. 
  
Алайда төрт жылдан соң [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР құрамасы]] одан да жақсы ойнап, әлем чемпионы атанды. Феллер топтық турнирде Югославияның қақпасына бір доп енгізді, сосын [[БАӘ Ұлттық футбол құрамасы|БАӘ құрамасымен]] матчта дубль жасады.  

Феллер 1994 жылғы әлем чемпионатына да барды. 1/8 финалда Бельгияның қақпасына екі гол енгізді. Бұл құрама сапындағы ең соңғы голдары еді. Құрама сапында 90 ойын өткізіп, 47 гол соққан. 

Кейін ұлттық құраманың тізгінін ұстап, [[Футболдан 2002 жылғы әлем біріншілігі|2002 жылғы әлем біріншілігінде]] финалда 0:2 есебімен ұтылып қалды. 

{{Толықтыру}} 

== Жетістіктері ==

=== Ойыншы ретінде ===

; Командалық

* Әлем чемпионы: 1990
* Әлем чемпионатының финалисі: 1986
* Италия кубогы: 1990/91
* УЕФА Чемпиондар Кубогы: 1992/93

;

=== Жеке ===
* ГФР-дегі жыл футболшысы: 1983
* Бундеслиганың үздік мергені: 1983

=== Бапкер ретінде ===

** ӘЧ-2002 финалисі

== Сілтемелер ==

* [http://www.leverkusen.com/whoiswho/whoiswho.php4?view=VoellerR «Байер» Леверкузен ФК сайтында]
{{Бастама}}

[[Санат:Германия футболшылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]
[[Санат:Мюнхен-1860 ФК ойыншылары]]
[[Санат:Олимпик Марсель ФК ойыншылары]]
[[Санат:Байер 04 ФК ойыншылары]]
[[Санат:Вердер ФК ойыншылары]]
[[Санат:Германия Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Германия футбол жаттықтырушылары]]
[[Санат:Германия Ұлттық футбол құрамасының жаттықтырушылары]]
[[Санат:Байер 04 ФК жаттықтырушылары]]
[[Санат:Рома ФК жаттықтырушылары]]
[[Санат:Футболдан әлем чемпиондары]]</text>
      <sha1>pyzcrxlk47nzouty5yeeip3rgvf6xag</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Темірбек Жүргенов ауылы (Қызылорда облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>605624</id>
    <revision>
      <id>3058667</id>
      <parentid>3055953</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:33:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Темірбек Жүргенов ауылы]] бетін [[Темірбек Жүргенов ауылы (Қызылорда облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4679" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Темірбек Жүргенов ауылы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =44 |lat_min = 52|lat_sec = 36
   |lon_deg =64|lon_min = 17|lon_sec =39
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Қызылорда облысы 
|кестедегі облыс         = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда
|ауданы                  = Жалағаш ауданы 
|кестедегі аудан         = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}ауылдық округ 
|мекені                  = Мақпалкөл ауылдық округі{{!}}Мақпалкөл
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  1930  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Мақпалкөл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1921
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Темірбек Жүргенов ауылы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]]ндағы ауыл, [[Мақпалкөл ауылдық округі]] орталығы. 2016 жылға дейін &quot;Мақпалкөл&quot; ауылы деп аталды. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Жалағаш]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 35 км жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 2227 адам (1097 ер адам және 1130 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1921 адамды (996 ер адам және 925 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf  2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131114010423/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-11-14 }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[20 ғасыр]]дың 30-жылдары қаланған. Алғашында «Қыша», «ТОЗ» артельдері болып ұйымдасқан. [[1938 жыл]]ы «Еңбекші» және «Бозарық» серіктестіктері бірігіп «Мақпалкөл» ұжымшарын құрды. [[1963 жыл]]ы «Жаңаталап» және «Ленин» ұжымшарлары негізінде «Жаңаталап» кеңшары құрылды. [[1997 жыл]]дан кеңшар негізінде Мақпалкөлде және округке қарасты Жаңаталап ауылдарында ЖШС, бірнеше шаруа қожалықтары жұмыс істейді.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жалағаш ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>tiu4jjf8234ycm0envvhr8v5595xgh5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058695</id>
      <parentid>3058667</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:57:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4753" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Темірбек Жүргенов ауылы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =44 |lat_min = 52|lat_sec = 36
   |lon_deg =64|lon_min = 17|lon_sec =39
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Қызылорда облысы 
|кестедегі облыс         = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда
|ауданы                  = Жалағаш ауданы 
|кестедегі аудан         = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}ауылдық округ 
|мекені                  = Мақпалкөл ауылдық округі{{!}}Мақпалкөл
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  1930  
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Мақпалкөл''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1921
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Темірбек Жүргенов ауылы (айрық)}}
'''Темірбек Жүргенов ауылы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]]ндағы ауыл, [[Мақпалкөл ауылдық округі]] орталығы. 2016 жылға дейін &quot;Мақпалкөл&quot; ауылы деп аталды. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Жалағаш]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 35 км жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 2227 адам (1097 ер адам және 1130 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1921 адамды (996 ер адам және 925 әйел адам) құрады.&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf  2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131114010423/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-11-14 }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[20 ғасыр]]дың 30-жылдары қаланған. Алғашында «Қыша», «ТОЗ» артельдері болып ұйымдасқан. [[1938 жыл]]ы «Еңбекші» және «Бозарық» серіктестіктері бірігіп «Мақпалкөл» ұжымшарын құрды. [[1963 жыл]]ы «Жаңаталап» және «Ленин» ұжымшарлары негізінде «Жаңаталап» кеңшары құрылды. [[1997 жыл]]дан кеңшар негізінде Мақпалкөлде және округке қарасты Жаңаталап ауылдарында ЖШС, бірнеше шаруа қожалықтары жұмыс істейді.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жалағаш ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>jie0h7ywsl7vlsuxpjuzfatly1g1xx0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыадыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>608525</id>
    <revision>
      <id>3058585</id>
      <parentid>3058493</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:31:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1668" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''

* [[Сарыадыр (Ақмола облысы)|Сарыадыр]] – [[Ақмола облысы]] [[Целиноград ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Сарыадыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сарыадыр]] – [[Солтүстік Қазақстан облысы]] [[Ғабит Мүсірепов ауданы]]ндағы ауыл.


'''Басқа мағыналар:'''

* [[Сарыадыр (тау, Ерейментау ауданы)|Сарыадыр]] – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығысындағы аласа тау.
* [[Сарыадыр (тау, Қарағанды облысы)|Сарыадыр]] – [[Қу (шоқылы тау, Сарыарқа)|Қу]] тауларының солтүстік сілеміндегі тау.
* [[Сарыадыр (қырқа)|Сарыадыр]] – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] шоқылы тауларының батысында, [[Торғай үстірті|Торғай]] үстіртінің солтүстігінде жатқан үстіртті-адырлы тау тізбегі.
* [[Сарыадыр (тау, Ақкөл ауданы)|Сарыадыр]] – [[Сілеті бөгені|Сілеті]] бөгенінің оңтүстік-батысындағы тау.
* [[Сарыадыр (тау, Павлодар облысы)|Сарыадыр]] – [[Ертіс]] аңғарындағы, Үлкен Айғыржал қонысының оңтүстік-батысындағы тау.
{{айрық}}</text>
      <sha1>50pw81l8gime3udnc0jp7z8sv95tqx4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қоржынкөл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>625239</id>
    <revision>
      <id>3058759</id>
      <parentid>2708257</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:20:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="731" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''
* [[Қоржынкөл (Егіндікөл ауданы)|Қоржынкөл]] – [[Ақмола облысы]] [[Егіндікөл ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Қоржынкөл (Ерейментау ауданы)|Қоржынкөл]] – [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Қоржынкөл (Қостанай облысы)|Қоржынкөл]] – [[Қостанай облысы]] [[Бейімбет Майлин ауданы]]ндағы ауыл.

'''Көл:'''
[[Қоржынкөл (көл)|Қоржынкөл]] – [[Өлеңті (өзен, Ертіс алабы)|Өлеңті]] алабындағы көл.
{{айрық}}</text>
      <sha1>2bdi2ozcdyes38n57fc80070r144kxl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058760</id>
      <parentid>3058759</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:20:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="733" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''
* [[Қоржынкөл (Егіндікөл ауданы)|Қоржынкөл]] – [[Ақмола облысы]] [[Егіндікөл ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Қоржынкөл (Ерейментау ауданы)|Қоржынкөл]] – [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Қоржынкөл (Қостанай облысы)|Қоржынкөл]] – [[Қостанай облысы]] [[Бейімбет Майлин ауданы]]ндағы ауыл.

'''Көл:'''
* [[Қоржынкөл (көл)|Қоржынкөл]] – [[Өлеңті (өзен, Ертіс алабы)|Өлеңті]] алабындағы көл.
{{айрық}}</text>
      <sha1>6gualcnfckc9ntfsoplou42yyavi0wu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Князь</title>
    <ns>0</ns>
    <id>641692</id>
    <redirect title="Кінәз" />
    <revision>
      <id>3058748</id>
      <parentid>2772223</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Кінәз]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Кінәз]]</text>
      <sha1>lm76pfmqxjiuw2r1tvemttcpzif2zsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bibcode</title>
    <ns>0</ns>
    <id>649667</id>
    <revision>
      <id>3058780</id>
      <parentid>2829648</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>СеніңШешең</username>
        <id>121905</id>
      </contributor>
      <comment>Сан != цифр.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3987" xml:space="preserve">'''Bibcode''', немесе '''refcode''', — бірнеше [[астрономия|астрономиялық]] дерек жүйесі пайдаланатын, әдебиетке сілтеме жасауға арналған ықшам идентификатор. 

== Пішімі ==
Bibcode коды 19 таңбадан тұрады, пішімі осындай: &lt;code&gt;ЖЖЖЖҚҚҚҚҚТТТТСББББӘ&lt;/code&gt;. 
* &lt;code&gt;ЖЖЖЖ&lt;/code&gt; — сілтеме шыққан төрт цифрлы жыл.
* &lt;code&gt;ҚҚҚҚҚ&lt;/code&gt; — сілтеме қай жерде жарияланғанын (журнал, т.б.) белгілейді.
* &lt;code&gt;ТТТТ&lt;/code&gt; — сілтеме журналға сілтесе, бұл параметр журналдың томын белгілейді.
* &lt;code&gt;С&lt;/code&gt; — журналдың сілтеме орналасқан бөлімін белгілейді.
* &lt;code&gt;ББББ&lt;/code&gt; — сілтеменің бірінші беті.
* &lt;code&gt;Ә&lt;/code&gt; — бірінші автордың тегінің бірінші әрпі.
Нүкте (&lt;code&gt;.&lt;/code&gt;) қолданылмаған жерлерді толтыру және параметр тым қысқа болса, кодтың тұрақты ұзындығын сақтау үшін қолданылады. Жарияланым кодын оңнан толтырады, том нөмірі мен бет нөмірін солдан толтырады.&lt;ref name=a&gt;{{ cite book| url=http://cdsweb.u-strasbg.fr/simbad/refcode/refcode-paper.html| chapter= NED and SIMBAD Conventions for Bibliographic Reference Coding| title=Information &amp; On-Line Data in Astronomy|editor= Daniel Egret|editor2= Miguel A. Albrecht|publisher= Kluwer Academic Publishers|date=1995|isbn =0-7923-3659-3|author= M. Schmitz|author2= G. Helou|author3= P. Dubois|author4= C. LaGue|author5= B.F. Madore|author6= H. G. Corwin Jr.|author7= S. Lesteven|name-list-style= amp|accessdate= 2011-06-22| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110607153038/http://cdsweb.u-strasbg.fr/simbad/refcode/refcode-paper.html| archivedate= 7 June 2011 | url-status= live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=b&gt;{{cite web|url=http://adsabs.harvard.edu/abs_doc/help_pages/data.html|title= The ADS Data, help page|publisher= NASA ADS |accessdate=November 5, 2007| archiveurl= https://web.archive.org/web/20071014195855/http://adsabs.harvard.edu/abs_doc/help_pages/data.html| archivedate= 14 October 2007 | url-status= live}}&lt;/ref&gt; 9999-дан асатын бет нөмірлері &lt;code&gt;С&lt;/code&gt; бөлімінде жалғасады.

== Мысал ==
Bibcode мысалдары:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Bibcode
! Сілтеме
|-
| &lt;code&gt;[http://adsabs.harvard.edu/abs/1974AJ.....79..819H 1974AJ.....79..819H]&lt;/code&gt;
| {{cite journal
   |last=Heintz |first=W. D.
   |date=1974
   |title=Astrometric study of four visual binaries
   |journal=The Astronomical Journal
   |volume=79 |pages=819–825
   |doi=10.1086/111614
   |bibcode = 1974AJ.....79..819H }}
|-
| &lt;code&gt;[http://adsabs.harvard.edu/abs/1924MNRAS..84..308E 1924MNRAS..84..308E]&lt;/code&gt;
| {{cite journal
   |last=Eddington |first=A. S.
   |date=1924
   |title=On the relation between the masses and luminosities of the stars
   |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
   |volume=84 |issue=5
   |pages=308–332
   |bibcode = 1924MNRAS..84..308E 
   | doi = 10.1093/mnras/84.5.308 |doi-access=free
   }}
|-
| &lt;code&gt;[http://adsabs.harvard.edu/abs/1970ApJ...161L..77K 1970ApJ...161L..77K]&lt;/code&gt;
| {{cite journal
   |last1=Kemp |first1=J. C.
   |last2=Swedlund |first2=J. B.
   |last3=Landstreet |first3=J. D.
   |last4=Angel |first4=J. R. P.
   |date=1970
   |title=Discovery of circularly polarized light from a white dwarf
   |journal=The Astrophysical Journal Letters
   |volume=161 |pages=L77–L79
   |doi=10.1086/180574
 |bibcode = 1970ApJ...161L..77K }}
|}

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:Сыныптауыштар]]</text>
      <sha1>b3qzfbvsr206jhalvsvlg3h0dui7qzp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>КСРО әкімшілік бөлінісі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>661763</id>
    <revision>
      <id>3058626</id>
      <parentid>3026087</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:37:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Одақтас Кеңестік Социалистік Республикалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50711" xml:space="preserve">[[Сурет:Soviet Union 1922.svg|thumb|300px|1922 жылы КСРО құрылған кезде.]]
[[Сурет:Soviet Union 1924.svg|thumb|300px|КСРО 1924 жылы.]]
[[Сурет:Soviet Union 1929.svg|thumb|300px|КСРО 1929 жылы.]]
[[Сурет:Soviet Union 1936.svg|thumb|300px|КСРО 1936 жылы.]]
[[Сурет:Soviet Union (1940).svg|thumb|300px|КСРО 1940 жылы.]]

[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы]] аумағының жалпы ауданы 1991 жылғы тамыздағы жағдай бойынша 22,4 млн км² құрады.

== Жалпы құрылым ==
1977 жылғы КСРО Конституциясының 70-бабында&lt;ref name=&quot;SOYUZ&quot;&gt;[http://constitution.garant.ru/DOC_1449448.htm#sub_para_N_800 1977 жылғы КСРО Конституциясы (1990 жылы өзгертілген). 8-тарау]&lt;/ref&gt;:

{{quotation|Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы - бұл ұлттардың еркін өзін-өзі анықтауы және тең құқылы Кеңестік Социалистік Республикалардың ерікті түрде бірігуі нәтижесінде, социалистік федерализм қағидасы негізінде құрылған біртұтас одақтық көп ұлтты мемлекет. &lt;br /&gt; КСРО кеңес халқының мемлекеттік бірлігін бейнелейді, коммунизм құру мақсатында барлық ұлт пен халықтың басын біріктіреді.|}}

Сонымен, Кеңес Одағы өз кезегінде әртүрлі әкімшілік-аумақтық бөліністерге ие одақтас Кеңес Социалистік Республикалардан тұрды.

Ірі республикалар облыстарға бөлінді. Латвия, Литва, Эстония, Молдавия және Армения КСР-інде 1985 жылға қарай облыстық бөлініс болмады.

РКФСР құрамына өлкелер, ал өлкелер - автономиялы облыстар кірді. РКФСР облыстары мен өлкелеріне ұлттық өңірлер де кірді (кейін автономиялы өңірлер деп аталды).

Кейбір одақтас республикаларға ([[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР]], [[Грузин Кеңестік Социалистік Республикасы|Грузин КСР]], [[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]]) Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикалар (АКСР) және автономиялы облыстар кірді.

Жоғарыда аталған әкімшілік-аумақтық бірліктердің барлығы облыстық, өлкелік және республикалық бағыныстағы қалалар мен аудандарға бөлінді.

== Одақтас Кеңестік Социалистік Республикалар ==
КСРО құрамына:

* КСРО құру туралы келісімшарт бойынша (1922 жылы 30 желтоқсан) — [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР]], [[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белорус КСР]], [[Күнгей Кавказ Социалистік Федерациялық Кеңес Республикасы]];
* 1925 жылы — [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы|Түрікмен КСР]] (РКФСР құрамына кірген Түркістан АКСР, өз уақытында РКФСР құрамына кірмеген бұрынғы [[Хиуа хандығы]] мен [[Бұхара әмірлігі]] аумағында құрылған [[Бұхара Халық Кеңес Республикасы|Бұхара ХСР]] және [[Хорезм Халық Кеңес Республикасы|Хорезм ХКР]]);
* 1929 жылы — [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] (Өзбек КСР құрамына кірген Тәжік АКСР құрылған);
* 1936 жылы - [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]] (РКФСР құрамына кірген [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]] мен [[Қырғыз Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы (1926—1936)|Қырғыз АСКР]] құрылған); [[Грузин Кеңестік Социалистік Республикасы|Грузин КСР]], [[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]], [[Армян Кеңестік Социалистік Республикасы|Армян КСР]] (КСФКР құрамына кірді, сол жылы жойылды)
* 1940 жылы - [[Молдован Кеңестік Социалистік Республикасы|Молдован КСР]] (Украин КСР құрамына кірген Молдава АКСР бөлігі және Румыния КСРО-ға берген жердің бір бөлігі), [[Латвия Кеңестік Социалистік Республикасы|Латвия КСР]], [[Литва Кеңестік Социалистік Республикасы|Литва КСР]], [[Эстон Кеңестік Социалистік Республикасы|Эстон КСР]] (бұрынғы тәуелсіз [[Латвия]], [[Литва]] және [[Эстония]]) және [[Карело-Фин Кеңестік Социалистік Республикасы|Карело-Фин КСР]] (РКФСР құрамына кірген [[Автономиялы Карелия Социалистік Кеңестік Республикасы|Автономиялы Карелия СКР]] және [[Кеңес-Фин соғысы|Кеңес-Фин соғысынан]] кейін қосылған жердің бір бөлігінен құрылған); УКСР құрамына Румыния берген жердің бір бөлігінен құрылған Ақкерман облысы (сол жылы Измаил деп өзгертілді) және Черновцы облысы кірді.
* 1944 жылы - [[Тыва|Тыва АО]] (оған дейін - тәуелсіз [[Тыва Халық Республикасы]]) РКФСР құрамына кірді.
* 1945 жылы - [[Калининград облысы]] (оған дейін [[Шығыс Пруссия|Шығыс Пруссияның]] бөлігі болған) РКФСР құрамына кірді, ал [[Чехословакия]] берген [[Закарпат облысы]] УКСР құрамына кірді.
* 1946 жылы - Екінші дүниежүзілік соғыстың нәтижесінде [[Жапония|Жапонияға]] тиесілі [[Сахалин |Сахалин]] және [[Курил аралдары|Курил аралдарының]] оңтүстік бөлігі РКФСР құрамына енді.
* 1956 жылы Карело-Фин КСР жойылып, оның аумағы қайтадан [[Карелия Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Карелия АКСР]] ретінде РКФСР құрамына кірді.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
|- bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
! colspan=&quot;5&quot; | 1956-1991 жылдары Кеңес Одағы құрамына 15 одақтық кеңес социалистік республикалар (КСР) кірді:
|-
!№
! Байрақ&lt;ref&gt;1987 жылғы жағдайға сәйкес&lt;/ref&gt;
! Республика
! Астанасы
|width=&quot;320px&quot; rowspan=&quot;16&quot;|[[Сурет:USSR Republics Numbered Alphabetically in russian.png|thumb|550px|КСРО аумақтық құрамы]]
|-
|bgcolor=#62D3D7| '''1''' || [[Сурет:Flag of Azerbaijan SSR.svg|50px]] || [[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]] || [[Баку]]
|-
|bgcolor=#d116e4| '''2''' || [[Сурет:Flag of Armenian SSR.svg|50px]] || [[Армян Кеңестік Социалистік Республикасы|Армян КСР]] || [[Ереван]]
|-
|bgcolor=#8787BA| '''3''' || [[Сурет:Flag of Byelorussian SSR.svg|50px]] || [[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белорус КСР]] || [[Минск]]
|-
|bgcolor=#ffd800| '''4''' || [[Сурет:Flag of Georgian SSR.svg|50px]] || [[Грузин Кеңестік Социалистік Республикасы|Грузин КСР]] || [[Тбилиси]]
|-
|bgcolor=#E3E76C| '''5''' || [[Сурет:Flag of Kazakh SSR.svg|50px]] || [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] || [[Алматы]]
|-
|bgcolor=#BBB38D| '''6''' || [[Сурет:Flag of Kyrgyz SSR.svg|50px]] || [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]] || [[Бішкек|Фрунзе]]
|-
|bgcolor=#ECBA7B| '''7''' || [[Сурет:Flag of Latvian SSR.svg|50px]] || [[Латвия Кеңестік Социалистік Республикасы|Латвия КСР]] || [[Рига]]
|-
|bgcolor=#e6a450| '''8''' || [[Сурет:Flag of Lithuanian SSR.svg|50px]] || [[Литва Кеңестік Социалистік Республикасы|Литва КСР]] || [[Вильнюс]]
|-
|bgcolor=#a66304| '''9''' || [[Сурет:Flag of Moldavian SSR.svg|50px]] || [[Молдован Кеңестік Социалистік Республикасы|Молдован КСР]] || [[Кишинев]]
|-
|bgcolor=#FD7F80| '''10''' || [[Сурет:Flag of Russian SFSR.svg|50px]] || [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]] || [[Мәскеу]]
|-
|bgcolor=#cadc96| '''11''' || [[Сурет:Flag of Tajik SSR.svg|50px]] || [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] || [[Душанбе]]
|-
|bgcolor=#f08e05| '''12''' || [[Сурет:Flag of Turkmen SSR.svg|50px]] || [[Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы|Түрікмен КСР]] || [[Ашхабад]]
|-
|bgcolor=#f18ff2| '''13''' || [[Сурет:Flag of the Uzbek SSR.svg|50px]] || [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]] || [[Ташкент]]
|-
|bgcolor=#9DC386| '''14''' || [[Сурет:Flag of Ukrainian SSR.svg|50px]] || [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР]] || [[Киев]]
|-
|bgcolor=#97bd3d| '''15''' || [[Сурет:Flag of Estonian SSR.svg|50px]] || [[Эстон Кеңестік Социалистік Республикасы|Эстон КСР]] || [[Таллин]]
|}

=== 1926 жыл ===
{| class=&quot;sortable wikitable&quot;
|- bgcolor=&quot;#ECECEC&quot;
| '''№''' || '''Кеңес республикасы''' || '''Ауданы&lt;br&gt;(км²)''' || '''Тұрғыны&lt;br&gt;1926''' || '''Астанасы''' || '''Құрамы'''
|-
| 1 || [[Сурет:Flag of the Byelorussian SSR (1919).svg|20px|]] [[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белорус КСР (БКСР)]] || 150 000 || 4 983 240 || [[Минск]] || 12 округ
|-
| 2 || [[Сурет:Flag of Transcaucasian SFSR.svg|20px|]] [[Күнгей Кавказ Социалистік Федерациялық Кеңес Республикасы|Күнгей Кавказ СФКР (КСФКР)]] || 186 100 || 5 861 600 || [[Тбилиси]] || 3 одақтас республика, 1 шартты республика, 2 автономиялы республика, 2 автономиялы облыс
|-
| 3 || [[Сурет:Flag RSFSR 1918.svg|20px|]] [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]]  || 19 946 900 || 100 623 000 || [[Мәскеу]] ||
|-
| 4 || [[Сурет:Flag of Turkmen SSR.svg|20px|]] [[Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы|Түрікмен КСР (ТүрКСР)]] || 488 100 || 998 000 || [[Ашхабад|Полторацк]] ||
|-
| 5 || [[Сурет:Uzbek flag 02.gif|20px|]] [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР (ӨКСР)]] || 425 600 || 5 270 200 || [[Самарқан]] || 1 автономиялы республика
|-
| 6 || [[Сурет:Flag_of_the_Ukrainian_SSR_(1919-1929).svg|20px|]] [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР (УКСР)]] || 452 000 || 29 018 187 || [[Харьков]] || 40 округ
|-
|- style=&quot; font-weight:bold; &quot;
| || [[Сурет:Flag of the Soviet Union.svg|20px|]] Барлығы || 21 648 700 || 147 013 600 || [[Мәскеу]] || 6 КСРО республикасы, 4 республика, 12 автономиялы республика, 14 автономиялы облыс
|-
|}

=== 1939 жыл ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- bgcolor=&quot;#ECECEC&quot;
| '''№''' || '''Кеңес республикасы''' || '''Ауданы&lt;br&gt;(км²)''' || '''Тұрғыны&lt;br&gt;1939''' || '''Астанасы''' || '''Құрамы'''
|-
| 1 || [[Сурет:Flag_of_Azerbaijan_SSR_(1937-1940).svg|20px|]] [[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]] || 86 600 || 3 205 150 || [[Баку]] || 1 автономиялы республика, 1 автономиялы округ
|-
| 2 || [[Сурет:Flag of the Armenian Soviet Socialist Republic (1936-1940).png|20px|]] [[Армян Кеңестік Социалистік Республикасы|Армян КСР]]|| 29 800 || 1 282 338 || [[Ереван]] ||
|-
| 3 || [[Сурет:Flag of the Byelorussian SSR (1937).svg|20px|]] [[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белорус КСР]]|| 150 000 || 5 568 994 || [[Минск]] || 5 облыс
|-
| 4 || [[Сурет:Flag of Georgian SSR (1937-1951).svg|20px|]] [[Грузин Кеңестік Социалистік Республикасы|Грузин КСР]]|| 69 700 || 3 540 023 || [[Тбилиси]] || 2 автономиялы республика, 1 автономиялы облыс
|-
| 5 || [[Сурет:Flag_of_Kazakh_SSR_(1937-1940).svg|20px|]] [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]|| 2 717 300 || 6 151 102 || [[Алматы]] || 11 облыс
|-
| 6 || [[Сурет:Flag of Kyrgyz SSR.svg|20px|]] [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]]|| 198 500 || 1 458 213 || [[Бішкек|Фрунзе]] || 5 облыс
|-
| 7 || [[Сурет:Flag of the Russian SFSR 1937-1954.svg|20px|]] [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]]|| 17 040 000 || 109 397 463 || [[Мәскеу]] || 17 автономиялы республика, 6 автономиялы облыс, 7 ұлттық&lt;br&gt;округ, 6 өлке, 35 облыс
|-
| 8 || [[Сурет:Flag of Tajik SSR.svg|20px|]] [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]]|| 143 100 || 1 484 440 || [[Душанбе|Сталинабад]] || 1 автономиялы облыс, 4 облыс
|-
| 9 || [[Сурет:Flag of Turkmen SSR.svg|20px|]] [[Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы|Түрікмен КСР]]|| 488 100 || 1 251 883 || [[Ашхабад]] || 5 облыс
|-
| 10 || [[Сурет:Uzbek flag 05.gif|20px|]] [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]]|| 447 400 || 6 217 269 || [[Ташкент]] || 1 автономиялы республика, 5 облыс
|-
| 11 || [[Сурет:Flag of Ukrainian SSR (1937-1949).svg|20px|]] [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР]]|| 452 000 || 30 946 218 || [[Киев]] || 1 автономиялы республика, 15 облыс
|- style=&quot; font-weight:bold; &quot;
| || [[Сурет:Flag of the Soviet Union 1923.svg|20px|]] Барлығы || 21 822 500|| 170 557 093 || [[Мәскеу]] || 11 республика, 20 АКСР, 8 автономиялы облыс, 7 ұлттық округ, 6 өлке, 86 облыс
|-
|}

=== 1966 жыл ===
{| border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |бірлік
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |жері, мың км²
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |тұрғыны, мың адам
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |қала саны
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |кент саны
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |әкім. орт.
|-
|'''[[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]]''' ([[РКФСР әкімшілік-аумақтық бөлініс тарихы|егжей-тегжей]])
| 17 075,4
| 126 561
| 932
| 1786
| [[Мәскеу]]
|-
|'''[[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР]]''' ([[Украин КСР әкімшілік бөлінісі|егжей-тегжей]])
| 601,0
| 45 516
| 370
| 829
| [[Киев]]
|-
|'''[[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белорус КСР]]'''
| 207,6
| 8633
| 74
| 126
| [[Минск]]
|-
|* оның ішінде [[Брест облысы]]
| 32,3
| 1236
| 12
| 17
| [[Брест]]
|-
|* оның ішінде [[Витебск облысы]]
| 40,1
| 1339
| 15
| 26
| [[Витебск]]
|-
|* оның ішінде [[Гомел облысы]]
| 40,4
| 1483
| 10
| 24
| [[Гомел]]
|-
|* оның ішінде [[Гродно облысы]]
| 25,0
| 1101
| 9
| 23
| [[Гродно]]
|-
|* оның ішінде [[Минск облысы]]
| 40,8
| 2260
| 15
| 26
| [[Минск]]
|-
|* оның ішінде [[Могилев облысы]]
| 29,0
| 1214
| 13
| 10
| [[Могилев]]
|-
|'''[[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]]'''
| 449,6
| 10 581
| 37
| 78
| [[Ташкент]]
|-
|* оның ішінде [[Әндіжан облысы]]
| 8,9
| 1632
| 3
| 8
| [[Әндіжан]]
|-
|* оның ішінде [[Бұхара облысы]]
| 143,2
| 785
| 3
| 7
| [[Бұхара]]
|-
|* оның ішінде [[Қашқадария облысы]]
| 28,4
| 674
| 2
| 4
| [[Қаршы (қала)|Қаршы]]
|-
|* оның ішінде [[Самарқан облысы]]
| 29,2
| 1314
| 2
| 10
| [[Самарқан]]
|-
|*оның ішінде [[Сұрқандария облысы]]
| 20,8
| 562
| 2
| 7
| [[Термез]]
|-
|* оның ішінде [[Сырдария облысы (Ресей империясы)|Сырдария облысы]]
| 23,1
| 670
| 3
| 6
| [[Гүлістан]]
|-
|* оның ішінде [[Ташкент облысы]]
| 15,6
| 2576
| 8
| 17
| [[Ташкент]]
|-
|* оның ішінде [[Ферғана облысы]]
| 10,3
| 1266
| 4
| 11
| [[Ферғана]]
|-
|* оның ішінде [[Хорезм облысы]]
| 4,5
| 483
| 2
| 1
| [[Үргеніш]]
|-
|* оның ішінде [[Қарақалпақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қарақалпақ АКСР]]
| 165,6
| 619
| 8
| 7
| [[Нүкіс]]
|-
|'''[[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]'''
| 2717,3
| 12 129
| 62
| 165
| [[Алматы]]
|-
|* оның ішінде [[Ақтөбе облысы]]
| 299,8
| 532
| 4
| 7
| [[Ақтөбе]]
|-
|* оның ішінде [[Алматы облысы]]
| 223,2
| 1875
| 7
| 18
| [[Алматы]]
|-
|* оның ішінде [[Шығыс Қазақстан облысы]]
| 97,3
| 846
| 6
| 14
| [[Өскемен]]
|-
|* оның ішінде [[Атырау облысы|Гурьев облысы]]
| 278,6
| 385
| 3
| 19
| [[Атырау|Гурьев]]
|-
|* оның ішінде [[Жамбыл облысы]]
| 144,6
| 716
| 3
| 11
| [[Тараз|Жамбыл]]
|-
|* оның ішінде [[Қарағанды облысы]]
| 398,8
| 1488
| 10
| 33
| [[Қарағанды]]
|-
|* оның ішінде [[Қызылорда облысы]]
| 220,5
| 410
| 3
| 7
| [[Қызылорда]]
|-
|* оның ішінде [[Көкшетау облысы]]
| 78,1
| 621
| 4
| 6
| [[Көкшетау]]
|-
|* оның ішінде [[Қостанай облысы]]
| 195,9
| 985
| 4
| 10
| [[Қостанай]]
|-
|* оның ішінде [[Павлодар облысы]]
| 127,5
| 656
| 3
| 9
| [[Павлодар]]
|-
|* оның ішінде [[Солтүстік Қазақстан облысы]]
| 44,3
| 562
| 1
| 3
| [[Петропавл]]
|-
|* оның ішінде [[Семей облысы (Қазақстан)|Семей облысы]]
| 179,6
| 663
| 3
| 9
| [[Семей]]
|-
|* оның ішінде [[Батыс Қазақстан облысы|Орал облысы]]
| 151,2
| 492
| 1
| 1
| [[Орал]]
|-
|* оның ішінде [[Ақмола облысы|Целиноград облысы]]
| 155,1
| 895
| 7
| 14
| [[Нұр-Сұлтан|Целиноград]]
|-
|* оның ішінде [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]
| 120,6
| 1003
| 5
| 6
| [[Шымкент]]
|-
|'''[[Грузин Кеңестік Социалистік Республикасы|Грузин КСР]]'''
| 69,7
| 4548
| 45
| 54
| [[Тбилиси]]
|-
|* оның ішінде [[Абхаз Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Абхаз АКСР]]
| 8,6
| 462
| 6
| 2
| [[Сухум]]
|-
|* оның ішінде [[Аджар Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Аджар АКСР]]
| 3,0
| 294
| 2
| 4
| [[Батуми]]
|-
|* оның ішінде [[Оңтүстік Осетин автономиялы облысы|Оңтүстік Осетин АО]]
| 3,9
| 102
|
|
| [[Цхинвал]]
|-
|'''[[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]]'''
| 86,6
| 4660
| 45
| 116
| [[Баку]]
|-
|* оның ішінде [[Нахшыван Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Нахшыван АКСР]]
| 5,5
| 182
| 3
| 3
| [[Нахшыван]]
|-
|* оның ішінде [[Таулы Қарабақ автономиялы облысы|Таулы Қарабақ АО]]
| 4,4
| 146
|
|
| [[Ханкенті|Степанакерт]]
|-
|'''[[Литва Кеңестік Социалистік Республикасы|Литва КСР]]'''
| 65,2
| 2986
| 91
| 23
| [[Вильнюс]]
|-
|'''[[Молдован Кеңестік Социалистік Республикасы|Молдован КСР]]'''
| 33,7
| 3368
| 20
| 29
| [[Кишинев]]
|-
|'''[[Латвия Кеңестік Социалистік Республикасы|Латвия КСР]]'''
| 63,7
| 2262
| 54
| 35
| [[Рига]]
|-
|'''[[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]]'''
| 198,5
| 2652
| 15
| 32
| [[Бішкек|Фрунзе]]
|-
|'''[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]]'''
| 143,1
| 2579
| 17
| 30
| [[Душанбе]]
|-
|* оның ішінде [[Таулы Бадахшан автономиялы облысы|Таулы Бадахшан АО]]
| 63,7
| 91
|
|
| [[Хороғ]]
|-
|'''[[Армян Кеңестік Социалистік Республикасы|Армян КСР]]'''
| 29,8
| 2194
| 23
| 27
| [[Ереван]]
|-
|'''[[Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы|Түрікмен КСР]]'''
| 488,1
| 1914
| 14
| 64
| [[Ашхабад]]
|-
|'''[[Эстон Кеңестік Социалистік Республикасы|Эстон КСР]]'''
| 45,1
| 1285
| 33
| 24
| [[Таллин]]
|-
|'''[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]'''
| 22 402,2
| 231 868
| 1832
| 3418
| [[Мәскеу]]
|}

