Уикипедия kkwiki https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Таспа Арнайы Талқылау Қатысушы Қатысушы талқылауы Уикипедия Уикипедия талқылауы Сурет Сурет талқылауы МедиаУики МедиаУики талқылауы Үлгі Үлгі талқылауы Анықтама Анықтама талқылауы Санат Санат талқылауы Портал Портал талқылауы Жоба Жоба талқылауы TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Topic Павлодар облысы 0 1672 3056938 2991262 2022-08-02T21:37:50Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Әкімшілік айыру */ wikitext text/x-wiki {{Қазақстан облысы |облыстың атауы = Павлодар облысы |елтаңба = Logo Pavlodar region.png |карта = {{Қазақстан облысы (карта)|Павлодар облысы|330|center|bottom-right|кедергілер=иә|жылжыту=15|тақырыбы=}} |lat_dir = N |lat_deg = 52 |lat_min = 18 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 76 |lon_min = 57 |lon_sec = |region = KZ |облыс орталығы = [[Павлодар]] |құрылған уақыты = [[15 қаңтар]] [[1938 жыл]]ы<ref>{{cite web | first = AlexG | datepublished = 14/01/2008 | url = http://www.pavlodar.gn.kz/News.html&file=article&sid=5987&mode=&order=0&thold=0 | title = Павлодар облысы туған күні | publisher = pavlodar.gn.kz | accessdate = [[15 қаңтар]] [[2008]] | lang = ru | description = }}</ref> |аудандар саны = 10 |ауылдық округтер саны = 165 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны = 408 |тұрғыны = {{өсім}} 754 016<ref name="stat1">{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT287264|title=2018 жылдың басынан 2018 жылдың 1 қарашасына дейінгі Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитеті|accessdate=2019-01-03}}</ref> |санақ жылы = 2018 |халық саны бойынша орны = 9-шы |тығыздығы = 6,04 |тығыздығы бойынша орны = 4-ші |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] — 51,77%,<br> [[орыстар]] — 35,86%<br> [[украиндар]] — 4,40%<br> [[немістер]] — 2,72%<br> [[татарлар]] — 1,86% (2018ж.)<ref>[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT260594 2018 ж. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]</ref> |жер аумағы = 124 755 |жер аумағы бойынша орны = 11-ші |су ауданы = |ЖІӨ = |ЖІӨ бойынша орны = |ЖІӨ жылы = |жан басына шаққанда ЖІӨ = |экономикалық аудан = [[Солтүстік Қазақстан]] |ресми тілі = |әкімі = [[Болат Жұмабекұлы Бақауов|Болат Бақауов]] |ISO 3166-2 коды = KZ-PAV |телефон коды = +7 7182 xx-xx-xx |пошта индекстері = 14xxxx |марапаттары = |сайты = http://www.pavlodar.gov.kz |ортаққордағы санаты = Pavlodar Province }} '''Павлодар облысы''' — [[1938]] жылғы қаңтар айында құрылған. Облыс орталығы – [[Павлодар қаласы]], ол [[Қазақстан]]ның аса ірі өзені болып табылатын [[Ертіс]] жағасында орналасқан. Облыс [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның солтүстік-шығысында орналасқан және солтүстікте – [[Ресей Федерация]]сының Омбы, солтүстік-шығыста – [[Новосібір]] облыстарымен, шығыста – [[Алтай]] өлкесімен, оңтүстікте – [[Қазақстан Республикасы]]ның Шығыс Қазақстан және Қарағанды облыстарымен, батыста – Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарымен шектесіп жатыр. == Физико-географиялық мінездеме == === Географиялық жайлау === Облыс Қазақстанның солтүстік-шығысында орналасқан. Павлодар облысы аумағының көп бөлігі [[Ертіс]] өзенінің орта ағысындағы Батыссібір жазығының оңтүстік шегінде орын алған, қазіргі кезде 127,5 мың ш.км. аймақты алып отыр. Солтүстігінде облыс Ресей Федерациясымен ([[Омбы облысы]]), оңтүстігінде – [[Қарағанды облысы]]мен, шығысында – [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс-Қазақстан облысымен]], батысында – Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарымен шектеседі. === Климаты === Павлодар облысының климаты тым [[Континенттік климат|континенттік]] және [[Аридтік климат|құрғақ]]. Қыста ашық және аязды ауа райын түзейтін [[Сібір антициклоны]] әсер етсе, жазда құрғақ және ыстық ауа, қуаншылық пен қарадауыл әкелетін [[Тұран ауа массасы]]ның әсері күшті. Қаңтар айының орташа температурасы 17 – 19,4ӘC, кей жылдары ол 48&nbsp;°C-қа дейін төмендейді. Шілденің орташа температурасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 19&nbsp;°C-тан 22,2&nbsp;°C-қа дейін жоғарылайды, кей күндері 41&nbsp;°C-қа дейін барады. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшесі солтүстіктен оңтүстікке қарай 292 мм-ден 194 мм-ге дейін кемиді. Баянаула тауларында 340 мм. Жылдың суық мезгілінде жел көбінесе оңтүстік-батыс бағытта, жылы мезгілде солтүстік-батыс бағытта соғады. Олардың орташа жылдамдығы 4,0 – 4,5 м/с. Көктем мен күзде жылдамд. 15 м/с-қа дейін баратын қатты дауылды желдер де соғып тұрады. Павлодар облысында көктем қысқа, жаз айлары ыстық, құрғақ және желді келеді. Күзі қысқа, салқын және жаңбырлы. Алғашқы үсік тамыз айының соңғы онкүндігінде болады. Қыркүйектің соңғы онкүндігі мен қазанның басында алғашқы қар түседі.<ref name="pavlodar.gov.kz">[http://www.pavlodar.gov.kz/page.php?page_id=2718&lang=2 Павлодар облысы әкімдігінің ресми сайты]</ref> [[File:Pavlodar-Fiume Irtysh.JPG|thumb|Ертіс өзені]] === Жер бедері және гидрологиясы === Павлодар облысының жер бедері екі бөлікке бөлінеді. Солтүстігінінің негізгі бөлігін Батыс [[Сібір]] ойпатының жалғасы – [[Ертіс]] жазығы, оңтүстік-шығыс бөлігін [[Cарыарқа]]ның солтүстік-шығыс сілемі, солтүстік-шығысын Құлынды даласы алып жатыр. Жер беті мұнда теңіз деңгейінен 120 – 150 м биіктікте, [[Ертіс]] аңғарында 100 – 110 м шамасында. [[Сарыарқа]] бөлігі көбінесе ұсақ төбелермен алмасып отыратын жазықтардан тұрады. Мұнда [[Баянаула]] (1026 м), [[Қызылтау]] (облыстың ең биік жері – [[Әулие тау]]ы, 1055 м), Желтау (959 м) және [[Семізбұлақ]] таулары орналасқан. [[Ертіс]] өзені облыс жерін шығыстан солтүстік-батысқа қарай ұзына бойы қиып өтеді. Өзеннің облыс бөлігіндегі ұзындығы 420 км және оған бір де бір сала қосылмайды. Оң жағалауы биік жарқабақты, сол жағалауы жайпақ. Қараша айының орта кезінде өзен суы қатып, наурыз айында мұздың қалыңдығы 115 см-ге дейін жетеді. Облыс жеріндегі ұзындығы 147 км болатын Ертіс – [[Қарағанды]] каналы [[Екібастұз]] қ. мен [[Ақсу]] кентін сумен қамтамасыз етеді. Облыстың батыс жағымен кішігірім [[Өлеңті (өзен, Еріс алабы)|Өлеңті]] және [[Шідерті өзені|Шідерті]] өзендері ағып өтеді. Облыста көлдер көп (1210 көл). [[Баянаул таулары|тауларында]] көлдер тектоникалық ойыстарда ([[Жасыбай]], [[Торайғыр]], [[Сабындыкөл]]), [[Ертіс]] бойындағы көлдер жайылмадағы қазаншұңқырлар мен ескі арналарда, ал жазықта әр түрлі көлемді қазаншұңқырларда орналасқан.<br /> '''Ірі көлдері:''' [[Сілетітеңіз]] (ауданы 965 км²), [[Жалаулы (көл)|Жалаулы]] (398 км²), [[Қызылқақ]] (180 км²), [[Үлкен Әжболат]] (110 км²), [[Маралды (көл)|Маралды]] (80 км²). Тұщы көлдер көбінесе Ертіс жағасы мен облыстың солтүстік бөлігінде тараған. Одан оңтістікке қарай тұзды көлдер саны арта береді. Жер асты суларының құрамы әр түрлі. [[Сарыарқа]] жағындағы тау жарықшақтарында жер асты сулары жер бетіне әр түрлі бұлақтар арқылы шығады. Жалпы, облыс аумағында тәулігіне 3816,5 мың м3 болатын пайдалануға жарайтын жер асты суының 11 кен орны барланған. Қазіргі кезде тәулігіне 118,5 мың м3 су беретін 6 су көзі пайдаланылады. Жер асты суының негізгі горизонты Ертіс [[артезиан]] алабында орналасқан. Мұнда судың минералдығы 4,4 – 5,5 г/дм3. Құрамы [[бром]]ды, [[йод]]-[[бром]]ды келген. Олардың жалпы минералдығы 8,0 г/дм3.3 * [[Павлодар облысының өзендері]] * [[Павлодар облысының көлдері]] * [[Павлодар облысының жерасты сулары]] === Пайдалы кендер === Облысымыз Қазақстан Республикасының [[минерал]]дық шикізат кешенінде жетекші рөл атқарады. [[Ертіс]]тің [[Павлодар]] өңірінің қатты пайдалы қазбаларының баланстық қорының жалпы құны 460 миллиард долларға бағаланады. Бұл – [[алтын]]ды, құрылыс материалдары мен өзгелерін қоса алғанда, [[көмір]] мен әр түрлі [[металдар]]. Кен орындарының бір бөлігі ертеден және табысты өндірілуде, қалғандарында қосымша геологиялық барлау жұмыстары жүргізілуде, пайдалы қазбалардың нақты көлемдері, өндіру жағдайлары анықталуда. Павлодар облысында Қазақстанның барлық [[көмір]] қорының үштен бір бөлігінен астамы шоғырланған. Ең ірі кен орындары – [[Екібастұз]] және Майкөбен, оларда сәйкесінше 10,5 миллиард және 2,2 миллиард тонна энергетикалық шикізат сақталған. Жалпы [[көмір]] қоры үш миллиард тоннадай болатын басқа да тоғыз кен орнын болашақта өндіруге болады. Барлық кен орындарының ерекшелігі көмірдің тереңде жатпағандығы, ал кей жерлерде тікелей жер бетіне шығып жатқандығы болып табылады. Сондықтан ол ашық үнемді әдіспен өндіріледі. Екібастұз бассейнінің көмірін өндірудің бірінші жарты ғасырында 2 миллиард тонна көмір өндірілді. Барлау жүргізілген қалған көлемдері бірнеше жүзжылдыққа жетеді. “Бозшакөл” мыс-порфироидтық ірі кен орны өндіруге дайын. Мұнда руда жер бетіне жақын орналасқан және өндірістік шоғырлануында тек қана [[мыс]] емес, [[молибден]], [[күміс]], басқа да құнды металдар бар. Барлық кен орындарындағы мыстың жалпы қоры үш жарым миллион тоннаны құрайды. [[Сурет:Kraftwerk Ekibastus.jpg|thumb|left|Екібастұз ЖЭО-ы]] [[Алтын]] кен орнының болжалды қоры шамамен 150 тоннаға бағалануда, онда осы бағалы металдан басқа күміс, мыс, мырыш, барит бар. [[Кобальт]] кен орындары 14 мың тоннаға, никельдікі – 251 мың тоннаға, марганецтікі – 70 мың тоннаға бағаланады. Аймақтық рудалық қорлардың маңызды ерекшелігі – олардың құрамының көп құрамдас болуы: негізгі аталған металдардан басқа онда молибден, бериллий, индий, таллий, галлий, кадмий, германий, селен, теллур және тағы басқалары бар. Облыста малахит пен ферузаның кен орындары табылды. Кейбір мамандар техникалық және зергерлік алмаздарды табу үшін нақты алғышарттар бар деп есептейді. Ертістің Павлодар өңірінде әзірше мұнай мен газдың ашылған кен орындары жоқ. Бұл болашақтың еншісінде. Облыстың жарты аумағын Ертіс өңірі ойпаты алып жатыр, геологтар көмірсутегі шикізатының мол қоры жағынан оның болашағы зор деп есептейді. Мұнайдың болжалды ресурстары - 315 миллион тоннаға, ал газдікі – 148 миллиард текше метрге бағаланады. Облыста кең тараған деп аталатын пайдалы қазбалардың 89 кен орны бар деп есептеледі: бұл – әр түрлі құрылыс материалдарын өндіруге, өнеркәсіп мұқтаждықтарына және басқа да мақсаттарға арналған шикізат. Мысалы, қорама құмының Қарасор кен орны – ТМД-дағы ең ірісі. Каолин (ақ күйдірілген) отқа төзімді саздың Суханов кен орнында шамамен 700 миллион тонна құнды шикізат сақталған. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Флора және жануарлар дүниесі === [[Сурет:Гусь.JPG|250px|thumb|Каз]] [[Сурет:Лиса возле озера.JPG|250px|thumb|Түлкі]] Павлодар облысының жері түгелдей дерлік қызғылт қоңыр топырақ белдемінде орналасқан. Ертістің шығыс жағының жер қыртысы негізінен құм, құмдауыт және саздақ топырақтан, ал сол жағалық аңғары [[плейстоцен]] кезеңінің сортаңданған бозғылт топырағы мен ауыр саздақ топырақтан түзілген. [[Сарыарқа]] шоқыларында көбінесе тастақты-қиыршықтасты қоңыр топырақ, ал шоқыаралық жазықтарда сортаң, саздақ топырақтар дамыған. Облыстың өсімдік жамылғысы қызғылт қоңыр топырақ белдеміне тән селеулі-бетегелі астық тұқымдас өсімдіктерден тұрады. Облыстың қиыр солтүстігін қайың мен теректен тұратын ормандар алып жатыр. Олар 44,0 мың га жерді қамтиды. Оңтүстікке қарай даланың сұр, қызғылт қоңыр топырағында бетегелі-жусанды дала қалыптасқан. Оңтүстік-шығысындағы құмды өңірде қарағай ормандары, Ертіс өзенінің жайылмасында шалғындар мен тоғайлар тараған. Облыстың кең даласында [[қоян]], [[сарышұнақ]], [[суыр]], [[қосаяқ]], [[аламан тышқаны]], т.б. мекендейді. [[Бесқарағай]] мен [[Баянаула қарағайлы ормандары]]нда [[тиін]]дер жиі кездеседі. [[Жыртқыш]] аңдардан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қарсақ]], [[күзен]], [[құндыз]] сияқты жануарлар тараған. Оңтүстік-шығысындағы қарағай ормандарында еуропалық [[құндыз]], Ертістің жағалаулық ормандары мен қайың шоқтарында [[елік]], Баянаула тауларында [[арқар]] кездеседі. Облыста ақ және сары [[шымшық]], [[бозторғай]], жыртқыш құстардан дала [[бүркіт]]і, [[кезқұйрық]], [[күйкентай]], [[қырғи]], [[жапалақ]], қарағайлы орманда [[құр]], [[шіл]], [[саңырау құр]], [[тоқылдақ]] мекендейді. Жазда өзендер мен көлдерден [[аққу]], [[қаз]], [[үйрек]], [[қасқалдақ]], [[шағала]], көл жағаларында [[қызғыш]], [[тауқұдірет]], [[жылқышы]], т.б. құстарды кездестіруге болады. Ертіс өзенінде [[ақбалық]], [[бекіре]], [[нәлім]], [[шортан]], [[алабұға]], [[шабақ]] көптеп кездеседі. === Экология === Негізгі өндіріс саласы кен өндірісі, мұнайды қайта өндеу, химиялық өндіріс, қара және түсті металлургия, энергетика болғандықтан, Павлодар облысының жоғары техногенді ластануға шалдығу қаупі зор. Ластанудың басты көзі жоғары козолды Екібастұз көмірін тұқанды агрегаттар оттығында жағу технологиясын пайдаланатын жылу электр станциялары болып табылады. Шығарылып тасталынатын негізгі масса Екібастұз (46 %), Ақсу (26,5 %) және Павлодар (25,5 %) қалаларында орналасқан өнеркәсіп кәсіпорындарына тиесілі, облыстың қалған аудандарына шығарылып тасталынатын өнімнің 2%-на жуығы тиесілі. ===[[Павлодар облысының табиғат және табиғи ресурстары]]=== == Халқы == Павлодар облысы халқының саны<ref>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-division.htm|title=Division of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}</ref> <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/kaz_pop.php Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны, 2003-2012]</ref> {| class="wikitable" |- ! 1970!! 1979!! 1989!! 1999!! 2003!! 2004!! 2005!! 2006!! 2007 |- |697 947 |805 660 |943 745 |806 983 |748 651 |745 238 |743 826 |742 911 |744 860 |} {| class="wikitable" |- !2008!! 2009!! 2010!! 2011!! 2012!! 2013!! 2014!! 2015!! 2016!! 2017!! |- |746 454 |742 276 |744 363 |746 163 |747 055 |749 154 |752 793 |755 778 |758 479 |757 014 |} === Демография === Облыс халқы 2012 жылғы 1 қаңтарда 747,1 мың адамды құрады. Облыс бойынша (1 км² аумаққа) халық тығыздығы орта есеппен 6 адамды құрайды. Қала және ауыл тұрғындарының саны 514,4 мың мен 232,7 мың адамға тең. Облыста әйел тұрғындар тұрғындардың жалпы санының 52,9%, ал ер адамдар — 47,1% құрайды. 2012 жылғы 1 қаңтардағы кезеңге сәйкес Павлодар облысында 0-15 жас (жалпы санның 21,2%) аралығындағы балалар саны - 158,2 мың, 16-63 (58) жастағы тұлғалардың саны - 491,7 мың (65,8 %), 63 (58) жастағы егде адамдар мен олардан жоғары жастағы адамдар саны — 97,2 мың (13 %). 2011 жылы халық санының табиғи артуы 4682 адамды немесе халықтың 1000 адамына 6,3 құрады, бұл орта республикалық көрсеткіштің 54,3% немесе екі еседен артық болып табылады. 2011 жылы 1000 адамға неке қию саны 9,4 және 1000 адамға ажырасу саны— 4,0 құрады. Павлодар облысы халықтың жоғары көші-қонымен ерекшеленеді, көші-қон айырмасы соңғы бес жыл ішінде теріс сипатта келеді. Көшіп-қонушылар көп бөлігініңТМД елдеріне жылыстауы байқалады. Өзге елдерден көшіп-қону айырмасы соңғы бес жылда оң көрсеткішті көрсетіп келеді. === Санның серпінділікі === Халық саныңың серпінділігі соңғы бес жылда (2007—2011) біртіндеп дамуда және 2008 жылғы төмендеуден кейін 2007 жылғы көрсеткішке қайта жетуде. === Этникалық құрам === Облыстың этникалық құрамы халықтың келесі этникалық топтарымен айқындалады - қазақтар, орыстар, украиндер, немістер, татарлар, белорустар, молдовандар, азербайжандар, шешендер, ингуштар, башқұрттар, корейлер, поляктар, болгарлар, чуваштар, мордвалар, удмурттар және басқалары. 2012 жылдың басында барлық этникалық топтардың ішінде халықтың жалпы санының көп бөлігін қазақтар — 48,8% және орыстар— 37,9% құрады. Өзге этностар мен этникалық топтардың үлесі облыс халқының 13,3% болып табылады. 2012 жылғы 1 қаңтарда қазақтардың саны 364,9 мың, орыстардың саны — 283,4 мың, украиндердің саны — 37,9 мың, немістердің саны — 21,1 мың, татарлардың саны — 14,2 мың, белорустердің саны — 5,1 мың, өзге ұлттардың саны — 19,3 мың адамды құрады. === Дін === Павлодар облысы халқының ішінде әр түрлі діни сенімдер, соның ішінде ислам, православиелік және католиктік христиан, протестантизм, иудаизм және өзге де аз санды діндерді ұстанатындар байқалады. 2011 ж. 1 қаңтарында облыста 172 діни бірлестіктер мен топтар тіркелген, оның ішінде мұсылмандық — 94 (54,7 %), православиелік — 17 (10 %), католиктік — 8 (4,7 %), иудейлік — 1(0,6 %), протестанттық пен өзгесі — 52 (30 %). Облыста 126 діни ғимараттар бар. == Тарихы == === Этимология === Облыс атауы облыстың әкімшілік орталығы болып табылатын Павлодар қаласы атауымен аталады. Негізі 1720 жылы орыстың Ертіс бойындағы әскери бекіністерінің алдағы шебі ретінде қаланған; шебтің атауы одан 20 км жерде орналасқан Коряковка тұзды көлінен алынған. 1838 ж. шеп Коряковская станицасы болып өзгертіледі.1860 ж. аяғында жергілікті көпестер станицаны Александр II-нің жаңа дүниеге келген Павл ұлының құрметіне Павлодар қаласы деп өзгертуге өтініш білдіреді. Бұл өтініш іске асырылы, 1861 жылы Павлодар қаласы пайда болды. === Облыстың таңбасы === 2011 жылдың 3 қазанының сессияда - облыстың маслихат депутаттары облыстың тарихында бірінші логотипты бекітті. Сол конкурстың қорытындысының аймақтың мәдениетінің басқармасымен жарияланды. Ең сәтті үлгімен комиссия Қасымханның Жапанованың жұмысын мойындады. [[Сурет:Logo Pavlodar region.png|200px|.png|thumb|Павлодар облысының таңбасы]] Логотипте Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің белгілері бар. Таңбаның түсі мемлекеттік рәміздер түсіне негізделген – көгілдір түстің алтын түспен үйлесуі тәуелсіз мемлекет халықтарының бірлігі мен гүлденуінің белгісі. Өткен салт-дәстүрлерімізді ұстану белгісі ретінде логотипте қазақ ұлттық ою-өрнегі бейнеленген. Орталық бөлігінде Қазақстан Республикасы елтаңбасының негізгі идеясынан алынған – киіз үйдің шаңырағы бар. Шаңырақ – отбасы құт-берекесінің, бейбітшілік пен тыныштықтың нышаны. Киіз үйдің түндігі көгілдір ашық аспан астындағы жарқыраған күнді елестетеді. Ал таңбаның ортасынан бастап көгілдір кеңістік бойымен таралған уықтар - өмір мен жылудың көзі есептелетін күн сәулесі іспеттес. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Ең ескі тарих === [[Павлодар облысының ескі тарихы]] Археологиялық зерттеулер Ертіс өңірінде тарихқа дейінгі кезде адамдар саны көп тайпалар өмір сүргенін көрсетеді. Ежелгі адамдардың тұрақтау іздері Баянауыл ауданында, Ертіс өзенінің жиегінде табылды. Тастан жасалған қарулар, жебелер мен найзалардың кремнийден жасалған ұштары табылды. Мыңжылдықтар өз кезегімен өтіп жатты, Ертіс өңірінде тұрып жатқан түрлі тайпалардың мәдениеті өзгеріп отырды. Бұнда қимақтар, үйсіндер, қаңлылар, наймандар көшіп жүрді. [[Павлодар Ертіс өңірінің жартастағы жазулары]] Қазіргі заманғы Ертістің Павлодар өңірі аумағына жасалған бірінші экспедициялар Сібірде мемлекеттік биліктің нығайтылуынан және Тобол губерниясын белгілегеннен кейін басталды. Коряков пошталық форпост Ертістің жағасында 1720 жылы пайда болды. 1838 жылы форпост аттас станица болып өзгерді, ал 1861 жылы - Павлодар қаласы деп аталды. Сол жылдары 19-шы ғасырдың басында ауыл шаруашылығының өсуі, ауылшаруашылық шикізатты қайта өңдеу салаларының, тау-кен ісінің дамуы көзделіп еді. 19-шы ғасырдың екінші жартысынан бастап Екібастұзда көмір өндіруді әзірлеу жұмысы, Коряков және Үлкен Қалқаман көлдерінде тұз өндірісі жүргізілді. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> [[XIX - XX ғ. басындағы Павлодар Ертіс өңірі]]. === [[XX ғасырдағы Павлодар облысы|Советтік кез]] === 20-шы ғасырдың бірінші жартысында Құлынды-Павлодар (1923) темір жолының құрылысымен және Ертісте кеме қатынасының дамуымен шаруашылық тез қарқынмен дамыды. 1938 жылы облыс орталығы болған Павлодар кеме қатынасы бар Ертіс өзені мен темір жолдың қиылысында қалып, Екібастұз, Орал, Сібірмен тұрақты байланыс орнатты. Бұл қала мен облыс экономикасының одан әрі дамуына негіз болды. Шағын шеберханалардың орнында ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар бой көтерді. [[Ұлы Отан Соғысы жылдарындағы Павлодар Ертіс өңірі]] 1956 жылдан бастап Павлодар тың және тыңайған жерлерді игеру орталықтарының бірі болды. Тыңды көтеру нәтижесінде облыстың егістік аумақтары он есе көбейді. Көмірді өндіру және тың игеру Павлодар облысындағы өндірістік күштерінің дамуына мықты серпін берді. [[Тың игеру (Павлодар облысы)]]. Қолайлы экономикалық-географиялық орналасуы, бай ресурстары, көлік жолдары мен Ертіс-Қарағанды арнасының бар болуы 1957 жылы құрамына Павлодар, Екібастұз, Ақсу (Ермак) қалалары енген Павлодар-Екібастұз аумақтық-өнеркәсіптік кешеннің құрылуына әсер етті. Арзан Екібастұз көмірі негізінде энергетикалық база құрылған және өнеркәсіптің жаңа салалары: қара және түрлі түсті металлургия, машинажасау, алюминий, мұнай өндіру және химия салалары дамыды.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Қазіргі === # [[1991]], [[30 желтоқсан]] — Павлодарда Кутузов к-сі бойымен Ломов к-сі қиылысына дейін өтетін трамвай желісі іске қосылды. # [[1993]] — 1 қаңтардағы кезеңге сәйкес Ленин кентін қоса есептегенде Павлодарда 367,4 мың адам тұрды. # [[1993]], [[4 мамыр]] — Ермак қаласы Ақсу қаласына өзгертілді, Краснокутск ауданы Ақтоғай ауданы болып өзгертілді. # [[1993]], [[7 қазан]] —Краснокутск ауылы Ақтоғай ауылы болып өзгертілді. # [[1993]], желтоқсан —Екібастұздық ГРЭС-2-нің екінші энергоблогы іске қосылды. # [[1994]], маусым — Индустриалды және педагогикалық институттар Павлодар мемлекеттік [[университет]]і болып біріктірілді. # [[1994]] — Павлодар қаласындағы Свердлов көшесі Ломов көшесі болып, Тургенев көшесі - М. Қайырбаев көшесі болып, Қызыләскер көшесі— И. Кривенко көшесі болып өзгертілді. # [[1994]] — Екібастұзда православиелік Серафим-Иверск храмының іргесі қаланды. # [[1996]] —тұрғын-коммуналды шаруашылық монополиясыздандырылды, КСК-лар құрылды. [[1996]], [[21 маусым]] — Железинка ауылында Свято-Троицк храмының негізі қаланды. # [[1997]], [[9 мамыр]] — Павлодардың Орталық алаңында алғашқы рет әуесқой автожарыстар өтті, ол жарыс [[1997]] ж.-дан [[2008]] ж.-ға дейін қаланың бас алаңында өтетін мерекелік шаралардың ажырамас бөлігі болып келді. # [[1997]], қазан — Павлодарда халықаралық «Айналайын Ертіс — 97» фестивалі өтті. # [[1998]], [[17 мамыр]] — Ақсу-Конечная теміржол желісінің құрылысы басталды.. # [[1998]], [[24 қараша]] — [[Қазақстан]] Президенті Н. Назарбаев қатысқан Павлодар облысының 60 жылдығына арналған салтанатты шаралар өтті. # [[1999]], [[28 тамыз]] — Павлодар қаласында Әулие Николай кіші шіркеуін дәріптеу шарасы өтті. [[1999]], [[23 қазан]] — Павлодар қ. Игілік кафедралды соборының салтанытты ашылуы болды және Павлодардың бас мешітінің алғашқы тасы қаланды. XXI ғасыр # [[2000]], [[23 қыркүйек]] — Жаңа жағалаудың сәулет ансамблі ашылып, алғашқы рет қалалық ипподромда жылқы-спорттық сайыстар өткен Павлодар қаласы Күні мерекелік шарасы аталып өтті. # [[2000]], [[17 қазан]] — Павлодар қ. Рим-католиктік Шіркеуінің Иса нәресте әулие Терезаның келуін дәріптеу шарасы өтті. # [[2000]], [[25 қазан]] — Павлодар қ. облыстық көркемөнер мұражайының ғимараты жанында ақын, философ Сұлтанмахмұт Торайғыровқа арналған ескерткіш ашылды. # [[2000]], желтоқсан — Аксу-Конечная теміржолын төсеп жатқан екі бригада Май ауданының Көктөбе ауылында түйісті. [[2001]] ж. ортасында құрылыс аяқталғаннан кейін Аксу-Конечная теміржолы тәуелсіз [[Қазақстан]]да салынған ең алғашқы темір жол болды. # [[2007]], [[21 шілде]] — алғашқы рет қала әкімшілігінің қолдауымен «open air RELAX Summer Sun Party» музыкалық фестивалі өтті. # [[2010]], [[12 сәуір]] — Павлодар қ. әкімшілігінің жанында Қаныш Имантайұлы Сәтбевқа арналған ескерткіштің ашылуы болды. # [[2011]], [[24 қаңтар]] — VII Қысқы Азия ойындары алауының эстафетасы өтті. Бүгінгі күні Павлодар облысы барлық облыстардың арасында жоғары өнеркәсіптік әлеуетімен ерекшеленеді, көп салалы ауыл шаруашылығы бар, ауылшаруашылық өнімдерімен өзін толық көлемде қамтамасыз етеді. Бұнда су көлігінен басқа көліктің және өндірістік емес саланың барлық түрлері дамыған.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> == Әкімшілік бөлініс == === Аудандары === #[[Аққулы ауданы]] #[[[[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]]]] #[[Баянауыл ауданы]] #[[Ертіс ауданы]] #[[Железин ауданы]] #[[Май ауданы]] #[[Павлодар ауданы]] #[[Тереңкөл ауданы]] #[[Успен ауданы]] #[[Шарбақты ауданы]] #[[Ақсу]] қаласы #[[Екібастұз]] қаласы #[[Павлодар]] қаласы<ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Атқару органдары === Атқарушы өкімет Павлодардың облысының әкімі болып табылады. Атқару органдарының аймақтағы құрылымдары: * Павлодар облысы әкімінің аппараты * Қаланың және ауданның әкімдерінің аппараттары * Павлодардың облысының басқармалары * Аумақтық мемлекеттік органдар === Павлодардың облысының басқармалары: === * Павлодар облысының сәулет және қала құрылысы басқармасы * Павлодар облысының ішкі саясат басқармасы * Павлодар облысының денсаулық сақтау басқармасы * Павлодар облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы * Павлодар облысының мәдениет басқармасы * Павлодар облыстық жұмылдыру дайындығы, азаматтық қорғаныс, авариялар мен дүлей апаттардың алдын алу және жоюды ұйымдастыру басқармасы * Павлодар облысының білім беру басқармасы * Павлодар облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы * Павлодар облысының кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы * Павлодар облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы * Павлодар облысының ауыл шаруашылығы басқармасы * Павлодар облысының құрылыс басқармасы * Павлодар облысының қаржы басқармасы * Павлодар облысының экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы * Павлодар облысының мұрағаттар және құжаттама басқармасы * Павлодар облысының жер қатынастары басқармасы * Павлодар облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы * Павлодар облысының туризм, дене тәрбиесi және спорт басқармасы * Павлодар облысының энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы === Аумақтық мемлекеттік органдар === * Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Павлодар облысының Төтенше жағдайлар департаменті * Павлодар облысы бойынша Кедендік бақылау департаменті * Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі жөніндегі комитетінің Павлодар облысының Соттар әкімшісі * Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Павлодар облысы бойынша басқармасы * Павлодар облысының мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасы * Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің Павлодар облысы бойынша басқармасы * Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Дәрменсіз борышкерлермен жұмыс комитетінің «Ертіс» өңіраралық департаментінің Павлодар облысы бойынша филиалы * Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті * Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті * Павлодар облысының Әділет департаменті * Павлодар облысының Ішкі істер департаменті * Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының Павлодар облыстық филиалы * Павлодар облысы Статистика департаменті === Павлодардың облысының бастықтары === Облыс әкімі: * [[Ерлан Мұхтарұлы Арын|Арын, Ерлан Мұхтарұлы]], * [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев]], * [[Қайрат Айтмұхамбетұлы Нұрпейісов]], * [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов]], * Ғалымжан Бадылжанұлы Жақиянов, * [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов]]. Облыс әкімі аппаратының басшысы: * [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов]], * Асығат Асиұлы Жабағин. Облысты халық депутаттары атқару комитетінің төрағасы: * Жақсылық Ғабдуллинұлы Исқақов, * [[Рысбек Мырзашев]] * Махмет Кайрбайұлы Қайрбаев, * [[Темеш Садуақасов]], * Жақыпбек Жанғозин. Коммунистік партияның облыстың комитетінің бірінші хатшысы: * Борис Васильевич Исаев, * Юрий Алексеевич Мещеряков, * Петр Иванович Ерпилов, * Борис Васильевич Исаев, * Иван Михайлович Буров, * Иван Гаврилович Слажнев, * Василий Кузьмич Шишонков. == Экономика == Павлодар облысы – Қазақстанның басты индустриалдық өңірлерінің бірі. Мұнда дәстүрлі күрделі өндірістер мен минералдық және көмірсутекті шикізатты игерумен айналысатын кәсіпорындардың оңтайлы үйлесімділігі бар ТМД-нің экономикалық кеңістігіндегі аса ірі аумақтық-өндірістік кешен тарихи қалыптасқан. Облыстың орасан зор табиғи-ресурстық әлеуеті, дамыған өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымының бар болуы, жоғары ғылыми-техникалық әлеуеті, оның Орталық Азия мен Сібір арасындағы байланыстырушы рөлі түрлі елдер мен континенттердің өнеркәсіпшілері мен кәсіпкерлерінің мұқият назарын аударуда. Сонымен қатар, экономикалық деңгейдің осы көрсеткіштеріне өңірдің өзге де тартымды сипаттарын: дамыған банк саласын, шағын және орта бизнестің серпінді дамуын, біліктілігі жоғары мамандардың болуын, қазіргі заманғы көліктік-коммуникациялық инфрақұрылымды, шетелдік инвесторлардың, мемлекеттік даму бағдарламаларының бар болуын да қосуға болады Павлодар облысының аумағында көп салалы индустриалдық кешен қалыптасты. Өңірдің өнеркәсіптік әлеуеті ірі экспортқа бағдарланған өнеркәсіптік компаниялармен айқындалады. Олар көмірді, электр және жылу энергиясын, алюминий тотығын, ферроқорытпаларды өндіреді. Облыс үлесіне республиканың өнеркәсіптік өндірісінің 7%-ы, республикалық көмір өндірісінің 70%-ы, ферроқорытпалар өндірісінің 3/4, электр энергиясы мен мұнай өнімдері өндірісінің 40%-ы тиесілі. Облыстың әлеуеті химия, машинажасау және металл өңдеу салалары кәсіпорындарының дамуына жеткілікті. Облыста түрлі меншік нысанындағы 5 мыңға жуық кәсіпорын белсенді қызмет етеді. Бұдан басқа, өңірде ауылшаруашылық өнімдерінің шикізат базасы мен оларды өңдеуге арналған өндірістік қуаттылықтар бар. Қазақстанның энергетикалық жүрегі – аса ірі Екібастұз электр станциялары, Ақсу ГРЭС, сондай-ақ Павлодар өнеркәсіп кешенінің энергияны қажетсінетін кәсіпорындарына қызмет ететін бірқатар ірі жылу станциялары болып табылады. Осы электр станцияларының даусыз артықшылығы көмір көздеріне және электр мен жылу энергиясын тұтынушыларға жақын орналасқандығы болып табылады.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Өнеркәсіп === Облыс экономикасы Қазан революциясына дейін жергілікті шикізатты өңдеуге негізделген шағын 242 диірмен (оның ішінде 4 су, 47 ат күшімен істейтін және 191 жел диірмені) мен тоң май, сабын және кірпіш зауыттарынан, [[Қалқаман]] мен [[Тобылжан]] көлдеріндегі тұз өндіру кәсіпшілігінен тұрды (1908). Облыс қойнауының кен байлықтарына мол екенін білген шетелдік кәсіпкерлер 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басында тау-кен өнеркәсібіне инвестиция берді. Орыс кәсіпкері Попов 1839 ж. Благодатно-Стефанов зауытын салды. Онда қорғасын, күміс және мыс балқытылды. Павлодар көпесі Деров София, Надежда және Царицын-Александровский кеніштерінде мыс өндірді. 1893 ж. [[Деров]] [[Екібастұз]] тас көмір кенін иеленіп, 9 шахта ашты. 1913 ж. оны ағылшын концессионері [[Л.Уркварт]] иеленіп, “Қырғыз тау-кен өнеркәсібі акцион. қоғамы” деп атады. Ондағы 24 кокс пеші жылына 7 мың тонн кокс беріп тұрды. Көмірмен бірге қорғасын және мыс өндіру дами түсті. 1916 ж. бұл жерде 25 мың тонн мырыш, 13 мың т. қорғасын, 1 мың т. мыс, 210 т күміс және 18 т алтын өндірілді. 1917 ж. Павлодар уезінде бумен істейтін 40 диірмен болды. Ол жылына 3,5 млн пұт ұн өндіретін. Одан басқа уезд аумағында су көлігінің механикалық шеберханасы, [[Мочалин]]нің механика зауыты, электрикалық станция, темекі фабрикасы, сабын қайнататын, тері илейтін зауыттар жұмыс істеген. 1938 ж. П. о. құрылып, оның құрамына [[Павлодар]], [[Каганович]], [[Цюрупин]], [[Ертіс]], [[Куйбышев]], [[Өрлітөбе]], [[М.Горький]], [[Бесқарағай]], [[Лозов]] аудандары және [[Қарағанды облысы]]нан бөлініп шыққан [[Баянауыл]] ауданы кірді. Облыс жаңа құрылған кезде шағын кәсіпорындардың ең ірілері – полиметалл кентастарын өндіретін [[“Майқайыңалтын”]] комбинат, [[“Павлодар-тұз”]] тресі және [[Екібастұз]] кірпіш зауыты болды. А. ш. құрайтын 95,6% шаруа қожалықтарының 465-і шаруашылық болған. 1940 ж. облыс аумағында жүргізілген геологиялық барлау нәтижесінде Екібастұз көмір алабының жалпы қоры (1 млрд т-дан астам) анықталды. Облыс орталығы – Павлодарда [[хром]], балық зауыттары, нан комбинат, т.б. салынды. 2-дүниежүз. соғыс кезінде [[КСРО]]-ның батыс аймағынан көшіріліп келген зауыт, фабрика, т.б. кәсіпорындар облыс экономикасының жедел дамуына ықпалын тигізді. 1942 ж. облыста 41 цех және 4 өнеркәсіп орны пайда болды. 1954 ж. тың және тыңайған жерлерді игеруге байланысты 1 млн га-дан астам жер жыртылды. Жаңадан 32 астық өсіретін кеңшар, 8 МТС пайда болды. Амал шамамен бірге облыстың өнеркәсібі де жедел дамыды. [[Екібастұз]] көмірін және [[Майкөбен]]нің қоңыр көмірін өндіру ұлғая түсті. [[Павлодар]], [[Екібастұз]] және [[Өрлітөбе]] ағаш өңдеу кәсіпорындары жұмыс істей бастады. 1950 – 70 ж. облыс индустриясының өркендеу кезеңі болды. 1960 ж. [[Ертіс]] жағалауында [[МАЭС]] ([[ГРЭС]]), темір қорытпалары, құрылыс материалдары зауыттары, т.б. ірі кәсіпорындар салына бастады. 1965 ж. машина жасау зауыты және [[ЖЭС-2]] іске қосылды. Бұрынғы машина жасау зауыты 1966 ж. трактор зауыты болып қайта құрылды. Нәтижесінде 60-жылдардың ортасынан бастап облыста [[Павлодар]] – [[Екібастұз]] энергетик. өнеркәсіп торабы өсіп қалыптасты. 1971 ж. [[Ертіс]] – [[Қарағанды]] каналы іске қосылды. Канал суы 100 мың га-дан астам жерді суғарды және суландырды. 1974 ж. картон-[[рубероид]] зауыты жұмыс істей бастады. 80-жылдары 100-ге жуық кәсіпорындар мен цехтар іске қосылды. Өнеркәсіп өнімінің көлемі 28,8%-ға өсті. 1990 – 94 ж. осыған дейін болған өндірістік және оны мат.-тех. қамтамасыз ету жүйесінің “бұзылуы” салдарынан өнеркәсіп өнімдерінің барлық саласы өз өнімдерін азайтты. 90-жылдардың ортасында мемлекетсіздендіру және жекешелендіру процесі басталды. Нәтижесінде 2001 жылдың басында жекеменшік формадағы кәсіпорындар жалпы кәсіпорындардың 78,9%-н, мемлекетке қарасты кәсіпорындар 20,8%-ды, шетелдік кәсіпорындар 0,3%-ды иеленді. 2002 – 03 ж. облыстың әлеумет-экономикалық негізгі көрсеткіштері жақсарды. Сыртқы сауда балансының сальдосы 2001 жылға қарағанда 30,2%-ға өсіп, 143,9 млн. [[АҚШ]] долларын құрады. Мұндай өсу негізінен металлургия кәсіпорындардағы қуат көздерін қайта құру және техника қайта жабдықтау нәтижесінде іске асырылды. Облыстың өнеркәсіптік өнім құрылымында кен өндіру өнеркәсібінің үлесі 18,3%-ды құраса, өңдеу өнеркәсібі саласында 52,1%, электр энергиясы, газ және су ш-ның үлес салмағы 29,6% болды (2003). Павлодар облысы—Қазақстанның ірі индустриалды орталығы, ол электрэнергия, балшық, мұнай қайта өндеу өнімдері, машиноқұрылысы, тағам өнеркәсібі және құрылыс материалдарын өндіруге бағытталған көпсалалы өнеркәсіп кешенін құрайды. Аймақтағы жетекші сала өндірістің 70% қамтамасыз ететін металлургия өнеркісібі мен металдарды өндеу болып табылады. * Қара металлургия Сала облыста Ақсу қаласындағы зауыты арқылы әйгілі. Ферроқорыту Ақсу зауыты —ТНК «Казхром» АҚ филиалы болып табылады, феррохром, ферросилиций, ферросиликомарганец, ферросиликохром секілді әлемдік нарықта сұранысқа ие жоғары сапалы өнімдерді өндіреді. Ақсу қаласындағы ферроқорыту зауыты— әлемдегі ең ірілердің бірі — пайдалануға 1968 жылы берілген. Жылына 1 млн тонна өнім өндіреді. Дайын өнімді зауыт Теміртауға, ТМД (Ресей, Украина, Белоруссия, Грузия, Өзбекстан) мен қиыр шетелдердің (Люксембург, Жапония, Германия, Австрия, Швеция, Болгария, Румыния және т.б.) металлургиялық зауыттары мен комбинаттарына жібереді. * Түсті металлургия Өнеркәсіптің жас саласы. Бұл глиноземді өндіру, Майқайыннан алынған полиметаллдық кендер мен Бозшакөлден алынған мыс кендерін байыту. Қазақстанның алюминий өндірісінің алғашқысы – Павлодар қаласындағы «Қазақстан Алюминийі» , қуаттылығы жылына 1,5 млн тонна, 1964 жылы қазан айында салынған және пайдалануға берілген. Кәсіпорын алюминий, сонымен қатар керамика, отқа берік материалдар мен электр өнеркәсібі материалдарын өндіру үшін қажет шикізат болып табылатын глинозем өндіреді. Жолай бокситтардан галлий мен пятиокись ванадия шығарылады. Галлий — шетелдерде үлкен сұранысқа ие сирек металл. Ол Жапонияға, Германия мен АҚШ-қа экспортталады. Республикада түсті металлургия кластерін құру мен дамыту мақсатында облыста бастапқы алюминийді өндіру үшін «Қазақстан электролизді зауыты» АҚ салынып, іске қосылды. 2009 жылы Павлодар алюминийі ресми түрде Лондон металл биржасында тіркелді, ол Қазақстандық электролизді зауыты өнімдерінің халықаралық стандартта екендігін дәлелдеді және бастапқы алюминийді биржалық бағада жеткізуге жол ашты. «Кастинг» ЖШС Павлодар филиалы. Кәсіпорында болат дайындау мен прокат, қайыс шарларын, өзектер мен арматураларды өндіру игерілген. Мұнайгаз саласы үшін болат жапсарсыз құбырларды үздіксіз-құю өндірісін кеңейту бойынша жұмыстар жалғасуда. «Кастинг» ЖШС-нің дамуының негізгі бағыты сорттық прокат, құрылыс арматуралары, құбыр мен сымдар, сонымен қатар мұнайгаз саласы үшін болат жапсарсыз құбырларын өндіру болып табылады. Болатты үздіксіз құю мен пластикалық деформациялау жаңа технологиясы негізінде тау-металлургия кешені үшін қайыс өнімдерін өндіру жалғастырылуда Облыста алтын, күміс, мыс, цинк полиметаллдық кен орындары бар. Бұл кен орындары «Майқайын алтын» АҚ –мен өнделеді. Майқайын комбинатында кен ошақтары мен байыту фабрикасы бар. «Майқайналтын» АҚ мысты мыс концентратында, цинкті цинк концентратында, алтыны бар концентраттарды шығарады «Майкаин» кен орны — кешенді алтын-барит-колчеданды-полиметалды кен орны, Қазақстан Республикасында Астана қ. 400 км жерде орналасқан, 1924 ж. ашылған. «Майқайыналтын» БАҚ РМК-ні 2005 жылы алған. Қазіргі кезде кәсіпорында «Майқайын В» жер асты кеніші қызмет етеді. 2006 жылдың сәуірінен бастап «Алпыс» кен орнында жер асты кенішінің құрылысы жүргізіліп, өнімділікті 500 мың тонна кенге дейін артумен байыту фабрикасы қайта құрылуда. * Машинажасау және металл өңдеу Павлодар Ертіс өңірінің алғашқы ауылшаруашылық машинажасау кәсіпорны — «Октябрь» зауыты (1942). Бұл техникалық құрал-жабдық шығаруға: жинау жұмыстары құралдарын механизациялау мен автоматизациялау (автомат-станоктар мен жартылай автоматтар, жинау конвейерлері, сынақ стендтері) мамандандырылған тәжірибелі-эксперименталды кәсіпорын болды. Бүгінде зауыт стандартты емес диірмен құрал-жабдығын, сауда құрал-жабдығын (стеллаждар), металлосайдингтер мен металлжабынғыштар, қол және электрлі стеллаждар шығарады. Перспективті мұнайгаз машинажасауды дамыту мақсатында «Құрал-жабдық зауыты» ЖШС-нда саңылауларды жөндеу мен апаттардың алдын-алу үшін қажет құрал-саймандар, бұрғы кілттеріне арналған қосалқы бөлшектер, жағалай бағандарға арналған жабдықтар, бұрғы сорғыштарына арналған қосалқы бөлшектер дайындалады. Мұнайгаз секторына жіберілетін өнімдердің номенклатурасы 60 атаудан тұрады. Зауытта сонымен қатар локомотив пен жүк вагондарын жөндеуге арналған қосалқы бөлшектерді өндіру де игерілген. «[[Павлодар машина жасау зауыты]]» АҚ-да көпірлі және айналма жүк көтергіштерін өндіру ұлғайып келеді. Кәсіпорында 55 тоннаға дейін жүк көтеретін жүк көтергіштерді жасау игерілген. * Химиялық өнеркәсіп Облыстың кәсіпорны мұнайды қайта өндеу кәсіпорнының қалдықтары негізінде жұмыс істейді, шикізат ТМД елдерінен, ең алдымен Ресейден әкелінеді. Шығарылатын өнімнің сұрыпталымы көп: полимер негізіндегі сыр мен лактар, майлау материалдары, антифриздар, пластмасса мен полиэтилен бұйымдары, хлор, каустикалық сода. «Реагент-Восток» ЖШС «Павлодар химиялық зауыты» АҚ –ның өндіріс қуаттылығының бөлігін бөлу жолымен 2002 жылдың маусым айында құрылған. Өндіріс қуаттылығы – жылына 3,5 мың тонна химимялық өнім. Өнімнің негізгі түрлері: натри-бутилды флотореагент, ДФБ присадкасы, «Дезостерил» дезинфекциялық құралы. Өнім Қазақстан мен Ресейдің тау-байыту комбинаттарына жіберіледі. Республикадағы негізгі пайдаланушылар —«Казцинк» АҚ, " «Казахмыс Корпорациясы» АҚ, "Техснаб «Майқайыналтын» ЖШС, шетелде —«Норильск-Никель» БРҰ.. «Каустик» АҚ Павлодар химиялық зауытының негізінде 2002 жылы тамыз айында құрылған. Қызметінің негізгі түрі – сұйық хлорды шағын ыдыста сақтау мен құю. Жолай келесі өнімдерді өндіреді: техникалық натрийдің гипохлориті, «Белизна» ағартқыш құралдары, газ тәрізді азот, оттегі, полиэтиленді ыдыс. * Мұнайды қайта өңдеу өнеркәсібі Облыста Республикадағы мұнай өнімін өңдеу бойынша ірі кәсіпорындардың бірі— «Павлодар мұнайхимиялық зауыты» АҚ қызмет етеді, ол Омбы арқылы Батыс Сібірден әкелінетін мұнаймен жұмыс істейді. Зауыт қуаттылығы — 7,5 млн тонна. Зауыт өнімі Павлодар облысы мен Қазақстанның өзге облыстарына таралады, Ресей мен Орта Азия елдеріне шығарылады. Облыста шығарылатын мұнай өнімдерінің құрылымында жетекші орында моторлы отын (бензин) мен газойлдар тұр. * Отын-энергетикалық кешен 1954 жылы Екібастұзда қуатты көмір өнеркәсібі бастама алды. Геологиялық бағалаулар бойынша тас көмірінің жалпы қоры — 12,8 млрд тоннаны құрайды. 2005 жылы 56,9 млн тонна көмір шығарылды, бұл Қазақстандағы көмір шығарудың 65% құрайды. Шығарылатын көмірдің көп бөлігі Оралға, Батыс Сібірге экспортталады және Қазақстан өзге облыстарына жөнелтіледі. Павлодар облысында 8 көмір орындары бар. Олардың ішіндегі ең ірілері Екібастұз және Майкөбе бассейндері. Осы орындардың қорлары шағын аумақта жерден тереңде емес қабатта орналасқан, бұл көмірді ашық тәсілмен алуға мүмкіндік береді. Бұл - көмір шығарудың өнімді әрі арзан тәсілі. Екібастұз бассейні аумағында бірнеше разрездер бар, оның ішінде ең ірісі — «Богатырь». Бұл тек Қазақстандағы ғана емес, бүкіл әлемдегі ең ірі разрез. «Богатырь Аксес Комир» ЖШС көмірді «Богатырь» және «Северный» разрездерінен шығарады. Көмірді шығару бойынша өндіріс қуаттылығы — 40 млн тонна. «БАК» ЖШС шығаратын көмір үлесі Қазақстанның көмір шығаратын компанияларының арасында 44% құрайды. «Еуроазиаттық энергетикалық корпорация» АҚ («Восточный» разрезі). Көмір шығаратын разрездің өндірістік қуаттылығы – жылына 20 млн тонна тас көмір. Қоңыр көмір - лигнитті шығару Майкөбелік көмір орнында іске асырылады ( «Майкубен-Вест» ЖШС). * Құрылыс материалдарының өнеркәсібі Таралған пайдалы қазбалардың белсенді игерілуі (күйдіргіш отқа төзімді балшықтар, сәндік қаптағыш тастар, габбро, гранит, мрамор және әк) құрылыс индустриясының өндірісін ұйымдастыруға мүмкіншілік береді. Қазіргі кезде облыста құрылыс материалдары мен заттарының құрамы ретінде пайдалануға болатын өнеркәсіптің (қосалқы өнімдері мен қалдықтары (қасиеті, агрегаттық жағдайы және жойылу перспективасы жағынан әр түрлі) көп. «Құрылыс материалдары зауыттарының бірлестігі» ЖШС. 2003 жылдың қыркүйек айында бұрынғы ЖБИ-4 негізінде силикатты кірпіш өндіретін цех қалпына келтіріліп, іске қосылды.Зауыттың жоспарлы қуаттылығы — жылына 20 млн дана кірпіш.Силикатты кірпішті өндіруге арналған шикізат әк пен кварцті құм болып табылады. «Траст-Элстром» ЖШС. Зауыт импортты алмастыру бағдарламасы шеңберінде 2003 жылдың қараша айында іске қосылды және қазіргі кезде Қазақстан Республикасының жиһаз индустриясы ағаш жоңқалы материалды импорттауға бағытталған, сондықтан да зауыт нарықты өз материалымен қамтамасыз ету сұранысына ие. Кәсіпорын Польша технологиясы бойынша көпқабатты, жазық түрде сығымдалған ағаш жоңқалы плиталарды шығарады. Аз уақыт қызмет еткенінен қарамастан, «Траст-Элстром» ЖШС «Қазақстанның үздік тауарлары» конкурсына, «Промстройиндустрия-Астана-2004» V Қазақстандық Халықаралық көрмесіне қатысып, «Жыл жаңалығы» дипломының иегері атанды, сонымен қатар ИСО 9000 халықаралық стандарт бойынша сапа менеджменті жүйесін енгізу бойынша дайындық жұмыстарын жүргізеді. Қазақстандық жиһазшыларға тиімді экономикалық жағдайларда өз өндірушісінен қажет материалды алуға мүмкіндік беретін ағаш жоңқалы плиталарды қаптау бойынша желі өз жұмысын сәтті атқаруда. «Павлодар картонды-рубероидті зауыт» АҚ 1975 жылы іске қосылды. 1994 жылы кәсіпорын акционерлік қоғам болып өзгертілді. * Жиһаз өнеркәсібі Жиһаз өнеркәсібін Павлодар жиһаз фабрикасы, «Азимут» ЖШС фирмасы, «Heaven House» АҚ ЖШС Павлодар филиалы мен заманауи және сапалы материал пайдалана отырып ас үй, офистік, жұмсақ жиһаз шығаратын шағын бизнес субъектілері айқындайды. «Heaven House» АҚ. 1966 жылдан кәсіпорын «Арай» жиһаз фабрикасы ретінде қызмет етті, 1999 жылдан - «Павлодар-Пинскдрев», 2002 жылдан — «Асыл-Агаш-Павлодар» ЖШС. 2005 жылдың инаурызынан - «Heaven House» АҚ болды. 2005 жылы «Қазақстанның инвестициялық қоры» қаржыландыруымен офистік және тұрмыс жиһазын өндіруді дамыту бойынша жоба іске аса бастады. Инвестициялық қордың қатысу үлесі 650 млн теңгені (49 %) құрайды === Ауыл шаруашылық === Облыста ауыл шаруашылығына да көп мән беріледі. Өңірдің ауылшаруашылық алқаптарының ауданы 11,2 млн га құрайды. Облыста негізгі өндірілетін дақыл – бидай болып табылады, ол егіс алқаптарының жартысынан көбінде егіледі. Егіс алқаптарының 15-17%-ға жуығы басқа дәнді дақылдарға тиесілі. Бұдан басқа, облыста картоп, көкөніс және бақша дақылдары өсіріледі.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> Павлодар облысы аумағында ауылшаруашылық өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығымен тең дәрежеде байқалады. Облыстың өсімдік шаруашылығы —2 түрде, бұл дәнді дақылдар, азықтық дақылдар мен көкөністі, сонымен қатар картофель, күнбағыс, рапс және зығырды өсіру. Басым ауылшаруашылық дақылдар: жаздық бидай, күздік қара бидай, қарақұмық, тары, арпа, сұлы,майлы, картофель, көкөніс және бақша, азықтық, көп жылдық бұршақты шөптер, жабық топырақты көкөністер болып табылады. Облыста мал шаруашылығы салалары, ет-сүт өнімдерінің өндірісі, құс шаруашылығы, сонымен қатар балық шаруашылығы мен орман шаруашылығы жеткілікті түрде дамыған.Облыста балық шаруашылығы мен балық аулау үшін балық шаруашылық су қоры мен жағымды жағдайлар жасаоынған. Суаттардан жыл сайынғы балық аулау 120 тоннаны, Қ. Сәтбаев атындағы су қоймасынан— 90 тоннаны құрайды. Жергілікті 268 суаттар бар,178 табиғатты пайдаланушылармен, 90 — резервті қормен бекітілген. Павлодар облысы қауіпті егін шаруашылығы аймағында орналасқан, мында ауылшаруашылықтың дамуына арналған негізгі лимиттеуші жағдай сумен қамтамасыз ету тапшылығы болып табылады. Қолмен суарылмаған жағдайда өсірілген дақылдар су тапшылығын тартуда, картофель өндіру қиынға соғады, ал көкөніс өсіру тіптен мүмкін емес. Павлодар облысы астық өндіруге, ет-сүт бағытындағы ірі қара, ет-жүн бағытындағы [[қой]], [[жылқы]], [[шошқа]], [[құс]] өсіруге маманданған. 