=== 1960-1980 жж. (РКФСР қоспағанда) ===
* 1967
** 18 желтоқсанда Өзбекстан КСР [[Наманган облысы]] Ферғана мен Әндіжан облыстарының бөлігінен қалпына келтірілді,
** 23 желтоқсанда Қазақ КСР [[Талдықорған облысы]] Алматы облысынан қалпына келтірілді,
* 1970
** 23 қарашада Қазақ КСР құрамында Қостанай және Целиноград облыстарының бөліктерінен [[Торғай облысы (Қазақстан)|Торғай облысы]] (орталығы - [[Арқалық (қала)|Арқалық]]) құрылды,
** 11 желтоқсанда Қырғыз КСР-нің құрамында республикалық бағынышты аймақтардан [[Нарын облысы]] құрылып (бұрынғы Тянь-Шань облысының аудандарынан, 1932-1962 жж.), республикалық бағыныстағы аймақтардан [[Ыстықкөл облысы]] (орталығы - [[Қарақол|Пржевальск]]) қалпына келтірілді.
** 14 желтоқсанда Түрікмен КСР үш облысы: [[Мары облысы]], [[Ташауыз облысы]] және [[Чаржау облысы]] қалпына келтірілді,
** 23 желтоқсанда Тәжік КСР [[Соғды облысы|Ленинабад облысы]] қалпына келтірілді,
* 1971 жылы Өзбек КСР Сырдария облысының үш ауданы Қазақ КСР Шымкент облысының құрамына кірді,
* 1973
** 20 наурызда Қазақ КСР құрамында екі облыс құрылды: [[Жезқазған облысы]] (Қарағандының бөліктерінен) және [[Маңғыстау облысы]] (орталығы - Шевченко, Гурьев облысы бөліктерінен),
** 27 желтоқсанда Түрікмен КСР екі облысы қалпына келтірілді: республикалық бағыныстағы аудандардан [[Ашхабад облысы]] және [[Красноводск облысы]],
** 29 желтоқсанда Самарқан және Сырдария облыстарының бөліктерінен Өзбек КСР [[Жызақ облысы]] (орталығы - Жызақ) құрылды, Тәжік КСР республикалық бағынышты аудандардан [[Күләб облысы]] қалпына келтірілді,
* 1977 жылы Тәжік КСР республикалық бағыныстағы аудандардан [[Қорғантөбе облысы]] қалпына келтірілді,
* 1980
** 3 қыркүйекте Қырғыз КСР құрамында [[Талас облысы]] қалпына келтірілді,
* 1982
** 20 сәуірде Өзбек КСР құрамында Бұхара облысының бөліктерінен [[Науаи облысы]] (орталығы - [[Науаи (қала)|Науаи]]) құрылды,
* 1988 - Орталық Азияның одақтас республикаларының кейбір облыстары таратылды:
** маусымда Қазақ КСР [[Маңғыстау облысы]] (Гурьевке), [[Торғай облысы (Қазақстан)|Торғай облысы]] (Целиноград пен Қостанайға) таратылды,
** тамызда Түркімен КСР [[Ашхабад облысы]] және [[Красноводск облысы]] таратылды,
** қыркүйекте Өзбек КСР [[Жызақ облысы]] (Сырдарияға, [[Гүлістан|Гүлістанның]] орнына жаңа орталық - [[Жызақ]] болды), [[Науаи облысы]] (Самарқанға) таратылды, Тәжік КСР [[Күләб облысы]], [[Қорғантөбе облысы]] және [[Нүрек]] қаласы жаңа [[Хатлон облысына]] айналдырылды,
** 5 қазанда Қырғыз КСР [[Талас облысы]] (Тоқтығұл ауданы мен Қаракөл қаласы Ош облысына, ал басқа аудандар - тікелей республикалық бағынысқа берілді), [[Нарын облысы]] (Қырғыз КСР Ош пен Ыстықкөл облыстары арасында бөлінді) таратылды,
* 1989 жылы Өзбек КСР Самарқан облысының бес ауданы және Науаи қаласы Бұхара облысының құрамына өтті,
* 1990 жылы алдыңғы 1988 жылы тоқтатылған кейбір облыстарды қалпына келтіру:
** наурызда [[Жызақ облысы]] қалпына келтірілді (Сырдария облысының жаңа орталығы - [[Гүлістан]] қаласы),
** тамызда Қазақ КСР [[Торғай облысы (Қазақстан)|Торғай облысы]], Тәжік КСР [[Күләб облысы]] және [[Қорғантөбе облысы]] қалпына келтірілді.

=== 1989 жыл ===
{| border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;&quot;
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |бірлік
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |жері, мың км²
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |тұрғыны, мың адам
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |қала саны
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |кент саны
! style=&quot;background:#efefef;&quot; |әкім. орт.
|-
|'''[[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]]''' ([[РКФСР әкімшілік-аумақтық бөлініс тарихы|егжей-тегжей]])
| 17 075,4
| 147 386
| 932
| 1786
| [[Мәскеу]]
|-
|'''[[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украин КСР]]''' ([[Украин КСР әкімшілік бөлінісі|егжей-тегжей]])
| 601,0
| 51 704
| 370
| 829
| [[Киев]]
|-
|'''[[Белорус Кеңестік Социалистік Республикасы|Белорус КСР]]'''
| 207,6
| 10 200
| 74
| 126
| [[Минск]]
|-
|* оның ішінде [[Брест облысы]]
| 32,3
| 1458
| 12
| 17
| [[Брест]]
|-
|* оның ішінде [[Витебск облысы]]
| 40,1
| 1413
| 15
| 26
| [[Витебск]]
|-
|* оның ішінде [[Гомел облысы]]
| 40,4
| 1674
| 10
| 24
| [[Гомел]]
|-
|* оның ішінде [[Гродно облысы]]
| 25,0
| 1171
| 9
| 23
| [[Гродно]]
|-
|*  оның ішінде [[Минск облысы]]
| 40,8
| 3199
| 15
| 26
| [[Минск]]
|-
|* оның ішінде [[Могилев облысы]]
| 29,0
| 1285
| 13
| 10
| [[Могилев]]
|-
|'''[[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]]'''
| 447,4
| 19 906
| 37
| 78
| [[Ташкент]]
|-
|* оның ішінде [[Әндіжан облысы]]
| 8,9
| 1728
| 3
| 8
| [[Әндіжан]]
|-
|* оның ішінде [[Бұхара облысы]]
| 143,2
| 1141
| 3
| 7
| [[Бұхара]]
|-
|* оның ішінде [[Қашқадария облысы]]
| 28,4
| 1594
| 2
| 4
| [[Қаршы (қала)|Қаршы]]
|-
|* оның ішінде [[Наманған облысы]]
|
| 1475
|
|
| [[Наманған]]
|-
|* оның ішінде [[Самарқан облысы]]
|
| 2778
|
|
| [[Самарқан]]
|-
|* оның ішінде [[Сұрқандария облысы]]
| 20,8
| 1255
| 2
| 7
| [[Термез]]
|-
|* оның ішінде [[Сырдария облысы]]
| 23,1
| 1316
| 3
| 6
| [[Гүлістан]]
|-
|* оның ішінде [[Ташкент облысы]]
| 15,6
| 4236
| 8
| 17
| [[Ташкент]]
|-
|* оның ішінде [[Ферғана облысы]]
| 10,3
| 2153
| 4
| 11
| [[Ферғана]]
|-
|* оның ішінде [[Хорезм облысы]]
| 4,5
| 1016
| 2
| 1
| [[Үргеніш]]
|-
|* оның ішінде [[Қарақалпақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қарақалпақ АКСР]]
| 165,6
| 1214
| 8
| 7
| [[Нүкіс]]
|-
|'''[[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]'''
| 2717,3
| 16 538
| 62
| 165
| [[Алматы]]
|-
|* оның ішінде [[Ақтөбе облысы]]
| 299,8
| 738
| 4
| 7
| [[Ақтөбе]]
|-
|* оның ішінде [[Алматы облысы]]
| 223,2
| 2110
| 7
| 18
| [[Алматы]]
|-
|* оның ішінде [[Шығыс Қазақстан облысы]]
| 97,3
| 934
| 6
| 14
| [[Өскемен]]
|-
|* оның ішінде [[Атырау облысы|Гурьев облысы]]
| 278,6
| 755
| 3
| 19
| [[Атырау|Гурьев]]
|-
|* оның ішінде [[Жамбыл облысы]]
| 144,6
| 1050
| 3
| 11
| [[Тараз|Жамбыл]]
|-
|* оның ішінде [[Жезқазған облысы]]
|
| 496
|
|
| [[Жезқазған]]
|-
|* оның ішінде [[Қарағанды облысы]]
|
| 1352
| 10
| 33
| [[Қарағанды]]
|-
|* оның ішінде [[Қызылорда облысы]]
| 220,5
| 651
| 3
| 7
| [[Қызылорда]]
|-
|* оның ішінде [[Көкшетау облысы]]
| 78,1
| 664
| 4
| 6
| [[Көкшетау]]
|-
|* оның ішінде [[Қостанай облысы]]
| 195,9
| 1221
| 4
| 10
| [[Қостанай]]
|-
|* оның ішінде [[Павлодар облысы]]
| 127,5
| 944
| 3
| 9
| [[Павлодар]]
|-
|* оның ішінде [[Солтүстік Қазақстан облысы]]
| 44,3
| 600
| 1
| 3
| [[Петропавл]]
|-
|* оның ішінде [[Семей облысы (Қазақстан)|Семей облысы]]
| 179,6
| 838
| 3
| 9
| [[Семей]]
|-
|* оның ішінде [[Талдықорған облысы]]
|
| 721
|
|
| [[Талдықорған]]
|-
|* оның ішінде [[Батыс Қазақстан облысы|Орал облысы]]
| 151,2
| 631
| 1
| 1
| [[Орал]]
|-
|* оның ішінде [[Ақмола облысы|Целиноград облысы]]
| 155,1
| 1002
| 7
| 14
| [[Нұр-Сұлтан|Целиноград]]
|-
|* оның ішінде [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]
| 120,6
| 1831
| 5
| 6
| [[Шымкент]]
|-
|'''[[Грузин Кеңестік Социалистік Республикасы|Грузин КСР]]'''
| 69,7
| 5449
| 45
| 54
| [[Тбилиси]]
|-
|* оның ішінде [[Абхаз Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Абхаз АКСР]]
| 8,6
| 537
| 6
| 2
| [[Сухум]]
|-
|* оның ішінде [[Аджар Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Аджар АКСР]]
| 3,0
| 393
| 2
| 4
| [[Батуми]]
|-
|* оның ішінде [[Оңтүстік Осетин автономиялы облысы|Оңтүстік Осетин АО]]
| 3,9
| 99
|
|
| [[Цхинвал]]
|-
|'''[[Әзірбайжан Кеңестік Социалистік Республикасы|Әзірбайжан КСР]]'''
| 86,6
| 7029
| 45
| 116
| [[Баку]]
|-
|* оның ішінде [[Нахшыван Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Нахшыван АКСР]]
| 5,5
| 295
| 3
| 3
| [[Нахшыван]]
|-
|* оның ішінде [[Таулы Қарабақ автономиялы облысы|Таулы Қарабақ АО]]
| 4,4
| 188
|
|
| [[Ханкенті|Степанакерт]]
|-
|'''[[Литва Кеңестік Социалистік Республикасы|Литва КСР]]'''
| 65,2
| 3690
| 91
| 23
| [[Вильнюс]]
|-
|'''[[Молдован Кеңестік Социалистік Республикасы|Молдован КСР]]'''
| 33,7
| 4341
| 20
| 29
| [[Кишинев]]
|-
|'''[[Латвия Кеңестік Социалистік Республикасы|Латвия КСР]]'''
| 63,7
| 2681
| 54
| 35
| [[Рига]]
|-
|'''[[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]]'''
| 198,5
| 4291
| 15
| 32
| [[Бішкек|Фрунзе]]
|-
|* оның ішінде [[Ыстықкөл облысы]]
|
| 665
|
|
| [[Ыстықкөл]]
|-
|* оның ішінде [[Ош облысы]]
|
| 2010
|
|
| [[Ош]]
|-
|'''[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]]'''
| 143,1
| 5112
| 17
| 30
| [[Душанбе]]
|-
|* оның ішінде [[Соғды облысы|Ленинабад облысы]]
|
| 1559
|
|
| [[Хожанд|Ленинабад]]
|-
|* оның ішінде [[Хатлон облысы]]
|
| 1703
|
|
| [[Күләб]]
|-
|* оның ішінде [[Таулы Бадахшан автономиялы облысы|Таулы Бадахшан АО]]
| 63,7
| 161
|
|
| [[Хороғ]]
|-
|'''[[Армян Кеңестік Социалистік Республикасы|Армян КСР]]'''
| 29,8
| 3283
| 23
| 27
| [[Ереван]]
|-
|'''[[Түрікмен Кеңестік Социалистік Республикасы|Түрікмен КСР]]'''
| 488,1
| 3534
| 14
| 64
| [[Ашхабад]]
|-
|* оның ішінде [[Мары облысы]]
|
| 815
|
|
| [[Мары]]
|-
|* оның ішінде [[Ташауыз облысы]]
|
| 699
|
|
| [[Ташауыз]]
|-
|* оның ішінде [[Чаржау облысы]]
|
| 735
|
|
| [[Чаржау]]
|-
|'''[[Эстон Кеңестік Социалистік Республикасы|Эстон КСР]]'''
| 45,1
| 1573
| 33
| 24
| [[Таллин]]
|-
|'''[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]'''
| 22 402,2
| 286 717
| 1832
| 3418
| [[Мәскеу]]
|}

=== 1991 жылдағы өзгеріс ===
==== РКФСР ====
1991 жылы 24 мамырда РКФСР Конституциясына Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикалардың атаулары бойынша түзетулер қабылданды - олардан «автономды» деген сөз алынып «РСФСР құрамында» қосылды&lt;ref&gt;Закон РСФСР от 24 мая 1991 № 1326/1-I «Об утверждении Закона РСФСР „Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного закона) РСФСР“» // Ведомости Съезда народных депутатов РСФСР и Верховного Совета РСФСР. — 1991. — № 22. — ст. 775. Закон РСФСР от 24 мая 1991 № 1326-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного закона) РСФСР» // Ведомости Съезда народных депутатов РСФСР и Верховного Совета РСФСР. — 1991. — № 22. — ст. 776.&lt;/ref&gt;.

1977 жылғы КСРО Конституциясына сәйкес одақтас республикалар үшін [[Сецессия|сецессия]] құқығына қарамастан, бұл құрылымдар Ресейден шыға алмады, өйткені олардың РКФСР орналасқан жері тікелей көрсетілген, конституциясы одан шығуға құқық бермеген. Алайда олар [[Тәуелсіз Мемлекеттер Одағы|ТМО]] кіруге дайындалып жатты. РСФСР барлық республикалары егемендік, ал кейбіреулері - тәуелсіздік жариялады.

==== Украин КСР ====
1991 жылы 20 қаңтарда Қырым облысында КСРО тарихындағы алғашқы плебисцит — [[Қырым Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырым АКСР]] қалпына келтіру мәселесі бойынша референдум өтті.

Қалалық және аудандық референдум комиссияларының ұсынылған хаттамалары негізінде облыстық (орталық) комиссия дауыс беруге қатысқан азаматтар саны 1 441 019 адамды құрады, бұл тізімге енгізілгендердің 81,37% құрайды. КСРО-ның субъектісі және Одақтық келісімге қатысушы ретінде Қырым Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасын қалпына келтіру үшін берілген дауыстар саны 1 343 855 немесе қатысқандардың 93,26% құрады.

1991 жылы 12 ақпанда Украин КСР Жоғарғы Кеңесі «Қырым Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасын қалпына келтіру туралы» Заң қабылдады. Осы заңға сәйкес, Қырым АКСР аумағында халық депутаттарының Қырым облыстық кеңесі уақытша (Қырым АКСР Конституциясы қабылданғанға дейін және мемлекеттік биліктің конституциялық органдары құрылғанға дейін) мемлекеттік биліктің жоғарғы органы болып танылды. 1991 жылы 22 наурызда Халық депутаттарының Қырым облыстық кеңесі Қырым Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі болып өзгертілді және оған Қырым Конституциясын әзірлеу тапсырылды. 4 айдан кейін, 19 маусымда, қалпына келтірілген автономияның қалпына келуі жайлы 1978 жылғы Украин КСР Конституциясы енгізілді.

==== КСРО құлдырауы ====
1991 жылы 6 қыркүйекте КСРО Конституциясында қарастырылмаған КСРО Мемлекеттік Кеңесі Латвия, Литва және Эстонияның тәуелсіздігін мойындады. Бұл ретте КСРО 1990 жылғы 3 сәуірдегі «Одақтас республиканың КСРО-дан шығуына байланысты мәселелерді шешу тәртібі туралы» заңында белгіленген процедуралар жүргізілмеді.

== Республикааралық аумақтық табыстаулар ==
КСРО құрылғаннан бастап белгілі бір себептермен кейбір аумақтар бір одақтас республикадан екіншісіне берілді.

; УКСР → РКФСР:
* 1924 тамыз: Донецк губерниясының Шахтин және Таганрог округтарының бөліктері

; РКФСР → УКСР:
* 1924 жылы: Дон облысы, Луганск станицасы
* 1925 жылы 16 қазанда: Курск губерниясының Путивл уезі (бірде-бір болыссыз) және Грайворонский мен Белгородский уездерінен бір болыс.
* 1926 жылы 1 сәуірде: Гомел губерниясы Семеновская болысы және Воронеж губерниясы Троицкая болысы.
* 1944 жылы 5 қарашада: Ростов облысы Красногвардейский ауданының Дарино-Ермаковский кеңесі (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)
* 1954 жылы 26 сәуірде: Қырым облысы (КСРО Заңы)

; РКФСР → БКСР:
* 1924 жылы наурызда: Витебск, Гомел және Смоленск губернияларының бөліктері
* 1926 жылы желтоқсанда: Гомел губерниясының жартысы
* 1964 жылы 17 қарашада: Смоленск облысы Мзыкинский ауылдық кеңесі аумағының бөлігі (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)

; РКФСР → ҚазКСР:
* 1939 жылы 11 қарашада: Челябі облысының Веринский, Надеждинский, Михайловский, Константиновский және Георгиевский ауылдық кеңестері (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)
* 1940 жылы 19 ақпанда: Адамовск ауданы мен Чкаловск облысының Красноярск ауылдық кеңесі аумағының бір бөлігі (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)

; ҚазКСР → РКФСР:
* 1939 жылы 11 қарашада: Ақтөбе облысы Степной ауданы аумағының бір бөлігі (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)
* 1956 жылы 20 сәуірде: Жәнібек ауданының оңтүстік бөлігі (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)
* 1965 жылы 6 желтоқсанда: Қостанай облысы Комсомольск ауданы аумағының бір бөлігі (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)

; РКФСР → ГКСР:
* 1943 жылы 12 наурызда: Қарашай АО оңтүстік бөлігі (1955 жылы 14 наурызда қайтарылды)
* 1944 жылы 22 наурызда: Грозненск округінің оңтүстік бөлігі (1957 жылы 11 қаңтарда қайтарылды)

; КФКСР → РКФСР:
* 1944 жылы 24 қарашада: Выборгский, Кексголмский, Яскин аудандары
* 1955 жылы 24 ақпанда: Куолярьви ауылы

; РКФСР → ЭКСР:
* 1957 жылы 31 қазанда: Подмогилье және Пердага ауылдары

; ЭКСР → РКФСР:
* 1944 жылы 23 тамызда: Печора уезі
* 1946 жылы 19 қазанда: Нарва өзенінің шығысқа дейінгі аумақ (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)
* 1957 жылы 31 қазанда: Печора теміржол торабы

; ЛатКСР → РКФСР:
* 1944 жылы 23 тамызда: Абрена ауданы аумағының 1/3 бөлігі

; ҚазКСР → ӨКСР:
* 1956 жылы 13 ақпанда: Бостандық ауданы және Мырзашөл жерінің бөліктері (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)
* 1963 жылы 19 қыркүйекте: Шымкент және Қызылорда облыстарының бөліктері

; ӨКСР → ҚазКСР:
* 1971 жылы 28 маусымда: Сырдария облысының Жетісай, Киров және Мақтаарал аудандары

; ӨКСР → ТКСР:
* 1936 жылы 27 сәуірде: Нишан және Талимаржан кеңшарлары аймағындағы шекаралық өзгерістер (КСРО Орталық Атқару Комитетінің қаулысы)

; ӨКСР → ТәжКСР:
* 1953 жылы 8 қыркүйекте: Далверзин даласы мен Ашт ауданы аймағындағы шекара өзгерістері (КСРО ЖК Президиумының Жарлығы)

== Тағы қараңыз ==
* [[КСРО одақтас республикаларының тізімі]]
* [[КСРО жойылған және қайта аталған аймақтарының тізімі]]
* [[КСРО әкімшілік-аумақтық бөлініс реформасы (1962-1963)]]
* [[КСРО ұлттық-аумақтық бөлініс]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:КСРО әкімшілік-аумақтық бөлінісі]]</text>
      <sha1>0y5a3kyuhpw791varbcj122jqvubh3q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атырау облысы мектептері</title>
    <ns>0</ns>
    <id>678500</id>
    <revision>
      <id>3058576</id>
      <parentid>3056923</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:05:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Индер ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24554" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>8yx3cd4rmas1mh0c4yr1y5ju47tymbc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058577</id>
      <parentid>3058576</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:06:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Исатай ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24596" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>ktrh52egnkfhm8vbmk81n4k4gwd17xn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058578</id>
      <parentid>3058577</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:07:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Махамбет ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24638" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] ат. (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов ат. мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы ат. орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков ат. орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] ат. (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>egwtob0v9037cizm9h8n6j15izmnm1a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058579</id>
      <parentid>3058578</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:07:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мақат ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24674" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев ат. орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] ат. (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов ат. мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы ат. орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков ат. орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] ат. (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>3njpt1rpahzubzyvutrp6r72er6zzju</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058580</id>
      <parentid>3058579</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:08:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қызылқоға ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24710" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] ат. орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов ат. бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] ат. орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] ат. (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев ат. орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] ат. (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов ат. мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы ат. орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков ат. орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] ат. (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>n2uy7258d71hk4s1hqx8jkbhn5uyk1d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058581</id>
      <parentid>3058580</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:10:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Құрманғазы ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24842" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] ат. негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] ат. орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] ат. орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] ат. (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов ат. бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] ат. орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] ат. негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] ат. орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] ат. (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] ат. орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] ат. орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] ат. орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] ат. орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов ат. бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] ат. орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов ат. бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] ат. орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] ат. (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев ат. орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] ат. (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов ат. мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы ат. орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков ат. орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] ат. (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>lwn46yqk1aux0a826v5mgohuo2v6pa3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058582</id>
      <parentid>3058581</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:15:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Атырау қалалық әкімшілігі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25094" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] ат. (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] ат. орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев ат. орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова ат. орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов ат. мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов ат. мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] ат. (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] ат. мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] ат. мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] ат. орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] ат. орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] ат. орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] ат. орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] ат. орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] ат. орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] ат. мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] ат. орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] ат. орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] ат. орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] ат. (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев ат. орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] ат. орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] ат. орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] ат. негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] ат. орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] ат. орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] ат. (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов ат. бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] ат. орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] ат. негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] ат. орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] ат. (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] ат. орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] ат. орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] ат. орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] ат. орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов ат. бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] ат. орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов ат. бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] ат. орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] ат. (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев ат. орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] ат. (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов ат. мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы ат. орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков ат. орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] ат. (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>05iiei0oytxulypadqqpseaquwhsrt7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058583</id>
      <parentid>3058582</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:16:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жылыой ауданы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25136" xml:space="preserve">== Атырау қалалық әкімшілігі ==
# № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] ат. (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] ат. орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 3 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а)
# № 8 Өтешқали Атамбаев ат. орта мектебі (Атырау)
# № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 12 Фаина Досымова ат. орта мектебі (Атырау)
# № 13 Дүйсенғали Байбосынов ат. мектеп-гимназиясы (Атырау)
# № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 16 Жапақ Қаражігітов ат. мектеп-лицейі (Атырау)
# № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а)
# № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] ат. (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}&lt;/ref&gt;
# № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] ат. мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а)
# № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] ат. мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а)
# № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі (Атырау)
# № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] ат. орта мектебі (Атырау)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] ат. орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а)
# № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] ат. орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]])
# № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] ат. орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]])
# № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] ат. орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а)
# № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а)
# № 30 мектеп-гимназия (Атырау)
# № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а)
# № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а)
# № 33 [[Қасым Қайсенов]] ат. орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а)
# № 35 [[Хамит Ерғалиев]] ат. мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а)
# № 37 [[Салық Зиманов]] ат. орта мектебі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title=&quot;Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп&quot; коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}&lt;/ref&gt; (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 38 мектеп-лицей (Атырау)
# № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а)
# № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а)
# № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а)
# № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а)
# Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] ат. орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]])
# [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]])
# Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]])
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а)
# [[Ғани Мұратбаев]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а)
# [[Қайырғали Смағұлов]] ат. орта мектебі ([[Томарлы]])
# [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а)
# [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] ат. (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Марат Отаралиев ат. орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а)
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] ат. орта мектебі ([[Ракуша]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)
# Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]])
# [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] ат. орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а)
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы)

== Жылыой ауданы ==
# № 1 орта мектеп ([[Құлсары]])
# № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]])
# № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]])
# № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]])
# № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі (Құлсары)
# № 6 орта мектеп (Құлсары)
# № 7 Есқайыр Халықов ат. орта мектебі (Құлсары)
# № 8 орта мектеп (Құлсары)
# № 9 орта мектеп (Құлсары)
# № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] ат. орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]])
# № 13 орта мектеп (Құлсары)
# № 15 Сүлеймен Қарабалин ат. орта мектебі (Құлсары)
# № 16 [[Далабай Жазықбаев]] ат. орта мектебі (Құлсары)
# № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]])
# № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] ат. орта мектебі (Құлсары)
# № 19 орта мектеп (Құлсары)
# № 20 орта мектеп (Құлсары)
# № 21 орта мектеп (Құлсары)
# № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]])
# Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары)

== Индер ауданы ==
# Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]])
# [[Әбіш Кекілбайұлы]] ат. (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# [[Боран Нысанбаев]] ат. орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]])
# Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]])
# Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] ат. орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])
# Көктем орта мектебі ([[Индербор]])
# Қабижан Абаханов ат. орта мектебі ([[Өрлік]])
# Қалам Есқалиев ат. (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}&lt;/ref&gt;
# [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] ат. орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]])
# Мұқанғазы Сиранов ат. орта мектебі  ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]])
# [[Мұрат Мөңкеұлы]] ат. орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Сәкен Сейфуллин]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Индербор]])

== Исатай ауданы ==
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]])
# Ғибатолла Мәсәлімов ат. орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) ат. бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]])
# Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]])
# Жұмабай Мырзағалиев ат. орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])
# [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]])
# Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]])
# Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]])
# Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]])
# Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Хамидолла Нәубетов ат. орта мектебі ([[Жанбай]]) 
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Зинеден]])

== Құрманғазы ауданы ==
# № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі)
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]])
# Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]])
# [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] ат. негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]])
# [[Әбу Сәрсенбаев]] ат. орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]])
# Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]])
# Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]])
# Бауыржан Бегалиев ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Бауыржан Момышұлы]] ат. орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]])
# [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] ат. (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}&lt;/ref&gt;
# Ғизат Алипов ат. бастауыш мектебі (Ниетбай)
# [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] ат. орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]])
# Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]])
# [[Жұмекен Нәжімеденов]] ат. негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]])
# [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] ат. орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]])
# [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] ат. (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]])
# Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]])
# [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] ат. орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]])
# Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]])
# [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] ат. орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]])
# [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] ат. орта мектебі ([[Орлы]])
# Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]])
# [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] ат. орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]])
# [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] ат. орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]])
# Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]])
# [[Фариза Оңғарсынова]] ат. (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Шәден Тұржанов ат. бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]])
# [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] ат. орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]])
# Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]])
# [[Ыбырай Алтынсарин]] ат. орта мектебі ([[Хиуаз]])
# [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] ат. орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]])

== Қызылқоға ауданы ==
# № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]])
# [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Ғабдол Сланов]] ат. орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]])
# Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]])
# Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]])
# Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]])
# Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]])
# Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]])
# Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]])
# Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]])
# Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]])
# Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]])
# Тасым Жанұзақов ат. бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]])
# [[Халел Досмұхамедов]] ат. орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])
# [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] ат. орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]])
# [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] ат. (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Мақат ауданы ==
# № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]])
# [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]])
# Бержан Қанатбаев ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Ләтип Шахатов ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] ат. орта мектебі ([[Мақат]])
# [[Ораз Сарғұнанов]] ат. орта мектебі ([[Доссор]])
# Хамза Санбаев ат. орта мектебі ([[Мақат]])

== Махамбет ауданы ==
# Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]])
# Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]])
# [[Ахмет Байтұрсынұлы]] ат. (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}&lt;/ref&gt;
# Дүйсенғали Төленов ат. мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]])
# Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]])
# [[Есенбай Ағелеуов]] ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}&lt;/ref&gt;
# Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]])
# Қазмұхамбед Қарашаұлы ат. орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]])
# Қарабай Қалыбеков ат. орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]])
# [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] ат. (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}&lt;/ref&gt;
# Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]])
# Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]])
# Оңай Шонаев ат. орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])
# Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]])

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан мектептері]]</text>
      <sha1>b95mqxkqoz1jgpfjl7n10coii4w89tk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстанның таратылған аудандары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>683612</id>
    <revision>
      <id>3058629</id>
      <parentid>3058005</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:42:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Торғай облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30359" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]

== Қайта аталған аудандар ==
* Қызылқұм ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1991 жыл)
* Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
* Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
* Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
* Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
* Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
* Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
* Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
* Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
* Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
* Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
* Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
* Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
* Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
* Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
* Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
* Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
* Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
* Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
* Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
* Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
* Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
* Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
* Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
* Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
* Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
* Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
* Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
* Киров ауданы (Түркістан облысы) — Асықата ауданы (1996 жыл)
* Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
* Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
* Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
* Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
* Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Краснознаменск ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
* Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
* Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
* Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
* Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
* Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
* Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
* Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
* Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
* Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
* Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
* Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
* Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
* Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
* Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
* Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
* Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
* Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
* Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
* Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
* Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
* Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>698cdjx7q0w8d8mhj3kqf65tte8cu2f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058631</id>
      <parentid>3058629</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30355" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]

== Қайта аталған аудандар ==
* Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
* Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
* Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
* Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
* Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
* Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
* Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
* Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
* Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
* Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
* Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
* Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
* Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
* Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
* Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
* Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
* Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
* Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
* Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
* Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
* Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
* Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
* Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
* Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
* Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
* Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
* Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
* Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
* Киров ауданы (Түркістан облысы) — Асықата ауданы (1996 жыл)
* Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
* Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
* Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
* Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
* Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Краснознаменск ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
* Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
* Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
* Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
* Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
* Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
* Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
* Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
* Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
* Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
* Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
* Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
* Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
* Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
* Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
* Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
* Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
* Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
* Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
* Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
* Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
* Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
* Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>tmmmg2x8gyr0y17duy9zz9jqdhb2bgn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058640</id>
      <parentid>3058631</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:01:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30351" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — Асықата ауданы (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>maoiktg84vg6jt1mni6lup05dyaa18m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058655</id>
      <parentid>3058640</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:20:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30442" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — Асықата ауданы (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>gk9ahrqhs807kua599gjix63c1ixzhq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058660</id>
      <parentid>3058655</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:53:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30446" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ev18jvtq6fv9ah5amwvf9gd36m9y351</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058661</id>
      <parentid>3058660</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:04:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудан орталықтары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35331" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — Ақсукент ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — Қабанбай ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — Көктөбе ауылы (1992)
# Бурное ауылы — Бауыржан Момышұлы ауылы (1992)
# Луговое ауылы — Құлан ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — Сарыкемер ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — Төле би ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — Саудакент ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — Тұрар Рысқұлов ауылы (1993)
# Ералиев кенті — Құрық кенті (1993)
# Ермак қаласы — Ақсу қаласы (1993)
# Калмыково ауылы — Тайпақ ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — Ақтоғай ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — Қазығұрт ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — Жалпақтал ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — Асықата кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — Қордай ауылы (1995)
# Славянка кенті — Мырзакент кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — Әйтеке би кенті (1996)
# Алексеевка қаласы — Ақкөл қаласы (1997)
# Володарское ауылы — Саумалкөл ауылы (1997)
# Камышное ауылы — Қамысты ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — Қарабалық кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — Тайынша қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — Кішкенекөл ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — Ұзынкөл ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — Бозанбай ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — Қобда ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — Қандыағаш қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — Денисовка ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — Әулиекөл ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — Ботақара кенті (1997)
# Урицкий кенті — Сарыкөл кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — Мойынқұм ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — Аршалы кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — Балпық би кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — Қарамеңді ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — Егіндікөл ауылы (1999)
# Энергетический кенті — Өтеген батыр кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — Новоишимский кенті (2000)
# Токаревка кенті — Ғабиден Мұстафин кенті (2002)
# Байғанин ауылы — Қарауылкелді ауылы (2006)
# Озёрный кенті — Шашубай кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — Бесқарағай ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — Қалбатау ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — Ақмол ауылы (2007)
# Качиры ауылы — Тереңкөл ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — Үлкен Нарын ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — Қасым Қайсенов кенті (2011)
# Теректі ауылы — Марқакөл ауылы (2016)
# Киевка кенті — Нұра кенті (2017)
# Аққу ауылы — Аққулы ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — Құрманғазы ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — Әйет ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — Алтай қаласы (2019)
# Каменка ауылы — Тасқала ауылы (2019)
# Атасу кенті — Жаңаарқа кенті (2020)
# Затобольск кенті — Тобыл қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — Темірбек Жүргенов ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — Теректі ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>7yahqmat46kf8500hfgyyekoz82amzz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058662</id>
      <parentid>3058661</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:05:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35197" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — Ақсукент ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — Қабанбай ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — Көктөбе ауылы (1992)
# Бурное ауылы — Бауыржан Момышұлы ауылы (1992)
# Луговое ауылы — Құлан ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — Сарыкемер ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — Төле би ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — Саудакент ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — Тұрар Рысқұлов ауылы (1993)
# Ералиев кенті — Құрық кенті (1993)
# Ермак қаласы — Ақсу қаласы (1993)
# Калмыково ауылы — Тайпақ ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — Ақтоғай ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — Қазығұрт ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — Жалпақтал ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — Асықата кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — Қордай ауылы (1995)
# Славянка кенті — Мырзакент кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — Әйтеке би кенті (1996)
# Алексеевка қаласы — Ақкөл қаласы (1997)
# Володарское ауылы — Саумалкөл ауылы (1997)
# Камышное ауылы — Қамысты ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — Қарабалық кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — Тайынша қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — Кішкенекөл ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — Ұзынкөл ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — Бозанбай ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — Қобда ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — Қандыағаш қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — Денисовка ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — Әулиекөл ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — Ботақара кенті (1997)
# Урицкий кенті — Сарыкөл кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — Мойынқұм ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — Аршалы кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — Балпық би кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — Қарамеңді ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — Егіндікөл ауылы (1999)
# Энергетический кенті — Өтеген батыр кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — Новоишимский кенті (2000)
# Токаревка кенті — Ғабиден Мұстафин кенті (2002)
# Байғанин ауылы — Қарауылкелді ауылы (2006)
# Озёрный кенті — Шашубай кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — Бесқарағай ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — Қалбатау ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — Ақмол ауылы (2007)
# Качиры ауылы — Тереңкөл ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — Үлкен Нарын ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — Қасым Қайсенов кенті (2011)
# Теректі ауылы — Марқакөл ауылы (2016)
# Киевка кенті — Нұра кенті (2017)
# Аққу ауылы — Аққулы ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — Құрманғазы ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — Әйет ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — Алтай қаласы (2019)
# Каменка ауылы — Тасқала ауылы (2019)
# Атасу кенті — Жаңаарқа кенті (2020)
# Затобольск кенті — Тобыл қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — Темірбек Жүргенов ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — Теректі ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>79w9l7zjmpefujsg546bx2g6gzvcci8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058673</id>
      <parentid>3058662</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:46:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жаңадан құрылған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37442" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>2aaes2z80udbi1nigdqd66es59v2enm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058692</id>
      <parentid>3058673</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:54:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудан орталықтары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37476" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1999 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>42h2uj4iby2mgc2t6si8ktyf78e5f9z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058696</id>
      <parentid>3058692</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T21:12:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38107" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>5rmo3s1v5gxxbuyq0bussbqpgioc09l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058697</id>
      <parentid>3058696</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T21:16:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудан орталықтары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38145" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>8jcl49flf9uyea0o73ocr4b3y5azc5l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058698</id>
      <parentid>3058697</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38567" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>933ycyip4m60ixwewyjow10oul5b46w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058700</id>
      <parentid>3058698</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:11:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудан орталықтары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38662" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>k8afn7r0br80twc0vgk29k8nine1xor</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058701</id>
      <parentid>3058700</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:17:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38818" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>gd3pdguv4uzd75lprqg0fgyl5f66b8m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058702</id>
      <parentid>3058701</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:19:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39046" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>7smzgqlxdh4780gxiucpdxwlx09feir</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058703</id>
      <parentid>3058702</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:19:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39065" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>39js4urcopsuhljoqwumx5x1m0g6p09</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058704</id>
      <parentid>3058703</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:23:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39286" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>tuzscew2t0hhdwkf4eltwkou6petgne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058705</id>
      <parentid>3058704</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:28:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39624" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002696_ Жамбыл облысындағы Свердлов ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003149_ Оңтүстiк Қазақстан облысы Алғабас ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>2rlze8f8ck052ktmddnj6h4wqhs6uvu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058706</id>
      <parentid>3058705</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:32:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39642" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002696_ Жамбыл облысындағы Свердлов ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003149_ Оңтүстiк Қазақстан облысы Алғабас ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>g4trzld0jatuzuwtjt9alpzk6pkas2r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058707</id>
      <parentid>3058706</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:34:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39660" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002696_ Жамбыл облысындағы Свердлов ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003149_ Оңтүстiк Қазақстан облысы Алғабас ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>exeri4r0a7pgljx4zugl0goier2irif</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058708</id>
      <parentid>3058707</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:37:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39701" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандары мен аудан орталықтарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002696_ Жамбыл облысындағы Свердлов ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003149_ Оңтүстiк Қазақстан облысы Алғабас ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>m8x3b8knuhxncwkudzn9cjabm3773ao</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058709</id>
      <parentid>3058708</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:39:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39861" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандары мен аудан орталықтарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002696_ Жамбыл облысындағы Свердлов ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003149_ Оңтүстiк Қазақстан облысы Алғабас ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003627_ Қызылорда облысының Тереңөзек ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл)
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>nowpwwyuhiu4t45rbl8sf2wbjqd0eqt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058710</id>
      <parentid>3058709</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:46:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайта аталған аудандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40413" xml:space="preserve">1991 жылдың 16 желтоқсанынан бері Қазақстанның таратылған, жаңадан құрылған, атауы өзгерген аудандары мен аудан орталықтарының тізімі

== Ақмола (Целиноград) облысы ==
* [[Сілеті ауданы]] — [[Сілеті (Ақмола облысы)|Сілеті]] ауылы
** 1997 жылы [[Ерейментау ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003370_ Ақмола облысының Сiлетi ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Ақтөбе облысы ==
* [[Ақтөбе ауданы]] — [[Ақтөбе]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақтөбе қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003550_ Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] — [[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] ауылы
** 1997 жылы Бөгеткөл ауданына қосылып, Бөгеткөл ауданына [[Әйтеке би ауданы|Әйтеке би]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Исатай ауданы (Ақтөбе облысы)|Исатай ауданы]] — [[Ақырап]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Қобда ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003427_ Ақтөбе облысының Исатай ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мұғалжар ауданы (Қазақ КСР)|Мұғалжар ауданы]] — [[Ембі]] қаласы
** 1966 жылы құрылып, 1997 жылы [[Мұғалжар ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Алматы облысы ==
* [[Кеген ауданы]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] ауылы
** 1997 жылы [[Райымбек ауданы]]на қосылып, Райымбек ауданының орталығы [[Нарынқол]]дан Кегенге көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003528_ Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000653 Алматы облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Күрті ауданы]] — [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Балқаш ауданы|Балқаш]], [[Іле ауданы|Іле]], [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шелек ауданы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] ауылы
** 1997 жылы [[Еңбекшіқазақ ауданы|Еңбекшіқазақ]] ауданына қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Атырау (Гурьев) облысы ==
* [[Балықшы ауданы]] — [[Балықшы кенті|Балықшы]] кенті
** 1997 жылы [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003515_ Атырау облысының Балықшы ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;

== Батыс Қазақстан (Орал) облысы ==
* [[Ақжайық ауданы (Қазақ КСР)|Ақжайық ауданы]] — [[Ақжайық (Батыс Қазақстан облысы)|Ақжайық]] ауылы
** 1977 жылы құрылып, 1997 жылы [[Теректі ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003489_ Батыс Қазақстан облысының Ақжайық және Тайпақ аудандарын тарату, Чапаев ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жалпақтал ауданы]] — [[Жалпақтал]] ауылы.
** 1997 жылы [[Казталов ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Приурал ауданы]] — [[Дарьинское]] ауылы
** 1997 жылы [[Бәйтерек ауданы|Зеленов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Тайпақ ауданы]] — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжайық ауданы|Чапаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;

== Жезқазған облысы ==
* [[Ақадыр ауданы]] — [[Ағадыр|Ақадыр]] кенті
** 1997 жылы [[Шет ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жезді ауданы]] — [[Жезді (кент)|Жезді]] кенті
** 1997 жылы [[Ұлытау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] — [[Шашубай|Озерный]] кенті
** 1997 жылы [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Көкшетау облысы ==
*  [[Арықбалық ауданы]] — [[Арықбалық]] ауылы
** 1997 жылы [[Айыртау ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003482_ Көкшетау облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келлер ауданы]] — [[Келлеровка]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Көкшетау ауданы]] — [[Көкшетау]] қаласы
** 1997 жылы [[Зеренді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Ленинград ауданы]] — [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылы
** 1997 жылы [[Ақжар ауданы|Ленин ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Рузаев ауданы]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Уәлиханов ауданы (Көкшетау облысы)|Уәлиханов ауданы]] — [[Уәлиханов (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов]] ауылы
** 1970 жылы құрылып, 1997 жылы жері Қызылту, [[Біржан сал ауданы|Еңбекшілдер]] аудандарына қосылып, Қызылту ауданына [[Уәлиханов ауданы|Уәлиханов]] есімі берілді.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чистопол ауданы|Чистополье ауданы]] — [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылы
** 1997 жылы [[Ғабит Мүсірепов ауданы|Куйбышев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
* [[Чкалов ауданы]] — [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] ауылы
** 1997 жылы [[Тайынша ауданы|Красноармейск ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;

== Қарағанды облысы ==
* [[Молодежный ауданы]] — [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодежный]] кенті 
** 1997 жылы [[Осакаров ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] — [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарқаралы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Телман ауданы|Тельман ауданы]] — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Токаревка]] кенті
** 1997 жылы [[Бұқар жырау ауданы|Ульянов ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Теңіз ауданы]] — [[Баршын (ауыл)|Баршын]] ауылы
** 1997 жылы [[Нұра ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қызылорда облысы ==
* [[Сырдария ауданы (Қазақ КСР)|Сырдария ауданы]] — [[Тасбөгет]] кенті
** 1997 жылы бір бөлігі [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не, бір бөлігі Тереңөзек ауданына қосылып, Тереңөзек ауданы [[Сырдария ауданы]] болып қайта аталды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Павлодар облысы ==
* [[Ақсу ауданы (Павлодар облысы)|Ақсу ауданы]] —  [[Ақсу]] қаласы
** 1997 жылы [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003490_ Павлодар облысының Ақсу және Екiбастұз аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Екібастұз ауданы]] — [[Екібастұз]] қаласы 
** 1997 жылы [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д8&quot; /&gt;

== Семей облысы ==
* [[Абыралы ауданы (Семей облысы)|Абыралы ауданы]] — [[Қайнар (Абай облысы)|Қайнар]] ауылы
** 1997 жылы [[Семей қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Ақсуат ауданы]] — [[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]] ауылы&lt;ref name=&quot;Д11&quot;&gt;[https://akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-akimshilik-aumaktyk-kurylysynyn-keybir-maseleleri-turaly-445742 Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы]&lt;/ref&gt;
** 1997 жылы [[Тарбағатай ауданы]]на қосылып, Тарбағатай ауданының орталығы [[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжардан]] Ақсуатқа көшті. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Жаңасемей ауданы]] — [[Семей]] қаласы
** 1996 жылы жері [[Семей қалалық әкімдігі]], [[Бесқарағай ауданы|Бесқарағай]], [[Бородулиха ауданы|Бородулиха]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д4&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003089_ Семей облысының Жаңасемей ауданын, Шымкент қаласындағы аудандарды тарату және Оңтүстiк Қазақстан облысының Леңгiр қаласын аудандық маңызы бар қалалардың санатына жатқызу туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жаңа Шүлбі ауданы]] — [[Жаңа Шүлбі]] ауылы
** 1997 жылы [[Бородулиха ауданы]]на қосылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003335_ Семей облысының Новошульба ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Мақаншы ауданы]] — [[Мақаншы]] ауылы
** 1997 жылы [[Үржар ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Таскескен ауданы]] — [[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] ауылы
** 1996 жылы жері [[Аягөз ауданы|Аягөз]], [[Үржар ауданы|Үржар]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003164_ Семей облысының Таскескен ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Шар ауданы]] —  [[Шар (қала)|Шар]] қаласы 
** 1997 жылы [[Жарма ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Шұбартау ауданы]] — [[Баршатас]] ауылы
** 1997 жылы [[Аягөз ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
* [[Возвышенка ауданы]] — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] ауылы
** 1997 жылы [[Мағжан Жұмабаев ауданы|Булаев ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Мәскеу ауданы]] — [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003461_ Солтүстiк Қазақстан облысының Москва және Соколов аудандарын тарату, Бескөл және Ленин аудандарын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Преснов ауданы]] — [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы
** 1997 жылы [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданына]] қосылып, Жамбыл ауданының орталығы [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенкадан]] Пресновкаға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Соколов ауданы]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] ауылы
** 1997 жылы [[Қызылжар ауданы|Бескөл ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;

== Талдықорған облысы ==
* [[Бөрілітөбе ауданы]] — [[Лепсі (Сарқан ауданы)|Лепсі]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Қапал ауданы|Қапал]], [[Қаратал ауданы|Қаратал]], [[Сарқан ауданы|Сарқан]] аудандарына берілді.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003371_ Талдықорған облысының Бөрлiтөбе ауданын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Гвардия ауданы]] — [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] ауылы
** 1997 жылы [[Кербұлақ ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Қапал ауданы]] — [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] ауылы
** 1997 жылы жері [[Ақсу ауданы|Ақсу]], [[Ескелді ауданы|Талдықорған]] аудандарына берілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Үйгентас ауданы]] — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы
** 1997 жылы [[Алакөл ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Торғай облысы ==
* [[Амантоғай ауданы]] — [[Жалдама (ауыл)|Жалдама]] ауылы
** 1990 жылы құрылып, 1997 жылы [[Амангелді ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Арқалық ауданы]] —  [[Родина (Қостанай облысы)|Родина]] ауылы
** 1997 жылы [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
* [[Жаңадала ауданы]] — [[Тасты-Талды]] ауылы
** 1997 жылы [[Жарқайың ауданы|Державин ауданына]] қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003604_ Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Қима ауданы]] — [[Жаңақима]] ауылы
** 1997 жылы [[Жақсы ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д7&quot; /&gt;
* [[Октябрь ауданы (Қостанай облысы)|Октябрь ауданы]] — [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] ауылы
** 1997 жылы [[Қарасу ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;

== Түркістан (Шымкент, Оңтүстік Қазақстан) облысы ==
* [[Арыс ауданы]] — [[Арыс]] қаласы
** 2008 жылы [[Арыс қалалық әкімдігі]]не қосылды.
* [[Асықата ауданы]] — [[Асықата]] ауылы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003474_ Оңтүстiк Қазақстан облысының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысының кейбiр мәселелерi туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Жетісай ауданы]] — [[Жетісай]] қаласы
** 1997 жылы [[Мақтаарал ауданы]]на қосылып, Мақтаарал ауданының орталығы [[Мырзакент]]тен Жетісайға көшті. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000698 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылысындағы өзгерістер туралы]&lt;/ref&gt;
* [[Келес ауданы]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылы
** 1997 жылы [[Сарыағаш ауданы]]на қосылды. 2018 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д12&quot; /&gt;
* [[Түркістан ауданы]] — [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы
** 1997 жылы Түркістан қалалық әкімдігіне қосылды.&lt;ref name=&quot;Д9&quot; /&gt;

== Шығыс Қазақстан облысы ==
* [[Большенарым ауданы]] — [[Үлкен Нарын|Большенарым]] ауылы
** 1997 жылы [[Катонқарағай ауданы|Катонқарағай ауданына]] қосылып, Катонқарағай ауданының орталығы [[Катонқарағай]]дан Большенарымға көшті.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Марқакөл ауданы]] — [[Марқакөл (ауыл)|Алексеевка]] ауылы
** 1997 жылы [[Күршім ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* [[Самар ауданы]] — [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылы
** 1997 жылы [[Көкпекті ауданы]]на қосылды. 2022 жылы қалпына келтірілді.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Д11&quot; /&gt;
* [[Таврия ауданы]] — [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] ауылы
** 1997 жылы [[Ұлан ауданы]]на қосылды.&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

== Қалалық аудандар ==
=== [[Ақтөбе]] ===
* Пролетар ауданы (1988 жыл)
* Фрунзе ауданы (1988 жыл)

=== [[Алматы]] ===
* Алатау ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003342_ Алматы қаласының Алатау мен Мәскеу аудандарын тарату туралы]&lt;/ref&gt;
* Мәскеу ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д10&quot; /&gt;

=== [[Қарағанды]] ===
* Железнодорожный ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды
* Киров ауданы (1997 жыл)
** [[Әлихан Бөкейхан ауданы|Октябрь ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
* Ленин ауданы (1997 жыл)
** [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Совет ауданына]] қосылды&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;

=== [[Өскемен]] ===
* Левобережный ауданы
* Октябрь ауданы
* Үлбі ауданы

=== [[Павлодар]] ===
* Ильич ауданы (1999 жыл)
* Индустриальный ауданы (1999 жыл)

=== [[Семей]] ===
* Әуезов ауданы (1994 жыл)
* Ленин ауданы (1994 жыл)

=== [[Тараз]] (Жамбыл) ===
* Заводской ауданы
* Центральный ауданы

=== [[Шымкент]] ===
* Абай ауданы (1996 жыл)&lt;ref name=&quot;Д4&quot; /&gt;
** 2004 жылы қайтадан құрылды

== Жаңадан құрылған аудандар ==
* [[Түпқараған ауданы]] — [[Форт-Шевченко]] қаласы
** 1992 жылы [[Форт-Шевченко қалалық әкімдігі]] аумағынан құрылды.
* [[Мұнайлы ауданы]] — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылы
** 2007 жылы құрылды.
* [[Алатау ауданы]] ([[Алматы]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2008 жылы құрылды.
* [[Наурызбай ауданы]] ([[Алматы]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Қаратау ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2014 жылы құрылды.
* [[Алматы ауданы (Ақтөбе қаласы)|Алматы ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Астана ауданы]] ([[Ақтөбе]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Байқоңыр ауданы]] ([[Нұр-Сұлтан]])
** 2018 жылы құрылды.
* [[Сауран ауданы]] — [[Шорнақ]] ауылы
** 2021 жылы құрылды.
* [[Тұран ауданы]] ([[Шымкент]])
** 2022 жылы құрылды.

== Қайта аталған аудандар ==
# Қызылқұм ауданы — [[Отырар ауданы]] (1991 жыл)
# Леңгір ауданы — [[Төле би ауданы]] (1991 жыл)
# Обаған ауданы — [[Алтынсарин ауданы]] (1991 жыл)
# Ермак ауданы — [[Ақсу ауданы]] (1992 жыл)
# Жымпиты ауданы — [[Сырым ауданы]] (1992 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P920001700_ О переименовании Джамбейтинского района Западно-Казахстанской области в Сырымский район]&lt;/ref&gt;
# Андреев ауданы — [[Үйгентас ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930004000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Боровской ауданы — [[Меңдіқара ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Бөген ауданы — [[Ордабасы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Володар ауданы — [[Айыртау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Дзержинский ауданы — [[Әл-Фараби ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Егіндібұлақ ауданы — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды облысы)|Қазыбек би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ембі ауданы — [[Жылыой ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930007000_ Об упоpядочении тpанскрибиpования на pусском языке казахских топонимов, наименовании и пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ералиев ауданы — [[Қарақия ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Каменка ауданы — [[Тасқала ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Киров ауданы (бұр. Талдықорған облысы) — [[Көксу ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Ақтөбе облысы) — Бөгеткөл ауданы (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауданы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Қарабұтақ ауданы — [[Қарабұтақ ауданы|Әйтеке би ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Нарынқол ауданы — [[Райымбек ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Новороссийск ауданы — [[Хромтау ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Приозёрный ауданы — [[Приозерный ауданы|Тоқырауын ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Теңіз ауданы — [[Құрманғазы ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930006000_ О пеpеименовании Денгизского pайона Атыpауской области]&lt;/ref&gt;
# Фурманов ауданы — [[Жалпақтал ауданы]] (1993 жыл)&lt;ref name=&quot;Д16&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P930001000_ О пеpеименовании отдельных администpативно-теppитоpиальных единиц Республики Казахстан]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Алматы қаласы) — [[Жетісу ауданы]] (1995 жыл)
# Октябрь ауданы (Алматы қаласы) — [[Түрксіб ауданы]] (1995 жыл)
# Свердлов ауданы — [[Байзақ ауданы]] (1995 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002696_ Жамбыл облысындағы Свердлов ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Совет ауданы (Алматы қаласы) — [[Алмалы ауданы]] (1995 жыл)
# Фрунзе ауданы — [[Медеу ауданы]] (1995 жыл)
# Алғабас ауданы — [[Бәйдібек ауданы]] (1996 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U960003149_ Оңтүстiк Қазақстан облысы Алғабас ауданының атын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Киров ауданы (Түркістан облысы) — [[Асықата ауданы]] (1996 жыл)
# Алексеев ауданы — [[Ақкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003759_ Ақмола облысындағы жекелеген әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердi қайта атау және олардың транскрипцияларын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Балкашин ауданы — [[Сандықтау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Бескөл ауданы — [[Қызылжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Бөгеткөл ауданы — [[Әйтеке би ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Вишнёв ауданы — [[Аршалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Державин ауданы — [[Жарқайың ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Калинин ауданы — [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] (1997 жыл)
# Камышный ауданы — [[Қамысты ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Комсомол ауданы (Қостанай облысы) — [[Қарабалық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Красноармейск ауданы — [[Тайынша ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Краснознамен ауданы — [[Егіндікөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Куйбышев ауданы — Целинный ауданы (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Қызылту ауданы — [[Уәлиханов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (бұр. Көкшетау облысы) — [[Ақжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д5&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д6&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Қарғалы ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Ленин ауданы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Макин ауданы — [[Бұланды ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д13&quot; /&gt;
# Мичурин ауданы — [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Октябрь ауданы (Ақтөбе облысы) — [[Мұғалжар ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауданы — [[Денисов ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Семиозёрный ауданы — [[Әулиекөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Тереңөзек ауданы — [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U970003627_ Қызылорда облысының Тереңөзек ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
# Ульянов ауданы — [[Бұқар жырау ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д1&quot; /&gt;
# Урицкий ауданы — [[Сарыкөл ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Чапаев ауданы — [[Ақжайық ауданы]] (1997 жыл)&lt;ref name=&quot;Д2&quot; /&gt;
# Қаскелең ауданы — [[Қарасай ауданы]] (1998 жыл)&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U980004053_ Алматы облысының Қаскелең ауданын қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;
# Ленин ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] (1998 жыл)
# Совет ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы) — [[Сарыарқа ауданы]] (1998 жыл)
# Луговой ауданы — [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] (1999 жыл) &lt;ref name=&quot;Д17&quot;&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U990000082_ Жамбыл және Солтүстік Қазақстан облыстарындағы жекелеген әкімшілік-аумақтық бірлік атауларын қайта атау және Актюбинск қаласы атауының транскрипциясын өзгерту туралы]&lt;/ref&gt;
# Сергеев ауданы — [[Шал ақын ауданы]] (1999 жыл)
# Совет ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы) — [[Аққайың ауданы]] (1999 жыл)&lt;ref name=&quot;Д17&quot; /&gt;
# Булаев ауданы — [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] (2000 жыл)
# Орда ауданы — [[Бөкей ордасы ауданы]] (2000 жыл)
# Талдықорған ауданы — [[Ескелді ауданы]] (2000 жыл)
# Совет ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] (2001 жыл)
# Целинный ауданы — [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] (2002 жыл)
# Щучье ауданы — [[Бурабай ауданы]] (2009 жыл)
# Еңбекшілдер ауданы — [[Біржан сал ауданы]] (2017 жыл)
# Қашыр ауданы — [[Тереңкөл ауданы]] (2018 жыл)
# Лебяжі ауданы — [[Аққулы ауданы]] (2018 жыл)
# Зелёнов ауданы — [[Бәйтерек ауданы]] (2019 жыл)
# Зырян ауданы — [[Алтай ауданы]] (2019 жыл)
# Таран ауданы — [[Бейімбет Майлин ауданы]] (2019 жыл)
# Октябрь ауданы (Қарағанды қаласы) — [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] (2021 жыл)

== Қайта аталған аудан орталықтары ==
# Белые Воды ауылы — [[Ақсукент]] ауылы (1990)
# Алексеевка ауылы — Теректі ауылы (1992)
# Андреевка ауылы — [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] ауылы (1992)
# Белогорье ауылы — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] ауылы (1992)
# Бурное ауылы — [[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]] ауылы (1992)
# Луговое ауылы — [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылы (1992)
# Михайловка ауылы — [[Сарыкемер]] ауылы (1992)
# Новотроицкое ауылы — [[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]] ауылы (1992)
# Байқадам ауылы — [[Саудакент]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ванновка ауылы — [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ералиев кенті — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] кенті (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Ермак қаласы — [[Ақсу]] қаласы (1993)&lt;ref name=&quot;Д14&quot; /&gt;
# Калмыково ауылы — [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Краснокутск ауылы — [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Ленинское ауылы (Түркістан облысы) — [[Қазығұрт]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д15&quot; /&gt;
# Фурманово ауылы — [[Жалпақтал]] ауылы (1993)&lt;ref name=&quot;Д16&quot; /&gt;
# Кировский кенті (Түркістан облысы) — [[Асықата]] кенті (1994)
# Георгиевка ауылы (Жамбыл облысы) — [[Қордай]] ауылы (1995)
# Славянка кенті — [[Мырзакент]] кенті (1995)
# Лебяжье ауылы — Аққу ауылы (1996)
# Новоказалинск кенті — [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би кент]]&lt;nowiki/&gt;і (1996)
# Алексеевка қаласы — [[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы (1997)
# Володарское ауылы — [[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]] ауылы (1997)
# Камышное ауылы — [[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]] ауылы (1997)
# Комсомолец кенті — [[Қарабалық (кент)|Қарабалық]] кенті (1997)
# Красноармейск қаласы — [[Тайынша]] қаласы (1997)
# Қызылту ауылы — [[Кішкенекөл]] ауылы (1997)
# Ленинское ауылы (Қостанай облысы) — [[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]] ауылы (1997)
# Никитинка ауылы — [[Бозанбай]] ауылы (1997)
# Новоалексеевка ауылы — [[Қобда (ауыл)|Қобда]] ауылы (1997)
# Октябрьск қаласы — [[Қандыағаш]] қаласы (1997)&lt;ref name=&quot;Д3&quot; /&gt;
# Орджоникидзе ауылы — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] ауылы (1997)
# Семиозёрное ауылы — [[Әулиекөл]] ауылы (1997)
# Ульяновский кенті — [[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]] кенті (1997)
# Урицкий кенті — [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] кенті (1997)
# Фурмановка ауылы — [[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]] ауылы (1997)
# Вишнёвка кенті — [[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]] кенті (1998)
# Кировский кенті (Алматы облысы) — [[Балпық би (ауыл)|Балпық би]] кенті (1998)
# Докучаевка ауылы — [[Қарамеңді]] ауылы (1999)
# Краснознаменское ауылы — [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауыл]]&lt;nowiki/&gt;ы (1999)
# Энергетический кенті — [[Өтеген батыр]] кенті (1999)
# Куйбышевский кенті — [[Новоишим|Новоишимский]] кенті (2000)
# Токаревка кенті — [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] кенті (2002)
# Байғанин ауылы — [[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді ауылы (]]2006)
# Озёрный кенті — [[Шашубай]] кенті (2006)
# Большая Владимировка ауылы — [[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]] ауылы (2007)
# Георгиевка ауылы (Абай облысы) — [[Қалбатау]] ауылы (2007)
# Малиновка ауылы — [[Ақмол]] ауылы (2007)
# Качиры ауылы — [[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]] ауылы (2008)
# Большенарымское ауылы — [[Үлкен Нарын]] ауылы (2009)
# Молодёжный кенті — [[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]] кенті (2011)
# Теректі ауылы — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] ауылы (2016)
# Киевка кенті — [[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]] кенті (2017)
# Аққу ауылы — [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы (2018)
# Ганюшкино ауылы — [[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]] ауылы (2018)
# Тарановское ауылы — [[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]] ауылы (2018)
# Зыряновск қаласы — [[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы (2019)
# Каменка ауылы — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы (2019)
# Атасу кенті — [[Жаңаарқа]] кенті (2020)
# Затобольск кенті — [[Тобыл (қала)|Тобыл]] қаласы (2020)
# Комсомольское ауылы — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]] ауылы (2020)
# Фёдоровка ауылы — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы (2022)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан аудандары]]
[[Санат:Қазақстанның таратылған аудандары]]</text>
      <sha1>ahsmntzzuu8ljw5lizxrcjyjb9acvr3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марк Кукурелья</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685638</id>
    <revision>
      <id>3058632</id>
      <parentid>3055279</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:47:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сілтемелер */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6687" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Марк Кукурелья
|толық аты = Марк Кукурелья Сасета
|лақап аты = 
|сурет = Marc Cucurella (cropped).jpg
|сурет ені = 220px
|туған күні = 22.07.1998
|туған жері = [[Алелья]], [[Испания]]
|азаматтығы = {{байрақ|Испания}}
|бойы = 172 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 68 [[килограмм|кг]]
|позиция = сол жақ [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]
|номері = 3
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2006—2012|{{ту|Испания}} [[Эспаньол]]|
|2012—2017|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2018|{{ту|Испания}} Барселона Б|48 (1)
|2018—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|0 (0)
|2018—2019|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Эйбар (футбол клубы)|Эйбар]]|31 (1)
|2019—2020|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|37 (1)
|2020—2021|{{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|38 (3)
|2021—|{{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]|35 (1)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2014|{{ту|Испания}} Испания U16|3 (0)
|2014—2015|{{ту|Испания}} Испания U17|16 (2)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U18|2 (0)
|2016—2017|{{ту|Испания}} Испания U19|6 (0)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U20|6 (0)
|2019—2021|{{ту|Испания}} Испания U21|10 (1)
|2020—|{{футбол|Испания}}|1 (0)
|2019—|[[Сурет:Flag of Catalonia.svg|24px]] [[Каталония Ұлттық футбол құрамасы|Каталония]]|1 (0)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Күміс|[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Токио 2020]]}}
|Commons = Marc Cucurella
}}
'''Марк Кукурелья&lt;ref&gt;'''Кукурейя''' испанша айтылуы&lt;/ref&gt; Сасета''' ({{lang-es|Marc Cucurella Saseta}}; [[1998 жыл]]ы [[22 шілде]]де туған&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/marc-cucurella/profil/spieler/284857 Marc Cucurella] {{ref-en}} — Transfermarkt.com&lt;/ref&gt;, [[Алелья]]) — испан футболшысы, &quot;[[Брайтон энд Хоув Альбион]]&quot; клубы мен [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания құрамасының]] қорғаушысы. [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020 жылғы Олимпиада ойындарының]] күміс жүлдегері.

== Клубтық мансап ==
2012 жылға дейін &quot;[[Эспаньол]]&quot; жүйесінде тәрбиеленді, содан кейін әйгілі Барселона академиясы Ла Масияға қосылды. Онда ол 2017 жылға дейін өнер көрсетті. 2016/17 маусымда &quot;Барселона Б&quot; командасы үшін дебют жасады. Оның дебюттік маусымында ол он бір ойын өткізді. 2017/18 маусымында Барселонаның негізгі құрамасының жаттығулары мен ойындарына шақырыла бастады. Ол [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2017/18|2017/18 жылғы Чемпиондар Лигасына]] жолдама алды&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/news/2017-2018/barca-b-players-eligible-in-the-champions-league Barça B players eligible in the Champions League]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Оның &quot;[[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]&quot; үшін дебюті 2017 жылдың 24 қазанында [[Футболдан Испания Кубогы|Испания Кубогының]] &quot;[[Реал Мурсия]]&quot; клубына қарсы ойында өтті.

[[Футболдан Испания Чемпионаты 2018/19|2018/19 маусымын]] &quot;[[Эйбар (футбол клубы)|Эйбарда]]&quot; бастады, ол үшін 31 ойын өткізіп, бір гол соқты&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?520221|title=Новости на ФНК: Эйбар арендовал защитника Барселоны.|publisher=football.kulichki.net|accessdate=2019-07-17|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Халықаралық мансап ==
Кукурелья Испанияның жастар деңгейінде ойнады. 17 жасқа дейінгі Испания жасөспірімдер құрамасы сапында 2015 жылғы Еуропа чемпионатына қатысты. Турнир бойы өз құрамасының негізгі сол жақ қорғаушысы болды. Аустрияға қарсы бірінші тур матчында сары қағаз алды&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2560739 Испания U17 — Австрия U17 матчы туралы есеп]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Испания осы турнирде ширек финалға дейін жетті.