2002 ж. барлық а. ш-на пайдаланылған жердің Аумағы 2,67 млн га болды. Ауыл шаруашылығымен 3050 фермер айналысады. Олар 2002 ж. 2673 мың т. астық, 745,7 мың т. ет өндірді. 2002 ж. облыста 242,9 мың бас ірі қара, 185,7 мың бас қой мен ешкі, 48,3 мың бас шошқа, 48,1 мың бас жылқы, 624,1 мың бас үй құсы болды. [[File:Pavlodar train station.jpg|thumb|Павладар темір жол вокзалының ескі орны]] Ауылшаруашылық өнімдерін қолмен суармай қайта өндеу бойынша басым жағдайды Павлодар қ. алып отыр, мында ірі қайта өндеу кәсіпорындары орналасқан: «РубиКОМ» ЖШС, «Золотой теленок» ЖШС, «ПХБК» ЖШС, «Сут» АҚ, «Павлодармолоко» АҚ, «КЭММИ» АҚ және басқалар. Облыс бойынша шұжық өнімдерін өндіру бойынша Павлодар қаласының үлестік салмағы 88,6%, сүт −84 %,ұн — 95%, макаронды өнімдер— 96%. === Энергетика === Облыстың энергетикасы келесі ірі кәсіпорындармен танылады: * «Қазақстан Алюминийі» АҚ ТЭЦ Электростанцияда 350 МВт электр қуаты мен 1125 Гкал/сағ.жылу қуаты белгіленген 8 котлоагрегат мен 6 турбиналар орнатылған. * ТЭЦ-2 «Павлодарэнерго» АҚ Электростанцияда 5 котлоарегат пен 3 турбоагрегат орнатылған. Белгіленген электр қуаты— 110 МВт, жылу — 392 Гкал/сағ. * ТЭЦ-3 «Павлодарэнерго» АҚ Электростанцияда 6 котлоарегат пен 5 турбоагрегат орнатылған. Белгіленген электр қуаты — 440 МВт, жылу — 808 Гкал/сағ. * «AES Экибастуз» ЖШС «AES Экибастуз» ЖШС — облыстың ең ірі электростанциясы, жұмыс істейтін блоктардың қуаты 2500 МВт құрайды. * «Станция Экибастузская ГРЭС-2» АҚ Электростанцияда жалпы қуаты 1000 МВт 2 энергоблок орнатылған. * «Еуроазиаттық энергетикалық корпорация» АҚ (Аксу электростанциясы) Электростанцияда жалпы қуаты 2100 МВт 7 энергоблоктар орнатылған. Облыста шығарылатын электроэнергияның көлемі аймақтың электр мұқтаждығынан анағұрлым жоғары. Павлодар облысының электростанциялары Қазақстан мен Ресейдің шектес аймақтарына электр жеткізуші болып табылады. Облыста электрберу желілері бойынша ауылдық аудандарды электрқамсыздандыруды іске асыратын 110 кВ үш энерготүйін қалыптасқан. Қазіргі кезде облыс аумағында жұмысқа қабілетті жабдықтың белгіленген жиынтық электр қуаты 6525 МВт бар 6 электростанциялары жұмыс істейді. Павлодар блысының барлық электростанциялары негізгі отын ретінде Екібастұз кен орнының КСНР-0.300. маркалы тас көмірін пайдаланады. 220—500 кВ электр қуатын беру желілері блоктық электростанцияларды Қазақстанның, Оралдың және Батыс Сібірдің аймақтық энерго жүйелерімен қосады. Облыс аумағымен 1150 кВ қуатты Барнаул-Екібастұз-Көкшетау-Челябинск бірегей желісі өтеді. Облыс аумағында 35 кВ пен одан да жоғары кернеуімен 7687 км электр қуатын беру желісі салынған. Іске асуы үшін орталығы Екібастұз қаласындағы жүйеаралық электр желілерінің Солтүстік филиалы құрылған 220—1150 кВ кернеуімен электр қуатын беру желісі «KEGOC» АҚ балансында. 110 кВ мен одан төмен кернеудегі электр желілері «Павлодарэнергосервис» АҚ — аймақтық энергокомпанияларында іске асырылады. === Сауда және қызмет атқарудың шеңбері === * Бөлшек сауда Бөлшек сауданың айналымы 2012 жылдың қаңтар-мамыр айлары аралығында 62,4 млрд теңгені құрады, 2011 жылдың сәйкес кезеңмен салыстырғанда 13,3% өсті, бұл көрсеткіш көп жағдайда жеке тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің базарлардағы саудасы есебінен құралады, бұл бөлшек сауданың жалпы көлемінің 62,8% құрайды. Саудамен айналысатын кәсіпорындардың көлемі есеп беру кезеңінде алдағы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13% -ке өсті. 2012 жылдың 1 маусымында бөлшек саудадағы сауда кәсіпорындарының тауар қорының көлемі 6,3 млрд.теңгені құрады. * Көтерме сауда Ағымдағы жылдың қаңтар-мамыр айларында көтерме сауда айналымы 196 млрд теңгені немесе өткен жылдың сәйкес кезеңі деңгейінің 155,5% құрады. Ағымдағы жылдың мамыр айында өткен жылдың сәйкес айымен салыстырғанда көтерме сауда 3,7%-ке азайды. Жалпы көлемде тауарларды өткізудің 195,1 млрд теңге немесе 99,5% заңды тұлғаларға тиесілі. 2012 жылдың 2 маусымында саудамен айналысатын кәсіпорындардың тауар қоры 18,4 млрд теңгені құрады. * Тамақтану азықтары мен сусындарды (қоғамдық тамақтану) ұсыну бойынша қызметтер Тамақтану азықтары мен сусындарды ұсыну бойынша қызметтердің көлемі 2012 жылдың қаңтар-мамыр айларында 1823,8 млн теңгені құрады немесе өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13,4% -ға жоғары көрсеткішті көрсетті. 2012 жылдың 1 маусымында ШОК белсенді субъекттерінің жалпы санында жеке кәсіпкерлердің үлесі 81%, шаруа немесе фермалық шаруашылық үлесі — 9,6%, орта және шағын кәсіпкерліктің заңды тұлғаларының үлесі— 9,3%. 2012 жылдың 1-тоқсанында Павлодар облысының кәсіпорындары мен ұйымдары 9,6 млрд теңгеге қызмет көрсетті, қызметтің жалпы көлемінің 69,9% шағын кәсіпорындар, 23,7% — орта кәсіпорындар және 64% — ірі кәсіпорындарға тиесілі. Көрсетілген қызметтің 5,9% ауылдық жерлерде орналасқан кәсіпорындардың еншісінде. 2012 жылдың қаңтар-сәуір айларында Павлодар облысы мен Кедендің одақ елдерімен өзара саудасы 1261 млн АҚШ долларын құрады. Өзара сауда құрылымында импорт — 69,1%, немесе 871,7 млн АҚШ долларын, ал экспорт 30,9%, немесе 389,3 млн АҚШ долларын құрады. Тауар айналымы жалпы көлемінің 99,5% Ресейге, 0,5% — Беларусия Республикасына тиесілі. === Көлігі === Облыстың тиімді орналасуы оған басқа мемлекеттермен және Қазақстан облыстарымен Онтүстік-Сібір және Ортасібір теміржол магистральдері бойынша автомобильдік, авиациялық, электрондық, құбырлық және өзендік көлік түрлерімен қатынас жасауға мүмкіндік береді. Облыс жерін солтүстігінде батыстан шығысқа қарай Орта Сібір мен орталық өңірінде Оңтүстік Сібір ([[Маралды (Павлодар ауданы)|Маралды]] – [[Тұз]], [[Спутник]] – [[Ақсу]], [[Коряковка – Сольветка]]) темір жол басып өтеді. м 2002 ж. Ақсу – Конечная т. ж. Шығыс Қазақстан облысындағы Шар қаласына дейін ұзартылды. Оңтүстік Сібір т. ж. бойында Павлодар, Екібастұз сияқты ірі темір жол станиялары өсіп қалыптасты. Темір жолдардың ұзындығы 800 км-ден астам. Өзен көлік қатынасы (420 км) Ертіс өз. бойынша іске асырылады. Автомобильдік жолының ұзындығы 5150 км.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> Павлодар облысында құрамында теміржол, автомобильді, әуе және өзен көлігі кіретін көлік кешені бар. Көліктің барлық түрі бір-бірін толықтырады және біртұтас көліктік-коммуникациялық желіні құрайды. * Автомобильді көлік Облыс аумағы арқылы республикалық маңызды жалпы ұзындығы 1517 км 7 жол өтеді.Жалпы пайдаланылатын автомобильді жолдардың үзындығы 5666 км, оның ішінде 4917 км қатты қапталымы бар автомобильді жолдарды құрайды. Жалпы пайдаланылатын қатты қапталымы бар автожолдардың тығыздығы 1000 ш.км -ге 39,4 км келеді. 2012 жылдың 2 маусымы кезеңінде 59 ішкі облыстық бағыттар кызмет етуде. Ауылдық аймақ елді мекендері мен аудандық орталық арасындағы автобустық (микроавтобустық) қатынасты қамтамасыз ету үшін 42 ішкі аудандық бағыттар жұмыс істейді. * Теміржол көлігі Облыстағы теміржол тасымалының негізгі операторы "Павлодар жол бөлімі" ҚТЖ ҰК “ АҚ болып табылады. Павлодар бөлімінің іске берілген теміржол ұзындығы 1069,2 км, бас жолдардың ашық жолының ұзындығы 1436,7 км құрайды. Жалпы ұзындығы 893,3 км, оның ішінде 381,8 км электрленген. Павлодар бөліміндегі жолдардың қызмет етуінің қамтамасыз ету үшін 43 пункт, оның ішінде 35 станция, 5 разъезд, 1 жету пункті, 2 жол бекеті бар. * Азаматтық авиация Облыстың азаматтық авиациясы саласында «Аэропорт Павлодар» АҚ қызмет атқарады.Әуе көлігінің жолаушы айналымы 2010 ж. 9,8 млн пкм құрады. * Өзен көлігі Павлодар облысы өзен көлігі саласында "Павлодар өзен порты" АҚ қызметін атқаруда, ол облыстың құрылыс обьекттеріне қажет өзен құмын алу және тасымалдаумен айналысады, сонымен қатар транзиттік қатынаста жүк тасымалдауды да іске асырады. Флот тіркемелі жылукемелерінен және т.б. тұрады. Құбыр көлігі Магистральді құбырлардың ұзындығы 2010 ж. 2577 км, ал магистральді құбырлардың жүк айналымы 12,6 млрд ткм құрады. * Трамвай көлігі Іске қосылған трамвай жолдарының ұзындығы 44,6 км тең, 2010 ж. трамвай арқылы жолаушы тасымалдау 21,5 млн адамды, жолаушы айналымы 118,2 млн пкм құрады.[[File:Pavlodar Friendship House.JPG|thumb|Достық үйі]] === Байланыс және БАҚ === Павлодар облысында келесі байланыс түрлері бар: пошта және шабарман байланысы, телекоммуникациялық (оның ішінде телефондық, телеграфтық, факсималды, телевизиялық, радиобайланыс, Интернет), мобильді байланыс. * «Казпочта» АҚ Павлодар облыстық филиалы пошта байланысының 12 нүктесі бар, оның ішінде 10 пошта байланысының аудандық нүктелері (ПБАН), 2 қалалық пошта нүктесі Ақсу және Екібастұз қалаларында, пошта байланысының 29 қалалық бөлімі (ПБҚБ), 104 пошта байланысының ауылдық бөлімі (ПБАБ), сонымен қатар пошта байланысының 113 пункті бар. Облыс бойынша пошташылардың штаты 228 адамды құрайды, оның ішінде Павлодар қаласы бойынша 71. * Көп қызметтерімен бірге «Казпошта» «EMS-Kazpost» жедел пошта қызметін ұсынады, бұл қызмет арқылы бүкіл әлем бойынша жедел түрде хат-хабар жеткізеді. Павлодар облысы филиалы KРILS жаңа технологиясын тиімді қолданады, бұл жөнелтушіден алушыға дейін пошта жөнелтілімдерінің өту жолын бақылауға мүмкіндік береді. * Облыстағы телекоммуникациялық байланысты «Қазақтелеком» АҚ Павлодар облысы бойынша телекоммуниация дирекциясы, «Қазақстан» РТРК АҚ Павлодар облысы филиалы және басқа да республикалық және облыстық деңгейдегі теле- и радиоарналар қамтамасыз етеді. Облыста дүниежүзі бойынша ірі IP-телефония (интернет-телефония), қалааралық және халықаралық телефон байланысы, жергілікті телефон байланысы, мобильді телекоммуниациялық байланыс (жылжымалы радио/ радиотелефондық, транкингтік және пейджингтік байланыс), сонымен қатар мәліметтерді жіберу қызметін ірі жеткізушілердің филиалдары қызмет етеді. Мобильді ұялы байланыс операторлары «Алтел» АҚ, GSM Қазақстан ЖШС, «Казахтелеком» БАҚ және «КаР-Тел» ЖШС болып табылады === Туризм === Қазіргі кезде Павлодар облысында туристтік қызметті ісе асыруға рұқсат қағазы бар 72 туристтік ұйым тіркелген және қызмет етеді. [[Баянауыл ұлттық паркі|Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи]] бағында тұрғын орнын, қайық, катамаран, экскурсияға арналған автобус, жазғы кезеңге айналған мәдениет шараларын ұсынумен 35 демалыс үйі бар, оның ішінде 28 – [[Жасыбай|Жасыбай көлінде]], 5 – [[Сабындыкөл]] көлінде, 2 – Торыайғырда және 2 балалар лагері тіркелген. Қазіргі таңда ұлттық бақ аумағында 37 археологиялық ескерткіш, табиғат ескерткіштері мен көрсету орындары бар. Туризмді дамыту мақсатында бақ аумағында 208,5 км ұзындықтағы және 1 ботаникалық орман жолымен 11 туристтік бағыттар әзірленіп, бекітіліген. Облыс өз емдік орындарымен де бай. Павлодар қ. Солүстік-шығысында емдік-сауықтыру орны – «Мойылды» санаторийі орналасқан. Мойылды өзені мен оның сазының емдік қасиеттері туралы Ертіс өңірінің халқы бұрыннан білген. Павлодар облысының шығыс жағында Ертісің оң жағалауында ««Ертіс орманы» мемлекеттік орман табиғи резерваты» ММ бар. Шекарасының ұзындығы 556 км. «Ертіс орманы» МОТР екі филиалдан тұрады – Шалдай (ауданы 143247 га, орталығы Шарбақты ауданының Шалдай ауылы), Бесқарағай (ауданы134714 га, орталығы Аққулы ауданының Шақа ауылы) және 16 орман шаруашылығы. Аумақ «ерекше бағалы орман массивтері» сақтаудың бір санатымен ұсынылған. Шығыс-қазақстан және жартылай Павлодар облысы - Қазақстан бойынша мұз кезеңінен бері сақталынған жолақты қарағай ормандары бар жалғыз облыстар болып табылады. Ертіс өзенінің оң жағасында Республикалық маңызды «Қаздар ұшуы» атты табиғи Палеонтологиялық ескерткіш бар. Осыдан 7-10 млн жыл бұрын өмір сүрген неогендік қазба жануарлардың – гиппарионның, көріктің, мүйізтұмсықтың, азу тісті жолбарыстардың және т.б. көмінділері 6-8 м тереңдікте жатыр. Гиппариондық фаунаның көмінділері Еуразия бойынша ірі болып табылады. Болашақта ескерткіш орнында палеонтологиялық бақ пен қазба павильонды құру жоспарланған. Палеонтологиялық бақ пен қазба павильонын құру ғылым үшін қажет бірегей ескерткішті сақтап қалуға ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның өзге аймақтары мен шетел туристтерін тартуға, сол арқылы аймақтың туристтік және экономикалық жағдайын көтеруге мүмкіндік береді. == Әлеуметтік шеңбер == === Білім және ғылым === Облыстың білім беру жүйесі білім алушыларға оқу орны, білім алу деңгейі сияқты әр түрлі оқу түрін таңдауға шынайы мүмкіншіліктерді ұсынады. Облыста инновациялық оқу орындары қызмет етеді: жалпы білім беру лицейлері мен гимназиялар, дарынды балаларға арналған мектептер. Білім берудің мектептен тыс жүйесі қалыптасқан, бұл - облыстық оқушылар Сарайы мен аудандардағы мен қалалардағы балалар шығармашылығы үйлері, жас натуралистер, техниктер станциялары, қалалар шағын аудандарының жасөспірім клубтары. Облыста мектептерді, бастауыш және орта кәсіби білім беру мекемелерін компьютерлендіру толығымен аяқталған. Internet желісіне барлық мектептер қосылған, облыста білім беру ұйымдарын мультимедиялық кабинеттермен, интерактивті тақталарамен және проекорлармен, лингафондармен жабдықтау жүргізілуде, компьютерлік техника жаңартылуда. Білім беру жүйесінің дамуына қаржыландыру көлемінің артуы көп септігін тигізуде. 1998 жылдан 2010 жылға дейін білім беру шығындары 6 есеге артқан (4,2 млрд-тан 25,5 млрд теңгеге дейін). * Мектепалды білім беру Мектепалды білім беру жүйесі облыста тұрғындардың сұранысына бағытталған және бала дамуының жас және жеке ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленген білім берудің әр түрлі қызметтерін ұсынатын мектепалды білім берудің негізгі жалпы білім беру бағдарламасын іске асыратын көпқызметті жалпы беру мекемелерінің желісімен байқалады. 2010 жылы 0 мен 7 жас аралығында балалар саны артты және 2010 жылдың 1 қазанында 71451 адамды (2009 жылы — 71250, 2008 жылы — 70866) құрады. Облыстың 2008-2010 жылдарға арналған білім берудің мектепалды ұйымдарын қалпына келтіру мен салу бойынша білім беруді дамыту Бағдарламасының шаралары орындалды. Бір жылда 14 қалпына келтірілді, 1 салынды, қызмет етуші 5 балабақша ауданы 2270 орынға ұлғайтылды. Павлодар облысында 144 мектепалды ұйымдары бар: Павлодар қ.— 66; Екібастұз қ. — 23; Ақсу қ. — 10; Ақоғай ауданында — 2; Баянауыл ауданында— 5; Железинка ауданында — 3; Ертіс ауданында — 4; Тереңкөл ауданында — 3; Аққулы ауданында— 7; Май ауданында— 7; Павлодар ауданында — 7; Успен ауданында— 3; Шарбақты ауданында — 4. * Орта білім Павлодар облысының орта білім беру жүйесі 416 мектеп және мектеп-интернатты қамтиды: Павлодар қ.— 45; Екібастұз қ. — 49; Ақсу қ, — 34; Ақтоғай ауданы — 30; Баянауыл ауданы — 33; Железинка ауданы — 36; Ертіс ауданы — 31; Тереңкөл ауданы — 31; Аққулы ауданы — 23; Май ауданы — 14; Павлодар ауданы — 28; Успен ауданы — 20; Шарбақты ауданы — 28; Дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептер — 14.[27] Облыста 2 гимназия мен 2 лицей, 12 мамандандырылған мектеп бар. Оның құрамына дарынды балаларға арналған 3 гимназия, дарынды балаларға арналған 5 мектеп лицей, дарынды балаларға арналған мамандандырылған кадеттік мектеп-интернат, дарынды балаларға арналған мамандандырылған музыкалық мектеп-интернат, «Жас дарын» (Павлодар қ.) және «Зерде» (Екібастұқ қ.) мемлекеттік тілде оқытатын дарынды балаларға арналған мамандандырылған 2 мектеп. 2010 жылы мамандандырылған мектептер қатарына Ақсу қаласының мемлекеттік тілде оқытатын гимназиясы қосылды. 128 мектеп (30,1 %) жаңа 12-жылдық орта білім беру моделінің құрылымы мен мазмұнын апробациялау, ағылшын тілін 2 сыныптан бастап, үштілді және бейінді оқыту эксперименті аясында британдық «Макмиллан» баспасының ОӘК-нін апробациялау, оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды апробациялау бойынша республикалық және облыстық тәжірибелік алаң болып табылады. Облыста 25 кәсіптік мектеп пен лицей бар: Павлодар қ. — 12, Екібастұз және Ақсу қалаларында — 2 мектептен, Қашыр, Железинка, Ертіс, Шарбақты, Успен, Ақтоғай, Баянауыл, Лебяжі және Май аудандарында — 1 мектептен. Облыста 29 колледж жұмыс істейді, олардың 22-сі Павлодар қаласында орналасқан, Екібастұз қ. — 5, Ақсу қаласы мен Красноярка ауылында — 1 колледжден. * Жоғары білім Облыс аумағында төрт жоғары оқу орны жұмысын атқарады, олардың үшеуі Павлодар қаласында, біреуі Екібастұз қаласында орналасқан: # С.Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік Университеті # Павлодар Мемлекеттік Педагогикалық Институты # Инновациялық Еуразия Университеті # Академик Қ.Сәтбаев атындағы Екібастұз Инженерлік-Техникалық Институты[29] Сонымен қатар, Павлодар облысында Мемлекеттік Медициналық Университет (Семей қ.), Алматы Экономика және Статистика Академиясы (Алматы қ.) сияқты басқа да жоғары оқу орындарының филиалдары орналасқан. Павлодар облысының білім беру басқармасының бастығы Бексейітова Бақыт Мақанқызы болып табылады.[30] === Денсаулық сақтау === Павлодар облысы денсаулық сақтауының тарихы 1905 жылы облыстағы бірінші медициналық мекеме Павлодар ауруханасынан басталады. 1907 жылы земство қаражатына Песчаное, 1912 жылы Ертіс ауылдарында он орындық емханалар ашылды. Бұл уақытқа қарай сегіз болыста фельдшерлік пункттер жұмыс атқарып жатты. 1920 жылдың қаңтарында Павлодар уездік атқару комитеті жанынан денсаулық сақтау бөлімі ашылды. 1926 жылы Павлодар уезінде 391 орындық 10 аурухана, 6 дәрігер мен 51 дәрігер көмекшісі, 1939 жылы 871 орындық 34 аурухана (10 қалалық және 24 ауылдық), 40 амбулаториялық-емханалық ұйым, 53 фельдшерлік-акушерлік пункт, маляриямен күрес бойынша 2 тірек пункт және 1 автокөлігі бар жедел жәрдем станциясы жұмыс атқарды. Екі ауруханада рентген кабинеттері мен клиникалық-диагностикалық лабораториялар болды. Дәрігерлер саны 30 адамға дейін өсті, ауылдық жерлерде олардың саны 10 адамға жетті. Бүгінгі күні облыста 403 медициналық объект жұмыс атқарады, олардың ішінде 65 заңды тұлға: 34 ауруханалық ұйым, 7 диспансер, 12 амбулаториялық-емханалық ұйым және басқа 12 медициналық ұйым. Одан басқа, ОАА мен емханалар құрамына 3 ауылдық учаскелік аурухана, 76 дәрігерлік амбулатоия, 22 фельдшерлік-акушерлік пункт пен 237 медициналық пункт кіреді. Мемлекеттік медициналық ұйымдарда 2467 дәрігер мен 6072 орта буын медицина қызметкерлері жұмыс істейді. Дәрігерлермен қамтамасыздандыру 10 мың адамға 33,0 құраса, орта буын медицина қызметкерлерімен қамтамасыздандыру 10 мың адамға 81,3 құрайды. Мемлекеттік медициналық ұйымдардан басқа облыста 120 жекеменшік ұйымдар жұмысын атқарады. Олардың ішіндегі 95 заңды тұлға, ал 22 жеке кәсіпкер болып табылады. Бұл ұйымдарда 506 дәрігер мен 898 орта буын медицина қызметкері жұмысын істейді. * Павлодар теміржол ауруханасы * Областық диагностикалық орталық * Жедел медициналық жәрдем ауруханасы және т.б. Облыста денсаулық сақтауға көп көңіл бөлінеді. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» Жолдауы аясында 2012-2015 жылдары 2 емхана, 14 дәрігерлік амбулатория, 3 фельдшер-акушерлік пункт, 43 медициналық пункт құрылысы туралы мәселе шешілді. Облыста белсенді түрде мобильді медицина дамуда, ол 11 жылжымалы қондырғыдан тұрады: 6 стоматологиялық, 4 флюорографиялық, 3 амбулаториялық және 1 маммографиялық жылжымалы кешен. 2011 жылы заманауи жабдықталумен қамтамасыз ету мақсатында әр түрлі көздерден 1 миллиард 353 миллион теңге бөлінді. Павлодар облысының денсаулық сақтау басқармасының бастығы Қасымов Нұрлан Кәукенүлы болып табылады === Спорт === Павлодар облысында жыл сайын дене тәрбиесі мен спорт дамуының көрсеткіші өсуде. 1991 жылы спортпен шұғылданатындар саны 97136 болса, 2001 жылы 102032 адам (+ 4896 адам), ал 2010 жылы бұл сан 162545 дейін өскен (1991 жылмен салыстырғанда + 65409 адам). Дәстүрлі ат жарыстары, қазақша күрес пен тоғызқұмалақтан басқа аударыспақ, теңге алу, қыз қуу және кұсбегілік сияқты ұлттық спорт түрлерінің спортшылары тұрақты түрде республикалық жарыстарға қатысады. Бүгінгі күні ұлттық спорт түрлерімен шамамен 9000 адам айналысады. Спортшылардың денсаулығын тексеру, бақылау және қалыптандыру мақсатында 2004 жылы дәрігерлік-физкультуралық диспансер жаңа ғимаратта өз жұмысын жалғастырды. Жыл сайын диспансер 6000 жуық спортшымен жұмыс жасайды. 2006 жылы 50 адамдық Олимпиадалық резерв дайындау орталығы құрылды. Спорттық мектептерде 19248 оқушы білім алады (2001 жылмен салыстырғанда +6205). Павлодарда 20 спорттық мекеме жұмыс істейді, оларға «Астана» мұз айдыны мен мамандандырылған бокс орталығы да кіреді. Екібастұз қаласында 5 балалар мен жасөспірімдер спорттық мектеп жұмыс істесе, Ақсу мен аудан орталықтарында бұндай спорттық мектептер – біреуден. * Футбол: Павлодар облысының футбол клубтары: # «Ертіс» ФК # «Екибастузец» ФК # «Батыр» ФК * Бокс: 2011 жылдың 17 мен 21 мамыр аралығында Павлодарда КСРО-ның спорт шебері,екі мәрте Еуропаны чемпионы, Павлодар тумасы Серік Конақбаевқа арналған бокстан халықаралық турнир өтті. Бұл шарада 12 мемлекеттен барлығы 190 боксшы қатысты. Сонымен қатар, 2011 жылдың 12-інші мен 16-шы желтоқсанда Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген бапкері, ПМУ профессоры – Рафаэль Вахитовқа арналған IV ашық турнирі өтіп, онда 12 мемлекеттен 135 боксшы қатысы. 2011 жылдың 13 желтоқсанында Павлодар Мұнайхимия зауыты демеушілік еткен бокстың Мамандандырылған орталығы ашылды. == Мәдениет және өнер == Павлодар өңірі құнды мәдени әлеуетке ие, жүздеген кітапханалары, екі кәсіпқой театры, түрлі бағыттағы ондаған мұражайлары, көптеген тарихи және архитекторлық ескерткіштері бар өңір болып табылады. === Әдебиет=== [[Павлодар]]дың [[Ертіс]] өңірінің – талантты, сирек кездесетін дипломаттары, ақындары, жазушылары және әншілері қоғам қайраткерлері мен өнер адамдары өте көп, рухани да табиғи байлығы мол өлке. Мәселен, XVIII ғасырдың қазақ әдебиетінің аса көрнекті өкілі - [[Бұқар жырау Қалқаманұлы]] халық басына түскен ауыртпашылық жылдары хандар мен батырлар төңірегіне бірігу идеясын ұсынды. Бұхар жырау өзінің толғаулары мен өлеңдерінде өз заманының зәру мәселелерін арқау етіп, оларға жауап беруге тырысты. XVIII ғасырдың екінші жартысында жырау шығармашылығымен қатар, ақындар қызметі айтарлықтай таныла бастады. Олар өз шығармаларында негізінен философиялық проблемеларды көтеріп, батырлардың ерлігін жырлады, адамдар арасындағы қарым-қатынастарға, олардың сезіну әлеміне үңіліп, мінез-қаракеттерін ашуға көңіл бөлді. Ақындар адамдар өміріндегі проблемаларының аздығы мен көптігіне қарамастан оған көңіл бөлуді өздерінің парыздары санаған. Бұл ретте Көтеш, Қобылан, Сақау және басқа ақындардың поэзиялары көрнекті болды. XX ғасырдың әдебиетіне қазан төңкерісінің оқиғалары ықпал жасады, әбеби шығармалар ағартушылық ойдың мәні сипатында өрбіді. Ж.Аймауытовтың, С.Торайғыровтың, С.Дөнентаевтың, Қ.Кемеңгеровтің және басқаларының шығармалары жеке кітап болып шықты. XX ғасырдың 30-жылдарындағы қазақ поэзиясында біздің жерлес ақындарымыз – Қ.Бекқожин, Д.Әбілев, И.Байзақов көрнекті орын алды. Қазақ поэзиясында И.Байзақовтың «Алтайда» (1934), «Ұлы құрылыс» (1934), Д.Әбіловтің «Шалқыма» (1936) поэзиялары елеулі құбылыс болды. Соғыстан кейін А.Шамкенов (кейін Д.Неру атындағы халықаралық сыйлықтың иегері), Н.Шакенов, Қ.Ыдырысов, М.Әлімбаев (қазір Қазақстанның Халық жазушысы) - ақындардың; Қ.Исабаев, З.Ақышев, Вс.Иванов, З.Шашкин және басқа жазушылар құнды шығармаларымен елге танылды. А.Жақсыбаев, С.Шевченко сияқты жазушылар өндіріс тақырыбында елеулі еңбек етті. Елімізде болып жатқан оқиғалар Р.Тоқтаровтың (кейін Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының иегері) орын алды. Ондай-ақ, М.Жаманбалинов, Е.Ерботин - балалар ақындарының, Н.Черновой, Д.Примак, А.Қаниев, Қ.Смағұлов, Ж.Қоғабаев - ақындардың, М.Асылғазин, Ғ.Жұматов – жазушылардың есімдері елге белгілі. Қазір облыста 1955 жылы ашылған И.Байзақов атындағы (бірінші жеткешісі Ә.Нұршайықов, қазіргі жетекшісі Ғ.Жұматов) және П.Васильев атындағы (жетекшісі ақын С.Музалевский) әдеби бірлестіктер жұмыс істейді. === Кітапханалар === Павлодардың ірі кітапханалары: С.Торайғыров атындағы облыстық кітапхана, Республикалық ғылыми-техникалық кітапхана, Көзі көрмейтін және нашар көретін азаматтар үшін арналған облыстық арнайы кітапханасы, П.Васильев атындағы орталық кітапхана, А.Гайдар атындағы балаларға арналған орталық кітапхана, Павлодар қаоласының орталық кітапханалар желісі, Ұлттық кітап кітапханасы, Қазақ әдебиеті кітапханасы және т.б. Облыс бойынша 12 ірі кі тапхана бар, олардың арасында Ақсу қаласының орталық кітапханасы,Қазалжар ауылының модельдік кітапханасы /Ақсу қ. АОК/, Береговая ауылының модельдік кітапханасы /Қашырлық АОК/, Ақтоғай ауданының орталық кітапханасы, Мұткенов ауылының модельдік кітапханасы /Ақтоғай АОК/, Шарбақты ауданының орталық кітапханасы, Орлов ауылының модельдік кітапханасы /Шарбақты АОК/, Успен ауданының орталық кітапханасы, Галиц ауылының модельдік кітапханасы /Успен АОК/, Железинка ауданының орталық кітапханасы [[Сурет:Библиотека Торайгырова ПО.jpg|250px|thumb| С.Торайғыров атындағы облыстық кітапана]] Облысымыздың бас кітапханасы болып табылатын С. Торайғыров атындағы Павлодар облыстық кітапханасы ерекше орын алуда. Павлодар облыстық ғылыми әмбебап кітапхана ұзақ даму жолдарын бастан кешірген. Қазіргі таңда, С.Торайғыров атындағы кітапхана еліміздің үздік кітапханаларының бірі саналады. Оның қорында Павлодар облысының ірі білім, ғылыми, көркемөнер және өлкетану әдебиеттері бар. Жыл бойы кітапханада 32 мың адам болып, оларға 900 мың журнал мен кітап даналары беріледі. Бүгінгі күні, кітапхана құрылымы бойынша ақпараттық-кітапнамалық, кітапханалық қызмет көрсету және мәдени-ағартушылық бағыттар бойынша жұмыс істейтін 14 бөлімнен тұрады. 1985 жылдан бері М. А. Жиенбаева кітапхана басшысы болып табылады. === Мұражайлар === [[Сурет:Музей Потанина ПО.jpg|250px|thumb| Потанин атындағы музеі]] * Г. Н. Потанин атындағы тарихи-өлкетану кітапханасы Павлодар облыстық тарихи-өлкетану мұражайы 1942 жылы облыстық «Қазақстанды зерттеу қоғамы» бөлімі аясында құрылған болатын. 1959 жылы оған Павлодар облысының тумасы, саяхаттаушы, Орталық Азия зерттеушісі – Г.Н.Потанин есімі берілді. Мұражайдың негізін өлкетанушы, фотограф Дмитрий Поликарпович Багаев қалаған. Мұражай экспозициясы өлкеміздің тарихы мен мәдениетін ашатын 8 залдан тұрады. Мұражай жинағының негізін төмендегідей коллекциялар құрайды: археологиялық, палеонтологиялық, этнографиялық, нумизматика, фотобейне коллекциясы, деректі, жаратылыстану-ғылыми, өндірістік, қару – оқ және суық қару. Дәріс және экскурсиялық жұмыстармен қатар, мұражай республикалық музейлер қорларынан, өз қорынан көрмелер презентацияларын ұйымдастырады. Мастер-кластар, өлкетанулық сабақтар, дәріс-концерттер, шығармашылық кештер өткізеді. Тарихи-өлкетану мұражайы жанынан Павлодар өңірін зерттеу мақсатында археологиялық және этнографиялық экспедициялар жүргізіледі. * [[Дмитрий Поликарпович Багаев|Д. П. Багаев]] атындағы үй мұражайы Д.Багаевтың мемориалды үй мұражайы 2001 жылдың 30 қаңтарында ашылды. Г.Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетанулық мұражайының филиалы болып табылады. Бұл үйде өлкетанушы, Павлодар өңірінің жылнамашысы, Облыстық өлкетану мұражайының негізін қалаушы және бірінші директоры, Қазақстан ғана емес, шетелде де әйгілі фотограф Дмитрий Поликарпович Багаев өмір сүрген және жұмысын атқарған. Бұл Павлодар қаласындағы жалғыз мемориалды мұражай және Қазақстандағы жалғыз фотограф мұражайы. Мұражай төмендегідей кешеннен тұрады: үш бөлмелі үй, ерекше фотопавильон, қорықша. Мұражай экспозициясында жиырмасыншы ғасыр басындағы шебердің заттары, өткен жылдардағы фотожабдықтау, және, ең маңыздысы, өлкенің тарихын бейнелейтін фотосуреттер. Бұл фотосуреттер тақырыбы өзгертіліп, үнемі көрмеде тұрады. Музей сонымен қатар басқа фотографтардың жұмыстары көрмеге қойылады: Германия, Аргентина, Ресей (Екатеринбург, Новосибирск, Мәскеу) және Қазақстан қалалары — Алматы, Қарағанды, Теміртау, Өскемен. * М. Шамсутдинова атындағы ән шығармашылығы Үйі Майра Шамсутдинова атындағы ән шығармашылығы үйі мұражайы Г.Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетанулық мұражайының филиаы болып табылады. Мұражай 201 жылы 30 қаңтарда ашылды. Мұражай 2 залдан тұрады. Бірінші экспозициялық зал келушілерді өткен ғасырдың 20-жылдарының танымал әншісі мен сазгері Майра Уәлиқызы Шамсутдинованың өмірі мен шығармашылығымен таныстырады. Бұл залдың экспозициясы әншінің өмірлік және шығармашылық жолын сипаттайтын құжаттар мен фотосуреттерден тұрады. Мұражайға келушілерді Майраның жеке заттары ерекше қызықтырады: үлкен пиала, қызыл жібек шапаны. Осы залда Майраның жолын қуған Қазына Сүбекованың 1916 жылғы гармоны да көрмеге қойылған. Осы залда сонымен бірге келушілердің назарын тағы бір ерекше экспонат аудартады. Бұл халықта «контрамарка» деген атқа ие болған үлкен пеш. * Павлодар облыстық көркемөнер мұражайы Павлодар облыстық көркемөнер мұражайы 1964 жылы ашылды. Бұл Қазақстанда құрылған екінші көркемөнер мұражайы. Бұған дейін осындай мұражай тек астанада, Алматы қаласында, Г.Т.Шевченко атындағы Қазақ мемлекеттік көркемөнер галереясы жұмыс істеген. 1965 жылы 18 желтоқсанда мұражай келушілерге ашылды. Сол кезде қорларда 369 экспонат болатын. 1979 жылы мұражай жаңа ғимаратқа көшіп, бүгінгі күнге дейін сонда орналасқан. Павлодар облыстық көркемөнер мұражайы көркем сурет, графика, мүсін, сәндік-қолданбалы өнер туындыларының ерекше қорын жинаған. Мұражай қорларында 5500 астам экспонаттар бар. Жыл сайын мұражай 15 астам экспозициялар ұсынады. Оған мұражай қорының дәстүрлі тақырыптық жинақтары, павлодарлық суретшілердің есептік және жеке көрмелері, фотокөрмелер, «М*АРТ» жастар жобасының көрмелері, балалар суретінің көрмелері, алдыңғы қатарлы мұражайлардың жинақтарынан құралған жылжымалы көрмелер жатады. Мұражай өткізетін суретшілермен кездесу, мастер-кластар, экскурсиялар, әдеби-көркемөнер және музыкалық кештер, презентациялар, көркем сурет тарихына шолу жасайтын видеофильмдер қойылымдары аса назарға ие. Мұражай консультациялық-сараптамалық қызмет көрсетеді, қала мен облыс білім беру мекемелеріндегі білім беру бағдарламаларына белсене қатысады. Серіктестер арасында тек Қазақстандық мұражайлық қоғам ғана емес, сонымен бірге Омбы, Новосібір мұражайлары, Британ Кеңесі, Гете Институты, Алматы заманауи шығармашылық орталығы, «Открытый музей» Халықаралық Ассоциациясы, Ресей мұражайларының Ассоциациясы да бар. [[Сурет:Музей Бухар Жырау ПО.jpg|250px|thumb| Бухар Жырау атындағы музеі]] [[Сурет:Музей Павла Васильева ПО.jpg|250px|thumb| Васильев атындағы музеі]] * Бұхар Жырау атындағы әдебиет пен өнер мұражайы Бұхар Жырау атындағы әдебиет пен өнер мұражайы 1992 жылы ашылды. Мұражай экспозициясы 8 залда орналасқан. * Ақын Павел Васильевтің үй-мұражайы Үй-мұражайдың салтанатты ашылуы 1994 жылы 23 желтоқсанда, П.Васильевтің туған күніне орай өткізілді. Жаңа мұражай экспонаттарының көп бөлігі Е.А.Вялова, ақынның қызы Н.П.Фурман және ағасы В.Н.Васильев атынан тапсырылды. Келесі жылдары Үй-мұражай қоры тек П.Васильев қана емес, оның замандастарының өмірі мен шығармашылығы туралы деректер беретін құжаттар мен материалдарға тола бастады. Бұл ақпарат ақының өмірі мен шығармашылығын терең түсінуге ықпалын тигізді. Павлодарлықтар Үй-мұражайды «васильевтік қорық» деп атайды, сонымен бірге, мұражайда поэзия сүйетіндерге арнап әдеби-музыкалық кештер, танымал әдебиетшілермен кездсулер, П.Васильев атындағы Әдеби қоғам отырыстары өтеді. Үй-мұражайда АҚШ, Франция, Польша, Белоруссия, Ресей және Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген қонақтар болды. П.Васильев туындылары көптеген әлем тілдеріне аударылды. * Г. Н. Шафер Үйі «Шафер Үйі» - Қазақстандағы жалғыз грампластинкалар мұражайы. Ол 2001 жылы 21 ақпанда Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының профессоры, музыкатанушы, И.О.Дунаевский шығармашылығын зерттеуші, сазгер Наум Григорьевич Шафердің бірегей коллекциясы негізінде ашылды. Коллекцияда 25000 грампластинка, 1500 магнитофон жазбасының бобинасы, 1500 аудиокассета бар. Картотекада (сазгерлер мен орындаушылар бойынша жүйеленген) 500 мыңнан астам карточка саналады. Жұма күндері (әр апта сайын) павлодарлық жазушылар, музыканттар, әртістер қатысуымен «Шафер Үйінің» концерттік залында дыбыс жазу кештері мен әдеби-музыкалық кештер өтеді. Сонымен бірге облыста төмендегідей мұражайлар орналасқан: * Тарихи-өлкетанулық мұражай, Екібастұз қ. * Тарихи-өлкетанулық мұражай, Ақсу қ. * Қ.Сәтбаев атындағы мемориалды мұражай. Баянауыл а. * Ақын С.Торайғыров атындағы мұражай, Торайғыр а. * Шарбақты аудандық тарихи-өлкетанулық мұражай, Шарбақты а. * Успен тарихи-өлкетанулық мұражай. Константиновка а. === Театрлар === [[Сурет:Театр Аймаутова ПО.jpg|250px|thumb| Ж. Аймаутов атындағы облыстық драма театры]] [[Сурет:Театр Чехова ПО.jpg|250px|thumb| А.П.Чехов атындағы драма театры]] * А. П. Чехов атындағы драма театры А. П. Чехов атындағы драма театры — Павлодардың ең ірі театры. Театр қойылымдарының арасында У.Шекспирдің «Он екінші түні», А.П.Чеховтың «Чайкасы», Дж.Патриктің «Оғаш мінезді миссис Сэвиджі», Н.Коляданың «Ақымақтар кемесі» және тағы басқалары. Театрдың директоры-шығармашылық жетекшісі Қазақстан Республикасы еңбегі сіңген қайраткері, Қазақстан Республикасының театр қайраткерлері Одағының басқарма мүшесі, педагогикалық ғылымдар кандидаты Виктор Аввакумов болып табылады. * Ж.Аймауытов атындағы Павлодар облыстық қазақ музыкалық драма театры 1990 жылы 1 сәуірде ашылды. Директоры, шығармашылық жетекшісі – ҚазССР еңбегі сіңген әртісі, М.С.Щелкин атындағы Мәскеу театр училищесін бітірген Манап Мұхтархан Сәдуақасұлы. Театрдың ағымдағы репертуары 78 спектакльден тұрады, 2007-2011 жылдар арасында 35 жаңа қойылым жүзеге асты. Театр жылына 7 премьера қояды. * «Промень» Жастар театры «Промень» театрының тарихы Павлодар қаласының Католик шіркеуінде 2000 жылдан бастап монахинялар, 2003 жылдан бастап Деркульская Ольга мен Аверьянов Денис жетекшілігіндегі театр үйірмесінен басталады. 2009 жылдың 5 қаңтарында «Промень» Жастар Қоғамдық Бірлестігі Мәдени-Бос уақыт Студиясы Естай атындағы Қалалық Мәдениет Сарайының ғимаратына көшіп, бүгінгі күнге дейін сонда орналасқан. === Бос уақыт орталықтар және концерттік қонақ бөлмелер === * «Астана» мұз сарайы «Астана» мұз сарайы – 1800 шаршы метр жерді алып жатқан бірегей ғимарат. Басты орынды жасанды мұздан жасалған 250 конькишіге арналған мұз айдыны иеленеді. Оның ерекшелігі сонда – жасанды мұз бетін ерекше полимер партофлормен жапса, мұз айдыны баскетболдан, волейболдан және т.б. жарыс өткізетін спорт залына айналады. Залдың сыйымдылығы 2800 адам, бірақ оны 3000 адам сыятындай етіп кеңейтуге болады. Тоңазытқыш қондырғылар тәулік бойы жұмыс істейді, олар ғимарат ауасына ерекше тазалық беріп тұрады. Мұзды тазалау және түзетуге арналған арнайы машина бар. Сонымен қатар, жаңа заманғы жаттықтырғыштар және душ кабиналарымен жабдықталған ерлер және әйелдер жаттығу залдары бар. Онда тәжірибелі жаттықтырушы мамандардан кеңес алуға болады. Әйелдер фитнес клубы, бассейні бар сауна, 6 теннис үстелі, буфет, спорт киімі дүкені бар. Ұтымды бағамен спортпен және дене шынықтырумен айналысуға және белсенді мәдени демалуға барлық мүмкіндік жасалған /сағатына 200 теңге/. Үлкен холлда боулинг-клубын ашу көзделеді. Қазіргі кезде хоккей және конькимен мәнерлеп тебу секциялары жұмыс істейді. Қазақстан және Ресейдің хоккей клубтары арасында кездесу жарыстары өткізіледі. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> * «Достық Үйі» мәдени-бос уақыт орталығы 2008 жылдың күзінде Павлодар қаласында облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының барлық этномәдени құрамалары аңсаған Достық үйі ашылды. Оның ашылуына Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қатысты. Бұл орталықта қала мен облыстың барлық этномәдени бірлестіктерінің ошақтары орналасқан. * «Шаңырақ» мәдени-бос уақыт орталығы Павлодар облысының мәдениет департаментіне қарасты халық шығармашылығының облыстық орталығы. * Астай атындағы Қалалық Мәдениет Сарайы * «Достық» концерттік залы * «Колос» балалар мәдени-бос уақыт орталығы === Кинотеатрлар === * «Шакен Айманов атындағы 3D» кинотеатры Strong (АҚШ) проекциялық жүйемен және DOLBY DIGITAL дыбыс жүйесімен жабдықталған үш залды кинотеатр. Фильмдерді 3D форматында көрсету. * «Ertis-Cinema 3D» кинотеатры Әлемдік премьералар мен ең кассалық фильмдер. Зал – 346 орын, ыңғайлы орындықтар мен үлкен экран (16м/6м). Кинотеатр ойын автоматтарымен (би алаңы, ату, жарыстар, балықтар, үлкен және кішкентай аэрохоккей) жабдықталған. * «Cinema Star» кинотеатры Dolby Digital Surround форматының сандық сапасы фильмнің әр алуан дыбысталуымен тамсануға мүмкіндік береді. 90 орындық зал мен 20 орындық VIP-алаң. * «Қазақстан» кинотеары, Екібастұз қ. Фиьмдерді дыбыстық сүйемелдеу Mono/Dolby-A/Dolby-SR/Dolby-Digital/Surround EX форматтарында жүзеге асырылады. Көпканалды көлемді дыбыс пен жоғары сапалы бейне экрандағы әрекетке қосылу сезімін тудырады. 2004 жылғы қыркүйекте болған қалпына келтіруден кейін 344 орындық кинозал, сонымен бірге 14 орындық VIP-алаңы бар. == Көрікті орындар == Павлодар облысы назар аударарлық орындарға толы. Павлодарлықтар өз халқының тарихы мен мәдениетінің ескерткіштерін ерекше құрметтейді. Олардың көбі Қазақстандағы ең ірі өзен Ертіс жағалауындағы облыс орталығы Павлодар қаласында орналасқан. Қаланың кең көшелері, көлеңкелі саябақтары мен аллеялары, гүлбақшалары мен фонтандары көз тартарлық әдемі. Қала өз тазалығымен, жайлылығымен ерекшеленеді. Аумақтың назар аударарлық орындарына табиғи, тарихи, архитектуралық және діни құрылыстарды атқызуға болады. Павлодар өңірі археологиялық ескерткіштерге де (өңірде көптеген тұрақтар, қорымдар, обалар, қоныстар бар), мәдени демалыс орындарына да бай. Бұл бөлімдеаумақтың негізгі назар аударарлық орындары, ғимараттар мен құрылыстар, ескерткіштер, мемориалдар, мүсін объектілері мен діни құрылыстар туралы ақпарат беріледі. === Табиғи ескерткіштер === * Баянауыл Ұлттық табиғи саябағы Баянауыл – қырдың ортасындағы табиғаттың көрікті аймағы. Тау қыраттары мен далалы аймақтарөсімдік түрлерінің сан алуандығымен көзге түседі. Баянауыл тауларында бір болған адам табиғаттың көріктігі мен денсаулыққа жағымдығы орынды үйлесетін табиғи баққа үнемі қайта орылғысы келеді. Туристік жолдар, өңірдің халқы – барлығы сізді Қазақстанның айрықша сұлу табиғи бағымен жақынырақ таныстырады. Баянауыл өңірінің атауын қазақтың сұлу қызы, танымал лирикалық поэмаға негіз болған қазақ Джульеттасының есімімен байланыстырады. 21 мың шаршы километр жер бойжеткеннің атымен аталады. Алайда, Баянауыл жерінің аталуы туралы бақа да пікірлер бар. Шоқан Уәлихановтың айтуынша, Баянауыл (Баян-Ола) сөзі баянды өлке, бақыт пен сәттілікті білдіреді. Баянауыл микроклиматы ең қаһарлы қыс кезінде де малдың қыстаудан аман-есен шығуына мүмкіндік береді. * Павлодар облысының геологиялық объектілері Облыс территориясында мемлекеттік табиғи-қорықтық қорға кіретін, республикалық және халқаралық маңызы бар геологиялық, геоморфологиялық және гидрологиялық объектілер бар. Олар ерекше экологиялық, ғылыми және мәдени құндылыққа ие және ерекше қорғалатын табиғи аймақтар қатарына енгізіген. Республикалық маңызы бар объектілерге Драверта, Кувшин, Әулие және Қоңырәулие үңгірлері, Әулиебұлақ және Телеубұлақ бұлақтары, Айманбұлақ, Рахай және Үшсала шатқалдары жатады. * Мемлекеттік қаумал — Қызылтау Мемлекеттік қаумал — Қызылтау — Баянауыл ауданының оңтүстік-батысында, Сарыарқаның солтүстік-шығысында орналасқан. Жалпы аумағы 60 000 га. Сирек кездесетін жануарлар ме олардың мекенін қорғау мен жануарлардың түрлерін шығару мақсатында ұйымдастырылған. Табиғи аумақ жүйесіндегі орны – бірқалыпты белдеудің далалық ландшафттық аймағы, бетегелі даланың оңтүстік аумақшасы, Қазақ платосы және ұсақ шоқылар жері, Баянауыл-Қарқаралы округы, Баянауыл ауданы. * Зоологиялық қаумал — Ертіс жағалауы «Ертіс жағалауы» мемлекеттік зоологиялық қаумалы сол жақ жағалаудың 1-ден 10-12 км-ге дейінгі жерін, ал оң жақ жағалаудың 4-тен 6 км-ге дейінгі жерін алады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылдың 27 маусымынан №877 «Мемлекеттік қорықшалар мен республикалық маңызы бар табиғат ескерткіштері туралы» қаулысымен «Ертіс жағалауы» қаумалы (кешенді) бекітілді. Ертіс жағалауы Павлодар облысының территориясында, Батыс-Сібір ойпатының оңтүстігінде орналасқан. Жазықты оң жақ жағалаудағы Объ-Ертіс өзенаралығы (Құлынды) мен сол жақ жағалаудағы Ертіс маңындағы далаларға бөледі. «Ертіс жағалауы» қаумалының аумағы 377133 га. жер болса, қорғалған аумағы жоқ. Өзен жағалауы Батыс Сібірдің орманды аумағының оңтүстігін және далалық жерін толықтай қамтиды. Бұл 3 мың км жерге дейін жетеді. Ертістің қазіргі жағалауы биіктігі 7-8 метрге жететін алқапты құрайды, Павлодар облысының батыс шекарасына қарай 87 метрге жетеді, шығыс шекара аумағында – 112 м. Рельефтің дамуы бойынша Ертіс жағалауы көптеген протоколдарға, ескі арналарға, құмды аумақтарға толы. * [[Мойылды (Павлодар облысы)|Шарбақты ауданындағы Маралды көлінің жерасты байлықтары]] Павлодар облысы халықаралық курорт дәрежесіне сай келе алатын аймақтардың көптігімен ерекшеленеді. Тұзды Маралды көлінің сазы мен шипалы суы көптеген ауруларды емдей алады. Ертеректе Павлода облысының территориясында көптеген санаторийлер мен профилакторийлер болған. Павлодар облысының кейбір көлдері тек жергілікті халықтың ғана емес, шет жерлердегі қонақтардың да әулие орындарына айналған. Ең көп назарға Ямышевское, Маралды және Мойылды көлдері ие. Маралды көлінің жерасты сазының қасиеттері әлі де соңына дейін зерттелмеген. Оларың әсер ету спектрі өте кең. Маралды көлінің шипалы сазы жыл сайын көптеген бас июшілерін табады. Көлдің түбіндегі температура су бетіндегі температурадан 10-15 градусқа жоғары. Маралды көлінің сазы рвматизм мен буын ауруларын емдей алады, және, болжамдарға сәйкес, шипалы саз қоры 100 мың метр кубке жетеді. Одан басқа, көл түбінде көгілдір косметикалық саздың бар екендігі анықталған. * Шалдай орманы Шалдай орманы – Павлодар өңірінің басты назар аударарлық орындарының бірі. Бұл табиғи ескерткіштің масштабы тек Павлодар өңірімен шектелмейді, оның масштабы планеталық деуге де болады – ғарыштан жасалған фотосуреттерде орманның созылыңқы таспасы (жүздеген километр) Объ пен Ертіс өзенаралығында өте әсерлі көрінеді. Осындай орман таспалары бесеу, бірақ олардың арасында тек екеуі ғана ресей-қазақстандың шекараны кесіп өтіп, Ертіске қарай созылады: біреуі кішірігім ғана, Семей қаласының маңында, екіншісі – Павлодар облысында. Кейбір пікірлер бойынша, таспалы ормандар көне мұздық солтүстік-шығысқа қарай қозғалып, ормансыз далаға ағаштардың тұқымын әкелген. Шалдай таспалы орманында жергілікті тиіндердің түрі – телеутка – тиінімен танымал. Бұл тиін түрі өте кең таралған, кішкене көгілдірленген терісін кеңестік кезде Италияға дейін жіберген. * «Қаз қайтуы» табиғи ескерткіші Ескерткіш Павлодар облысында, Ертіс өзенінің оң жақ жағалауында, Павлодар қаласының солтүстігінде, темір жол көпірінен 500 м оңтүстікке қарай орналасқан. Ескерткіш 1928 жылы мәскеулік палеонтолог Ю.А. Орловпен ашылғаннан кейін, бұл жерде 1929-1930 жылдары палеонтологиялық қазбалар жүргізілген. Қазба нәтижесінде бірнеше мың сүйек қалдықтары табылған, бұл сүйектер плиоцен-миоцен кезеңіндегі жануарларға (қазіргі африкалық фаунаның ата тегі) тән болатын. Палеонтологиялық институт шағын ғана жерге қазба жүргізген кезде бұғының 20 түрі, керіктің 40 түрі, мүйізтұмсықтың 130 түрі, гиппариондардың 200 түрі және т.б. тапқан. Палеонтологиялық жаңалық «Қаз қайтуы» ескерткішіне палеозоолог мамандардың үлкен назарын аудартты. Өкінішке орай, табылған барлық палеоматериал ғалымдармен бірге олардың зерттеу институттарына кетіп қалды, себебі, біріншіден, Павлодарда ол кзедері өлкетанулық мұражай болмады, ал екіншіден, палеонтологиялық қалдықтарды сақтауды қамтамасыз ететін ғылыми ұйым болмады. Орловтың бастамасын 1960 жылы ҚазССР ҒА Зоология институтының палеобиология бөлімінің экспелициясы жалғастырды. Електен ортаңғы және төменг қабаттарды жуып-шаю кезінде омыртқалылардың үлкен коллекциясы табылды. Олардың арасында қояндар, шақылдақтар, қосаяқтаржәне кішкентай құстар болды. Ескерткіш қала аумағында болғандықтан, «Қаз қайтуы» ескерткішіне павлодарлықтардың да, қала қонақтарының да тарапынан келушілер саны өте көп. «Қаз қайтуы» неоген дәуірі жануарларының ең танымал және эталонды жерлену орны болып саналады. «Қаз қайтуы» бойынша әлемдегі барлық осы дәуір жерленулері салыстырылады. Қазіргі күні қазба жұмыстары жерінде ашық аспан астындағы мұражай кейпіндегі саябақ кешені жоспарануда, кез келген адам қазба жұмыстарының өту үрдісін бақылай алатын болады. === Ғимараттар === Павлодар қаласы: * Ұлы Отан Соғысында қаза болған жауынгерлерге Ескерткіш Қалалық мәдениет және демалыс бағынан кең аллеяда болаттан жасалған 16-метрлік ескерткіш көрінеді. Бұл ескерткіш ҰОС қайтпаған жауынгерлерге Жеңістің 25 жылдығына орай ұрпақтардан ағыс ретінде 1970 жылы 8 мамырда ашылды. Монумент көптеген күміс жіптерден құралған стела кейпінде бейнеленген. Оның алдыңғы жағында – алқагүл мен алғыс жазуы бар тақта бекітілген. * Сұлтанмахмұт Торайғыровқа ескерткіш. 2000 жылы ақын С.Торайғыровқа ескеткіш Павлодар қаласының көркемөнер мұражайының алдында орнатылып, алдыңғы жағымен Торайғыров көшесіне қаратылған еді. 2009 жылы ескерткіш Ак.Сәтбаев көшесі бойына, фонтандарға қарай 150 м жерге орнын ауыстырды. Мүсінші – Е.Сергебаев. * Тұғырдағы Т-34 танкі. Павлодарлықтардың 1941-1945жж. Ұлы Отан соғысындағы көрсеткен әскери және еңбек ерліктеріне мемориал * Ішкі әскер жауынгерлеріне даңқ ескерткіші * В.И.Ленинге Павлодар облысындағы бірінші ескерткіш 1928 жлы Павлодар қаласында орнатылған (Ленпарк). * Даңқ мемориалы Павлодар қаласында 1975 жылы орнатылған (1 Мамыр саябағы). * Кеңес Одағының батыры К.Камзинге ескерткіш 1979 жылы Павлодар қаласында, Камзин – Толстой көшелерінің қиылысында орнатылды. * Павел Васильевке ескерткіш Танымал еуразиялық ақын Павел Васильев (1910-1937) ескерткіші мен оның атындағы саябақ Павлодарда 2011 жылдың 23 қыркүйегінде ашылды. Павел Васильев мүсіні П.Васильев үй мұражайының ауласында орналасқан. Мүсінші Е.[[Еркін Тілекұлы Мергенов|Мергенов]], сәулетші К.Монтахаев. * Қ.И.