== Жетістіктері ==
=== Командалық ===
; {{ту|Испания}} Барселона Б
* Сегунда Б жеңімпазы: 2016/17

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.getafecf.com/Primerequipo/Plantilla/FichaJugador.aspx?te=2020&amp;di=1&amp;eq=9&amp;ju=1874&amp;op=179268 «Хетафе» ФК сайтындағы профилі]{{ref-es}}

{{Football-bio-stub}}

[[Санат:Испания футболшылары]]
[[Санат:Испания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының күміс жүлдегерлері]]
[[Санат:Барселона ФК ойыншылары]]
[[Санат:Эйбар ФК ойыншылары]]
[[Санат:Хетафе ФК ойыншылары]]
[[Санат:Брайтон энд Хоув Альбион ФК ойыншылары]]
[[Санат:Челси ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>9deodfartpyf3cc0gouvho9s1wrzegp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058633</id>
      <parentid>3058632</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:49:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6783" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Марк Кукурелья
|толық аты = Марк Кукурелья Сасета
|лақап аты = 
|сурет = Marc Cucurella (cropped).jpg
|сурет ені = 220px
|туған күні = 22.07.1998
|туған жері = [[Алелья]], [[Испания]]
|азаматтығы = {{байрақ|Испания}}
|бойы = 172 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 68 [[килограмм|кг]]
|позиция = сол жақ [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]
|номері = 32
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2006—2012|{{ту|Испания}} [[Эспаньол]]|
|2012—2017|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2018|{{ту|Испания}} Барселона Б|48 (1)
|2018—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|0 (0)
|2018—2019|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Эйбар (футбол клубы)|Эйбар]]|31 (1)
|2019—2020|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|37 (1)
|2020—2021|{{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|38 (3)
|2021—2022|{{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]|35 (1)
|2022—|{{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2014|{{ту|Испания}} Испания U16|3 (0)
|2014—2015|{{ту|Испания}} Испания U17|16 (2)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U18|2 (0)
|2016—2017|{{ту|Испания}} Испания U19|6 (0)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U20|6 (0)
|2019—2021|{{ту|Испания}} Испания U21|10 (1)
|2020—|{{футбол|Испания}}|1 (0)
|2019—|[[Сурет:Flag of Catalonia.svg|24px]] [[Каталония Ұлттық футбол құрамасы|Каталония]]|1 (0)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Күміс|[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Токио 2020]]}}
|Commons = Marc Cucurella
}}
'''Марк Кукурелья&lt;ref&gt;'''Кукурейя''' испанша айтылуы&lt;/ref&gt; Сасета''' ({{lang-es|Marc Cucurella Saseta}}; [[1998 жыл]]ы [[22 шілде]]де туған&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/marc-cucurella/profil/spieler/284857 Marc Cucurella] {{ref-en}} — Transfermarkt.com&lt;/ref&gt;, [[Алелья]]) — испан футболшысы, &quot;[[Брайтон энд Хоув Альбион]]&quot; клубы мен [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания құрамасының]] қорғаушысы. [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020 жылғы Олимпиада ойындарының]] күміс жүлдегері.

== Клубтық мансап ==
2012 жылға дейін &quot;[[Эспаньол]]&quot; жүйесінде тәрбиеленді, содан кейін әйгілі Барселона академиясы Ла Масияға қосылды. Онда ол 2017 жылға дейін өнер көрсетті. 2016/17 маусымда &quot;Барселона Б&quot; командасы үшін дебют жасады. Оның дебюттік маусымында ол он бір ойын өткізді. 2017/18 маусымында Барселонаның негізгі құрамасының жаттығулары мен ойындарына шақырыла бастады. Ол [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2017/18|2017/18 жылғы Чемпиондар Лигасына]] жолдама алды&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/news/2017-2018/barca-b-players-eligible-in-the-champions-league Barça B players eligible in the Champions League]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Оның &quot;[[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]&quot; үшін дебюті 2017 жылдың 24 қазанында [[Футболдан Испания Кубогы|Испания Кубогының]] &quot;[[Реал Мурсия]]&quot; клубына қарсы ойында өтті.

[[Футболдан Испания Чемпионаты 2018/19|2018/19 маусымын]] &quot;[[Эйбар (футбол клубы)|Эйбарда]]&quot; бастады, ол үшін 31 ойын өткізіп, бір гол соқты&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?520221|title=Новости на ФНК: Эйбар арендовал защитника Барселоны.|publisher=football.kulichki.net|accessdate=2019-07-17|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Халықаралық мансап ==
Кукурелья Испанияның жастар деңгейінде ойнады. 17 жасқа дейінгі Испания жасөспірімдер құрамасы сапында 2015 жылғы Еуропа чемпионатына қатысты. Турнир бойы өз құрамасының негізгі сол жақ қорғаушысы болды. Аустрияға қарсы бірінші тур матчында сары қағаз алды&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2560739 Испания U17 — Австрия U17 матчы туралы есеп]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Испания осы турнирде ширек финалға дейін жетті.

== Жетістіктері ==
=== Командалық ===
; {{ту|Испания}} Барселона Б
* Сегунда Б жеңімпазы: 2016/17

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.getafecf.com/Primerequipo/Plantilla/FichaJugador.aspx?te=2020&amp;di=1&amp;eq=9&amp;ju=1874&amp;op=179268 «Хетафе» ФК сайтындағы профилі]{{ref-es}}

{{Football-bio-stub}}

[[Санат:Испания футболшылары]]
[[Санат:Испания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының күміс жүлдегерлері]]
[[Санат:Барселона ФК ойыншылары]]
[[Санат:Эйбар ФК ойыншылары]]
[[Санат:Хетафе ФК ойыншылары]]
[[Санат:Брайтон энд Хоув Альбион ФК ойыншылары]]
[[Санат:Челси ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>8rgose472s5thvmiw0c975kvqvqdgne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058635</id>
      <parentid>3058633</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:51:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6785" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Марк Кукурелья
|толық аты = Марк Кукурелья Сасета
|лақап аты = 
|сурет = Marc Cucurella (cropped).jpg
|сурет ені = 220px
|туған күні = 22.07.1998
|туған жері = [[Алелья]], [[Испания]]
|азаматтығы = {{байрақ|Испания}}
|бойы = 172 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 68 [[килограмм|кг]]
|позиция = сол жақ [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]
|номері = 32
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2006—2012|{{ту|Испания}} [[Эспаньол]]|
|2012—2017|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2018|{{ту|Испания}} Барселона Б|48 (1)
|2018—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|0 (0)
|2018—2019|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Эйбар (футбол клубы)|Эйбар]]|31 (1)
|2019—2020|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|37 (1)
|2020—2021|{{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|38 (3)
|2021—2022|{{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]|35 (1)
|2022—|{{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2014|{{ту|Испания}} Испания U16|3 (0)
|2014—2015|{{ту|Испания}} Испания U17|16 (2)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U18|2 (0)
|2016—2017|{{ту|Испания}} Испания U19|6 (0)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U20|6 (0)
|2019—2021|{{ту|Испания}} Испания U21|10 (1)
|2020—|{{футбол|Испания}}|1 (0)
|2019—|[[Сурет:Flag of Catalonia.svg|24px]] [[Каталония Ұлттық футбол құрамасы|Каталония]]|1 (0)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Күміс|[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Токио 2020]]}}
|Commons = Marc Cucurella
}}
'''Марк Кукурелья&lt;ref&gt;'''Кукурейя''' испанша айтылуы&lt;/ref&gt; Сасета''' ({{lang-es|Marc Cucurella Saseta}}; [[1998 жыл]]ы [[22 шілде]]де туған&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/marc-cucurella/profil/spieler/284857 Marc Cucurella] {{ref-en}} — Transfermarkt.com&lt;/ref&gt;, [[Алелья]]) — испан футболшысы, &quot;[[Челси (футбол клубы)|Челси]]&quot; клубы мен [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания құрамасының]] қорғаушысы. [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020 жылғы Олимпиада ойындарының]] күміс жүлдегері.

== Клубтық мансап ==
2012 жылға дейін &quot;[[Эспаньол]]&quot; жүйесінде тәрбиеленді, содан кейін әйгілі Барселона академиясы Ла Масияға қосылды. Онда ол 2017 жылға дейін өнер көрсетті. 2016/17 маусымда &quot;Барселона Б&quot; командасы үшін дебют жасады. Оның дебюттік маусымында ол он бір ойын өткізді. 2017/18 маусымында Барселонаның негізгі құрамасының жаттығулары мен ойындарына шақырыла бастады. Ол [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2017/18|2017/18 жылғы Чемпиондар Лигасына]] жолдама алды&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/news/2017-2018/barca-b-players-eligible-in-the-champions-league Barça B players eligible in the Champions League]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Оның &quot;[[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]&quot; үшін дебюті 2017 жылдың 24 қазанында [[Футболдан Испания Кубогы|Испания Кубогының]] &quot;[[Реал Мурсия]]&quot; клубына қарсы ойында өтті.

[[Футболдан Испания Чемпионаты 2018/19|2018/19 маусымын]] &quot;[[Эйбар (футбол клубы)|Эйбарда]]&quot; бастады, ол үшін 31 ойын өткізіп, бір гол соқты&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?520221|title=Новости на ФНК: Эйбар арендовал защитника Барселоны.|publisher=football.kulichki.net|accessdate=2019-07-17|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Халықаралық мансап ==
Кукурелья Испанияның жастар деңгейінде ойнады. 17 жасқа дейінгі Испания жасөспірімдер құрамасы сапында 2015 жылғы Еуропа чемпионатына қатысты. Турнир бойы өз құрамасының негізгі сол жақ қорғаушысы болды. Аустрияға қарсы бірінші тур матчында сары қағаз алды&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2560739 Испания U17 — Австрия U17 матчы туралы есеп]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Испания осы турнирде ширек финалға дейін жетті.

== Жетістіктері ==
=== Командалық ===
; {{ту|Испания}} Барселона Б
* Сегунда Б жеңімпазы: 2016/17

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.getafecf.com/Primerequipo/Plantilla/FichaJugador.aspx?te=2020&amp;di=1&amp;eq=9&amp;ju=1874&amp;op=179268 «Хетафе» ФК сайтындағы профилі]{{ref-es}}

{{Football-bio-stub}}

[[Санат:Испания футболшылары]]
[[Санат:Испания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының күміс жүлдегерлері]]
[[Санат:Барселона ФК ойыншылары]]
[[Санат:Эйбар ФК ойыншылары]]
[[Санат:Хетафе ФК ойыншылары]]
[[Санат:Брайтон энд Хоув Альбион ФК ойыншылары]]
[[Санат:Челси ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>ahcoc626hrwyal7djt29qv9e72psxih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058638</id>
      <parentid>3058635</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:56:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сілтемелер */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6762" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Марк Кукурелья
|толық аты = Марк Кукурелья Сасета
|лақап аты = 
|сурет = Marc Cucurella (cropped).jpg
|сурет ені = 220px
|туған күні = 22.07.1998
|туған жері = [[Алелья]], [[Испания]]
|азаматтығы = {{байрақ|Испания}}
|бойы = 172 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 68 [[килограмм|кг]]
|позиция = сол жақ [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]
|номері = 32
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2006—2012|{{ту|Испания}} [[Эспаньол]]|
|2012—2017|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2018|{{ту|Испания}} Барселона Б|48 (1)
|2018—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|0 (0)
|2018—2019|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Эйбар (футбол клубы)|Эйбар]]|31 (1)
|2019—2020|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|37 (1)
|2020—2021|{{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|38 (3)
|2021—2022|{{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]|35 (1)
|2022—|{{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2014|{{ту|Испания}} Испания U16|3 (0)
|2014—2015|{{ту|Испания}} Испания U17|16 (2)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U18|2 (0)
|2016—2017|{{ту|Испания}} Испания U19|6 (0)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U20|6 (0)
|2019—2021|{{ту|Испания}} Испания U21|10 (1)
|2020—|{{футбол|Испания}}|1 (0)
|2019—|[[Сурет:Flag of Catalonia.svg|24px]] [[Каталония Ұлттық футбол құрамасы|Каталония]]|1 (0)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Күміс|[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Токио 2020]]}}
|Commons = Marc Cucurella
}}
'''Марк Кукурелья&lt;ref&gt;'''Кукурейя''' испанша айтылуы&lt;/ref&gt; Сасета''' ({{lang-es|Marc Cucurella Saseta}}; [[1998 жыл]]ы [[22 шілде]]де туған&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/marc-cucurella/profil/spieler/284857 Marc Cucurella] {{ref-en}} — Transfermarkt.com&lt;/ref&gt;, [[Алелья]]) — испан футболшысы, &quot;[[Челси (футбол клубы)|Челси]]&quot; клубы мен [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания құрамасының]] қорғаушысы. [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020 жылғы Олимпиада ойындарының]] күміс жүлдегері.

== Клубтық мансап ==
2012 жылға дейін &quot;[[Эспаньол]]&quot; жүйесінде тәрбиеленді, содан кейін әйгілі Барселона академиясы Ла Масияға қосылды. Онда ол 2017 жылға дейін өнер көрсетті. 2016/17 маусымда &quot;Барселона Б&quot; командасы үшін дебют жасады. Оның дебюттік маусымында ол он бір ойын өткізді. 2017/18 маусымында Барселонаның негізгі құрамасының жаттығулары мен ойындарына шақырыла бастады. Ол [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2017/18|2017/18 жылғы Чемпиондар Лигасына]] жолдама алды&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/news/2017-2018/barca-b-players-eligible-in-the-champions-league Barça B players eligible in the Champions League]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Оның &quot;[[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]&quot; үшін дебюті 2017 жылдың 24 қазанында [[Футболдан Испания Кубогы|Испания Кубогының]] &quot;[[Реал Мурсия]]&quot; клубына қарсы ойында өтті.

[[Футболдан Испания Чемпионаты 2018/19|2018/19 маусымын]] &quot;[[Эйбар (футбол клубы)|Эйбарда]]&quot; бастады, ол үшін 31 ойын өткізіп, бір гол соқты&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?520221|title=Новости на ФНК: Эйбар арендовал защитника Барселоны.|publisher=football.kulichki.net|accessdate=2019-07-17|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Халықаралық мансап ==
Кукурелья Испанияның жастар деңгейінде ойнады. 17 жасқа дейінгі Испания жасөспірімдер құрамасы сапында 2015 жылғы Еуропа чемпионатына қатысты. Турнир бойы өз құрамасының негізгі сол жақ қорғаушысы болды. Аустрияға қарсы бірінші тур матчында сары қағаз алды&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2560739 Испания U17 — Австрия U17 матчы туралы есеп]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Испания осы турнирде ширек финалға дейін жетті.

== Жетістіктері ==
=== Командалық ===
; {{ту|Испания}} Барселона Б
* Сегунда Б жеңімпазы: 2016/17

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.getafecf.com/Primerequipo/Plantilla/FichaJugador.aspx?te=2020&amp;di=1&amp;eq=9&amp;ju=1874&amp;op=179268 «Хетафе» ФК сайтындағы профилі]{{ref-es}}

[[Санат:Испания футболшылары]]
[[Санат:Испания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының күміс жүлдегерлері]]
[[Санат:Барселона ФК ойыншылары]]
[[Санат:Эйбар ФК ойыншылары]]
[[Санат:Хетафе ФК ойыншылары]]
[[Санат:Брайтон энд Хоув Альбион ФК ойыншылары]]
[[Санат:Челси ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>gm5flz5ep6cyb31jc7hykq2s95u5c43</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058639</id>
      <parentid>3058638</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:57:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жетістіктері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6738" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Марк Кукурелья
|толық аты = Марк Кукурелья Сасета
|лақап аты = 
|сурет = Marc Cucurella (cropped).jpg
|сурет ені = 220px
|туған күні = 22.07.1998
|туған жері = [[Алелья]], [[Испания]]
|азаматтығы = {{байрақ|Испания}}
|бойы = 172 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 68 [[килограмм|кг]]
|позиция = сол жақ [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]
|номері = 32
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2006—2012|{{ту|Испания}} [[Эспаньол]]|
|2012—2017|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2018|{{ту|Испания}} Барселона Б|48 (1)
|2018—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|0 (0)
|2018—2019|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Эйбар (футбол клубы)|Эйбар]]|31 (1)
|2019—2020|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|37 (1)
|2020—2021|{{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|38 (3)
|2021—2022|{{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]|35 (1)
|2022—|{{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2014|{{ту|Испания}} Испания U16|3 (0)
|2014—2015|{{ту|Испания}} Испания U17|16 (2)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U18|2 (0)
|2016—2017|{{ту|Испания}} Испания U19|6 (0)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U20|6 (0)
|2019—2021|{{ту|Испания}} Испания U21|10 (1)
|2020—|{{футбол|Испания}}|1 (0)
|2019—|[[Сурет:Flag of Catalonia.svg|24px]] [[Каталония Ұлттық футбол құрамасы|Каталония]]|1 (0)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Күміс|[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Токио 2020]]}}
|Commons = Marc Cucurella
}}
'''Марк Кукурелья&lt;ref&gt;'''Кукурейя''' испанша айтылуы&lt;/ref&gt; Сасета''' ({{lang-es|Marc Cucurella Saseta}}; [[1998 жыл]]ы [[22 шілде]]де туған&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/marc-cucurella/profil/spieler/284857 Marc Cucurella] {{ref-en}} — Transfermarkt.com&lt;/ref&gt;, [[Алелья]]) — испан футболшысы, &quot;[[Челси (футбол клубы)|Челси]]&quot; клубы мен [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания құрамасының]] қорғаушысы. [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020 жылғы Олимпиада ойындарының]] күміс жүлдегері.

== Клубтық мансап ==
2012 жылға дейін &quot;[[Эспаньол]]&quot; жүйесінде тәрбиеленді, содан кейін әйгілі Барселона академиясы Ла Масияға қосылды. Онда ол 2017 жылға дейін өнер көрсетті. 2016/17 маусымда &quot;Барселона Б&quot; командасы үшін дебют жасады. Оның дебюттік маусымында ол он бір ойын өткізді. 2017/18 маусымында Барселонаның негізгі құрамасының жаттығулары мен ойындарына шақырыла бастады. Ол [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2017/18|2017/18 жылғы Чемпиондар Лигасына]] жолдама алды&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/news/2017-2018/barca-b-players-eligible-in-the-champions-league Barça B players eligible in the Champions League]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Оның &quot;[[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]&quot; үшін дебюті 2017 жылдың 24 қазанында [[Футболдан Испания Кубогы|Испания Кубогының]] &quot;[[Реал Мурсия]]&quot; клубына қарсы ойында өтті.

[[Футболдан Испания Чемпионаты 2018/19|2018/19 маусымын]] &quot;[[Эйбар (футбол клубы)|Эйбарда]]&quot; бастады, ол үшін 31 ойын өткізіп, бір гол соқты&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?520221|title=Новости на ФНК: Эйбар арендовал защитника Барселоны.|publisher=football.kulichki.net|accessdate=2019-07-17|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Халықаралық мансап ==
Кукурелья Испанияның жастар деңгейінде ойнады. 17 жасқа дейінгі Испания жасөспірімдер құрамасы сапында 2015 жылғы Еуропа чемпионатына қатысты. Турнир бойы өз құрамасының негізгі сол жақ қорғаушысы болды. Аустрияға қарсы бірінші тур матчында сары қағаз алды&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2560739 Испания U17 — Австрия U17 матчы туралы есеп]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Испания осы турнирде ширек финалға дейін жетті.

== Жетістіктері ==
=== Командалық ===
; Барселона Б
* Сегунда Б жеңімпазы: 2016/17

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.getafecf.com/Primerequipo/Plantilla/FichaJugador.aspx?te=2020&amp;di=1&amp;eq=9&amp;ju=1874&amp;op=179268 «Хетафе» ФК сайтындағы профилі]{{ref-es}}

[[Санат:Испания футболшылары]]
[[Санат:Испания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының күміс жүлдегерлері]]
[[Санат:Барселона ФК ойыншылары]]
[[Санат:Эйбар ФК ойыншылары]]
[[Санат:Хетафе ФК ойыншылары]]
[[Санат:Брайтон энд Хоув Альбион ФК ойыншылары]]
[[Санат:Челси ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>s37nv2m84ciqwg8u0dw9q2hyieuuk6u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058641</id>
      <parentid>3058639</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:03:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6541" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Марк Кукурелья
|толық аты = Марк Кукурелья Сасета
|лақап аты = 
|сурет = Marc Cucurella (cropped).jpg
|сурет ені = 220px
|туған күні = 22.07.1998
|туған жері = [[Алелья]], [[Испания]]
|азаматтығы = {{байрақ|Испания}}
|бойы = 172 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 68 [[килограмм|кг]]
|позиция = сол жақ [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]
|номері = 32
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2006—2012|{{ту|Испания}} [[Эспаньол]]|
|2012—2017|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2018|{{ту|Испания}} Барселона Б|48 (1)
|2018—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|0 (0)
|2018—2019|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Эйбар (футбол клубы)|Эйбар]]|31 (1)
|2019—2020|{{аренда}} {{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|37 (1)
|2020—2021|{{ту|Испания}} [[Хетафе (футбол клубы)|Хетафе]]|38 (3)
|2021—2022|{{ту|Англия}} [[Брайтон энд Хоув Альбион]]|35 (1)
|2022—|{{ту|Англия}} [[Челси (футбол клубы)|Челси]]|1 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2014|{{ту|Испания}} Испания U16|3 (0)
|2014—2015|{{ту|Испания}} Испания U17|16 (2)
|2016|{{ту|Испания}} Испания U18|2 (0)
|2016—2017|{{ту|Испания}} Испания U19|6 (0)
|2019—2021|{{ту|Испания}} Испания U21|10 (1)
|2020—|{{футбол|Испания}}|1 (0)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындары]]}}
{{медаль|Күміс|[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Токио 2020]]}}
|Commons = Marc Cucurella
}}
'''Марк Кукурелья&lt;ref&gt;'''Кукурейя''' испанша айтылуы&lt;/ref&gt; Сасета''' ({{lang-es|Marc Cucurella Saseta}}; [[1998 жыл]]ы [[22 шілде]]де туған&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/marc-cucurella/profil/spieler/284857 Marc Cucurella] {{ref-en}} — Transfermarkt.com&lt;/ref&gt;, [[Алелья]]) — испан футболшысы, &quot;[[Челси (футбол клубы)|Челси]]&quot; клубы мен [[Испания Ұлттық футбол құрамасы|Испания құрамасының]] қорғаушысы. [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020 жылғы Олимпиада ойындарының]] күміс жүлдегері.

== Клубтық мансап ==
2012 жылға дейін &quot;[[Эспаньол]]&quot; жүйесінде тәрбиеленді, содан кейін әйгілі Барселона академиясы Ла Масияға қосылды. Онда ол 2017 жылға дейін өнер көрсетті. 2016/17 маусымда &quot;Барселона Б&quot; командасы үшін дебют жасады. Оның дебюттік маусымында ол он бір ойын өткізді. 2017/18 маусымында Барселонаның негізгі құрамасының жаттығулары мен ойындарына шақырыла бастады. Ол [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2017/18|2017/18 жылғы Чемпиондар Лигасына]] жолдама алды&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/news/2017-2018/barca-b-players-eligible-in-the-champions-league Barça B players eligible in the Champions League]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Оның &quot;[[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]&quot; үшін дебюті 2017 жылдың 24 қазанында [[Футболдан Испания Кубогы|Испания Кубогының]] &quot;[[Реал Мурсия]]&quot; клубына қарсы ойында өтті.

[[Футболдан Испания Чемпионаты 2018/19|2018/19 маусымын]] &quot;[[Эйбар (футбол клубы)|Эйбарда]]&quot; бастады, ол үшін 31 ойын өткізіп, бір гол соқты&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?520221|title=Новости на ФНК: Эйбар арендовал защитника Барселоны.|publisher=football.kulichki.net|accessdate=2019-07-17|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Халықаралық мансап ==
Кукурелья Испанияның жастар деңгейінде ойнады. 17 жасқа дейінгі Испания жасөспірімдер құрамасы сапында 2015 жылғы Еуропа чемпионатына қатысты. Турнир бойы өз құрамасының негізгі сол жақ қорғаушысы болды. Аустрияға қарсы бірінші тур матчында сары қағаз алды&lt;ref&gt;[https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2560739 Испания U17 — Австрия U17 матчы туралы есеп]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Испания осы турнирде ширек финалға дейін жетті.

== Жетістіктері ==
=== Командалық ===
; Барселона Б
* Сегунда Б жеңімпазы: 2016/17

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [http://www.getafecf.com/Primerequipo/Plantilla/FichaJugador.aspx?te=2020&amp;di=1&amp;eq=9&amp;ju=1874&amp;op=179268 «Хетафе» ФК сайтындағы профилі]{{ref-es}}

[[Санат:Испания футболшылары]]
[[Санат:Испания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының күміс жүлдегерлері]]
[[Санат:Барселона ФК ойыншылары]]
[[Санат:Эйбар ФК ойыншылары]]
[[Санат:Хетафе ФК ойыншылары]]
[[Санат:Брайтон энд Хоув Альбион ФК ойыншылары]]
[[Санат:Челси ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>h60syt0mwunq6vwwxvz6otk1aisetr9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстанның ірі ауылдары мен кенттері</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685816</id>
    <revision>
      <id>3058670</id>
      <parentid>3058247</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:35:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ақтөбе облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23344" xml:space="preserve">Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.&lt;ref&gt;'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген&lt;/ref&gt;

== Абай облысы ==
# '''[[Үржар (ауыл)|Үржар]]''' — 17 320 адам
# [[Мақаншы]] — 12 242 адам
# '''[[Қалбатау]]''' — 10 214 адам
# [[Жезкент]] — 9 888 адам
# [[Ақтоғай (Абай облысы)|Ақтоғай]] — 6 251 адам
# '''[[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]]''' — 6 126 адам
# '''[[Бородулиха]]''' — 5 226 адам
# '''[[Қарауыл (Абай ауданы)|Қарауыл]]''' — 5 010 адам
# [[Қабанбай (Қабанбай ауылдық округі)|Қабанбай]] — 4 396 адам
# '''[[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]]''' — 4 377 адам
# '''[[Көкпекті (Абай облысы)|Көкпекті]]''' — 4 189 адам
# [[Науалы]] — 3 421 адам
# [[Шүлбі]] — 3 149 адам
# [[Жаңа Шүлбі]] — 3 073 адам
# [[Жаңғызтөбе]] — 3 002 адам

== Ақмола облысы ==
# [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам
# '''[[Зеренді]]''' — 7 083 адам
# '''[[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]]''' — 7 051 адам
# '''[[Астраханка (Ақмола облысы)|Астраханка]]''' — 6 313 адам
# '''[[Шортанды (Шортанды ауданы)|Шортанды]]''' — 6 268 адам
# [[Бестөбе (Ақмола облысы)|Бестөбе]] — 6 201 адам
# '''[[Ақмол]]''' — 5 711 адам
# [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — 5 181 адам
# '''[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]]''' — 5 097 адам
# '''[[Балкашино]]''' — 4 907 адам
# [[Қараөткел (Ақмола облысы)|Қараөткел]] — 4 310 адам
# [[Жолымбет]] — 4 258 адам
# [[Бурабай (кент)|Бурабай]] — 4 225 адам
# [[Шаңтөбе (кент)|Шаңтөбе]] — 4 214 адам
# '''[[Қорғалжын (кент)|Қорғалжын]]''' — 4 161 адам
# [[Жібек Жолы (Ақмола облысы)|Жібек жолы]] — 3 873 адам
# [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — 3 779 адам
# [[Еркіншілік]] — 3 708 адам
# [[Заводской (Ақмола облысы)|Заводской]] — 3 504 адам
# '''[[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл]]''' — 3 285 адам
# [[Талапкер (Ақмола облысы)|Талапкер]] — 3 111 адам

== Ақтөбе облысы ==
# [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам
# '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам
# '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам
# '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам
# [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам
# '''[[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам
# '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам
# '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам
# '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам
# '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам
# [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам
# [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам
# [[Шұбарши]] — 3 736 адам
# [[Сарыжар]] — 3 531 адам
# [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам
# ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам

== Атырау облысы ==
# '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам
# ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам
# '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам
# '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам
# [[Доссор]] — 11 470 адам
# ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам
# ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам
# '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам
# '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам
# [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам
# '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам
# [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам
# [[Томарлы]] — 5 036 адам
# [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам
# [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам
# [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам
# [[Қосшағыл]] — 3 935 адам
# [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам
# [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам
# [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам
# [[Еркінқала]] — 3 333 адам
# ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам
# [[Жанбай]] — 3 036 адам
# [[Хиуаз]] — 3 009 адам

== Батыс Қазақстан облысы ==
# [[Зашаған]] — 27 065 адам
# [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам
# '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам
# '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам
# '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам
# '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам
# '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам
# [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам
# [[Дарьинское]] — 5 329 адам
# '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам
# '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам
# [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам
# [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам
# '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам
# [[Жалпақтал]] — 4 562 адам
# '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам
# [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам
# '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам
# [[Достық (Бәйтерек ауданы)|Достық]] — 3 588 адам
# '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам
# [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам

== Жамбыл облысы ==
{{Div col|3}}
# '''[[Қордай]]''' — 27 433 адам
# '''[[Сарыкемер]]''' — 24 314 адам
# '''[[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]]''' — 19 000 адам
# '''[[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]]''' — 15 380 адам
# [[Сортөбе]] — 14 646 адам
# [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — 13 606 адам
# '''[[Меркі]]''' — 13 467 адам
# '''[[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]]''' — 12 491 адам
# [[Луговой]] — 10 242 адам
# '''[[Аса (ауыл)|Аса]]''' — 8 640 адам
# '''[[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]]''' — 8 463 адам
# [[Сарымолдаев ауылы|Сарымолдаев]] — 8 422 адам
# [[Жалпақтөбе (ауыл)|Жалпақтөбе]] — 8 394 адам
# [[Бурыл]] — 6 689 адам
# [[Жамбыл (Меркі ауданы)|Жамбыл]] — 6 633 адам
# [[Гвардейский]] — 6 537 адам
# [[Ауқатты]] — 5 880 адам
# [[Дінмұхамед Қонаев ауылы|Дінмұхамед Қонаев]] — 5 371 адам
# [[Саудакент]] — 5 313 адам
# [[Андас батыр ауылы|Андас батыр]] — 5 225 адам
# [[Түймекент]] — 5 195 адам
# [[Қызыл Жұлдыз (Жамбыл облысы)|Қызыл Жұлдыз]] — 5 070 адам
# [[Бірлік (Шу ауданы)|Бірлік]] — 5 049 адам
# [[Айша бибі ауылы|Айша бибі]] — 4 616 адам
# [[Отар (Жамбыл облысы)|Отар]] — 4 540 адам
# [[Пригородное (Жамбыл облысы)|Пригородное]] — 4 500 адам
# [[Ойтал (Ойтал ауылдық округі)|Ойтал]] — 4 181 адам
# [[Бетқайнар]] — 4 174 адам
# [[Шайқорық]] — 4 141 адам
# [[Гродеково]] — 4 085 адам
# [[Байзақ]] — 3 884 адам
# [[Қызылқайнар (Жамбыл облысы)|Қызылқайнар]] — 3 732 адам
# [[Нұрлыкент]] — 3 646 адам
# [[Құмжота]] — 3 603 адам
# [[Түрксіб (Жамбыл облысы)|Түрксіб]] — 3 516 адам
# [[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — 3 504 адам
# [[Қарасай батыр ауылы (Жамбыл облысы)|Қарасай батыр]] — 3 474 адам
# [[Көлбастау]] — 3 434 адам
# [[Әлжан ана]] — 3 378 адам
# [[Жамбыл (Жамбыл ауданы Жамбыл облысы)|Жамбыл]] — 3 313 адам
# [[Көгершін (ауыл)|Көгершін]] — 3 238 адам
# [[Ақбұлым]] — 3 084 адам
{{Div col end}}

== Жетісу облысы ==
# '''[[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]]''' — 16 037 адам
# '''[[Сарыөзек (Алматы облысы)|Сарыөзек]]''' — 12 912 адам
# '''[[Балпық би (ауыл)|Балпық би]]''' — 12 654 адам
# [[Еркін (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Еркін]] — 11 465 адам
# [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] — 10 360 адам
# '''[[Жансүгіров ауылы|Жансүгіров]]''' — 8 288 адам
# [[Өтенай (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Өтенай]] — 7 118 адам
# [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] — 6 049 адам
# [[Бақтыбай Жолбарысұлы ауылы|Бақтыбай Жолбарысұлы]] — 5 858 адам
# [[Пенжім]] — 5 081 адам
# [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] — 4 698 адам
# [[Үлкен Шыған]] — 4 682 адам
# [[Үшарал (Панфилов ауданы)|Үшарал]] — 4 194 адам
# [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] — 3 869 адам
# [[Матай]] — 3 778 адам
# [[Алтыүй]] — 3 697 адам
# [[Алдабергенов ауылы|Алдабергенов]] — 3 669 адам
# [[Шолақай]] — 3 407 адам
# [[Алмалы (Сарқан ауданы)|Алмалы]] — 3 361 адам
# [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] — 3 322 адам
# [[Бастөбе]] — 3 316 адам
# [[Қойлық (ауыл)|Қойлық]] — 3 257 адам
# [[Қоңырөлең]] — 3 031 адам
# [[Алмалы (Панфилов ауданы)|Алмалы]] — 3 007 адам

== Қарағанды облысы ==
# [[Ағадыр|Ақадыр]] — 9 612 адам
# [[Топар (Қарағанды облысы)|Топар]] — 9 314 адам
# [[Шахан (Қарағанды облысы)|Шахан]] — 8 289 адам
# [[Ақтас (Саран қалалық әкімдігі)|Ақтас]] — 8 252 адам
# '''[[Осакаровка]]''' — 8 046 адам
# [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — 6 906 адам
# [[Новодолинский]] — 6 365 адам
# [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодёжный]] — 6 139 адам
# '''[[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]]''' — 5 956 адам
# '''[[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]]''' — 5 351 адам
# [[Долинка (Қарағанды облысы)|Долинка]] — 5 350 адам
# [[Қарағайлы (Қарқаралы ауданы)|Қарағайлы]] — 4 850 адам
# '''[[Ақсу-Аюлы]]''' — 4 586 адам
# [[Сарышаған (кент)|Сарышаған]] — 4 429 адам
# [[Қушоқы]] — 4 308 адам
# ''[[Қоңырат (кент)|Қоңырат]]'' — 4 091 адам
# [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] — 4 078 адам
# [[Доскей]] — 4 027 адам
# [[Сәкен Сейфуллин (кент)|Сәкен Сейфуллин]] — 3 696 адам
# [[Саяқ (кент)|Саяқ]] — 3 669 адам
# [[Үштөбе (Қарағанды облысы)|Үштөбе]] — 3 519 адам
# [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] — 3 399 адам
# [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал]] — 3 397 адам
# [[Дубовка (Қарағанды облысы)|Дубовка]] — 3 393 адам
# '''[[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]]''' — 3 145 адам

== Қостанай облысы ==
# '''[[Әулиекөл]]''' — 11 692 адам
# [[Қашар (кент)|Қашар]] — 11 357 адам
# '''[[Қарабалық (кент)|Қарабалық]]''' — 11 080 адам
# '''[[Боровской]]''' — 9 781 адам
# [[Құсмұрын (кент)|Құсмұрын]] — 9 633 адам
# '''[[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]]''' — 9 469 адам
# '''[[Амангелді (Амангелді ауданы)|Амангелді]]''' — 7 569 адам
# [[Аманқарағай]] — 7 304 адам
# [[Тобыл (кент, Бейімбет Майлин ауданы)|Тобыл]] — 6 895 адам
# '''[[Федоровка (Федоров ауданы)|Фёдоровка]]''' — 6 410 адам
# '''[[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]]''' — 6 378 адам
# [[Заречное (Қостанай облысы)|Заречное]] — 5 804 адам
# '''[[Торғай (Қостанай облысы)|Торғай]]''' — 5 767 адам
# '''[[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]]''' — 5 344 адам
# '''[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]]''' — 5 196 адам
# '''[[Қарамеңді]]''' — 4 694 адам
# '''[[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]]''' — 3 952 адам
# [[Октябрьский (Қостанай облысы)|Октябрьский]] — 3 737 адам
# '''[[Қарасу (Қарасу ауданы)|Қарасу]]''' — 3 728 адам
# [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] — 3 034 адам

== Қызылорда облысы ==
# '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам
# '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам
# '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам
# '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам
# [[Тасбөгет]] — 18 875 адам
# '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам
# [[Төретам]] — 9 548 адам
# [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам
# '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам
# [[Қызылжарма]] — 5 484 адам
# [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам
# [[Төменарық]] — 4 069 адам
# [[Махамбетов]] — 3 780 адам
# [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам

== Маңғыстау облысы ==
# '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам
# [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам
# [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам
# [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам
# '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам
# [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам
# '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам
# [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам
# '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам
# [[Боранқұл]] — 6 310 адам
# [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам
# [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам
# [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам
# [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам
# [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам

== Павлодар облысы ==
# [[Майқайың]] — 8 761 адам
# [[Ленинский (Павлодар облысы)|Ленинский]] — 8 619 адам
# '''[[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]]''' — 7 915 адам
# '''[[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]]''' — 7 772 адам
# '''[[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]]''' — 7 355 адам
# '''[[Баянауыл]]''' — 5 893 адам
# '''[[Железинка]]''' — 5 190 адам
# [[Солнечный (Павлодар облысы)|Солнечный]] — 4 892 адам
# '''[[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]]''' — 4 067 адам
# '''[[Ақтоғай (Павлодар облысы)|Ақтоғай]]''' — 4 000 адам
# [[Кенжекөл]] — 3 978 адам
# '''[[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]]''' — 3 815 адам
# [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] — 3 557 адам
# [[Ақсу (кент, Павлодар облысы)|Ақсу]] — 3 533 адам
# [[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — 3 145 адам

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
# '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам
# '''[[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]]''' — 10 234 адам
# '''[[Бескөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бескөл]]''' — 8 805 адам
# '''[[Кішкенекөл]]''' — 6 814 адам
# '''[[Смирново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Смирново]]''' — 5 796 адам
# '''[[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]]''' — 5 725 адам
# '''[[Явленка]]''' — 5 630 адам
# '''[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]]''' — 4 601 адам
# [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] — 4 420 адам
# '''[[Талшық]]''' — 3 754 адам
# [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] — 3 509 адам
# [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] — 3 274 адам
# [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенка]] — 3 106 адам

== Түркістан облысы ==
# [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам
# '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам
# [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам
# '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам
# '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам
# '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам
# '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам
# '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам
# [[Қарамұрт]] — 10 538 адам
# '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам
# '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам
# '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам
# ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам
# ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам
# [[Ақсуабат]] — 3 572 адам
# [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам

== Ұлытау облысы ==
# '''[[Жаңаарқа]]''' — 14 265 адам
# [[Жәйрем]] — 9 382 адам
# [[Жезқазған (кент)|Жезқазған]] — 8 277 адам

== Шығыс Қазақстан облысы ==
# '''[[Глубокое (Шығыс Қазақстан облысы)|Глубокое]]''' — 9 652 адам
# [[Белоусовка (Шығыс Қазақстан облысы)|Белоусовка]] — 9 649 адам
# '''[[Күршім]]''' — 8 490 адам
# '''[[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]]''' — 6 526 адам
# '''[[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжар]]''' — 6 396 адам
# [[Усть-Таловка]] — 5 771 адам
# [[Жаңа Бұқтырма]] — 5 591 адам
# '''[[Үлкен Нарын]]''' — 5 095 адам
# [[Меновное]] — 4 870 адам
# [[Опытное поле (Шығыс Қазақстан облысы)|Опытное поле]] — 4 704 адам
# [[Первомайский (Шығыс Қазақстан облысы)|Первомайский]] — 4597 адам
# [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] — 4 209 адам
# '''[[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]]''' — 3 966 адам
# [[Катонқарағай]] — 3 869 адам
# [[Жоғарғы Березовка (Шығыс Қазақстан облысы)|Жоғарғы Берёзовка]] — 3 545 адам
# [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] — 3 489 адам
# [[Черемшанка (Шығыс Қазақстан облысы)|Черемшанка]] — 3 300 адам
# [[Предгорное (Шығыс Қазақстан облысы)|Предгорное]] — 3 277 адам
# [[Прапорщиково]] — 3 174 адам

== Ескертпелер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Тізімдер]]
[[Санат:Қазақстан елді мекендері]]</text>
      <sha1>hqzlks5dbe2041ivtmmz66yb1dlqe6g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058691</id>
      <parentid>3058670</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:53:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түркістан облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23378" xml:space="preserve">Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.&lt;ref&gt;'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген&lt;/ref&gt;

== Абай облысы ==
# '''[[Үржар (ауыл)|Үржар]]''' — 17 320 адам
# [[Мақаншы]] — 12 242 адам
# '''[[Қалбатау]]''' — 10 214 адам
# [[Жезкент]] — 9 888 адам
# [[Ақтоғай (Абай облысы)|Ақтоғай]] — 6 251 адам
# '''[[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]]''' — 6 126 адам
# '''[[Бородулиха]]''' — 5 226 адам
# '''[[Қарауыл (Абай ауданы)|Қарауыл]]''' — 5 010 адам
# [[Қабанбай (Қабанбай ауылдық округі)|Қабанбай]] — 4 396 адам
# '''[[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]]''' — 4 377 адам
# '''[[Көкпекті (Абай облысы)|Көкпекті]]''' — 4 189 адам
# [[Науалы]] — 3 421 адам
# [[Шүлбі]] — 3 149 адам
# [[Жаңа Шүлбі]] — 3 073 адам
# [[Жаңғызтөбе]] — 3 002 адам

== Ақмола облысы ==
# [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам
# '''[[Зеренді]]''' — 7 083 адам
# '''[[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]]''' — 7 051 адам
# '''[[Астраханка (Ақмола облысы)|Астраханка]]''' — 6 313 адам
# '''[[Шортанды (Шортанды ауданы)|Шортанды]]''' — 6 268 адам
# [[Бестөбе (Ақмола облысы)|Бестөбе]] — 6 201 адам
# '''[[Ақмол]]''' — 5 711 адам
# [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — 5 181 адам
# '''[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]]''' — 5 097 адам
# '''[[Балкашино]]''' — 4 907 адам
# [[Қараөткел (Ақмола облысы)|Қараөткел]] — 4 310 адам
# [[Жолымбет]] — 4 258 адам
# [[Бурабай (кент)|Бурабай]] — 4 225 адам
# [[Шаңтөбе (кент)|Шаңтөбе]] — 4 214 адам
# '''[[Қорғалжын (кент)|Қорғалжын]]''' — 4 161 адам
# [[Жібек Жолы (Ақмола облысы)|Жібек жолы]] — 3 873 адам
# [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — 3 779 адам
# [[Еркіншілік]] — 3 708 адам
# [[Заводской (Ақмола облысы)|Заводской]] — 3 504 адам
# '''[[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл]]''' — 3 285 адам
# [[Талапкер (Ақмола облысы)|Талапкер]] — 3 111 адам

== Ақтөбе облысы ==
# [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам
# '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам
# '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам
# '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам
# [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам
# '''[[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам
# '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам
# '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам
# '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам
# '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам
# [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам
# [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам
# [[Шұбарши]] — 3 736 адам
# [[Сарыжар]] — 3 531 адам
# [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам
# ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам

== Атырау облысы ==
# '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам
# ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам
# '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам
# '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам
# [[Доссор]] — 11 470 адам
# ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам
# ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам
# '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам
# '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам
# [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам
# '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам
# [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам
# [[Томарлы]] — 5 036 адам
# [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам
# [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам
# [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам
# [[Қосшағыл]] — 3 935 адам
# [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам
# [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам
# [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам
# [[Еркінқала]] — 3 333 адам
# ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам
# [[Жанбай]] — 3 036 адам
# [[Хиуаз]] — 3 009 адам

== Батыс Қазақстан облысы ==
# [[Зашаған]] — 27 065 адам
# [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам
# '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам
# '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам
# '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам
# '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам
# '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам
# [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам
# [[Дарьинское]] — 5 329 адам
# '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам
# '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам
# [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам
# [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам
# '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам
# [[Жалпақтал]] — 4 562 адам
# '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам
# [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам
# '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам
# [[Достық (Бәйтерек ауданы)|Достық]] — 3 588 адам
# '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам
# [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам

== Жамбыл облысы ==
{{Div col|3}}
# '''[[Қордай]]''' — 27 433 адам
# '''[[Сарыкемер]]''' — 24 314 адам
# '''[[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]]''' — 19 000 адам
# '''[[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]]''' — 15 380 адам
# [[Сортөбе]] — 14 646 адам
# [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — 13 606 адам
# '''[[Меркі]]''' — 13 467 адам
# '''[[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]]''' — 12 491 адам
# [[Луговой]] — 10 242 адам
# '''[[Аса (ауыл)|Аса]]''' — 8 640 адам
# '''[[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]]''' — 8 463 адам
# [[Сарымолдаев ауылы|Сарымолдаев]] — 8 422 адам
# [[Жалпақтөбе (ауыл)|Жалпақтөбе]] — 8 394 адам
# [[Бурыл]] — 6 689 адам
# [[Жамбыл (Меркі ауданы)|Жамбыл]] — 6 633 адам
# [[Гвардейский]] — 6 537 адам
# [[Ауқатты]] — 5 880 адам
# [[Дінмұхамед Қонаев ауылы|Дінмұхамед Қонаев]] — 5 371 адам
# [[Саудакент]] — 5 313 адам
# [[Андас батыр ауылы|Андас батыр]] — 5 225 адам
# [[Түймекент]] — 5 195 адам
# [[Қызыл Жұлдыз (Жамбыл облысы)|Қызыл Жұлдыз]] — 5 070 адам
# [[Бірлік (Шу ауданы)|Бірлік]] — 5 049 адам
# [[Айша бибі ауылы|Айша бибі]] — 4 616 адам
# [[Отар (Жамбыл облысы)|Отар]] — 4 540 адам
# [[Пригородное (Жамбыл облысы)|Пригородное]] — 4 500 адам
# [[Ойтал (Ойтал ауылдық округі)|Ойтал]] — 4 181 адам
# [[Бетқайнар]] — 4 174 адам
# [[Шайқорық]] — 4 141 адам
# [[Гродеково]] — 4 085 адам
# [[Байзақ]] — 3 884 адам
# [[Қызылқайнар (Жамбыл облысы)|Қызылқайнар]] — 3 732 адам
# [[Нұрлыкент]] — 3 646 адам
# [[Құмжота]] — 3 603 адам
# [[Түрксіб (Жамбыл облысы)|Түрксіб]] — 3 516 адам
# [[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — 3 504 адам
# [[Қарасай батыр ауылы (Жамбыл облысы)|Қарасай батыр]] — 3 474 адам
# [[Көлбастау]] — 3 434 адам
# [[Әлжан ана]] — 3 378 адам
# [[Жамбыл (Жамбыл ауданы Жамбыл облысы)|Жамбыл]] — 3 313 адам
# [[Көгершін (ауыл)|Көгершін]] — 3 238 адам
# [[Ақбұлым]] — 3 084 адам
{{Div col end}}

== Жетісу облысы ==
# '''[[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]]''' — 16 037 адам
# '''[[Сарыөзек (Алматы облысы)|Сарыөзек]]''' — 12 912 адам
# '''[[Балпық би (ауыл)|Балпық би]]''' — 12 654 адам
# [[Еркін (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Еркін]] — 11 465 адам
# [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] — 10 360 адам
# '''[[Жансүгіров ауылы|Жансүгіров]]''' — 8 288 адам
# [[Өтенай (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Өтенай]] — 7 118 адам
# [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] — 6 049 адам
# [[Бақтыбай Жолбарысұлы ауылы|Бақтыбай Жолбарысұлы]] — 5 858 адам
# [[Пенжім]] — 5 081 адам
# [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] — 4 698 адам
# [[Үлкен Шыған]] — 4 682 адам
# [[Үшарал (Панфилов ауданы)|Үшарал]] — 4 194 адам
# [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] — 3 869 адам
# [[Матай]] — 3 778 адам
# [[Алтыүй]] — 3 697 адам
# [[Алдабергенов ауылы|Алдабергенов]] — 3 669 адам
# [[Шолақай]] — 3 407 адам
# [[Алмалы (Сарқан ауданы)|Алмалы]] — 3 361 адам
# [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] — 3 322 адам
# [[Бастөбе]] — 3 316 адам
# [[Қойлық (ауыл)|Қойлық]] — 3 257 адам
# [[Қоңырөлең]] — 3 031 адам
# [[Алмалы (Панфилов ауданы)|Алмалы]] — 3 007 адам

== Қарағанды облысы ==
# [[Ағадыр|Ақадыр]] — 9 612 адам
# [[Топар (Қарағанды облысы)|Топар]] — 9 314 адам
# [[Шахан (Қарағанды облысы)|Шахан]] — 8 289 адам
# [[Ақтас (Саран қалалық әкімдігі)|Ақтас]] — 8 252 адам
# '''[[Осакаровка]]''' — 8 046 адам
# [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — 6 906 адам
# [[Новодолинский]] — 6 365 адам
# [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодёжный]] — 6 139 адам
# '''[[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]]''' — 5 956 адам
# '''[[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]]''' — 5 351 адам
# [[Долинка (Қарағанды облысы)|Долинка]] — 5 350 адам
# [[Қарағайлы (Қарқаралы ауданы)|Қарағайлы]] — 4 850 адам
# '''[[Ақсу-Аюлы]]''' — 4 586 адам
# [[Сарышаған (кент)|Сарышаған]] — 4 429 адам
# [[Қушоқы]] — 4 308 адам
# ''[[Қоңырат (кент)|Қоңырат]]'' — 4 091 адам
# [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] — 4 078 адам
# [[Доскей]] — 4 027 адам
# [[Сәкен Сейфуллин (кент)|Сәкен Сейфуллин]] — 3 696 адам
# [[Саяқ (кент)|Саяқ]] — 3 669 адам
# [[Үштөбе (Қарағанды облысы)|Үштөбе]] — 3 519 адам
# [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] — 3 399 адам
# [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал]] — 3 397 адам
# [[Дубовка (Қарағанды облысы)|Дубовка]] — 3 393 адам
# '''[[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]]''' — 3 145 адам

== Қостанай облысы ==
# '''[[Әулиекөл]]''' — 11 692 адам
# [[Қашар (кент)|Қашар]] — 11 357 адам
# '''[[Қарабалық (кент)|Қарабалық]]''' — 11 080 адам
# '''[[Боровской]]''' — 9 781 адам
# [[Құсмұрын (кент)|Құсмұрын]] — 9 633 адам
# '''[[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]]''' — 9 469 адам
# '''[[Амангелді (Амангелді ауданы)|Амангелді]]''' — 7 569 адам
# [[Аманқарағай]] — 7 304 адам
# [[Тобыл (кент, Бейімбет Майлин ауданы)|Тобыл]] — 6 895 адам
# '''[[Федоровка (Федоров ауданы)|Фёдоровка]]''' — 6 410 адам
# '''[[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]]''' — 6 378 адам
# [[Заречное (Қостанай облысы)|Заречное]] — 5 804 адам
# '''[[Торғай (Қостанай облысы)|Торғай]]''' — 5 767 адам
# '''[[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]]''' — 5 344 адам
# '''[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]]''' — 5 196 адам
# '''[[Қарамеңді]]''' — 4 694 адам
# '''[[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]]''' — 3 952 адам
# [[Октябрьский (Қостанай облысы)|Октябрьский]] — 3 737 адам
# '''[[Қарасу (Қарасу ауданы)|Қарасу]]''' — 3 728 адам
# [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] — 3 034 адам

== Қызылорда облысы ==
# '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам
# '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам
# '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам
# '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам
# [[Тасбөгет]] — 18 875 адам
# '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам
# [[Төретам]] — 9 548 адам
# [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам
# '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам
# [[Қызылжарма]] — 5 484 адам
# [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам
# [[Төменарық]] — 4 069 адам
# [[Махамбетов]] — 3 780 адам
# [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам

== Маңғыстау облысы ==
# '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам
# [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам
# [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам
# [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам
# '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам
# [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам
# '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам
# [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам
# '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам
# [[Боранқұл]] — 6 310 адам
# [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам
# [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам
# [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам
# [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам
# [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам

== Павлодар облысы ==
# [[Майқайың]] — 8 761 адам
# [[Ленинский (Павлодар облысы)|Ленинский]] — 8 619 адам
# '''[[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]]''' — 7 915 адам
# '''[[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]]''' — 7 772 адам
# '''[[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]]''' — 7 355 адам
# '''[[Баянауыл]]''' — 5 893 адам
# '''[[Железинка]]''' — 5 190 адам
# [[Солнечный (Павлодар облысы)|Солнечный]] — 4 892 адам
# '''[[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]]''' — 4 067 адам
# '''[[Ақтоғай (Павлодар облысы)|Ақтоғай]]''' — 4 000 адам
# [[Кенжекөл]] — 3 978 адам
# '''[[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]]''' — 3 815 адам
# [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] — 3 557 адам
# [[Ақсу (кент, Павлодар облысы)|Ақсу]] — 3 533 адам
# [[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — 3 145 адам

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
# '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам
# '''[[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]]''' — 10 234 адам
# '''[[Бескөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бескөл]]''' — 8 805 адам
# '''[[Кішкенекөл]]''' — 6 814 адам
# '''[[Смирново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Смирново]]''' — 5 796 адам
# '''[[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]]''' — 5 725 адам
# '''[[Явленка]]''' — 5 630 адам
# '''[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]]''' — 4 601 адам
# [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] — 4 420 адам
# '''[[Талшық]]''' — 3 754 адам
# [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] — 3 509 адам
# [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] — 3 274 адам
# [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенка]] — 3 106 адам

== Түркістан облысы ==
# [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам
# '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам
# [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам
# '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам
# '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам
# '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам
# '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам
# '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам
# [[Қарамұрт]] — 10 538 адам
# '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам
# '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам
# '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам
# ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам
# ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам
# [[Ақсуабат]] — 3 572 адам
# [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам

== Ұлытау облысы ==
# '''[[Жаңаарқа]]''' — 14 265 адам
# [[Жәйрем]] — 9 382 адам
# [[Жезқазған (кент)|Жезқазған]] — 8 277 адам

== Шығыс Қазақстан облысы ==
# '''[[Глубокое (Шығыс Қазақстан облысы)|Глубокое]]''' — 9 652 адам
# [[Белоусовка (Шығыс Қазақстан облысы)|Белоусовка]] — 9 649 адам
# '''[[Күршім]]''' — 8 490 адам
# '''[[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]]''' — 6 526 адам
# '''[[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжар]]''' — 6 396 адам
# [[Усть-Таловка]] — 5 771 адам
# [[Жаңа Бұқтырма]] — 5 591 адам
# '''[[Үлкен Нарын]]''' — 5 095 адам
# [[Меновное]] — 4 870 адам
# [[Опытное поле (Шығыс Қазақстан облысы)|Опытное поле]] — 4 704 адам
# [[Первомайский (Шығыс Қазақстан облысы)|Первомайский]] — 4597 адам
# [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] — 4 209 адам
# '''[[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]]''' — 3 966 адам
# [[Катонқарағай]] — 3 869 адам
# [[Жоғарғы Березовка (Шығыс Қазақстан облысы)|Жоғарғы Берёзовка]] — 3 545 адам
# [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] — 3 489 адам
# [[Черемшанка (Шығыс Қазақстан облысы)|Черемшанка]] — 3 300 адам
# [[Предгорное (Шығыс Қазақстан облысы)|Предгорное]] — 3 277 адам
# [[Прапорщиково]] — 3 174 адам

== Ескертпелер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Тізімдер]]
[[Санат:Қазақстан елді мекендері]]</text>
      <sha1>21bqideg8gw0gwe860ufn55f2iigi7l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2009</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686032</id>
    <revision>
      <id>3058597</id>
      <parentid>3058454</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:38:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23453" xml:space="preserve">{{Жеңіл атлетикалық жарыс
 |Атауы           = Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2009&lt;br /&gt;IAAF World Championships Berlin 2009
 |Эмблема            = 2009 World Championships in Athletics logo.png
 |Өлшемі             = 200px
 |Сурет сипаттамасы           = 
 |Қала              = [[Берлин]], {{GER}}
 |Елдер             = 202
 |Қатысушылар         = 2101
 |Медальдар            = 47
 |Ашылуы           = [[15 тамыз]] [[2009]]
 |Жабылуы           = [[23 тамыз]] [[2009]]
 |Стадион            = [[Олимпиаштадион]]
 |Алдыңғы         = [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2007|2007]]
 |Келесі          = [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2011|2011]]
}}

'''Жеңіл атлетикадан XII әлем чемпионаты''' [[Германия]] астанасы [[Берлин]] қаласында [[2009 жыл]]дың [[22 тамыз]] - [[30 тамыз]] күндері аралығында өткізілді.&lt;ref&gt;{{cite news | title=Beijing to host 2015 World Athletics Championships | publisher=BBC Sport | url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/athletics/9212714.stm |date=20 November 2010| access-date=20 November 2010 | archive-url= https://web.archive.org/web/20101125052231/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/athletics/9212714.stm| archive-date= 25 November 2010 | url-status= live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.iaaf.org/aboutiaaf/news/newsid=58752.html |title=Beijing selected to host 2015 World Championships |publisher=iaaf.org |date=2010-11-20 |access-date=2011-09-03}}&lt;/ref&gt; Жарыстар «[[Олимпиаштадион]]» стадионында өтті.

== Жеңімпаздар мен жүлдегерлер ==
=== Ерлер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;font-size:100%&quot;
|-
! scope=col style=&quot;width:120px; background: #efefef;&quot;| Бағдарлама түрі
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: gold;&quot; | Алтын
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: silver;&quot; | Күміс
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: #cc9966;&quot; | Қола
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|100 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Усэйн Болт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 9,77&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Джастин Гэтлин]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 9,85&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Jamaica}} [[Неста Картер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 9,95
|-
|200 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Усэйн Болт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 19,66&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Jamaica}} [[Уоррен Уир]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 19,79&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|USA}} [[Кёртис Митчелл]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 20,04
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|400 метр
| {{flagicon|USA}} [[Лашон Мерритт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 43.74&lt;br /&gt;{{WL}}, {{PR}}
| {{flagicon|USA}} [[Тони Маккей]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 44.40&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Dominican Republic}} [[Лугелин Сантос]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Доминикан Республикасы]]&lt;/small&gt; || 44.52&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
|800 метр
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Мохаммед Аман]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 1:43.31&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Ник Симмондс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 1:43.55&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Djibouti}} [[Аянлех Сулейман]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Джибути]]&lt;/small&gt; || 1:43.76
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|1500 метр
| {{flagicon|Kenya}} [[Асбель Кипроп]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 3:36,28
| {{flagicon|USA}} [[Мэттью Центровиц]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 3:36,78
| {{flagicon|South Africa}} [[Йохан Кронье]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[ОАР]]&lt;/small&gt; || 3:36,83
|-
|5000 метр
| {{flagicon|Great Britain}} [[Мо Фарах]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 13:26,98
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Хагос Гебрхивет]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 13:27,26
| {{flagicon|Kenya}} [[Исиа Коэч]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 13:27,26
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|10 000 метр
| {{flagicon|Great Britain}} [[Мо Фарах]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 27:21.71&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Ибрахим Джейлан]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 27:22.23&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Kenya}} [[Пол Тануи]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 27:22.61
|-
|Марафон
| {{flagicon|Uganda}} [[Стивен Кипротич]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Уганда]]&lt;/small&gt; || 2:09,51&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Лелиса Десиса]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 2:10,12
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Тадесе Тола]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 2:10,23
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|110 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|USA}} [[Дэвид Оливер]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 13,00&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|USA}} [[Райан Уилсон]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 13,13
| {{flagicon|Russia}} [[Сергей Шубенков]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 13,24
|-
|400 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|Trinidad and Tobago}} [[Джехуе Гордон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Тринидад және Тобаго]]&lt;/small&gt; || 47,69&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|USA}} [[Майкл Тинсли]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 47,70&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Serbia}} [[Эмир Бекрич]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Сербия]]&lt;/small&gt; || 48,05&lt;br /&gt;{{NR}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|3000 м/{{Tooltip|к|Кедергі}} 
| {{flagicon|Kenya}} [[Эзекиль Кембой]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 8.06,01&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Kenya}} [[Консеслус Кипруто]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 8.06,37&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|France}} [[Махидин Мехисси-Бенаббад]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 8.07,86&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
|20 км жүру
| {{flagicon|Russia}} [[Александр Иванов]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:20:58&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|China}} [[Чэнь Дин]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 1:21:09&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Spain}} [[Мигель Анхель Лопес]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Испания]]&lt;/small&gt; || 1:21:21&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|50 км жүру
| {{flagicon|Ireland}} [[Роберт Хеффернан]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ирландия]]&lt;/small&gt; || 3:37:56&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Russia}} [[Михаил Рыжов]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 3:38:58&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Australia}} [[Джаред Таллент]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Австралия]]&lt;/small&gt; || 3:40:03&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
| Эстафета 4x100 м
| {{JAM}}&lt;br /&gt;[[Неста Картер]]&lt;br /&gt;[[Кемар Бэйли-Коул]]&lt;br /&gt;[[Никель Ашмид]]&lt;br /&gt;[[Усэйн Болт]]&lt;br /&gt;''[[Уоррен Уир]]''&lt;br /&gt;''[[Ошан Бейли]]'' || 37,36&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{USA}}&lt;br /&gt;[[Чарльз Силмон]]&lt;br /&gt;[[Майк Роджерс]]&lt;br /&gt;[[Муки Салаам]]&lt;br /&gt;[[Джастин Гэтлин]] || 37,66
| {{CAN}}&lt;br /&gt;[[Гэвин Смелли]]&lt;br /&gt;[[Аарон Браун]]&lt;br /&gt;[[Донтае Ричардс-Квок]]&lt;br /&gt;[[Джастин Уорнер]] || 37,92&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Эстафета 4x400 м
| {{USA}}&lt;br /&gt;[[Давид Вербург]]&lt;br&gt;[[Тони Маккей]]&lt;br&gt;[[Арман Холл]]&lt;br&gt;[[Лашон Мерритт]]&lt;br&gt;''[[Джошуа Менс]]''&lt;br&gt;''[[Джеймс Харрис]]'' || 2.58,71&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{JAM}}&lt;br /&gt;[[Рушин МакДональд]]&lt;br&gt;[[Эдино Стил]]&lt;br&gt;[[Омар Джонсон]]&lt;br&gt;[[Джавон Фрэнсис]]&lt;br&gt;''[[Джавер Белл]]'' || 2.59,88 
| {{RUS}}&lt;br /&gt;[[Максим Дылдин]]&lt;br&gt;[[Лев Мосин]]&lt;br&gt;[[Сергей Петухов]]&lt;br&gt;[[Владимир Краснов]] || 2.59,90  
|-
|Биіктікке секіру
| {{flagicon|Ukraine}} [[Богдан Бондаренко]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Украина]]&lt;/small&gt; || 2,41&lt;br /&gt;{{CR}}, {{NR}}
| {{flagicon|Qatar}} [[Мутаз Эсса Баршим]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Катар]]&lt;/small&gt; || 2,38
| {{flagicon|Canada}} [[Дерек Друэн]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 2,38&lt;br /&gt;{{NR}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Сырықпен секіру
| {{flagicon|Germany}} [[Рафаэль Хольцдеппе]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 5,89
| {{flagicon|France}} [[Рено Лавиллени]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 5,89
| {{flagicon|Germany}} [[Бьёрн Отто]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 5,82
|-
|Ұзындыққа секіру
| {{flagicon|Russia}} [[Александр Меньков]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 8,56&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|Netherlands}} [[Игнисиус Гайса]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Нидерланд]]ылар&lt;/small&gt; || 8,29&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|Mexico}} [[Луис Ривера]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Мексика]]&lt;/small&gt; || 8,27
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Үштік секіру
| {{flagicon|France}} [[Тедди Тамго]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 18,04&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|Cuba}} [[Педро Пичардо]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Куба]]&lt;/small&gt; || 17,68
| {{flagicon|USA}} [[Уилл Клэй]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 17,52&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
|Ядро лақтыру
| {{flagicon|Germany}} [[Давид Шторль]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 21,73&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Райан Уитинг]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 21,57
| {{flagicon|Canada}} [[Дилан Армстронг]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 21,34&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Диск лақтыру
| {{flagicon|Germany}} [[Роберт Хартинг]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 69.11
| {{flagicon|Poland}} [[Пётр Малаховский]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Польша]]&lt;/small&gt; || 68.36
| {{flagicon|Estonia}} [[Герд Кантер]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эстония]]&lt;/small&gt; || 65.19
|-
|Найза лақтыру
| {{flagicon|Czech Republic}} [[Витезслав Веселы]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Чехия]]&lt;/small&gt; || 87,17
| {{flagicon|Finland}} [[Теро Питкямяки]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Финляндия]]&lt;/small&gt; || 87,07
| {{flagicon|Russia}} [[Дмитрий Тарабин]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 86,23
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Балға лақтыру
| {{flagicon|Poland}} [[Павел Файдек]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Польша]]&lt;/small&gt; || 81,97&lt;br /&gt;{{WL}}, {{PR}}
| {{flagicon|Hungary}} [[Кристиан Парш]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Венгрия]]&lt;/small&gt; || 80,30
| {{flagicon|Czech Republic}} [[Лукаш Мелих]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Чехия]]&lt;/small&gt; || 79,36
|-
|Онсайыс
| {{flagicon|USA}} [[Эштон Итон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 8809&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Germany}} [[Михаэль Шрадер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 8670&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Canada}} [[Дамиан Уорнер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 8512&lt;br /&gt;{{PR}}
|- bgcolor= e8e8e8
|colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}}
|}

=== Әйелдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;font-size:100%&quot;
|-
! scope=col style=&quot;width:120px; background: #efefef;&quot;| Бағдарлама түрі
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: gold;&quot; | Алтын
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: silver;&quot; | Күміс
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: #cc9966;&quot; | Қола
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 100 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 10,71&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Côte d'Ivoire}} [[Мюриэль Ауре]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кот-д’Ивуар]]&lt;/small&gt; || 10,93
| {{flagicon|USA}} [[Кармелита Джетер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 10,94
|-
| 200 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 22,17
| {{flagicon|Côte d'Ivoire}} [[Мюриэль Ауре]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кот-д’Ивуар]]&lt;/small&gt; || 22,32
| {{flagicon|Nigeria}} [[Блессинг Окагбаре]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Нигерия]]&lt;/small&gt; || 22,32
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 400 метр
| {{flagicon|Great Britain}} [[Кристин Охуруогу]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 49,41&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|Botswana}} [[Амантле Мончхо]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ботсвана]]&lt;/small&gt; || 49,41
| {{flagicon|Russia}} [[Антонина Кривошапка]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 49,78 
|-
| 800 метр
| {{flagicon|Kenya}} [[Юнис Джепкоэч Сум]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 1:57,38&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Russia}} [[Мария Савинова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:57,80&lt;br /&gt;{{SB}} 
| {{flagicon|USA}} [[Бренда Мартинес]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 1:57,91&lt;br /&gt;{{PR}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 1 500 метр
| {{flagicon|Sweden}} [[Абеба Арегави]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Швеция]]&lt;/small&gt; || 4.02,67
| {{flagicon|USA}} [[Дженнифер Симпсон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 4.02,99
| {{flagicon|Kenya}} [[Хеллен Обири]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 4.03,86
|-
| 5 000 метр
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Месерет Дефар]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 14:50,19
| {{flagicon|Kenya}} [[Мерси Чероно]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 14:51,22
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Алмаз Айана]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 14:51,33
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 10 000 метр
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Тирунеш Дибаба]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 30:43,35
| {{flagicon|Kenya}} [[Глэйдис Чероно]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 30:45,17
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Белайнеш Олджира]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 30:46,98
|-
| Марафон
| {{flagicon|Kenya}} [[Эдна Киплагат]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 2:25:44
| {{flagicon|Italy}} [[Валерия Странео]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Италия]]&lt;/small&gt; || 2:25:58&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Japan}} [[Кайоко Фукуси]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Жапония]]&lt;/small&gt; || 2:27:45
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Эстафета 4×100 метр
|{{JAM}} &lt;br /&gt;[[Кери Рассел]] &lt;br /&gt;[[Керрон Стюарт]] &lt;br /&gt;[[Скиллони Калверт]] &lt;br /&gt;[[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]] || 41,29&lt;br /&gt;{{WL}}, {{CR}}
|{{USA}}&lt;br /&gt;[[Дженеба Тармо]] &lt;br /&gt;[[Александрия Андерсон]] &lt;br /&gt;[[Инглиш Гарднер]] &lt;br /&gt;[[Октавиус Фриман]] || 42,75
|{{GBR}}&lt;br /&gt;[[Дина Ашер-Смит]] &lt;br /&gt;[[Эшли Нельсон]] &lt;br /&gt;[[Аннабель Льюис]] &lt;br /&gt;[[Хейли Джонс]] || 42.87
|-
| Эстафета 4×400 метр
|{{RUS}}&lt;br /&gt;[[Юлия Гущина]] &lt;br /&gt;[[Татьяна Фирова]]&lt;br /&gt;[[Ксения Рыжова]] &lt;br /&gt;[[Антонина Кривошапка]] &lt;br /&gt; ''[[Наталья Антюх]]'' || 3:20,19&lt;br /&gt;{{WL}}
|{{USA}}&lt;br /&gt;[[Джессика Бирд]] &lt;br /&gt;[[Наташа Хастингс]] &lt;br /&gt;[[Эшли Спенсер]] &lt;br /&gt;[[Франсена Маккорори]]&lt;br /&gt; ''[[Джоанна Эткинс]]'' || 3:20,41&lt;br /&gt;{{SB}}
|{{GBR}}&lt;br /&gt;[[Эйлид Чайлд]] &lt;br /&gt;[[Шана Кокс]] &lt;br /&gt;[[Маргарет Адеойе]] &lt;br /&gt;[[Кристин Охуруогу]] || 3:22,61&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 100 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|USA}} [[Брианна Роллинс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 12,44
| {{flagicon|Australia}} [[Салли Пирсон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Австралия]]&lt;/small&gt; || 12,50&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Great Britain}} [[Тиффани Портер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 12,55&lt;br /&gt;{{PR}}
|-
| 400 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|Czech Republic}} [[Зузана Гейнова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Чехия]]&lt;/small&gt; || 52,83&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|USA}} [[Далила Мухаммад]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 54,09
| {{flagicon|USA}} [[Лашинда Димус]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 54,24
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 3000 м/{{Tooltip|к|Кедергі}} 
| {{flagicon|Kenya}} [[Милка Чемос Чейва]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 9:11,65&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Kenya}} [[Лидия Чепкуруи]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 9:12,55&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Ethiopia}} [[София Ассефа]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 9:12,84&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
| 20 км жүру
| {{flagicon|Russia}} [[Елена Лашманова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:27:09
| {{flagicon|Russia}} [[Анися Кирдяпкина]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:27:11
| {{flagicon|China}} [[Лю Хун]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 1:28:10
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Биіктікке секіру
| {{flagicon|Russia}} [[Светлана Школина]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 2,03&lt;br /&gt;{{PR}} 
| {{flagicon|USA}} [[Бриджитта Барретт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 2,00 
| {{flagicon|Russia}} [[Анна Чичерова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt;&lt;hr /&gt; {{flagicon|Spain}} [[Рут Бейтиа]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Испания]]&lt;/small&gt; || 1,97&lt;br /&gt;1,97
|-
| Сырықпен секіру
| {{flagicon|Russia}} [[Елена Исинбаева]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 4,89&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Дженнифер Сур]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 4,82
| {{flagicon|Cuba}} [[Ярислей Сильва]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Куба]]&lt;/small&gt; || 4,82
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Ұзындыққа секіру
| {{flagicon|USA}} [[Бриттни Риз]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 7,01
| {{flagicon|Nigeria}} [[Блессинг Окагбаре]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Нигерия]]&lt;/small&gt; || 6,99
| {{flagicon|Serbia}} [[Ивана Шпанович]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Сербия]]&lt;/small&gt; || 6,82&lt;br /&gt;{{NR}} 
|-
| Үштік секіру
| {{flagicon|Colombia}} [[Катрин Ибаргуен]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Колумбия]]&lt;/small&gt; || 14.85&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Russia}} [[Екатерина Конева]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 14.81
| {{flagicon|Ukraine}} [[Ольга Саладуха]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Украина]]&lt;/small&gt; || 14.65
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Ядро лақтыру
| {{flagicon|New Zealand}} [[Валери Адамс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Жаңа Зеландия]]&lt;/small&gt; || 20,88
| {{flagicon|Germany}} [[Кристина Шваниц]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 20,41&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|China}} [[Гун Лицзяо]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 19,95
|-
| Диск лақтыру
| {{flagicon|Croatia}} [[Сандра Перкович]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Хорватия]]&lt;/small&gt; || 67,99
| {{flagicon|France}} [[Мелина Робер-Мишон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 66,28&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|Cuba}} [[Ярелис Барриос]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Куба]]&lt;/small&gt; || 64,96
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Найза лақтыру
| {{flagicon|Germany}} [[Кристина Обергфёлль]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 69,05&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Australia}} [[Кимберли Микл]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Австралия]]&lt;/small&gt; || 66,60&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Russia}} [[Мария Абакумова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 65,09
|-
| Балға лақтыру
| {{flagicon|Russia}} [[Татьяна Лысенко]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 78,80&lt;br /&gt;{{WL}}, {{CR}}, {{NR}}
| {{flagicon|Poland}} [[Анита Влодарчик]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Польша]]&lt;/small&gt; || 78,46&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|China}} [[Чжан Вэньсю]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 75,58&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Жетісайыс
| {{flagicon|Ukraine}} [[Анна Мельниченко]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Украина]]&lt;/small&gt; || 6586&lt;br /&gt;{{PR}} 
| {{flagicon|Canada}} [[Брианн Тейсен-Итон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 6530&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Netherlands}} [[Дафна Схипперс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Нидерланд]]ылар&lt;/small&gt; || 6477&lt;br /&gt;{{NR}}
|- bgcolor= e8e8e8
|colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}}
|}

==Медальдық есеп==
{| class=&quot;wikitable&quot;  style=&quot;margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;&quot;
|- bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
! width=50 | Орын
! width=200 | Ел
! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]]
|- align=center
| 1
| align=left|{{KEN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | '''7'''
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | '''6'''
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|16
|- align=center
| 2
| align=left|{{JAM}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 7
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|12
|- align=center
| 3
| align=left|{{USA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 6
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 6
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | '''6'''
|18
|- align=center
| 4
| align=left|{{GBR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 4
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
|7
|- align=center
| 5
| align=left|{{ETH}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 3
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 3
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
|8
|- align=center
| 6
| align=left|{{POL}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 3
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 4
|8
|- align=center
|rowspan=&quot;2&quot;|7
| align=left|{{CAN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 3
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|8
|- align=center
| align=left|{{GER}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 3
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|8
|- align=center
|9
| align=left|{{RUS}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
|4
|- align=center
| 10
| align=left|{{CUB}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
|3
|-align=center
|colspan=&quot;2&quot;|'''Барлығы'''
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; |'''47'''
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; |'''48'''
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; |'''49'''
| '''144'''
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.bei2015.cn/ Чемпионат сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130725102110/http://www.mos2013.ru/ru/ |date=2013-07-25 }} {{ref-ru}} {{ref-en}}

[[Санат:2009 жылғы жеңіл атлетика]]
[[Санат:Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаттары]]</text>
      <sha1>5p07ww0mfhfpvco2yqq89ax0c8r5d13</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058711</id>
      <parentid>3058597</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T23:59:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <comment>/* Медальдық есеп */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23453" xml:space="preserve">{{Жеңіл атлетикалық жарыс
 |Атауы           = Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2009&lt;br /&gt;IAAF World Championships Berlin 2009
 |Эмблема            = 2009 World Championships in Athletics logo.png
 |Өлшемі             = 200px
 |Сурет сипаттамасы           = 
 |Қала              = [[Берлин]], {{GER}}
 |Елдер             = 202
 |Қатысушылар         = 2101
 |Медальдар            = 47
 |Ашылуы           = [[15 тамыз]] [[2009]]
 |Жабылуы           = [[23 тамыз]] [[2009]]
 |Стадион            = [[Олимпиаштадион]]
 |Алдыңғы         = [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2007|2007]]
 |Келесі          = [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2011|2011]]
}}

'''Жеңіл атлетикадан XII әлем чемпионаты''' [[Германия]] астанасы [[Берлин]] қаласында [[2009 жыл]]дың [[22 тамыз]] - [[30 тамыз]] күндері аралығында өткізілді.&lt;ref&gt;{{cite news | title=Beijing to host 2015 World Athletics Championships | publisher=BBC Sport | url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/athletics/9212714.stm |date=20 November 2010| access-date=20 November 2010 | archive-url= https://web.archive.org/web/20101125052231/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/athletics/9212714.stm| archive-date= 25 November 2010 | url-status= live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.iaaf.org/aboutiaaf/news/newsid=58752.html |title=Beijing selected to host 2015 World Championships |publisher=iaaf.org |date=2010-11-20 |access-date=2011-09-03}}&lt;/ref&gt; Жарыстар «[[Олимпиаштадион]]» стадионында өтті.

== Жеңімпаздар мен жүлдегерлер ==
=== Ерлер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;font-size:100%&quot;
|-
! scope=col style=&quot;width:120px; background: #efefef;&quot;| Бағдарлама түрі
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: gold;&quot; | Алтын
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: silver;&quot; | Күміс
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: #cc9966;&quot; | Қола
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|100 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Усэйн Болт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 9,77&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Джастин Гэтлин]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 9,85&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Jamaica}} [[Неста Картер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 9,95
|-
|200 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Усэйн Болт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 19,66&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Jamaica}} [[Уоррен Уир]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 19,79&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|USA}} [[Кёртис Митчелл]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 20,04
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|400 метр
| {{flagicon|USA}} [[Лашон Мерритт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 43.74&lt;br /&gt;{{WL}}, {{PR}}
| {{flagicon|USA}} [[Тони Маккей]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 44.40&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Dominican Republic}} [[Лугелин Сантос]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Доминикан Республикасы]]&lt;/small&gt; || 44.52&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
|800 метр
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Мохаммед Аман]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 1:43.31&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Ник Симмондс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 1:43.55&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Djibouti}} [[Аянлех Сулейман]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Джибути]]&lt;/small&gt; || 1:43.76
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|1500 метр
| {{flagicon|Kenya}} [[Асбель Кипроп]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 3:36,28
| {{flagicon|USA}} [[Мэттью Центровиц]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 3:36,78
| {{flagicon|South Africa}} [[Йохан Кронье]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[ОАР]]&lt;/small&gt; || 3:36,83
|-
|5000 метр
| {{flagicon|Great Britain}} [[Мо Фарах]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 13:26,98
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Хагос Гебрхивет]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 13:27,26
| {{flagicon|Kenya}} [[Исиа Коэч]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 13:27,26
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|10 000 метр
| {{flagicon|Great Britain}} [[Мо Фарах]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 27:21.71&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Ибрахим Джейлан]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 27:22.23&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Kenya}} [[Пол Тануи]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 27:22.61
|-
|Марафон
| {{flagicon|Uganda}} [[Стивен Кипротич]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Уганда]]&lt;/small&gt; || 2:09,51&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Лелиса Десиса]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 2:10,12
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Тадесе Тола]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 2:10,23
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|110 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|USA}} [[Дэвид Оливер]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 13,00&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|USA}} [[Райан Уилсон]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 13,13
| {{flagicon|Russia}} [[Сергей Шубенков]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 13,24
|-
|400 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|Trinidad and Tobago}} [[Джехуе Гордон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Тринидад және Тобаго]]&lt;/small&gt; || 47,69&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|USA}} [[Майкл Тинсли]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 47,70&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Serbia}} [[Эмир Бекрич]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Сербия]]&lt;/small&gt; || 48,05&lt;br /&gt;{{NR}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|3000 м/{{Tooltip|к|Кедергі}} 
| {{flagicon|Kenya}} [[Эзекиль Кембой]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 8.06,01&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Kenya}} [[Консеслус Кипруто]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 8.06,37&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|France}} [[Махидин Мехисси-Бенаббад]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 8.07,86&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
|20 км жүру
| {{flagicon|Russia}} [[Александр Иванов]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:20:58&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|China}} [[Чэнь Дин]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 1:21:09&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Spain}} [[Мигель Анхель Лопес]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Испания]]&lt;/small&gt; || 1:21:21&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|50 км жүру
| {{flagicon|Ireland}} [[Роберт Хеффернан]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ирландия]]&lt;/small&gt; || 3:37:56&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Russia}} [[Михаил Рыжов]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 3:38:58&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Australia}} [[Джаред Таллент]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Австралия]]&lt;/small&gt; || 3:40:03&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
| Эстафета 4x100 м
| {{JAM}}&lt;br /&gt;[[Неста Картер]]&lt;br /&gt;[[Кемар Бэйли-Коул]]&lt;br /&gt;[[Никель Ашмид]]&lt;br /&gt;[[Усэйн Болт]]&lt;br /&gt;''[[Уоррен Уир]]''&lt;br /&gt;''[[Ошан Бейли]]'' || 37,36&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{USA}}&lt;br /&gt;[[Чарльз Силмон]]&lt;br /&gt;[[Майк Роджерс]]&lt;br /&gt;[[Муки Салаам]]&lt;br /&gt;[[Джастин Гэтлин]] || 37,66
| {{CAN}}&lt;br /&gt;[[Гэвин Смелли]]&lt;br /&gt;[[Аарон Браун]]&lt;br /&gt;[[Донтае Ричардс-Квок]]&lt;br /&gt;[[Джастин Уорнер]] || 37,92&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Эстафета 4x400 м
| {{USA}}&lt;br /&gt;[[Давид Вербург]]&lt;br&gt;[[Тони Маккей]]&lt;br&gt;[[Арман Холл]]&lt;br&gt;[[Лашон Мерритт]]&lt;br&gt;''[[Джошуа Менс]]''&lt;br&gt;''[[Джеймс Харрис]]'' || 2.58,71&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{JAM}}&lt;br /&gt;[[Рушин МакДональд]]&lt;br&gt;[[Эдино Стил]]&lt;br&gt;[[Омар Джонсон]]&lt;br&gt;[[Джавон Фрэнсис]]&lt;br&gt;''[[Джавер Белл]]'' || 2.59,88 
| {{RUS}}&lt;br /&gt;[[Максим Дылдин]]&lt;br&gt;[[Лев Мосин]]&lt;br&gt;[[Сергей Петухов]]&lt;br&gt;[[Владимир Краснов]] || 2.59,90  
|-
|Биіктікке секіру
| {{flagicon|Ukraine}} [[Богдан Бондаренко]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Украина]]&lt;/small&gt; || 2,41&lt;br /&gt;{{CR}}, {{NR}}
| {{flagicon|Qatar}} [[Мутаз Эсса Баршим]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Катар]]&lt;/small&gt; || 2,38
| {{flagicon|Canada}} [[Дерек Друэн]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 2,38&lt;br /&gt;{{NR}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Сырықпен секіру
| {{flagicon|Germany}} [[Рафаэль Хольцдеппе]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 5,89
| {{flagicon|France}} [[Рено Лавиллени]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 5,89
| {{flagicon|Germany}} [[Бьёрн Отто]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 5,82
|-
|Ұзындыққа секіру
| {{flagicon|Russia}} [[Александр Меньков]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 8,56&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|Netherlands}} [[Игнисиус Гайса]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Нидерланд]]ылар&lt;/small&gt; || 8,29&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|Mexico}} [[Луис Ривера]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Мексика]]&lt;/small&gt; || 8,27
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Үштік секіру
| {{flagicon|France}} [[Тедди Тамго]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 18,04&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|Cuba}} [[Педро Пичардо]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Куба]]&lt;/small&gt; || 17,68
| {{flagicon|USA}} [[Уилл Клэй]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 17,52&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
|Ядро лақтыру
| {{flagicon|Germany}} [[Давид Шторль]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 21,73&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Райан Уитинг]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 21,57
| {{flagicon|Canada}} [[Дилан Армстронг]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 21,34&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Диск лақтыру
| {{flagicon|Germany}} [[Роберт Хартинг]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 69.11
| {{flagicon|Poland}} [[Пётр Малаховский]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Польша]]&lt;/small&gt; || 68.36
| {{flagicon|Estonia}} [[Герд Кантер]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Эстония]]&lt;/small&gt; || 65.19
|-
|Найза лақтыру
| {{flagicon|Czech Republic}} [[Витезслав Веселы]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Чехия]]&lt;/small&gt; || 87,17
| {{flagicon|Finland}} [[Теро Питкямяки]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Финляндия]]&lt;/small&gt; || 87,07
| {{flagicon|Russia}} [[Дмитрий Тарабин]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 86,23
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
|Балға лақтыру
| {{flagicon|Poland}} [[Павел Файдек]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Польша]]&lt;/small&gt; || 81,97&lt;br /&gt;{{WL}}, {{PR}}
| {{flagicon|Hungary}} [[Кристиан Парш]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Венгрия]]&lt;/small&gt; || 80,30
| {{flagicon|Czech Republic}} [[Лукаш Мелих]]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;[[Чехия]]&lt;/small&gt; || 79,36
|-
|Онсайыс
| {{flagicon|USA}} [[Эштон Итон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 8809&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Germany}} [[Михаэль Шрадер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 8670&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Canada}} [[Дамиан Уорнер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 8512&lt;br /&gt;{{PR}}
|- bgcolor= e8e8e8
|colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}}
|}

=== Әйелдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;font-size:100%&quot;
|-
! scope=col style=&quot;width:120px; background: #efefef;&quot;| Бағдарлама түрі
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: gold;&quot; | Алтын
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: silver;&quot; | Күміс
! scope=col colspan=2 style=&quot;width:200px; background: #cc9966;&quot; | Қола
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 100 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 10,71&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Côte d'Ivoire}} [[Мюриэль Ауре]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кот-д’Ивуар]]&lt;/small&gt; || 10,93
| {{flagicon|USA}} [[Кармелита Джетер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 10,94
|-
| 200 метр
| {{flagicon|Jamaica}} [[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ямайка]]&lt;/small&gt; || 22,17
| {{flagicon|Côte d'Ivoire}} [[Мюриэль Ауре]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кот-д’Ивуар]]&lt;/small&gt; || 22,32
| {{flagicon|Nigeria}} [[Блессинг Окагбаре]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Нигерия]]&lt;/small&gt; || 22,32
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 400 метр
| {{flagicon|Great Britain}} [[Кристин Охуруогу]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 49,41&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|Botswana}} [[Амантле Мончхо]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ботсвана]]&lt;/small&gt; || 49,41
| {{flagicon|Russia}} [[Антонина Кривошапка]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 49,78 
|-
| 800 метр
| {{flagicon|Kenya}} [[Юнис Джепкоэч Сум]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 1:57,38&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Russia}} [[Мария Савинова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:57,80&lt;br /&gt;{{SB}} 
| {{flagicon|USA}} [[Бренда Мартинес]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 1:57,91&lt;br /&gt;{{PR}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 1 500 метр
| {{flagicon|Sweden}} [[Абеба Арегави]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Швеция]]&lt;/small&gt; || 4.02,67
| {{flagicon|USA}} [[Дженнифер Симпсон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 4.02,99
| {{flagicon|Kenya}} [[Хеллен Обири]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 4.03,86
|-
| 5 000 метр
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Месерет Дефар]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 14:50,19
| {{flagicon|Kenya}} [[Мерси Чероно]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 14:51,22
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Алмаз Айана]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 14:51,33
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 10 000 метр
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Тирунеш Дибаба]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 30:43,35
| {{flagicon|Kenya}} [[Глэйдис Чероно]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 30:45,17
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Белайнеш Олджира]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 30:46,98
|-
| Марафон
| {{flagicon|Kenya}} [[Эдна Киплагат]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 2:25:44
| {{flagicon|Italy}} [[Валерия Странео]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Италия]]&lt;/small&gt; || 2:25:58&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Japan}} [[Кайоко Фукуси]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Жапония]]&lt;/small&gt; || 2:27:45
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Эстафета 4×100 метр
|{{JAM}} &lt;br /&gt;[[Кери Рассел]] &lt;br /&gt;[[Керрон Стюарт]] &lt;br /&gt;[[Скиллони Калверт]] &lt;br /&gt;[[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]] || 41,29&lt;br /&gt;{{WL}}, {{CR}}
|{{USA}}&lt;br /&gt;[[Дженеба Тармо]] &lt;br /&gt;[[Александрия Андерсон]] &lt;br /&gt;[[Инглиш Гарднер]] &lt;br /&gt;[[Октавиус Фриман]] || 42,75
|{{GBR}}&lt;br /&gt;[[Дина Ашер-Смит]] &lt;br /&gt;[[Эшли Нельсон]] &lt;br /&gt;[[Аннабель Льюис]] &lt;br /&gt;[[Хейли Джонс]] || 42.87
|-
| Эстафета 4×400 метр
|{{RUS}}&lt;br /&gt;[[Юлия Гущина]] &lt;br /&gt;[[Татьяна Фирова]]&lt;br /&gt;[[Ксения Рыжова]] &lt;br /&gt;[[Антонина Кривошапка]] &lt;br /&gt; ''[[Наталья Антюх]]'' || 3:20,19&lt;br /&gt;{{WL}}
|{{USA}}&lt;br /&gt;[[Джессика Бирд]] &lt;br /&gt;[[Наташа Хастингс]] &lt;br /&gt;[[Эшли Спенсер]] &lt;br /&gt;[[Франсена Маккорори]]&lt;br /&gt; ''[[Джоанна Эткинс]]'' || 3:20,41&lt;br /&gt;{{SB}}
|{{GBR}}&lt;br /&gt;[[Эйлид Чайлд]] &lt;br /&gt;[[Шана Кокс]] &lt;br /&gt;[[Маргарет Адеойе]] &lt;br /&gt;[[Кристин Охуруогу]] || 3:22,61&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 100 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|USA}} [[Брианна Роллинс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 12,44
| {{flagicon|Australia}} [[Салли Пирсон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Австралия]]&lt;/small&gt; || 12,50&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Great Britain}} [[Тиффани Портер]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ұлыбритания]]&lt;/small&gt; || 12,55&lt;br /&gt;{{PR}}
|-
| 400 м/{{Tooltip|б|Барьер}}
| {{flagicon|Czech Republic}} [[Зузана Гейнова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Чехия]]&lt;/small&gt; || 52,83&lt;br /&gt;{{WL}}, {{NR}}
| {{flagicon|USA}} [[Далила Мухаммад]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 54,09
| {{flagicon|USA}} [[Лашинда Димус]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 54,24
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| 3000 м/{{Tooltip|к|Кедергі}} 
| {{flagicon|Kenya}} [[Милка Чемос Чейва]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 9:11,65&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Kenya}} [[Лидия Чепкуруи]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Кения]]&lt;/small&gt; || 9:12,55&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Ethiopia}} [[София Ассефа]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Эфиопия]]&lt;/small&gt; || 9:12,84&lt;br /&gt;{{SB}}
|-
| 20 км жүру
| {{flagicon|Russia}} [[Елена Лашманова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:27:09
| {{flagicon|Russia}} [[Анися Кирдяпкина]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 1:27:11
| {{flagicon|China}} [[Лю Хун]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 1:28:10
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Биіктікке секіру
| {{flagicon|Russia}} [[Светлана Школина]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 2,03&lt;br /&gt;{{PR}} 
| {{flagicon|USA}} [[Бриджитта Барретт]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 2,00 
| {{flagicon|Russia}} [[Анна Чичерова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt;&lt;hr /&gt; {{flagicon|Spain}} [[Рут Бейтиа]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Испания]]&lt;/small&gt; || 1,97&lt;br /&gt;1,97
|-
| Сырықпен секіру
| {{flagicon|Russia}} [[Елена Исинбаева]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 4,89&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|USA}} [[Дженнифер Сур]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 4,82
| {{flagicon|Cuba}} [[Ярислей Сильва]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Куба]]&lt;/small&gt; || 4,82
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Ұзындыққа секіру
| {{flagicon|USA}} [[Бриттни Риз]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[АҚШ]]&lt;/small&gt; || 7,01
| {{flagicon|Nigeria}} [[Блессинг Окагбаре]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Нигерия]]&lt;/small&gt; || 6,99
| {{flagicon|Serbia}} [[Ивана Шпанович]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Сербия]]&lt;/small&gt; || 6,82&lt;br /&gt;{{NR}} 
|-
| Үштік секіру
| {{flagicon|Colombia}} [[Катрин Ибаргуен]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Колумбия]]&lt;/small&gt; || 14.85&lt;br /&gt;{{WL}}
| {{flagicon|Russia}} [[Екатерина Конева]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 14.81
| {{flagicon|Ukraine}} [[Ольга Саладуха]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Украина]]&lt;/small&gt; || 14.65
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Ядро лақтыру
| {{flagicon|New Zealand}} [[Валери Адамс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Жаңа Зеландия]]&lt;/small&gt; || 20,88
| {{flagicon|Germany}} [[Кристина Шваниц]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 20,41&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|China}} [[Гун Лицзяо]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 19,95
|-
| Диск лақтыру
| {{flagicon|Croatia}} [[Сандра Перкович]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Хорватия]]&lt;/small&gt; || 67,99
| {{flagicon|France}} [[Мелина Робер-Мишон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Франция]]&lt;/small&gt; || 66,28&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|Cuba}} [[Ярелис Барриос]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Куба]]&lt;/small&gt; || 64,96
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Найза лақтыру
| {{flagicon|Germany}} [[Кристина Обергфёлль]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Германия]]&lt;/small&gt; || 69,05&lt;br /&gt;{{SB}}
| {{flagicon|Australia}} [[Кимберли Микл]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Австралия]]&lt;/small&gt; || 66,60&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Russia}} [[Мария Абакумова]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 65,09
|-
| Балға лақтыру
| {{flagicon|Russia}} [[Татьяна Лысенко]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Ресей]]&lt;/small&gt; || 78,80&lt;br /&gt;{{WL}}, {{CR}}, {{NR}}
| {{flagicon|Poland}} [[Анита Влодарчик]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Польша]]&lt;/small&gt; || 78,46&lt;br /&gt;{{NR}}
| {{flagicon|China}} [[Чжан Вэньсю]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Қытай]]&lt;/small&gt; || 75,58&lt;br /&gt;{{SB}}
|-bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
| Жетісайыс
| {{flagicon|Ukraine}} [[Анна Мельниченко]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Украина]]&lt;/small&gt; || 6586&lt;br /&gt;{{PR}} 
| {{flagicon|Canada}} [[Брианн Тейсен-Итон]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Канада]]&lt;/small&gt; || 6530&lt;br /&gt;{{PR}}
| {{flagicon|Netherlands}} [[Дафна Схипперс]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;[[Нидерланд]]ылар&lt;/small&gt; || 6477&lt;br /&gt;{{NR}}
|- bgcolor= e8e8e8
|colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}}
|}

==Медальдық есеп==
{| class=&quot;wikitable&quot;  style=&quot;margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;&quot;
|- bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot;
! width=50 | Орын
! width=200 | Ел
! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]]
! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]]
|- align=center
| 1
| align=left|{{USA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | '''10'''
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | '''6'''
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | '''6'''
|22
|- align=center
| 2
| align=left|{{JAM}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 7
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 4
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
|13
|- align=center
| 3
| align=left|{{KEN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 4
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 6
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
|11
|- align=center
|rowspan=&quot;2&quot;| 4
| align=left|{{GER}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 4
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|9
|- align=center
| align=left|{{POL}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 4
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|9
|- align=center
| 6
| align=left|{{ETH}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 4
|8
|- align=center
|7
| align=left|{{GBR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 3
|7
|- align=center
|8
| align=left|{{CHN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
|4
|- align=center
|9
| align=left|{{ZAF}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
|3
|- align=center
| 10
| align=left|{{RUS}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 4
|6
|-align=center
|colspan=&quot;2&quot;|'''Барлығы'''
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; |'''47'''
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; |'''48'''
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; |'''47'''
| '''142'''
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.bei2015.cn/ Чемпионат сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130725102110/http://www.mos2013.ru/ru/ |date=2013-07-25 }} {{ref-ru}} {{ref-en}}

[[Санат:2009 жылғы жеңіл атлетика]]
[[Санат:Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаттары]]</text>
      <sha1>o8alxle325yqg79yn8gzon9fpad80g2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сартбай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686042</id>
    <revision>
      <id>3058588</id>
      <parentid>3058487</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:54:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2404" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =   
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =     
  |lat_dir = |lat_deg =41|lat_min =40|lat_sec =02
  |lon_dir = |lon_deg =68|lon_min =18|lon_sec =31 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Түркістан облысы]]   
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  5,5
  |Ені                 =   3
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =364  
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Түркістан облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}

'''Сартбай''' – [[Ызақұдық]] құмының шығыс бөлігіндегі оқшау төбе. 

== Географиялық орны ==
[[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]] [[Тентексай (Түркістан облысы)|Тентексай]] ауылының солтүстік-батысында 3 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 364 м. Солтүстіктен оңтүстікке қарай бойлық бағытта 5,5 км-ге созылған, енді жері 3 км. Беткейі көлбеуленіп жазыққа ұласады. 

== Өсімдігі ==
Сұр топырақ жамылғысында жусан, жүзгін, баялыш, т.б. шөптесін өсімдіктер өседі. Мал жайылымы ретінде пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Түркістан облысы таулары]]
[[Санат:Келес ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>5bjwrl4m51ogxtqt7c9n6kj7qg4wrzy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мұхит Жылқайдарұлы Төлегенов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686051</id>
    <revision>
      <id>3058786</id>
      <parentid>3058532</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:21:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */ тегін өзгерттім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4501" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Мұхит Төлеген Жылқайдарұлы'''- (22.09.1986 жылы [[Қызылорда]] облысы, [[Жалағаш]] ауданы, Бұқарбай батыр ауылында туған) [[Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің Дінтану кафедрасында аға оқытушы және Теология факультетінің Ғылым және тәрбие бойынша декан орынбасары, сонымен қатар «Ясауитану» Ғылыми-зерттеу институтының аға ғылыми қызметкері, ғалым, &quot;Дін психологиясы&quot; саласы бойынша доктор, бірнеше кітаптардың авторы.

== Өмірбаяны ==
*1993-2004 жылдары Қызылорда облысындағы туған ауылында №33 орта мектепте білім алған. 
*2004-2008 жылдары әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің «Филология» факультетінде «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша бакалавр бөлімін қызыл дипломмен бітірген. 
*2009-2011 жылдары Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде «Дінтану» мамандығы бойынша магистратурада білім алған. 
*2013-2020 жылдары Түркия еліндегі «Ерджиес» университетінде «Дін психологиясы» саласы бойынша докторантура оқып, PhD ғылыми дәрежесін алған. 
*2007-2010 жылдары «Үш қиян» республикалық газетінің бөлім редакторы қызметін атқарды. 
*2010-2013 жылдары Түркістан қаласындағы «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық мұражайында ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді. 

== Еңбектері ==
2013 жылдан бері «Отбасы хрестоматиясы» қоғамдық қоры аясында мәдени, әдеби жобаларға атсалысып, бірқатар этнопедагогикалық, танымдық кітаптардың жариялануына үлес қосып келеді. &quot;Әлдиден эпосқа дейін&quot;, &quot;Салт-дәстүр сөйлейді&quot;, &quot;Сияр Шәріп&quot;, &quot;Логотерапия немесе өмірге құштарлық&quot;, &quot;Яссауи феномені&quot;, &quot;Махаббаттың мәні&quot;, &quot;Мың сұрақ&quot;, &quot;Ecosophy немесе киелі табиғат&quot;, &quot;Қисса сүл-әнбия&quot; кітаптарының тең авторы.
2018-2020 жылдары «Ұлттық аударма» бюросында «100 жаңа оқулық» жобасы бойынша жеті оқулықтың аудармасына қатысты және әдеби редакторы болды: 
*Michael Ryan “Literary Theory: A Practical Introduction” қазақша «Әдебиет теориясына кіріспе»
*Julie Rivkin, Michael Ryan “Literary Theory: An Anthology” Volume 1, 2, 3 қазақша «Әдебиет теориясы антологиясы» 1, 2, 3 томдар 
*“The Cambridge History of World Music” Volume 1, 2 қазақша «Әлем музыкасының тарихы. Кембридж антологиясы» 1, 2 томдар. 
*Thomas Elsaesser “Film theory. An introduction Through the Senses” қазақша «Кино теориясы: Сезім тұрғысынан кіріспе»  
Haled el-Poyauheb and Sabine Schmidtke “The Oxford Handbook of Islamic Philosophy” қазақша «Оксфорд оқулығы: Ислам философиясы»
== Ғылыми еңбектері ==
Ғылыми-педагогикалық қызметі барысында 35-ке жуық ғылыми еңбектері жарияланды, оның ішінде 31 мақала, 4 монографиясы жарық көрді.</text>
      <sha1>ibfirnw6ptg5at2jruvhxfnalljocza</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058788</id>
      <parentid>3058786</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:25:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4571" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Мұхит Төлеген Жылқайдарұлы'''- (22.09.1986 жылы [[Қызылорда]] облысы, [[Жалағаш]] ауданы, Бұқарбай батыр ауылында туған) [[Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің Дінтану кафедрасында аға оқытушы және Теология факультетінің Ғылым және тәрбие бойынша декан орынбасары, сонымен қатар «Ясауитану» Ғылыми-зерттеу институтының аға ғылыми қызметкері, ғалым, &quot;Дін психологиясы&quot; саласы бойынша доктор, бірнеше кітаптардың авторы.[[File:Мұхит Төлеген.jpg|thumb|Мұхит Төлеген]]

== Өмірбаяны ==
*1993-2004 жылдары Қызылорда облысындағы туған ауылында №33 орта мектепте білім алған. 
*2004-2008 жылдары әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің «Филология» факультетінде «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша бакалавр бөлімін қызыл дипломмен бітірген. 
*2009-2011 жылдары Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде «Дінтану» мамандығы бойынша магистратурада білім алған. 
*2013-2020 жылдары Түркия еліндегі «Ерджиес» университетінде «Дін психологиясы» саласы бойынша докторантура оқып, PhD ғылыми дәрежесін алған. 
*2007-2010 жылдары «Үш қиян» республикалық газетінің бөлім редакторы қызметін атқарды. 
*2010-2013 жылдары Түркістан қаласындағы «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық мұражайында ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді. 