Сәтбаевқа ескерткіш 2012 жылдың 12 сәуірінде академик, Қазақстан Ғылым академиясының президенті Қаныш Имантайұлы Сәтбаевқа ескерткіш Павлодар қаласының орталығында, қала әкімдігінің жанынан орнатылды. Мүсін мен тұғырнаманың ортақ биіктігі – 8,5 метр. Ескерткіш авторы – мүсінші, ТМД және Қазақстан суретшілер Одағының мүшесі, Шоқан Уәлиханов атындағы мемлекеттік сыйлық лауреаты, Қазақстан Республикасы көркемөнер академиясының академигі Ольга Прокопьева. Тұғырнама авторы – еліміздің еңбегі сіңген сәулетшісі Кацев. * Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығына арналған этномәдени бірлестіктер аллеясы Павлодарда 2011 жылдың қарашасында Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығына арналған этномәдени бірлестіктер аллеясы ашылды. Орталық Кутузов көшесінде оналасқан аллея бойында ұлттардың таныма символдары орналасқан. Олар Павлодар облысындағы басқа этностардың рухани мәдениетін сипаттайды. Барлығы аллеяда он сегіз кішігірім мүсін орналасқан. * Аштық құрбандарына ескерткіш Өткен ғасырдың 30-жылдарындағы аштық құрбандарына ескерткіш Павлодар қаласында 2012 жылдың 31 мамырында ашылды. Ескерткіш қала кіреберісінде, аштық кезінде қаза болғандарды жаппай жерлеу өткен ескі мұсылман зиратының жанынан көтерген. * [[Ағартушылар мен академиктардың мүсін аллеясы]] * Орталық почтамт ғимаратының сағат мұнарасы. Сағат мұнара Павлодар қаласының символы болып саналады. Осы сағатпен барлық павлодарлықтар сағатын салыстырады. Сағат «Қазпошта» АҚ Павлодар филиалының ғимаратында 1983 жылы орнатылды. * Павлодар қаласының орталық жағалауы Павлодарлықтар мен қала қонақтарының сүйікті дмалыс орны болып Ертіс өзенінің жағалауы саналады. Жағалау рельефке сәйкес террасалық қағидаға сәйкес оратылған. Жоғарғы терраса – саябақ, негізгі терраса – барлық аллеяларды біріктіретін орталық аллея. Төменгі терраса – жағажай. * «Ескі қала» Ленин атындағы көшені «ескі қала» деп атайды, себебі бұл жерде ескі ғимараттар сақталған. Көпес Сорокин Үйі; Халықтық Үй; Майра атындағы ән шығармашылығы үй мұражайы; Владимирлік училище; Педтехникум; Көпес А.Деровтың сауда үйі; Ленин көшесіндегі сауда қатарлары; А.П.Чехов атындағы орыс драма театрының ғимараты; Көпес Охапкин үйі; Д.П.Багаев мемориалды үй мұражайы. [41] * «Астана» мұз сарайы «Астана» мұз сарайын салтанатты түрде Қазақстан Республикасының Презиенті Нұрсұлтан Назарбаев 2003 жылдың 16 қазанында ашты. «Астана» МС басты назар аударары – мұз айдыны, оның жалпы ауданы 1830 шаршы км. Бұл айдында шайбалы хоккей мен мәнерлеп сырғанаудан сайыстар, мұз шоуларын жоғары деңгейде өткізу мүмкіндігін береді. Трибуналар 3 мыңға дейін көрөрменге арналған.[42] * Достық үйі. 2008 жылдың күзінде Павлодар облысындағы Қазақстан халқы Ассамблеясының барлық этномәдени қауымдары аңсаған Достық үйі ашылды. * Қазақстан Республикасының туы бар колоннада Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жиырма жылдығын тойлау қарсаңында 40 метр биіктіктегі тутұғыры бар колоннада жоспарланды. Мерейтойлық объект Қазақстан Республикасы Конституация күнін тойлау кезінде салтанатты түрде ашылып, қала тұрғындарының сүйікті демалыс орнына айналды. Павлодар облысының геоақпараттық жүйесі. Аудандар мен облыс қалалары: * С. Мүткенова (1913—1944 жж.) мүсіні — Кеңес Одағының батыры С.Мүткенов мүсіні 1965 жылы Ақтоғай ауданының Мүткенов ауылында орнатылған. * Ж. Тіленшин мүсіні — ағартушы Ж.Тіленшин мүсіні 1967 жылы Ақтоғай ауданының Қожамжар ауылында орнатылған. * С. И. Царев (1882—1918) мүсіні — Екібастұз кмір кенінің комиссарының мүсіні 1974 жылы Ақсу қаласының саябағында орнатылды. * К. Камзин, Кеңес Одағының батыры (1913—1944) мүсіні 1966 жылы Ақсу ауданының Жолқұдық ауылында орнатылған. * И. В. Бабин, Кеңес Одағының батыры мүсіні 1965 жылы Железинка ауданының Железинка ауылында орнатылды. * А. Н. Елгин, Кеңес Одағының батыры мүсіні 1964 жылы Қашыр аудынының Қашыр ауылында орнатылған. * С. И. Царев, Екібастұз кмір кенінің комиссарының мүсіні 1974 жылы Екібастұз қаласында оның атымен аталған көшеде орнатылды. * Бұхар жырау ескерткіші. 1993 жылы ақын, ойшыл және мемлекет қайраткерінің ескерткіші Баянауыл ауылының орталығында Бұхар жыраудың туғанына 325 жылдығына орай орнатылды. * Иса Байзақов ескерткіші. 1979 жылы ақын, әнші, сазер әрі актер Иса Байзақов ескерткіші Ертіс ауылында, Мәдениет үйінің саябағында орнатылды. Мүсінші Е.Ершов, сәулетші Б.Мұстафин. * Жаяу Мұса Байжанұлының ескерткіші. 2008 жылы ақын әрі сазгер Жаяу Мұсаға ескерткіш орнатылды. Жасыбай көлінің солтүстік жағалауында, Баянауыл ауылынан 12 км жерде орналасқан. Мүсінші М.Е.Сергебаев. * Жаяу Мұса Байжанұлының мүсіні. 1972 жылы ақын әрі сазгер Жаяу Мұсаға Жаңатілек ауылының орталығында, саябақта мүсін орнатылды. * Құдайберген Әлсейітұлының мүсіні. Железинка ауылында Мәдениет үйінің алдындағы алаңда аақын әрі сазгер Құдайберген Әлсейітұлына мүсін орнатылды. [40] * Саяси репрессиялар құрбандарына ескерткіш Екібастұз қаласында орнатылды. Биіктігі 5 метр композиция «Кебін» деп аталатын стильде орындалған. Бұл нақты келбеті мен дене пішіні көрінбейтін фигуралар, ал бес күлді жұлдыз фонында жақындарын жоқтаған әйел мен баланың фигуралары. * Гиннестің рекордтар кітабына еген Екібастұздық ГРЭС-2 Станцияның биіктігі 420 метр айрықша тұрбасы Гиннестің рекордтар кітабына енген. ГРЭС-2 бірінші блогының жұмысы 1990 жылдың желтоқсанында, ал екінші энергоблок жұмысы 1993 жылдың 22 желтоқсанында басталды. ГРЭС-2 энергиясы Қазақстанның солтүстігін энергиямен қамтамасыз етуге бағытталған және республиканың энергия тұтынуның 15% қамтиды. Энергия тұтынушылары қатарына тек қазақстандық емес, соынмен бірге ресейлік компаниялар да кіреді. Олардың арасында «Қазақстан Темір Жолы» АҚ, «Байқоңыр» ғарыш айлағы, Ертіс-Қарағанды каналы. === Діни ғимараттар === * [[Мәшһүр Жүсіп мешіті|Павлодар қаласындағы басты мешіт]] Павлодар қаласында 6 гектар жерді алып жатқан паркі, медресесі, Кутузов, Кривенко, Қайырбаев көшелерінен кіру есіктері бар 1500 орындық Бас Мешіт сәулет ансамблі салынды. Бас мешіттің жобасын «Алматыгипрогор» АҚ жобалау институты әзірледі. Мешіт құрылысының басты мердігері «Иртыштрансстрой» ассоциациясының «Путь» ЖШС болды, «Иртыштрансстрой» ассоциациясының басшы-төрағасы М.А. Зыков. Мешіт ғимараты 48*48 метрлік сегізбұрышты жұлдыз түрінде салынған, диаметрі 30 метр 1200 орындық ерлер намаз оқитын зал, күмбездің биіктігі 33 метр. Мешіт ғимаратының көлемі 48*48 метр, мұнараларының биіктігі – 63 метр, аймен бірге күмбездің биіктігі – 54 метр, жалпы ауданы 7240 шаршы метр. Бірінші қабатта медресенің оқу сыныптары, неке қию залы, 200 орындық асхана және оның қосалқы бөлмелері, 300 орындық әйелдер намаз оқитын зал, дәрет алу жайлары, холл орналасқан. Неке қию залы және асхана екі көлемді бір үлкен залға айналдыру үшін жылжымалы қабырғамен бөлінген. Ғимаратқа кіру сатылармен екінші қабат деңгейіне көтереді, онда 1200 орындық балконы бар намаз оқу залы, ислам мәдениетінің мұражайы, кітапхана, бейнезал, қызметтік жайлар, холл орналасқан. [[Сурет:Blagoveschenskij sobor Pavlodar 001.JPG|250px|thumb|Благовещенск кафедралы соборы.]] Негізгі ғимараттың екі қабаты және мұнаралары кірпіштен, күмбезі темір құрылымдардан жасалған.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> * [[Благовещенск кафедралы соборы (Павлодар)|Благовещенск кафедралы соборы]] 1999 жылдың 23 қазаны Ертістің Павлодар өңірі үшін маңызды есте қаларлық күн болды. Бұл күні Павлодарда Благовещенски кафедралы соборы ашылды. Павлодарлық архитекторлар Ресейдің қалаларына барып, храмның әр түрлерін көріп, Мәскеудегі бір соборға тоқтады. Бұл тек негіз ғана болды. Мәскеулік храм кішірек және қарапайымдау еді. Павлодарлықтар өз соборын жобалағанда қала тұрғындарын таң қалдырарлық жаңалықтар енгізді. Благовещенск соборының қоңыраулары Мәскеуден әкелінді. Олар паникадило АҚКЗ-да құйылған және шіркеулік бұйымдар Мәскеу жанындағы Софринодан жеткізілді, онда мәскеулік патриархияның зауыты бар. Православиенің заңдарына сәйкес онда тоғыз қоңырау қойылған. Ең үлкен қоңыраудың салмағы – 1024 кг, ең кішкентайының салмағы – 4 кг. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> == Белгілі адамдар == [[Михаил Иванович Исиналиев|Исиналиев, Михаил Иванович]] - қазақстандық мемлекеттік және партия қайраткері, дипломат. Қазақ ССР-дің сыртқы істер Министрі. ===[[Павлодарлықтар – Кеңес Одағының Батырлары]]=== # [[Кривенко, Иван Илларионович]] - танкист, [[Ұлы Отан соғысы]]на қатысушы, [[Кеңес Одағының Батыры]] (1945), Павлодар қаласының құрметті азаматы # [[Елгин, Андрей Николавеич]] - автоматшылар бөлімшесінің командирі, Азаматтық және [[Ұлы Отан соғысы]]на қатысушы, [[Кеңес Одағының Батыры]] (1945) қайтыс болғаннан кейін. ===[[Павлодарлықтар – Социалистік Еңбек Ерлері]]=== ===[[Павлодарлықтар – КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]=== ===Ғалымдар=== # [[Ақышев Кемел|Ақышев Кемел Ақышұлы]] – т.ғ.д. (1924-2003) # Арғынбаев Халел Арғынбайұлы – т.ғ.д., профессор (1924-1998) # [[Бейсембаев Серікбай]] Бейсембайұлы – тарих ғ.д., академик (1912-1990) # [[Ғинаят Рахметоллаұлы Бекжанов|Бекжанов Ғинаят Рахметоллаұлы]] – г-м.ғ.д., академик (1927) # [[Ермұхан Бекмаханұлы]] – тарих ғ.д. профессор (1915-1966) # [[Әбікен Бектұров|Бектұров Әбікен Бектұрұлы]] – техн.ғ.д., академик (1901-1985) # Ержанов Жақан Сүлейменұлы – техн.ғ.д., академик (1922-2003) # Әбділдин Жабайхан Мүбәракұлы – филол.ғ.д., академик (1933) # Әбділдин Мейірхан Мүбәракұлы – ф-м.ғ.д., профессор (1938) # Жұматов Хамза Жұматұлы – мед.ғ.д., академик (1912-1972) # Каюпов Арықтай Каюпұлы – г-м.ғ.д., академик (1914-1993) # Қасымов Қамар – ҚазКСР еңбек сіңірген өнер қайраткері (1893-1966) # [[Әлкей Хақанұлы Марғұлан|Марғұлан Әлкей Хақанұлы]] – филол.ғ.д., академик (1904-1985) # Онаев Ибрагим Әбілғазыұлы – техн.ғ.д., академик (1913-1994) # [[Григорий Николаевич Потанин|Потанин Григорий]] — орыс географ, этнограф, көсемсөзші, фольклортануш, ботаник # Сағынов Әбілқас Сағынұлы – техн.ғ.д., академик (1915) # [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Сәтбаев Қаныш Имантайұлы]] – г-м.ғ.д., ҒА бірінші президенті (1899-1964) # Цефт Адриан Лукоянович – техн.ғ.д., академик (1904-1971) # Шөкин Шафық Шөкіұлы – техн.ғ.д., академик (1912-2003) ===Шығармашылық адамдар=== # Абилев Дихан — қазақ советтік ақын # [[Шәкен Кенжетайұлы Айманов|Айманов Шәкен]] - актер, алғашқы қазақ кинорежиссер (1914-1970) # [[Жүсіпбек Аймауытов|Аймауытов Жүсіпбек]] – драматург, жазушы (1889-1931) # Ақышев Зейтін – жазушы, драматург (1911-1991) # [[Жаяу Мұса Байжанұлы|Байжанов Жаяу Мұса]] – ақын, композитор (1835-1929) # Байжанов Қали – ҚазКСР еңбек сіңірген әртісі (1877-1966) # [[Иса Байзақов|Байзақов Иса]] – ақын, әнші (1900-1946) # [[Қайыржан Нұрғожаұлы Бекқожин]] - журналист, қазақ баспасының тарихшысы, тарих ғылымдарының докторы (1965), профессор (1976]). КСРО журналистер Одағының мүшесі. # [[Қалижан Нұрғожаұлы Бекхожин]] - [[ақын]], драматург, аудармашы. # [[Бұқар жырау Қалқаманұлы|Бұқар жырау]] — қазақ ақын, жырау. # Әбілев Дихан – ақын, жазушы (1907) # [[Шахимардан Қайдарұлы Әбілев|Әбілев Шахимардан]] - опералық әнші, педагог, Қазақстан Республикасы еңбек сіңірген әртісі (1994). # [[Қуат Әшірбекұлы Әбусейітов]] - кинорежиссер, актер (1925) # Әбусейітов Суат - әртіс (1929-1992) # [[Мұзафар Әлімбаев|Әлімбаев Мұзафар]] - [[Қазақстанның халық жазушысы]], Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, қазақ әдебиетінде соғыс сұрапылын бастан кешіп келген қаламгер шоғырының бірі. # [[Естай Беркімбайұлы|Естай Беркімбаев]] — қазақтың көрнекті [[әншісі]], [[ақын]]-[[сазгер]]і, [[ҚазССР]]-нің еңбек сіңірген өнер қайраткері (1939). # Жаманбалинов Мүбәрак – ақын, жазушы (1924) # Иманжүсіп Құтпанұлы – суырып салма ақын (1863-1929) # Исабаев Қалмұқан – жазушы, өлкетанушы (1925) # [[Қабдыл-Ғалым Насырұлы Қаржасов]] - сүретші, кескіндемеші # Кемеңгеров Қошмұхамбет – драматург, әдебиеттанушы (1898-1937) # Кенжетаев Кәукен – ҚазКСР халық әртісі (1916) # [[Мәшһүр Жүсіп Көпеев|Көпеев Мәшхүр-Жүсіп]] – ақын, фольклор жинаушы (1857-1931) # Прокофьев, Владислав Юрьевич — атайы әнші, мәдениеттің қайраткері. # [[Сұлтанмахмұт Торайғыров|Торайғыров Сұлтанмахмұт]] – ақын, демократ (1893-1920) # [[Майра Уәлиқызы Шамсутдинова|Шамсутдинова Майра]] – әнші, композитор (1890-1927) # [[Жұмат Шанин|Шанин Жұмат]] – режиссер, драматург (1892-1938) # [[Зейін Жүнісбекұлы Шашкин|Шашкин Зейін]] – жазушы, драматург (1912-1966) ===Спортшылар=== # [[Аширов Ахат Сенорович]]- дзюдодан халықаралық класстағы спорт шебері (1997) # [[Марат Төлегенұлы Жыланбаев|Жыланбаев Марат Төлегенұлы]] — Гиннесстің рекордының кітабының жеті рет рекордсмені. Марат Жыланбаев ғаламшардың ең ірі шөлдерді Азияның, Африканың, Австралияның және Американың жалғыз зу ету бірден-бір адамымен болып табылатын. Марафоншы, халықаралық сыныптың спортының шебері. Қазақстанның мәртебелі азаматы. # [[Серік Керімбекұлы Қонақбаев|Қонақбаев Серік Керімбекұлы]] — Күміс жүлдегер ХХII 1980 граммның жаздғы олимпиадалық ойындарының, Европаның (1979, 1981 жж.) чемпионы, әлем(1982 г) чемпионатының күміс жүлдегері, әлемнің (1979, 1981 жж.) кубогының жеңімпазы, КСРО 3-еселік чемпионы, КСРО спортының еңбек сіңірген шебері. # [[Людмила Вячеславовна Прокашева|Прокашева, Людмила]] — спортсмен - конькимен жүгіру. Әлемнің чемпионатының күміс жүлдегері 1995 жылдың классикалық көпсайыста, қысқы азиялық ойынның екі рет чемпионы 1996 жылдың.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> ==Cуреттер жинағы== <gallery> <left> Image:P8250004.JPG|Павлодардағы [[В. И. Ленин]] ескерткіші . Image:T-34-85_Pavlodar_tank_front_view.JPG|Соғыс және еңбек ерлігінің Даңқ мемориалы Image:P8250020.JPG|Женіс саябағының Мәңгілік алаудың қасындағы Абырой ескерткіші Image:Город Павлодар, Казахстан. Здание акимата Павлодарской области.jpg|Павлодар облысының әкімшілік ғимараты Image:P8250025.JPG| «Иртыш» қонақ үйі Image:P8250001.JPG|«[[Ер Төстік]]» — ескерткіш Image:Здание кинотеатра «Иртыш», г. Павлодар, Казахстан.jpg|«Иртыш» кинотеатыры Image:Kazpost building in Pavlodar, Kazakhstan. Central post office in city.jpg|Орталық поштамт ғимараты </left> </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Павлодар_облысы Павлодар облысы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309225700/https://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D3%98%D0%BAi%D0%BC%D1%88i%D0%BBi%D0%BA-%D0%B0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9B%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/ |date=2017-03-09 }} в [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]] * [http://city-pavlodar.gov.kz/Ресми торабы]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://pavlodar.gov.kz/ Павлодар облысының әкімшілігі] * [http://www.pavlodar-online.kz/ Павлодар кала бетше босағасы] * [http://www.pavlodar.stat.kz/ Павлодар облысының статистика департаменті] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502075728/http://pavlodar.stat.kz/ |date=2012-05-02 }} * [http://economika-pavl.kz/ Павлодар облысының экономика департаменті] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070223145111/http://www.economika-pavl.kz/ |date=2007-02-23 }} * [http://museums.pavlodar.kz/ Павлодардың мұражайы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100707115012/http://museums.pavlodar.kz/ |date=2010-07-07 }} pavlodar.kz торабынды * [http://www.karta.kz Павлодар Картасы] * [http://www.pavlodar-wrestling.com Павлодардағы күрес туралы спорт торабы ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210302014758/http://pavlodar-wrestling.com/ |date=2021-03-02 }} {{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}} {{Павлодар облысы}} [[Санат:Павлодар облысы]] b2fuixc7fgf1un7nkqrxqxqsn2wap82 3056939 3056938 2022-08-02T21:38:15Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Аудандары */ wikitext text/x-wiki {{Қазақстан облысы |облыстың атауы = Павлодар облысы |елтаңба = Logo Pavlodar region.png |карта = {{Қазақстан облысы (карта)|Павлодар облысы|330|center|bottom-right|кедергілер=иә|жылжыту=15|тақырыбы=}} |lat_dir = N |lat_deg = 52 |lat_min = 18 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 76 |lon_min = 57 |lon_sec = |region = KZ |облыс орталығы = [[Павлодар]] |құрылған уақыты = [[15 қаңтар]] [[1938 жыл]]ы<ref>{{cite web | first = AlexG | datepublished = 14/01/2008 | url = http://www.pavlodar.gn.kz/News.html&file=article&sid=5987&mode=&order=0&thold=0 | title = Павлодар облысы туған күні | publisher = pavlodar.gn.kz | accessdate = [[15 қаңтар]] [[2008]] | lang = ru | description = }}</ref> |аудандар саны = 10 |ауылдық округтер саны = 165 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны = 408 |тұрғыны = {{өсім}} 754 016<ref name="stat1">{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT287264|title=2018 жылдың басынан 2018 жылдың 1 қарашасына дейінгі Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитеті|accessdate=2019-01-03}}</ref> |санақ жылы = 2018 |халық саны бойынша орны = 9-шы |тығыздығы = 6,04 |тығыздығы бойынша орны = 4-ші |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] — 51,77%,<br> [[орыстар]] — 35,86%<br> [[украиндар]] — 4,40%<br> [[немістер]] — 2,72%<br> [[татарлар]] — 1,86% (2018ж.)<ref>[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT260594 2018 ж. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]</ref> |жер аумағы = 124 755 |жер аумағы бойынша орны = 11-ші |су ауданы = |ЖІӨ = |ЖІӨ бойынша орны = |ЖІӨ жылы = |жан басына шаққанда ЖІӨ = |экономикалық аудан = [[Солтүстік Қазақстан]] |ресми тілі = |әкімі = [[Болат Жұмабекұлы Бақауов|Болат Бақауов]] |ISO 3166-2 коды = KZ-PAV |телефон коды = +7 7182 xx-xx-xx |пошта индекстері = 14xxxx |марапаттары = |сайты = http://www.pavlodar.gov.kz |ортаққордағы санаты = Pavlodar Province }} '''Павлодар облысы''' — [[1938]] жылғы қаңтар айында құрылған. Облыс орталығы – [[Павлодар қаласы]], ол [[Қазақстан]]ның аса ірі өзені болып табылатын [[Ертіс]] жағасында орналасқан. Облыс [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның солтүстік-шығысында орналасқан және солтүстікте – [[Ресей Федерация]]сының Омбы, солтүстік-шығыста – [[Новосібір]] облыстарымен, шығыста – [[Алтай]] өлкесімен, оңтүстікте – [[Қазақстан Республикасы]]ның Шығыс Қазақстан және Қарағанды облыстарымен, батыста – Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарымен шектесіп жатыр. == Физико-географиялық мінездеме == === Географиялық жайлау === Облыс Қазақстанның солтүстік-шығысында орналасқан. Павлодар облысы аумағының көп бөлігі [[Ертіс]] өзенінің орта ағысындағы Батыссібір жазығының оңтүстік шегінде орын алған, қазіргі кезде 127,5 мың ш.км. аймақты алып отыр. Солтүстігінде облыс Ресей Федерациясымен ([[Омбы облысы]]), оңтүстігінде – [[Қарағанды облысы]]мен, шығысында – [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс-Қазақстан облысымен]], батысында – Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарымен шектеседі. === Климаты === Павлодар облысының климаты тым [[Континенттік климат|континенттік]] және [[Аридтік климат|құрғақ]]. Қыста ашық және аязды ауа райын түзейтін [[Сібір антициклоны]] әсер етсе, жазда құрғақ және ыстық ауа, қуаншылық пен қарадауыл әкелетін [[Тұран ауа массасы]]ның әсері күшті. Қаңтар айының орташа температурасы 17 – 19,4ӘC, кей жылдары ол 48&nbsp;°C-қа дейін төмендейді. Шілденің орташа температурасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 19&nbsp;°C-тан 22,2&nbsp;°C-қа дейін жоғарылайды, кей күндері 41&nbsp;°C-қа дейін барады. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшесі солтүстіктен оңтүстікке қарай 292 мм-ден 194 мм-ге дейін кемиді. Баянаула тауларында 340 мм. Жылдың суық мезгілінде жел көбінесе оңтүстік-батыс бағытта, жылы мезгілде солтүстік-батыс бағытта соғады. Олардың орташа жылдамдығы 4,0 – 4,5 м/с. Көктем мен күзде жылдамд. 15 м/с-қа дейін баратын қатты дауылды желдер де соғып тұрады. Павлодар облысында көктем қысқа, жаз айлары ыстық, құрғақ және желді келеді. Күзі қысқа, салқын және жаңбырлы. Алғашқы үсік тамыз айының соңғы онкүндігінде болады. Қыркүйектің соңғы онкүндігі мен қазанның басында алғашқы қар түседі.<ref name="pavlodar.gov.kz">[http://www.pavlodar.gov.kz/page.php?page_id=2718&lang=2 Павлодар облысы әкімдігінің ресми сайты]</ref> [[File:Pavlodar-Fiume Irtysh.JPG|thumb|Ертіс өзені]] === Жер бедері және гидрологиясы === Павлодар облысының жер бедері екі бөлікке бөлінеді. Солтүстігінінің негізгі бөлігін Батыс [[Сібір]] ойпатының жалғасы – [[Ертіс]] жазығы, оңтүстік-шығыс бөлігін [[Cарыарқа]]ның солтүстік-шығыс сілемі, солтүстік-шығысын Құлынды даласы алып жатыр. Жер беті мұнда теңіз деңгейінен 120 – 150 м биіктікте, [[Ертіс]] аңғарында 100 – 110 м шамасында. [[Сарыарқа]] бөлігі көбінесе ұсақ төбелермен алмасып отыратын жазықтардан тұрады. Мұнда [[Баянаула]] (1026 м), [[Қызылтау]] (облыстың ең биік жері – [[Әулие тау]]ы, 1055 м), Желтау (959 м) және [[Семізбұлақ]] таулары орналасқан. [[Ертіс]] өзені облыс жерін шығыстан солтүстік-батысқа қарай ұзына бойы қиып өтеді. Өзеннің облыс бөлігіндегі ұзындығы 420 км және оған бір де бір сала қосылмайды. Оң жағалауы биік жарқабақты, сол жағалауы жайпақ. Қараша айының орта кезінде өзен суы қатып, наурыз айында мұздың қалыңдығы 115 см-ге дейін жетеді. Облыс жеріндегі ұзындығы 147 км болатын Ертіс – [[Қарағанды]] каналы [[Екібастұз]] қ. мен [[Ақсу]] кентін сумен қамтамасыз етеді. Облыстың батыс жағымен кішігірім [[Өлеңті (өзен, Еріс алабы)|Өлеңті]] және [[Шідерті өзені|Шідерті]] өзендері ағып өтеді. Облыста көлдер көп (1210 көл). [[Баянаул таулары|тауларында]] көлдер тектоникалық ойыстарда ([[Жасыбай]], [[Торайғыр]], [[Сабындыкөл]]), [[Ертіс]] бойындағы көлдер жайылмадағы қазаншұңқырлар мен ескі арналарда, ал жазықта әр түрлі көлемді қазаншұңқырларда орналасқан.<br /> '''Ірі көлдері:''' [[Сілетітеңіз]] (ауданы 965 км²), [[Жалаулы (көл)|Жалаулы]] (398 км²), [[Қызылқақ]] (180 км²), [[Үлкен Әжболат]] (110 км²), [[Маралды (көл)|Маралды]] (80 км²). Тұщы көлдер көбінесе Ертіс жағасы мен облыстың солтүстік бөлігінде тараған. Одан оңтістікке қарай тұзды көлдер саны арта береді. Жер асты суларының құрамы әр түрлі. [[Сарыарқа]] жағындағы тау жарықшақтарында жер асты сулары жер бетіне әр түрлі бұлақтар арқылы шығады. Жалпы, облыс аумағында тәулігіне 3816,5 мың м3 болатын пайдалануға жарайтын жер асты суының 11 кен орны барланған. Қазіргі кезде тәулігіне 118,5 мың м3 су беретін 6 су көзі пайдаланылады. Жер асты суының негізгі горизонты Ертіс [[артезиан]] алабында орналасқан. Мұнда судың минералдығы 4,4 – 5,5 г/дм3. Құрамы [[бром]]ды, [[йод]]-[[бром]]ды келген. Олардың жалпы минералдығы 8,0 г/дм3.3 * [[Павлодар облысының өзендері]] * [[Павлодар облысының көлдері]] * [[Павлодар облысының жерасты сулары]] === Пайдалы кендер === Облысымыз Қазақстан Республикасының [[минерал]]дық шикізат кешенінде жетекші рөл атқарады. [[Ертіс]]тің [[Павлодар]] өңірінің қатты пайдалы қазбаларының баланстық қорының жалпы құны 460 миллиард долларға бағаланады. Бұл – [[алтын]]ды, құрылыс материалдары мен өзгелерін қоса алғанда, [[көмір]] мен әр түрлі [[металдар]]. Кен орындарының бір бөлігі ертеден және табысты өндірілуде, қалғандарында қосымша геологиялық барлау жұмыстары жүргізілуде, пайдалы қазбалардың нақты көлемдері, өндіру жағдайлары анықталуда. Павлодар облысында Қазақстанның барлық [[көмір]] қорының үштен бір бөлігінен астамы шоғырланған. Ең ірі кен орындары – [[Екібастұз]] және Майкөбен, оларда сәйкесінше 10,5 миллиард және 2,2 миллиард тонна энергетикалық шикізат сақталған. Жалпы [[көмір]] қоры үш миллиард тоннадай болатын басқа да тоғыз кен орнын болашақта өндіруге болады. Барлық кен орындарының ерекшелігі көмірдің тереңде жатпағандығы, ал кей жерлерде тікелей жер бетіне шығып жатқандығы болып табылады. Сондықтан ол ашық үнемді әдіспен өндіріледі. Екібастұз бассейнінің көмірін өндірудің бірінші жарты ғасырында 2 миллиард тонна көмір өндірілді. Барлау жүргізілген қалған көлемдері бірнеше жүзжылдыққа жетеді. “Бозшакөл” мыс-порфироидтық ірі кен орны өндіруге дайын. Мұнда руда жер бетіне жақын орналасқан және өндірістік шоғырлануында тек қана [[мыс]] емес, [[молибден]], [[күміс]], басқа да құнды металдар бар. Барлық кен орындарындағы мыстың жалпы қоры үш жарым миллион тоннаны құрайды. [[Сурет:Kraftwerk Ekibastus.jpg|thumb|left|Екібастұз ЖЭО-ы]] [[Алтын]] кен орнының болжалды қоры шамамен 150 тоннаға бағалануда, онда осы бағалы металдан басқа күміс, мыс, мырыш, барит бар. [[Кобальт]] кен орындары 14 мың тоннаға, никельдікі – 251 мың тоннаға, марганецтікі – 70 мың тоннаға бағаланады. Аймақтық рудалық қорлардың маңызды ерекшелігі – олардың құрамының көп құрамдас болуы: негізгі аталған металдардан басқа онда молибден, бериллий, индий, таллий, галлий, кадмий, германий, селен, теллур және тағы басқалары бар. Облыста малахит пен ферузаның кен орындары табылды. Кейбір мамандар техникалық және зергерлік алмаздарды табу үшін нақты алғышарттар бар деп есептейді. Ертістің Павлодар өңірінде әзірше мұнай мен газдың ашылған кен орындары жоқ. Бұл болашақтың еншісінде. Облыстың жарты аумағын Ертіс өңірі ойпаты алып жатыр, геологтар көмірсутегі шикізатының мол қоры жағынан оның болашағы зор деп есептейді. Мұнайдың болжалды ресурстары - 315 миллион тоннаға, ал газдікі – 148 миллиард текше метрге бағаланады. Облыста кең тараған деп аталатын пайдалы қазбалардың 89 кен орны бар деп есептеледі: бұл – әр түрлі құрылыс материалдарын өндіруге, өнеркәсіп мұқтаждықтарына және басқа да мақсаттарға арналған шикізат. Мысалы, қорама құмының Қарасор кен орны – ТМД-дағы ең ірісі. Каолин (ақ күйдірілген) отқа төзімді саздың Суханов кен орнында шамамен 700 миллион тонна құнды шикізат сақталған. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Флора және жануарлар дүниесі === [[Сурет:Гусь.JPG|250px|thumb|Каз]] [[Сурет:Лиса возле озера.JPG|250px|thumb|Түлкі]] Павлодар облысының жері түгелдей дерлік қызғылт қоңыр топырақ белдемінде орналасқан. Ертістің шығыс жағының жер қыртысы негізінен құм, құмдауыт және саздақ топырақтан, ал сол жағалық аңғары [[плейстоцен]] кезеңінің сортаңданған бозғылт топырағы мен ауыр саздақ топырақтан түзілген. [[Сарыарқа]] шоқыларында көбінесе тастақты-қиыршықтасты қоңыр топырақ, ал шоқыаралық жазықтарда сортаң, саздақ топырақтар дамыған. Облыстың өсімдік жамылғысы қызғылт қоңыр топырақ белдеміне тән селеулі-бетегелі астық тұқымдас өсімдіктерден тұрады. Облыстың қиыр солтүстігін қайың мен теректен тұратын ормандар алып жатыр. Олар 44,0 мың га жерді қамтиды. Оңтүстікке қарай даланың сұр, қызғылт қоңыр топырағында бетегелі-жусанды дала қалыптасқан. Оңтүстік-шығысындағы құмды өңірде қарағай ормандары, Ертіс өзенінің жайылмасында шалғындар мен тоғайлар тараған. Облыстың кең даласында [[қоян]], [[сарышұнақ]], [[суыр]], [[қосаяқ]], [[аламан тышқаны]], т.б. мекендейді. [[Бесқарағай]] мен [[Баянаула қарағайлы ормандары]]нда [[тиін]]дер жиі кездеседі. [[Жыртқыш]] аңдардан [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қарсақ]], [[күзен]], [[құндыз]] сияқты жануарлар тараған. Оңтүстік-шығысындағы қарағай ормандарында еуропалық [[құндыз]], Ертістің жағалаулық ормандары мен қайың шоқтарында [[елік]], Баянаула тауларында [[арқар]] кездеседі. Облыста ақ және сары [[шымшық]], [[бозторғай]], жыртқыш құстардан дала [[бүркіт]]і, [[кезқұйрық]], [[күйкентай]], [[қырғи]], [[жапалақ]], қарағайлы орманда [[құр]], [[шіл]], [[саңырау құр]], [[тоқылдақ]] мекендейді. Жазда өзендер мен көлдерден [[аққу]], [[қаз]], [[үйрек]], [[қасқалдақ]], [[шағала]], көл жағаларында [[қызғыш]], [[тауқұдірет]], [[жылқышы]], т.б. құстарды кездестіруге болады. Ертіс өзенінде [[ақбалық]], [[бекіре]], [[нәлім]], [[шортан]], [[алабұға]], [[шабақ]] көптеп кездеседі. === Экология === Негізгі өндіріс саласы кен өндірісі, мұнайды қайта өндеу, химиялық өндіріс, қара және түсті металлургия, энергетика болғандықтан, Павлодар облысының жоғары техногенді ластануға шалдығу қаупі зор. Ластанудың басты көзі жоғары козолды Екібастұз көмірін тұқанды агрегаттар оттығында жағу технологиясын пайдаланатын жылу электр станциялары болып табылады. Шығарылып тасталынатын негізгі масса Екібастұз (46 %), Ақсу (26,5 %) және Павлодар (25,5 %) қалаларында орналасқан өнеркәсіп кәсіпорындарына тиесілі, облыстың қалған аудандарына шығарылып тасталынатын өнімнің 2%-на жуығы тиесілі. ===[[Павлодар облысының табиғат және табиғи ресурстары]]=== == Халқы == Павлодар облысы халқының саны<ref>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-division.htm|title=Division of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}</ref> <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/kaz_pop.php Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны, 2003-2012]</ref> {| class="wikitable" |- ! 1970!! 1979!! 1989!! 1999!! 2003!! 2004!! 2005!! 2006!! 2007 |- |697 947 |805 660 |943 745 |806 983 |748 651 |745 238 |743 826 |742 911 |744 860 |} {| class="wikitable" |- !2008!! 2009!! 2010!! 2011!! 2012!! 2013!! 2014!! 2015!! 2016!! 2017!! |- |746 454 |742 276 |744 363 |746 163 |747 055 |749 154 |752 793 |755 778 |758 479 |757 014 |} === Демография === Облыс халқы 2012 жылғы 1 қаңтарда 747,1 мың адамды құрады. Облыс бойынша (1 км² аумаққа) халық тығыздығы орта есеппен 6 адамды құрайды. Қала және ауыл тұрғындарының саны 514,4 мың мен 232,7 мың адамға тең. Облыста әйел тұрғындар тұрғындардың жалпы санының 52,9%, ал ер адамдар — 47,1% құрайды. 2012 жылғы 1 қаңтардағы кезеңге сәйкес Павлодар облысында 0-15 жас (жалпы санның 21,2%) аралығындағы балалар саны - 158,2 мың, 16-63 (58) жастағы тұлғалардың саны - 491,7 мың (65,8 %), 63 (58) жастағы егде адамдар мен олардан жоғары жастағы адамдар саны — 97,2 мың (13 %). 2011 жылы халық санының табиғи артуы 4682 адамды немесе халықтың 1000 адамына 6,3 құрады, бұл орта республикалық көрсеткіштің 54,3% немесе екі еседен артық болып табылады. 2011 жылы 1000 адамға неке қию саны 9,4 және 1000 адамға ажырасу саны— 4,0 құрады. Павлодар облысы халықтың жоғары көші-қонымен ерекшеленеді, көші-қон айырмасы соңғы бес жыл ішінде теріс сипатта келеді. Көшіп-қонушылар көп бөлігініңТМД елдеріне жылыстауы байқалады. Өзге елдерден көшіп-қону айырмасы соңғы бес жылда оң көрсеткішті көрсетіп келеді. === Санның серпінділікі === Халық саныңың серпінділігі соңғы бес жылда (2007—2011) біртіндеп дамуда және 2008 жылғы төмендеуден кейін 2007 жылғы көрсеткішке қайта жетуде. === Этникалық құрам === Облыстың этникалық құрамы халықтың келесі этникалық топтарымен айқындалады - қазақтар, орыстар, украиндер, немістер, татарлар, белорустар, молдовандар, азербайжандар, шешендер, ингуштар, башқұрттар, корейлер, поляктар, болгарлар, чуваштар, мордвалар, удмурттар және басқалары. 2012 жылдың басында барлық этникалық топтардың ішінде халықтың жалпы санының көп бөлігін қазақтар — 48,8% және орыстар— 37,9% құрады. Өзге этностар мен этникалық топтардың үлесі облыс халқының 13,3% болып табылады. 2012 жылғы 1 қаңтарда қазақтардың саны 364,9 мың, орыстардың саны — 283,4 мың, украиндердің саны — 37,9 мың, немістердің саны — 21,1 мың, татарлардың саны — 14,2 мың, белорустердің саны — 5,1 мың, өзге ұлттардың саны — 19,3 мың адамды құрады. === Дін === Павлодар облысы халқының ішінде әр түрлі діни сенімдер, соның ішінде ислам, православиелік және католиктік христиан, протестантизм, иудаизм және өзге де аз санды діндерді ұстанатындар байқалады. 2011 ж. 1 қаңтарында облыста 172 діни бірлестіктер мен топтар тіркелген, оның ішінде мұсылмандық — 94 (54,7 %), православиелік — 17 (10 %), католиктік — 8 (4,7 %), иудейлік — 1(0,6 %), протестанттық пен өзгесі — 52 (30 %). Облыста 126 діни ғимараттар бар. == Тарихы == === Этимология === Облыс атауы облыстың әкімшілік орталығы болып табылатын Павлодар қаласы атауымен аталады. Негізі 1720 жылы орыстың Ертіс бойындағы әскери бекіністерінің алдағы шебі ретінде қаланған; шебтің атауы одан 20 км жерде орналасқан Коряковка тұзды көлінен алынған. 1838 ж. шеп Коряковская станицасы болып өзгертіледі.1860 ж. аяғында жергілікті көпестер станицаны Александр II-нің жаңа дүниеге келген Павл ұлының құрметіне Павлодар қаласы деп өзгертуге өтініш білдіреді. Бұл өтініш іске асырылы, 1861 жылы Павлодар қаласы пайда болды. === Облыстың таңбасы === 2011 жылдың 3 қазанының сессияда - облыстың маслихат депутаттары облыстың тарихында бірінші логотипты бекітті. Сол конкурстың қорытындысының аймақтың мәдениетінің басқармасымен жарияланды. Ең сәтті үлгімен комиссия Қасымханның Жапанованың жұмысын мойындады. [[Сурет:Logo Pavlodar region.png|200px|.png|thumb|Павлодар облысының таңбасы]] Логотипте Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің белгілері бар. Таңбаның түсі мемлекеттік рәміздер түсіне негізделген – көгілдір түстің алтын түспен үйлесуі тәуелсіз мемлекет халықтарының бірлігі мен гүлденуінің белгісі. Өткен салт-дәстүрлерімізді ұстану белгісі ретінде логотипте қазақ ұлттық ою-өрнегі бейнеленген. Орталық бөлігінде Қазақстан Республикасы елтаңбасының негізгі идеясынан алынған – киіз үйдің шаңырағы бар. Шаңырақ – отбасы құт-берекесінің, бейбітшілік пен тыныштықтың нышаны. Киіз үйдің түндігі көгілдір ашық аспан астындағы жарқыраған күнді елестетеді. Ал таңбаның ортасынан бастап көгілдір кеңістік бойымен таралған уықтар - өмір мен жылудың көзі есептелетін күн сәулесі іспеттес. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Ең ескі тарих === [[Павлодар облысының ескі тарихы]] Археологиялық зерттеулер Ертіс өңірінде тарихқа дейінгі кезде адамдар саны көп тайпалар өмір сүргенін көрсетеді. Ежелгі адамдардың тұрақтау іздері Баянауыл ауданында, Ертіс өзенінің жиегінде табылды. Тастан жасалған қарулар, жебелер мен найзалардың кремнийден жасалған ұштары табылды. Мыңжылдықтар өз кезегімен өтіп жатты, Ертіс өңірінде тұрып жатқан түрлі тайпалардың мәдениеті өзгеріп отырды. Бұнда қимақтар, үйсіндер, қаңлылар, наймандар көшіп жүрді. [[Павлодар Ертіс өңірінің жартастағы жазулары]] Қазіргі заманғы Ертістің Павлодар өңірі аумағына жасалған бірінші экспедициялар Сібірде мемлекеттік биліктің нығайтылуынан және Тобол губерниясын белгілегеннен кейін басталды. Коряков пошталық форпост Ертістің жағасында 1720 жылы пайда болды. 1838 жылы форпост аттас станица болып өзгерді, ал 1861 жылы - Павлодар қаласы деп аталды. Сол жылдары 19-шы ғасырдың басында ауыл шаруашылығының өсуі, ауылшаруашылық шикізатты қайта өңдеу салаларының, тау-кен ісінің дамуы көзделіп еді. 19-шы ғасырдың екінші жартысынан бастап Екібастұзда көмір өндіруді әзірлеу жұмысы, Коряков және Үлкен Қалқаман көлдерінде тұз өндірісі жүргізілді. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> [[XIX - XX ғ. басындағы Павлодар Ертіс өңірі]]. === [[XX ғасырдағы Павлодар облысы|Советтік кез]] === 20-шы ғасырдың бірінші жартысында Құлынды-Павлодар (1923) темір жолының құрылысымен және Ертісте кеме қатынасының дамуымен шаруашылық тез қарқынмен дамыды. 1938 жылы облыс орталығы болған Павлодар кеме қатынасы бар Ертіс өзені мен темір жолдың қиылысында қалып, Екібастұз, Орал, Сібірмен тұрақты байланыс орнатты. Бұл қала мен облыс экономикасының одан әрі дамуына негіз болды. Шағын шеберханалардың орнында ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар бой көтерді. [[Ұлы Отан Соғысы жылдарындағы Павлодар Ертіс өңірі]] 1956 жылдан бастап Павлодар тың және тыңайған жерлерді игеру орталықтарының бірі болды. Тыңды көтеру нәтижесінде облыстың егістік аумақтары он есе көбейді. Көмірді өндіру және тың игеру Павлодар облысындағы өндірістік күштерінің дамуына мықты серпін берді. [[Тың игеру (Павлодар облысы)]]. Қолайлы экономикалық-географиялық орналасуы, бай ресурстары, көлік жолдары мен Ертіс-Қарағанды арнасының бар болуы 1957 жылы құрамына Павлодар, Екібастұз, Ақсу (Ермак) қалалары енген Павлодар-Екібастұз аумақтық-өнеркәсіптік кешеннің құрылуына әсер етті. Арзан Екібастұз көмірі негізінде энергетикалық база құрылған және өнеркәсіптің жаңа салалары: қара және түрлі түсті металлургия, машинажасау, алюминий, мұнай өндіру және химия салалары дамыды.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Қазіргі === # [[1991]], [[30 желтоқсан]] — Павлодарда Кутузов к-сі бойымен Ломов к-сі қиылысына дейін өтетін трамвай желісі іске қосылды. # [[1993]] — 1 қаңтардағы кезеңге сәйкес Ленин кентін қоса есептегенде Павлодарда 367,4 мың адам тұрды. # [[1993]], [[4 мамыр]] — Ермак қаласы Ақсу қаласына өзгертілді, Краснокутск ауданы Ақтоғай ауданы болып өзгертілді. # [[1993]], [[7 қазан]] —Краснокутск ауылы Ақтоғай ауылы болып өзгертілді. # [[1993]], желтоқсан —Екібастұздық ГРЭС-2-нің екінші энергоблогы іске қосылды. # [[1994]], маусым — Индустриалды және педагогикалық институттар Павлодар мемлекеттік [[университет]]і болып біріктірілді. # [[1994]] — Павлодар қаласындағы Свердлов көшесі Ломов көшесі болып, Тургенев көшесі - М. Қайырбаев көшесі болып, Қызыләскер көшесі— И. Кривенко көшесі болып өзгертілді. # [[1994]] — Екібастұзда православиелік Серафим-Иверск храмының іргесі қаланды. # [[1996]] —тұрғын-коммуналды шаруашылық монополиясыздандырылды, КСК-лар құрылды. [[1996]], [[21 маусым]] — Железинка ауылында Свято-Троицк храмының негізі қаланды. # [[1997]], [[9 мамыр]] — Павлодардың Орталық алаңында алғашқы рет әуесқой автожарыстар өтті, ол жарыс [[1997]] ж.-дан [[2008]] ж.-ға дейін қаланың бас алаңында өтетін мерекелік шаралардың ажырамас бөлігі болып келді. # [[1997]], қазан — Павлодарда халықаралық «Айналайын Ертіс — 97» фестивалі өтті. # [[1998]], [[17 мамыр]] — Ақсу-Конечная теміржол желісінің құрылысы басталды.. # [[1998]], [[24 қараша]] — [[Қазақстан]] Президенті Н. Назарбаев қатысқан Павлодар облысының 60 жылдығына арналған салтанатты шаралар өтті. # [[1999]], [[28 тамыз]] — Павлодар қаласында Әулие Николай кіші шіркеуін дәріптеу шарасы өтті. [[1999]], [[23 қазан]] — Павлодар қ. Игілік кафедралды соборының салтанытты ашылуы болды және Павлодардың бас мешітінің алғашқы тасы қаланды. XXI ғасыр # [[2000]], [[23 қыркүйек]] — Жаңа жағалаудың сәулет ансамблі ашылып, алғашқы рет қалалық ипподромда жылқы-спорттық сайыстар өткен Павлодар қаласы Күні мерекелік шарасы аталып өтті. # [[2000]], [[17 қазан]] — Павлодар қ. Рим-католиктік Шіркеуінің Иса нәресте әулие Терезаның келуін дәріптеу шарасы өтті. # [[2000]], [[25 қазан]] — Павлодар қ. облыстық көркемөнер мұражайының ғимараты жанында ақын, философ Сұлтанмахмұт Торайғыровқа арналған ескерткіш ашылды. # [[2000]], желтоқсан — Аксу-Конечная теміржолын төсеп жатқан екі бригада Май ауданының Көктөбе ауылында түйісті. [[2001]] ж. ортасында құрылыс аяқталғаннан кейін Аксу-Конечная теміржолы тәуелсіз [[Қазақстан]]да салынған ең алғашқы темір жол болды. # [[2007]], [[21 шілде]] — алғашқы рет қала әкімшілігінің қолдауымен «open air RELAX Summer Sun Party» музыкалық фестивалі өтті. # [[2010]], [[12 сәуір]] — Павлодар қ. әкімшілігінің жанында Қаныш Имантайұлы Сәтбевқа арналған ескерткіштің ашылуы болды. # [[2011]], [[24 қаңтар]] — VII Қысқы Азия ойындары алауының эстафетасы өтті. Бүгінгі күні Павлодар облысы барлық облыстардың арасында жоғары өнеркәсіптік әлеуетімен ерекшеленеді, көп салалы ауыл шаруашылығы бар, ауылшаруашылық өнімдерімен өзін толық көлемде қамтамасыз етеді. Бұнда су көлігінен басқа көліктің және өндірістік емес саланың барлық түрлері дамыған.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> == Әкімшілік бөлініс == === Аудандары === #[[Аққулы ауданы]] #[[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] #[[Баянауыл ауданы]] #[[Ертіс ауданы]] #[[Железин ауданы]] #[[Май ауданы]] #[[Павлодар ауданы]] #[[Тереңкөл ауданы]] #[[Успен ауданы]] #[[Шарбақты ауданы]] #[[Ақсу]] қаласы #[[Екібастұз]] қаласы #[[Павлодар]] қаласы<ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Атқару органдары === Атқарушы өкімет Павлодардың облысының әкімі болып табылады. Атқару органдарының аймақтағы құрылымдары: * Павлодар облысы әкімінің аппараты * Қаланың және ауданның әкімдерінің аппараттары * Павлодардың облысының басқармалары * Аумақтық мемлекеттік органдар === Павлодардың облысының басқармалары: === * Павлодар облысының сәулет және қала құрылысы басқармасы * Павлодар облысының ішкі саясат басқармасы * Павлодар облысының денсаулық сақтау басқармасы * Павлодар облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы * Павлодар облысының мәдениет басқармасы * Павлодар облыстық жұмылдыру дайындығы, азаматтық қорғаныс, авариялар мен дүлей апаттардың алдын алу және жоюды ұйымдастыру басқармасы * Павлодар облысының білім беру басқармасы * Павлодар облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы * Павлодар облысының кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы * Павлодар облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы * Павлодар облысының ауыл шаруашылығы басқармасы * Павлодар облысының құрылыс басқармасы * Павлодар облысының қаржы басқармасы * Павлодар облысының экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы * Павлодар облысының мұрағаттар және құжаттама басқармасы * Павлодар облысының жер қатынастары басқармасы * Павлодар облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы * Павлодар облысының туризм, дене тәрбиесi және спорт басқармасы * Павлодар облысының энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы === Аумақтық мемлекеттік органдар === * Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Павлодар облысының Төтенше жағдайлар департаменті * Павлодар облысы бойынша Кедендік бақылау департаменті * Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі жөніндегі комитетінің Павлодар облысының Соттар әкімшісі * Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Павлодар облысы бойынша басқармасы * Павлодар облысының мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасы * Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің Павлодар облысы бойынша басқармасы * Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Дәрменсіз борышкерлермен жұмыс комитетінің «Ертіс» өңіраралық департаментінің Павлодар облысы бойынша филиалы * Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті * Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті * Павлодар облысының Әділет департаменті * Павлодар облысының Ішкі істер департаменті * Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының Павлодар облыстық филиалы * Павлодар облысы Статистика департаменті === Павлодардың облысының бастықтары === Облыс әкімі: * [[Ерлан Мұхтарұлы Арын|Арын, Ерлан Мұхтарұлы]], * [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев]], * [[Қайрат Айтмұхамбетұлы Нұрпейісов]], * [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов]], * Ғалымжан Бадылжанұлы Жақиянов, * [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов]]. Облыс әкімі аппаратының басшысы: * [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов]], * Асығат Асиұлы Жабағин. Облысты халық депутаттары атқару комитетінің төрағасы: * Жақсылық Ғабдуллинұлы Исқақов, * [[Рысбек Мырзашев]] * Махмет Кайрбайұлы Қайрбаев, * [[Темеш Садуақасов]], * Жақыпбек Жанғозин. Коммунистік партияның облыстың комитетінің бірінші хатшысы: * Борис Васильевич Исаев, * Юрий Алексеевич Мещеряков, * Петр Иванович Ерпилов, * Борис Васильевич Исаев, * Иван Михайлович Буров, * Иван Гаврилович Слажнев, * Василий Кузьмич Шишонков. == Экономика == Павлодар облысы – Қазақстанның басты индустриалдық өңірлерінің бірі. Мұнда дәстүрлі күрделі өндірістер мен минералдық және көмірсутекті шикізатты игерумен айналысатын кәсіпорындардың оңтайлы үйлесімділігі бар ТМД-нің экономикалық кеңістігіндегі аса ірі аумақтық-өндірістік кешен тарихи қалыптасқан. Облыстың орасан зор табиғи-ресурстық әлеуеті, дамыған өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымының бар болуы, жоғары ғылыми-техникалық әлеуеті, оның Орталық Азия мен Сібір арасындағы байланыстырушы рөлі түрлі елдер мен континенттердің өнеркәсіпшілері мен кәсіпкерлерінің мұқият назарын аударуда. Сонымен қатар, экономикалық деңгейдің осы көрсеткіштеріне өңірдің өзге де тартымды сипаттарын: дамыған банк саласын, шағын және орта бизнестің серпінді дамуын, біліктілігі жоғары мамандардың болуын, қазіргі заманғы көліктік-коммуникациялық инфрақұрылымды, шетелдік инвесторлардың, мемлекеттік даму бағдарламаларының бар болуын да қосуға болады Павлодар облысының аумағында көп салалы индустриалдық кешен қалыптасты. Өңірдің өнеркәсіптік әлеуеті ірі экспортқа бағдарланған өнеркәсіптік компаниялармен айқындалады. Олар көмірді, электр және жылу энергиясын, алюминий тотығын, ферроқорытпаларды өндіреді. Облыс үлесіне республиканың өнеркәсіптік өндірісінің 7%-ы, республикалық көмір өндірісінің 70%-ы, ферроқорытпалар өндірісінің 3/4, электр энергиясы мен мұнай өнімдері өндірісінің 40%-ы тиесілі. Облыстың әлеуеті химия, машинажасау және металл өңдеу салалары кәсіпорындарының дамуына жеткілікті. Облыста түрлі меншік нысанындағы 5 мыңға жуық кәсіпорын белсенді қызмет етеді. Бұдан басқа, өңірде ауылшаруашылық өнімдерінің шикізат базасы мен оларды өңдеуге арналған өндірістік қуаттылықтар бар. Қазақстанның энергетикалық жүрегі – аса ірі Екібастұз электр станциялары, Ақсу ГРЭС, сондай-ақ Павлодар өнеркәсіп кешенінің энергияны қажетсінетін кәсіпорындарына қызмет ететін бірқатар ірі жылу станциялары болып табылады. Осы электр станцияларының даусыз артықшылығы көмір көздеріне және электр мен жылу энергиясын тұтынушыларға жақын орналасқандығы болып табылады.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> === Өнеркәсіп === Облыс экономикасы Қазан революциясына дейін жергілікті шикізатты өңдеуге негізделген шағын 242 диірмен (оның ішінде 4 су, 47 ат күшімен істейтін және 191 жел диірмені) мен тоң май, сабын және кірпіш зауыттарынан, [[Қалқаман]] мен [[Тобылжан]] көлдеріндегі тұз өндіру кәсіпшілігінен тұрды (1908). Облыс қойнауының кен байлықтарына мол екенін білген шетелдік кәсіпкерлер 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басында тау-кен өнеркәсібіне инвестиция берді. Орыс кәсіпкері Попов 1839 ж. Благодатно-Стефанов зауытын салды. Онда қорғасын, күміс және мыс балқытылды. Павлодар көпесі Деров София, Надежда және Царицын-Александровский кеніштерінде мыс өндірді. 1893 ж. [[Деров]] [[Екібастұз]] тас көмір кенін иеленіп, 9 шахта ашты. 1913 ж. оны ағылшын концессионері [[Л.Уркварт]] иеленіп, “Қырғыз тау-кен өнеркәсібі акцион. қоғамы” деп атады. Ондағы 24 кокс пеші жылына 7 мың тонн кокс беріп тұрды. Көмірмен бірге қорғасын және мыс өндіру дами түсті. 1916 ж. бұл жерде 25 мың тонн мырыш, 13 мың т. қорғасын, 1 мың т. мыс, 210 т күміс және 18 т алтын өндірілді. 