== Еңбектері ==
2013 жылдан бері «Отбасы хрестоматиясы» қоғамдық қоры аясында мәдени, әдеби жобаларға атсалысып, бірқатар этнопедагогикалық, танымдық кітаптардың жариялануына үлес қосып келеді. &quot;Әлдиден эпосқа дейін&quot;, &quot;Салт-дәстүр сөйлейді&quot;, &quot;Сияр Шәріп&quot;, &quot;Логотерапия немесе өмірге құштарлық&quot;, &quot;Яссауи феномені&quot;, &quot;Махаббаттың мәні&quot;, &quot;Мың сұрақ&quot;, &quot;Ecosophy немесе киелі табиғат&quot;, &quot;Қисса сүл-әнбия&quot; кітаптарының тең авторы.
2018-2020 жылдары «Ұлттық аударма» бюросында «100 жаңа оқулық» жобасы бойынша жеті оқулықтың аудармасына қатысты және әдеби редакторы болды: 
*Michael Ryan “Literary Theory: A Practical Introduction” қазақша «Әдебиет теориясына кіріспе»
*Julie Rivkin, Michael Ryan “Literary Theory: An Anthology” Volume 1, 2, 3 қазақша «Әдебиет теориясы антологиясы» 1, 2, 3 томдар 
*“The Cambridge History of World Music” Volume 1, 2 қазақша «Әлем музыкасының тарихы. Кембридж антологиясы» 1, 2 томдар. 
*Thomas Elsaesser “Film theory. An introduction Through the Senses” қазақша «Кино теориясы: Сезім тұрғысынан кіріспе»  
Haled el-Poyauheb and Sabine Schmidtke “The Oxford Handbook of Islamic Philosophy” қазақша «Оксфорд оқулығы: Ислам философиясы»
== Ғылыми еңбектері ==
Ғылыми-педагогикалық қызметі барысында 35-ке жуық ғылыми еңбектері жарияланды, оның ішінде 31 мақала, 4 монографиясы жарық көрді.</text>
      <sha1>tsi58wfx8o5r25z42u4mpp9j8pwyxqs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Iamrmishra</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686060</id>
    <revision>
      <id>3058584</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:49:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Iamrmishra}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 18:49, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>ag6msmfkt3rucq805lj15e3384zh1zn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:ТриСвјетла</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686061</id>
    <revision>
      <id>3058586</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:53:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ТриСвјетла}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 19:53, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>kk46yr7i6lebafxnhx3uw0sby7zmfxs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ифугао</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686062</id>
    <revision>
      <id>3058589</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:58:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.  == Дереккөздер == {{дереккөздер}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="146" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>mi3eqwjdhn50zihq4ug7rdb9sa9zz0h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058590</id>
      <parentid>3058589</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:59:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="229" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>p6ykvtn3io15jee3uys5lyw4uogq7cd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058591</id>
      <parentid>3058590</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:02:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="542" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2iy1xjxtp2357n4due11cgxmx7cpexl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058603</id>
      <parentid>3058591</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:51:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="742" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>rg9xmbk5wypgfzb8or1s67tjqa224tu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058606</id>
      <parentid>3058603</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:58:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="966" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>tm520o1086pp63v28zvxp3a8apxpsni</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058609</id>
      <parentid>3058606</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:05:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1287" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>3xlqdoxeip0s7l73puy8k7xzxv83jr8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058611</id>
      <parentid>3058609</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:07:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1479" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>jd8vwatsfzcm453x8awwbd0wmfikoi8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058614</id>
      <parentid>3058611</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:17:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2213" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды. 


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>17zoz4epns73mgo3gxl013zdxzpo4pq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058627</id>
      <parentid>3058614</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:39:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2456" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ijbg17qqxweil13b0p1x7j81qaeugpf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058630</id>
      <parentid>3058627</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:44:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2828" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>kss8v0trexuksri29rwb6rw97dcfx3p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058636</id>
      <parentid>3058630</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:53:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3718" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>0uwv9cxfnm7vxrd4ow3dkd3r21zbofp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058642</id>
      <parentid>3058636</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:15:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4129" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>r478ntiyj2h62730qxg0q2o9nwaeq5y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058643</id>
      <parentid>3058642</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:21:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4599" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>4aacaille8w8xrv9vca8x8x20jhc4xs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058644</id>
      <parentid>3058643</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:25:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5007" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], [[жемістер]]), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>6bi1sfjxryrw0an5akitahi8ci4fz8u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058645</id>
      <parentid>3058644</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:26:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5091" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>5bbiq9bmwijbel8u43o477xwz2e7ap7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058646</id>
      <parentid>3058645</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:27:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Филиппин этникалық топтары|Филиппин этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5158" xml:space="preserve">'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>a9yr8yk3a8t30hsexl0hym8jwobxkqr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058647</id>
      <parentid>3058646</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:28:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6491" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ифугао
|төл атауы  = ипугау, ифугау, ипугав
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>67hig7mws18cu5584t5ymxwjcp4a56q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058648</id>
      <parentid>3058647</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:30:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6504" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ифугао
|төл атауы  = ипугау, ифугау, ипугав
|сурет      = PHIL2770a.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>m7763edqys77chzwjfe98cwimr3nh6y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058649</id>
      <parentid>3058648</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:31:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6519" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ифугао
|төл атауы  = ипугау, ифугау, ипугав
|сурет      = PHIL2770a.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{PHI}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>b3jdvs2xnjiogj9ivn7wvdt1puhdmcj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058650</id>
      <parentid>3058649</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:32:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6606" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ифугао
|төл атауы  = ипугау, ифугау, ипугав
|сурет      = PHIL2770a.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{PHI}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[Индонезия тілдері]]
|діні       = ежелгі нанымдарды сақтайды
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.

Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>ld7s8d8b9ul8rzbyn8s6mjoeth33i7x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058651</id>
      <parentid>3058650</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:34:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6705" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ифугао
|төл атауы  = ипугау, ифугау, ипугав
|сурет      = PHIL2770a.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{PHI}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[Индонезия тілдері]]
|діні       = ежелгі нанымдарды сақтайды
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.
[[Сурет:Traditional Ifugao House.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі үйлері]]
Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>ckmnvzwg4xqwk0n4xvlurbj1jmur336</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058652</id>
      <parentid>3058651</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:37:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6736" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ифугао
|төл атауы  = ипугау, ифугау, ипугав
|сурет      = PHIL2770a.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 180 000
|аймақ      = {{PHI}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[Индонезия тілдері]]
|діні       = ежелгі нанымдарды сақтайды
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ифугао''' — [[Филиппин]] аумағында тұратын халық.&lt;ref&gt;ИФУГАО https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Негізінен орталық Лусонда тұрады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - ифугао http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; Халық саны 180 000.&lt;ref&gt;Советская историческая энциклопедия Ифугао https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2113016-ifugao/&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі [[Индонезия тілдері]]не жатады.&lt;ref&gt;Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt; 

== Діні ==
Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін [[бас аулау]] рәсімдерде орын алды), кейбіреулері [[Христиандық|христиан]] дінін қабылдады.&lt;ref&gt;Значение слова &quot;Ифугао&quot; https://studentlib.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BE&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды [[террасалар]]да [[егіншілік]]пен айналысқан. Олар [[жүгері]], [[күріш]], таро, тәтті картоп, [[мақта]], әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.

Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар [[ешкі]], [[шошқа]], [[тауық]]тарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.

Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.&lt;ref&gt;Народ Ифугао, Филиппинский архипелаг https://goturist.ru/narod-ifugao/&lt;/ref&gt;
Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2028186&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Туыстық есеп екі жақты, отбасы [[Моногамия|моногамды]]. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады.
Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.
[[Сурет:Traditional Ifugao House.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі үйлері]]
Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері [[қада]]ларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған [[тұмар]]лармен безендірілген.

Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.

Негізгі тағам — өсімдік ([[күріш]], [[көкөністер]], жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.&lt;ref&gt;народы мира / Ифугао http://www.etnolog.ru/people.php?id=IFUG&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Филиппин этникалық топтары]]</text>
      <sha1>pwxoh7b8l7nio0pbbsub8k32aql1tqg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыадыр (тау, Ерейментау ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686063</id>
    <revision>
      <id>3058592</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:06:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тау  |Түрі                     = Тау сілемі   |Атауы                =      |Шынайы атауы  =   |Сурет             =        |Сурет ені     =    |Сурет атауы                =        |lat_dir = |lat_deg =51|lat_min =41|lat_sec =22   |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =29|lon_sec =03    |region                 =     |CoordScale             =   |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] Ер...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2876" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =   
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =     
  |lat_dir = |lat_deg =51|lat_min =41|lat_sec =22
  |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =29|lon_sec =03 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  2,5
  |Ені                 =   1 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =383 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Ақмола облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығысындағы аласа тау.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]] [[Өлеңті (Ақмола облысы)|Өлеңті]] ауылының солтүстік-батысында 18 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 383 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 2,5 кмге созылған, енді жері 1 км. Беткейі көлбеу, бірте-бірте еңістеніп жонды белестерге ұласады. Солтүстігінде [[Теңіз (көл)|Теңіз]], [[Киіксор]], батысында [[Құрбеткөл]], оңтүстік-батысында [[Бөртекөл]] көлдері бар. 

== Өсімдігі ==
Сортаңды бозғылт қоңыр топырақ жамылғысында бетеге, селеу, қылқан селеу, сұлыбас, түрлі бұталы өсімдіктер өседі. Атырабында жайылымдық жерлер жəне етегінде өзімен аттас қыстау бар.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ерейментау ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>snbbjtji6t214f3m6mchvvad4u6n19h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058593</id>
      <parentid>3058592</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:08:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2903" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =   
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =     
  |lat_dir = |lat_deg =51|lat_min =41|lat_sec =22
  |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =29|lon_sec =03 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  2,5
  |Ені                 =   1 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =383 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Ақмола облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығысындағы аласа тау.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]] [[Өлеңті (Ақмола облысы)|Өлеңті]] ауылының солтүстік-батысында 18 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 383 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 2,5 кмге созылған, енді жері 1 км. Беткейі көлбеу, бірте-бірте еңістеніп жонды белестерге ұласады. Солтүстігінде [[Теңіз (көл, Ақмола облысы)|Теңіз]], [[Киіксор]], батысында [[Құрбеткөл]], оңтүстік-батысында [[Бөртекөл]] көлдері бар. 

== Өсімдігі ==
Сортаңды бозғылт қоңыр топырақ жамылғысында бетеге, селеу, қылқан селеу, сұлыбас, түрлі бұталы өсімдіктер өседі. Атырабында жайылымдық жерлер жəне етегінде өзімен аттас қыстау бар.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ерейментау ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>hoy9hre2jqty3d4p3uaddobbtvqy4mv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058596</id>
      <parentid>3058593</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:19:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2919" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =   Сарыадыр
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =     
  |lat_dir = |lat_deg =51|lat_min =41|lat_sec =22
  |lon_dir = |lon_deg =73|lon_min =29|lon_sec =03 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  2,5
  |Ені                 =   1 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =383 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Ақмола облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларының солтүстік-шығысындағы аласа тау.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]] [[Өлеңті (Ақмола облысы)|Өлеңті]] ауылының солтүстік-батысында 18 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 383 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 2,5 кмге созылған, енді жері 1 км. Беткейі көлбеу, бірте-бірте еңістеніп жонды белестерге ұласады. Солтүстігінде [[Теңіз (көл, Ақмола облысы)|Теңіз]], [[Киіксор]], батысында [[Құрбеткөл]], оңтүстік-батысында [[Бөртекөл]] көлдері бар. 

== Өсімдігі ==
Сортаңды бозғылт қоңыр топырақ жамылғысында бетеге, селеу, қылқан селеу, сұлыбас, түрлі бұталы өсімдіктер өседі. Атырабында жайылымдық жерлер жəне етегінде өзімен аттас қыстау бар.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ерейментау ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>tnm0i75e10nq0c93nmaymn3d806qlh6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыадыр (тау, Ақкөл ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686064</id>
    <revision>
      <id>3058594</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:17:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тау  |Түрі                     = Тау сілемі   |Атауы                =      |Шынайы атауы  =   |Сурет             =        |Сурет ені     =    |Сурет атауы                =         |lat_dir = |lat_deg =52|lat_min =01|lat_sec =11   |lon_dir = |lon_deg =72|lon_min =13|lon_sec =55    |region                 =     |CoordScale             =   |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] А...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2508" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =   
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =52|lat_min =01|lat_sec =11
  |lon_dir = |lon_deg =72|lon_min =13|lon_sec =55 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ақкөл ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  14
  |Ені                 =   2 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =399 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Ақмола облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Сілеті бөгені|Сілеті]] бөгенінің оңтүстік-батысындағы тау.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ақкөл ауданы]] Минское ауылының оңтүстігінде 2 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 399 м. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 14 км-ге созылған, енді жері 2 км. Беткейі көлбеу, пішіні сопақша ирелең болып келеді. 

== Өсімдігі ==
Сортаң, қара топырақ жамылғысында қызғылт жəне қылқан селеу, сұлыбас, əр түрлі шөптесіндер, солтүстігінде сирек орман тоғайлары өскен. Атырабы – шөбі шүйгін мал жайылымы.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ақкөл ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>236r9t2ge8nff027wuad66i4ae6ezav</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058595</id>
      <parentid>3058594</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:19:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2568" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =52|lat_min =01|lat_sec =11
  |lon_dir = |lon_deg =72|lon_min =13|lon_sec =55 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ақкөл ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  14
  |Ені                 =   2 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =399 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Ақмола облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Сілеті бөгені|Сілеті]] бөгенінің оңтүстік-батысындағы тау.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ақкөл ауданы]] [[Сазды бұлақ (ауыл)|Сазды бұлақ]] ауылының оңтүстігінде 2 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 399 м. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 14 км-ге созылған, енді жері 2 км. Беткейі көлбеу, пішіні сопақша ирелең болып келеді. 

== Өсімдігі ==
Сортаң, қара топырақ жамылғысында қызғылт жəне қылқан селеу, сұлыбас, əр түрлі шөптесіндер, солтүстігінде сирек орман тоғайлары өскен. Атырабы – шөбі шүйгін мал жайылымы.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ақкөл ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>5a91vm9qh3rquphgu73mn17hvcbjcyv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыадыр (тау, Қарағанды облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686065</id>
    <revision>
      <id>3058598</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:39:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тау  |Түрі                     = Тау сілемі   |Атауы                = Сарыадыр     |Шынайы атауы  =   |Сурет             =        |Сурет ені     =    |Сурет атауы                =         |lat_dir = |lat_deg =49|lat_min =52|lat_sec =33   |lon_dir = |lon_deg =76|lon_min =23|lon_sec =36    |region                 =     |CoordScale             =   |Орналасуы            =  {{KAZ}}, Ақмола об...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2920" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =49|lat_min =52|lat_sec =33
  |lon_dir = |lon_deg =76|lon_min =23|lon_sec =36 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Ақмола облысы]] [[Ақкөл ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  12
  |Ені                 =   8,5 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =961 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қарағанды облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Қу (шоқылы тау, Сарыарқа)|Қу]] тауларының солтүстік сілеміндегі тау

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы ауданы]нда орналасқан. [[Бала Түндік|Балатүндік]] жəне [[Түндік өзені|Түндік]] өзендері аралығында. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 961 м. Ендік бағытта доғаша иіліп, 12 км-ге созылып жатыр, енді жері орта тұсында (8,5 км). Күрделі пішінді тауда бірнеше шоқы бар. Беткейлері тік жартасты, жарқабақты. Етегінде қатар бұлақтар бар. Жазыққа ұласатын солтүстік етегінде қыстаулар орналасқан. 

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы делювийлі-пролювийлі шөгінділермен жабылған төменгісилур жыныстарынан түзілген. 

== Өсімдігі ==
Қызғылт күрең қиыршықтасты топырағында сұлыбас, жусан, бұта, т.б. шөптесін өсімдіктер өседі.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ақкөл ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>azwq7pet9ekp2lpfl7gp85bnyd5occd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058599</id>
      <parentid>3058598</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:40:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2935" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =49|lat_min =52|lat_sec =33
  |lon_dir = |lon_deg =76|lon_min =23|lon_sec =36 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  12
  |Ені                 =   8,5 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =961 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қарағанды облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Қу (шоқылы тау, Сарыарқа)|Қу]] тауларының солтүстік сілеміндегі тау

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы ауданы]]нда орналасқан. [[Бала Түндік|Балатүндік]] жəне [[Түндік өзені|Түндік]] өзендері аралығында. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 961 м. Ендік бағытта доғаша иіліп, 12 км-ге созылып жатыр, енді жері орта тұсында (8,5 км). Күрделі пішінді тауда бірнеше шоқы бар. Беткейлері тік жартасты, жарқабақты. Етегінде қатар бұлақтар бар. Жазыққа ұласатын солтүстік етегінде қыстаулар орналасқан. 

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы делювийлі-пролювийлі шөгінділермен жабылған төменгісилур жыныстарынан түзілген. 

== Өсімдігі ==
Қызғылт күрең қиыршықтасты топырағында сұлыбас, жусан, бұта, т.б. шөптесін өсімдіктер өседі.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақмола облысы таулары]]
[[Санат:Ақкөл ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>mhy3xbxtfwxmx8c09aw7zxrrnjyy48j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058601</id>
      <parentid>3058599</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:41:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2949" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =49|lat_min =52|lat_sec =33
  |lon_dir = |lon_deg =76|lon_min =23|lon_sec =36 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  12
  |Ені                 =   8,5 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =961 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қарағанды облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Қу (шоқылы тау, Сарыарқа)|Қу]] тауларының солтүстік сілеміндегі тау

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы ауданы]]нда орналасқан. [[Бала Түндік|Балатүндік]] жəне [[Түндік өзені|Түндік]] өзендері аралығында. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 961 м. Ендік бағытта доғаша иіліп, 12 км-ге созылып жатыр, енді жері орта тұсында (8,5 км). Күрделі пішінді тауда бірнеше шоқы бар. Беткейлері тік жартасты, жарқабақты. Етегінде қатар бұлақтар бар. Жазыққа ұласатын солтүстік етегінде қыстаулар орналасқан. 

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы делювийлі-пролювийлі шөгінділермен жабылған төменгісилур жыныстарынан түзілген. 

== Өсімдігі ==
Қызғылт күрең қиыршықтасты топырағында сұлыбас, жусан, бұта, т.б. шөптесін өсімдіктер өседі.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Қарқаралы ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>5srmvw6roj1qbc6oqzyxmjsh67t2mr3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:PolskaHummingbird777</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686066</id>
    <revision>
      <id>3058604</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:56:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="325" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=PolskaHummingbird777}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 20:56, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>mnw1tdilm6ffgmf8xlnjih23s56pdrv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сарыадыр (тау, Павлодар облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686067</id>
    <revision>
      <id>3058605</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:56:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тау  |Түрі                     = Тау сілемі   |Атауы                = Сарыадыр     |Шынайы атауы  =   |Сурет             =        |Сурет ені     =    |Сурет атауы                =          |lat_dir = |lat_deg =50|lat_min =19|lat_sec =14   |lon_dir = |lon_deg =78|lon_min =22|lon_sec =26    |region                 =     |CoordScale             =   |Орналасуы            =  {{KAZ}}, Павлодар...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2686" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =       
  |lat_dir = |lat_deg =50|lat_min =19|lat_sec =14
  |lon_dir = |lon_deg =78|lon_min =22|lon_sec =26 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Павлодар облысы]] [[Май ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  3
  |Ені                 =   1,5 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =322 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Павлодар облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Ертіс]] аңғарындағы, Үлкен Айғыржал қонысының оңтүстік-батысындағы тау.

== Географиялық орны ==
[[Павлодар облысы]] [[Май ауданы]] жерінде. [[Курчатов]] қаласының оңтүстігінде 50 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 322 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 3 км-ге созылған, енді жері 1,5 км шамасында. Беткейлері тегістеліп өңделген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Солтүстігінде [[Жалаң]], оңтүстік-шығысында Ақбота таулары, оңтүстік-батысында [[Шалқарсор]] көлі бар.  

== Өсімдігі ==
Қызғылт қоңыр топырақ жамылғысында селеу, бетеге, жусан аралас əр түрлі далалық бұталы өсімдіктер өседі.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Павлодар облысы таулары]]
[[Санат:Май ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>jjhnt19q0lcqp7x57ruz7lkxmt1pfk2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058607</id>
      <parentid>3058605</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:01:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2680" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                = Сарыадыр  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =       
  |lat_dir = |lat_deg =50|lat_min =19|lat_sec =14
  |lon_dir = |lon_deg =78|lon_min =22|lon_sec =26 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Павлодар облысы]] [[Май ауданы]]  
  |Тау жүйесі         =     
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  =  3
  |Ені                 =   1,5 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =322 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Павлодар облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Сарыадыр}}
'''Сарыадыр''' – [[Ертіс]] аңғарындағы, Үлкен Айғыржал сайның оңтүстік-батысындағы тау.

== Географиялық орны ==
[[Павлодар облысы]] [[Май ауданы]] жерінде. [[Курчатов]] қаласының оңтүстігінде 50 км жерде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 322 м. Солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 3 км-ге созылған, енді жері 1,5 км шамасында. Беткейлері тегістеліп өңделген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. Солтүстігінде [[Жалаң]], оңтүстік-шығысында Ақбота таулары, оңтүстік-батысында [[Шалқарсор]] көлі бар.  

== Өсімдігі ==
Қызғылт қоңыр топырақ жамылғысында селеу, бетеге, жусан аралас əр түрлі далалық бұталы өсімдіктер өседі.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Павлодар облысы таулары]]
[[Санат:Май ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>e6u7apb9mx1gi1e7bed53eeovgl9fpf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Май ауданы географиясы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>686068</id>
    <revision>
      <id>3058608</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:04:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: [[Санат:Май ауданы]] [[Санат:Павлодар облысы географиясы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102" xml:space="preserve">[[Санат:Май ауданы]]
[[Санат:Павлодар облысы географиясы]]</text>
      <sha1>hqt4kfdvjewgf37tf5mi3nhhv5zrcw1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Jodanajsuper123</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686069</id>
    <revision>
      <id>3058612</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:11:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="297" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Jodanajsuper123}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  21:11, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>88d2z1h8izr03lnbcaupf2orbd3eev8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:David di Michelangelo</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686070</id>
    <revision>
      <id>3058613</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:14:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="218" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=David di Michelangelo}}

-- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 21:14, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>ql0o9is6n0krb5drro8sp6yhcf3xxaz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нальчик</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686071</id>
    <redirect title="Налшық" />
    <revision>
      <id>3058624</id>
      <timestamp>2022-08-08T16:06:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Орел Карл</username>
        <id>81620</id>
      </contributor>
      <comment>Орел Карл [[Нальчик]] бетін [[Налшық]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Налшық]]</text>
      <sha1>k8tw1xyb926j3lh69yzypzexa2kvo97</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:WirosZævros</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686072</id>
    <revision>
      <id>3058628</id>
      <timestamp>2022-08-08T16:42:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="224" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=WirosZævros}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 22:42, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>h07ya792ub8jxp12iem5xqbib0c4qlj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:ULKjack</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686073</id>
    <revision>
      <id>3058634</id>
      <timestamp>2022-08-08T16:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ULKjack}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 22:51, 2022 ж. тамыздың 8 (+06)</text>
      <sha1>840dxf78sf8pkbshj5x7mgzlhoovql3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Ислам Бауыржанулы</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686074</id>
    <revision>
      <id>3058654</id>
      <timestamp>2022-08-08T18:01:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="257" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ислам Бауыржанулы}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 00:01, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>oychxrdh9m6bp8nnrhpiboz4n2byxb6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Faik2</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686075</id>
    <revision>
      <id>3058656</id>
      <timestamp>2022-08-08T18:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="202" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Faik2}}

-- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 00:27, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>9coovvly65zooujrfvx82k02tt5knkk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Метро бекеті</title>
    <ns>10</ns>
    <id>686076</id>
    <revision>
      <id>3058657</id>
      <timestamp>2022-08-08T18:31:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Инфобокс |дене_стиль        = 294px |үсті              = {{{Атауы|{{PAGENAME}}}}} |үсті_стиль        = border-top: 1px solid #a2a9b1; |үсті2             = {{{Бағыт|}}} |сурет             = {{#if:{{{сурет|}}}|[[Сурет:{{{сурет}}}|{{#if:{{{өлшемі|}}}|{{{өлшемі}}}|285px}}]]}} |сурет_атауы       = {{{сурет атауы|}}} |белгі_стиль        = background:#eaecf0; padding-lef...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2222" xml:space="preserve">{{Инфобокс
|дене_стиль        = 294px
|үсті              = {{{Атауы|{{PAGENAME}}}}}
|үсті_стиль        = border-top: 1px solid #a2a9b1;
|үсті2             = {{{Бағыт|}}}
|сурет             = {{#if:{{{сурет|}}}|[[Сурет:{{{сурет}}}|{{#if:{{{өлшемі|}}}|{{{өлшемі}}}|285px}}]]}}
|сурет_атауы       = {{{сурет атауы|}}}
|белгі_стиль        = background:#eaecf0; padding-left:.4em; padding-right:.4em;
|мәтін_стиль        = background:#eaecf0;

|белгі1 = 
|мәтін1 = 
|белгі2 = Орналасуы
|мәтін2 = {{{Орналасуы&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі3 = Ашылған күні
|мәтін3 = {{{Ашылған күні&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі4 = Жобалық атауы
|мәтін4 = {{{Жобалық атауы&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі5 = Түрі
|мәтін5 = {{{Түрі&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі6 = Тереңдігі
|мәтін6 = {{{Тереңдігі&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі7 = Платформалар саны
|мәтін7 = {{{Платформалар саны&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі8 = Платформалар түрі
|мәтін8 = {{{Платформалар түрі&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі9 = Платформалар ұзындығы
|мәтін9 = {{{Платформалар ұзындығы&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі10 = Платформалар ені
|мәтін10 = {{{Платформалар ені&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі11 = Сәулетшілер
|мәтін11 = {{{Сәулетшілер&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі12 = Әрлеушілер
|мәтін12 = {{{Әрлеушілер&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі13 = Кіру-шығу
|мәтін13 = {{{Кіру-шығу&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі14 = Жұмыс уақыты
|мәтін14 = {{{Жұмыс уақыты&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
|белгі15 = Ортаққорда
|мәтін15 = {{{Ортаққорда&lt;includeonly&gt;|&lt;/includeonly&gt;}}}
}}
&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tksnwz9yjdaizjgb1nux5j9tgcb49xd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Метро бекеті/doc</title>
    <ns>10</ns>
    <id>686077</id>
    <revision>
      <id>3058659</id>
      <timestamp>2022-08-08T18:41:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: == Қолданылуы == &lt;pre&gt;{{Метро бекеті |Атауы         =  |Бағыт         = |сурет         =  |өлшемі        =  |Сурет атауы   =  |Орналасуы     =  |Ашылған күні  =  |Жобалық атауы =  |Түрі          =  |Тереңдігі     =  |Платформалар саны =  |Платформалар түрі =  |Платформалар ұзындығы =  |Платформалар ені =  |С...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="619" xml:space="preserve">== Қолданылуы ==
&lt;pre&gt;{{Метро бекеті
|Атауы         = 
|Бағыт         =
|сурет         = 
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Орналасуы     = 
|Ашылған күні  = 
|Жобалық атауы = 
|Түрі          = 
|Тереңдігі     = 
|Платформалар саны = 
|Платформалар түрі = 
|Платформалар ұзындығы = 
|Платформалар ені = 
|Сәулетшілер   = 
|Әрлеушілер    = 
|Кіру-шығу     = 
|Жұмыс уақыты  = 
|Ортаққорда    = 
}}&lt;/pre&gt;</text>
      <sha1>c4ozhg4ardtxne1jr6r1gzy9j2apr6t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Темірбек Жүргенов ауылы (айрық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686078</id>
    <revision>
      <id>3058666</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:32:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Елді мекендер:'''  * [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов ауылы]] – Ақтөбе облысы Әйтеке би ауданындағы ауыл. * [[Темірбек Жүргенов ауылы (Қызылорда облысы)|Темірбек Жүргенов ауылы]] – Қызылорда облысы Жалағаш ауданындағы ауыл.  {{айрық}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="468" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''

* [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов ауылы]] – Ақтөбе облысы Әйтеке би ауданындағы ауыл.
* [[Темірбек Жүргенов ауылы (Қызылорда облысы)|Темірбек Жүргенов ауылы]] – Қызылорда облысы Жалағаш ауданындағы ауыл.

{{айрық}}</text>
      <sha1>egbpqjg8g5yf3l07p7iro8vqzw3cjg8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058672</id>
      <parentid>3058666</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:38:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="484" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''

* [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов ауылы]] – [[Ақтөбе облысы]] [[Әйтеке би ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Темірбек Жүргенов ауылы (Қызылорда облысы)|Темірбек Жүргенов ауылы]] – [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]]ндағы ауыл.

{{айрық}}</text>
      <sha1>tk6elrbl4k4tr6gf9k991xeszn4e1nz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:CombatMagic</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686080</id>
    <revision>
      <id>3058676</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:05:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="348" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=CombatMagic}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 02:05, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>g0gbw45sg54wpek2pc1ymeurooy98nv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Beodizia</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686081</id>
    <revision>
      <id>3058677</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:07:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="290" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Beodizia}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  02:07, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>dzeg3rnyh73fhnr2tm41sg5x6g2n4b5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:AxisAce09</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686082</id>
    <revision>
      <id>3058679</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:32:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="291" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=AxisAce09}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  02:32, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>5dp54haagpyui79epmuhjhu90tih7fj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Lcepeda72</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686083</id>
    <revision>
      <id>3058680</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:34:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="233" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Lcepeda72}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 02:34, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>hn0v1ktljh6d50jugqrz1r08l9xtlxm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұрар Рысқұлов ауылы (айрық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686084</id>
    <revision>
      <id>3058681</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Елді мекендер:'''  * [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов ауылы]] – [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]]ндағы ауыл. * [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Тұрар Рысқұлов ауылы]] – [[Жамбыл облысы]] [[Меркі ауданы]]ндағы ауыл.  {{айрық}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="455" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''

* [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов ауылы]] – [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Тұрар Рысқұлов ауылы]] – [[Жамбыл облысы]] [[Меркі ауданы]]ндағы ауыл.

{{айрық}}</text>
      <sha1>efja5pnpsq3diknbgms5m8aprf739iw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:WerWolf1488</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686085</id>
    <revision>
      <id>3058683</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="316" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=WerWolf1488}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 02:46, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>ba25ycja0i7a713jk7jgcj8ys4eeoy7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тұрар Рысқұлов ауылы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686086</id>
    <redirect title="Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)" />
    <revision>
      <id>3058686</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:48:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Тұрар Рысқұлов ауылы]] бетін [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="88" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)]]</text>
      <sha1>cvoarr0bg392rp1z0ud68dho0e1gaoi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Phantom the National</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686088</id>
    <revision>
      <id>3058699</id>
      <timestamp>2022-08-08T22:08:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Phantom the National}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 04:08, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>7tbnogvmcsg386ttbmlo1gqg0lq3sb4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Unlavci</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686089</id>
    <revision>
      <id>3058712</id>
      <timestamp>2022-08-09T00:38:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="436" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Unlavci}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 06:38, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>o40l1dqsw8m9vlu3xbxmcwdw0q1i8tw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Smiroje</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686090</id>
    <revision>
      <id>3058713</id>
      <timestamp>2022-08-09T01:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="300" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Smiroje}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 07:08, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>ikthnjw9ndx1zs3kwsoqtc826mta2yk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Rasmusl2</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686091</id>
    <revision>
      <id>3058714</id>
      <timestamp>2022-08-09T01:59:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Rasmusl2}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 07:59, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>lbzxykopvo5h4hksjnf8gl0spjfra4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Genatsvale</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686092</id>
    <revision>
      <id>3058716</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:04:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Genatsvale}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 09:04, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>m52g7jize5gvnb4nl562zakly8g8es5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:0po98iu76yt54re32wq1</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686093</id>
    <revision>
      <id>3058717</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:09:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="359" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=0po98iu76yt54re32wq1}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 09:09, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>bkwec9ybteur7htbcam680oocn9gkaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:ShelfSkewed</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686094</id>
    <revision>
      <id>3058718</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:15:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="440" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ShelfSkewed}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 09:15, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>pbgnzvs1sttkedqs5vlt1ckfyeyflyq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Теңіз (көл, Қостанай облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686097</id>
    <revision>
      <id>3058740</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:27:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Көл  |Атауы             =  Теңіз   |Төл атауы        =   |Сурет             =     |Сурет тақырыбы   =   |Координаттары     = 54/7/38/N/64/33/37/E   |CoordScale       = 1000000  |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 89,4  |Ұзындығы       = 14,7  |Ені            = 7,3  |Ауданы         = 64,2  |Көлемі         =   |Жағалау сызығының ұзындығы   = 44,4  |Тере...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2590" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 54/7/38/N/64/33/37/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 89,4
 |Ұзындығы       = 14,7
 |Ені            = 7,3
 |Ауданы         = 64,2
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 44,4
 |Тереңдігі   =  
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =  
 |Судың мөлдірлігі       =  
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = Нұра/Құланөтпес (өзен) 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Қостанай облысы
  |Аудан     = Меңдіқара ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Қостанай облысы
 |Ортаққордағы санаты    =  
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Обаған (өзен)|Обаған]] өзені алабында жатқан көл. 

== Географиялық орны ==
[[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы]]нда орналасқан. 

== Гидрографикасы ==
Суы ащылау. Теңіз деңгейінен 89,4 м биіктікте жатыр. Аумағы 64,2км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 14,7, енді жері 7,3 км, жағалау бойының ұзындығы 44,4 км. Оңтүстіктен солтүстікке қарай созылып жатқан көл жағасына қамыс өскен. Жағасы негізінен аласа, ашық келеді. Көлге шағын Қарасу өзені құяды. Қар, жауын-шашын суларымен толысады. Көл маңындағы жазық атырабының 5%-ы егістікке пайдаланылады, қалған бөлігі бетеге, боз, жусан басым өскен мал жайылымы.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Меңдіқара ауданы көлдері]]
[[Санат:Обаған су алабы]]</text>
      <sha1>tphvikqhyyksxcmheei58cn5g0rk8bb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Теңіз (көл, Ерейментау ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686099</id>
    <revision>
      <id>3058750</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:03:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Көл  |Атауы             =  Теңіз   |Төл атауы        =   |Сурет             =     |Сурет тақырыбы   =   |Координаттары     = 51/44/45/N/73/25/32/E   |CoordScale       = 1000000  |Теңiз деңгейiнен биіктігі   =    |Ұзындығы       =    |Ені            =    |Ауданы         =    |Көлемі         =   |Жағалау сызығының ұзындығы   =    |Тереңдігі...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2235" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/44/45/N/73/25/32/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   =  
 |Ұзындығы       =  
 |Ені            =  
 |Ауданы         =  
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   =  
 |Тереңдігі   =  
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =  
 |Судың мөлдірлігі       =  
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     =   
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Ерейментау ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    =  
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларынан солтүстік-шығысқа қарай жатқан тұзды көл. 

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы облысы]] [[Ерейментау ауданы]], [[Сарыадыр (Ақмола облысы)|Сарыадыр]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 10,5 шақырым жерде орналасқан. Шығысында [[Көбейтұз]], оңтүстігінде [[Құрбеткөл]], [[Бөртекөл]], Қоржынкөл көлдер тізбегі және [[Сарыадыр (тау, Ерейментау ауданы)|Сарыадыр]] тауы, солтүстігінде Бозшасор соры жатыр.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ерейментау ауданы көлдері]]</text>
      <sha1>l0rpmverha2cquph5o6is36kz7njwit</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058752</id>
      <parentid>3058750</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:04:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2248" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/44/45/N/73/25/32/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   =  
 |Ұзындығы       =  
 |Ені            =  
 |Ауданы         =  
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   =  
 |Тереңдігі   =  
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =  
 |Судың мөлдірлігі       =  
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     =   
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Ерейментау ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    =  
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларынан солтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде жатқан тұзды көл. 

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]], [[Сарыадыр (Ақмола облысы)|Сарыадыр]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 10,5 шақырым жерде орналасқан. Шығысында [[Көбейтұз]], оңтүстігінде [[Құрбеткөл]], [[Бөртекөл]], Қоржынкөл көлдер тізбегі және [[Сарыадыр (тау, Ерейментау ауданы)|Сарыадыр]] тауы, солтүстігінде Бозшасор соры жатыр.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ерейментау ауданы көлдері]]</text>
      <sha1>lp1gtt9ptc89ph43rac31j76yd9dd0h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058755</id>
      <parentid>3058752</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:09:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2382" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/44/45/N/73/25/32/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   =  
 |Ұзындығы       =  
 |Ені            =  
 |Ауданы         =  
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   =  
 |Тереңдігі   =  
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =  
 |Судың мөлдірлігі       =  
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     =   
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Ерейментау ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    =  
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларынан солтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде жатқан тұзды көл. [[Өлеңті (өзен, Ертіс алабы)|Өлеңті]] өзені алабында.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]], [[Сарыадыр (Ақмола облысы)|Сарыадыр]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 10,5 шақырым жерде орналасқан. Шығысында [[Көбейтұз]], оңтүстігінде [[Құрбеткөл]], [[Бөртекөл]], Қоржынкөл көлдер тізбегі және [[Сарыадыр (тау, Ерейментау ауданы)|Сарыадыр]] тауы, солтүстігінде Бозшасор соры жатыр.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ерейментау ауданы көлдері]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>16isp5i9gbfae3asy3d8cs2yh8rqey1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058756</id>
      <parentid>3058755</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:12:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2414" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Теңіз
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/44/45/N/73/25/32/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   =  
 |Ұзындығы       =  
 |Ені            =  
 |Ауданы         =  
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   =  
 |Тереңдігі   =  
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =  
 |Судың мөлдірлігі       =  
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     =   
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Ерейментау ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    =  
}}
{{мағына|Теңіз (айрық)}}
'''Теңіз''' – [[Ерейментау таулары|Ерейментау]] тауларынан солтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде жатқан тұзды көл. [[Өлеңті (өзен, Ертіс алабы)|Өлеңті]] өзені алабында.

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]], [[Сарыадыр (Ақмола облысы)|Сарыадыр]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 10,5 шақырым жерде орналасқан. Шығысында [[Көбейтұз]], оңтүстігінде [[Құрбеткөл]], [[Бөртекөл]], [[Қоржынкөл (көл)|Қоржынкөл]] көлдер тізбегі және [[Сарыадыр (тау, Ерейментау ауданы)|Сарыадыр]] тауы, солтүстігінде Бозшасор соры жатыр.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ерейментау ауданы көлдері]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>efhpzqgqiy9pc7e8he7s94jno1c493v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Роман Алауұлы Қадырқұлов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686100</id>
    <revision>
      <id>3058753</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;   '''Роман Алауұлы Қадырқұлов''' (19 қазан 1974 жылы Түркістан облысы [[Созақ]] ауданы, Созақ ауылында туылған) - мұғалім, информатика пәні оқулықтарының авторы, бірнеше рес...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9195" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
 
'''Роман Алауұлы Қадырқұлов''' (19 қазан 1974 жылы Түркістан облысы [[Созақ]] ауданы, Созақ ауылында туылған) - мұғалім, информатика пәні оқулықтарының авторы, бірнеше республикалық олимпиада жеңімпаздарының жетекшісі. 
== Өмірбаяны ==
*1997 жылы Ташкент Мемлекеттік Университетінің  физика–информатика факультетін бітірген.
*1998 жылдан  бүгінгі күнге дейін   «Созақ» жалпы орта мектеп-гимназиясында информатика пәнінен сабақ береді
*2003 жылдан мектеп директорының ғылыми-әдістемелік жұмыстар бойынша орынбасары қызметін қоса атқарып келеді. 
== Оқулықтары ==  
*2017 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ және орыс тілдеріндегі «7-сынып. Информатика» оқулығы мен әдістемелік жинағының авторы. Оқулық Қазақстанда тұнғыш қазақ тілінде жазылып, орыс тіліне аударылған  информатика оқулығы.   
*2018 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, өзбек және орыс тілдеріндегі «8-сынып. Информатика» оқулығы, әдістемелік жинағымен электрондық қосымшасының  авторы.
*2018 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан орыс және өзбек  тілдеріндегі «3-класс. ИКТ» оқулығының, әдістемелігінің, электрондық қосымшасынығ және жұмыс дәптерінің  авторы.
*2019 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, орыс тілдеріндегі «9-сынып және 10-сынып жаратылстану-математика  бағытындағы Информатика оқулықтарының, әдістемелік жинағымен электрондық қосымшасының  авторы.
*2020 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, орыс тілдеріндегі 5-сынып және 6-сынып «Информатика» оқулығы, әдістемелік жинағы  және электрондық қосымшасының  авторы.
*2021 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, орыс тілдеріндегі 7-сынып және 8-сынып «Информатика» оқулығы, әдістемелік жинағы  және электрондық қосымшасының, 3-сынып «Цифрлық сауаттылық» оқулықтарының  авторы.
== Жетістіктері ==
*2001 жылы Алматы қаласында «Қазақстанды  ақпараттандыру. ХХІ –ғасырға қадам» тақырыбында өткен халықаралық форумның, 2008 жылы информатика пәні бойынша Астана қаласында өткен республикалық форумның  қатысушысы.  
*2005 жылы облыстық «Алтын диск» байқауында 1 –орын,  2005 жылы облыстық «Алтын Қор» байқауында бас жүлдені иелендім. «Информатикадан олимпиадаға дайындау –оқушының логикалық ойлау қабілетін  дамыту және дүниетанымын  кеңейту кепілі» тақырыбндағы баяндамасы «Алтын қор» жинағына енді.
*2018 жылы   Математика, физика және информатика пәндерінің мұғалімдерінің Республикалық олимпиадасында жүлделі ІІ орын иелендім
*2015-2016 оқу  жылында информатика пәні  бойынша облыстық олимпиадада   2  оқушысы  9-сыныптар бойынша Зиятбек Айдос пен 11 сынып оқушысы Нығмет Мағжан   І орын иеленді.  Екі оқушы да Көкшетау қаласында өткен жаратылыстану пәндері  бойынша республикалық пәндік олимпиадаға қатысып, 9-сынып оқушысы Зиятбек Айдос ІІІ орын иеленді.  Сонымен қатар  Зиятбек  Айдос олимпиадада  ауыл мектептерінен шыққан жалғыз жүлдегер ретінде «Ең үздік ауыл оқушысы -2016» номинациясын  жеңіп алды.
== Марапаттары ==
*2003 жылғы облыс Әкімі стипендиясының иегері;
*2004 жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Құрмет грамотасы;
*2001,2004,2005,2012   жылдары аудан әкімінің мақтау қағаздары;
*2005, 2016, 2017 жылы облыстық білім департаментінің мақтау қағазы;
*2005 жылы жас ұрпаққа білім мен тәрбие беруде қосқан үлесім үшін «Асар» партиясының төрайымының арнайы алғыс хат;
*2010,2015,2016,2017, 2018, 2019 жылдары  аудандық білім бөлімінің мақтау қағазы;
*2007 жылы 12 жылдық оқытудың бастауыш сатысын нәтижелі сынақтан өткізгенім үшін Білім жетілдіру институтының  мақтау қағазы;
*2008 жылы мектепте «12 жылдық мектеп жүйесіндегі оқу іс-әрекетті ұйымдастырудың ерекшеліктері» тақырыбындағы облыстық семинарды жоғары деңгейде ұйымдастырғаным үшін  ОБЖ жәнеПКҚД орталығының мақтау қағазы;
*2007 жылы Созақ ауданның «Ең үздік мұғалімі»  атағын иеленген.  
*2011 жылы «Қазақстан Республикасының  Білім беру ісінің Құрметті қызметкері» белгісі;
*2012 жылы Облыс әкімінің алғыс хаты;
*2013 жыл Созақ ауданының жыл қорытындысы бойынша  ауданның «Ең үздік  ұстазы» атағын иеленген.
*2014 жылы жыл қорытындысы бойынша  Оңүстік Қазақстан облысының «Үздік ұстазы»;
*2015 жылы шәкірт дайындаудағы ерекше еңбегім үшін  Қ.И Сатпаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университетінің алғыс хатымен марапатталған.
*2017 жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ы. Алтынсарин төсбелгісімен марапатталған.
*2019 жылы республикалық «Үздік педагог-2019» байқауының жеңімпазы.
== Сыртқы сілтемелер ==
#https://okulyk.kz/informatika/740/?ysclid=l6lu3rm0j1871225681
#https://baq.kz/roman-bedel-sanaytyn-ustaz_195567/?ysclid=l6lu44uy6i20006417
#https://ainews.kz/kk/society/roman-qadyrqulov-shakirtinin-ozinen-ozganyn-bedel-sanajtyn-ustaz-nagyz-ustaz--89041?ysclid=l6lu4ky9a3194264151
#https://shymkenttv.kz/kz/news/society_public/auyl-mugalimi-okulyktar-zhazuda
#https://egemen.kz/article/221758-shakirtteri-birinshi-oryndy-bergen-emes?ysclid=l6lu5irmjf88282967
#https://bilimdinews.kz/?p=90000&amp;ysclid=l6lu5rhf9o747662299
[[Санат:мұғалім информатик шәкірт ұстаз]]</text>
      <sha1>qzgyq9hbp3ubjeo9fzzog11fqdx7a92</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058758</id>
      <parentid>3058753</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:19:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9291" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
 
'''Роман Алауұлы Қадырқұлов''' (19 қазан 1974 жылы Түркістан облысы [[Созақ]] ауданы, Созақ ауылында туылған) - мұғалім, информатика пәні оқулықтарының авторы, бірнеше республикалық олимпиада жеңімпаздарының жетекшісі.[[File:Роман Қадырқұлов.jpg|thumb|Роман Алауұлы Қадырқұлов]]
== Өмірбаяны ==
*1997 жылы Ташкент Мемлекеттік Университетінің  физика–информатика факультетін бітірген.
*1998 жылдан  бүгінгі күнге дейін   «Созақ» жалпы орта мектеп-гимназиясында информатика пәнінен сабақ береді
*2003 жылдан мектеп директорының ғылыми-әдістемелік жұмыстар бойынша орынбасары қызметін қоса атқарып келеді. 
== Оқулықтары ==  
*2017 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ және орыс тілдеріндегі «7-сынып. Информатика» оқулығы мен әдістемелік жинағының авторы. Оқулық Қазақстанда тұнғыш қазақ тілінде жазылып, орыс тіліне аударылған  информатика оқулығы.   
*2018 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, өзбек және орыс тілдеріндегі «8-сынып. Информатика» оқулығы, әдістемелік жинағымен электрондық қосымшасының  авторы.
*2018 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан орыс және өзбек  тілдеріндегі «3-класс. ИКТ» оқулығының, әдістемелігінің, электрондық қосымшасынығ және жұмыс дәптерінің  авторы.
*2019 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, орыс тілдеріндегі «9-сынып және 10-сынып жаратылстану-математика  бағытындағы Информатика оқулықтарының, әдістемелік жинағымен электрондық қосымшасының  авторы.
*2020 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, орыс тілдеріндегі 5-сынып және 6-сынып «Информатика» оқулығы, әдістемелік жинағы  және электрондық қосымшасының  авторы.
*2021 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрығымен бекітілген Алматыкітап баспасынан шыққан қазақ, орыс тілдеріндегі 7-сынып және 8-сынып «Информатика» оқулығы, әдістемелік жинағы  және электрондық қосымшасының, 3-сынып «Цифрлық сауаттылық» оқулықтарының  авторы.
== Жетістіктері ==
*2001 жылы Алматы қаласында «Қазақстанды  ақпараттандыру. ХХІ –ғасырға қадам» тақырыбында өткен халықаралық форумның, 2008 жылы информатика пәні бойынша Астана қаласында өткен республикалық форумның  қатысушысы.  
*2005 жылы облыстық «Алтын диск» байқауында 1 –орын,  2005 жылы облыстық «Алтын Қор» байқауында бас жүлдені иелендім. «Информатикадан олимпиадаға дайындау –оқушының логикалық ойлау қабілетін  дамыту және дүниетанымын  кеңейту кепілі» тақырыбндағы баяндамасы «Алтын қор» жинағына енді.
*2018 жылы   Математика, физика және информатика пәндерінің мұғалімдерінің Республикалық олимпиадасында жүлделі ІІ орын иелендім
*2015-2016 оқу  жылында информатика пәні  бойынша облыстық олимпиадада   2  оқушысы  9-сыныптар бойынша Зиятбек Айдос пен 11 сынып оқушысы Нығмет Мағжан   І орын иеленді.  Екі оқушы да Көкшетау қаласында өткен жаратылыстану пәндері  бойынша республикалық пәндік олимпиадаға қатысып, 9-сынып оқушысы Зиятбек Айдос ІІІ орын иеленді.  Сонымен қатар  Зиятбек  Айдос олимпиадада  ауыл мектептерінен шыққан жалғыз жүлдегер ретінде «Ең үздік ауыл оқушысы -2016» номинациясын  жеңіп алды.
== Марапаттары ==
*2003 жылғы облыс Әкімі стипендиясының иегері;
*2004 жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Құрмет грамотасы;
*2001,2004,2005,2012   жылдары аудан әкімінің мақтау қағаздары;
*2005, 2016, 2017 жылы облыстық білім департаментінің мақтау қағазы;
*2005 жылы жас ұрпаққа білім мен тәрбие беруде қосқан үлесім үшін «Асар» партиясының төрайымының арнайы алғыс хат;
*2010,2015,2016,2017, 2018, 2019 жылдары  аудандық білім бөлімінің мақтау қағазы;
*2007 жылы 12 жылдық оқытудың бастауыш сатысын нәтижелі сынақтан өткізгенім үшін Білім жетілдіру институтының  мақтау қағазы;
*2008 жылы мектепте «12 жылдық мектеп жүйесіндегі оқу іс-әрекетті ұйымдастырудың ерекшеліктері» тақырыбындағы облыстық семинарды жоғары деңгейде ұйымдастырғаным үшін  ОБЖ жәнеПКҚД орталығының мақтау қағазы;
*2007 жылы Созақ ауданның «Ең үздік мұғалімі»  атағын иеленген.  
*2011 жылы «Қазақстан Республикасының  Білім беру ісінің Құрметті қызметкері» белгісі;
*2012 жылы Облыс әкімінің алғыс хаты;
*2013 жыл Созақ ауданының жыл қорытындысы бойынша  ауданның «Ең үздік  ұстазы» атағын иеленген.
*2014 жылы жыл қорытындысы бойынша  Оңүстік Қазақстан облысының «Үздік ұстазы»;
*2015 жылы шәкірт дайындаудағы ерекше еңбегім үшін  Қ.И Сатпаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университетінің алғыс хатымен марапатталған.
*2017 жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ы. Алтынсарин төсбелгісімен марапатталған.
*2019 жылы республикалық «Үздік педагог-2019» байқауының жеңімпазы.
== Сыртқы сілтемелер ==
#https://okulyk.kz/informatika/740/?ysclid=l6lu3rm0j1871225681
#https://baq.kz/roman-bedel-sanaytyn-ustaz_195567/?ysclid=l6lu44uy6i20006417
#https://ainews.kz/kk/society/roman-qadyrqulov-shakirtinin-ozinen-ozganyn-bedel-sanajtyn-ustaz-nagyz-ustaz--89041?ysclid=l6lu4ky9a3194264151
#https://shymkenttv.kz/kz/news/society_public/auyl-mugalimi-okulyktar-zhazuda
#https://egemen.kz/article/221758-shakirtteri-birinshi-oryndy-bergen-emes?ysclid=l6lu5irmjf88282967
#https://bilimdinews.kz/?p=90000&amp;ysclid=l6lu5rhf9o747662299
[[Санат:мұғалім информатик шәкірт ұстаз]]</text>
      <sha1>m3fmqktgesv6np8d598vtbkiday5w29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қоржынкөл (көл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686101</id>
    <revision>
      <id>3058757</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:18:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Көл  |Атауы             =  Қоржынкөл   |Төл атауы        =   |Сурет             =     |Сурет тақырыбы   =   |Координаттары     = 51/38/23/N/73/20/45/E   |CoordScale       = 1000000  |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 267   |Ұзындығы       = 3,7   |Ені            = 2,6   |Ауданы         = 6,7   |Көлемі         =   |Жағалау сызығының ұзындығы   = 10...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2600" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Қоржынкөл
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/38/23/N/73/20/45/E
  |CoordScale       = 1000000
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 267 
 |Ұзындығы       = 3,7 
 |Ені            = 2,6 
 |Ауданы         = 6,7 
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 10 
 |Тереңдігі   =  
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =  
 |Судың мөлдірлігі       =  
 |Суды жинау ауданы      = 800
  |Құятын өзендер     =   
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Ерейментау ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    =  
}}
{{мағына|Қоржынкөл}}
'''Қоржынкөл''' – [[Өлеңті (өзен, Ертіс алабы)|Өлеңті]] алабындағы көл. 

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]] [[Ерейментау ауданы]]ның орта бөлігінде орналасқан. 

== Гидрографикасы ==
Теңіз деңгейінен 267 м биіктікте жатыр. Аумағы 6,7 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; (кейбір жылдары аум. 5,9 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;-ге кемиді), су жиналатын алабы 800 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 3,7 км, енді жері 2,6 км, жағалау бойының ұзындығы 10 км. Оңтүстік жағалауы биік, қалған бөлігі көлбеу жазық келген. Көл түбі лайлы, жағалауын қамыс, құрақ басқан. Көктемгі еріген қар және жер асты суларымен толысады. Көлге жылғалар құяды. Ең ірісі – Қарабұлақ. Суы тұщы, мал суаруға пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ерейментау ауданы көлдері]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>ox1ki38rjcvceg1ntbdvmtwwfhx359d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Молдир Базаркул</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686102</id>
    <revision>
      <id>3058763</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:26:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="334" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Молдир Базаркул}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 13:26, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>p2x2rs4bkry8zk62u1mmx4tddzwr27a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Bedzior</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686103</id>
    <revision>
      <id>3058768</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:17:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Bedzior}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 14:17, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>24h6bwhciseazbbst2wuaw7j4uqfl0m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:MedetEsbergenov</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686104</id>
    <revision>
      <id>3058774</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:07:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="239" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=MedetEsbergenov}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 15:07, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>rrkh82lqp7g080a1qnag119eiqxajwd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Islam1982</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686105</id>
    <revision>
      <id>3058775</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:23:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="221" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Islam1982}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 15:23, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>kid0apr7t3uwtmcbe0ja6jjkfo31cn2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Vlatfeu</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686106</id>
    <revision>
      <id>3058776</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:29:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="300" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Vlatfeu}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 15:29, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>h669mq1nbs5wvw0utsqekamhj4r9e5x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ицзу</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686107</id>
    <revision>
      <id>3058777</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:00:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік Қытайдағы халық.   == Дереккөздер == {{дереккөздер}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="141" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік Қытайдағы халық.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>17wt9ftkelujqejs4bisoi9213oztuq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058778</id>
      <parentid>3058777</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:02:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="200" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік Қытайдағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>3vwot7tmymieooydvl1jw5pr0vmj5rc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058779</id>
      <parentid>3058778</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:05:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="496" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік Қытайдағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>4basyqgz9ol8dzyr12vxemuuvp3kjoc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058781</id>
      <parentid>3058779</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:11:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="739" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>5fnozibye7r0xv3l07dq4cfgv1t00p6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058782</id>
      <parentid>3058781</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:12:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="851" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>hxe3hewpphblfsqny8svnfxxlm6s3xq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058784</id>
      <parentid>3058782</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:15:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1032" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі]].&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>j9pc9y2089g7wqn3u0pvqnp1l497wr2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058785</id>
      <parentid>3058784</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:21:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1200" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>moh947txqw72hkhv8g9pssnnsep560a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058789</id>
      <parentid>3058785</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:28:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1426" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>lb3a8sj4eyr99ne75l3uy6bs394rn6k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058790</id>
      <parentid>3058789</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:29:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1550" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>m6uuw0p1ceod7rl0e3uvtxlv49ibiqk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058791</id>
      <parentid>3058790</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:34:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1843" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1md2yoc18oijvic0jcxkm99u4ns490l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058792</id>
      <parentid>3058791</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2378" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>g900xps69125g85idll29vgklgd119e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058793</id>
      <parentid>3058792</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:46:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2797" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>5tso7ps9h4cl6w1vmmsuoj498ijhuhd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058794</id>
      <parentid>3058793</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:48:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3234" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cbmpq3tvzsc62b2sm0ovct9zhxgpn67</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058798</id>
      <parentid>3058794</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:09:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3503" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ehdnh5iqkaqg3u0paiojkqww1fqmv6x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058799</id>
      <parentid>3058798</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:10:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3527" xml:space="preserve">'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>lcnp4b4lsmoi9mh6ca84oewl5ajiuis</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058800</id>
      <parentid>3058799</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:11:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4830" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ицзу
|төл атауы  = йи, й, ий
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>f1ti11z2upa2g6hu9bu70jalg762vfp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058802</id>
      <parentid>3058800</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:12:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4881" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ицзу
|төл атауы  = йи, й, ий
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 7,8 млн
|аймақ      = {{CHN}}, {{Байрақ|Вьетнам}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>g190otrcn5sbbjh1qew8hlh9jugljyb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058804</id>
      <parentid>3058802</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:14:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4962" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ицзу
|төл атауы  = йи, й, ий
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 7,8 млн
|аймақ      = {{CHN}}, {{Байрақ|Вьетнам}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = ицзу тілі
|діні       = [[даосизм]], дәстүрлі наным-сенімдер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2w3310ml2i9e1bhoy683tkeaechm5c5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058805</id>
      <parentid>3058804</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:16:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Қытай этникалық топтары|Қытай этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5023" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ицзу
|төл атауы  = йи, й, ий
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 7,8 млн
|аймақ      = {{CHN}}, {{Байрақ|Вьетнам}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = ицзу тілі
|діні       = [[даосизм]], дәстүрлі наным-сенімдер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қытай этникалық топтары]]</text>
      <sha1>l0x6yr6plwowthmayy8ypjigh7wpkin</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058806</id>
      <parentid>3058805</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:18:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5059" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ицзу
|төл атауы  = йи, й, ий
|сурет      = Yi woman in traditional dressing.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 7,8 млн
|аймақ      = {{CHN}}, {{Байрақ|Вьетнам}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = ицзу тілі
|діні       = [[даосизм]], дәстүрлі наным-сенімдер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қытай этникалық топтары]]</text>
      <sha1>ah13rmga7bllnojlhmh3isds173rduu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058808</id>
      <parentid>3058806</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:20:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5090" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ицзу
|төл атауы  = йи, й, ий
|сурет      = Yi woman in traditional dressing.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 7,8 млн
|аймақ      = {{CHN}}, {{Байрақ|Вьетнам}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = ицзу тілі
|діні       = [[даосизм]], дәстүрлі наным-сенімдер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ицзу''' (йи, й, ий) — Оңтүстік [[Қытай]]дағы халық.&lt;ref&gt;Ицзу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1067&lt;/ref&gt; Сондай-ақ негізгі этникалық топқа жақын ұлттарды қамтиды: носу, аси, сани, ачже, лалоба.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия ИЦЗУ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4581-%D0%98%D0%A6%D0%97%D0%A3&lt;/ref&gt;
Жалпы саны 7,8 млн. адам. (2000 ж.санақ). Бірнеше Ицзу топтары солтүстік [[Вьетнам]]да (3,3 мың адам - (1999, халық санағы) және [[Лаос]]та тұрады.&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2029309&lt;/ref&gt; Негізінен Юньнань, Сычуань (Ляньшань аймағында), Гуйчжоу провинцияларында, Гуанси-Чжуан автономиялық ауданында тұрады.&lt;ref&gt;Ицзу https://megabook.ru/article/%D0%98%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[ицзу тілі|ицзу]],&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - ицзуи http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/iczu&lt;/ref&gt; қытай-тибет отбасының тілі.&lt;ref&gt;Значение слова ицзу https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%86%D0%B7%D1%83&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер – [[даосизм|даошылар]], [[Конфуциандық|конфуцийшілер]], кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанады.&lt;ref&gt;Большой энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/bolshoy/2088462.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Ицзулар [[егіншілік]]пен ([[жүгері]], [[қарақұмық]], [[күріш]], [[бұршақ]], таро) және [[мал шаруашылығы]]мен (ірі және ұсақ мал, [[шошқа]], [[жылқы]]), тауда [[аңшылық]], [[терушілік]]пен айналысады. Керамика, тоқымашылық, ұсталық өнері дамыған.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Ицзу http://www.etnolog.ru/people.php?id=ITSZ&lt;/ref&gt; 

== Өмір салты ==
Отбасы шағын. Дәстүрлі отбасылық әдет-ғұрыптары - [[әмеңгерлік]], әйелді сатып алу және алып қашу.

Елді мекендері күзет мұнараларымен қоршалған төбесі бар 8-10 ағаштан немесе сиректеу тастан жасалған үйлерден тұрады.

Ерлер [[шалбар]], күртеше, жүннен тоқылған ұзын шапан (чарва), тақия, әйелдер – жүн белдемше мен күрте, мереке күндері – ою-өрнекті алжапқыш, иығына лента тағып жүреді, киімдерінде қара түс басым. Күміс сырғалар мен білезіктер жиі кездеседі.

Негізгі тағамы – ет қосылған жарма, [[көкөніс]], [[бұрыш]], тандыр нандар, [[қырыққабат]] қосылған сорпалар. Сусыны - [[сүт]], май және [[тұз]] қосылған шай.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Қытай этникалық топтары]]</text>
      <sha1>btzbkpck8rlostfwa2bh8aagpyhass3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:MedetEsbergenov</title>
    <ns>2</ns>
    <id>686108</id>
    <revision>
      <id>3058783</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MedetEsbergenov</username>
        <id>122352</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Талдықорған қаласынан қатысушы}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">{{Талдықорған қаласынан қатысушы}}</text>
      <sha1>k6fym4verfu9n8ymz57i85ty5cam4k6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058787</id>
      <parentid>3058783</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:22:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MedetEsbergenov</username>
        <id>122352</id>
      </contributor>
      <comment>Беттің барлық мағлұматын аластады</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айбек Нәби</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686109</id>
    <revision>
      <id>3058795</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:53:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt; '''Айбек (шын есімі Әділбек) Нәби '''- (1985 жылы 19 қазанда Қызылорда облысы Қазалы ауданы Әйтеке би кентінде дүниеге келген) - автор, аудармашы, ғалым.  == Білімі == *2007 жылы Қ...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2243" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Айбек (шын есімі Әділбек) Нәби '''- (1985 жылы 19 қазанда Қызылорда облысы Қазалы ауданы Әйтеке би кентінде дүниеге келген) - автор, аудармашы, ғалым. 
== Білімі ==
*2007 жылы Қазақ Ұлттық Университетінің Филология факультетін тәмамдаған. 
*2012 жылы Халықаралық Қазақ-Түрік Университетінде Дінтану факультетінің магистратурасын бітірген. 
== Еңбек жолы ==
*2007 жылы Қызылорда облысы Ішкі саясат басқармасынан бастады. 
*2008-2010 жылдары Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінде, Ақпарат және Байланыс министрлігінде қызмет атқарған. 
*2010 жылы «Әзірет Сұлтан» тарихи-мәдени қорық-мұражайында ғылыми қызметкер болды. 
== Кітаптары ==
*2012 жылы «Отбасы хрестоматиясы» сериясымен кітаптар шығарып бастады. 
*2013 жылы «Әлдиден эпосқа дейін»;
*2014 жылы «Салт-дәстүр сөйлейді»; 
*2015 жылы «Сияр Шәріп»;
*2016 жылы «Логотерапия және өмірге құштарлық»;
*2017 жылы «Яссауи феномені»;
*2018 жылы «Махабаттың мәні»; 
*2019 жылы «Экософия немесе киелі табиғат», «Мың сұрақ» кітаптарын құрастырып шығарды.  
*2020 жылдан бастап «Шетел әдебиеті» сериясымен жиырмаға жуық кітап әзірледі. 
*2021 жылы «Бейсен және Болмыс», 2022 жылы «Қисса сүл-әнбия» кітаптарын құрастырды.</text>
      <sha1>akw4qa3ionlw968xhq4igmxhywakuz5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3058801</id>
      <parentid>3058795</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2401" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Айбек (шын есімі Әділбек) Нәби '''- (1985 жылы 19 қазанда Қызылорда облысы Қазалы ауданы Әйтеке би кентінде дүниеге келген) - автор, аудармашы, филолог. [[File:Фото из сотки.jpg|thumb|Айбек Нәби]]
== Білімі ==
*2007 жылы Қазақ Ұлттық Университетінің Филология факультетін тәмамдаған. 
*2012 жылы Халықаралық Қазақ-Түрік Университетінде Дінтану факультетінің магистратурасын бітірген. 
== Еңбек жолы ==
*2007 жылы Қызылорда облысы Ішкі саясат басқармасынан бастады. 
*2008-2010 жылдары Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінде, Ақпарат және Байланыс министрлігінде қызмет атқарған. 
*2010 жылы «Әзірет Сұлтан» тарихи-мәдени қорық-мұражайында ғылыми қызметкер болды. 
== Кітаптары ==
*2012 жылы «Отбасы хрестоматиясы» сериясымен кітаптар шығарып бастады. 
*2013 жылы «Әлдиден эпосқа дейін»;
*2014 жылы «Салт-дәстүр сөйлейді»; 
*2015 жылы «Сияр Шәріп»;
*2016 жылы «Логотерапия және өмірге құштарлық»;
*2017 жылы «Яссауи феномені»;
*2018 жылы «Махабаттың мәні»; 
*2019 жылы «Экософия немесе киелі табиғат», «Мың сұрақ» кітаптарын құрастырып шығарды.  
*2020 жылдан бастап «Шетел әдебиеті» сериясымен жиырмаға жуық кітап әзірледі. 
*2021 жылы «Бейсен және Болмыс», 2022 жылы «Қисса сүл-әнбия» кітаптарын құрастырды.&lt;ref&gt;https://otbasy.com/about&lt;/ref&gt;
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>98bqs4gnufgiey1d5x7jtkmr4nwhjtb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Sexeniya</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686110</id>
    <revision>
      <id>3058807</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:19:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="220" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sexeniya}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:19, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)</text>
      <sha1>od9zt9kcg4z4qoesd400m4t032quo5c</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>