1917 ж. Павлодар уезінде бумен істейтін 40 диірмен болды. Ол жылына 3,5 млн пұт ұн өндіретін. Одан басқа уезд аумағында су көлігінің механикалық шеберханасы, [[Мочалин]]нің механика зауыты, электрикалық станция, темекі фабрикасы, сабын қайнататын, тері илейтін зауыттар жұмыс істеген. 1938 ж. П. о. құрылып, оның құрамына [[Павлодар]], [[Каганович]], [[Цюрупин]], [[Ертіс]], [[Куйбышев]], [[Өрлітөбе]], [[М.Горький]], [[Бесқарағай]], [[Лозов]] аудандары және [[Қарағанды облысы]]нан бөлініп шыққан [[Баянауыл]] ауданы кірді. Облыс жаңа құрылған кезде шағын кәсіпорындардың ең ірілері – полиметалл кентастарын өндіретін [[“Майқайыңалтын”]] комбинат, [[“Павлодар-тұз”]] тресі және [[Екібастұз]] кірпіш зауыты болды. А. ш. құрайтын 95,6% шаруа қожалықтарының 465-і шаруашылық болған. 1940 ж. облыс аумағында жүргізілген геологиялық барлау нәтижесінде Екібастұз көмір алабының жалпы қоры (1 млрд т-дан астам) анықталды. Облыс орталығы – Павлодарда [[хром]], балық зауыттары, нан комбинат, т.б. салынды. 2-дүниежүз. соғыс кезінде [[КСРО]]-ның батыс аймағынан көшіріліп келген зауыт, фабрика, т.б. кәсіпорындар облыс экономикасының жедел дамуына ықпалын тигізді. 1942 ж. облыста 41 цех және 4 өнеркәсіп орны пайда болды. 1954 ж. тың және тыңайған жерлерді игеруге байланысты 1 млн га-дан астам жер жыртылды. Жаңадан 32 астық өсіретін кеңшар, 8 МТС пайда болды. Амал шамамен бірге облыстың өнеркәсібі де жедел дамыды. [[Екібастұз]] көмірін және [[Майкөбен]]нің қоңыр көмірін өндіру ұлғая түсті. [[Павлодар]], [[Екібастұз]] және [[Өрлітөбе]] ағаш өңдеу кәсіпорындары жұмыс істей бастады. 1950 – 70 ж. облыс индустриясының өркендеу кезеңі болды. 1960 ж. [[Ертіс]] жағалауында [[МАЭС]] ([[ГРЭС]]), темір қорытпалары, құрылыс материалдары зауыттары, т.б. ірі кәсіпорындар салына бастады. 1965 ж. машина жасау зауыты және [[ЖЭС-2]] іске қосылды. Бұрынғы машина жасау зауыты 1966 ж. трактор зауыты болып қайта құрылды. Нәтижесінде 60-жылдардың ортасынан бастап облыста [[Павлодар]] – [[Екібастұз]] энергетик. өнеркәсіп торабы өсіп қалыптасты. 1971 ж. [[Ертіс]] – [[Қарағанды]] каналы іске қосылды. Канал суы 100 мың га-дан астам жерді суғарды және суландырды. 1974 ж. картон-[[рубероид]] зауыты жұмыс істей бастады. 80-жылдары 100-ге жуық кәсіпорындар мен цехтар іске қосылды. Өнеркәсіп өнімінің көлемі 28,8%-ға өсті. 1990 – 94 ж. осыған дейін болған өндірістік және оны мат.-тех. қамтамасыз ету жүйесінің “бұзылуы” салдарынан өнеркәсіп өнімдерінің барлық саласы өз өнімдерін азайтты. 90-жылдардың ортасында мемлекетсіздендіру және жекешелендіру процесі басталды. Нәтижесінде 2001 жылдың басында жекеменшік формадағы кәсіпорындар жалпы кәсіпорындардың 78,9%-н, мемлекетке қарасты кәсіпорындар 20,8%-ды, шетелдік кәсіпорындар 0,3%-ды иеленді. 2002 – 03 ж. облыстың әлеумет-экономикалық негізгі көрсеткіштері жақсарды. Сыртқы сауда балансының сальдосы 2001 жылға қарағанда 30,2%-ға өсіп, 143,9 млн. [[АҚШ]] долларын құрады. Мұндай өсу негізінен металлургия кәсіпорындардағы қуат көздерін қайта құру және техника қайта жабдықтау нәтижесінде іске асырылды. Облыстың өнеркәсіптік өнім құрылымында кен өндіру өнеркәсібінің үлесі 18,3%-ды құраса, өңдеу өнеркәсібі саласында 52,1%, электр энергиясы, газ және су ш-ның үлес салмағы 29,6% болды (2003). Павлодар облысы—Қазақстанның ірі индустриалды орталығы, ол электрэнергия, балшық, мұнай қайта өндеу өнімдері, машиноқұрылысы, тағам өнеркәсібі және құрылыс материалдарын өндіруге бағытталған көпсалалы өнеркәсіп кешенін құрайды. Аймақтағы жетекші сала өндірістің 70% қамтамасыз ететін металлургия өнеркісібі мен металдарды өндеу болып табылады. * Қара металлургия Сала облыста Ақсу қаласындағы зауыты арқылы әйгілі. Ферроқорыту Ақсу зауыты —ТНК «Казхром» АҚ филиалы болып табылады, феррохром, ферросилиций, ферросиликомарганец, ферросиликохром секілді әлемдік нарықта сұранысқа ие жоғары сапалы өнімдерді өндіреді. Ақсу қаласындағы ферроқорыту зауыты— әлемдегі ең ірілердің бірі — пайдалануға 1968 жылы берілген. Жылына 1 млн тонна өнім өндіреді. Дайын өнімді зауыт Теміртауға, ТМД (Ресей, Украина, Белоруссия, Грузия, Өзбекстан) мен қиыр шетелдердің (Люксембург, Жапония, Германия, Австрия, Швеция, Болгария, Румыния және т.б.) металлургиялық зауыттары мен комбинаттарына жібереді. * Түсті металлургия Өнеркәсіптің жас саласы. Бұл глиноземді өндіру, Майқайыннан алынған полиметаллдық кендер мен Бозшакөлден алынған мыс кендерін байыту. Қазақстанның алюминий өндірісінің алғашқысы – Павлодар қаласындағы «Қазақстан Алюминийі» , қуаттылығы жылына 1,5 млн тонна, 1964 жылы қазан айында салынған және пайдалануға берілген. Кәсіпорын алюминий, сонымен қатар керамика, отқа берік материалдар мен электр өнеркәсібі материалдарын өндіру үшін қажет шикізат болып табылатын глинозем өндіреді. Жолай бокситтардан галлий мен пятиокись ванадия шығарылады. Галлий — шетелдерде үлкен сұранысқа ие сирек металл. Ол Жапонияға, Германия мен АҚШ-қа экспортталады. Республикада түсті металлургия кластерін құру мен дамыту мақсатында облыста бастапқы алюминийді өндіру үшін «Қазақстан электролизді зауыты» АҚ салынып, іске қосылды. 2009 жылы Павлодар алюминийі ресми түрде Лондон металл биржасында тіркелді, ол Қазақстандық электролизді зауыты өнімдерінің халықаралық стандартта екендігін дәлелдеді және бастапқы алюминийді биржалық бағада жеткізуге жол ашты. «Кастинг» ЖШС Павлодар филиалы. Кәсіпорында болат дайындау мен прокат, қайыс шарларын, өзектер мен арматураларды өндіру игерілген. Мұнайгаз саласы үшін болат жапсарсыз құбырларды үздіксіз-құю өндірісін кеңейту бойынша жұмыстар жалғасуда. «Кастинг» ЖШС-нің дамуының негізгі бағыты сорттық прокат, құрылыс арматуралары, құбыр мен сымдар, сонымен қатар мұнайгаз саласы үшін болат жапсарсыз құбырларын өндіру болып табылады. Болатты үздіксіз құю мен пластикалық деформациялау жаңа технологиясы негізінде тау-металлургия кешені үшін қайыс өнімдерін өндіру жалғастырылуда Облыста алтын, күміс, мыс, цинк полиметаллдық кен орындары бар. Бұл кен орындары «Майқайын алтын» АҚ –мен өнделеді. Майқайын комбинатында кен ошақтары мен байыту фабрикасы бар. «Майқайналтын» АҚ мысты мыс концентратында, цинкті цинк концентратында, алтыны бар концентраттарды шығарады «Майкаин» кен орны — кешенді алтын-барит-колчеданды-полиметалды кен орны, Қазақстан Республикасында Астана қ. 400 км жерде орналасқан, 1924 ж. ашылған. «Майқайыналтын» БАҚ РМК-ні 2005 жылы алған. Қазіргі кезде кәсіпорында «Майқайын В» жер асты кеніші қызмет етеді. 2006 жылдың сәуірінен бастап «Алпыс» кен орнында жер асты кенішінің құрылысы жүргізіліп, өнімділікті 500 мың тонна кенге дейін артумен байыту фабрикасы қайта құрылуда. * Машинажасау және металл өңдеу Павлодар Ертіс өңірінің алғашқы ауылшаруашылық машинажасау кәсіпорны — «Октябрь» зауыты (1942). Бұл техникалық құрал-жабдық шығаруға: жинау жұмыстары құралдарын механизациялау мен автоматизациялау (автомат-станоктар мен жартылай автоматтар, жинау конвейерлері, сынақ стендтері) мамандандырылған тәжірибелі-эксперименталды кәсіпорын болды. Бүгінде зауыт стандартты емес диірмен құрал-жабдығын, сауда құрал-жабдығын (стеллаждар), металлосайдингтер мен металлжабынғыштар, қол және электрлі стеллаждар шығарады. Перспективті мұнайгаз машинажасауды дамыту мақсатында «Құрал-жабдық зауыты» ЖШС-нда саңылауларды жөндеу мен апаттардың алдын-алу үшін қажет құрал-саймандар, бұрғы кілттеріне арналған қосалқы бөлшектер, жағалай бағандарға арналған жабдықтар, бұрғы сорғыштарына арналған қосалқы бөлшектер дайындалады. Мұнайгаз секторына жіберілетін өнімдердің номенклатурасы 60 атаудан тұрады. Зауытта сонымен қатар локомотив пен жүк вагондарын жөндеуге арналған қосалқы бөлшектерді өндіру де игерілген. «[[Павлодар машина жасау зауыты]]» АҚ-да көпірлі және айналма жүк көтергіштерін өндіру ұлғайып келеді. Кәсіпорында 55 тоннаға дейін жүк көтеретін жүк көтергіштерді жасау игерілген. * Химиялық өнеркәсіп Облыстың кәсіпорны мұнайды қайта өндеу кәсіпорнының қалдықтары негізінде жұмыс істейді, шикізат ТМД елдерінен, ең алдымен Ресейден әкелінеді. Шығарылатын өнімнің сұрыпталымы көп: полимер негізіндегі сыр мен лактар, майлау материалдары, антифриздар, пластмасса мен полиэтилен бұйымдары, хлор, каустикалық сода. «Реагент-Восток» ЖШС «Павлодар химиялық зауыты» АҚ –ның өндіріс қуаттылығының бөлігін бөлу жолымен 2002 жылдың маусым айында құрылған. Өндіріс қуаттылығы – жылына 3,5 мың тонна химимялық өнім. Өнімнің негізгі түрлері: натри-бутилды флотореагент, ДФБ присадкасы, «Дезостерил» дезинфекциялық құралы. Өнім Қазақстан мен Ресейдің тау-байыту комбинаттарына жіберіледі. Республикадағы негізгі пайдаланушылар —«Казцинк» АҚ, " «Казахмыс Корпорациясы» АҚ, "Техснаб «Майқайыналтын» ЖШС, шетелде —«Норильск-Никель» БРҰ.. «Каустик» АҚ Павлодар химиялық зауытының негізінде 2002 жылы тамыз айында құрылған. Қызметінің негізгі түрі – сұйық хлорды шағын ыдыста сақтау мен құю. Жолай келесі өнімдерді өндіреді: техникалық натрийдің гипохлориті, «Белизна» ағартқыш құралдары, газ тәрізді азот, оттегі, полиэтиленді ыдыс. * Мұнайды қайта өңдеу өнеркәсібі Облыста Республикадағы мұнай өнімін өңдеу бойынша ірі кәсіпорындардың бірі— «Павлодар мұнайхимиялық зауыты» АҚ қызмет етеді, ол Омбы арқылы Батыс Сібірден әкелінетін мұнаймен жұмыс істейді. Зауыт қуаттылығы — 7,5 млн тонна. Зауыт өнімі Павлодар облысы мен Қазақстанның өзге облыстарына таралады, Ресей мен Орта Азия елдеріне шығарылады. Облыста шығарылатын мұнай өнімдерінің құрылымында жетекші орында моторлы отын (бензин) мен газойлдар тұр. * Отын-энергетикалық кешен 1954 жылы Екібастұзда қуатты көмір өнеркәсібі бастама алды. Геологиялық бағалаулар бойынша тас көмірінің жалпы қоры — 12,8 млрд тоннаны құрайды. 2005 жылы 56,9 млн тонна көмір шығарылды, бұл Қазақстандағы көмір шығарудың 65% құрайды. Шығарылатын көмірдің көп бөлігі Оралға, Батыс Сібірге экспортталады және Қазақстан өзге облыстарына жөнелтіледі. Павлодар облысында 8 көмір орындары бар. Олардың ішіндегі ең ірілері Екібастұз және Майкөбе бассейндері. Осы орындардың қорлары шағын аумақта жерден тереңде емес қабатта орналасқан, бұл көмірді ашық тәсілмен алуға мүмкіндік береді. Бұл - көмір шығарудың өнімді әрі арзан тәсілі. Екібастұз бассейні аумағында бірнеше разрездер бар, оның ішінде ең ірісі — «Богатырь». Бұл тек Қазақстандағы ғана емес, бүкіл әлемдегі ең ірі разрез. «Богатырь Аксес Комир» ЖШС көмірді «Богатырь» және «Северный» разрездерінен шығарады. Көмірді шығару бойынша өндіріс қуаттылығы — 40 млн тонна. «БАК» ЖШС шығаратын көмір үлесі Қазақстанның көмір шығаратын компанияларының арасында 44% құрайды. «Еуроазиаттық энергетикалық корпорация» АҚ («Восточный» разрезі). Көмір шығаратын разрездің өндірістік қуаттылығы – жылына 20 млн тонна тас көмір. Қоңыр көмір - лигнитті шығару Майкөбелік көмір орнында іске асырылады ( «Майкубен-Вест» ЖШС). * Құрылыс материалдарының өнеркәсібі Таралған пайдалы қазбалардың белсенді игерілуі (күйдіргіш отқа төзімді балшықтар, сәндік қаптағыш тастар, габбро, гранит, мрамор және әк) құрылыс индустриясының өндірісін ұйымдастыруға мүмкіншілік береді. Қазіргі кезде облыста құрылыс материалдары мен заттарының құрамы ретінде пайдалануға болатын өнеркәсіптің (қосалқы өнімдері мен қалдықтары (қасиеті, агрегаттық жағдайы және жойылу перспективасы жағынан әр түрлі) көп. «Құрылыс материалдары зауыттарының бірлестігі» ЖШС. 2003 жылдың қыркүйек айында бұрынғы ЖБИ-4 негізінде силикатты кірпіш өндіретін цех қалпына келтіріліп, іске қосылды.Зауыттың жоспарлы қуаттылығы — жылына 20 млн дана кірпіш.Силикатты кірпішті өндіруге арналған шикізат әк пен кварцті құм болып табылады. «Траст-Элстром» ЖШС. Зауыт импортты алмастыру бағдарламасы шеңберінде 2003 жылдың қараша айында іске қосылды және қазіргі кезде Қазақстан Республикасының жиһаз индустриясы ағаш жоңқалы материалды импорттауға бағытталған, сондықтан да зауыт нарықты өз материалымен қамтамасыз ету сұранысына ие. Кәсіпорын Польша технологиясы бойынша көпқабатты, жазық түрде сығымдалған ағаш жоңқалы плиталарды шығарады. Аз уақыт қызмет еткенінен қарамастан, «Траст-Элстром» ЖШС «Қазақстанның үздік тауарлары» конкурсына, «Промстройиндустрия-Астана-2004» V Қазақстандық Халықаралық көрмесіне қатысып, «Жыл жаңалығы» дипломының иегері атанды, сонымен қатар ИСО 9000 халықаралық стандарт бойынша сапа менеджменті жүйесін енгізу бойынша дайындық жұмыстарын жүргізеді. Қазақстандық жиһазшыларға тиімді экономикалық жағдайларда өз өндірушісінен қажет материалды алуға мүмкіндік беретін ағаш жоңқалы плиталарды қаптау бойынша желі өз жұмысын сәтті атқаруда. «Павлодар картонды-рубероидті зауыт» АҚ 1975 жылы іске қосылды. 1994 жылы кәсіпорын акционерлік қоғам болып өзгертілді. * Жиһаз өнеркәсібі Жиһаз өнеркәсібін Павлодар жиһаз фабрикасы, «Азимут» ЖШС фирмасы, «Heaven House» АҚ ЖШС Павлодар филиалы мен заманауи және сапалы материал пайдалана отырып ас үй, офистік, жұмсақ жиһаз шығаратын шағын бизнес субъектілері айқындайды. «Heaven House» АҚ. 1966 жылдан кәсіпорын «Арай» жиһаз фабрикасы ретінде қызмет етті, 1999 жылдан - «Павлодар-Пинскдрев», 2002 жылдан — «Асыл-Агаш-Павлодар» ЖШС. 2005 жылдың инаурызынан - «Heaven House» АҚ болды. 2005 жылы «Қазақстанның инвестициялық қоры» қаржыландыруымен офистік және тұрмыс жиһазын өндіруді дамыту бойынша жоба іске аса бастады. Инвестициялық қордың қатысу үлесі 650 млн теңгені (49 %) құрайды === Ауыл шаруашылық === Облыста ауыл шаруашылығына да көп мән беріледі. Өңірдің ауылшаруашылық алқаптарының ауданы 11,2 млн га құрайды. Облыста негізгі өндірілетін дақыл – бидай болып табылады, ол егіс алқаптарының жартысынан көбінде егіледі. Егіс алқаптарының 15-17%-ға жуығы басқа дәнді дақылдарға тиесілі. Бұдан басқа, облыста картоп, көкөніс және бақша дақылдары өсіріледі.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> Павлодар облысы аумағында ауылшаруашылық өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығымен тең дәрежеде байқалады. Облыстың өсімдік шаруашылығы —2 түрде, бұл дәнді дақылдар, азықтық дақылдар мен көкөністі, сонымен қатар картофель, күнбағыс, рапс және зығырды өсіру. Басым ауылшаруашылық дақылдар: жаздық бидай, күздік қара бидай, қарақұмық, тары, арпа, сұлы,майлы, картофель, көкөніс және бақша, азықтық, көп жылдық бұршақты шөптер, жабық топырақты көкөністер болып табылады. Облыста мал шаруашылығы салалары, ет-сүт өнімдерінің өндірісі, құс шаруашылығы, сонымен қатар балық шаруашылығы мен орман шаруашылығы жеткілікті түрде дамыған.Облыста балық шаруашылығы мен балық аулау үшін балық шаруашылық су қоры мен жағымды жағдайлар жасаоынған. Суаттардан жыл сайынғы балық аулау 120 тоннаны, Қ. Сәтбаев атындағы су қоймасынан— 90 тоннаны құрайды. Жергілікті 268 суаттар бар,178 табиғатты пайдаланушылармен, 90 — резервті қормен бекітілген. Павлодар облысы қауіпті егін шаруашылығы аймағында орналасқан, мында ауылшаруашылықтың дамуына арналған негізгі лимиттеуші жағдай сумен қамтамасыз ету тапшылығы болып табылады. Қолмен суарылмаған жағдайда өсірілген дақылдар су тапшылығын тартуда, картофель өндіру қиынға соғады, ал көкөніс өсіру тіптен мүмкін емес. Павлодар облысы астық өндіруге, ет-сүт бағытындағы ірі қара, ет-жүн бағытындағы [[қой]], [[жылқы]], [[шошқа]], [[құс]] өсіруге маманданған. 2002 ж. барлық а. ш-на пайдаланылған жердің Аумағы 2,67 млн га болды. Ауыл шаруашылығымен 3050 фермер айналысады. Олар 2002 ж. 2673 мың т. астық, 745,7 мың т. ет өндірді. 2002 ж. облыста 242,9 мың бас ірі қара, 185,7 мың бас қой мен ешкі, 48,3 мың бас шошқа, 48,1 мың бас жылқы, 624,1 мың бас үй құсы болды. [[File:Pavlodar train station.jpg|thumb|Павладар темір жол вокзалының ескі орны]] Ауылшаруашылық өнімдерін қолмен суармай қайта өндеу бойынша басым жағдайды Павлодар қ. алып отыр, мында ірі қайта өндеу кәсіпорындары орналасқан: «РубиКОМ» ЖШС, «Золотой теленок» ЖШС, «ПХБК» ЖШС, «Сут» АҚ, «Павлодармолоко» АҚ, «КЭММИ» АҚ және басқалар. Облыс бойынша шұжық өнімдерін өндіру бойынша Павлодар қаласының үлестік салмағы 88,6%, сүт −84 %,ұн — 95%, макаронды өнімдер— 96%. === Энергетика === Облыстың энергетикасы келесі ірі кәсіпорындармен танылады: * «Қазақстан Алюминийі» АҚ ТЭЦ Электростанцияда 350 МВт электр қуаты мен 1125 Гкал/сағ.жылу қуаты белгіленген 8 котлоагрегат мен 6 турбиналар орнатылған. * ТЭЦ-2 «Павлодарэнерго» АҚ Электростанцияда 5 котлоарегат пен 3 турбоагрегат орнатылған. Белгіленген электр қуаты— 110 МВт, жылу — 392 Гкал/сағ. * ТЭЦ-3 «Павлодарэнерго» АҚ Электростанцияда 6 котлоарегат пен 5 турбоагрегат орнатылған. Белгіленген электр қуаты — 440 МВт, жылу — 808 Гкал/сағ. * «AES Экибастуз» ЖШС «AES Экибастуз» ЖШС — облыстың ең ірі электростанциясы, жұмыс істейтін блоктардың қуаты 2500 МВт құрайды. * «Станция Экибастузская ГРЭС-2» АҚ Электростанцияда жалпы қуаты 1000 МВт 2 энергоблок орнатылған. * «Еуроазиаттық энергетикалық корпорация» АҚ (Аксу электростанциясы) Электростанцияда жалпы қуаты 2100 МВт 7 энергоблоктар орнатылған. Облыста шығарылатын электроэнергияның көлемі аймақтың электр мұқтаждығынан анағұрлым жоғары. Павлодар облысының электростанциялары Қазақстан мен Ресейдің шектес аймақтарына электр жеткізуші болып табылады. Облыста электрберу желілері бойынша ауылдық аудандарды электрқамсыздандыруды іске асыратын 110 кВ үш энерготүйін қалыптасқан. Қазіргі кезде облыс аумағында жұмысқа қабілетті жабдықтың белгіленген жиынтық электр қуаты 6525 МВт бар 6 электростанциялары жұмыс істейді. Павлодар блысының барлық электростанциялары негізгі отын ретінде Екібастұз кен орнының КСНР-0.300. маркалы тас көмірін пайдаланады. 220—500 кВ электр қуатын беру желілері блоктық электростанцияларды Қазақстанның, Оралдың және Батыс Сібірдің аймақтық энерго жүйелерімен қосады. Облыс аумағымен 1150 кВ қуатты Барнаул-Екібастұз-Көкшетау-Челябинск бірегей желісі өтеді. Облыс аумағында 35 кВ пен одан да жоғары кернеуімен 7687 км электр қуатын беру желісі салынған. Іске асуы үшін орталығы Екібастұз қаласындағы жүйеаралық электр желілерінің Солтүстік филиалы құрылған 220—1150 кВ кернеуімен электр қуатын беру желісі «KEGOC» АҚ балансында. 110 кВ мен одан төмен кернеудегі электр желілері «Павлодарэнергосервис» АҚ — аймақтық энергокомпанияларында іске асырылады. === Сауда және қызмет атқарудың шеңбері === * Бөлшек сауда Бөлшек сауданың айналымы 2012 жылдың қаңтар-мамыр айлары аралығында 62,4 млрд теңгені құрады, 2011 жылдың сәйкес кезеңмен салыстырғанда 13,3% өсті, бұл көрсеткіш көп жағдайда жеке тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің базарлардағы саудасы есебінен құралады, бұл бөлшек сауданың жалпы көлемінің 62,8% құрайды. Саудамен айналысатын кәсіпорындардың көлемі есеп беру кезеңінде алдағы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13% -ке өсті. 2012 жылдың 1 маусымында бөлшек саудадағы сауда кәсіпорындарының тауар қорының көлемі 6,3 млрд.теңгені құрады. * Көтерме сауда Ағымдағы жылдың қаңтар-мамыр айларында көтерме сауда айналымы 196 млрд теңгені немесе өткен жылдың сәйкес кезеңі деңгейінің 155,5% құрады. Ағымдағы жылдың мамыр айында өткен жылдың сәйкес айымен салыстырғанда көтерме сауда 3,7%-ке азайды. Жалпы көлемде тауарларды өткізудің 195,1 млрд теңге немесе 99,5% заңды тұлғаларға тиесілі. 2012 жылдың 2 маусымында саудамен айналысатын кәсіпорындардың тауар қоры 18,4 млрд теңгені құрады. * Тамақтану азықтары мен сусындарды (қоғамдық тамақтану) ұсыну бойынша қызметтер Тамақтану азықтары мен сусындарды ұсыну бойынша қызметтердің көлемі 2012 жылдың қаңтар-мамыр айларында 1823,8 млн теңгені құрады немесе өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13,4% -ға жоғары көрсеткішті көрсетті. 2012 жылдың 1 маусымында ШОК белсенді субъекттерінің жалпы санында жеке кәсіпкерлердің үлесі 81%, шаруа немесе фермалық шаруашылық үлесі — 9,6%, орта және шағын кәсіпкерліктің заңды тұлғаларының үлесі— 9,3%. 2012 жылдың 1-тоқсанында Павлодар облысының кәсіпорындары мен ұйымдары 9,6 млрд теңгеге қызмет көрсетті, қызметтің жалпы көлемінің 69,9% шағын кәсіпорындар, 23,7% — орта кәсіпорындар және 64% — ірі кәсіпорындарға тиесілі. Көрсетілген қызметтің 5,9% ауылдық жерлерде орналасқан кәсіпорындардың еншісінде. 2012 жылдың қаңтар-сәуір айларында Павлодар облысы мен Кедендің одақ елдерімен өзара саудасы 1261 млн АҚШ долларын құрады. Өзара сауда құрылымында импорт — 69,1%, немесе 871,7 млн АҚШ долларын, ал экспорт 30,9%, немесе 389,3 млн АҚШ долларын құрады. Тауар айналымы жалпы көлемінің 99,5% Ресейге, 0,5% — Беларусия Республикасына тиесілі. === Көлігі === Облыстың тиімді орналасуы оған басқа мемлекеттермен және Қазақстан облыстарымен Онтүстік-Сібір және Ортасібір теміржол магистральдері бойынша автомобильдік, авиациялық, электрондық, құбырлық және өзендік көлік түрлерімен қатынас жасауға мүмкіндік береді. Облыс жерін солтүстігінде батыстан шығысқа қарай Орта Сібір мен орталық өңірінде Оңтүстік Сібір ([[Маралды (Павлодар ауданы)|Маралды]] – [[Тұз]], [[Спутник]] – [[Ақсу]], [[Коряковка – Сольветка]]) темір жол басып өтеді. м 2002 ж. Ақсу – Конечная т. ж. Шығыс Қазақстан облысындағы Шар қаласына дейін ұзартылды. Оңтүстік Сібір т. ж. бойында Павлодар, Екібастұз сияқты ірі темір жол станиялары өсіп қалыптасты. Темір жолдардың ұзындығы 800 км-ден астам. Өзен көлік қатынасы (420 км) Ертіс өз. бойынша іске асырылады. Автомобильдік жолының ұзындығы 5150 км.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> Павлодар облысында құрамында теміржол, автомобильді, әуе және өзен көлігі кіретін көлік кешені бар. Көліктің барлық түрі бір-бірін толықтырады және біртұтас көліктік-коммуникациялық желіні құрайды. * Автомобильді көлік Облыс аумағы арқылы республикалық маңызды жалпы ұзындығы 1517 км 7 жол өтеді.Жалпы пайдаланылатын автомобильді жолдардың үзындығы 5666 км, оның ішінде 4917 км қатты қапталымы бар автомобильді жолдарды құрайды. Жалпы пайдаланылатын қатты қапталымы бар автожолдардың тығыздығы 1000 ш.км -ге 39,4 км келеді. 2012 жылдың 2 маусымы кезеңінде 59 ішкі облыстық бағыттар кызмет етуде. Ауылдық аймақ елді мекендері мен аудандық орталық арасындағы автобустық (микроавтобустық) қатынасты қамтамасыз ету үшін 42 ішкі аудандық бағыттар жұмыс істейді. * Теміржол көлігі Облыстағы теміржол тасымалының негізгі операторы "Павлодар жол бөлімі" ҚТЖ ҰК “ АҚ болып табылады. Павлодар бөлімінің іске берілген теміржол ұзындығы 1069,2 км, бас жолдардың ашық жолының ұзындығы 1436,7 км құрайды. Жалпы ұзындығы 893,3 км, оның ішінде 381,8 км электрленген. Павлодар бөліміндегі жолдардың қызмет етуінің қамтамасыз ету үшін 43 пункт, оның ішінде 35 станция, 5 разъезд, 1 жету пункті, 2 жол бекеті бар. * Азаматтық авиация Облыстың азаматтық авиациясы саласында «Аэропорт Павлодар» АҚ қызмет атқарады.Әуе көлігінің жолаушы айналымы 2010 ж. 9,8 млн пкм құрады. * Өзен көлігі Павлодар облысы өзен көлігі саласында "Павлодар өзен порты" АҚ қызметін атқаруда, ол облыстың құрылыс обьекттеріне қажет өзен құмын алу және тасымалдаумен айналысады, сонымен қатар транзиттік қатынаста жүк тасымалдауды да іске асырады. Флот тіркемелі жылукемелерінен және т.б. тұрады. Құбыр көлігі Магистральді құбырлардың ұзындығы 2010 ж. 2577 км, ал магистральді құбырлардың жүк айналымы 12,6 млрд ткм құрады. * Трамвай көлігі Іске қосылған трамвай жолдарының ұзындығы 44,6 км тең, 2010 ж. трамвай арқылы жолаушы тасымалдау 21,5 млн адамды, жолаушы айналымы 118,2 млн пкм құрады.[[File:Pavlodar Friendship House.JPG|thumb|Достық үйі]] === Байланыс және БАҚ === Павлодар облысында келесі байланыс түрлері бар: пошта және шабарман байланысы, телекоммуникациялық (оның ішінде телефондық, телеграфтық, факсималды, телевизиялық, радиобайланыс, Интернет), мобильді байланыс. * «Казпочта» АҚ Павлодар облыстық филиалы пошта байланысының 12 нүктесі бар, оның ішінде 10 пошта байланысының аудандық нүктелері (ПБАН), 2 қалалық пошта нүктесі Ақсу және Екібастұз қалаларында, пошта байланысының 29 қалалық бөлімі (ПБҚБ), 104 пошта байланысының ауылдық бөлімі (ПБАБ), сонымен қатар пошта байланысының 113 пункті бар. Облыс бойынша пошташылардың штаты 228 адамды құрайды, оның ішінде Павлодар қаласы бойынша 71. * Көп қызметтерімен бірге «Казпошта» «EMS-Kazpost» жедел пошта қызметін ұсынады, бұл қызмет арқылы бүкіл әлем бойынша жедел түрде хат-хабар жеткізеді. Павлодар облысы филиалы KРILS жаңа технологиясын тиімді қолданады, бұл жөнелтушіден алушыға дейін пошта жөнелтілімдерінің өту жолын бақылауға мүмкіндік береді. * Облыстағы телекоммуникациялық байланысты «Қазақтелеком» АҚ Павлодар облысы бойынша телекоммуниация дирекциясы, «Қазақстан» РТРК АҚ Павлодар облысы филиалы және басқа да республикалық және облыстық деңгейдегі теле- и радиоарналар қамтамасыз етеді. Облыста дүниежүзі бойынша ірі IP-телефония (интернет-телефония), қалааралық және халықаралық телефон байланысы, жергілікті телефон байланысы, мобильді телекоммуниациялық байланыс (жылжымалы радио/ радиотелефондық, транкингтік және пейджингтік байланыс), сонымен қатар мәліметтерді жіберу қызметін ірі жеткізушілердің филиалдары қызмет етеді. Мобильді ұялы байланыс операторлары «Алтел» АҚ, GSM Қазақстан ЖШС, «Казахтелеком» БАҚ және «КаР-Тел» ЖШС болып табылады === Туризм === Қазіргі кезде Павлодар облысында туристтік қызметті ісе асыруға рұқсат қағазы бар 72 туристтік ұйым тіркелген және қызмет етеді. [[Баянауыл ұлттық паркі|Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи]] бағында тұрғын орнын, қайық, катамаран, экскурсияға арналған автобус, жазғы кезеңге айналған мәдениет шараларын ұсынумен 35 демалыс үйі бар, оның ішінде 28 – [[Жасыбай|Жасыбай көлінде]], 5 – [[Сабындыкөл]] көлінде, 2 – Торыайғырда және 2 балалар лагері тіркелген. Қазіргі таңда ұлттық бақ аумағында 37 археологиялық ескерткіш, табиғат ескерткіштері мен көрсету орындары бар. Туризмді дамыту мақсатында бақ аумағында 208,5 км ұзындықтағы және 1 ботаникалық орман жолымен 11 туристтік бағыттар әзірленіп, бекітіліген. Облыс өз емдік орындарымен де бай. Павлодар қ. Солүстік-шығысында емдік-сауықтыру орны – «Мойылды» санаторийі орналасқан. Мойылды өзені мен оның сазының емдік қасиеттері туралы Ертіс өңірінің халқы бұрыннан білген. Павлодар облысының шығыс жағында Ертісің оң жағалауында ««Ертіс орманы» мемлекеттік орман табиғи резерваты» ММ бар. Шекарасының ұзындығы 556 км. «Ертіс орманы» МОТР екі филиалдан тұрады – Шалдай (ауданы 143247 га, орталығы Шарбақты ауданының Шалдай ауылы), Бесқарағай (ауданы134714 га, орталығы Аққулы ауданының Шақа ауылы) және 16 орман шаруашылығы. Аумақ «ерекше бағалы орман массивтері» сақтаудың бір санатымен ұсынылған. Шығыс-қазақстан және жартылай Павлодар облысы - Қазақстан бойынша мұз кезеңінен бері сақталынған жолақты қарағай ормандары бар жалғыз облыстар болып табылады. Ертіс өзенінің оң жағасында Республикалық маңызды «Қаздар ұшуы» атты табиғи Палеонтологиялық ескерткіш бар. Осыдан 7-10 млн жыл бұрын өмір сүрген неогендік қазба жануарлардың – гиппарионның, көріктің, мүйізтұмсықтың, азу тісті жолбарыстардың және т.б. көмінділері 6-8 м тереңдікте жатыр. Гиппариондық фаунаның көмінділері Еуразия бойынша ірі болып табылады. Болашақта ескерткіш орнында палеонтологиялық бақ пен қазба павильонды құру жоспарланған. Палеонтологиялық бақ пен қазба павильонын құру ғылым үшін қажет бірегей ескерткішті сақтап қалуға ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның өзге аймақтары мен шетел туристтерін тартуға, сол арқылы аймақтың туристтік және экономикалық жағдайын көтеруге мүмкіндік береді. == Әлеуметтік шеңбер == === Білім және ғылым === Облыстың білім беру жүйесі білім алушыларға оқу орны, білім алу деңгейі сияқты әр түрлі оқу түрін таңдауға шынайы мүмкіншіліктерді ұсынады. Облыста инновациялық оқу орындары қызмет етеді: жалпы білім беру лицейлері мен гимназиялар, дарынды балаларға арналған мектептер. Білім берудің мектептен тыс жүйесі қалыптасқан, бұл - облыстық оқушылар Сарайы мен аудандардағы мен қалалардағы балалар шығармашылығы үйлері, жас натуралистер, техниктер станциялары, қалалар шағын аудандарының жасөспірім клубтары. Облыста мектептерді, бастауыш және орта кәсіби білім беру мекемелерін компьютерлендіру толығымен аяқталған. Internet желісіне барлық мектептер қосылған, облыста білім беру ұйымдарын мультимедиялық кабинеттермен, интерактивті тақталарамен және проекорлармен, лингафондармен жабдықтау жүргізілуде, компьютерлік техника жаңартылуда. Білім беру жүйесінің дамуына қаржыландыру көлемінің артуы көп септігін тигізуде. 1998 жылдан 2010 жылға дейін білім беру шығындары 6 есеге артқан (4,2 млрд-тан 25,5 млрд теңгеге дейін). * Мектепалды білім беру Мектепалды білім беру жүйесі облыста тұрғындардың сұранысына бағытталған және бала дамуының жас және жеке ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленген білім берудің әр түрлі қызметтерін ұсынатын мектепалды білім берудің негізгі жалпы білім беру бағдарламасын іске асыратын көпқызметті жалпы беру мекемелерінің желісімен байқалады. 2010 жылы 0 мен 7 жас аралығында балалар саны артты және 2010 жылдың 1 қазанында 71451 адамды (2009 жылы — 71250, 2008 жылы — 70866) құрады. Облыстың 2008-2010 жылдарға арналған білім берудің мектепалды ұйымдарын қалпына келтіру мен салу бойынша білім беруді дамыту Бағдарламасының шаралары орындалды. Бір жылда 14 қалпына келтірілді, 1 салынды, қызмет етуші 5 балабақша ауданы 2270 орынға ұлғайтылды. Павлодар облысында 144 мектепалды ұйымдары бар: Павлодар қ.— 66; Екібастұз қ. — 23; Ақсу қ. — 10; Ақоғай ауданында — 2; Баянауыл ауданында— 5; Железинка ауданында — 3; Ертіс ауданында — 4; Тереңкөл ауданында — 3; Аққулы ауданында— 7; Май ауданында— 7; Павлодар ауданында — 7; Успен ауданында— 3; Шарбақты ауданында — 4. * Орта білім Павлодар облысының орта білім беру жүйесі 416 мектеп және мектеп-интернатты қамтиды: Павлодар қ.— 45; Екібастұз қ. — 49; Ақсу қ, — 34; Ақтоғай ауданы — 30; Баянауыл ауданы — 33; Железинка ауданы — 36; Ертіс ауданы — 31; Тереңкөл ауданы — 31; Аққулы ауданы — 23; Май ауданы — 14; Павлодар ауданы — 28; Успен ауданы — 20; Шарбақты ауданы — 28; Дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептер — 14.[27] Облыста 2 гимназия мен 2 лицей, 12 мамандандырылған мектеп бар. Оның құрамына дарынды балаларға арналған 3 гимназия, дарынды балаларға арналған 5 мектеп лицей, дарынды балаларға арналған мамандандырылған кадеттік мектеп-интернат, дарынды балаларға арналған мамандандырылған музыкалық мектеп-интернат, «Жас дарын» (Павлодар қ.) және «Зерде» (Екібастұқ қ.) мемлекеттік тілде оқытатын дарынды балаларға арналған мамандандырылған 2 мектеп. 2010 жылы мамандандырылған мектептер қатарына Ақсу қаласының мемлекеттік тілде оқытатын гимназиясы қосылды. 128 мектеп (30,1 %) жаңа 12-жылдық орта білім беру моделінің құрылымы мен мазмұнын апробациялау, ағылшын тілін 2 сыныптан бастап, үштілді және бейінді оқыту эксперименті аясында британдық «Макмиллан» баспасының ОӘК-нін апробациялау, оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды апробациялау бойынша республикалық және облыстық тәжірибелік алаң болып табылады. Облыста 25 кәсіптік мектеп пен лицей бар: Павлодар қ. — 12, Екібастұз және Ақсу қалаларында — 2 мектептен, Қашыр, Железинка, Ертіс, Шарбақты, Успен, Ақтоғай, Баянауыл, Лебяжі және Май аудандарында — 1 мектептен. Облыста 29 колледж жұмыс істейді, олардың 22-сі Павлодар қаласында орналасқан, Екібастұз қ. — 5, Ақсу қаласы мен Красноярка ауылында — 1 колледжден. * Жоғары білім Облыс аумағында төрт жоғары оқу орны жұмысын атқарады, олардың үшеуі Павлодар қаласында, біреуі Екібастұз қаласында орналасқан: # С.Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік Университеті # Павлодар Мемлекеттік Педагогикалық Институты # Инновациялық Еуразия Университеті # Академик Қ.Сәтбаев атындағы Екібастұз Инженерлік-Техникалық Институты[29] Сонымен қатар, Павлодар облысында Мемлекеттік Медициналық Университет (Семей қ.), Алматы Экономика және Статистика Академиясы (Алматы қ.) сияқты басқа да жоғары оқу орындарының филиалдары орналасқан. Павлодар облысының білім беру басқармасының бастығы Бексейітова Бақыт Мақанқызы болып табылады.[30] === Денсаулық сақтау === Павлодар облысы денсаулық сақтауының тарихы 1905 жылы облыстағы бірінші медициналық мекеме Павлодар ауруханасынан басталады. 1907 жылы земство қаражатына Песчаное, 1912 жылы Ертіс ауылдарында он орындық емханалар ашылды. Бұл уақытқа қарай сегіз болыста фельдшерлік пункттер жұмыс атқарып жатты. 1920 жылдың қаңтарында Павлодар уездік атқару комитеті жанынан денсаулық сақтау бөлімі ашылды. 1926 жылы Павлодар уезінде 391 орындық 10 аурухана, 6 дәрігер мен 51 дәрігер көмекшісі, 1939 жылы 871 орындық 34 аурухана (10 қалалық және 24 ауылдық), 40 амбулаториялық-емханалық ұйым, 53 фельдшерлік-акушерлік пункт, маляриямен күрес бойынша 2 тірек пункт және 1 автокөлігі бар жедел жәрдем станциясы жұмыс атқарды. Екі ауруханада рентген кабинеттері мен клиникалық-диагностикалық лабораториялар болды. Дәрігерлер саны 30 адамға дейін өсті, ауылдық жерлерде олардың саны 10 адамға жетті. Бүгінгі күні облыста 403 медициналық объект жұмыс атқарады, олардың ішінде 65 заңды тұлға: 34 ауруханалық ұйым, 7 диспансер, 12 амбулаториялық-емханалық ұйым және басқа 12 медициналық ұйым. Одан басқа, ОАА мен емханалар құрамына 3 ауылдық учаскелік аурухана, 76 дәрігерлік амбулатоия, 22 фельдшерлік-акушерлік пункт пен 237 медициналық пункт кіреді. Мемлекеттік медициналық ұйымдарда 2467 дәрігер мен 6072 орта буын медицина қызметкерлері жұмыс істейді. Дәрігерлермен қамтамасыздандыру 10 мың адамға 33,0 құраса, орта буын медицина қызметкерлерімен қамтамасыздандыру 10 мың адамға 81,3 құрайды. Мемлекеттік медициналық ұйымдардан басқа облыста 120 жекеменшік ұйымдар жұмысын атқарады. Олардың ішіндегі 95 заңды тұлға, ал 22 жеке кәсіпкер болып табылады. Бұл ұйымдарда 506 дәрігер мен 898 орта буын медицина қызметкері жұмысын істейді. * Павлодар теміржол ауруханасы * Областық диагностикалық орталық * Жедел медициналық жәрдем ауруханасы және т.б. Облыста денсаулық сақтауға көп көңіл бөлінеді. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» Жолдауы аясында 2012-2015 жылдары 2 емхана, 14 дәрігерлік амбулатория, 3 фельдшер-акушерлік пункт, 43 медициналық пункт құрылысы туралы мәселе шешілді. Облыста белсенді түрде мобильді медицина дамуда, ол 11 жылжымалы қондырғыдан тұрады: 6 стоматологиялық, 4 флюорографиялық, 3 амбулаториялық және 1 маммографиялық жылжымалы кешен. 2011 жылы заманауи жабдықталумен қамтамасыз ету мақсатында әр түрлі көздерден 1 миллиард 353 миллион теңге бөлінді. Павлодар облысының денсаулық сақтау басқармасының бастығы Қасымов Нұрлан Кәукенүлы болып табылады === Спорт === Павлодар облысында жыл сайын дене тәрбиесі мен спорт дамуының көрсеткіші өсуде. 1991 жылы спортпен шұғылданатындар саны 97136 болса, 2001 жылы 102032 адам (+ 4896 адам), ал 2010 жылы бұл сан 162545 дейін өскен (1991 жылмен салыстырғанда + 65409 адам). Дәстүрлі ат жарыстары, қазақша күрес пен тоғызқұмалақтан басқа аударыспақ, теңге алу, қыз қуу және кұсбегілік сияқты ұлттық спорт түрлерінің спортшылары тұрақты түрде республикалық жарыстарға қатысады. Бүгінгі күні ұлттық спорт түрлерімен шамамен 9000 адам айналысады. Спортшылардың денсаулығын тексеру, бақылау және қалыптандыру мақсатында 2004 жылы дәрігерлік-физкультуралық диспансер жаңа ғимаратта өз жұмысын жалғастырды. Жыл сайын диспансер 6000 жуық спортшымен жұмыс жасайды. 2006 жылы 50 адамдық Олимпиадалық резерв дайындау орталығы құрылды. Спорттық мектептерде 19248 оқушы білім алады (2001 жылмен салыстырғанда +6205). Павлодарда 20 спорттық мекеме жұмыс істейді, оларға «Астана» мұз айдыны мен мамандандырылған бокс орталығы да кіреді. Екібастұз қаласында 5 балалар мен жасөспірімдер спорттық мектеп жұмыс істесе, Ақсу мен аудан орталықтарында бұндай спорттық мектептер – біреуден. * Футбол: Павлодар облысының футбол клубтары: # «Ертіс» ФК # «Екибастузец» ФК # «Батыр» ФК * Бокс: 2011 жылдың 17 мен 21 мамыр аралығында Павлодарда КСРО-ның спорт шебері,екі мәрте Еуропаны чемпионы, Павлодар тумасы Серік Конақбаевқа арналған бокстан халықаралық турнир өтті. Бұл шарада 12 мемлекеттен барлығы 190 боксшы қатысты. Сонымен қатар, 2011 жылдың 12-інші мен 16-шы желтоқсанда Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген бапкері, ПМУ профессоры – Рафаэль Вахитовқа арналған IV ашық турнирі өтіп, онда 12 мемлекеттен 135 боксшы қатысы. 2011 жылдың 13 желтоқсанында Павлодар Мұнайхимия зауыты демеушілік еткен бокстың Мамандандырылған орталығы ашылды. == Мәдениет және өнер == Павлодар өңірі құнды мәдени әлеуетке ие, жүздеген кітапханалары, екі кәсіпқой театры, түрлі бағыттағы ондаған мұражайлары, көптеген тарихи және архитекторлық ескерткіштері бар өңір болып табылады. === Әдебиет=== [[Павлодар]]дың [[Ертіс]] өңірінің – талантты, сирек кездесетін дипломаттары, ақындары, жазушылары және әншілері қоғам қайраткерлері мен өнер адамдары өте көп, рухани да табиғи байлығы мол өлке. Мәселен, XVIII ғасырдың қазақ әдебиетінің аса көрнекті өкілі - [[Бұқар жырау Қалқаманұлы]] халық басына түскен ауыртпашылық жылдары хандар мен батырлар төңірегіне бірігу идеясын ұсынды. Бұхар жырау өзінің толғаулары мен өлеңдерінде өз заманының зәру мәселелерін арқау етіп, оларға жауап беруге тырысты. XVIII ғасырдың екінші жартысында жырау шығармашылығымен қатар, ақындар қызметі айтарлықтай таныла бастады. Олар өз шығармаларында негізінен философиялық проблемеларды көтеріп, батырлардың ерлігін жырлады, адамдар арасындағы қарым-қатынастарға, олардың сезіну әлеміне үңіліп, мінез-қаракеттерін ашуға көңіл бөлді. Ақындар адамдар өміріндегі проблемаларының аздығы мен көптігіне қарамастан оған көңіл бөлуді өздерінің парыздары санаған. Бұл ретте Көтеш, Қобылан, Сақау және басқа ақындардың поэзиялары көрнекті болды. XX ғасырдың әдебиетіне қазан төңкерісінің оқиғалары ықпал жасады, әбеби шығармалар ағартушылық ойдың мәні сипатында өрбіді. Ж.Аймауытовтың, С.Торайғыровтың, С.Дөнентаевтың, Қ.Кемеңгеровтің және басқаларының шығармалары жеке кітап болып шықты. XX ғасырдың 30-жылдарындағы қазақ поэзиясында біздің жерлес ақындарымыз – Қ.Бекқожин, Д.Әбілев, И.Байзақов көрнекті орын алды. Қазақ поэзиясында И.Байзақовтың «Алтайда» (1934), «Ұлы құрылыс» (1934), Д.Әбіловтің «Шалқыма» (1936) поэзиялары елеулі құбылыс болды. Соғыстан кейін А.Шамкенов (кейін Д.Неру атындағы халықаралық сыйлықтың иегері), Н.Шакенов, Қ.Ыдырысов, М.Әлімбаев (қазір Қазақстанның Халық жазушысы) - ақындардың; Қ.Исабаев, З.Ақышев, Вс.Иванов, З.Шашкин және басқа жазушылар құнды шығармаларымен елге танылды. А.Жақсыбаев, С.Шевченко сияқты жазушылар өндіріс тақырыбында елеулі еңбек етті. Елімізде болып жатқан оқиғалар Р.Тоқтаровтың (кейін Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының иегері) орын алды. Ондай-ақ, М.Жаманбалинов, Е.Ерботин - балалар ақындарының, Н.Черновой, Д.Примак, А.Қаниев, Қ.Смағұлов, Ж.Қоғабаев - ақындардың, М.Асылғазин, Ғ.Жұматов – жазушылардың есімдері елге белгілі. Қазір облыста 1955 жылы ашылған И.Байзақов атындағы (бірінші жеткешісі Ә.Нұршайықов, қазіргі жетекшісі Ғ.Жұматов) және П.Васильев атындағы (жетекшісі ақын С.Музалевский) әдеби бірлестіктер жұмыс істейді. === Кітапханалар === Павлодардың ірі кітапханалары: С.Торайғыров атындағы облыстық кітапхана, Республикалық ғылыми-техникалық кітапхана, Көзі көрмейтін және нашар көретін азаматтар үшін арналған облыстық арнайы кітапханасы, П.Васильев атындағы орталық кітапхана, А.Гайдар атындағы балаларға арналған орталық кітапхана, Павлодар қаоласының орталық кітапханалар желісі, Ұлттық кітап кітапханасы, Қазақ әдебиеті кітапханасы және т.б. Облыс бойынша 12 ірі кі тапхана бар, олардың арасында Ақсу қаласының орталық кітапханасы,Қазалжар ауылының модельдік кітапханасы /Ақсу қ. АОК/, Береговая ауылының модельдік кітапханасы /Қашырлық АОК/, Ақтоғай ауданының орталық кітапханасы, Мұткенов ауылының модельдік кітапханасы /Ақтоғай АОК/, Шарбақты ауданының орталық кітапханасы, Орлов ауылының модельдік кітапханасы /Шарбақты АОК/, Успен ауданының орталық кітапханасы, Галиц ауылының модельдік кітапханасы /Успен АОК/, Железинка ауданының орталық кітапханасы [[Сурет:Библиотека Торайгырова ПО.jpg|250px|thumb| С.Торайғыров атындағы облыстық кітапана]] Облысымыздың бас кітапханасы болып табылатын С. Торайғыров атындағы Павлодар облыстық кітапханасы ерекше орын алуда. Павлодар облыстық ғылыми әмбебап кітапхана ұзақ даму жолдарын бастан кешірген. Қазіргі таңда, С.Торайғыров атындағы кітапхана еліміздің үздік кітапханаларының бірі саналады. Оның қорында Павлодар облысының ірі білім, ғылыми, көркемөнер және өлкетану әдебиеттері бар. Жыл бойы кітапханада 32 мың адам болып, оларға 900 мың журнал мен кітап даналары беріледі. Бүгінгі күні, кітапхана құрылымы бойынша ақпараттық-кітапнамалық, кітапханалық қызмет көрсету және мәдени-ағартушылық бағыттар бойынша жұмыс істейтін 14 бөлімнен тұрады. 1985 жылдан бері М. А. Жиенбаева кітапхана басшысы болып табылады. === Мұражайлар === [[Сурет:Музей Потанина ПО.jpg|250px|thumb| Потанин атындағы музеі]] * Г. Н. Потанин атындағы тарихи-өлкетану кітапханасы Павлодар облыстық тарихи-өлкетану мұражайы 1942 жылы облыстық «Қазақстанды зерттеу қоғамы» бөлімі аясында құрылған болатын. 1959 жылы оған Павлодар облысының тумасы, саяхаттаушы, Орталық Азия зерттеушісі – Г.Н.Потанин есімі берілді. Мұражайдың негізін өлкетанушы, фотограф Дмитрий Поликарпович Багаев қалаған. Мұражай экспозициясы өлкеміздің тарихы мен мәдениетін ашатын 8 залдан тұрады. Мұражай жинағының негізін төмендегідей коллекциялар құрайды: археологиялық, палеонтологиялық, этнографиялық, нумизматика, фотобейне коллекциясы, деректі, жаратылыстану-ғылыми, өндірістік, қару – оқ және суық қару. Дәріс және экскурсиялық жұмыстармен қатар, мұражай республикалық музейлер қорларынан, өз қорынан көрмелер презентацияларын ұйымдастырады. Мастер-кластар, өлкетанулық сабақтар, дәріс-концерттер, шығармашылық кештер өткізеді. Тарихи-өлкетану мұражайы жанынан Павлодар өңірін зерттеу мақсатында археологиялық және этнографиялық экспедициялар жүргізіледі. * [[Дмитрий Поликарпович Багаев|Д. П. Багаев]] атындағы үй мұражайы Д.Багаевтың мемориалды үй мұражайы 2001 жылдың 30 қаңтарында ашылды. Г.Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетанулық мұражайының филиалы болып табылады. Бұл үйде өлкетанушы, Павлодар өңірінің жылнамашысы, Облыстық өлкетану мұражайының негізін қалаушы және бірінші директоры, Қазақстан ғана емес, шетелде де әйгілі фотограф Дмитрий Поликарпович Багаев өмір сүрген және жұмысын атқарған. Бұл Павлодар қаласындағы жалғыз мемориалды мұражай және Қазақстандағы жалғыз фотограф мұражайы. Мұражай төмендегідей кешеннен тұрады: үш бөлмелі үй, ерекше фотопавильон, қорықша. Мұражай экспозициясында жиырмасыншы ғасыр басындағы шебердің заттары, өткен жылдардағы фотожабдықтау, және, ең маңыздысы, өлкенің тарихын бейнелейтін фотосуреттер. Бұл фотосуреттер тақырыбы өзгертіліп, үнемі көрмеде тұрады. Музей сонымен қатар басқа фотографтардың жұмыстары көрмеге қойылады: Германия, Аргентина, Ресей (Екатеринбург, Новосибирск, Мәскеу) және Қазақстан қалалары — Алматы, Қарағанды, Теміртау, Өскемен. * М. Шамсутдинова атындағы ән шығармашылығы Үйі Майра Шамсутдинова атындағы ән шығармашылығы үйі мұражайы Г.Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетанулық мұражайының филиаы болып табылады. Мұражай 201 жылы 30 қаңтарда ашылды. Мұражай 2 залдан тұрады. Бірінші экспозициялық зал келушілерді өткен ғасырдың 20-жылдарының танымал әншісі мен сазгері Майра Уәлиқызы Шамсутдинованың өмірі мен шығармашылығымен таныстырады. Бұл залдың экспозициясы әншінің өмірлік және шығармашылық жолын сипаттайтын құжаттар мен фотосуреттерден тұрады. Мұражайға келушілерді Майраның жеке заттары ерекше қызықтырады: үлкен пиала, қызыл жібек шапаны. Осы залда Майраның жолын қуған Қазына Сүбекованың 1916 жылғы гармоны да көрмеге қойылған. Осы залда сонымен бірге келушілердің назарын тағы бір ерекше экспонат аудартады. Бұл халықта «контрамарка» деген атқа ие болған үлкен пеш. * Павлодар облыстық көркемөнер мұражайы Павлодар облыстық көркемөнер мұражайы 1964 жылы ашылды. Бұл Қазақстанда құрылған екінші көркемөнер мұражайы. Бұған дейін осындай мұражай тек астанада, Алматы қаласында, Г.Т.Шевченко атындағы Қазақ мемлекеттік көркемөнер галереясы жұмыс істеген. 1965 жылы 18 желтоқсанда мұражай келушілерге ашылды. Сол кезде қорларда 369 экспонат болатын. 1979 жылы мұражай жаңа ғимаратқа көшіп, бүгінгі күнге дейін сонда орналасқан. Павлодар облыстық көркемөнер мұражайы көркем сурет, графика, мүсін, сәндік-қолданбалы өнер туындыларының ерекше қорын жинаған. Мұражай қорларында 5500 астам экспонаттар бар. Жыл сайын мұражай 15 астам экспозициялар ұсынады. Оған мұражай қорының дәстүрлі тақырыптық жинақтары, павлодарлық суретшілердің есептік және жеке көрмелері, фотокөрмелер, «М*АРТ» жастар жобасының көрмелері, балалар суретінің көрмелері, алдыңғы қатарлы мұражайлардың жинақтарынан құралған жылжымалы көрмелер жатады. Мұражай өткізетін суретшілермен кездесу, мастер-кластар, экскурсиялар, әдеби-көркемөнер және музыкалық кештер, презентациялар, көркем сурет тарихына шолу жасайтын видеофильмдер қойылымдары аса назарға ие. Мұражай консультациялық-сараптамалық қызмет көрсетеді, қала мен облыс білім беру мекемелеріндегі білім беру бағдарламаларына белсене қатысады. Серіктестер арасында тек Қазақстандық мұражайлық қоғам ғана емес, сонымен бірге Омбы, Новосібір мұражайлары, Британ Кеңесі, Гете Институты, Алматы заманауи шығармашылық орталығы, «Открытый музей» Халықаралық Ассоциациясы, Ресей мұражайларының Ассоциациясы да бар. [[Сурет:Музей Бухар Жырау ПО.jpg|250px|thumb| Бухар Жырау атындағы музеі]] [[Сурет:Музей Павла Васильева ПО.jpg|250px|thumb| Васильев атындағы музеі]] * Бұхар Жырау атындағы әдебиет пен өнер мұражайы Бұхар Жырау атындағы әдебиет пен өнер мұражайы 1992 жылы ашылды. Мұражай экспозициясы 8 залда орналасқан. * Ақын Павел Васильевтің үй-мұражайы Үй-мұражайдың салтанатты ашылуы 1994 жылы 23 желтоқсанда, П.Васильевтің туған күніне орай өткізілді. Жаңа мұражай экспонаттарының көп бөлігі Е.А.Вялова, ақынның қызы Н.П.Фурман және ағасы В.Н.Васильев атынан тапсырылды. Келесі жылдары Үй-мұражай қоры тек П.Васильев қана емес, оның замандастарының өмірі мен шығармашылығы туралы деректер беретін құжаттар мен материалдарға тола бастады. Бұл ақпарат ақының өмірі мен шығармашылығын терең түсінуге ықпалын тигізді. Павлодарлықтар Үй-мұражайды «васильевтік қорық» деп атайды, сонымен бірге, мұражайда поэзия сүйетіндерге арнап әдеби-музыкалық кештер, танымал әдебиетшілермен кездсулер, П.Васильев атындағы Әдеби қоғам отырыстары өтеді. Үй-мұражайда АҚШ, Франция, Польша, Белоруссия, Ресей және Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген қонақтар болды. П.Васильев туындылары көптеген әлем тілдеріне аударылды. * Г. Н. Шафер Үйі «Шафер Үйі» - Қазақстандағы жалғыз грампластинкалар мұражайы. Ол 2001 жылы 21 ақпанда Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының профессоры, музыкатанушы, И.О.Дунаевский шығармашылығын зерттеуші, сазгер Наум Григорьевич Шафердің бірегей коллекциясы негізінде ашылды. Коллекцияда 25000 грампластинка, 1500 магнитофон жазбасының бобинасы, 1500 аудиокассета бар. Картотекада (сазгерлер мен орындаушылар бойынша жүйеленген) 500 мыңнан астам карточка саналады. Жұма күндері (әр апта сайын) павлодарлық жазушылар, музыканттар, әртістер қатысуымен «Шафер Үйінің» концерттік залында дыбыс жазу кештері мен әдеби-музыкалық кештер өтеді. Сонымен бірге облыста төмендегідей мұражайлар орналасқан: * Тарихи-өлкетанулық мұражай, Екібастұз қ. * Тарихи-өлкетанулық мұражай, Ақсу қ. * Қ.Сәтбаев атындағы мемориалды мұражай. Баянауыл а. * Ақын С.Торайғыров атындағы мұражай, Торайғыр а. * Шарбақты аудандық тарихи-өлкетанулық мұражай, Шарбақты а. * Успен тарихи-өлкетанулық мұражай. Константиновка а. === Театрлар === [[Сурет:Театр Аймаутова ПО.jpg|250px|thumb| Ж. Аймаутов атындағы облыстық драма театры]] [[Сурет:Театр Чехова ПО.jpg|250px|thumb| А.П.Чехов атындағы драма театры]] * А. П. Чехов атындағы драма театры А. П. Чехов атындағы драма театры — Павлодардың ең ірі театры. Театр қойылымдарының арасында У.Шекспирдің «Он екінші түні», А.П.Чеховтың «Чайкасы», Дж.Патриктің «Оғаш мінезді миссис Сэвиджі», Н.Коляданың «Ақымақтар кемесі» және тағы басқалары. Театрдың директоры-шығармашылық жетекшісі Қазақстан Республикасы еңбегі сіңген қайраткері, Қазақстан Республикасының театр қайраткерлері Одағының басқарма мүшесі, педагогикалық ғылымдар кандидаты Виктор Аввакумов болып табылады. * Ж.Аймауытов атындағы Павлодар облыстық қазақ музыкалық драма театры 1990 жылы 1 сәуірде ашылды. Директоры, шығармашылық жетекшісі – ҚазССР еңбегі сіңген әртісі, М.С.Щелкин атындағы Мәскеу театр училищесін бітірген Манап Мұхтархан Сәдуақасұлы. Театрдың ағымдағы репертуары 78 спектакльден тұрады, 2007-2011 жылдар арасында 35 жаңа қойылым жүзеге асты. Театр жылына 7 премьера қояды. * «Промень» Жастар театры «Промень» театрының тарихы Павлодар қаласының Католик шіркеуінде 2000 жылдан бастап монахинялар, 2003 жылдан бастап Деркульская Ольга мен Аверьянов Денис жетекшілігіндегі театр үйірмесінен басталады. 2009 жылдың 5 қаңтарында «Промень» Жастар Қоғамдық Бірлестігі Мәдени-Бос уақыт Студиясы Естай атындағы Қалалық Мәдениет Сарайының ғимаратына көшіп, бүгінгі күнге дейін сонда орналасқан. === Бос уақыт орталықтар және концерттік қонақ бөлмелер === * «Астана» мұз сарайы «Астана» мұз сарайы – 1800 шаршы метр жерді алып жатқан бірегей ғимарат. Басты орынды жасанды мұздан жасалған 250 конькишіге арналған мұз айдыны иеленеді. Оның ерекшелігі сонда – жасанды мұз бетін ерекше полимер партофлормен жапса, мұз айдыны баскетболдан, волейболдан және т.б. жарыс өткізетін спорт залына айналады. Залдың сыйымдылығы 2800 адам, бірақ оны 3000 адам сыятындай етіп кеңейтуге болады. Тоңазытқыш қондырғылар тәулік бойы жұмыс істейді, олар ғимарат ауасына ерекше тазалық беріп тұрады. Мұзды тазалау және түзетуге арналған арнайы машина бар. Сонымен қатар, жаңа заманғы жаттықтырғыштар және душ кабиналарымен жабдықталған ерлер және әйелдер жаттығу залдары бар. Онда тәжірибелі жаттықтырушы мамандардан кеңес алуға болады. Әйелдер фитнес клубы, бассейні бар сауна, 6 теннис үстелі, буфет, спорт киімі дүкені бар. Ұтымды бағамен спортпен және дене шынықтырумен айналысуға және белсенді мәдени демалуға барлық мүмкіндік жасалған /сағатына 200 теңге/. Үлкен холлда боулинг-клубын ашу көзделеді. Қазіргі кезде хоккей және конькимен мәнерлеп тебу секциялары жұмыс істейді. Қазақстан және Ресейдің хоккей клубтары арасында кездесу жарыстары өткізіледі. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> * «Достық Үйі» мәдени-бос уақыт орталығы 2008 жылдың күзінде Павлодар қаласында облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының барлық этномәдени құрамалары аңсаған Достық үйі ашылды. Оның ашылуына Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қатысты. Бұл орталықта қала мен облыстың барлық этномәдени бірлестіктерінің ошақтары орналасқан. * «Шаңырақ» мәдени-бос уақыт орталығы Павлодар облысының мәдениет департаментіне қарасты халық шығармашылығының облыстық орталығы. * Астай атындағы Қалалық Мәдениет Сарайы * «Достық» концерттік залы * «Колос» балалар мәдени-бос уақыт орталығы === Кинотеатрлар === * «Шакен Айманов атындағы 3D» кинотеатры Strong (АҚШ) проекциялық жүйемен және DOLBY DIGITAL дыбыс жүйесімен жабдықталған үш залды кинотеатр. Фильмдерді 3D форматында көрсету. * «Ertis-Cinema 3D» кинотеатры Әлемдік премьералар мен ең кассалық фильмдер. Зал – 346 орын, ыңғайлы орындықтар мен үлкен экран (16м/6м). Кинотеатр ойын автоматтарымен (би алаңы, ату, жарыстар, балықтар, үлкен және кішкентай аэрохоккей) жабдықталған. * «Cinema Star» кинотеатры Dolby Digital Surround форматының сандық сапасы фильмнің әр алуан дыбысталуымен тамсануға мүмкіндік береді. 90 орындық зал мен 20 орындық VIP-алаң. * «Қазақстан» кинотеары, Екібастұз қ. Фиьмдерді дыбыстық сүйемелдеу Mono/Dolby-A/Dolby-SR/Dolby-Digital/Surround EX форматтарында жүзеге асырылады. Көпканалды көлемді дыбыс пен жоғары сапалы бейне экрандағы әрекетке қосылу сезімін тудырады. 2004 жылғы қыркүйекте болған қалпына келтіруден кейін 344 орындық кинозал, сонымен бірге 14 орындық VIP-алаңы бар. == Көрікті орындар == Павлодар облысы назар аударарлық орындарға толы. Павлодарлықтар өз халқының тарихы мен мәдениетінің ескерткіштерін ерекше құрметтейді. Олардың көбі Қазақстандағы ең ірі өзен Ертіс жағалауындағы облыс орталығы Павлодар қаласында орналасқан. Қаланың кең көшелері, көлеңкелі саябақтары мен аллеялары, гүлбақшалары мен фонтандары көз тартарлық әдемі. Қала өз тазалығымен, жайлылығымен ерекшеленеді. Аумақтың назар аударарлық орындарына табиғи, тарихи, архитектуралық және діни құрылыстарды атқызуға болады. Павлодар өңірі археологиялық ескерткіштерге де (өңірде көптеген тұрақтар, қорымдар, обалар, қоныстар бар), мәдени демалыс орындарына да бай. Бұл бөлімдеаумақтың негізгі назар аударарлық орындары, ғимараттар мен құрылыстар, ескерткіштер, мемориалдар, мүсін объектілері мен діни құрылыстар туралы ақпарат беріледі. === Табиғи ескерткіштер === * Баянауыл Ұлттық табиғи саябағы Баянауыл – қырдың ортасындағы табиғаттың көрікті аймағы. Тау қыраттары мен далалы аймақтарөсімдік түрлерінің сан алуандығымен көзге түседі. Баянауыл тауларында бір болған адам табиғаттың көріктігі мен денсаулыққа жағымдығы орынды үйлесетін табиғи баққа үнемі қайта орылғысы келеді. Туристік жолдар, өңірдің халқы – барлығы сізді Қазақстанның айрықша сұлу табиғи бағымен жақынырақ таныстырады. Баянауыл өңірінің атауын қазақтың сұлу қызы, танымал лирикалық поэмаға негіз болған қазақ Джульеттасының есімімен байланыстырады. 21 мың шаршы километр жер бойжеткеннің атымен аталады. Алайда, Баянауыл жерінің аталуы туралы бақа да пікірлер бар. Шоқан Уәлихановтың айтуынша, Баянауыл (Баян-Ола) сөзі баянды өлке, бақыт пен сәттілікті білдіреді. Баянауыл микроклиматы ең қаһарлы қыс кезінде де малдың қыстаудан аман-есен шығуына мүмкіндік береді. * Павлодар облысының геологиялық объектілері Облыс территориясында мемлекеттік табиғи-қорықтық қорға кіретін, республикалық және халқаралық маңызы бар геологиялық, геоморфологиялық және гидрологиялық объектілер бар. Олар ерекше экологиялық, ғылыми және мәдени құндылыққа ие және ерекше қорғалатын табиғи аймақтар қатарына енгізіген. Республикалық маңызы бар объектілерге Драверта, Кувшин, Әулие және Қоңырәулие үңгірлері, Әулиебұлақ және Телеубұлақ бұлақтары, Айманбұлақ, Рахай және Үшсала шатқалдары жатады. * Мемлекеттік қаумал — Қызылтау Мемлекеттік қаумал — Қызылтау — Баянауыл ауданының оңтүстік-батысында, Сарыарқаның солтүстік-шығысында орналасқан. Жалпы аумағы 60 000 га. Сирек кездесетін жануарлар ме олардың мекенін қорғау мен жануарлардың түрлерін шығару мақсатында ұйымдастырылған. Табиғи аумақ жүйесіндегі орны – бірқалыпты белдеудің далалық ландшафттық аймағы, бетегелі даланың оңтүстік аумақшасы, Қазақ платосы және ұсақ шоқылар жері, Баянауыл-Қарқаралы округы, Баянауыл ауданы. * Зоологиялық қаумал — Ертіс жағалауы «Ертіс жағалауы» мемлекеттік зоологиялық қаумалы сол жақ жағалаудың 1-ден 10-12 км-ге дейінгі жерін, ал оң жақ жағалаудың 4-тен 6 км-ге дейінгі жерін алады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылдың 27 маусымынан №877 «Мемлекеттік қорықшалар мен республикалық маңызы бар табиғат ескерткіштері туралы» қаулысымен «Ертіс жағалауы» қаумалы (кешенді) бекітілді. Ертіс жағалауы Павлодар облысының территориясында, Батыс-Сібір ойпатының оңтүстігінде орналасқан. Жазықты оң жақ жағалаудағы Объ-Ертіс өзенаралығы (Құлынды) мен сол жақ жағалаудағы Ертіс маңындағы далаларға бөледі. «Ертіс жағалауы» қаумалының аумағы 377133 га. жер болса, қорғалған аумағы жоқ. Өзен жағалауы Батыс Сібірдің орманды аумағының оңтүстігін және далалық жерін толықтай қамтиды. Бұл 3 мың км жерге дейін жетеді. Ертістің қазіргі жағалауы биіктігі 7-8 метрге жететін алқапты құрайды, Павлодар облысының батыс шекарасына қарай 87 метрге жетеді, шығыс шекара аумағында – 112 м. Рельефтің дамуы бойынша Ертіс жағалауы көптеген протоколдарға, ескі арналарға, құмды аумақтарға толы. * [[Мойылды (Павлодар облысы)|Шарбақты ауданындағы Маралды көлінің жерасты байлықтары]] Павлодар облысы халықаралық курорт дәрежесіне сай келе алатын аймақтардың көптігімен ерекшеленеді. Тұзды Маралды көлінің сазы мен шипалы суы көптеген ауруларды емдей алады. Ертеректе Павлода облысының территориясында көптеген санаторийлер мен профилакторийлер болған. Павлодар облысының кейбір көлдері тек жергілікті халықтың ғана емес, шет жерлердегі қонақтардың да әулие орындарына айналған. Ең көп назарға Ямышевское, Маралды және Мойылды көлдері ие. Маралды көлінің жерасты сазының қасиеттері әлі де соңына дейін зерттелмеген. Оларың әсер ету спектрі өте кең. Маралды көлінің шипалы сазы жыл сайын көптеген бас июшілерін табады. Көлдің түбіндегі температура су бетіндегі температурадан 10-15 градусқа жоғары. Маралды көлінің сазы рвматизм мен буын ауруларын емдей алады, және, болжамдарға сәйкес, шипалы саз қоры 100 мың метр кубке жетеді. Одан басқа, көл түбінде көгілдір косметикалық саздың бар екендігі анықталған. * Шалдай орманы Шалдай орманы – Павлодар өңірінің басты назар аударарлық орындарының бірі. Бұл табиғи ескерткіштің масштабы тек Павлодар өңірімен шектелмейді, оның масштабы планеталық деуге де болады – ғарыштан жасалған фотосуреттерде орманның созылыңқы таспасы (жүздеген километр) Объ пен Ертіс өзенаралығында өте әсерлі көрінеді. Осындай орман таспалары бесеу, бірақ олардың арасында тек екеуі ғана ресей-қазақстандың шекараны кесіп өтіп, Ертіске қарай созылады: біреуі кішірігім ғана, Семей қаласының маңында, екіншісі – Павлодар облысында. Кейбір пікірлер бойынша, таспалы ормандар көне мұздық солтүстік-шығысқа қарай қозғалып, ормансыз далаға ағаштардың тұқымын әкелген. Шалдай таспалы орманында жергілікті тиіндердің түрі – телеутка – тиінімен танымал. Бұл тиін түрі өте кең таралған, кішкене көгілдірленген терісін кеңестік кезде Италияға дейін жіберген. * «Қаз қайтуы» табиғи ескерткіші Ескерткіш Павлодар облысында, Ертіс өзенінің оң жақ жағалауында, Павлодар қаласының солтүстігінде, темір жол көпірінен 500 м оңтүстікке қарай орналасқан. Ескерткіш 1928 жылы мәскеулік палеонтолог Ю.А. Орловпен ашылғаннан кейін, бұл жерде 1929-1930 жылдары палеонтологиялық қазбалар жүргізілген. Қазба нәтижесінде бірнеше мың сүйек қалдықтары табылған, бұл сүйектер плиоцен-миоцен кезеңіндегі жануарларға (қазіргі африкалық фаунаның ата тегі) тән болатын. Палеонтологиялық институт шағын ғана жерге қазба жүргізген кезде бұғының 20 түрі, керіктің 40 түрі, мүйізтұмсықтың 130 түрі, гиппариондардың 200 түрі және т.б. тапқан. Палеонтологиялық жаңалық «Қаз қайтуы» ескерткішіне палеозоолог мамандардың үлкен назарын аудартты. Өкінішке орай, табылған барлық палеоматериал ғалымдармен бірге олардың зерттеу институттарына кетіп қалды, себебі, біріншіден, Павлодарда ол кзедері өлкетанулық мұражай болмады, ал екіншіден, палеонтологиялық қалдықтарды сақтауды қамтамасыз ететін ғылыми ұйым болмады. Орловтың бастамасын 1960 жылы ҚазССР ҒА Зоология институтының палеобиология бөлімінің экспелициясы жалғастырды. Електен ортаңғы және төменг қабаттарды жуып-шаю кезінде омыртқалылардың үлкен коллекциясы табылды. Олардың арасында қояндар, шақылдақтар, қосаяқтаржәне кішкентай құстар болды. Ескерткіш қала аумағында болғандықтан, «Қаз қайтуы» ескерткішіне павлодарлықтардың да, қала қонақтарының да тарапынан келушілер саны өте көп. «Қаз қайтуы» неоген дәуірі жануарларының ең танымал және эталонды жерлену орны болып саналады. «Қаз қайтуы» бойынша әлемдегі барлық осы дәуір жерленулері салыстырылады. Қазіргі күні қазба жұмыстары жерінде ашық аспан астындағы мұражай кейпіндегі саябақ кешені жоспарануда, кез келген адам қазба жұмыстарының өту үрдісін бақылай алатын болады. === Ғимараттар === Павлодар қаласы: * Ұлы Отан Соғысында қаза болған жауынгерлерге Ескерткіш Қалалық мәдениет және демалыс бағынан кең аллеяда болаттан жасалған 16-метрлік ескерткіш көрінеді. Бұл ескерткіш ҰОС қайтпаған жауынгерлерге Жеңістің 25 жылдығына орай ұрпақтардан ағыс ретінде 1970 жылы 8 мамырда ашылды. Монумент көптеген күміс жіптерден құралған стела кейпінде бейнеленген. Оның алдыңғы жағында – алқагүл мен алғыс жазуы бар тақта бекітілген. * Сұлтанмахмұт Торайғыровқа ескерткіш. 2000 жылы ақын С.Торайғыровқа ескеткіш Павлодар қаласының көркемөнер мұражайының алдында орнатылып, алдыңғы жағымен Торайғыров көшесіне қаратылған еді. 2009 жылы ескерткіш Ак.Сәтбаев көшесі бойына, фонтандарға қарай 150 м жерге орнын ауыстырды. Мүсінші – Е.Сергебаев. * Тұғырдағы Т-34 танкі. Павлодарлықтардың 1941-1945жж. Ұлы Отан соғысындағы көрсеткен әскери және еңбек ерліктеріне мемориал * Ішкі әскер жауынгерлеріне даңқ ескерткіші * В.И.Ленинге Павлодар облысындағы бірінші ескерткіш 1928 жлы Павлодар қаласында орнатылған (Ленпарк). * Даңқ мемориалы Павлодар қаласында 1975 жылы орнатылған (1 Мамыр саябағы). * Кеңес Одағының батыры К.Камзинге ескерткіш 1979 жылы Павлодар қаласында, Камзин – Толстой көшелерінің қиылысында орнатылды. * Павел Васильевке ескерткіш Танымал еуразиялық ақын Павел Васильев (1910-1937) ескерткіші мен оның атындағы саябақ Павлодарда 2011 жылдың 23 қыркүйегінде ашылды. Павел Васильев мүсіні П.Васильев үй мұражайының ауласында орналасқан. Мүсінші Е.[[Еркін Тілекұлы Мергенов|Мергенов]], сәулетші К.Монтахаев. * Қ.И.Сәтбаевқа ескерткіш 2012 жылдың 12 сәуірінде академик, Қазақстан Ғылым академиясының президенті Қаныш Имантайұлы Сәтбаевқа ескерткіш Павлодар қаласының орталығында, қала әкімдігінің жанынан орнатылды. Мүсін мен тұғырнаманың ортақ биіктігі – 8,5 метр. Ескерткіш авторы – мүсінші, ТМД және Қазақстан суретшілер Одағының мүшесі, Шоқан Уәлиханов атындағы мемлекеттік сыйлық лауреаты, Қазақстан Республикасы көркемөнер академиясының академигі Ольга Прокопьева. Тұғырнама авторы – еліміздің еңбегі сіңген сәулетшісі Кацев. * Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығына арналған этномәдени бірлестіктер аллеясы Павлодарда 2011 жылдың қарашасында Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығына арналған этномәдени бірлестіктер аллеясы ашылды. Орталық Кутузов көшесінде оналасқан аллея бойында ұлттардың таныма символдары орналасқан. Олар Павлодар облысындағы басқа этностардың рухани мәдениетін сипаттайды. Барлығы аллеяда он сегіз кішігірім мүсін орналасқан. * Аштық құрбандарына ескерткіш Өткен ғасырдың 30-жылдарындағы аштық құрбандарына ескерткіш Павлодар қаласында 2012 жылдың 31 мамырында ашылды. Ескерткіш қала кіреберісінде, аштық кезінде қаза болғандарды жаппай жерлеу өткен ескі мұсылман зиратының жанынан көтерген. * [[Ағартушылар мен академиктардың мүсін аллеясы]] * Орталық почтамт ғимаратының сағат мұнарасы. Сағат мұнара Павлодар қаласының символы болып саналады. Осы сағатпен барлық павлодарлықтар сағатын салыстырады. Сағат «Қазпошта» АҚ Павлодар филиалының ғимаратында 1983 жылы орнатылды. * Павлодар қаласының орталық жағалауы Павлодарлықтар мен қала қонақтарының сүйікті дмалыс орны болып Ертіс өзенінің жағалауы саналады. Жағалау рельефке сәйкес террасалық қағидаға сәйкес оратылған. Жоғарғы терраса – саябақ, негізгі терраса – барлық аллеяларды біріктіретін орталық аллея. Төменгі терраса – жағажай. * «Ескі қала» Ленин атындағы көшені «ескі қала» деп атайды, себебі бұл жерде ескі ғимараттар сақталған. Көпес Сорокин Үйі; Халықтық Үй; Майра атындағы ән шығармашылығы үй мұражайы; Владимирлік училище; Педтехникум; Көпес А.Деровтың сауда үйі; Ленин көшесіндегі сауда қатарлары; А.П.Чехов атындағы орыс драма театрының ғимараты; Көпес Охапкин үйі; Д.П.Багаев мемориалды үй мұражайы. [41] * «Астана» мұз сарайы «Астана» мұз сарайын салтанатты түрде Қазақстан Республикасының Презиенті Нұрсұлтан Назарбаев 2003 жылдың 16 қазанында ашты. «Астана» МС басты назар аударары – мұз айдыны, оның жалпы ауданы 1830 шаршы км. Бұл айдында шайбалы хоккей мен мәнерлеп сырғанаудан сайыстар, мұз шоуларын жоғары деңгейде өткізу мүмкіндігін береді. Трибуналар 3 мыңға дейін көрөрменге арналған.[42] * Достық үйі. 2008 жылдың күзінде Павлодар облысындағы Қазақстан халқы Ассамблеясының барлық этномәдени қауымдары аңсаған Достық үйі ашылды. * Қазақстан Республикасының туы бар колоннада Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жиырма жылдығын тойлау қарсаңында 40 метр биіктіктегі тутұғыры бар колоннада жоспарланды. Мерейтойлық объект Қазақстан Республикасы Конституация күнін тойлау кезінде салтанатты түрде ашылып, қала тұрғындарының сүйікті демалыс орнына айналды. Павлодар облысының геоақпараттық жүйесі. Аудандар мен облыс қалалары: * С. Мүткенова (1913—1944 жж.) мүсіні — Кеңес Одағының батыры С.Мүткенов мүсіні 1965 жылы Ақтоғай ауданының Мүткенов ауылында орнатылған. * Ж. Тіленшин мүсіні — ағартушы Ж.Тіленшин мүсіні 1967 жылы Ақтоғай ауданының Қожамжар ауылында орнатылған. * С. И. Царев (1882—1918) мүсіні — Екібастұз кмір кенінің комиссарының мүсіні 1974 жылы Ақсу қаласының саябағында орнатылды. * К. Камзин, Кеңес Одағының батыры (1913—1944) мүсіні 1966 жылы Ақсу ауданының Жолқұдық ауылында орнатылған. * И. В. Бабин, Кеңес Одағының батыры мүсіні 1965 жылы Железинка ауданының Железинка ауылында орнатылды. * А. Н. Елгин, Кеңес Одағының батыры мүсіні 1964 жылы Қашыр аудынының Қашыр ауылында орнатылған. * С. И. Царев, Екібастұз кмір кенінің комиссарының мүсіні 1974 жылы Екібастұз қаласында оның атымен аталған көшеде орнатылды. * Бұхар жырау ескерткіші. 1993 жылы ақын, ойшыл және мемлекет қайраткерінің ескерткіші Баянауыл ауылының орталығында Бұхар жыраудың туғанына 325 жылдығына орай орнатылды. * Иса Байзақов ескерткіші. 1979 жылы ақын, әнші, сазер әрі актер Иса Байзақов ескерткіші Ертіс ауылында, Мәдениет үйінің саябағында орнатылды. Мүсінші Е.Ершов, сәулетші Б.Мұстафин. * Жаяу Мұса Байжанұлының ескерткіші. 2008 жылы ақын әрі сазгер Жаяу Мұсаға ескерткіш орнатылды. Жасыбай көлінің солтүстік жағалауында, Баянауыл ауылынан 12 км жерде орналасқан. Мүсінші М.Е.Сергебаев. * Жаяу Мұса Байжанұлының мүсіні. 1972 жылы ақын әрі сазгер Жаяу Мұсаға Жаңатілек ауылының орталығында, саябақта мүсін орнатылды. * Құдайберген Әлсейітұлының мүсіні. Железинка ауылында Мәдениет үйінің алдындағы алаңда аақын әрі сазгер Құдайберген Әлсейітұлына мүсін орнатылды. [40] * Саяси репрессиялар құрбандарына ескерткіш Екібастұз қаласында орнатылды. Биіктігі 5 метр композиция «Кебін» деп аталатын стильде орындалған. Бұл нақты келбеті мен дене пішіні көрінбейтін фигуралар, ал бес күлді жұлдыз фонында жақындарын жоқтаған әйел мен баланың фигуралары. * Гиннестің рекордтар кітабына еген Екібастұздық ГРЭС-2 Станцияның биіктігі 420 метр айрықша тұрбасы Гиннестің рекордтар кітабына енген. ГРЭС-2 бірінші блогының жұмысы 1990 жылдың желтоқсанында, ал екінші энергоблок жұмысы 1993 жылдың 22 желтоқсанында басталды. ГРЭС-2 энергиясы Қазақстанның солтүстігін энергиямен қамтамасыз етуге бағытталған және республиканың энергия тұтынуның 15% қамтиды. Энергия тұтынушылары қатарына тек қазақстандық емес, соынмен бірге ресейлік компаниялар да кіреді. Олардың арасында «Қазақстан Темір Жолы» АҚ, «Байқоңыр» ғарыш айлағы, Ертіс-Қарағанды каналы. === Діни ғимараттар === * [[Мәшһүр Жүсіп мешіті|Павлодар қаласындағы басты мешіт]] Павлодар қаласында 6 гектар жерді алып жатқан паркі, медресесі, Кутузов, Кривенко, Қайырбаев көшелерінен кіру есіктері бар 1500 орындық Бас Мешіт сәулет ансамблі салынды. Бас мешіттің жобасын «Алматыгипрогор» АҚ жобалау институты әзірледі. Мешіт құрылысының басты мердігері «Иртыштрансстрой» ассоциациясының «Путь» ЖШС болды, «Иртыштрансстрой» ассоциациясының басшы-төрағасы М.А. Зыков. Мешіт ғимараты 48*48 метрлік сегізбұрышты жұлдыз түрінде салынған, диаметрі 30 метр 1200 орындық ерлер намаз оқитын зал, күмбездің биіктігі 33 метр. Мешіт ғимаратының көлемі 48*48 метр, мұнараларының биіктігі – 63 метр, аймен бірге күмбездің биіктігі – 54 метр, жалпы ауданы 7240 шаршы метр. Бірінші қабатта медресенің оқу сыныптары, неке қию залы, 200 орындық асхана және оның қосалқы бөлмелері, 300 орындық әйелдер намаз оқитын зал, дәрет алу жайлары, холл орналасқан. Неке қию залы және асхана екі көлемді бір үлкен залға айналдыру үшін жылжымалы қабырғамен бөлінген. Ғимаратқа кіру сатылармен екінші қабат деңгейіне көтереді, онда 1200 орындық балконы бар намаз оқу залы, ислам мәдениетінің мұражайы, кітапхана, бейнезал, қызметтік жайлар, холл орналасқан. [[Сурет:Blagoveschenskij sobor Pavlodar 001.JPG|250px|thumb|Благовещенск кафедралы соборы.]] Негізгі ғимараттың екі қабаты және мұнаралары кірпіштен, күмбезі темір құрылымдардан жасалған.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> * [[Благовещенск кафедралы соборы (Павлодар)|Благовещенск кафедралы соборы]] 1999 жылдың 23 қазаны Ертістің Павлодар өңірі үшін маңызды есте қаларлық күн болды. Бұл күні Павлодарда Благовещенски кафедралы соборы ашылды. Павлодарлық архитекторлар Ресейдің қалаларына барып, храмның әр түрлерін көріп, Мәскеудегі бір соборға тоқтады. Бұл тек негіз ғана болды. Мәскеулік храм кішірек және қарапайымдау еді. Павлодарлықтар өз соборын жобалағанда қала тұрғындарын таң қалдырарлық жаңалықтар енгізді. Благовещенск соборының қоңыраулары Мәскеуден әкелінді. Олар паникадило АҚКЗ-да құйылған және шіркеулік бұйымдар Мәскеу жанындағы Софринодан жеткізілді, онда мәскеулік патриархияның зауыты бар. Православиенің заңдарына сәйкес онда тоғыз қоңырау қойылған. Ең үлкен қоңыраудың салмағы – 1024 кг, ең кішкентайының салмағы – 4 кг. <ref name="pavlodar.gov.kz"/> == Белгілі адамдар == [[Михаил Иванович Исиналиев|Исиналиев, Михаил Иванович]] - қазақстандық мемлекеттік және партия қайраткері, дипломат. Қазақ ССР-дің сыртқы істер Министрі. ===[[Павлодарлықтар – Кеңес Одағының Батырлары]]=== # [[Кривенко, Иван Илларионович]] - танкист, [[Ұлы Отан соғысы]]на қатысушы, [[Кеңес Одағының Батыры]] (1945), Павлодар қаласының құрметті азаматы # [[Елгин, Андрей Николавеич]] - автоматшылар бөлімшесінің командирі, Азаматтық және [[Ұлы Отан соғысы]]на қатысушы, [[Кеңес Одағының Батыры]] (1945) қайтыс болғаннан кейін. ===[[Павлодарлықтар – Социалистік Еңбек Ерлері]]=== ===[[Павлодарлықтар – КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]=== ===Ғалымдар=== # [[Ақышев Кемел|Ақышев Кемел Ақышұлы]] – т.ғ.д. (1924-2003) # Арғынбаев Халел Арғынбайұлы – т.ғ.д., профессор (1924-1998) # [[Бейсембаев Серікбай]] Бейсембайұлы – тарих ғ.д., академик (1912-1990) # [[Ғинаят Рахметоллаұлы Бекжанов|Бекжанов Ғинаят Рахметоллаұлы]] – г-м.ғ.д., академик (1927) # [[Ермұхан Бекмаханұлы]] – тарих ғ.д. профессор (1915-1966) # [[Әбікен Бектұров|Бектұров Әбікен Бектұрұлы]] – техн.ғ.д., академик (1901-1985) # Ержанов Жақан Сүлейменұлы – техн.ғ.д., академик (1922-2003) # Әбділдин Жабайхан Мүбәракұлы – филол.ғ.д., академик (1933) # Әбділдин Мейірхан Мүбәракұлы – ф-м.ғ.д., профессор (1938) # Жұматов Хамза Жұматұлы – мед.ғ.д., академик (1912-1972) # Каюпов Арықтай Каюпұлы – г-м.ғ.д., академик (1914-1993) # Қасымов Қамар – ҚазКСР еңбек сіңірген өнер қайраткері (1893-1966) # [[Әлкей Хақанұлы Марғұлан|Марғұлан Әлкей Хақанұлы]] – филол.ғ.д., академик (1904-1985) # Онаев Ибрагим Әбілғазыұлы – техн.ғ.д., академик (1913-1994) # [[Григорий Николаевич Потанин|Потанин Григорий]] — орыс географ, этнограф, көсемсөзші, фольклортануш, ботаник # Сағынов Әбілқас Сағынұлы – техн.ғ.д., академик (1915) # [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Сәтбаев Қаныш Имантайұлы]] – г-м.ғ.д., ҒА бірінші президенті (1899-1964) # Цефт Адриан Лукоянович – техн.ғ.д., академик (1904-1971) # Шөкин Шафық Шөкіұлы – техн.ғ.д., академик (1912-2003) ===Шығармашылық адамдар=== # Абилев Дихан — қазақ советтік ақын # [[Шәкен Кенжетайұлы Айманов|Айманов Шәкен]] - актер, алғашқы қазақ кинорежиссер (1914-1970) # [[Жүсіпбек Аймауытов|Аймауытов Жүсіпбек]] – драматург, жазушы (1889-1931) # Ақышев Зейтін – жазушы, драматург (1911-1991) # [[Жаяу Мұса Байжанұлы|Байжанов Жаяу Мұса]] – ақын, композитор (1835-1929) # Байжанов Қали – ҚазКСР еңбек сіңірген әртісі (1877-1966) # [[Иса Байзақов|Байзақов Иса]] – ақын, әнші (1900-1946) # [[Қайыржан Нұрғожаұлы Бекқожин]] - журналист, қазақ баспасының тарихшысы, тарих ғылымдарының докторы (1965), профессор (1976]). КСРО журналистер Одағының мүшесі. # [[Қалижан Нұрғожаұлы Бекхожин]] - [[ақын]], драматург, аудармашы. # [[Бұқар жырау Қалқаманұлы|Бұқар жырау]] — қазақ ақын, жырау. # Әбілев Дихан – ақын, жазушы (1907) # [[Шахимардан Қайдарұлы Әбілев|Әбілев Шахимардан]] - опералық әнші, педагог, Қазақстан Республикасы еңбек сіңірген әртісі (1994). # [[Қуат Әшірбекұлы Әбусейітов]] - кинорежиссер, актер (1925) # Әбусейітов Суат - әртіс (1929-1992) # [[Мұзафар Әлімбаев|Әлімбаев Мұзафар]] - [[Қазақстанның халық жазушысы]], Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, қазақ әдебиетінде соғыс сұрапылын бастан кешіп келген қаламгер шоғырының бірі. # [[Естай Беркімбайұлы|Естай Беркімбаев]] — қазақтың көрнекті [[әншісі]], [[ақын]]-[[сазгер]]і, [[ҚазССР]]-нің еңбек сіңірген өнер қайраткері (1939). # Жаманбалинов Мүбәрак – ақын, жазушы (1924) # Иманжүсіп Құтпанұлы – суырып салма ақын (1863-1929) # Исабаев Қалмұқан – жазушы, өлкетанушы (1925) # [[Қабдыл-Ғалым Насырұлы Қаржасов]] - сүретші, кескіндемеші # Кемеңгеров Қошмұхамбет – драматург, әдебиеттанушы (1898-1937) # Кенжетаев Кәукен – ҚазКСР халық әртісі (1916) # [[Мәшһүр Жүсіп Көпеев|Көпеев Мәшхүр-Жүсіп]] – ақын, фольклор жинаушы (1857-1931) # Прокофьев, Владислав Юрьевич — атайы әнші, мәдениеттің қайраткері. # [[Сұлтанмахмұт Торайғыров|Торайғыров Сұлтанмахмұт]] – ақын, демократ (1893-1920) # [[Майра Уәлиқызы Шамсутдинова|Шамсутдинова Майра]] – әнші, композитор (1890-1927) # [[Жұмат Шанин|Шанин Жұмат]] – режиссер, драматург (1892-1938) # [[Зейін Жүнісбекұлы Шашкин|Шашкин Зейін]] – жазушы, драматург (1912-1966) ===Спортшылар=== # [[Аширов Ахат Сенорович]]- дзюдодан халықаралық класстағы спорт шебері (1997) # [[Марат Төлегенұлы Жыланбаев|Жыланбаев Марат Төлегенұлы]] — Гиннесстің рекордының кітабының жеті рет рекордсмені. Марат Жыланбаев ғаламшардың ең ірі шөлдерді Азияның, Африканың, Австралияның және Американың жалғыз зу ету бірден-бір адамымен болып табылатын. Марафоншы, халықаралық сыныптың спортының шебері. Қазақстанның мәртебелі азаматы. # [[Серік Керімбекұлы Қонақбаев|Қонақбаев Серік Керімбекұлы]] — Күміс жүлдегер ХХII 1980 граммның жаздғы олимпиадалық ойындарының, Европаның (1979, 1981 жж.) чемпионы, әлем(1982 г) чемпионатының күміс жүлдегері, әлемнің (1979, 1981 жж.) кубогының жеңімпазы, КСРО 3-еселік чемпионы, КСРО спортының еңбек сіңірген шебері. # [[Людмила Вячеславовна Прокашева|Прокашева, Людмила]] — спортсмен - конькимен жүгіру. Әлемнің чемпионатының күміс жүлдегері 1995 жылдың классикалық көпсайыста, қысқы азиялық ойынның екі рет чемпионы 1996 жылдың.<ref name="pavlodar.gov.kz"/> ==Cуреттер жинағы== <gallery> <left> Image:P8250004.JPG|Павлодардағы [[В. И. Ленин]] ескерткіші . Image:T-34-85_Pavlodar_tank_front_view.JPG|Соғыс және еңбек ерлігінің Даңқ мемориалы Image:P8250020.JPG|Женіс саябағының Мәңгілік алаудың қасындағы Абырой ескерткіші Image:Город Павлодар, Казахстан. Здание акимата Павлодарской области.jpg|Павлодар облысының әкімшілік ғимараты Image:P8250025.JPG| «Иртыш» қонақ үйі Image:P8250001.JPG|«[[Ер Төстік]]» — ескерткіш Image:Здание кинотеатра «Иртыш», г. Павлодар, Казахстан.jpg|«Иртыш» кинотеатыры Image:Kazpost building in Pavlodar, Kazakhstan. Central post office in city.jpg|Орталық поштамт ғимараты </left> </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Павлодар_облысы Павлодар облысы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309225700/https://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D3%98%D0%BAi%D0%BC%D1%88i%D0%BBi%D0%BA-%D0%B0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9B%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/ |date=2017-03-09 }} в [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]] * [http://city-pavlodar.gov.kz/Ресми торабы]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://pavlodar.gov.kz/ Павлодар облысының әкімшілігі] * [http://www.pavlodar-online.kz/ Павлодар кала бетше босағасы] * [http://www.pavlodar.stat.kz/ Павлодар облысының статистика департаменті] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502075728/http://pavlodar.stat.kz/ |date=2012-05-02 }} * [http://economika-pavl.kz/ Павлодар облысының экономика департаменті] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070223145111/http://www.economika-pavl.kz/ |date=2007-02-23 }} * [http://museums.pavlodar.kz/ Павлодардың мұражайы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100707115012/http://museums.pavlodar.kz/ |date=2010-07-07 }} pavlodar.kz торабынды * [http://www.karta.kz Павлодар Картасы] * [http://www.pavlodar-wrestling.com Павлодардағы күрес туралы спорт торабы ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210302014758/http://pavlodar-wrestling.com/ |date=2021-03-02 }} {{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}} {{Павлодар облысы}} [[Санат:Павлодар облысы]] 3a9ox1swvr8sypa0gvs9bdo24i2hw8a Естай Беркімбайұлы 0 1913 3057088 2999114 2022-08-03T08:49:29Z Карлыгашш 122209 /* Өмірбаяны */Қатені түздім wikitext text/x-wiki {{Тұлға|Есімі=Естай Беркімбайұлы|Сурет=Estay berkimbayuli.jpg|ені=220px|Туған күні=1874|Қайтыс болған күні=15.03.1946|Туған жері=қазіргі [[Павлодар облысы]], Екібастұз ауданы, қарасты Ақкөл ауылы|Қайтыс болған жері=Куйбышев ауданы, Харков совхозының үшінші бөлімше|Азаматтығы=[[File:Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg|22px|border]] [[Ресей империясы]] (1917)<br/> {{USSR}}|Ұлты=[[Қазақтар|Қазақ]]|Мансабы=[[Ақын]], [[әнші]], [[сазгер]]|Әкесі=Беркімбай|Анасы=Күлипа|Марапаттары=1939 жылы Қазақстан Республикасы композиторлар одағының мүшесі, «Еңбегі сіңген өнер қайраткері» құрметті атақтары берілді.}} '''Естай Беркімбайұлы''' ([[1874 жыл]], қазіргі [[Павлодар облысы]], [[Екібастұз|Екібастұз ауданы]], қарасты Ақкөл ауылы – [[15 наурыз]], [[1946 жыл]]) — қазақтың көрнекті әншісі, ақын-сазгері, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|ҚазССР]]-нің еңбек сіңірген өнер қайраткері (1939). == Өмірбаяны == [[File:Estay.jpg|thumb|Естай кітабы 2002 жыл]] [[Арғын]] тайпасының [[Қанжығалы]] руынан шыққан. * Ол кедей отбасында туған. Естай әндік-ақындық ортада өскен, анасы Күлипа мен ағасы Байтолым белгілі әншілер болған. Естай олардан жыр, дастандар мен толғауларды орындау мәнерін үйренген. 16 жасында халық әндерін талантты орындаушы, халықтық музыка дәстүрін жалғастырушы тұлға. * 20 жасында [[Ертіс]] атырабына белгілі әнші болды. Осы өнердің арқасында көп жерлерді ([[Қараөткел (Павлодар облысы)|Қараөткел]], [[Семей]], [[Павлодар|Кереку]], [[Зайсан (қала)|Зайсан]], [[Тарбағатай аймағы|Тарбағатай]], [[Жетісу]]) аралайды. [[Көкшетау тауы|Сұлу Көкше]] мен [[Баянауыл|Баянға]] барады. Бұл сапарында [[Біржан Қожағұлұлы|Біржанмен]] кездесіп, оның өнерінен тәлім алды. Әнші-сазгерлер [[Біржан Қожағұлұлы|Біржан]], [[Ақан сері]] мен [[Жарылғапберді]]нің өнер-өнегесінен сусындаған Естай олардың тек әншілік-орындаушылық өнерін ғана емес, сазгерлік өнерін де ілгері дамытты: көптеген әндер ("Бір мысқал", "Майда қоңыр", "Ашу – пышақ", "Шоқ қара ағаш") шығарды. Естайдың әнші-ақындық, сазгерлік талантын бүкіл қазақ сахарасына мәшһүр еткен әні – "Қорлан". Осы шығармасымен классик сазгерлердің қатарынан орын алды.<ref>[[Тарихи тұлғалар]]. Танымдық - көпшілік басылым. [[Мектеп]] жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – [[Алматы]]. “[[Алматыкітап баспасы]]”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref> "Қорлан" – Естай шығармаларының шыңы, жүрегі (Жұбанов А., Замана бұлбұлдары, А., 1963, 248-бет). "Қорлан" әнін [[Мұқан Төлебаев|М. Төлебаев]] "Біржан-Сара" операсында, [[Евгений Григорьевич Брусиловский|Е. Г. Брусиловский]] "Ер Тарғын" операсында, С. И. Шабельский мен Л.М.Шаргородский "Қобыз бен оркестрге арналған концертінде" (2-бөлімінде) шығармашылықпен пайдаланды. Жаңа өмір жайында "Туды күнім", "Өмір" атты әндер шығарды. 1939 жылы Алматыға келіп, көп әндерін нотаға түсіртті. * Әншілік ақындық сайыстарға қатысып, [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]]мен неше рет кездесті. * Сол жылы [[Қазақстан жазушылар одағы|Қазақстан Жазушылар Одағының]] ІІ сьезіне қатысты. * [[Ұлы Отан соғысы]] жылдарында мәдени-үгіт бригадасында әсем әнімен, жалынды жырымен халықты жеңіске жігерлендірді. * 1945 жылы [[Абай Құнанбайұлы|Абайдың]] туғанына 100 жыл толу мерекесіне қатысты. Мұнда [[Нартай Бекежанов|Нартай]], [[Нұрлыбек Баймұратов|Нұрлыбек]] т.б. ақындармен айтысқа түсті. Оған арнап М. Әлімбаев "Естай-Қорлан" поэмасын (1968) жазды. == Марапаттары == * 1939 жылы қыркүйегінде "Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері" деген құрметті атақ берілді. * 1940 жылы [[Қазақстан композиторлар одағы|Қазақстан Композиторлар одағына]] мүше болып қабылданды. == Шығармалары == * "Майда қоңыр" * "Жүректе" * "Мәлике" * "Өмір" * "Қоңыр жел" * "Дүние" * "Шоққара ағаш" * «Хұсни-Хорлан»- Әні мен сөзі Естайдікі, орынд. Р. Абдуллин == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Bio-stub}} [[Санат:Екібастұзда туғандар]] [[Санат:Қазақстан әншілері]] [[Санат:Қазақстан сазгерлері]] [[Санат:Қазақ ақындары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] [[Санат:Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер қайраткерлері]] jmq3cnrlmar3sqxzcksxzta2jrd5vuy Халықаралық фонетикалық әліпби 0 2304 3056872 3053616 2022-08-02T16:01:05Z NusrTansj 121413 wikitext text/x-wiki __NOTITLECONVERT__ [[Сурет:IPA Chart Rev 1993.png|300px|thumb|right]] '''Халықаралық фонетикалық әліпби''' ('''IPA''') - негізінен латын әліпбиіне негізделген фонетикалық нотацияның алфавиттік жүйесі. Ол XIX ғасырдың соңында халықаралық фонетикалық қауымдастықпен әзірленген ауызекі тілдің дыбыстарының стандартталған көрінісі.<ref name="IPA 1999">International Phonetic Association (IPA), ''Handbook''.</ref> ХФӘ-ны [[лексикограф]]тар, шет тілі [[студент]]тері мен [[оқытушы]]лары, [[лингвист]]ер, [[дефектолог]]тар, [[әнші]]лер, [[актёр]]лер, тіл жасаушылар мен [[аудармашы]]лар пайдаланады.<ref name="world">{{Cite book|last=MacMahon|first=Michael K. C.|chapter=Phonetic Notation|editor=P. T. Daniels|editor2=W. Bright|title=The World's Writing Systems|pages=[https://archive.org/details/isbn_9780195079937/page/821 821–846]|publisher=Oxford University Press|year=1996|location=New York|isbn=0-19-507993-0|url=https://archive.org/details/isbn_9780195079937/page/821}}</ref><ref>{{Cite book|first=Joan |last=Wall |title=International Phonetic Alphabet for Singers: A Manual for English and Foreign Language Diction |publisher=Pst |year=1989 |isbn=1-877761-50-8 }}</ref> == Тарихы == 1886 жылы француз лингвисті Пол Пасси бастаған бір топ француз және британ тілі мұғалімдері ұйым құрды, ол 1897 жылдан бастап Халықаралық фонетикалық қауымдастық (французша: Association phonétique internationale) деп аталды. Түпнұсқа әліпби ром алфавиті деп аталатын ағылшын тіліне арналған Г.Свит ұсынған емле реформасына негізделген, бірақ оны басқа тілдерге қолайлы ету үшін таңбалардың мағыналары тілден тілге өзгеруі мүмкін. Мысалы, ағылшын тілінде [ʃ] дыбысы «c» әрпімен, ал француз тілінде «ch» әріп тіркесімімен берілген. Дегенмен, 1888 жылы әліпби әртүрлі тілдер үшін біркелкі пішінге келтірілді, осылайша барлық кейінгі түзетулердің негізін қалады. == Әріптер == Құрылғаннан бері ХФӘ бірнеше рет қайта қараудан өтті. 1900 және 1932 жылдардағы елеулі өзгерістерден кейін ХФӘ 1989 жылғы Киль конгресіне дейін өзгеріссіз қалды. 1993 жылы кішігірім түзету жасалды - төрт орта ортаңғы дауысты дыбыстар қосылды және дауыссыз импласивті дауыссыз таңбалар жойылды. Соңғы өзгеріс 2005 жылы жасалды - лабио-дентальдық (labio-тіс) бір екпінді дауыссыз дыбыстың таңбасы - ⱱ қосылды. Таңбаларды қосу және алып тастаудан басқа, IPA өзгертулері негізінен таңбалар мен санаттардың атын өзгертуден, сондай-ақ қаріп түрлерін өзгертуден тұрды. Детунды сөйлеудің фонетикалық транскрипциясына арналған ХФӘ кеңейтімдері 1990 жылы жасалды және 1994 жылы Халықаралық клиникалық фонетика және лингвистика қауымдастығы ресми түрде мойындады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == {{commonscat|IPA charts|ХФӘ}} * [http://www.internationalphoneticassociation.org| ХФӘ] ресми сайты * [https://www.internationalphoneticassociation.org/IPAcharts/inter_chart_2018/IPA_2018.html ХФӘ интерактивті кестесі] * [http://www.unicode.org/charts/collation/ Юникодты сұрыптау кестесі] – Латын және ХФӘ әріптері форма бойынша сұрыпталған [[Санат:Юникод ауқымдары]] [[Санат:Фонетикалық әліппелер]] [[Санат:Транслитерация және транскрипция]] gczob12pw6nuaoiqau39jrdw42574ir 3056873 3056872 2022-08-02T16:01:55Z NusrTansj 121413 wikitext text/x-wiki __NOTITLECONVERT__ [[Сурет:IPA Chart Rev 1993.png|300px|thumb|right]] '''Халықаралық фонетикалық әліпби''' ('''IPA''') - негізінен латын әліпбиіне негізделген фонетикалық нотацияның алфавиттік жүйесі. Ол XIX ғасырдың соңында халықаралық фонетикалық қауымдастықпен әзірленген ауызекі тілдің дыбыстарының стандартталған көрінісі.<ref name="IPA 1999">International Phonetic Association (IPA), ''Handbook''.</ref> ХФӘ-ны [[лексикограф]]тар, шет тілі [[студент]]тері мен [[оқытушы]]лары, [[лингвист]]ер, [[дефектолог]]тар, [[әнші]]лер, [[актёр]]лер, тіл жасаушылар мен [[аудармашы]]лар пайдаланады.<ref name="world">{{Cite book|last=MacMahon|first=Michael K. C.|chapter=Phonetic Notation|editor=P. T. Daniels|editor2=W. Bright|title=The World's Writing Systems|pages=[https://archive.org/details/isbn_9780195079937/page/821 821–846]|publisher=Oxford University Press|year=1996|location=New York|isbn=0-19-507993-0|url=https://archive.org/details/isbn_9780195079937/page/821}}</ref><ref>{{Cite book|first=Joan |last=Wall |title=International Phonetic Alphabet for Singers: A Manual for English and Foreign Language Diction |publisher=Pst |year=1989 |isbn=1-877761-50-8 }}</ref> == Тарихы == 1886 жылы француз лингвисті Пол Пасси бастаған бір топ француз және британ тілі мұғалімдері ұйым құрды, ол 1897 жылдан бастап Халықаралық фонетикалық қауымдастық (французша: Association phonétique internationale) деп аталды. Түпнұсқа әліпби ром алфавиті деп аталатын ағылшын тіліне арналған Г.Свит ұсынған емле реформасына негізделген, бірақ оны басқа тілдерге қолайлы ету үшін таңбалардың мағыналары тілден тілге өзгеруі мүмкін. Мысалы, ағылшын тілінде [ʃ] дыбысы «c» әрпімен, ал француз тілінде «ch» әріп тіркесімімен берілген. Дегенмен, 1888 жылы әліпби әртүрлі тілдер үшін біркелкі пішінге келтірілді, осылайша барлық кейінгі түзетулердің негізін қалады. Құрылғаннан бері ХФӘ бірнеше рет қайта қараудан өтті. 1900 және 1932 жылдардағы елеулі өзгерістерден кейін ХФӘ 1989 жылғы Киль конгресіне дейін өзгеріссіз қалды. 1993 жылы кішігірім түзету жасалды - төрт орта ортаңғы дауысты дыбыстар қосылды және дауыссыз импласивті дауыссыз таңбалар жойылды. Соңғы өзгеріс 2005 жылы жасалды - лабио-дентальдық (labio-тіс) бір екпінді дауыссыз дыбыстың таңбасы - ⱱ қосылды. Таңбаларды қосу және алып тастаудан басқа, IPA өзгертулері негізінен таңбалар мен санаттардың атын өзгертуден, сондай-ақ қаріп түрлерін өзгертуден тұрды. Детунды сөйлеудің фонетикалық транскрипциясына арналған ХФӘ кеңейтімдері 1990 жылы жасалды және 1994 жылы Халықаралық клиникалық фонетика және лингвистика қауымдастығы ресми түрде мойындады. == Әріптер == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == {{commonscat|IPA charts|ХФӘ}} * [http://www.internationalphoneticassociation.org| ХФӘ] ресми сайты * [https://www.internationalphoneticassociation.org/IPAcharts/inter_chart_2018/IPA_2018.html ХФӘ интерактивті кестесі] * [http://www.unicode.org/charts/collation/ Юникодты сұрыптау кестесі] – Латын және ХФӘ әріптері форма бойынша сұрыпталған [[Санат:Юникод ауқымдары]] [[Санат:Фонетикалық әліппелер]] [[Санат:Транслитерация және транскрипция]] iant7xwezgazoh8rg2ioxpwehnrqoum Бастауыш 0 3876 3057022 2356997 2022-08-03T05:53:15Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Грамматика}} '''Бастауыш''' деп сөйлемде [[атау септік]] тұлғасында тұрып, ойдың иесі болатын [[сөйлем мүшесі|тұрлаулы сөйлем мүшесін]] атаймыз. Бастауыш ''кім? не? кімдер? нелер? кімім? нем? кімің? нең? кімі? несі? қайсысы? қаншасы? нешеуі?'' деген сұраулардың біріне жауап береді == Бастауыш болатын сөз таптары == Сөйлемде бастауыш әр түрлі [[сөз табы]]нан бола береді: #[[Зат есім]]нен болады. #[[Есімдік]]тен болады. #:Мысалы: '''''Бұл''' - менің келешектен күткен үмітім.'' #[[Сан есім]]нен болады. #:Мысалы: '''''Алты''' екіге бөлінеді'' #Заттық мағынада қолданылып, атау тұлғада тұрған [[сын есім]], [[есімше]] және [[етістік|тұйық етістік]] сөйлемде бастауыш бола алады: #:Мысалы: '''''Жақсы''''' (сын есім) '' - көпке ортақ'' (мақал). '''''Оқыған''''' (есімше)'' білер әр сөзді.'' ([[Абай]]). '''''Отанды қорғау''''' (тұйық етістік) - ''абыройлы іс.'' #Заттық мағынаға ие болып, бастауыштың сұрауына жауап беретін [[үстеу]], [[одағай]], [[шылау]] сөздер де бастауыш бола алады. Бірақ бұлар сөйлемде өте сирек кездеседі. #:Мысалы: ''Жалқаудың '''ертеңі''' бітпес'' (мақал). ''Сенің '''опырмайың''' қашан қалады? '''Және''' - жалғаулық шылауы.'' == Дара бастауыш == Дара бастауыш - жеке бір сөзбен айтылған бастауыш. == Күрделі бастауыш == Күрделі бастауыш деп екі я бірнеше сөздің тізбегінен жасалып, бір-ақ ұғымды білдіретін бастауышты атайды. Күрделі бастауыш мына сияқты жолдармен жасалады: #Екі я бірнеше сөздердің тіркесінен құралған зат атауы. #:Мысалы: '''''[[Каспий теңізі]]''' - әлемдегі ең үлкен көл боп саналады'' #Қос сөз түріндегі зат есімдер: #:Мысалы: '''''Әке-шешем''' жасымда асырады, бақты, адам қылды.'' #Ашық я жасырын түрдегі [[ілік септік|ілік жалғаулы]] зат есім мен көмекші есімдердің тізбегі. #:Мысалы: '''''Үй іші''' енді тып-тыныш.'' #Сын есім тіркесі #:Мысалы:''Үш '''салт алтты''' тіл қатыспай жүріп келеді.'' #Кейде зат есім мен есімшеден, [[зат есім]] мен [[сын есім|сын есімнен]] құралған сөз тізбектері күрделі бастауыш болады. #:Мысалы: '''''Білегі жуан''' бірді жығады, '''білімі толық''' мыңды жығады'' (мақал). #Тұлғасына қарай күрделі және бөлшек сан есімдер де сөйлемде күрделі бастауыш бола береді. #:Мысалы: '''''Жиырма бес''' маған тағы қайтып келді.''<ref>С. Аманжолов, "Қазақ тілі грамматикасы", 1966 ж.</ref> == Бастауыштан кейін қойылатын сызықша == {| class="wikitable" |+ Бастауыштан кейін қойылатын сызықша |- ! <!-- Мысалдар --> !! бастауыш !! баяндауыш |- ! Ақыл-тозбайтын тон | зат есім || атау септігіндегі зат есім |- ! Жақсы-ісімен жақсы | сын есім || заттанған сын есім |- ! Екі жерде екі-төрт | сан есім || сан есім |- ! Бұл-оның жақтырмағанының белгісі еді | сілтеу есімдігі || есімдік пен етістік |- ! Сөйлеу тіліне бай болу- жас авторлар үшін өте қажет | тұйық етістік || есім сөздер |- ! Отаным-алтын бесігім | тәуелдік жалғаулы сөз || зат есім |- ! Көрмес-түйені де көрмес | есімше || есімше |} Осындай жағдайларда бастауыштан кейін сызықша қойылады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақ тілі]] [[Санат:Грамматика]] [[Санат:Синтаксис]] cvprmi65gzoff0r0mhvt6l9i0c9dd7i 3057023 3057022 2022-08-03T05:54:38Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki {{Shortcut1|Грамматика}} '''Бастауыш''' деп сөйлемде [[атау септік]] тұлғасында тұрып, ойдың иесі болатын [[сөйлем мүшесі|тұрлаулы сөйлем мүшесін]] атаймыз. Бастауыш ''кім? не? кімдер? нелер? кімім? нем? кімің? нең? кімі? несі? қайсысы? қаншасы? нешеуі?'' деген сұраулардың біріне жауап береді == Бастауыш болатын сөз таптары == Сөйлемде бастауыш әр түрлі [[сөз табы]]нан бола береді: #[[Зат есім]]нен болады. #[[Есімдік]]тен болады. #:Мысалы: '''''Бұл''' - менің келешектен күткен үмітім.'' #[[Сан есім]]нен болады. #:Мысалы: '''''Алты''' екіге бөлінеді'' #Заттық мағынада қолданылып, атау тұлғада тұрған [[сын есім]], [[есімше]] және [[етістік|тұйық етістік]] сөйлемде бастауыш бола алады: #:Мысалы: '''''Жақсы''''' (сын есім) '' - көпке ортақ'' (мақал). '''''Оқыған''''' (есімше)'' білер әр сөзді.'' ([[Абай]]). '''''Отанды қорғау''''' (тұйық етістік) - ''абыройлы іс.'' #Заттық мағынаға ие болып, бастауыштың сұрауына жауап беретін [[үстеу]], [[одағай]], [[шылау]] сөздер де бастауыш бола алады. Бірақ бұлар сөйлемде өте сирек кездеседі. #:Мысалы: ''Жалқаудың '''ертеңі''' бітпес'' (мақал). ''Сенің '''опырмайың''' қашан қалады? '''Және''' - жалғаулық шылауы.'' == Дара бастауыш == Дара бастауыш - жеке бір сөзбен айтылған бастауыш. == Күрделі бастауыш == Күрделі бастауыш деп екі я бірнеше сөздің тізбегінен жасалып, бір-ақ ұғымды білдіретін бастауышты атайды. Күрделі бастауыш мына сияқты жолдармен жасалады: #Екі я бірнеше сөздердің тіркесінен құралған зат атауы. #:Мысалы: '''''[[Каспий теңізі]]''' - әлемдегі ең үлкен көл боп саналады'' #Қос сөз түріндегі зат есімдер: #:Мысалы: '''''Әке-шешем''' жасымда асырады, бақты, адам қылды.'' #Ашық я жасырын түрдегі [[ілік септік|ілік жалғаулы]] зат есім мен көмекші есімдердің тізбегі. #:Мысалы: '''''Үй іші''' енді тып-тыныш.'' #Сын есім тіркесі #:Мысалы:''Үш '''салт алтты''' тіл қатыспай жүріп келеді.'' #Кейде зат есім мен есімшеден, [[зат есім]] мен [[сын есім|сын есімнен]] құралған сөз тізбектері күрделі бастауыш болады. #:Мысалы: '''''Білегі жуан''' бірді жығады, '''білімі толық''' мыңды жығады'' (мақал). #Тұлғасына қарай күрделі және бөлшек сан есімдер де сөйлемде күрделі бастауыш бола береді. #:Мысалы: '''''Жиырма бес''' маған тағы қайтып келді.''<ref>С. Аманжолов, "Қазақ тілі грамматикасы", 1966 ж.</ref> == Бастауыштан кейін қойылатын сызықша == {| class="wikitable" |+ Бастауыштан кейін қойылатын сызықша |- ! <!-- Мысалдар --> !! бастауыш !! баяндауыш |- ! Ақыл-тозбайтын тон | зат есім || атау септігіндегі зат есім |- ! Жақсы-ісімен жақсы | сын есім || заттанған сын есім |- ! Екі жерде екі-төрт | сан есім || сан есім |- ! Бұл-оның жақтырмағанының белгісі еді | сілтеу есімдігі || есімдік пен етістік |- ! Сөйлеу тіліне бай болу- жас авторлар үшін өте қажет | тұйық етістік || есім сөздер |- ! Отаным-алтын бесігім | тәуелдік жалғаулы сөз || зат есім |- ! Көрмес-түйені де көрмес | есімше || есімше |} Осындай жағдайларда бастауыштан кейін сызықша қойылады.<ref>Бектұров Ш.К. Қазақ тілі: лексика, фонетика, морфология, синтаксис: Оқуға түсуші талапкерлерге, студенттерге және оқытушы мұғалімдерге арналаған..-Алматы: Атамұра, 2006.-336 бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақ тілі]] [[Санат:Грамматика]] [[Санат:Синтаксис]] c8wocob2slzk15b7841fxh8lyvej8f2 Толықтауыш 0 3933 3057025 2468374 2022-08-03T06:18:05Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki {{Жаһандандыру|date=Тамыз 2016}} {{Shortcut1|Грамматика}} '''Толықтауыш''' деп [[сөйлем]]де негізінде [[атау септік|атау]] мен [[ілік септік|іліктен]] басқа септіктің бірінде тұрып, бір мүшені заттық мағына жағынан толықтыратын [[сөйлем мүшесі|тұрлаусыз мүшені]] атаймыз.Толықтауыш ''кімді? нені? кімге? неге? кімнен? неден? кімде? неде? кіммен? немен? кім (не) туралы? кім (не) жөнінде? не тақырыпты?'' деген сұрауларға жауап береді. == Толықтауыш түрлері == Мазмұны мен тұлғасы жағынан толықтауыш екі түрлі болады: #тура толықтауыш; #жанама толықтауыш. '''Тура толықтауыш''' табыс септігіндегі сөзден жасалып, ол үнемі сабақты етістіктен жасалаған мүшелермен көбінесе жақын тұрып байланысады да,соларды толықтырады, оларсыз қолданылмайды. Тура толықтауыштың сұрақтары:'''кімді?''' '''нені?''' '''кімін?''' '''несін?''' Мысалы, Мына ''кітапты'' дүкеннен алдым. '''Жанама толықтауыш''' салт етістіктен болған сөйлем мүшелерін табыс септігінен басқа септіктерде (барыс, жатыс, шығыс, көмектес) тұрып толықтырады және сөйлемнің кез келген жерінде тұрып байланыса береді. Мысалы, Жанат ''Жантасқа'' ұзақ әңгіме айтты. == Толықтауыш болатын сөз таптары == Толықтауыш болатын сөз таптары: #[[Зат есім]]нен болады #Зат есім орнына қолданылған немесе заттық мағынаға ие болған [[есімдік]], [[сан есім]], [[сын есім]], [[есімше]], [[тұйық етістік]], [[үстеу]] сөздерден болады. #'''Туралы, жөнінде, жайында''' деген шылаулардың бірімен тіркесіп келген сөздер етістіктен болған мүшенің алдында келсе, толықтауыш болады. Толықтауыш та дара, күрделі және үйірлі болып келеді. == Әдебиет == *[[С. Аманжолов]], Қазақ тілі грамматикасы, 1966 ж. {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақ тілі]] [[Санат:Синтаксис]] mzhhp9828cqe5rt9a6jhjl715n5yzrg Мұхаммед 0 4558 3057083 3053158 2022-08-03T08:31:16Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 wikitext text/x-wiki {{Мұхаммед}} '''Мұхаммед''' ({{lang-ar|مُحَمَّدْ‎}} {{IPA|/mʊħɑmmæd/}}, <sup>{{audio|Ar-muhammad.ogg|айтылуы}}</sup>, '''Мұхамет''', '''Мухаммад'''; [[570 жыл|570]], [[Мекке]] – [[8 маусым]] [[632 жыл|632]], [[Медине]]) — [[Ислам]] пайғамбары. Ислам ілімі бойынша, ол [[Адам ата|Адам]], [[Ибраһим]], [[Мұса пайғамбар|Мұса]], [[Иса Мәсих|Иса]] және т.б. [[Ислам пайғамбарлары|пайғамбарлардан]] бері келе жатқан [[монотеизм]]нің негізгі ілімдерін растауға жіберілген Алла Елшісі (Расул Аллаһ). Барлық [[ислам ағымдары]]на сәйкес [[Аллаһ|Алланың]] соңғы пайғамбары. Мұхаммед [[Араб түбегі|Арабияны]] біртұтас мұсылман [[үммет]]іне біріктіріп, өзінің ілімдерін, сүннеттерін және [[Құран]]ды Исламның діни сенімінің негізіне айналдырды. Шамамен 570 жылы ([[Піл оқиғасы]]) [[Мекке]] қаласында дүниеге келген Мұхаммед, балалық шағында жетім қалған. Көкесі [[Әбу Талиб|Әбу Тәліптің]] қолында өскен. Мезгілімен түндерін [[Хира]] тауының үңгірінде ғибадат жасаумен оңашаланып өткізетін. Кейін 40 жасында үнгірге [[Жәбірейіл]] періште келіп, Алладан ең алғашқы [[уахи]] түсірілді. Үш жылдан соң, 610 жылы, Мұхаммед бұл уахилерін ашық түрде [[Дағуат|уағыздай]] бастады. Исламның басқа да [[Ислам пайғамбарлары|пайғамбарлары]] сияқты "[[Таухид|Құдайдың бір]]" екенін, оған толықтай "бойсұну" ([[ислам]]) – амалдың ([[дін]]) тура жолы екенін және өзінің Алланың соңғы пайғамбары және елшісі екенін жариялады. Мұхаммед алғашқы [[Сахабалар|ерушілерімен (сахабалар)]], Меккелік бірнеше тайпалардың қарсылығына тап болды. Қуғыннан құтылу үшін, Мұхаммед кейбір ерушілерін [[Хабашстанға хижрет|Абиссинияға жіберді]], кейін 622 жылы барлық сахабаларымен Меккеден [[Медине]]ге (Ясриб) жер аударды. Бұл оқиға — [[Һижра|Хижрадан]], [[Ислам күнтізбесі]] басталады (Хижри күнтізбе). Мединеде Мұхаммед тайпаларды [[Медине дәстүрі]]не біріктіреді. 629 жылы желтоқсанда, Меккелік тайпалармен қақтығыстың үзілгенінен сегіз жыл өткен соң, Мұхаммед жаңадан қосылған 10,000 мұсылмандардан әскер құрып [[Меккенің жаулап алынуы|Меккеге жорыққа шықты]]. Шайқас негізінен талассыз өтіп, Мұхаммед қаланы аз қантөгіспен алды. 632 жылы, [[Уәда қажылығы|соңғы қажылықтан]] қайтқаннан соң бірнеше айдан кейін, ол ауырып қайтыс болды. Оның өлімінің алдында, [[Араб түбегі|Арабия түбегінің]] көбі Исламға өтті. Мұхаммедтің өмірінің соңына дейін түскен уахилер (әрқайсысы [[Аят]] "Құдай белгісі" деп аталады), [[Құран]]ның сүрелерін құрайды. Мұсылмандар оны "Құдайдың сөзі" деп санайды және дін соған негізделеді. Құраннан бөлек мұсылмандар Мұхаммедтің сөздері мен іс-әрекеттеріне (сүннет), хадис, сира әдебиеттеріне сүйенеді және ислам құқықтары (шариғат) ретінде қолданады. [[Сурет:Lower city, Petra.jpg|thumb|200px|[[Петра]]; Ислам тарихы мен археологиясын зерттеуші Дэн Гибсонның айтуынша, Мұхаммедтің жас кезінде өмір сүрген және алғашқы аяндарын алған жер. Алғашқы мұсылман мешіттері мен зираттары көрсеткендей, бұл сонымен бірге мұсылмандардың алғашқы қыбыла бағыты болды <ref>Dan Gibson: Qur'ānic geography: a survey and evaluation of the geographical references in the qurãn with suggested solutions for various problems and issues. Independent Scholars Press, Surrey (BC) 2011, ISBN 978-0-9733642-8-6</ref>]] Осы уақытқа дейін айтылып келген алғашқы исламның тарихы ауызша әңгімелеу мәдениетінің жинақтарына негізделген. Бұл риуаяттарды исламнан басқа ақпарат көздері қолдамайды және олардың арасында қайшылықтар бар.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=koVaxbWBlr4&feature=share</ref> Егер «баяндау мәдениетіне негізделген шығармалар» алынып тасталса, исламның алғашқы тарихы (ол пайда болған кезде, қай географияда туып, әлемге таралды) тарихнама тұрғысынан бүгінгі күні түсініксіз болып қала береді.<ref>https://www.zwemercenter.com/is-mecca-really-the-birthplace-of-islam/</ref> Пікірталастарда Куфа мен Аль-Хира аймақтары (Оңтүстік Ирак), сондай-ақ Петра исламның бастапқы нүктесі ретінде көрсетілген.<ref>https://www.aymennjawad.org/23129/the-byzantine-arabic-chronicle-full-translation</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uOeSKwvDBmQ&list=UUWbFMAgToBJE9xRxJwS8ZHg]</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=OD7Q1uo7OoA</ref> == Аты == [[Сурет:Muhammad-mit-ligatur-und-ohne.png|thumb|Мұхаммедтің аты каллиграфиялық және әдепкі нұсқада жазылуы]] Исламда есімге үлкен, сакралды түрде мән беріледі. «Мұхаммед» деген ат «Қайта-қайта мадақталған», «Мақтауға лайық» деген мағынаны береді. Құранда ол өз атымен тек бес-ақ рет аталған, бірақ одан бөлек ол пайғамбар (ән-Нәби), хабаршы (Расул), Құдайдың құлы (Абд), хабаршы (Башир), ескертуші (Назыр), еске салушы (Музаккир), куәгер ([[Шаһид]]), Құдайға шақырушы (Да’и) және т.б. есімдерімен аталады. Мұсылман дәстүрі бойынша Мұхаммед пайғамбардың аты аталғанда немесе жазылғанда, әрқашан ''«[[Саллалаһу әлейһи уә сәлләм]]»'' ({{lang-ar|صلى الله عليه وسلم}}) – яғни ''«оған [[Аллаһ]]тың игілігі мен сәлемі болсын»'' деп айтылады. Мұхамедтің толық атының құрамына [[Адам ата]]дан басталып барлық танымал аталарының есімі кіреді, сонымен қатар оның ұлының атына байланысты әл-Қасым деген куньясы да бар. Мұхаммедтің толық аты былай: Әбул Қасым Мұхаммед ибн {{Аударылмаған2|Абдуллаһ ибн Абдулмутталиб|Абдуллаһ|ru|Абдуллах ибн Абд аль-Мутталиб}} ибн [[Шаиба ибн Хашим|Абдулмутталиб]] ибн {{Аударылмаған2|Хашим ибн Абду Мәнаф|Хашим|ru|Хашим ибн Абд Манаф}} ибн {{Аударылмаған2|Абду Мәнаф|Абду Мәнаф|ru|Абд Манаф ибн Кусай}} ибн [[Қусай]] ибн Килаб ибн {{Аударылмаған2|Мүррә ибн Кааб|Мүррә|ru|Мурра ибн Кааб}} ибн Кааб ибн Лүуәй ибн {{Аударылмаған2|Ғалиб ибн Фихр|Ғалиб|ru|Галиб ибн Фихр}} ибн Фихр ибн Малик ибн ан-Надр ибн {{Аударылмаған2|Кинанә ибн Хузәйма|Кинанә|ru|Кинана ибн Хузайма}} ибн Хузәйма ибн Мудрикә ибн Ильяс ибн Мудар ибн {{Аударылмаған2|Низар ибн Мәад|Низар|ru|Низар ибн Маад}} ибн Мәад ибн {{Аударылмаған2|Аднан|Аднан|ru|Аднан}} ибн Адад ибн Мукаввим ибн Нахур ибн Тайрах ибн Иаруб ибн Яшжуб ибн Набит ибн [[Исмаил пайғамбар|Исмаил]] ибн [[Ибраһим пайғамбар|Ибраһим]] ибн {{Аударылмаған2|Азар (Құран)|Азар|ru|Азар (Коран)}} ибн Нахур ибн Саруг ибн Шалих ибн Ирфхашад ибн Сам ибн [[Нұх пайғамбар|Нұх]] ибн Ламк ибн Матту Шалах ибн Ахнух ибн Иард ибн Махлил ибн Кайнан ибн Ианиш ибн {{Аударылмаған2|Шис|Шит|ru|Шис}} ибн [[Адам ата|Адам]]''.<ref>[http://www.islamhouse.com/d/files/ru/ih_books/single/ru_sirt_ibn-hisham.pdf Ибн Хишам «Жизнеописание Пророка Мұхаммеда», изд. рус. 2002, 2003 г.]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>'' Дінге сенетіндер оны құрметтеп куньясы бойынша Әбул Қасым деп атаған және Мұхаммедтің көзі тірісінде тек ол ғана осы куньяның иесі болған. Ал Мұхаммед пайғамбарға дұшпандықпен қарағандар, оны мазақпен Ибн Әбу Кабша деп атаған, яғни Әбу Кабшаның ұлы деген. Ол сүт анасы Халиманың күйеуі болған.<ref>{{кітап|авторы=Сафи ар-Рахман аль-Мубарак Фури|тақырыбы=Жизнь пророка Мұхаммеда|беттері=236}}</ref>. == Сырт бет-әлпеті == [[Сурет:Lifeofmahomet.jpg|thumb|260px|[[Уильям Мьюр]]дің кітабінің бірінші беттері<br /> ''The Life of Mahomet'' (Мұхаммедтің өмірі), 1861 ж.]] {{main|Мұхаммедтің суреттелуі}} [[Исмаил пайғамбар|Исмаилдың]] ұрпағы (араб-{{Аударылмаған2|Аднан|аднанит|ru|Аднан}}) бола тұра, Мұхаммед пайғамбар басқа арабтардан ([[кахтанит]]терден) терісінің ашық түстілігімен ерекшеленген. Оның заманындағы куәгерлердің айтуынша, Мұхаммед пайғамбар кең иықты, орта бойлы, қолдары мен табандары ірі болған. Мұхаммед пайғамбардың сақалы қалың, ауызы мен көздері үлкен болған. Жауырындарының арасында рельефті үшбұрыш түріндегі пайғамбарлықтың мөрі орналасқан.<ref>Аль-Бухари (№ 5908), Муслим (№ 2340)</ref> Оның кірпіктері ұзын, маңдай жағында біріккен қастары қиғаш болған.<ref>[http://www.hadith.narod.ru/155.html О достоинствах Пророка Мұхаммеда, мусульманской нравственности и праведном поведении. Мұхаммед ибн Джамиль Зину] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120606053139/http://www.hadith.narod.ru/155.html |date=2012-06-06 }}</ref> Исламдық тарихшы және дін маманы [[Мұхаммед ибн Джәрир әт-Табари]] өзінің «Жалпы тарих» кітабында пайғамбардың кейіпінің келесі сипатын берген. {{start citation}}«Оның бойы орташа: ұзын да емес, қысқа да емес. Оның беті қызғылт-ақ, көздері — қою, шашы — қалың, жалтыраған, өте әдемі болған. Беті сақалмен көмкерілген. Ұзын шашы иығына дейін жеткен. Және түсі қара болған… Оның жүрісінің нақты болғаны соншалық, әр адымдағыны сайын жерден шығып бара жатқандай көрінетін, сонымен қоса оның қозғалысының жеңіл болғаны соншалық, құдды бір жерге аяғы тимегендей көрінетін. Алайда оның жүрісінде сол заманның мықтыларына лайық тәкәппарлық болмаған. Оның жүзінде көз тайдыра алмастай мейірімділік болған. Ашыққандар оған бір қарағанда, тамақты сол мезетте ұмытып кететін. Қайғырушылар оның қасында, оның жұмсақ бет әлпетіне және дауысына тамсанып, қайғы-қасіреттерін ұмытатын. Оны көргендердің барлығы, ешқашан бұрын-соңды ондай әңгімелесуі сонша ұнамды адамды кезіктірмегендіктерін айтқан. Ол қыр мұрынды, сирек тісті болған. Анда-санда оның шашы еркін төмен түсіп түратын, кейде ол шашын үш немесе төрт байламға байлап қоятын. Іс жүзінде оның 62 жасында бірде-бір ақ шашы болмаған…»<ref>[http://islam.on.ufanet.ru/pub/encyclopedia/001.poslannik.allaha.html Посланник Аллаха. Ф. А. Асадуллин, Р. И. Султанов и др.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130823014527/http://islam.on.ufanet.ru/pub/encyclopedia/001.poslannik.allaha.html |date=2013-08-23 }}</ref>{{end citation|қайнары=}} Мұхаммед пайғамбар ақ түсті киімдерді киюді ұнатқан. Негізінде олар ұзын жейде ([[камис]]) және жолақты йемендік жамылғы ([[хибара]]), сонымен қатар белден айналдырып, жіліншіктің ортасына дейін жететін [[сәлде]] мен [[изар]] болған. Қолында «Мұхаммед — Аллаһтың елшісі» деген жазуы бар күміс сақинасы болған. Ол өте таза жүретін, жиі денесіне хош иіс жағатын және тісін [[мисуак]]пен тазалайтын<ref>Мухтасар аш-шамаиль" (№ 97, 188)</ref> Мұхаммед пайғамбардың дауысы кішкене қырылдаған болатын, ол сөзге шешен, қысқа және түсінікті, кейде адамдар сөзін толық есте сақтап алсын деп бір сөзін үш рет қайталап сөйлейтін. Ол жиі күлімсіреп жүретін, ал кейде күлгені сонша, азу тістеріне дейін көрінетін. == Мұхаммедтің басқа ислам пайғамбарларының арасындағы алатын орны == {{main|Ислам пайғамбарлары}} [[Сурет:Muhammad Seal.svg|thumb|Мұхаммед пайғамбардың мөрі]] [[Ислам]], Мұхаммедпен қоса, тағы басқа пайғамбарларды да мойындайды (олардың саны 124 мың болған деген нұсқалар бар, ал кей жерлерде олар 224 мың болған деген де нұсқалары бар<ref>Ахмад ибн Ханбал, Муснад, 5, 266</ref>), бірақ Мұхаммед жай ғана пайғамбарлардың бірі ғана емес, сонымен қатар осы тізбектегі елшілер мен пайғамбарлардың ең соңғысы деп айтылады. Және де, ол басқа елшілер сияқты (соның ішінде [[Иса пайғамбар]] да бар) тек жеке [[қала]]ға, [[ауыл]]ға, [[халық]]қа ғана емес жер бетіндегі барлық адамдарға жіберілген. Оның [[шариғат]]ы (яғни моральді-өнегелік және діни-құқықтық ережелер мен принциптер кешені), [[ислам]] оқулары бойынша, Қиямет Күніне дейін өз күшін жоймайды. Басқа пайғамбарлар әкелген, барлық қалған шариғаттар өз күшін жоғалтқан (олардың барлығы уақытша сипатта болған). Сонымен, мұсылмандар, [[Тәурат|Тора]] (Тәурат) және [[Інжіл|Евангелие]] (Інжіл) деген Қасиетті кітаптарды қабылдай отырып, олардың заңдарының әрекеттілігін мойындамайды, сонымен қоса олардың мағынасын адамдар бұрмалаған деп санайды. Мұхаммед пайғамбарлар арасында ең жоғарғы орынды алады (сондықтан оның эпитеттерінің бірі — Пайғамбарлардың Мырзасы). Ислам бойынша, Мұхаммедтің пайғамбарлық миссиясына сену барлық адамдарға міндетті болып табылады, бүл соның ішінде христиандар мен яһудилерге де қатысты, олар да оның үндеуіне еріп, соңғы шариғатты қабылдауы керек. {{Аударылмаған2|Рамадан әл-Бути|Рамадан аль-Бути}} Мұхаммедтің исламдағы орны мен оның шариғаты туралы былай жазады: «Монотеистік діндерде еш айырмашылық жоқ [яғни, бұрмаланбаған монотеистік діндерде], өйткені олардың барлығында — Мұхаммедтің миссиясы адамзаттың барлық діни дамудың шыңы болғандықтан, олар бір Құдай тізбегінің түйіні. Алайда, пайғамбарлармен жіберілген заңдардың (шариғаттардың) арасында өзгешеліктер бар»<ref>Аль-Буты Р. Фикх ас-сира ан-набавия [Понимание жизнеописания Пророка]. Каир: ас-Салям, 1999, с. 34.</ref>. Мұхаммед [[Құрайыш әулеті|құрайшиттер]] тайпасына жатқан. Ол [[622 жыл]]ы Меккелік пұтқа табынушылардан қысым көргендіктен, Меккеден Ясрибке қоныс аударды, осыдан кейін ол қала [[Медине]] деп атала бастады (бұл кезең — [[хижра]] (көшу) — мұсылман күнтізбесінің басы болып табылады), ал кейін өзінің жақтастарымен Меккені жаулап алды. 632 жылы Мұхаммедтің өлімі кезінде барлық [[Арабия түбегі]] исламға бет бұрған болатын, ал кейін пайғамбардың өлімінен кейін оның мұрагерлері («наменгерлер», [[халифа]]лар) исламды, араб мәдениеті мен тілін, және де тұтас ғылымның дамуына әсер еткен жиналған ғылыми білімдерді (соның ішінде антикалық өркениеттікін де) өздері жаулап алған [[Шығыс Рим империясы]]ның азиялық және африкалық иеліктеріне, Еуропаның кішігірім бөлігіне таратты; Еуропадан басқа, аталған мәдени-тілдік жіне діни кеңістік қазіргі заманға дейін сақталып келеді. Мұхаммед тағы Пайғамбарлардың мөрі, Пайғамбарлардың мырзасы және Қиямет сағатының Пайғамбары деп те аталады. Мұсылман [[иман]]ына, Мұхаммедтің басқа [[ислам пайғамбарлары|пайғамбарлармен]] қатар Аллаһтың елшісі деген сенімі кіреді (бұл ислам сенімінің белгісі — [[Шаһада]]да айқындалған) және ол соңғы пайғамбар болып табылады. == Діни оқуы == {{main|Ислам}} Ислам оқуы бойынша, Мұхаммед соңғы пайғамбар және [[Аллаһ]]тың елшісі болып табылады. Ислам, яғни бір Аллаһқа мойынсұну, барлық тақуаларға тән болған, соның ішінде [[Иса пайғамбар|Исаның]], [[Мұса пайғамбар|Мұсаның]] және басқа да танымал інжілдік пайғамбарлардың оқуларын қабылдай отырып Аллаһтың әмірін орындағандарға да тән. Алайда, ислам бойынша, яһудилік және христиандық оқулар адамдар тарапынан бұрмаланған, ал кейін Құранның түсуінің басталуынан соң өз күштерін жойған. Сонымен қоса Кітаптардың бұрмалануы Аллаһ білімінің шекарасында болған. [[Құран]] [[Аллаһ]]тың сөзі, соңғы Қасиетті Кітап, және еш өзгертуге түспейтін Кітап болып табылады. Аллаһтың қалауымен, Соңғы Кітап араб тілінде болғандықтан, бұл тіл мұсылмандар үшін ерекше болып табылады. Тек арабша Құран Кітап болып табылады, ал басқа тілдердегі аудармалары (олар жиі «мағыналарының аудармасы» деп есептеледі) олай саналмайды.<ref>http://www.umma.ru/namaz/prayer/purity/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090515201647/http://www.umma.ru/namaz/prayer/purity |date=2009-05-15 }}</ref>. Құран жеке бөліктермен түсірілді. Құранның аяттарын негізге ала отырып (25:32, 17:106), бұл Аллаһтың Мұхаммедтің жүрегіне сенімді толық орнықтырғысы келгендігімен байланыстырылады, және аяттарды оқиғалар бойынша және сұраушылардың сұрақтары бойынша түсірілген, ол өз кезегінде тұтасымен жіберілгенге қарағанда үлкен әсер қалдырды. Аяттар Мұхаммедті тыныштандыра алды, оған тыныштық пен табандылық орнықтырды. Кейбір аяттар алдыңғысын жойып отырды. Мұхаммедке Меккеге көшкенге дейінгі жіберілген аяттардың құрамында [[фиқһ|құқықтық заңдар]] азырақ деп есептеледі. Құранның ішінде Мұхаммедке арналған бұйрықтар жиі кездеседі. «Куль» (айт) сөзі 332 рет айтылған<ref>[http://www.islaam.ru/answers/author/1.html «Кто является автором Корана»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721234303/http://www.islaam.ru/answers/author/1.html |date=2011-07-21 }}</ref>. == Библиядағы Мұхаммедтің келуі жайлы болжамдар == {{main|Библия Мұхаммед жайлы}} [[Сурет:Cave Hira.jpg|thumb|170px|Мұсылмандық сенімге байланысты Мұхаммедке алғашқы аяттар түскен [[Жәбәл ан-Нұр]] тауындағы [[Хира үңгірі]].]] Ислам діні, Қасиетті Кітап ретінде [[Библия]]ны да мойындай отырып, [[Библия]]ның ішінде де Мұхаммед туралы Құдайдың елшісі ретінде айтылады дейді. [[Құран]]да ол былай айтылады: «Өздеріне кітап бергендеріміз (Мұхаммед F.C. ды) ұлдарын танығандай таниды. Негізінен олардан бip тобы (ғалымдары) шындықты біле тұра жасырады.» (2:146) Сонымен қоса, мұсылмандар қазіргі Библияның бұрмаланғаны туралы айтады, және кейбір [[хадис]]терді негізге ала отырып, онда Мұхаммед жайлы айтылатын бөлімдердін де қозғай өтеді. Бірақ [[Библия]]ның бұрмаланушылығы барлығымен келісетін {{Аударылмаған2|Христиан|христиандар|ru|Христианин}}, бұл көзқарасты қабыл алмайды. Дәлел ретінде мұсылмандар келесі библиялық өлеңдерді келтіреді: <blockquote> Мен олардың ағайындарының арасынан, оларға сен тәрізді ["бұл сөздер Моисейге (Мұсаға) айтылған"] Пайғамбар жасаймын, және Менің сөздерімді оның аузына саламын, және Ол, Менің Оған бұйырғандарымның барлығын оларға айтады Ал Менің сөздерімді, Менің атыммен сөйлеген сол Пайғамбардың сөздерін тыңдамаса, Мен соны жазалаймын; Бірақ пайғамбардың, Менің атымнан, Мен бұйырмағандарды айтуға батылы жетсе, және басқа құдайлардың атымен сөйлесе, сол пайғамбарды өлімге жіберіңдер. Және сен өз жүрегіңде айтсаң: «Құдай сөйлемеген сөзді, біз қалай білеміз?» Егер пайғамбар Құдай атымен айтса, бірақ сол сөз орындалмаса, онда ол сөзді Құдай айтпаған, бірақ сол пайғамбар өз батылдығымен сөйлеген, — қорықпа одан. (Библия. Екінші заң бөл. 18, бап. 18-22)</blockquote> Мұсылмандар бұл сөздің Иса (Иисус) туралы айтылмағандығын көрсетеді, өйткені ол Мұса (Моисей) тәрізді емес, ал онда «сен тәрізді» деп айтылған. Танымал мұсылмандық уағыздаушы [[Ахмед Дидат]] Исаның (Иисустың) басты айырмашылықтарын көрсеткен. Олар, мұсылмандар мойындаған, ғажайып туылу, ол Моисей мен Мұхаммед сияқты үйленбеген және балалары болмаған, ол Моисей мен Мұхаммед сияқты өз халқымен пайғамбар деп мойындалмаған <ref>Библия Числа 15:35</ref>, ол патша болмаған. Және Ахмед Дидаттың айтуынша Иса (Иисус) белгілі бір жаңа заңмен келмеген, ол жай ескі заңдарды орындау үшін келген. Ал «олардың ағайындарының арасынан» деген сөзді, мұсылмандар арабтар мен еврейлердің бауырлас халықтар екендігімен түсіндіреді. Мұсылмандар Библияның басқа өлеңдерін де негізге алады<ref>[http://araby.narod.ru/incil.html Библия Пайғамбар туралы]</ref> == Мұхаммедтің уағызының басталуына дейінгі Арабия мен Мекке == {{main|Жаһилия}} [[Арабия]]да негізгі діндер пұтқа табынушылық, [[иудаизм]] және әртүрлі күпіршілік христиандық сенімдер болған. Жергілікті араб тайпалары [[Ибраһим пайғамбар]]дың ([[Ханиф]]изм) монотеистік дінін негізге ала отырып, көпқұдайлыққа құлшылық еткен. Оларда Ибраһим пайғамбардың дінінен [[хаддж|қажылық]] ғұрыпы мен [[Қағба]]ны құрметтеу сақталған. Исламға дейінгі арабтарда шешендік, қонақжайлық және өз келісіміне беріктік кеңінен құрметтелген. Исламға дейінгі қоғамның нашар қасиеті ретінде келесілерді ерекшелеуге болады: қанды кек болған, жаңа туған қыздарды немесе арабтар жаңа туған балаларын асырай алмайтындығынан қорықса, онда оларды тірідей жерге көму дәстүрі болған. Мұхаммед өмір сүрген, [[Мекке]] қаласы Арабияның сауда және қаржы орталығы болған. Мекке құнарсыз құздардың арасында орналасқан, онда жер өңдеушілікпен айналысу мүмкін емес болған. Жер өңдеушілік тек көгал жазираларда ғана кең етек алған, олардың бірі Ясриб ([[Медине]]) қаласы. Мекке араб тайпаларының жиі билік үшін шайқасатын алаңы болған. Саясатта маңызды орынды, Мұхаммед пайғамбар шыққан, [[Құрайыш]] тайпасы алған. == Отбасы == {{Мұхаммед пайғамбардың әйелдері}} {{main|Мұхаммед пайғамбардың шежіресі}} Мұхаммед пайғамбар [[арабтар]]дың ортасындағы жоғарғы орынға ие — «[[Құрайыш әулеті|Құрайыш»]] тайпасынан болған. Ол [[Хашим]] рулық қауымына қараған. Бұл рудың атауы Мұхаммедтің арғы атасы — Хашимнің құрметіне қойылған. Хашимнің көзі тірісінде қажыларды тамақтандыру үшін мал жинау құқығы болған, және [[Зәмзәм]] бұлағына қожалық еткен. Ол бай адам болған. Ол «Хашим» деген лақап атын (оның шын аты Амр) Меккеге қажылыққа келген қажыларға [[нан]]ды бөліп бергені үшін алған («хашима» — нан сорпаға нан бөлу). Оның өлімінен кейін, қажыларды тамақтандыру мен су ішкізу құқығы, оның ағасы әл-Мүтілңпке көшті. Оны құрайшиттер әл-Файда - «жомарттықтың өзі» деп атаған. Хашимнің, Шуайба атты, [[Шаиба ибн Хашим|Абдулмутталиб]] деген ұлы болған. Ол өз халқының арасында аса құрметті адам болған. Мұхаммедтің әкесі {{Аударылмаған2|Абдуллаһ ибн Абдулмутталиб|Абдуллах ибн Абд аль-Мутталиб}}, оның туылуына аз қалғанда (екі ай) немесе Мұхаммед пайғамбардың туылғанынан кейін бірнеше ай өткен соң қайтыс болған. Мұхаммедтің анасының аты — "{{Аударылмаған2|Әмина бинт Уаһб|Амина бинт Вахб}} ибн Әбд Манаф ибн Зухра ибн Килаб". "Мұхаммед" деген атты, оған атасы [[Шаиба ибн Хашим|Абдулмутталиб]] берген. Ол «Мақталған» деген мағына береді. {{main|Мұхаммед пайғамбардың әйелдері}} Мұхаммед пайғамбардың әйелдерінің саны, әр тарихшыларда әртүрлі. [[Әл-Масуди]],өзінің «Муруджуз-захаб»<ref>«Муруджуз-захаб» т.2, стр. 282—283</ref> деген кітабында Мұхаммед пайғамбардың 15 әйелі болған дейді. [[Йагуби]], Мұхаммед пайғамбарда 21 немесе 23 әйелі болған, бірақ ол тек 13 әйелімен дене байланыста болған деп жазады. [[Кардави]] тоғыз деп көрсеткен, бірақ Хадишасыз, яғни он; [[Уотт Монтгомери]] айтуынша, көп тайпалар Мұхаммедпен туыстық қатынастарының барлығын айтқан, сондықтан әйелдерінің тізімі көп арттырылып жіберілуі мүмкін. Ол тек он бір әйелінің атын көрсеткен (Хадишаны қосқанда), ол дәстүрлі көзқарастарға сәйкес келеді (сонымен қоса ол екі күңінің есімін келтірген)<ref>М. Уотт. Мұхаммед в Медине. с. 436</ref>. Мұхаммед пайғамбар олардың барлығына, [[Құран]]ның тыйым салынуына дейін, үйленген. Онда төрт әйелден артық, әйел алуға тыйым салынған<ref>[http://www.islam.ru/woman/pora9je/ Юсуф аль-Карадави, глава Международной ассоциации улемов. Из книги «Современные фетвы»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101017032830/http://www.islam.ru/woman/pora9je |date=2010-10-17 }} {{недоступная ссылка|число=14|месяц=05|год=2013|url=http://www.islam.ru/woman/pora9je/}}</ref>. Төменде Мұхаммед пайғамбардың 13 әйелінің тізімі көрсетілген: # [[Хадиша|Хадиша бинт Хувайлид]] # [[Сәудә бинт Зәма]] # [[Айша|Айша бинт Әбу Бәкр]] # [[Хафса бинт Умар]] # [[Зейнеп бинт Хузәймә]] # [[Умму Сәләмә бинт Әбу Умая]] # [[Зейнеп бинт Жахш]] # [[Джууәйрия бинт әл-Харис]] # {{Аударылмаған2|Райханә бинт Зейд|Райханә бинт Зейд|ru|Райхана бинт Зейд}} # {{Аударылмаған2|Сафийа бинт Хуяй|Сафийа бинт Хуяй|ru|Сафия бинт Хуяй}} # {{Аударылмаған2|Рамлә бинт Әбу Суфийан|Рамлә бинт Әбу Суфийан|ru|Рамля бинт Абу Суфьян}} # {{Аударылмаған2|Мәрийә әл-Кибтия|Мәрийә әл-Кибтия|ru|Мария аль-Кибтия}} # {{Аударылмаған2|Мәймунә бинт әл-Харис|Мәймунә бинт әл-Харис|ru|Маймуна бинт аль-Харис}} {{main|Мұхаммед пайғамбардың әйелдері}} Мұхаммедтің Ибраһимнен басқа балалары Хадишадан болған. Хадишадан бірінші баласы - әл-Қасым, одан кейін ат-Таһир, ат-Таййиб, Зейнеп, Рукайиа, Умм Күлсүм, [[Фатима (пайғамбардың қызы)|Фатима]] туды. Ұлдары балалық шақтарында қайтыс болған. Қыздары Мұхаммедтің пайғамбарлық миссиясы басталғанға дейін тірі болып, исламды қабылдады, барлығы Меккеден Мединеге көшті. Фатимадан басқасының барлығы Мұхаммедтің өліміне дейін қайтыс болды. Ал Фатима оның өлімінен кейін, алты айдан соң қайтыс болды. {{main|Мұхаммед пайғамбардың ұрпақтары}} {{main|Алидтер|Шериф (ислам)|Сеид}} Мұхаммед пайғамбардың қызы [[Фатима (пайғамбардың қызы)|Фатимадан]] және немересі [[Хусейн имам|Хусейннен]] тараған ұрпақтарын сеидтер деп атайды. Немересі [[Хасан имам|Хасанның]] ұрпақтары — [[Шериф (ислам)|шерифтер]]. Мұхаммед пайғамбардың ұрпақтары [[Марокко]]да басқарушы әулетті құрды ([[Сағадиттер]]). [[Һашим әулеті]]нен тараған [[Иордания королі]] [[Абдалла II]] Мұхаммедтің 43-ші буынындағы тікелей ұрпағы болып саналады. == Қысқаша жылнама == {{main|Мұхаммед пайғамбардың өмірбаяны}} {{ external media | align = right | width = 275px | topic =Мұхаммед пайғамбар туралы видео | video1 = [http://www.youtube.com/watch?v=J4q7a3zHHv0 Х/ф «Аллаһ елшісі — Мұхаммед». (1977)] {{недоступная ссылка|число=14|месяц=05|год=2013|url=http://www.youtube.com/watch?v=J4q7a3zHHv0}} | video2 = [http://www.youtube.com/watch?v=PA6QerXRd6I&feature=related К/ф «Бану Хашим айы — Пайғамбар өмірі»] | video3 = [http://www.youtube.com/watch?v=wXEA0mtooXw&feature=related М/ф «Соңғы пайғамбар — Мұхаммед»] | video4 = [http://www.youtube.com/user/zrkoi222#g/u «Сүйікті пайңамбармен бірге» өмірбаяны] }} {{Ғазауат}} {{main|Мұхаммед Меккеде}} * [[570]] — Мұхаммедтің Меккеде туылуы. Мұхаммедтің туылуына дейін оның әкесі [[Абдуллаһ ибн Абдулмутталиб]] өледі және Мұхаммедті сүт анасы Халима бинт Әбу Зуайбке береді. 4 жыл ішінде Мұхаммед көшпелі бәдәуи тайпасы [[Бану Сад]]тармен өмір сүреді. * [[575]] — сүт анасы Халиманың Меккеге келуі және Мұхаммедтің анасы Әминаға берілуі. * [[583]] — Әбу Тәлібпен Сирияға саяхат. * [[585]] — «[[Харб әл-Фижар|Күпіршілік соғысқа»]] қатысуы, онда Мұхаммед пайғамбар «өз ағаларын қорғап, жебелерді қалқанмен қайтарды». * [[595]] — Мұхаммед пайғамбардың Хадишаның сауда керуенімен Бусра қаласына сапары; Хадишаға үйленуі. * [[575]] — «Мейірбандар одағына» қатысуы, оның мәні қорғансыздарды қорғау мен Меккедегі шетелдіктердің қауіпсіздігін сақтау болған. * [[610]] — алғашқы аяттардың түсуі; [[Мұхаммедтің пайғамбарлық миссиясының басталуы]]. * [[613]] — Мұхаммедтің көпшілікке уағыз жасай бастауы. * [[615]] — Мұхаммед серіктестерінің жартысының қудалаудан [[Эфиопияға хижра|Эфиопияға қоныс аударуы]] (өзі ағасы Әбу Тәлібтің қорғауында қалады). * [[610]] — Бану Хашим руының Мұхаммедке қарсы бойкот жасауы. * [[619]] — Әбу Тәліб пен Хадишаның өлімі; [[Мұхаммедтің Ат-Таифке қоныс аударуы|Ат-Таиф қаласына қоныс аударуға]] талпыныс жасауы; Бану Хашим руының Мұхаммедке қарсы бойкот жасауының аяқталуы. * [[620]] — Мұхаммедтің Медине тұрғындарының бір тобымен аралық соттың ерекше рөлі бойынша жасырын келісімі. * [[621]] — [[Миғраж|Исра және Миғраж]]; бірінші [[Акаба анты]]. * [[622]] — [[Һижра]], Мединеге қоныс аудару. {{main|Мұхаммед Мединеде}} * [[623]] — меккелік көпқұдайшылдарға қарсы соғыстың басталуы * [[624]] — [[Бәдір шайқасы]]; Айшаға үйленуі. * [[625]] — Хафса мен Зейнеп бинт Хузәймәға үйленуі; Ухуд тауы жанындағы шайқас. * [[626]] — Умму Сәләмәға үйленуі; [[Ухуд шайқасы]]. * [[627]] — Жувайрия бинт Харис пен Зейнеп бинт Жахшке үйленуі. * [[628]] — Сафийа бинт Хуяй, Умму Хабиба және Мәймунә бинт Хариске үйленуі; [[Байа Ридуан]] және [[Худайбия келісімі]]; Зейнеп бинт Харистің Мұхаммед пайғамбарды уландыруға талпыныс жасауы. * [[629]] — мұсылмандар мен Мұхаммедтің Мекке ғибадатханасы Қағбаға бейбіт түрде қажылық жасауы; құрайшиттердің Худайбия келісімін бұзуы. * [[630]] — [[Меккенің жаулап алынуы]]; Бани Укайл, Бани Калб, Бани Килаб, Бани Тужиб, Бани Ғатафан, Бани Ханзала бин Малик, Бани Кудаға, Бали және Бани Бахра тобының Мединеге келіп, олардың исламды қабылдауы. * [[631]] — Бани Азд, Абна, Бани Тай, Бани Әмір бин Сасаға, Бани Кинда, Бани Тужиб, Бани Рахауийин, Бани Ғафиқ, Бани Маһра, Бани Ханифа, Бани Анс, Бани Мурад, Бани Әбд әл-кайс, Бани Хиләл, Бани Руха және Бани Зубайда тобының Мединеге келіп, олардың исламды қабылдауы. * [[632]] — Меккеге соңғы қажылық; Бани Мухариб пен Бани Наханың Мединеге келіп, олардың исламды қабылдауы.; 8 маусым — Мұхаммед пйғамбардың өлімі мен жерленуі.<ref>[http://muslime-penza.ru/index.php/2010-06-24-16-59-03/2010-06-24-17-10-19/162-2010-06-24-16-34-45 Хронология эпохи Пророка] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202174151/http://muslime-penza.ru/index.php/2010-06-24-16-59-03/2010-06-24-17-10-19/162-2010-06-24-16-34-45 |date=2014-02-02 }} / сайт РДУМ Пензенской области.</ref><ref>[http://www.posledniyprorok.info/posledniyprorok.info_1379.html Хронология периода Пророка Мұхаммеда.] / PosledniyProrok.Info</ref> == Замандастары == [[Сурет:Muhammad letter muqawqis.jpg|thumb|Мұхаммедтің Мысыр ханзадасы [[Мукаукис|Әл-Мукаукасқа]] жолдаған хаты​. [[Топқапы]] сарайының мұражайы, Ыстамбұл.]] {{main|Сахаба}} Хадишадан кейінгі исламды алғашқылардың бірі болып қабылдағандар: [[Әли ибн Әбу Талиб]], [[Зәйд ибн Хариса]], [[Әбу Бәкр|Әбу Бәкір әс-Сыддық]], [[Осман ибн Аффан]], [[Әз-Зүбәйір ибн әл-Әууәм]], [[Әбдірахман ибн Ауф]], [[Сағд ибн әбу Уаққас]], [[Талха ибн Ұбайдуллаһ]] және басқалар. Мұхаммед пайғамбарды ұнатпаған адамдардың арасында оның ағасы [[Әбу Лаһаб]] пен оның әйелі, [[Әбу Жаһил]], [[Укба ибн Әбу Муайта]] және т.б. болған. Мұхаммед пайғамбармен жау болғандардың кейбірі кейін исламды қабылдаған, мысалы [[Әбу Суфийан ибн Харб]] және басқалары. == Тарихтағы рөлі == Американдық ғалым және жазушы [[:en:Michael H. Hart|Майкл Харт (en)]] «[[:en:The 100|100 ұлы адамдар (en)]]» кітабында Мұхаммед пайғамбарды тарихтағы ең беделді адам деп мойындаған. == Мұхаммедтен кейінгі араб әлемі == 632 жылы Мұхаммедтің өлімі кезінде барлық [[Арабия түбегі]] исламға бет бұрған болатын, ал кейін пайғамбардың өлімінен кейін оның мұрагерлері («наменгерлер», [[халиф]]тер) исламды, араб мәдениеті мен тілін таратқан. [[Аббасидтер]] кезіндегі халифат Атлант мұхитынан бастап Қытайға дейін жайылып жатқан өз уақытындағы ең ірі империя болған. == Мұхаммедтің уәда (қоштасу) хутбасы == [[Сурет:Mausoleum Muhammad.jpg|thumb|Мұхаммедтің кесенесі]] Кейбір адамдар бұл уағызды адам құқығының исламдағы манифесті деп атайды. Мұхаммед соңғы уағызын [[хижра]]ның оныншы жылында, мұсылман еместерге Қасиетті Қағбаға кіруге тыйым салынған кезде айтты. 14 мың мұсылман Мұхаммедтің басшылығымен [[Медине]]ден [[Мекке]]ге қажылыққа барды. Зүл-Хижжа айының 9-шы күні Мұхаммед, Меккеге қажылыққа келген, барлық мұсылмандарды Араваттағы Жабәл әл-Рахман тауына шақырып сөйлесті. Сол уағызда айтылған кейбір цитаталар: * Ей, адамдар! Сөзімді жақсылап тыңдаңдар! Білмеймін, бәлкім бұл жылдан кейін сендермен бұл жерде қайта кездесе алмайтын шығармын. * Адамдар! Осы күндерің қаншалықты қасиетті күн болса, бұл айларың қандай қасиетті ай болса, бұл қалаларың (Мекке) қандай қасиетті қала болса, жандарың, малдарың, намыстарың да сондай қасиетті. Әр түрлі жауыздықтан қорғалған. * Сахабаларым! Ертең Раббыларыңмен қауышасыңдар және бүгінгі барлық әл-әрекеттерден міндетті түрде есепке тартыласыңдар. Менен кейін бұрынғы азғындықтарыңа қайтып, бір-біріңді өлтірмеңдер. Бұл өсиетімді осы жердегілер бұл жерде болмаған адамдарға жеткізсін. Естіген адам бұл жерде болып естіген адамнан да жақсы түсініп, есінде сақтауы мүмкін. * Сахабаларым! Кімде біреудің аманаты бар болса оны иесіне қайтарсын. Өсімқорлықтың (пайыздың) барлық түрі жойылған. Аяғымның астында. Бірақ, қарыздарыңның негізін берулерің керек. Зұлымдық етпеңдер, зұлымдыққа ұшырамаңдар. Аллаһу та’аланың бұйрығымен өсімқорлыққа енді тыйым салынды. Надандық дәуірінен қалған бұл жаман әдеттің барлығы аяғымның астында. Алғаш жойған өсімқорлығым - Абдулмутталибтің ұлы (көкем) Аббастың өсімқорлығы. * Сахабаларым! Надандық дәуіріндегі қан даулары да толығымен жойылды. Жойған алғашқы қан дауым - Абдулмутталибтің немересі Рәбианың қан дауы. * Ей, адамдар! Қалаған уақытта соғысу үшін қан төгу харам болған айлардың орындарын ауыстыру – күпірліктің дәл өзі. Бұл - кәпірлердің үлкен адасушылыққа түскен нәрсесі. Олар бір жылы адал деп қабылдаған бір айды келесі жылы харам деп жариялады. Хақ та’аланың халал және харам еткендерінің санына сай етеміз деп осылай жасады. Олар Аллаһу та’аланың харам еткенін халал, ал халал еткенін харам етеді. * Күмәнсіз, уақыт - Аллаһу та’аланың жаратқан күніндегі түр мен тәртіпке енді. * Ей, адамдар! Бүгін шайтан сендердің мына жерлеріңде жаңадан билігін жүргізу және үстемдік құру күшінен мәңгілікке айрылды. Бірақ, сендер осы жойған нәрселерімнен басқа кішкентай деп санаған нәрселеріңде оған бағынсаңдар бұл оны қуантады. Діндеріңді қорғау үшін бұлардан да сақтаныңдар! * Ей, адамдар! Әйелдердің құқықтарын құрметтеуді және осы мәселеде Аллаһу та’аладан қорқуларыңды ұсынамын. Сендер әйелдерді Аллаһу та’аланың аманаты ретінде алдыңдар, олардың намысы мен арын Аллаһу та’аланың атымен уәде беріп, халалдыққа алдыңдар. Сендердің әйелдерде құқықтарың, олардың сендерде құқықтары бар. Сендердің әйелдердегі құқықтарың – олардың отбасылық махремдікті сендер ұнатпайтын ешкімге таптатпауы. Егер сендер ұнатпайтын біреуді үйлеріңе кіргізсе, оларды жеңіл ұрыспен жазаландырып бұл тірліктерінен қайтарсаңдар болады. Әйелдердің де сендердегі құқықтары – оларға халал жолмен әр түрлі тағамдар мен киім-кешектерін қамтамасыз етулерің. * Ей, мүміндер! Сендерге бір аманат қалдырамын, одан мықтап ұстасаңдар жолдарыңнан адаспайсыңдар. Ол аманат - Аллаһу та’аланың кітабы Құран Кәрім (Басқа риуаяттарда «сүннетім» және «әһли бәйтім» деп көрсетілген). * Ей, мүміндер! Сөзімді жақсылап тыңдаңдар және естеріңе жақсылап сақтаңдар. Мұсылман мұсылманның бауыры, осылайша барлық мұсылмандар бір-біріне бауыр. Діндес бауырларыңның жаны, қаны, малы-мүлкі, ар-намысы және ақысына сұрамай қол созу ешкімге халал емес. Тек өзі көңіл разылығымен берсе ғана халал болмақ. * Сахабаларым! Өздеріңе зұлымдық жасамаңдар. Мойындарыңда өздерің жайлы да сақтауға тиіс болған құқықтарың, жауапкершіліктерің бар. * Ей, адамдар! Аллаһу та’ала әрбір құқық иесіне құқығын (Құран Кәрімде) берген. Мұрагердің, өсиеттің қажеті жоқ. Бала кімнің төсегінде туылса соған тән. Зинақорлық еткен адамға махрұмдық бар. Өзін әкесінен басқаның тегіненмін деп айтқан тексіздер немесе өз қожайынынан қашып басқаның қолына сыйынған көрнемек адам Аллаһу та’аланың азабына, періштелер мен барлық мұсылмандардың қарғысына ұшырасын. Хақ та’ала мұндай адамдардың тәубаларын да, куәліктерін де қабылдамайды. * Ей, адамдар! Раббыларың бір. Әкелерің де бір. Барлығың Адамның балаларысыңдар. Адам болса топырақтан жаратылды. Аллаһтың алдында ең қадірлілерің - ең көп тақуа болғандарың. Арабтың араб еместерден артықшылығы жоқ. Артықшылық тек тақуалықта. * Ей, адамдар! Ертең сендерден мен жайлы сұрайды, не дейсіңдер? * Сахабалар «Аллаһу та’аланың дінін уағыздадыңыз. Міндетіңізді орындадыңыз. Бізге уағыз айтып, насихат жасадыңыз» деп куәлік етеміз» деді. * Осы кезде Расулуллаһ сұқ саусағын көтеріп, жамағатқа қаратып, «Куә бол, йа Раб! Куә бол, йа Раб! Куә бол, йа Раб!» деді. * Пайғамбарымыз Уәда хұтбасын оқыған күні «Маидә» сүресінің «Бүгін діндеріңді сендер үшін толықтырдым. Сендерге деген ниғметімді аяқтадым және сендерге дін ретінде Исламды беруге разы болдым» деген мағынадағы 3-аяты түсті. Пайғамбарымыз бұл аятты сахабаларына оқыған кезде хазіреті Әбу Бәкір жылады. Сахабалар оның себебін сұрағанда «Бұл аяти кәримә расулуллаһтың қайтыс болатын уақытының жақындағанын білдіреді. Сол үшін жылап жатырмын»- деді. * Пайғамбарымыз Меккеде он күн болып, Уәда қажылығын жасап, Уәда тауабын орындады. Сөйтіп, Мәдинаға қайтты. Уәда қажылығынан кейін сахабалар өз отандарына қайтып пайғамбарымыздың айтқан және бұйырған нәрселерін сол жердегілерге жеткізді.<ref>[http://www.islamdini.kz/articles/view/642 Уәда (қоштасу) хутбасы]</ref> [[Сурет:Madina Haram at evening.jpg|800px|нобай|ортаға|<center>Сауд Арабиясы, Мединедегі [[Мәсжид-үн-Нәби]] (Пайғамбар мешіті), ортасындағы Жасыл күмбез, Мұхаммедтің зиратының төбесіне тұрғызылған.</center>]] == Мұхаммед Құранда == «Мұхаммед» атауы Құранда тек бес рет қолданылады (салыстыра кетсек Иса 25 рет аталады, [[Адам ата]] да сонша рет аталады, Мұса — 136 рет, Ибраһим — 69, Нұх — 43).<ref>[http://www.fatiha.ru/islam/chudo.htm Исламское Духовно — Просветительское Благотворительное Общество] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081010152036/http://www.fatiha.ru/islam/chudo.htm |date=2008-10-10 }}</ref> Ол 3:144, 145, 33:40, 47:2, 48:29 жерлерінде Мұхаммед деп,<ref>[http://www.umma.ru/muhammad/1323/ Пост 2011 (Часть 14. Ляйлятуль-кадр)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306111618/http://umma.ru/muhammad/1323 |date=2016-03-06 }}</ref> және бір аятта 61:6 Ахмед деп аталады. Сонымен қатар Құранның 47-ші сүресі «Мұхаммед» деп аталады. == Қызықты фактілер == [[Сурет:Mrs Aisha room.jpg|thumb|[[Мәсжид-үн-Нәби|Пайғамбар мешітіндегі]] зират ([[Медине]])]] * Мұхаммед оқи алмаған және жаза алмаған. * Мұхаммед пен оның сахабалары аштықты сезбес үшін іштеріне тас байлап алған. * Мұхаммед соғысты алдау деп атаған (әртүрлі алдау-арбау мен қулықтарды негізге ала отырып). * Лондондық журнал [[Time Out]] өзінің бір мақаласында Мұхаммедті бірінші эколог деп атаған.<ref>[http://www.islamnews.ru/news-11324.html Лондонский еженедельник предрекает светлое будущее под знаменем ислама]</ref> == Мінезі == Мұхаммедтің мінезін көрсету үшін Иордания, Ливан, Сирия, Судан елдерінің киностудиялары бірігіп, [[2008 жыл]]ы 30-сериялық «Хашим айы» деген көркем фильм түсірмек болған. == Ерушілері == {{main|Елдер бойынша ислам}} Исламдық көзқарас бойынша [[Адам ата]] мен Хауа анадан бастап барлығы мұсылмандар («муслим» — Аллаға мойынсұнушы) болған. Қазір әлемдегі барлық мұсылмандар саны шамамен 1,1-1,2 миллиард адам болып есептеледі.<ref>''Islam.'' Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 16 Mar. 2008 [http://www.britannica.com/eb/article-9105852] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071222100702/http://www.britannica.com/eb/article-9105852 |date=2007-12-22 }}</ref> == Өнерде == : '''кинематограф:''' * «[[Аллаһ елшісі — Мұхаммед]]» фильмі * «[[Мұхаммед: соңғы пайғамбар]]» мультфильмі == Дереккөздер == <references/> == Әдебиет == * ''[[Ибн Хишам]]''. [http://crimean.org/islam/kitap_read.asp?KitapID=59 Сира Пророка Мұхаммеда] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090604005531/http://www.crimean.org/islam/kitap_read.asp?KitapID=59 |date=2009-06-04 }} * ''Сафи ар-Рахман аль-Мубаркфури''. [http://crimean.org/islam/kitap_read.asp?KitapID=61 Жизнеописание посланника Аллаха.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090603205255/http://www.crimean.org/islam/kitap_read.asp?KitapID=61 |date=2009-06-03 }} * ''Хасан М. Бальюзи''. [http://chupin.ru/Balyuzi/Muhammad.pdf «Мұхаммед и развитие Ислама»] * ''[[Панова, Вера Фёдоровна|В. Ф. Панова]], Ю. Б. Вахтин''. Жизнь Мұхаммеда — М.: Политиздат, 1990. — ISBN 5-250-00780-5. * [http://islamology.ru/library/2008/11/post_39.shtml «Жизнь Пророка Мұхаммеда»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091102000847/http://islamology.ru/library/2008/11/post_39.shtml |date=2009-11-02 }} (группа авторов организации «Дар Рахи Хакк») <!-- '''Разное:''' * [http://www.islam.ru/lib/forpeople/propoved_last/ Полный текст последней проповеди Мұхаммеда] нерабочая ссылка --> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.islamdini.kz Ислам діні сайты] * [http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/MUHAMMAD.html Мұхаммед] // «[[Кругосвет]]» * ''[[А. Али-заде]]''. [http://slovar-islam.ru/books/M.html#Muhammad25 Мұхаммед] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111001002751/http://slovar-islam.ru/books/M.html#Muhammad25 |date=2011-10-01 }}{{ИЭС-2007/1}} * ''[[М. Б. Пиотровский]]''. Мұхаммед{{ИЭС-1991/1}}178—182 * [http://ru.wikisource.org/wiki/ЭСБЕ/Мохаммед Мохаммед] // [[Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона]] . [[Санат:571 жылы туғандар]] [[Санат:20 сәуірде туғандар]] [[Санат:Мұхаммед| ]] [[Санат:Мәсжид-үн-Нәбиде жерленгендер]] [[Санат:Пайғамбарлар]] [[Санат:Діни тұлғалар]] [[Санат:Ислам]] lz8tpf451r9ltg1r6kysm3ukpkinxr3 Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов 0 7491 3057082 2978082 2022-08-03T08:22:08Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов | Шынайы есімі = | Суреті =Bakhyt Sultanov (08.2016) (cropped).png | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = [[Нұр-Сұлтан]] қаласының [[әкім]]і<ref>2019 жылы 23 наурызда Астана қаласы Нұр-Сұлтанға ауыстырылды</ref> | Реті = 5 | Ту = Flag of Nur-Sultan, Kazakhstan.svg | Ту2 = Emblem of Nur-Sultan-1.svg | Басқара бастады = [[11 қыркүйек]] [[2018 жыл]] | Басқаруын аяқтады = [[13 маусым]] [[2019 жыл]] | Президент =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер =[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]<br />[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізашары = [[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]] | Ізбасары = [[Алтай Сейдірұлы Көлгінов|Алтай Көлгінов]] | Титулы_2 = [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 =Emblem of Kazakhstan latin.svg | Реті_2 = 5 | Басқара бастады_2 = [[6 қараша]] [[2013 жыл]] | Басқаруын аяқтады_2 = [[11 қыркүйек]] [[2018 жыл]] | Премьер_2 =[[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]<br>[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br>[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]] | Ізашары_2 = [[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]] | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Экономика министрі]] | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Emblem of Kazakhstan latin.svg | Реті_3 = 5 | Басқара бастады_3 = [[10 тамыз]] [[2007 жыл]] | Басқаруын аяқтады_3 = [[12 наурыз]] [[2010 жыл]] | Премьер_3 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Ізашары_3 = [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]] | Ізбасары_3 = [[Жанар Сейдахметқызы Айтжанова|Жанар Айтжанова]] | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 29.11.1971 | Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = Регина Фандесовна Сұлтанова | Балалары = '''қызы''' Анель (1989–)<br>'''ұлдары:''' Данияр (1997–), Әмірлан (2008–) | Партиясы = [[Аманат (партия)|«Нұр Отан»]] | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов | Марапаттары = {{Парасат ордені}} {{Құрмет ордені}} [[Сурет:Medal10Parlm.png|34px]] {{Астанаға 10 жыл медалі}} {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} [[Сурет:Medal20Konstitution.png|34px]] }} '''Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов''' ([[29 қараша]] [[1971 жыл]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] мемлекет қайраткері. [[Нұр-Сұлтан]] қаласының әкімі (2018–2019), [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]], Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі, [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президенті]] Әкімшілігі Басшысының орынбасары, [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің]] орынбасары лауазымдарының иегері болған.<ref>{{Cite web|url=http://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/bt-sultanovty-kazakstan-respublikasy-premer-ministrinin-orynbasary-kazakstan-respublikasynyn-karzhy-ministri-kyzmetine-tagaiyndau-turaly|title=НОРМАТИВТIК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТIЛЕР|publisher=www.pakistantoday.com.pk|lang=en-GB|accessdate=2018-09-11}}</ref> == Қысқаша өмірбаяны == [[Шапырашты]] руынан шыққан.<ref>[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2415-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%E2%80%A6 Новая Газета Казахстан - КЛАН — КЛАНЫ ВЫБИВАЕТ<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2406-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8-%D0%BF%D0%BE-%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B5 Новая Газета Казахстан - Пройти по черте<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * [[1971]]&nbsp;ж. қарашаның 29 [[Алматы]] қаласында дүниеге келді. * [[1994]]&nbsp;ж. Қазақ ұлттық техникалық университетін «Робототехникалық кешендер және жүйелер» мамандығы бойынша үздік бітірді. * [[1995]]&nbsp;ж. Қазақ мемлекеттік басқару академиясын «Бизнес және менеджмент» мамандығы бойынша бітірді. * [[1994]]—[[2002]]&nbsp;жж. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінде басқару жұмыстарын атқаруда. * [[2002]]&nbsp;ж. қыркүйектен бастап [[2003]]&nbsp;ж. [[маусым]]ға дейін Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі Бюджеттік саясат және жоспарлау департаментінің директоры қызметін атқарды. * [[2003]]&nbsp;ж. маусымнан бастап [[2006]]&nbsp;ж. [[ақпан]]ға дейін Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің вице-министрі қызметіне тағайындалды. * [[2006]]&nbsp;ж. ақпаннан бастап [[2007]]&nbsp;ж. [[қаңтар]]ға дейін Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің төрағасы болып қызмет істеді. * [[2007]]&nbsp;ж. қаңтардан бастап&nbsp;— Қазақстан Республикасы Қаржы вице-министрі. * [[2007]]&nbsp;ж. тамыз айынан бастап Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі. * [[2010 жыл]]ғы [[13 наурыз]]дан - Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі. * [[2012 жыл]]ғы [[21 қаңтар]] - [[2013 жыл]]ғы [[6 қараша]] аралығында - Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі басшысының орынбасары. * [[2013 жыл]]ғы [[6 қараша]] - [[2018 жыл]]ғы [[11 қыркүйек]] аралығында - Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары - Қазақстан Республикасының Қаржы министрі. * [[2018 жыл]] [[11 қыркүйек]] - [[2019 жыл]] [[13 маусым]] Мемлекет басшысының Жарлығымен Астана қаласының әкімі (қазіргі Нұр-Сұлтан)<ref>[https://baq.kz/kk/news/sayasat/baakit_sultanov_astana_akimi_bolip_tagaiindaldi20180911_111600 Бақыт Сұлтанов Астана әкімі болды]</ref>. == Жетістіктері == * ҚР Президентінің (2001) алғыс хаты * ҚР Премьер-министрінің (2005) алғыс хаты<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені - 2011 жыл. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2</ref> == Отбасы == Кіші ағасы Арман Сұлтанов 2012 жылдан бастап 2014 жылға дейін «Қазтранссервис» АҚ президенті болып жұмыс істеді. 2014 жылдан бастап - Логистика жөніндегі басқарушы директор, Президент кеңесшісі және 2016 жылдың желтоқсан айынан бастап - «ҚТЖ» ҰК »АҚ вице-президенті, ==Марапаттар== * {{Парасат ордені}} [[Парасат ордені]] (2006); * {{Құрмет ордені}} «[[Құрмет ордені]]» (2006); * [[Сурет:Medal20Konstitution.png|34px]] «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» (2005) медалы * {{Астанаға 10 жыл медалі}} «[[Астанаға 10 жыл (медаль)|Астананың 10 жылдығы]]» (2008) медалы * [[Сурет:Medal10Parlm.png|34px]] «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» медалі (2011) медалы * {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] (2011) медалы * [[Сурет:Medal20Konstitution.png|34px]] «Қазақстан Республикасының Конституциясына 20 жыл» медалі (2015) медалы * {{Астанаға 10 жыл медалі}} «Астананың 20 жылдығы» мерейтойлық медалі (2018) медалы<ref>[https://bnews.kz/ru/news/za_vklad_v_razvitie_astani_sagintaev_vruchil_ubileinie_medali За вклад в развитие Астаны Сагинтаев вручил юбилейные медали]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{-}} {{Әлихан Смайыловтың министрлер кабинеті}} {{Асқар Маминның министрлер кабинеті}} {{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}} {{Кәрім Мәсімовтың министрлер кабинеті (2016 жыл 6 мамыр)}} {{Кәрім Мәсімовтың министрлер кабинеті (2014)}} [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан экономика министрлері]] [[Санат:Қазақстан қаржы министрлері]] [[Санат:Парасат орденінің иегерлері]] [[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрінің орынбасарлары]] [[Санат:Нұр-Сұлтан әкімдері]] [[Санат:Республикалық физика-математика мектебінің түлектері]] mzms2hm7e1d6m7ht1r9dcxkjf3xlh8n Гайана 0 7644 3056904 2981692 2022-08-02T17:29:19Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Мемлекет |Қазақша атауы = Кооперативті Гайана Республикасы |Шынайы атауы = {{lang-en|Co-operative Republic of Guyana}} |Септік = |Елтаңба = Coat of Arms of Guyana.svg |Байрақ = |Ұраны = One People, One Nation, One Destiny (Бір халық, бір ұлт, бір тағдыр) |Әнұранның аты = "Сүйікті Гайана жерім, сүйікті өзенім мен далам"<br>(Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains)<br /><center>[[File:National Anthem of Guyana.ogg]]</center> |Аудио = |lat_dir = N|lat_deg = 5|lat_min = 44|lat_sec = 0 |lon_dir = W|lon_deg = 59|lon_min = 19|lon_sec = 0 |region = GY |CoordScale = |Картада = Guyana (orthographic projection).svg |карта тақырыбы = |Картада2 = |Үкімет түрі = [[аралас республика]] |Құрылды = |Тәуелсіздік күні = [[26 мамыр]] [[1966 жыл]] |Тәуелсіздігін алды = [[Ұлыбритания]]дан |Тілі = [[ағылшын тілі]] |Мемлекеттік діні = |Астанасы = [[Джорджтаун]] |Ірі қаласы = Джорджтаун |Басшы қызметі = [[Гайана президенттерінің тізімі|Президенті]]<br />Премьер-министрі |Басшылары = [[Дэвид Грейнджер]]<br />[[Мозес Нагамуту]] |Жер аумағы = 214 970 |Жер аумағы бойынша орны = 83-ші |Судың үлесі = 8,4 |Этнохороним = |Жұрты = 783 769 |Халық саны бойынша орны = 165-ші |Сарап жылы = 2016 |Санақ бойынша халық саны = 747 884<ref name="2012Census">[http://www.geohive.com/cntry/guyana.aspx Guyana 2012 Census] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140806161129/http://www.geohive.com/cntry/guyana.aspx |date=6 August 2014 }} GeoHive– Guyana. Retrieved 2 August 2012.</ref> |Санақ жылы = 2012 |Халық тығыздығы = 3,502 |Тығыздық бойынша орны = 232-ші |ЖІӨ = |ЖІӨ сараптаған жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққандағы ЖІӨ = |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны = |ЖІӨ (АҚТ) = 6,668 млрд.<ref name="World Economic Outlook">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=50&pr.y=14&sy=2017&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=336&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2018 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=9 February 2019}}</ref> |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2018 |ЖІӨ (АҚТ) орны = 163-ші |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 8,524<ref name="World Economic Outlook"/> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 117-ші |ЖІӨ (номинал) = 3,636 млрд.<ref name="World Economic Outlook"/> |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2018 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны = 160-шы |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 4,648<ref name="World Economic Outlook"/> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 100-ші |АДИ = {{өзгеріссіз}} 0,654<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme |archive-url=https://web.archive.org/web/20170322153238/http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf |archive-date=22 March 2017 |dead-url=no |df=dmy-all }}</ref> |АДИ жылдық есебі = 2017 |АДИ бойынша орны = 125-ші |АДИ деңгейі = <span style="color:#fc0;">'''орташа'''</span> |Әуе компаниясы = |Валютасы = [[Гайана доллары]] |Интернет үйшігі = [[.gy]] |ISO = |Телефон коды = 592 |Уақыт белдеуі = [[UTC−4:00]] |Түсініктемелер = }} '''Гайана''' ({{lang-en|Guyana}} {{IPA|[ɡaɪˈænə]}}) (ресми атауы '''Кооперативті Гайана Республикасы'''<ref name="Constitution">{{cite web|title=Constitution of the Co-operative Republic of Guyana Act|url=http://www.gina.gov.gy/gina_pub/laws/Laws/cap101.pdf|format=PDF|date=March 1998|accessdate=17 February 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6174INp8M?url=http://www.gina.gov.gy/gina_pub/laws/Laws/cap101.pdf|archivedate=2011-08-21}}</ref>), [[1966 жыл]]ға дейін '''Британ Гвианасы''' — [[Оңтүстік Америка]]дағы мемлекет. Сонымен қатар, бұл Кариб теңізі қауымдастығының (CARICOM) негізін қалаушы елдердің бірі. Гайана солтүстігінде [[Атлант мұхиты]]мен, оңтүстігінде және оңтүстік-батысында [[Бразилия]]мен, батысында [[Венесуэла]]мен және шығысында [[Суринам]]мен шектеседі. Ауданы 215,000 шаршы шақырым. Халқы 784 мың адам (2020). Бұл аймақ [[Амазон өзені]]нің солтүстігінде және [[Ориноко]] өзенінің шығысында орналасқан «сулы аймақ» деп аталатын сулы массивтен тұрады. Гайанадағы негізгі өзендерге Эссексибо, Бербис және Демерара кіреді. Бастапқыда көптеген байырғы топтар мекендеген Гайана голландиялықтармен қоныстанды, ал 18 ғасырдың соңында британдықтардың бақылауына өтті. Ол 1950 жылдарға дейін көбінесе [[плантация]]лық экономикасы бар ''Британ Гвианасы'' ретінде басқарылды. 1966 жылы тәуелсіздік алып, 1970 жылы ресми түрде [[Ұлттар достастығы|Достастық құрамындағы]] республика болды. Британдық биліктің мұрасы елдің саяси әкімшілігінде және үнді, африкалық, жергілікті американдық және көп ұлтты топтарды қамтитын сан алуан халықтардан көрініс табады. Гайана - бұл [[ағылшын тілі]] ресми тіл болып табылатын жалғыз Оңтүстік Америкалық ел. Алайда, халықтың көпшілігі ағылшын тілі негізіндегі [[креолдар|креол]] тілінен шыққан Гайанес креол тілін алғашқы тіл ретінде айтады. == Этимологиясы == «Гайана» атауы [[Гвиана]]дан шыққан, бұған дейін Гайана (Британдық Гвиана), Суринам (Голландия Гвианасы), Француз Гвианасы, сонымен қатар Колумбия, Венесуэла және Бразилияның бөліктері кірген аймақтың бастапқы атауы. Оксфордтың ағылшынша сөздігіне сәйкес, «Гайана» үнді тілінен шыққан және «сулы аймақ» деген мағынаны білдіреді.<ref> {{cite web | url= http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/Guyana | title= Guyana | publisher= Oxford Dictionaries | accessdate= 9 May 2015 | archive-url= https://web.archive.org/web/20150707214123/http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/Guyana | archive-date= 7 July 2015 | url-status=live | df= dmy-all }} </ref> == Тарихы == {{main|Гайана тарихы}} Гайанада тоғыз байырғы тайпалар тұрады: Вай Вай, Макуши, Патамона, Локоно, Калина, Вапишана, Пимон, Акавайо және Варао.<ref>{{cite web |url=http://www.amerindian.gov.gy/discover/tribes/index.html |title=Ministry of Amerindian Affairs – Georgetown, Guyana |publisher=Amerindian.gov.gy |accessdate=30 March 2014 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130602173603/http://www.amerindian.gov.gy/discover/tribes/index.html |archivedate=2 June 2013 }}</ref> Тарихи тұрғыдан Локоно және Калина тайпалары Гайанаға үстемдік етті. Голландиялықтар колониялар құрған алғашқы еуропалықтар болды: Олар Эссесибо (1616), Бербице (1627) және Демерара (1752) колонияларын құрды. Британдықтар 1796 жылы бақылауды алғаннан кейін,<ref>{{cite web|url=http://www.san.beck.org/13-1a-SouthAmerica.html#a11|title=South America 1744–1817 by Sanderson Beck|access-date=24 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170101025206/http://www.san.beck.org/13-1a-SouthAmerica.html#a11|archive-date=1 January 2017|url-status=live}}</ref> голландиялықтар 1814 жылы бұл аймақты ресми түрде таратты. 1831 жылы үш бөлек отардан Британдық Гвиана деп аталатын жалғыз британдық [[Отарлау|отар ел]] пайда болды. [[File:LocationNetherlandsGuiana.png|thumb|left|1667–1814 жылдардағы Голландтық Гвиана]] 1824 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін, [[Венесуэла]] Эссексибо өзенінің батысындағы аумақты басып алды. [[Симон Боливар]] Британдық үкіметке венесуэлалықтардың қоныс тепкен жеріне қоныс аударушыларға қарсы ескерту жазды, өйткені испан мұрагерлері XVI ғасырдан басталған территорияны өздеріне тиесілі деп мәлімдеді. 1899 жылы халықаралық сот жердің Ұлыбританияға тиесілі екендігі туралы шешім шығарды.<ref>https://legal.un.org/riaa/cases/vol_XXVIII/331-340.pdf</ref> Гайана Ұлыбританиядан тәуелсіздікке 1966 жылы 26 мамырда қол жеткізді және Достастық құрамының мүшесі болып қала отырып, 1970 жылдың 23 ақпанында [[республика]] болды. 1974 жылы Гайана үкіметі пастор Джим Джонс басқаратын «Халықтар ғибадатханасы» деп аталатын жаңа діни ағымдағы американдық діни қозғалысқа 3800 акр жерді жалға берді. 1978 жылы Гайана әлем назарына 909 адам құтыдағы Flavour Aid сусынын ішу арқылы Джонстаундағы жаппай кісі өлу кезінде ілікті. Бір күн бұрын АҚШ конгрессмені Лео Райан тергеу аясында сол елді мекенде болды. Ол Порт-Каитума аэродромында кетуге дайындалып жатқанда, бір топ «Халықтар ғибадатханасы» мүшелері қонаққа келген делегацияға оқ жаудырып, Лео Райан мен тағы төрт адамды өлтірді. 2008 жылдың мамыр айында Президент Бхаррат Ягдео Оңтүстік Америка ұлттары Одағының УНАСУР Құрылтайшыларының шартына қол қойды. Гайана Үкіметі бұл келісімді 2010 жылы ресми түрде бекітті. == Географиясы == {{main|Гайана географиясы}} Гайана 1 ° және 9 ° ендіктерінің және 56 ° және 62 ° бойлықтарының арасында орналасқан және әлемдегі халқы аз елдердің бірі. [[File:Boundary lines of British Guiana 1896.jpg|thumb|1896 жылғы Британдық Гвиана картасы]] [[File:Rupununi Savannah.jpg|thumb|[[Саванна]]]] Елді бес табиғи аймаққа бөлуге болады; халықтың көп бөлігі тұратын Атлант жағалауының бойындағы құнарлы Батпақты жазықтан (жағалаудың төменгі жазықтығы); Гайана минералды шөгінділерінің басым бөлігін қамтитын ақ құмды белдеуден (құмды-сазды аймақ); елдің оңтүстік бөлігіндегі қалың тропикалық ормандардан (орманды таулы аймақ); оңтүстік-батыстағы [[Саванна|саваннаның]] құрғақ аймақтардан; және ең кіші ішкі [[ойпат]] (ішкі саванна), негізінен Бразилиямен шекараға дейін біртіндеп көтерілетін таудан тұрады. Гайанадағы ең биік [[таулар]] - Бразилия-Гайана-Венесуэла шекарасындағы Аянганна тауы (2,042 м.), Монте Кабурай (1465 м.) және [[Рорайма тауы]] (2,772 м. Гайанадағы ең биік тау). Сонымен қатар көптеген жанартау беткейлері мен [[Сарқырама|сарқырамалар]] бар, соның ішінде әлемдегі ең үлкен сарқырама деп саналатын Каитеур сарқырамасы.<ref name=independent>{{cite news|title= South America: Do the continental: The best of what's new; spectacular waterfalls, forgotten cities, pre-Inca trails |work = The Independent |date=14 November 2004 |page = Features, page 3 |first = Mark |last = Rowe }}</ref> [16] Рупунуни өзенінің солтүстігінде Рупунуни саваннасы, оңтүстігінде Кануку таулары орналасқан. Гайананың ең ұзын [[өзен|өзендері]] – бұл Эссекибо (1010км), Корентайн өзені (724км), Бербице (595 км) және Демерара өзені (346 км). Корентайн өзені Суринаммен шектеседі. Эссекибо өзенінің сағасында бірнеше үлкен аралдар бар, солтүстік-батыс жағалауында ені 145 км болатын Шелл Бич жағажайы бар, бұл арал сонымен бірге [[Теңіз тасбақалары]] (негізінен тері былғары) және басқа да жануарлар көбеюінің негізгі орны болып табылады. Жергілікті климат [[Тропиктер|тропикалық]], әдетте, ыстық және ылғалды, дегенмен солтүстік - шығыс желдері әсер етеді. Жаңбырлы кезеңдері екіге бөлінеді, біріншісі мамырдан тамыз айының ортасына дейін, екіншісі қараша айынан қаңтар айының ортасына дейін. Гайанада Оңтүстік Америкадағы адам аяғы баспаған үлкен тропикалық ормандардың бірі бар, оның кейбір бөліктері адамдар үшін әлі де қол жетімсіз. Гайананың бай тарихын зерттеушілер Уолтер Роли және Чарльз Уотертон, кейінірек натуралистер Дэвид Аттенборо және Джеральд Деррелл сипаттаған. 2008 жылы [[Би-Би-Си]] жабайы табиғаттың алуан түрлілігі, оның ішінде ашылмаған түрлер мен сирек кездесетін түрлер жайында үш бөлімнен тұратын бағдарламадан хабар таратты. 2012 жылы Гайана тропикалық ормандарды қорғау үшін Норвегиядан 45 миллион доллар алды. Бұл табиғи ортаны қорғау және қолдау үшін жалпы сомасы 250 миллион АҚШ доллары болатын елдер арасындағы 2009 жылғы келісімнен туындаған еді. === Аймақтар === Гайана 10 аймаққа бөлінеді:<ref>[http://www.statisticsguyana.gov.gy/pubs/Chapter3_Population_Redistribution_Internal_Migration.pdf Bureau of Statistics – Guyana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120217151423/http://www.statisticsguyana.gov.gy/pubs/Chapter3_Population_Redistribution_Internal_Migration.pdf |date=2012-02-17 }} CHAPTER III: POPULATION REDISTRIBUTION AND INTERNAL MIGRATION, Table 3.4: Population Density, Guyana: 1980–2002</ref><ref>[http://gina.gov.gy/natprofile/gnprof.html Guyana – Government Information Agency] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070814020614/http://gina.gov.gy/natprofile/gnprof.html |date=2007-08-14 }}, National Profile. gina.gov.gy</ref> {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- style="background:#bbb;" ! No ! Аймақтар ! Ауданы km<sup>2</sup> ! Халқы <br />(2012 ж.санақ) ! Халықтың тығыздығы <br /> km<sup>2</sup> |- | '''1''' || align=left | [[Барима-Уайни]] || 20,339 || 26,941 || 1.32 |- | '''2''' || align=left |[[Померун-Супенаам]] || 6,195 || 46,810 || 7.56 |- | '''3''' || align=left |[[Эссекибо аралдары - Батыс Демерара]] || 3,755 || 107,416 || 28.61 |- | '''4''' || align=left |[[Демерара-Махайка]] || 2,232 || 313,429 || 140.43 |- | '''5''' || align=left |[[Махайка-Бербис]] || 4,190 || 49,723 || 11.87 |- | '''6''' || align=left |[[Шығыс Бербис - Корентайн]] || 36,234 || 109,431 || 3.02 |- | '''7''' || align=left |[[Куюни-Мазаруни]] || 47,213 || 20,280 || 0.43 |- | '''8''' || align=left |[[Потаро-Сипаруни]] || 20,051 || 10,190 || 0.51 |- | '''9''' || align=left |[[Жоғарғы Такуту-Жоғарғы Эссекибо]] || 57,750 || 24,212 || 0.42 |- | '''10''' || align=left |[[Жоғарғы Демерара-Бербис]] || 17,040 || 39,452 || 2.32 |- | || align=left | '''Барлығы:''' || '''214,999''' || '''747,884''' || '''3.48''' |} === Шекара дауы === Гайана Коринте өзенінің сол жағалауынан шығысқа қарай орналасқан [[Суринам|Суринаммен]], Суринамның оңтүстік-батысындағы Жаңа өзенмен және Эссексибо өзенінің батыс жағында орналасқан [[Венесуэла|Венесуэламен]], бір кездері [[File:Essequiborivermap.png|thumb|250px|right|Эссексибо өзенінің бейнесі бар бейнесі бар Гайана картасы. Венесуэла өзеннің батыс жағалауына дейінгі аумақты талап етіп отыр]]Голландиялық Эссекибо колониясымен бөлісетін шекарада даулар бар.<ref name="foxlatino">{{cite web |title = Guyana ponders judicial action in border dispute with Venezuela |url = http://latino.foxnews.com/latino/politics/2014/12/23/guyana-ponders-judicial-action-in-border-dispute-with-venezuela |work = FoxNews Latino |date = 23 December 2014 |accessdate = 22 February 2015 |archive-url = https://web.archive.org/web/20150222140437/http://latino.foxnews.com/latino/politics/2014/12/23/guyana-ponders-judicial-action-in-border-dispute-with-venezuela/ |archive-date = 22 February 2015 |url-status=live }}</ref><ref> web|url=http://www.guyanachronicle.com/ARCHIVES/archive%2017-06-07.html |title=Tribunal decision tentatively set for August |accessdate=9 July 2007 |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090406062803/http://www.guyanachronicle.com/ARCHIVES/archive%2017-06-07.html |archivedate=6 April 2009 }}. guyanachronicle.com, Archives for 17 June 2007</ref><ref>{{cite web |url=http://landofsixpeoples.com/news701/nk0702053.html |title=Guyana to experience 'massive' oil exploration this year |publisher=Landofsixpeoples.com |date=5 February 2007 |accessdate=2 May 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100824175352/http://landofsixpeoples.com/news701/nk0702053.html |archive-date=24 August 2010 |url-status=live }}</ref> Суринаммен болған шекара дауы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|Біріккен Ұлттар Ұйымының]] теңіз құқығы туралы конвенциясымен төрелік етіліп, шешім 2007 жылдың 21 қыркүйегінде жарияланды. Екі елдің солтүстігінде орналасқан [[Кариб теңізі]] туралы ереже екі тараптың да келісімшарттық міндеттемелерді бұзғанын анықтады және екі тарапқа да өтемақы беруден бас тартты.<ref>{{cite web|url=http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1147 |title=official site of the Permanent Court of Arbitration |publisher=Pca-cpa.org |accessdate=2 May 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130208082359/http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1147 |archivedate=8 February 2013 |df= }}</ref> Британдықтар 1840 жылы Британ Гвианасын зерттегенде, олар колония құрамына бүкіл Куйуни өзенінің бассейнін қосқан. Венесуэла Эссекибо өзенінен батысқа қарай барлық жерлерді талап еткендіктен, мұнымен келіспеді. 1898 жылы Венесуэланың өтініші бойынша халықаралық төрелік сот шақырылып, 1899 жылы сот даулы аумақтың шамамен 94% -ын Британ Гвианасына береді деген шешім шығарды. Төрелік аяқталды, Венесуэла де, Біріккен Корольдікте де мәселелер реттеліп, халықаралық құқықтар қабылданды. Венесуэла 60-шы жылдардағы қырғи қабақ соғыс кезінде және Гайана тәуелсіздік алған кезде қайтадан сотқа жүгінді. Бұл мәселе қазір Гайана, Ұлыбритания және Венесуэла үкіметтері қол қойған 1966 жылғы Женева келісімімен реттелген, ал Венесуэла болса Гуаяна Эскибаны қайтаруын талап етуде.<ref name="Ishmael">[http://www.guyana.org/features/trail_diplomacy.html Ishmael, Odeen (1998, rev. 2006) "The Trail Of Diplomacy: A Documentary History of the Guyana-Venezuela Border Issue"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090628103711/http://www.guyana.org/features/trail_diplomacy.html |date=28 June 2009 }} Dr. Ishmael was Ambassador of Guyana to Venezuela when this was written.</ref> Венесуэла бұл аймақты "Zona en Reclamación" (мелиоративтік аймақ) деп атайды және ұлттық территориясының карталарында, әдетте, оны нүктелі сызықтармен қосу арқылы қамтиды.<ref>{{cite web |url=http://www.a-venezuela.com/mapas/map/html/politico.html |title=Mapa Politico de Venezuela |publisher=A-venezuela.com |accessdate=2 May 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100220105637/http://www.a-venezuela.com/mapas/map/html/politico.html |archivedate=20 February 2010 }}</ref> Гайанаға қатысты шағын даулы аудандар -бұл Венесуэламен арадағы Анко аралы; Суринаммен арадағы Корентайн өзені және Тигри ауданы немесе Жаңа өзеннің үшбұрышы. 1967 жылы «Жаңа өзен» үшбұрышында суринамдық топ табылып, ол мәжбүрлі түрде шығарылды. Гайана қорғаныс күштерінің патрульі 1969 жылдың тамыз айында үшбұрыштың ішінде жартылай жинақталған ұшу-қону жолағын және суринамдықтардың даулы ауданды алуға ниетін құжатпен растады. Қарулы қақтығыстан кейін Суринамдықтар үшбұрыштан қуылды. === Қоршаған орта және биоәртүрлілік === Гайананың тіршілік ету ортасы төмендегіше сипатталады: [[жағалау]], [[теңіз жағалауы]], сағалық, [[шөл]], [[өзен]], [[көл]], батпақты, [[саванна]], қоңыр-құмды, таулы, бұлтты, ылғалды ойпаттар және құрғақ мәңгі жасыл бұталы ормандар [[File:Golden frog Kaieteur (2).jpg|thumb|''[[Anomaloglossus beebei]]'' (Kaieteur), Гайанаға тән құс]] [[File:Rurrenabaque Bolivia - The Amazon.jpg|thumb|Хоутзин - Гайана ұлттық құсы.]] 14 аймақ Биологиялық қызығушылық тудыратын ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесінің нүктелері ретінде анықталды. Гайана аумағының 80% -дан астамы [[орман]]дармен жабылған, бұл орманның құрамында құрғақ, мәңгі жасыл және маусымдық ормандар, әлемдегі ең сирек кездесетін орхидеялар кездеседі. Бұл ормандарда мыңнан астам ағаш түрлері бар. Гайананың тропикалық климаты, ерекше геологиясы бар және салыстырмалы түрде таза экожүйелері эндемизмнің жоғары деңгейі бар табиғи мекендейтін жерлері бар кең аудандарды қолдайды. Гайанада [[өсімдік]]тердің сегіз мыңға жуық түрі кездеседі, олардың жартысы басқа еш жерде кездеспейді. Гайана әлемдегі биоалуантүрліліктің ең жоғары деңгейінің біріне ие. [[Омыртқалылар]]дың 1168 түрі және [[құстар]]дың 814 түрімен, ол әлемдегі кез келген ірі аймақта [[сүтқоректілер]] фаунасының ең бай қауымдастықтарының бірі болып мақтана алады. Гвиана аймағы биологиялық жағынан өте бай. Оңтүстік Американың басқа аудандарынан айырмашылығы, табиғи тіршілік ету ортасының 70%- дан астамы таза аймақ болып қала береді. Смитсон институты осы аймақтағы 2700 түрлі өсімдіктерді құрайтын 2700-ге жуық өсімдік түрлерін анықтады, және әлі де тіркелетін қосымша түрлер бар. Эссекибо бассейнінің ластанбаған таза сулары [[балықтар]] мен су омыртқасыздарының едәуір түрлерінің мекені болып табылады, әсіресе алып выдра, [[Капибара|капибаралар (судоқыз)]] және каймандар. Құрлықта ірі сүтқоректілерден [[ягуар]]лар, [[тапир]]лар, [[алып құмырсқажегіш]] және сақ маймылдары кең таралған. Аймақта құстардың 400-ден астам түрі бар, [[бауырымен жорғалаушылар]] мен [[қосмекенділер]]дің фаунасы да бай. Ормандарында көптеген жәндіктер және басқа да [[омыртқасыздар]] мекендейді, олардың көпшілігі әлі күнге дейін ашылмаған белгісіз күйінде. === Дүниежүзілік мұра нысандары === Гайана 1977 жылы [[Оңтүстік Америка]]да алғаш болып Дүниежүзілік мәдени және табиғи мұраны қорғау туралы конвенцияға қол қойды. 1990 жылдардың ортасында Гайанада Дүниежүзілік мұра нысандарын номинациялар үшін объектілерді іріктеу жұмысы басталды. Оған үш нысан қарастырылды: Кайетур ұлттық паркі, Шелл-Бич жағажайы және тарихи Джорджтаун. 1997 жылға қарай Кайетур [[ұлттық парк]]інде, ал 1998 жылы тарихи Джорджтаунда жұмыстар басталды. Алайда, бүгінгі күнге дейін Гайана сәтті номинация жасаған жоқ. [[File:GuyanaKaieteurFalls2004.jpg|thumb|Кайетур сарқырамасы-әлемдегі ең ірі сарқырама]] Гайана [[ЮНЕСКО]]-ға Дүниежүзілік мұра ретінде Кайетур ұлттық паркін, оның ішінде Кайетур [[сарқырама]]сымен бірге, алғашқы номинация ретінде ұсынды. Ұсынылып отырған аймақ Оңтүстік Америкада табылған эндемикалық түрлердің ең жоғары деңгейінің бірі бар Гайана өмірінің әртараптандырылған аймақтарына ие. Кайетур сарқырамасы - 226 метрге дейін созылған саябақтың ең әсерлі көрінісі болып табылады. Кайетур ұлттық паркін Дүниежүзілік мұра ретінде ұсыну сәтті болмады, ең алдымен бағалаушылар бұл аймақты Дүниежүзілік мұра нысаны ретінде ұсынылған Орталық Суринам табиғи қорығымен салыстырғанда (2000 ж.) тым кішкентай деп санады. Осылайша құжаттама Гайанаға қайта қарау үшін қайтарылды Гайана Дүниежүзілік мұра нысанына сұранысын жалғастыруда. Біршама үзілістен кейін тарихи Джорджтаунға арналған құжаттама бойынша жұмыс жалғасуда. 2004 жылғы желтоқсан айында тарихи Джорджтаунды тағайындау туралы сұранысының тізімі ЮНЕСКО-ға ұсынылды. 2005 жылдың сәуірінде табиғатты қорғау бойынша Голландияның екі сарапшысы екі апта бойы Джорджтаунда болып, таңдалған аймақтағы тарихи ғимараттарға зерттеу жүргізді. Сонымен бірге, Кайетур ұлттық паркі тым кіші болып саналғандықтан, Кайетур ұлттық паркі, Иводкрама орманы және Кануку таулары кіретін аймақ үшін ұсыныс берілді. Ивокрама тропикалық орманы, биологиялық әртүрлілікке бай аймақ, Кануку тауларының аумағында төрт жүзден астам [[құстар]] мен басқа да [[жануарлар]] мекен етеді. ===Көрнекті орындар === * Әулие Георгий Шіркеуі: Ағаштан жасалған тарихи Англикан шіркеуі.[[File:St georges.jpg|thumb|upright|Әулие Георгий Шіркеуі]] * [[Демерара Харбор көпірі]]: Әлемдегі ұзындығы жөнінен төртінші жүзбелі көпір. * [[Бербицкий көпірі|Бербис көпірі]]: Әлемдегі ұзындығы жөнінен алтыншы көпір. * [[Кариб қауымдастығының хатшылығы]]: Мұнда Кариб аралындағы ең ірі және ең ықпалды экономикалық одақтың штаб-пәтері орналасқан. * [[Провиденс (стадион)]]: Демерара өзенінің солтүстік жағалауындағы Провиденс қаласында орналасқан, елдегі ең үлкен спорт стадионы. * Артур Чунг Конференц-орталығы: Гайана үкіметіне Қытай Халық Республикасының атынан сыйлық ретінде берілген.<ref name="Ministry of Public Telecommunications &#124; Republic of Guyana 2017">{{cite web |title=Arthur Chung Conference Centre |website=Ministry of Public Telecommunications &#124; Republic of Guyana |date=6 March 2017 |url=https://mopt.gov.gy/agencies/arthur-chung-conference-centre/ |access-date=10 December 2019}}</ref>: * [[Стабрук Маркет (Стабурк базары)]]: Демерара өзенінің жағасында орналасқан шойыннан жасалған ғимарат. * [[Джорджтаун қалалық мэриясы|Джорджтаун қалалық мэриясы]]: Джорджтаун Таун Холл - ағаштан салынған, үш қабатты готикалық қайта өркендеу архитектурасының үлгісі болып табылады. * [[Такуту өзені арқылы өтетін көпір]]:Гайананың Летем және Бразилиянның Бонфим қалаларын байланыстыратын көпір * [[Уман Яна]]: 1972 жылы сыртқы істер министрлерінің кездесуіне арналып салынған ұлттық ескерткіш (ол 2016 жылы қалпына келтірілген). == Экономикасы == {{main|Гайана экономикасы}} Гайанадағы негізгі экономикалық қызмет [[Ауыл шаруашылығы|ауыл шаруашылығы]] болып табылады ([[күріш]] және [[қант]] өндірісі). Сонымен қатар [[боксит]] пен [[алтын]] өндіру, ағаш, асшаяндарды аулау және пайдалы қазбалары бар. Барлық [[File:Tractor in field of rice by Khirsah1.jpg|thumb|Гайана жағалауындағы күріш алқабы]] [[File:Guyana Export Treemap.jpg|thumb|Гайана өнімдерін экспорттаудың графикалық бейнесі]]экспорттық түсімнің 28%-н негізінен GuySuCo компаниясына тиесілі қант өнеркәсібі береді, онда басқа салаға қарағанда көптеген адамдардар жұмыспен қамтылған. Көптеген өндірістік салаларда ірі шетелдік [[инвестиция]]лар бар. Мысалы, американдық Reynolds Metals және британдық-австралиялық Rio Tinto компаниялары Гайана тау- кен саласын белсенді инвестициялауда; Корей-Малайзия Barum компаниясы ағаш дайындау саласында үлкен үлеске ие. 2015 жылдан бастап шетелдік компаниялар мұнай барлау жұмыстарында маңызды ашылымдар жасады. Елдің негізгі проблемаларына білікті жұмыс күшінің жетіспеушілігі, инфрақұрылымның тапшылығы және сыртқы қарыздар жатады. Боксит және қант өндірісіндегі қиыншылықтармен қатар негізгі шикізаттар мен ауылшаруашылық өнімдерінің төмен бағалары үкіметтің әлсіз қаржылық жағдайының нашарлауына қауіп төндірді және болашаққа деген үміттерді бұлдыратты. Алайда 1999 жылдан бастап ауыл шаруашылығы және [[Тау-кен өнеркәсібі|тау-кен]] өндіру секторларын кеңейту, бизнес бастамалар үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасау, нақты валюта бағамы және халықаралық ұйымдардың тұрақты қолдауы арқасында қалыпты экономикалық өсуі Гайана экономикасын біршама қалпына келтірді. 2008 жылы әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайында экономиканың өсуі 3%- ға өсті, 2011 жылы 5,4%- ға және 2012 жылы 3,7%- ға өсті. Балата [[Латекс|(табиғи латекс)]] өндірісі бір кездері Гайанда ірі бизнес болды. Балатты крикет ойыны үшін шарлар жасауға, тістің қуыстарын уақытша толтыруға, мүсіндер жасауға және басқа да сәндік заттарды жасауға пайдаланылды. Жеке сектордың ірі ұйымдары жеке сектор комиссиясын (PSC)<ref>{{cite web |author=RedSpider, Romona Khan |url=http://www.psc.org.gy |title=Private Sector Commission |publisher=Psc.org.gy |accessdate=2 May 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100628041741/http://www.psc.org.gy/ |archive-date=28 June 2010 |url-status=live }}</ref> және Джорджтаун сауда-өнеркәсіп палатасын (GCCI) қамтиды.<ref>{{cite web |url=http://www.georgetownchamberofcommerce.org |title=Georgetown Chamber of Commerce & Industry (GCCI) |publisher=Georgetownchamberofcommerce.org |accessdate=2 May 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101217153022/http://www.georgetownchamberofcommerce.org/ |archivedate=17 December 2010 }}</ref> Үкімет 2007 жылдың басында салық кодексін қайта қарады. Қосылған құн салығы (ҚҚС) алты түрлі салықты алмастырды. ҚҚС енгізілгенге дейін сату салығынан жалтару оңай болды және көптеген кәсіпорындар [[салық кодексі]]н бұзды. Көптеген кәсіпорындар мұны қосымша қағазбастылық деп бағалап ҚҚС-ты енгізуге қарсы шықты; алайда, үкімет ҚҚС- қа қатысты ұстанымын өзгерткен жоқ. Бірыңғай салық ставкасымен бірнеше салықтарды ауыстыра отырып, үкіметтік аудиторларға шығындарды табу оңай болады. Бұл бұрынғы РРР/С үкіметінде кең таралған болатын, ол тауар құнының 50% -на ҚҚС-қа тең болуына рұқсат берген. Президент Бхаррат Ягдео қарыздан босатуға басымдықпен жеңілдету жасады. Ол Халықаралық [[валюта қоры]]н (ХВҚ), Дүниежүзілік банкті және Америка Даму Банкін (ИДБ) 800 миллион доллар қарызын және индустриалды елдер алдындағы миллиондаған басқа қарызын алып тастауға көндірді. ИДБ Президенті Морено Ягдеоға мықты көшбасшы екенін айтып және келіссөз жүргізу шеберлігі үшін жоғары баға берді == Халықаралық және аймақтық қатынастар == ===Америка мемлекеттерінің ұйымы (OAS) === Гайана бұл жүйеге 1991 жылы кірді.<ref>{{cite web|url=http://www.oas.org/en/member_states/member_state.asp?sCode=GUY|title=OAS – Organization of American States: Democracy for peace, security, and development|last=OAS|date=1 August 2009|website=oas.org|access-date=3 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161014191244/http://www.oas.org/en/member_states/member_state.asp?sCode=GUY|archive-date=14 October 2016|url-status=live}}</ref> ===Американың байырғы халықтары көшбасшыларының саммиттері (ILSA) === Гайанада халықтардың байырғы топтары мен елдің географиялық жағдайын ескере отырып, Америка мемлекеттерінің ұйымының (OAS) Гайанаға қосқан үлесі айтарлықтай болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=http://www.oas.org/en/topics/indigenous_peoples.asp|title=OAS – Organization of American States: Democracy for peace, security, and development|last=OAS|date=1 August 2009|website=oas.org|access-date=3 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161222054758/http://www.oas.org/en/topics/indigenous_peoples.asp|archive-date=22 December 2016|url-status=live}}</ref> OAS-тің байырғы халықтарға қатысты позициясы жылдар бойы дамып келеді, олар Американың байырғы халықтары көшбасшыларының саммиттерін (ILSA) ұйымдастыруға қолдау көрсетіп келеді.<ref>{{cite web|url=http://www.summit-americas.org/cs_ind.html|title=Indigenous Peoples|website=summit-americas.org|access-date=3 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120413215714/http://www.summit-americas.org/cs_ind.html|archive-date=13 April 2012|url-status=live}}</ref> ===Қаржылық қатынастарға әсер ететін келісімдер=== ====(КАРИКОМ) Қосарланған салық салудан босату туралы 1994 жылғы шарт ==== 1994 жылғы 19 тамызда CARICOM жиналысында [[Тринидад және Тобаго]] мен Гайана өкілдері қосарланған салық салудан босату туралы келісімге қол қойды. <ref>{{cite web|url=http://www.ird.gov.tt/Media/Default/IRDTreaties/DTT-Caricom--1994.pdf|title=IRD Trinidad and Tobago – CARICOM Treaties|website=ird.gov.tt|access-date=27 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507154606/http://ird.gov.tt/Media/Default/IRDTreaties/DTT-Caricom--1994.pdf|archive-date=7 May 2016|url-status=live}}</ref> Бұл келісім салықтарды, тұрғылықты жерді, салық юрисдикциясын, капиталдың өсуін, бизнестен түсетін пайданы, пайыздарды, [[дивидендтер]]ді, [[роялти]]ді және басқа да салаларды қамтыды. ====(FATCA) Шетелдік шоттарға салық салу туралы Заң ==== 2014 жылдың 30 маусымында Гайана шетелдік шоттарға салық салу туралы Заңға (FATCA)<ref>{{cite web|url=https://www.treasury.gov/resource-center/tax-policy/treaties/Pages/FATCA.aspx|title=Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA)|website=treasury.gov|access-date=16 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113122755/https://www.treasury.gov/resource-center/tax-policy/treaties/Pages/FATCA.aspx|archive-date=13 January 2017|url-status=live}}</ref> байланысты Америка Құрама Штаттарымен келісімге қол қойды. Бұл келісімде 1992 жылғы 22 шілдеде [[Джорджтаун]]да қол қойылған салық туралы ақпараттармен алмасу туралы келісімге сілтеме бар. == Демографиясы == {{main|Гайана демографиясы}} Гайананың тұрғындарының басым көпшілігі (шамамен 90%) 16-дан 64 шақырымға дейін созылып жатқан жағалау бойында өмір сүреді.<ref>{{cite web|url=http://www.geographia.com/guyana/geninfo.html|title=Guyana General Information|publisher=Geographia.com|accessdate=2 May 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100411064504/http://www.geographia.com/Guyana/geninfo.html|archive-date=11 April 2010|url-status=live}}</ref> Гайана халқы қазіргі уақытта нәсілдік және этникалық белгілері бойынша біркелкі емес, этникалық топтар [[Үндістан]]нан, [[Африка]]дан, [[Еуропа]] мен [[Қытай]]дан, сондай-ақ байырғы халықтардан тұрады. Этникалық шығу тегіне қарамастан, бұл топтардың екі ортақ тілі бар: ағылшын және креол. [[File:Guyana population density.png|thumb|2005 жылғы Гайана халқының тығыздығы]] Ең үлкен этникалық топ – индогайаналықтар (сондай-ақ үндістер ретінде белгілі ), халықтың 43,5% - ын құрайтын Үндістаннан келген жалдамалы жұмысшылардың ұрпақтары. Олардан кейін Африкадан келген құлдардың ұрпақтары, олар 30,2% құрайды. Аралас некесі бар Гайаналықтар 16,7% - ды құрайды, ал тұрғылықты халықтар (жергілікті тұрғындар үндістер деп аталады ) 9,1% - ды құрайды. Жергілікті топтарға аравак, вай-вай, карибтер, акавайо, арекуна, патамона, вапиксана, макуши және варао кіреді.[36] Екі ірі топ Үнді-Гайаналықтар және Афро-Гайаналықтар біраз нәсілдік шиеленісті бастан кешірді.<ref>"[https://www.bbc.co.uk/caribbean/news/story/2005/09/050920_guyana_race.shtml Guyana turns attention to racism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101202071027/http://www.bbc.co.uk/caribbean/news/story/2005/09/050920_guyana_race.shtml |date=2 December 2010 }}". BBC News. 20 September 2005.</ref><ref>"[http://www.guyana.org/features/conflicts_indiansandblacks.html Conflict between Guyanese-Indians and Blacks in Trinidad and Guyana Socially, Economically and Politically] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101202013914/http://www.guyana.org/features/conflicts_indiansandblacks.html |date=2 December 2010 }}". Gabrielle Hookumchand, Professor Moses Seenarine. 18 May 2000.</ref><ref>[http://www.ibtimes.com/articles/265657/20111212/guyana-politics-election-blacks-indians-ramotar-ppp.htm International Business Times: "Guyana: A Study in Polarized Racial Politics"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120715075007/http://www.ibtimes.com/articles/265657/20111212/guyana-politics-election-blacks-indians-ramotar-ppp.htm |date=15 July 2012 }} 12 December 2011</ref> Үнді-Гайаналықтардың көпшілігі Солтүстік Үндістанның аудандарынан келген бходжпуриша сөйлейтін жалдамалы жұмысшылардан шыққан.<ref>{{cite book |url=https://archive.org/details/musicofhindutrin00myer |url-access=registration |page=[https://archive.org/details/musicofhindutrin00myer/page/30 30] |title=Music of Hindu Trinidad |publisher=University of Chicago Press |author=Helen Myers |isbn=978-0-226-55453-2 |year=1999}}</ref> Одан аздауы Тамил және Телугу группасы халықтары Оңтүстік Үндістаннан келгендер.<ref>{{cite book |url=http://indiandiaspora.nic.in/diasporapdf/chapter17.pdf |title=Indian Diaspora |access-date=9 January 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110430175036/http://indiandiaspora.nic.in/diasporapdf/chapter17.pdf |archive-date=30 April 2011 |url-status=dead }}</ref> 2002 жылғы санақ кезінде екі негізгі топтың халықтарының үлесі төмендегені байқалды. Индогайяналықтар 1980 жылғы санақта жалпы халық санының 51,9%- ын құрады, бірақ 1991 жылға қарай бұл көрсеткіш 48,6%- ға дейін, содан кейін 2002 жылғы санақ бойынша 43,5%- ға дейін төмендеді. Афро-Гайаналықтар саны бірінші кезеңде (1980 және 1991 жылдар) 30,8%- дан 32,3%- ға дейін артты , содан кейін 2002 жылғы санақ бойынша 30,2%- ға дейін азайды. Халықтың жалпы санының аздаған өсуі кезінде екі ірі топтың үлесінің төмендеуі жергілікті үндіс топтарының үлесінің салыстырмалы ұлғаюына алып келді. 1991-2002 жылдар аралығында үндістердің саны 22 097 адамға өсті. Португалдықтар саны (1891 жылы 4,3% ) ондаған жылдар бойына төмендеп келеді.<ref>"[http://www.guyana.org/special/portuguese.html Portuguese emigration from Madeira to British Guiana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130918073124/http://www.guyana.org/special/portuguese.html |date=18 September 2013 }}"</ref> ===Ірі қалалары=== {| class="wikitable sortable" |+ Гайананың ірі қалалары<ref>{{cite web|url=http://www.geonames.org/GY/largest-cities-in-guyana.html|title=Biggest Cities Guyana|access-date=1 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141019083702/http://www.geonames.org/GY/largest-cities-in-guyana.html|archive-date=19 October 2014|url-status=live}}</ref> |- ! № !! қалалары !! Аймақ !! Халқы |- | '''1''' || [[Джорджтаун]] || [[Демерара-Махайка]]|| 235,017 |- | '''2''' || [[Линден (Гайана)|Линден]] || [[Жоғарғы Демерара-Бербис]] || 44,690 |- | '''3''' || [[Нью-Амстердам (Гайана)|Нью-Амстердам]] || [[Шығыс Бербис - Корентайн]] || 35,039 |- | '''4''' || [[Анна-Реджина]]|| [[Померун-Супенаам]] || 12,448 |- | '''5''' || [[Бартика]] || [[Куюни-Мазаруни]] || 11,157 |- | '''6''' || [[Скелдон]] || [[Шығыс Бербис - Корентайн]] || 5,859 |- | '''8''' || [[Парика]]|| [[Эссекибо аралдары - Батыс Демерара]] || 4,081 |- | '''9''' || [[Вред-эн-Хуп]] || [[Эссекибо аралдары - Батыс Демерара]] || 3,073 |} ===Тілдері=== [[Ағылшын тілі]] Гайананың ресми тілі болып табылады және білім беру, үкімет, бұқаралық ақпарат құралдары мен қызметтер үшін пайдаланылады. Халықтың басым көпшілігі ағылшын тіліне негізделген Гайана-креол, креол тілдерін ана тілі ретінде айтады.<ref>Damoiseau, Robert (2003) ''Eléments de grammaire comparée français-créole guyanais'' Ibis rouge, Guyana, {{ISBN|2-84450-192-3}}</ref> Сонымен қатар, халықтың аздаған бөлігі Кариб бассейні үндістерінің мәдени және діни себептерге байланысты сақталған ( акавайо , вай-вай және макуши) тілдерінде сөйлейді. ===Діні=== 2002 жылғы жалпы ұлттық халық санағының деректері бойынша халықтың 57,4%- ы [[Христиандық|христиандар]], 28,4%- ы [[үндістер]], 7,2%- ы [[мұсылмандар]], 1,9%- ы басқа діндерді ұстанған, ал халықтың 2,3%- ы дінді ұстанбайтындар болған.<ref name="CENSUS2002">{{cite web|url=http://www.statisticsguyana.gov.gy/pubs/CensusReport2002.pdf|title=Final 2002 Census Compendium 2|website=gov.gy|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170101024759/http://www.statisticsguyana.gov.gy/pubs/CensusReport2002.pdf|archivedate=1 January 2017}}</ref> Христиандардың ішінде [[Протестантизм|протестанттар]] (34,8%), басқа христиандар (20,8%), бірақ сонымен қатар [[католик]]тер де бар (7,1%). Вайшнавизм үндістер арасында негізгі дәстүр болып табылады. Мұсылман арасында [[Әһл әс-Сунна|сунниттер]], сондай-ақ [[шииттер]] мен ахмадиялықтар басым. Басқа діндердің ішінде ең танымалдары - Растафари қозғалысы, [[буддизм]] және бахаи діні. == Үкімет және саясат == [[File:Cottage of city Georgetown.jpg|thumb|left|Гайана Жоғарғы соты]] [[File:Parliament building, Guyana.jpg|thumb|left|Гайана парламентінің ғимараты]] Гайана саясатында президент өкілеттілігі демократиялық республика аясында өтеді, онда Гайана Президенті мемлекет басшысы және үкімет басшысы, сонымен қатар көп партиялы жүйе болып табылады. Атқарушы билікті президент және Үкімет жүзеге асырады. Заң шығарушы билік Президентке де, Гайана ұлттық жиналысына да тиесілі. Тарихи саясат елдегі шиеленістің көзі болып табылады және сайлау кезінде жиі толқулар жиі орын алды. 1970-ші және 1980-ші жылдары саяси кезеңдерде Халықтық ұлттық конгресс үстем болды. 1992 жылы АҚШ-тың бұрынғы президенті [[Джимми Картер]]дің жетекшілігімен алғашқы «еркін және әділ» сайлау өткізілді және Халықтың Прогрессивті партиясы елді 2015 жылға дейін басқарды. Екі партия да негізінен этникалық топтар бойынша ұйымдастырылған, нәтижесінде ресурстарды бөлуге байланысты мәселелерде жиі қақтығыстар болады. 2011 жылғы 28 қарашада өткен жалпы сайлауда Халықтың Прогрессивті партиясы (ПНП) көпшіліктен қолдау тауып, ал олардың Президенттігіне кандидат Дональд Рамотар Президент болып сайланды. 2015 жылғы 11 мамырда мерзімінен бұрын жалпыға бірдей сайлау өткізілді. Онда "Ұлттық бірлік пен өзгерістер жолындағы серіктестік» коалициясы (APNU-AFC) Ұлттық Ассамблеядағы 65 орынның 33-іне ие болды. 2015 жылғы 16 мамырда отставкадағы Армия генералы Дэвид А.Гранжер Гайананың сегізінші президенті болып сайланды.<ref>{{Cite web |url=http://guyanachronicle.com/2019/03/21/ruling-on-confidence-vote-appeal-friday |title=Ruling on confidence vote appeal Friday |author=Svetlana Marshall |publisher=Guyana Chronicle |date=21 March 2019}}</ref> == Инфрақұрылым және телекоммуникация == ===Транспорт=== {{main|Гайанадағы транспорт}} [[File:LethemBridge.jpg|thumb|Гайанадан Бразилияға өтетін шекаралық көпір]] Жалпы ұзындығы 187 шақырым [[темір жол]] бар, олардың барлығы пайдалы қазбаларды тасымалдауға арналған. [[Тас жол]]дарының ұзындығы 7 969 шақырым, оның 591 шақырымы асфальтталған. Кеме қатынасы су жолдары Бербице, Демерара және Эссекибо өзендерін қоса алғанда 1077 километрге созылып жатыр. [[Джорджтаун]], Порт-Кайтум және Жаңа Амстердам қалаларында [[порт]]тары бар. Екі халықаралық [[әуежай]] бар. (Чедди Джаган, Тимери және Юджина Ф. Коррейры халықаралық әуежайы) 90-ға жуық ұшу-қону жолағы бар, оның тоғызында асфальтталған жолақтар. ===Электр энергиясы=== Гайанадағы Электр энергетикасы секторында Power and Light (GPL), мемлекеттік біріктірілген коммуналдық компаниясы Гайана электр секторында басымдыққа ие. Елде [[гидроэнергетика]] қуатын өндірудің үлкен мүмкіндігі бар екеніне қарамастан, оның белгіленген 226 МВт қуатының көп бөлігі тиімсіз басқарылатын [[Дизель қозғалтқыш|дизель генератор]]ларына сәйкес келеді. Ішкі аймақтарда энергияға қол жетімділікті жақсарту бойынша бірнеше бастамалар бар. Гайана жаңартылатын энергетикалық ресурстарға ие және энергия тасығыштарға көшкен кезде үлкен пайда көруі мүмкін.<ref>{{cite journal |last1=Overland |first1=Indra |last2=Bazilian |first2=Morgan |last3=Ilimbek Uulu |first3=Talgat |last4=Vakulchuk |first4=Roman |last5=Westphal |first5=Kirsten |title=The GeGaLo index: Geopolitical gains and losses after energy transition |journal=Energy Strategy Reviews |date=1 November 2019 |volume=26 |pages=100406 |doi=10.1016/j.esr.2019.100406 }}</ref> == Денсаулық == {{main|Гаянадағы денсаулық сақтау ісі}} Гайанада өмір сүру ұзақтығы 2012 жылы ерлер мен әйелдер үшін 67 жасты құрайды..<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html?countryName=Guyana&countryCode=gy&regionCode=soa&rank=159#gy Life Expectancy ranks] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120521224600/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html?countryName=Guyana&countryCode=gy&regionCode=soa&rank=159#gy |date=21 May 2012 }}. CIA World Factbook</ref> 2014 жылғы [[Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы]]ның есебінде (2012 жылғы статистика бойынша) ел әлемде [[Өзін-өзі өлтіру|суицид]]тің ең жоғары деңгейіне ие, 100000 тұрғынға шаққанда 44,2 өлім-жітім көрсеткіші бар.<ref>{{Cite web |url=http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/131056/1/9789241564779_eng.pdf?ua=1&ua=1 |title=WHO Report 2014 Preventing suicide: A global imperative. |access-date=4 August 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150616024658/http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/131056/1/9789241564779_eng.pdf?ua=1&ua=1 |archive-date=16 June 2015 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.economist.com/news/americas/21616972-when-it-comes-people-taking-their-own-lives-guyana-leads-world-desperate-measures|title=Desperate measures|date=13 September 2014|via=The Economist|access-date=29 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170610122736/http://www.economist.com/news/americas/21616972-when-it-comes-people-taking-their-own-lives-guyana-leads-world-desperate-measures|archive-date=10 June 2017|url-status=live}}</ref> ДДСҰ-ның 2011 жылғы бағалауы бойынша, [[АИВ/ЖИТС]]-тың таралуы жасөспірімдер / ересектер арасында (15–49 жас) 1,2% құрайды.<ref>[http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/EN_WHS2011_Part1.pdf WHO Health-Related Millennium Development Goals Report 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120617072744/http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/EN_WHS2011_Part1.pdf |date=17 June 2012 }}. Part1</ref> == Білім == {{main|Гайанадағы білім беру ісі}} [[File:Queens College Guyana.jpg|thumb|Гайана корольдік колледжі]]Гайананың сауаттылық деңгейі 88,5% құрайды, бұл Оңтүстік Америкадағы ең төменгі көрсеткіш.<ref>{{cite web|url=http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=EDULIT_DS&popupcustomise=true&lang=en#|title=Education|last=UIS|website=data.uis.unesco.org|access-date=30 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905185501/http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=EDULIT_DS&popupcustomise=true&lang=en|archive-date=5 September 2017|url-status=live}}</ref> Білім беру жүйесі [[ғылым]] мен [[техника]], техникалық және кәсіптік пәндер, бизнесті басқару немесе компьютерлік ғылымдар саласында мамандар даярлауға жеткілікті деңгейде бағдарланбаған. Гайана [[білім беру]] жүйесі бұрынғы британдық білім беру жүйесінің үлгісі бойынша құрылған. Оқушылар 7-сыныпта орта мектепке түсу үшін NGSA ( 6-сыныптың Ұлттық бағасы) тапсырады деп күтілуде. Гайана Кариб аймағына кіретін барлық басқа елдерінде енгізілген емтихандарын енгізді, ал Британдық дәуірден мұра болған деңгей жүйесі бірнеше мектептерге ғана ұсынылады. == Мәдениет == {{main|Гайана мәдениеті}} Гайана мәдениеті [[Африка, Кариб бассейні және Тынық мұхит аймағының елдері|Кариб бассейнінің]] ағылшын тілді елдерінің мәдениетіне өте ұқсас және ол тарихи тұрғыдан ХІХ ғасырда Британ Империясының бөлігі ретінде Кариб бассейнінің ағылшын тілді елдерімен байланысты болды. Гайана [[Кариб қоғамдастығы (КАРИКОМ)]] экономикалық блогының негізін қалаушылардың бірі, сондай-ақ блоктың штаб-пәтері және секретариаты болып табылады. Гайананың географиялық орналасуы, тропикалық ормандардың аз қоныстанған аудандары және үндістердің едәуір саны оны Кариб бассейнінің ағылшын тілді елдерінен ерекшелендіреді. Оның индогайана (Шығыс-Үнді) және афрогайана (Африкалық) қоспасы оған Тринидадпен ұқсастық береді және Солтүстік және Оңтүстік Американың басқа бөліктерінен ерекшеленеді. Гайананың музыкалық дәстүрі - Африка, Үнді, Еуропа және Латын элементтерінің қоспасы. Танымал музыканың әртүрлі түрлеріне регги, калипсо, чатни, соча, жергілікті гайаналық Соча чатни және Болливудтың кино әні немесе үнді музыкасы жатады. == Табиғат == Гайанада [[құстар]]дың 900-ден астам түрі бар, [[сүтқоректілер]]дің 225 түрі, [[бауырмен жорғалаушылар]]дың 880 түрі және әртүрлі ағаштар мен [[өсімдіктер]]дің 6500-ден астам түрлері кездеседі.<ref>{{Cite web|url=https://myadventuresacrosstheworld.com/wildlife-in-guyana/|title=The Most Amazing Wildlife in Guyana|last=Tavani|first=Claudia|date=14 August 2018|website=My Adventures Across the World|language=en-US|access-date=3 September 2019}}</ref> Ең әйгілісі – Arapaima, ол әлемдегі ең ірі тұщы су балығы болып табылады. Сонымен қатар алып [[құмырсқажегіштер]], құстардан ең танымал тау қоразы (Rupicola rupicola) кезеседі.<ref>Attenborough, S. 1998 BBC. ''The Life of Birds''. p. 211. {{ISBN|0563-38792-0}}</ref> == Спорт == [[File:Providence Stadium outside.jpg|thumb|left|Провиденс стадионы]] Гайанадағы негізгі спорт түрлері - [[крикет]] <ref>{{cite web|title=Composition and countries|url=http://www.windiescricket.com/|work=W.I Cricket team|publisher=West Indies Cricket Board|accessdate=27 November 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20140103005917/http://windiescricket.com/|archive-date=3 January 2014|url-status=live}}</ref>), баскетбол, футбол және волейбол.<ref>{{cite web|title=SPORTS, LITERATURE|url=http://www.guyana.org/Handbook/sprtslit.html|publisher=Guyana News and Information|accessdate=30 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304111034/http://www.guyana.org/Handbook/sprtslit.html|archive-date=4 March 2016|url-status=live}}</ref> Кішігірім спорт түрлеріне [[софтбол]] (жағажай крикеті), [[көгалдағы хоккей]], [[нетбол]], рандерс, [[теннис]], [[үстел теннисі]], [[бокс]], [[сквош]], [[регби]], ат жарысы және басқалар жатады. Гайана 2007 жылы Әлем кубогы шеңберінде крикет бойынша халықаралық матчтарды қабылдады (CWC 2007). Жаңа 15 мың орындық "Провиденс" стадионы Әлем кубогы үшін салынды және 28 наурызда ойынға дайын болды. Халықаралық [[Гайана Ұлттық футбол құрамасы|футбол]] мақсатында Гайана CONCACAF құрамына кіреді. Гайанада сонымен қатар бес [[ат спорты]] курсы бар. {{commons|Guyana|Гайана}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Навигациялық блок |тақырып = Гайана |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}}; |state = collapsed |Оңтүстік Америка елдері |Америка мемлекеттері ұйымы |Оңтүстік Америка ұлттары одағы |КАРИКОМ |Ұлттар достастығы |Ислам Әріптестік Ұйымы }} [[Санат:Гайана|*]] [[Санат:Оңтүстік Америка елдері]] ffux6j63xfogllj7furmizi7hv7wawe Ұялы телефон 0 9272 3057020 2974981 2022-08-03T05:05:16Z Mashkawat.ahsan 84465 Кескін #WPWP wikitext text/x-wiki '''Ұялы телефон''' — радиожелі арқылы байланыс жасауға арналған құрал. [[File:Mobile phone PHS Japan 1997-2003.jpg|thumb|200px|right|Ұялы телефон]] == Тарихы == 1875 жылдың 2 маусымында [[Бостон университеті]]нің Шешендік өнер мектебінің профессоры Грехем Белл ең алғаш рет байланыстырушы сымдардың көмегімен өз көмекшісінің даусын естиді. Өнертапқыш шотландтықтың бұл жаңалығы тарих бетінде телефон деген атпен қалды. Бір қызығы, өнертапқыштың есімі ағылшын тілінен аударғанда, «қоңырау» деген мағына береді. Арада бір ғасырға жуық уақыт өткенде ең алғашқы ұялы телефондар пайда болды. Иллинойс технологиялық институтының түлегі Мартин Купердің өнертапқыштық бұл жаңалығын қазір әлем халқының жартысына жуығы күнделікті қолданып отыр Ұялы телефонмен жасалған алғашқы нағыз байланыстың тарихы 1973 жылдың 3 сәуірінен басталады. Ұялы байланыс компаниясының қызметкері Мартин Купердің зерттеулер бөлімінің басшысы Белл Лабзға Нью-Йорк көшелерінде серуендеп жүріп соққан қоңырауы ұялы телефонмен алғашқы байланыс орнату саналады. Купердің өзі таратқыштан сигнал жіберу хаттамасының негізгі құрастырушысы еді. Ал ол қолданған телефонның салмағы, яғни ең алғашқы ұялы телефон 1,15 килограмм тартатын. Сол уақыттары Нью-Йорк әлемдегі ұялы байланыстың базалық станциялары орнатылған әлемдегі жалғыз нүкте болды, төрт жылдан соң Чикагода 2000 абоненттік тәжірибелік ұялы желі құрылды. Ал 1979 жылы бұл өнертапқыштық жаңалыққа Күншығыс елі зор қызығушылық білдіріп, 88 базалық станциядан тұратын алғашқы ұялы байланыстың қызметін бастады. Қазір әлемде ұялы телефондардың қолданыс аясы өзінің байланыс орнату шегінен асып кетті. Телефондар өмірдің барлық саласында қолданылуда. Ұялы телефон қазіргі заманда адамның ажырамас көмекшісіне айналды. ==Ұялы телефонның зияны== {{main|Ұялы телефонның зияны}} 1. Ұялы телефонның қосылып тұрғандағы сәулелендіру деңгейі есту, көру, мидың кейбір бөліктеріне кері әсерін тигізеді. 2.Ғалымдар зерттеп, қызықты қорытынды жасады; 10 жылдан астам уақыт ұялы телефонды үзбей пайладанған адамның миына зиянды заттарды енгізбейтін сүзгіштің қабырғалары бітеледі. Болашақта адамды мидың қатерлі ісігіне шалдықтыруы мүмкін. 3. Шетелдік ғалымдар телефонды көп қолдану адамды Альцгеймер және Паркинсон ауруына шалдықтырады деп шешті. 4. Шетелдік ғалымдар Сәуленің әсері кейінгі ұрпаққа беріледі деген. 1 ай бойы түрлі телефон арқылы атжалмандарды сәулелендіру тәжірбиесін жасады. Екі аптадан соң олардың иммундық жүйесі өзгерді. Сәулеленген атжалмандар қанын басқа атжалман тышқандарға екті. Кейін өліп қалды. 5. Еуропаның электронды ғылыми зерттеу институты жүргізген көрсеткіші, телефон арқылы сәуле қабылдау гемоглобин талшықтары кеңейіп кетті. 6. Телефонға тым әуес адам бүйрегінде тас байлануына, жүрек қан тамырлары ауруына әкеледі. Дәлелдеу үшін, қан айналымын зерттеп, 60 сағат аралығында сәулелендіру жұмыстары жүргізілді. 7. Зерттеу кем дегенде он жыл бойы телефон қолданған адамдарда ми обырының жиілігі арттыратындығын көрсеткен. 8. Обыр тудыратын басты себепкер ұялы телефон алғашқы орын алады. Бөлініп шыққан зиянды сәулелер кішкентай баланың қалыптасып үлгермеген иммундық жүйесіне зақым келеді. Ұзақ уақыт телефонды ұстатуға болмайды. 9.Ұялы телефон ер адамның ұрығына арақ пен темекіден екі есе көп зиян келтіреді деген ой жасады. Себебі ер адамның репродукциялық, яғни бала туғызу қызметіне зиянды. 10. Швеция ұялы телефонға аллергияның болу ресми мойындаған мемлекет. Егер бойыңызда осы аталған аурулар мен сырқаттар байқалса, швед өкіметінен өтемақы ретінде ақшалай талап ету құқыңыз бар. 11. Күнделікті тұрмыста көптеген адамдардың хат, электронды хабарлама, телефон қоңырауы келмесе, тағатсызданатынын байқаған. Әр жарты сағатта шырылдамаса, қарағыштап, қуатын тексеріп, алаңдап отыратынын зерттеген. Хат, қоңырау шалу, ғаламторда ұялы телефонмен ену, жолдаумен әуреге түсетін адамдардың қабілеті төмендейтінін зерттеді. Ғалымдар бұны «Ақпарат Құмарлығы» деп атады. == Түрлері == Ұялы телефондарды мынадай түрлерге бөлуге болады: * [http://www.intermarket.kz/telefoniya-i-svyaz/mobilnye-telefony/ Жай ұялы телефон/смартфон] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140504135957/http://www.intermarket.kz/telefoniya-i-svyaz/mobilnye-telefony/ |date=2014-05-04 }} * Ұялы бейнетелефон Пішініне қарай: моноблокты, жайылмалы, сырмалы, т.б. ''Жай ұялы телефонда'' қоңырау шалу/қабылдау, SMS, соңғы кездері фото/бейнекамера, саз, флеш-жад, [[Интернет]], MMS, [[Bluetooth]], IrDA деген сияқты функциялары бар. Бұл қатар уақыт өткен сайын көбейіп барады. ''[[Смартфон]]'' ({{lang-en|smart}} — білімді, ақылыды) құрылымы жағынан компьютерге ұқсас болып келеді. Оның ішіндегі функциялар бағдарлама ретінде жасалынған, ал олар смартфонның [[амалдық жүйе]]сінде істейді. Мұнымен қатар өз бағдарламаларыңызды қосуға болады. Мысалы ойындар, ойнатқыш, [[шолғыш]] т.с.с. Сол себепті смартфон жай ұялы телефонға қарағанда күрделі, функциялары кеңейтілетін құрылғы. [[Бейнетелефон]]да ұялы телефонның [[бейнекамера]]сы мен бейнебет арқылы бірін бірі көріп сөйлесуге болады. ==Ұялы телофондардың артықшылығы== Әр адам және кез келген уақытында пайдалана алады. Яғни, әр түрлі жағдайда адаммен хабарласа алады. Екіншіден, ол өте кішігірім болып келгендіктен, күнделікті өмір де өзінізбен ұстай аласыз. ==Ұялы телофондардың кемшілігі== Ең бастысы адам денсаулығына зиян болып келеді де, көптеген аурулар пайда болады.Осымен қатар, сіз ұялы телофондарға тәуелдісіз.<ref>http://www.atlana.narod.ru/mobile.html</ref> {{Суретсіз мақала}} <references /> [[Санат:Ұялы байланыс]] g9g2xveub011476ptee4irmk7hj6b1z Иран 0 9592 3057090 3053780 2022-08-03T08:53:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Мемлекет |Қазақша атауы = Иран Ислам Республикасы |Шынайы атауы = {{lang-fa|جمهوری اسلامی ایران}} |Атау септігі = Иран |Елтаңба = Coat of arms of Iran.svg |Байрақ = Flag of Iran.svg |Ұраны = «Тәуелсіздік, Бостандық, Ислам республикасы»<br>«{{lang-fa|اﺳﺘﻘﻼﻝ، ﺁﺯﺍﺩﻯ، جمهوری اسلامی}}»<br>«''Эстекляль, азади, джомхурийе эслами'' |Әнұранның аты = Иран Ислам Республикасының Мемлекеттік Әнұраны |Аудио = Sorud-e Mellí-e Yomhurí-e Eslamí-e Irán (instrumental).oga |lat_dir = N |lat_deg = 35 |lat_min = 41 |lat_sec = 0 |lon_dir = E |lon_deg = 51 |lon_min = 25 |lon_sec = 0 |region = IR |CoordScale = |Картада = Iran (orthographic projection).svg |карта тақырыбы = |Картада2 = |Үкімет түрі = [[Унитарлы мемлекет|Унитарлы]] [[Хомейни Рухолла Мусави|Хомейнистік]] [[Президенттік республика|президенттік]] [[Ислам мемлекеті (ұғым)|Ислам Республикасы]]<ref>[http://www.iranchamber.com/geography/articles/flag_anthem.php www.iranchamber.com]</ref> |Құрылды = [[1 сәуір]] [[1979 жыл]] |Тәуелсіздік күні = |Тәуелсіздігін алды = |Тілі = [[парсы тілі]] |Мемлекеттік діні = [[Сурет:Star and Crescent.svg|22px]] [[Ислам]] дінінің [[Шииттер|Шиитт]] бағыты |Астанасы = [[Тегеран]] |Ірі қалалары = Тегеран, [[Машһад]], [[Кередж]], [[Тебриз]], [[Шираз]], [[Исфаһан]], [[Ахваз]] |Басшы қызметі = [[Иран Жоғарғы басшысы|Жоғарғы басшы]]<br />[[Иран президенті|Президенті]]<br />[[Иран вице-президенті|Вице-президенті]]<br />[[Иран Междлисі|Меджлис]] төрағасы<br />Сот төрағасы |Басшылары = [[Әли Хосейни Хаменеи]]<br />[[Ибрахим Раиси]]<br />Мұхаммед Мохбер<br />Мохаммад-Багер Галибаф<br />Голям Хоссейн Мохсени-Эджеи |Жер аумағы = 1 648 195 |Жер аумағы бойынша орны = 17-ші |Судың үлесі = 7,07 |Этнохороним = ирандықтар |Жұрты = 82 531 700<ref name="amar.org.ir">{{cite web|url= https://www.amar.org.ir/دادهها-و-اطلاعات-آماری |title=داده‌ها و اطلاعات آماری |website=www.amar.org.ir}}</ref> |Халық саны бойынша орны = 18-ші |Сарап жылы = 2018 |Санақ бойынша халық саны = |Санақ жылы = |Халық тығыздығы = 48 |Тығыздық бойынша орны = 162-ші |ЖІӨ = |ЖІӨ сараптаған жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққандағы ЖІӨ = |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны = |ЖІӨ (АҚТ) = 1,540 трлн.<ref name="imf.org">{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=48&pr.y=4&sy=2019&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=429&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Report for Selected Countries and Subjects }}</ref> |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2019 |ЖІӨ (АҚТ) орны = 18-ші |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 18,504<ref name="imf.org"/> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = |ЖІӨ (номинал) = 484 млрд.<ref name="imf.org"/> |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2019 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны = 27-ші |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 5,820<ref name="imf.org"/> |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = |АДИ = {{өсім}} 0,798<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/2018-update |title=Human Development Index Update 2018 |year=2018 |publisher=United Nations |accessdate=14 September 2018}}</ref> |АДИ жылдық есебі = 2017 |АДИ бойынша орны = 60-шы |АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">жоғары</span> |Әуе компаниясы = |Валютасы = [[Иран риалы|риал]] |Интернет үйшігі = [[.ir]] |ISO = IRR |Телефон коды = 98 |Уақыт белдеуі = +3:30 (жазда — UTC+4:30) |Түсініктемелер = }} '''Иран''' ({{lang-fa|ایران}} {{IPA|[ʔiˈɾɒn]}}), 1979 жылдан бастап '''Иран Ислам Республикасы''' ({{lang-fa|جمهوری اسلامی ایران}}; ''Джомхури-йе Эслами-йе Иран''), [[1935 жыл]]ға дейін '''Парсы елі''' — [[Азия]]ның [[Оңтүстік-Батыс Азия|оңтүстік-батыс бөлігінде]] орналасқан [[мемлекет]]. Астанасы — [[Тегеран]] қаласы. Батысында — [[Ирак]]пен, солтүстік-батысында — [[Әзірбайжан]], [[Армения]], [[Түркия]]мен, солтүстігінде — [[Түрікменстан]]мен, шығысында [[Ауғанстан]] және [[Пәкістан]]мен шектеседі. Иран солтүстіктен [[Каспий теңізі]]мен, оңтүстіктен [[Үнді мұхиты]]ның [[Парсы шығанағы|Парсы]] және [[Оман шығанағы|Оман]] шығанақтарымен қоршалып жатыр. Ғасырлар бойы бұл ел [[Таяу Шығыс|Шығыста]] шешуші рөл атқарды, ал қазіргі Иран [[ислам|ислам әлемі]]нде [[Жалпы ішкі өнім|ЖІӨ]] ([[Аларман қабілет тепетендігі|АҚТ]]) экономикасы бойынша төртінші, Батыс Азияда екінші орында ([[Түркия]]дан кейін<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html|deadlink=yes|title=Сравнение ВВП|lang=en|accessdate=2008-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140625150555/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html|archivedate=2014-06-25}}</ref>). Иран — аймақтағы технология жағынан ең дамыған мемлекеттердің бірі. Иран [[Еуразия]]ның стратегиялық маңызды аймағында орналасқан және [[мұнай]] мен [[табиғи газ]]дың үлкен қорына ие. Жер көлемі 1,648 млн. км². Халқы 83,1 млн. адам. Халқының ұлттық құрамы: [[парсылар]] (51%), [[әзірбайжандар]] (27%), [[күрдтер]] (5%), [[арабтар]], [[түрікмендер]], [[белудждар]], [[армяндар]], [[еврейлер]], т.б. Қала халқы 58,3%. Ірі қалалары: [[Тегеран]] (айналасын қосқанда 14 млн-нан астам тұрғын), [[Машһад]] (2,5 млн.), [[Исфаһан]] (1,6 млн.), [[Тебриз]] (1,4 млн), Кередж (1,3 млн), [[Шираз]] (1,2 млн). [[Ресми тіл|Ресми тілі]] — [[парсы тілі]]. Мемлекеттік діні — [[ислам]] дінінің [[Шииттер|шиит]] тармағы. Иран — діни мемлекет. Елдегі саяси және діни билік аятолла Сейд Әли Хаменеидің қолында. Президент (2021 жылдан бастап Сейид Ибрахим Раиси) 4 жылға сайланады және Министр Кабинетін басқарады. Жоғарғы [[заң шығарушы орган]] — бір палаталы парламент — Ислам кеңесі жиналысы (межлис, mejlis) 4 жыл сайын сайланып отыратын 290 депутаттан тұрады. 1981 жылғы конституциясы бойынша, елде саяси және діни емес ұйымдарға тыйым салынған. Ұлттық мейрамы 11 ақпан — Революция күні (1979). Ұлттық ақша бірлігі — риал. == Табиғаты == Иран Армян таулы қыратының оңтүстік-шығысы мен Иран таулы қыратының батыс бөлігінде орналасқан. Шет жақтарында [[Солтүстік Иран]] (Эльбурс), Оңтүстік Иран (Загрос, Мекран), [[Шығыс Иран таулары|Шығыс Иран]] (Серхед, Пеленган, Боран, Келат) таулары, ортасында Кухруд жотасы, Деште-Кевир, Деште-Лух шөлдері орналасқан. Солтүстік-батысын Оңтүстік [[Каспий теңізі|Каспий]] және Кура-Аракс ойпаттары, солтүстік-шығысын Горган жазығы, оңтүстігін — Гермезир шөлі алып жатыр. Жері, негізінен, таулы. Климаты субтропиктік, континенттік, жазы ыстық, қысы солтүстігінде салқын, оңтүстігінде жылы. Парсы және Оман шығанақтары жағалауларының климаты тропиктік. Қаңтардағы орташа температура 2°С-тан 19,4°С-қа дейін, шілде айында 29,4 — 32,5°С. Жауын-шашынның жылдық мөлш. 500 мм. Эльбурс тауы беткейінде 2000 мм, Систан ойысында 50 — 60 мм. Жер беті суы аз. Ірі өзендері — [[Карун]], [[Сефидруд]], [[Гильменд]], Қиыр солтүстігінде Атрек, Аракс өзендері бар. Таулы аудандарда көптеген көлдер кездеседі. Жері сары, қоңыр және қызғылт топырақты. Тау беткейлері орманды, өзендер бойы шалғын, ішкі аудандары шөл, шөлейт. Иран жерінде сүтқоректілердің 100-ге тарта, құстардың 400-ге жуық, бауырымен жорғалаушылардың 80-ге жуық түрі бар. Шектес теңіздері балыққа бай. Пайдалы қазындылары: мұнай, газ, тас көмір, темір, хромит, т.б. == Тарихы == [[Сурет:Elam Map.jpg|right|frame|Ежелгі Иран. Бірінші мемлекеттік білім — [[Элам]] (қызыл түсті жайлыды) және көрші халықтары — [[парсылар]], [[парфяндар]], [[мидиялықтар]], [[касситтер]]; мемлекет [[Вавилония]] және [[Ассирия]].]] Иран жеріне адам баласы тым ерте заманнан бері қоныстанған. Б.з.б. 3-мыңжылдықта қазіргі Иранның оңтүстік-батысында алғашқы мемлекеттер құрыла бастады. Б.з.б. 2-мыңжылдықта бұл аймаққа Орталық Азиядан арий тайпалары келіп қоныстанды. Б.з.б. 673–672 ж. қазіргі Иранның солтүстік-батысында Мидия мемлекеті пайда болып, 616–605 ж. Ассирияны талқандап, аса ірі мемлекетке айналды. Б.з.б. 550 ж. өкімет билігі парсылық [[Ахемен әулеті]]не көшті. Ахемен әулеті мемлекетінің шекарасы шығыста Үнді өзеннен батыста Эгей теңізіне дейін, солтүстікте Армениядан оңтүстікте Ніл өзендеріне дейін жетті. Батыс пен Шығысты жалғастыратын сауда жолдары үшін бұл мемлекет гректермен ұзаққа созылған соғыс жүргізді. Сақтар еліне бірнеше дүркін басқыншылық жорықтар жасады (мысалы, [[Кир II|Кир ІІ]], [[Дарий I|Дарий І]]). [[Сурет:Map achaemenid empire en.png|нобай|солға|300px|Ахеменид империясы өзінің гүлденуінде]] Ахемен әулеті мемлекетін б.з.б. 330 ж. Александр Македонский талқандады. Иран эллиндік мемлекеттердің билігіне көшіп, б.з.б. 2 ғасырдың орта тұсынан бастап Парфия патшалығына бағынды. 224 ж. Парфия мемлекеті құлап, орнына Сасани әулеті мемлекеті құрылды. Сасани әулеті мемлекеті Оңтүстік Арабияны, Сирияны, Палестинаны, Мысырды жаулап алды. Византияға қауіп төндірді, Түрік қағанатымен соғыс жүргізді. Бірақ Сасани әулеті мемлекеті арабтардың шабуылынан құлап, VII ғасырдың 2-жартысында Иран Араб халифаты құрамына қосылды. VIII ғасырда Араб халифатының билеушісі Әбу әл-Аббас әс-Саффах халифат астанасын Бағдадқа көшірді. Иран аумағы ұзақ жылдар бойы Аббас әулеті билеген Бағдад халифаты құрамында болып, мәдени және экон. дамуды басынан кешірді. IX — X ғасырларда елде Араб халифатына шартты түрде ғана тәуелді болған әмірліктер құрылды. Елде экономикалық және мәдени өрлеу байқалып, қалалар өсе бастады. Сондай әмірліктердің бірі Самани әулеті биліктен кеткеннен кейін Шығыс Иран Ауғанстанмен және Орта Азияның бір бөлігімен бірге түркі текті [[Ғазнауи әулеті]] билеген мемлекеттің құрамына кірді. XI ғасырда Иранға түрік-оғыздар (селжүк) басып кіре бастады. Көп ұзамай олар Ғазнауи әулеті әскерін талқандап, бүкіл Иранды және көрші елдерді басып алып салжұқтар мемлекетін құрды. 12 ғасырда салжұқтар бірнеше сұлтандыққа бөлініп кетті де, осы ғасырдың аяғына таман бүкіл Иранды түркі қыпшақ тайпасынан шыққан Хорезм шаїы Текеш басып алды. 1220 — 56 ж. Иранды Шыңғыс хан әулеті жаулап алды. Олар елде Хулагу әулетіне қарайтын ильхандар мемлекетін құрды. XIV ғасырдың 30-жылдары илхандар мемлекеті бірнеше иелікке бөлініп кетті де, 1380 — 93 ж. Иранды Әмір Темір әскерлері басып алды. Әмір Темір өлгеннен кейін Шығыс Иран Темір әулетінің билігінде қалып, Батыс Иранда Қарақойлы мемлекеті құрылды. XVI ғасырда Кіші Азиядан шыққан түркі тайпалары (қызылбастар) Иранға басып кіріп, 1501 — 1610 ж. елді толығымен бағындырып, Сефеви әулеті мемлекетін құрды. XVII — XVIII ғасырларда Иранның экономикасы құлдырап, халықтың жағдайы нашарлап кетті. Ұсақ халықтар (ауғандар, түрікмендер, Әзірбайжандар, күрдтер, армяндар, грузиндер) орталықтың езгісіне қарсы жиі-жиі көтеріліс жасап тұрды. Әсіресе, XVIII ғасырдың 2-жартысында елдегі үстемдік үшін екі әулеттің (Зенд және Каджар) арасындағы үздіксіз соғыс халықты әбден қалжыратты. XVIII ғасырдың аяғында билікке Каджар әулеті келді. Осы кезден елдің ішкі істеріне еур. мемлекеттер (Англия, Франция) араласа бастады. XIX ғасырдың басында болған орыс-иран соғысынан кейін елде шетелдіктердің билігі күшейіп кетті. 19 ғасырдың аяғына таман Иран еур. мемлекеттердің жартылай отарына айнала бастады. 1901 ж. ағылшындар Иран мұнайын шығаруға рұқсат алып, 1909 ж. бірлескен ағылшын-парсы мұнай компаниясы құрылды. Елдің солтүстігіне [[Ресей]], оңтүстігіне [[Ұлыбритания]] қожалық ете бастады. 1905 — 11 ж. елде шетелдіктерге қарсы ұлт-азаттық қозғалысы болып өтті. Оның барысында конституция жарияланып, меджлис шақырылды, ақсүйектік дәрежелер жойылды. Бірақ 1918 ж. ағылшындар бүкіл Иранды басып алып, 1919 ж. оны кіріптарлық шарттарға қол қоюға мәжбүр етті. Елде ағылшын үстемдігіне қарсы жаңа толқулар басталды. 1921 ж. 21 ақпанда әскерилер Реза ханның басшылығымен мемл. төңкеріс ұйымдастырып, жаңа үкімет құрды. Жаңа үкімет халықтың қысымымен 1919 ж. ағылшын-парсы шартын жойылды деп жариялады. Армияға сүйенген Реза хан Орталықтың билігін күшейту үшін сепаратистік пиғылдағы Иран ақсүйектерімен үздіксіз күрес жүргізді. 1925 ж. 31 қазанда 5-меджлис Каджар әулетін тақтан түсті деп жариялады, 12 желтоқсанда Құрылтай жиналысы Реза ханды Реза шаї Пехлеви деп жариялады. Елде нарықтық қатынастар тез дами бастады. Халықтың мәдени және тұрмыстық өмірінде көптеген өзгерістер болып өтті. Алайда, 1929 — 33 ж. болған дүниежүз. экономикалық дағдарыс Иран экономикасын тұралатып тастады. Халықтың тұрмысы нашарлап, елде толқулар басталды. Ол толқулар күшпен басылып отырды. 2-дүниежүз. соғыс жылдарында Иранға одақтастар әскерлері енгізілді (1941 ж. тамызда ағылшын және кеңес әскерлері, 1942 ж. аяғына таман [[АҚШ]] әскерлері). 1941 ж. 16 қыркүйекте Реза шаї тақтан өз еркімен бас тартып, орнына баласы Мұхаммед Реза Пехлеви шаї болды. 1942 ж. 29 қаңтарда Иран КСРО және [[Ұлыбритания]] мемлекеттерімен одақтастық туралы шартқа қол қойды. 1943 ж. 9 қыркүйекте Иран [[Германия]]ға соғыс жариялады, бірақ соғыс қимылдарына араласқан жоқ. Тегеран конференциясы кезінде 1943 ж. 1 желтоқсанда КСРО, [[АҚШ]], [[Ұлыбритания]] үкіметтері Иранға территориялық тұтастығын сақтауға әзір екендіктерін мәлімдеді. Соғыстан кейін Иран үкіметі Батыс елдерімен тығыз байланыс орнатты. 1953 ж. ел тәуелсіздігін күшейтуге тырысқан М.Мосаддық үкіметі құлатылды. Иран шаһы М.Р. Пехлевидің көмегімен [[АҚШ]] елдің ішкі өміріне белсене араласа бастады. Ел 1955 ж. [[АҚШ]]-пен әскери келісімдер жасасты, 1960 жылдан бастап Батыс үлгісінде дами бастады. Елде шет ел капиталының үстемдік алуы, ұлттық құндылықтардың аяққа басылуы 1978 — 79 ж. халықтың шаһ үкіметіне қарсы жаппай бас көтеруіне алып келді. Оны елдегі шиит дінбасылары басқарды. 1979 ж. 11 ақпанда болған революция нәтижесінде шаї үкіметі құлап, 1 сәуірден бастап Иран Ислам Республикасы жарияланды. Үкімет басына шиит дінбасыларының көсемі аятолла Р.Хомейни келді. Саяси партияларға тыйым салынды, шаһ үкіметі жойылды, Батыстың иелігіндегі барлық компаниялар мүлкі мемлекет меншігіне алынды, ел СЕАТО блогынан шығып, Блоктарға қосылмау қозғалысына мүше болып енді. 1980–1990 ж. болған иран-ирак соғысы ел экономикасына өте ауыр (700 млрд. АҚШ долларынан астам) зардаптар әкелді. Қазіргі кезде Иран үкіметі Батыс елдері қолданып отырған оқшаулау саясаты ықпалын бәсеңдету үшін белсенді сыртқы саясат жүргізуде. === Иран-Ирак соғысы === Дәл осы кезде көршілес Ирак президенті [[Саддам Хусейн]] Ирандағы ішкі тұрақсыздық пен оның Батыс елдерімен қарым -қатынасының шиеленіскенін пайдалануға шешім қабылдады. Иранға (бірінші рет емес) Парсы шығанағының жағалауындағы Шатт әл-Араб өзенінің шығысындағы аудандарға қатысты аумақтық шағымдар жасалды. Атап айтқанда, Хусейн Иракқа Батыс [[Хузестан]]ды беруді талап етті, онда халықтың көпшілігі [[арабтар]] болды және [[мұнай]]дың үлкен қоры бар. Бұл талаптарды Иран елемеді және Хусейн ауқымды соғысқа дайындықты бастады. [[1980 жыл]]ы [[22 қыркүйек]]те Ирак әскері [[Шатт әл-Араб]]тан өтіп, Хузестанға басып кірді, бұл Иран басшылығы үшін толық күтпегендік еді. [[File:Mujahedin was killed in Operation Mersad by Pasdaran in Kermanshah.jpg|thumb|Иран-Ирак соғысы]] Саддам Хусейн соғыстың алғашқы айларында айтарлықтай жетістікке жеткенімен, көп ұзамай Ирак армиясының шабуылы тоқтатылды, Иран әскерлері қарсы шабуылға шықты, [[1982 жыл]]дың ортасына қарай ирактықтарды елден қуып шықты. Хомейни революцияны Ираққа «экспорттауды» жоспарлап, соғысты тоқтатпауға шешім қабылдады. Бұл жоспар негізінен Ирактың шығысындағы шиіттердің көпшілігіне сүйенді. Енді Иран әскері Саддам Хусейнді құлату ниетімен Иракқа басып кірді. Алайда, кейінгі жылдары Иранның әскери жетістіктері шамалы болды, ал [[1988 жыл]]ы Ирак армиясы қарсы шабуылға шығып, Иран басып алған барлық территорияларды азат етті. Осыдан кейін бейбіт келісімге қол қойылды. Иран-Ирак шекарасы өзгеріссіз қалды. [[Сурет:Chemical weapon1.jpg|нобай|Иран-Ирак соғысы кезінде майданда газқағар киген ирандық сарбаз]] Соғыс кезінде Ирак көптеген араб елдерінің, Кеңес Одағының, Қытайдың, АҚШ пен оның одақтастарының саяси, қаржылық және әскери қолдауына ие болды. Иранды Қытай, Америка Құрама Штаттары, Израиль және басқа да елдер қандай да бір жолмен қолдады. Соғыс кезінде Ирак армиясы бірнеше рет химиялық қаруды бейбіт ирандықтарға қарсы қолданды. Иранда улы заттардың әсерінен 100 мыңнан астам адам өлген болуы мүмкін. Сегіз жылға созылған соғыста Иранның жалпы шығыны 500 мыңнан асады. [[1997 жыл]]ы Мохаммед Хатами Иран президенті болып сайланды, ол мәдениетке төзімділікпен қарау саясатының басталуын және Батыс елдерімен тығыз байланыс орнатуды жариялады. 90-шы жылдардың соңында Еуропа мемлекеттері төңкеріспен үзілген Иранмен экономикалық байланыстарды қалпына келтіре бастады. Соған қарамастан, АҚШ өз ұстанымында өзгеріссіз қалды. Америка басшылығы Иранды терроризмге демеушілік жасады және жаппай қырып-жою қаруын жасады деп айыптады. Кейінірек АҚШ президенті [[Джордж Уокер Буш|Джордж Буш]] Иранға «Зұлымдық осі» елінің белгісін берді. 2019 жылғы 20 маусымда Ислам революциясының сақшылар корпусының (ИРСК) әуе күштері [[Ормуз бұғазы]] маңында американдық ұшқышсыз аппаратты атып түсірді. Ислам Республикасы ақпарат агенттігінің (ИРАА) хабарлауынша, АҚШ-тың RQ—4 Global Hawk дроны Иранның әуе кеңістігін бұзып, [[Хормозган]] провинциясының үстінен «жер — ауа» зымыранымен атып түсірілген. АҚШ мәліметі бойынша, MQ-4C Triton дроны халықаралық әуе кеңістігінде ұшып, Иран шекарасын бұзған жоқ. АҚШ Ирандағы үш әскери нысанаға кері соққы беруді жоспарлады, алайда Дональд Трамптың айтуынша, ол шабуылдан 10 минут бұрын бұл шешімінен бас тартты. == Мемлекеттік құрылымы == [[Сурет:Ali khamenei in March 2021.jpg|нобай|Иранның Жоғарғы көсемі, рахбар<br />Әли Хаменеи]] 1979 жылы қабылданған [[конституция]] бойынша Иран — ислам республикасы. 2019 жылы Иран әлемдегі санаулы [[теократия]]лық елдердің бірі болып табылады. Мемлекет басшысы — '''Жоғарғы көсем'''. Ол елдің жалпы саясатын анықтайды. '''Рахбар''' — Иран қарулы күштерінің жоғарғы қолбасшысы, әскери барлаудың жетекшісі. Жоғарғы көсем адамдарды мемлекеттегі басты лауазымдарға тағайындайды: соттардың төрағалары, полиция бастығы мен барлық әскер түрлерінің қолбасшылары, сондай-ақ Конституция сақшылары кеңесінің он екі мүшесінің алтауы. Жоғарғы көсемді Сарапшылар кеңесі сайлайды және оған есеп береді. [[Сурет:Raisi in 2021-02 (cropped).jpg|нобай|Иранның қазіргі президенті<br />Ибрахим Раиси]] Ирандағы екінші маңызды лауазымды тұлға — '''[[президент]]'''. Президент конституцияның кепілі және [[атқарушы билік]]тің басшысы. Негізгі мәселелер бойынша шешімдер Жоғарғы көсем мақұлдағаннан кейін ғана қабылданады. Президент Министрлер кеңесінің мүшелерін тағайындайды және [[үкімет]]тің жұмысын үйлестіреді. Он [[вице-президент]] пен үкіметтің 21 министрін [[парламент]] бекітеді. Президент қорғаныс және барлау министрлерін тағайындағанымен, кандидатураларды Жоғарғы көсем алдын ала мақұлдауы керек. Президент тікелей жалпыхалықтық дауыс беру арқылы төрт жылдық мерзімге сайланады. Президенттікке үміткерлерді Сақшылар кеңесі алдын ала мақұлдауы керек. [[Сурет:Iranian Majlis.jpg|нобай|Иран парламенті деп те аталатын Ислам кеңесі жиналысы (Меджлис)]] [[Заң шығарушы билік]]ті бір палаталы [[парламент]] — '''Меджлис''' ({{lang-fa|مجلس شورای اسلام}}— «Ислам консультативтік кеңесі») қамтиды. Жоғарғы палата 1979 жылғы төңкерістен кейін таратылды. Меджлис төрт жылдық мерзімге жалпыхалықтық дауыс беру арқылы сайланған 290 мүшеден тұрады. Парламент заң жобаларын әзірлеуге, халықаралық шарттарды ратификациялауға және [[бюджет]]ті дайындауға жауап береді. Меджлис депутаттығына үміткерлердің барлығын Сақшылар кеңесі бекітеді. '''Конституцияны қорғаушылар кеңесі''' немесе '''Сақшылар кеңесі''' 12 мүшеден тұрады, оның 6-ын Жоғарғы көсем тағайындайды. Қалған 6 мүшені Жоғарғы сот төрағасының ұсынысы бойынша парламент тағайындайды. Сақшылар кеңесі негізгі лауазымдарға кандидаттарды, соның ішінде президенттікке кандидаттарды, үкімет пен парламент мүшелігіне кандидаттарды бекітеді. Кеңестің негізгі міндеті — заң жобаларының [[шариғат|ислам құқығына]] сәйкестігін тексеру. Егер шариғат заңымен келіспеушіліктер болса, онда заң жобасы қайта қарауға жіберіледі. Сонымен қатар, Кеңес Мәжілістің кез келген шешіміне [[вето]] қоюға құқылы. '''Сәйкестікті анықтау жөніндегі кеңес''' Меджлис пен Сақшылар кеңесі арасында туындаған даулы мәселелерді шешеді. Сәйкестік кеңесі сонымен қатар Жоғарғы көсемнің жанындағы кеңесші орган болып табылады. Кеңестің төрағасы — Иран сот билігінің бұрынғы басшысы Садек Лариджани — Рахбардың жеке кеңесшісі. '''Сарапшылар кеңесі''' ислам дініндегі [[Ислам дініндегі діни лауазымдар мен атақтар|дін басылардың]] 86 өкілінен тұрады және жыл сайын бір аптаға жиналады. Сарапшылар кеңесі Жоғарғы көсемді сайлайды және оны кез келген уақытта қызметінен кетіруге құқылы (бірақ мұндай жағдай ешқашан болған емес: қазіргі Жоғарғы басшы Әли Хаменеи — ел тарихында екінші, ал біріншісі [[Хомейни Рухолла Мусави|Хомейни]], қызметте болған кезде қайтыс болды). Кеңестің отырыстары жабық түрде өтеді. Кеңес мүшелері жалпыхалықтық дауыс беру арқылы сегіз жылдық мерзімге сайланады. '''[[Жергілікті өзін-өзі басқару|Жергілікті өзін-өзі басқару органдары]]''' Иранның барлық қалалары мен ауылдарында бар және төрт жылдық мерзімге жалпыхалықтық дауыс беру арқылы сайланады. Қалалық (селолық) кеңестер әкімді сайлайды, шенеунік аппаратының жұмысын бақылайды, білім беруді, медицинаны, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты дамытуға және басқа да тұрмыстық мәселелерге жауап береді. Жергілікті кеңестерге сайлау алғаш рет 1999 жылы өтті. Кеңестердің қызметі тек әкімшілік-атқарушылық сипатта болғандықтан, кеңес мүшелігіне кандидаттар Сарапшылар Кеңесінің бекітуіне мұқтаж емес. '''[[Сот билігі|Сот жүйесі]]''' 2 соттан тұрады: • азаматтық және қылмыстық істерді қарайтын ''Халық соты''; • құзыретіне ерекше ауыр қылмыстар, оның ішінде мемлекетке қарсы қылмыстар кіретін ''Революциялық сот''. Революциялық соттың үкімі шағымдануға жатпайды. Бұдан басқа, ''Арнайы рухани сот'' бар. Бұл соттың шешімдері де шағымдануға жатпайды, ол жалпы сот жүйесінен бөлек жұмыс істейді. Рухани соттың жоғарғы сатысы — Рахбар. Ол сондай-ақ халықтық және революциялық соттардың төрағаларын тағайындайды. == Экономикасы == Ел экономикасының негізі мұнай және мұнай мен газ өңдеу өнеркәсіптері. Мемл. кірістің 1/3 және экспорттың 90%-ына жуығы осы салалардан алынады. Елде жыл сайын 180 млн. т-ға жуық мұнай, 58 млрд. м<sup>3</sup> газ (қоры 14 трл. м<sup>3</sup> шамасында) өндіріледі. Экономиканың басқа салалары да дамыған, бірақ сыртқы экон. байланыстардың нашарлығынан және қаржы жетіспеушілігінен толық қуатымен жұмыс істей алмауда. Өнеркәсіпке қажетті құрал-саймандар 90%-ға дейін шеттен әкелінеді. Ауыл шаруашылығы нашар дамыған. Тұрғындар үшін бидай, күріш, қант, өсімдік майы, т.б. шеттен (жыл сайын 2 млрд. АҚШ долл-на) әкелінеді. Соңғы жылдары туризм дами бастады. Ұлттық байлықтың 36%-ы өнеркәсіптен, 22%-ы ауыл шаруашылығынан, қалғаны қызмет көрсету секторынан тұрады. Мұнай экспортынан жыл сайын 16,3 млрд. АҚШ доллары түседі. Ұлттық табыс 75 млрд. АҚШ доллар көлемінде, жан басына шаққанда — 1250 долл. шамасында. Елдегі басты проблеманың бірі — жұмыссыздық (3,5 млн. адам). Мұнайдан басқа экспортқа кейбір өнеркәсіп тауарлары, ауыл шаруашылығы өнімдері, кілем, халық тұтыну тауарлары шығарылады. Шеттен — азық-түлік өнімдері (30%), машина, құрал-жабдықтар, кейбір өнеркәсіп шикізаттары әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: [[Германия]], [[Жапония]], [[Ұлыбритания]], [[Италия]], араб елдері, [[Түркия]], [[Қазақстан]]мен дипломатиялық және экономикалық байланыс 1992 ж. орнады. Қазақстан Президенті [[Нұрсұлтан Назарбаев]] екі рет (1992; 1996) Иранда болып қайтты. Сол кезегінде Иран басшылары да (1993 ж. А.Хашеми Рафсанджани, 1998 ж. М.Хатами) Қазақстанда болды. Екі жақ арасында 40-қа жуық келісімдерге қол қойылған, соның ішінде ең маңыздылары мұнай мен газды Иран арқылы шетке шығару, жаңа астанадағы құрылысқа Иран жағының қатысуы, Каспий тенізі мәртебесін шешу, т.б. мәселелер. 2002 ж. [[Алматы]] — [[Тегеран]] бағытында темір жол байланысы орнатылды. == Әдебиеті == Иран әдебиеті ежелгі дәуірде және орта ғасырларда парсы тілі тобына жататын халықтар (парсы, тәжік, ауған, күрд, т.б.) мен түркі тілінде сөйлейтін (өзбек, түрікмен, Әзірбайжан, түрік) халықтардың әдебиеті арқылы қалыптасты. Иран әдебиетінің классикалық дәуірін (7 — 16 ғасырлар) парсы не парсы-тәжік әдебиеті деп атанды. Сасани әулеті мемлекетін Араб халифаты басып алған соң (7 ғасыр), араб тілі негізгі әдеби тіл болып, парсы тіліндегі құнды шығармалар араб тіліне аударылды (“Қалила мен Димна”, т.б.). Парсы тіліндегі әдебиет, әсіресе, [[Рудаки]] (860 — 941) тұсында толық қалыптасты, кейін Фирдауси (940 — 1020 ж.ш.) “Шаһнама” эпопеясын жазды. Көрнекті ақын әрі ғалым [[Омар Хайям]] (1048 ж. ш. т. — 1122 жылдан кейін) сол заманның әлеум. болмысын жырлады. Әзірбайжан ақыны [[Низами]]дің (1141 —1209) “Бестік” (“Хамса”) атты шығармасы жазылған кезден бастап Иран әдебиетінде адамгершілік тақырыбы өріс алды. Иран әдебиетінің гүлденген кезі — 13 — 14 ғасырлар. Бұл кезде Закани, ибн-Ямин, Сағди, [[Хафиз]] сияқты атақты ақындар шықты. Иран революциясы (1905 — 11) және азаматтық қозғалыс (1918 — 21) кезінде А.Фарахани, М.Кермани, М.Т. Бехар, т.б. ақындар демокр. идеяның жыршысы болды. Бұл кезде С.Хедаяттың “Қаңғыбас төбет” (1943), “Азғындық” (1944) әңгімелер жинақтары мен “Хаджи аға” повесі (1945), Б.Алевидің “Елу үш” (1942), “Түрме жазбалары” (1941) сияқты түнек жылдарын суреттеген романдары жарияланды. Ирандағы әлеуметтік проблемаларды көрсеткен Ускуидің “Періште жылағанда” (1963), Саркоштың “Көз жасының зары” (1965), А.М. Афганидің “Аху-ханумның күйеуі” (1962), т.б. роман-повестері жарияланды. Иран әдебиетінен “Парсы ертегілері” (1958), Омар Хайям рубаилары (1965), Сағдидың “Бустан” дастаны (1970), т.б. қазақ тіліне аударылды. == Өнері == Иран территориясында неолит дәуіріне жататын, қабырғалары өрнектелген егіншілік құрылыстары, адам және жануарлар бейнелері, әшекейлі қыш ыдыстар (б.з.б. 5 — 4 ғасырлар, Сузы, Тепе-Сиалк, Тали-Бакун) сақталған. Хұзыстан, Курдстан жартастарындағы рельефтер, Сұзыдан табылған, асыл металдан жасалған көркем заттар Иран өнерінің өз заманында жоғары дәрежеде болғанын дәлелдейді. Иран жерінде сақтар тарихына қатысты мәдени ескерткіштер де мол сақталған (қ. Бехистун сына жазуы, т.б.). Сасани әулеті дәуірінде (3 — 7 ғасырлар) қалаларды қорған ішіне жүйелі жоба бойынша салу қанат жайды (мыс., Нишапур қаласы шахмат жүйесімен салынған). Мүсін жасау, жартастарға рельеф қашау елеулі орын алды. Алтын, күміс, қола және әйнектен әр түрлі бұйымдар жасау, жүн және жібек мата тоқу өркен жайды. 7 ғасырда арабтардың ислам дінін таратуына байланысты мұнаралы мешіттер, медреселер, күмбездер пайда болды. 1305 — 13 ж. осы дәуірдегі сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші Ольджейту-Ходабенде кесенесі (сәулетші Әли шаї) тұрғызылды. 14 ғасырдан кейін қолжазба көркемдеу, қабырғаға сурет салу дамыды. 15 ғасырда Иран миниатюрасының өркендеуіне Герат мектебі үлкен әсер етті. 16 — 17 ғасырларда пайда болған Тебриз, Шираз, Исфаһан (Риза Аббаси, т.б.) мектептері миниатюра өнерін жоғары дәрежеге көтерді. 18 — 19 ғасырларда еур. өнердің ықпалымен сулы және майлы бояумен орындалған алғашқы туындылар өмірге келді. 20 ғасырда жаңа типті архитектуралық құрылыстар салына бастады. Иранның жаңа архитектуралық мұралары қазіргі стиль мен ұлттық үлгідегі сәулет өнерін ұштастырған. 20 ғасырдың басынан мүсін, графика, кескіндеме жанры дамып келеді. Сән және қосалқы өнердің дәстүрлі түрлері сақталған. Кәсіби және халық музыкасының ғасырлық дәстүрі бар. Иран музыкасы, негізінен, монодиялық (бір дауысты) түрде кездеседі. Халық музыкасының теснифа (баллада), теране (жергілікті әуен), қасида (ода), ғазел (лирикалық ән) түрлері көп тараған. Музыкалық аспаптары: саз, тар (ішекті), кеманча (әшекті-ысқылы), керней, зурна (үрлемелі), зарб (соқпалы). Арабтар жаулап алғаннан кейін Иран музыкасына мұсылмандық араб мәдениетінің ықпалы тиді. 9 ғасырдан бастап сарай өнері дамып, халық арасында мутребтердің (әнші-бишілер) даңқы жойылды. 19 ғасырдың 2-жартысынан Иран музыкасына еур. муз мәдениеті әсер етті. 20 ғасырдың 20-жылдары композитор әрі шебер орындаушы, Тегеран университетінің профессоры Әли Наги Уәзири ұлттық музыканы оқып-үйренудің негізін салды, музыкалық теориясынан оқулық жазып, Тегеранда музыкалық мектебін ашты. Иранда [[Рудаки]] атынд. Опера және балет театры (1967, Тегеран), Телевизия балет труппасы, филармония (1953), 2 симф. оркестр жұмыс істейді. Театр өнерінің негізі халықтық салт-дәстүрлерде жатыр. Ежелгі базигер театры жайлы деректер сақталған. Пантомима, көлеңке және қуыршақ театрлары болған. 10 ғасырда пайда болған мистерия діни ғұрып шахсей-вахсейдің құрамына енді. 17 — 18 ғасырларда ол трагедиялық мистерия түрлерінің бірі — тазийенің негізін қалады. 20 ғасырдың 30-жылдарына дейін кезбе актерлер — масқарапаздар өнер көрсетіп келді. 1911 — 12 ж. еур. театрлар тәжірибелерін пайдалана отырып Ұлттық театр, 1917 ж. Иранның комедия театры ашылды. Бұл театрларды құруда актер Сейед Әли Нәсірдің еңбегі зор. 1929 жылдан бастап әйел актерлер көріне бастады. 1930 — 40 ж. театр репертуарларынан өңделген Батыс [[Еуропа]] драмалары мен мелодрамалар орын алды. 1940 жылдан Иран театры дағдарысқа ұшырады, 1960 жылдардың басында қайта өрлеу жолына түсті. 1963 ж. Тегеранда кәсіби актерлер дайындайтын драм. студия ашылды. Тегеранда “25-шахривар”, “Касра”, “Нәсір”, “Жамейе Барбод”, Мешхедте Ұлттық театр, Исфаһанда “Сепахан”, Хамаданда “Були” театрлары жұмыс істеді. 1968 жылдан бастап Ширазда театр фестивалы өткізіліп тұрды. 1973 ж. осы фестивальға Қазақ драма театрының труппасы қатысып, Ш.Айтматовтың “Ана — Жер-ана” спектаклін көрсетті. 1930 ж. тұңғыш “Әб аби” атты фарстық фильм (реж. Эханиян), 1934 ж. дыбысты “Лор қызы” фильмі (реж. А.Х. Сепента) түсірілді. 20 ғасырдың 40-жылдарына дейін, көбінесе, шетелдік фильмдер көрсетіліп келді. 1946 ж. Тегеранда “Митра-фильм” киностудиясы құрылды. 1960 — 1970 ж. музыкалық комедияларға, шағын драмаларға, мифтік және тарихи сюжеттерге құрылған фильмдер қойылды. Тегеранда 1955 жылдан халықар., 1970 жылдан ұлттық кинофестивальдер өткізіліп тұрады. Иран кинематографиясының дамуына реж. И.Кушан, М.Мисагие, Мохтасем, М.Мохсени, С.Ясеми, Ш.Рафия елеулі үлес қосты.<ref>Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11- сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5</ref> === Климаты === [[Сурет:Geographic sample iran.jpg|thumb|300px]] Иранның климаты құрғақ бастап [[Арид климаты|Арид]], елдің басым аумағына тән, Каспий теңізінің жағалауы бойындағы [[Субтропиктер|субтропикалық]] және солтүстік орман алқаптарында. Қыс мезгілінде температура сирек 0&nbsp;°C-тан төмен түседі, жазғы сирек 29 ° С артық Каспий маңындағы батыста орташа жылдық жауын-шашын 1700 мм және шығысында 680 мм. Иранның батысында, [[Қыс]]та Загрос тауларында температура әрдайым 0 ° төмен, қатты қармен және күшті желмен сипатталады. Елдің орталық және шығыс аймақтарында климат орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 200 мм-ден кем, орташа жазғы температура 38&nbsp;°C жоғары болады. Оман Парсы шығанағы бойымен жазық және қысқы негізінен жұмсақ, бойынша, және [[жаз]]да — ыстық және ылғалды. Орташа жылдық жауын-шашын - 135-355 мм<ref>[http://www.en.iran.ir/about/climate Climate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121125043809/http://www.en.iran.ir/about/climate |date=2012-11-25 }}</ref>. == Негізгі қалалары == {{main|Иран Қалалары|100 мыңнан астам тұрғыны бар Ирандағы қалалар тізімі}} Иран халқының 67,5% -ы қалаларда тұрады. 2030 жылға қарай, бұл мәні, шамасы, 80% жетеді. Ең үлкен қала — 8,7 миллион халқы [[Тегеран]]да бар (14 млн агломерациялық). Тегеранда елдің өндірістік қуатының жартысынан астамы шоғырланған, соның ішінде — автомобильдік, электрондық, қару-жарақ, химия және тамақ өндірісі. Екінші үлкен қалалар — [[Мешһед]], қасиетті қала шииттер. Ең ішкі мигранттар [[Тегеран]], [[Исфаһан]], [[Ахвазе]] қалаларының айналасында қоныстануға, және [[Қом]]. Аталған популяциялар 2006/07 (1385 AP) санағынан алынған. Халқы бар қалалар:<ref>[https://web.archive.org/web/20100123182252/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan WebCite query result<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * [[Сурет:red pog.svg|22px]] — бастап 5 000 000 до 10 000 000 адам. * [[Сурет:orange pog.svg|19px]] — бастап 2 000 000 до 4 999 999 адам. * [[Сурет:yellow pog.svg|17px]] — бастап 1 000 000 до 1 999 999 адам. * [[Сурет:green pog.svg|14px]] — бастап 800 000 до 999 999 адам. * [[Сурет:blue pog.svg|10px]] — бастап 500 000 до 749 999 адам. * [[Сурет:purple pog.svg|8px]] — бастап 300 000 до 499 999 адам. <center> {{ПозКарта+|Иран|width=900|float=|caption=Иран халқының саны 300 мың адам. және тағы басқалар (2011 жылғы жағдай бойынша)<ref>[https://www.citypopulation.de/Iran-MajorCities.html Iran: Major Cities]</ref>|places= {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=35|lat_min=42|lon_deg=51|lon_min=25|background=|mark=red pog.svg|marksize=22|label_size=100|position=top|label='''[[Тегеран]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=36|lat_min=27|lon_deg=59|lon_min=57|background=|mark=orange pog.svg|marksize=19|label_size=100|position=right|label='''[[Мешһед]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=32|lat_min=68|lon_deg=51|lon_min=68|background=|mark=yellow pog.svg|marksize=17|label_size=100|position=right|label='''[[Исфаһан]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=35|lat_min=49|lon_deg=50|lon_min=58|background=|mark=yellow pog.svg|marksize=17|label_size=100|position=left|label='''[[Кередж]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=38|lat_min=05|lon_deg=46|lon_min=17|background=|mark=yellow pog.svg|marksize=17|label_size=100|position=right|label='''[[Тебриз]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=29|lat_min=36|lon_deg=52|lon_min=31|background=|mark=yellow pog.svg|marksize=17|label_size=100|position=right|label='''[[Шираз]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=31|lat_min=19|lon_deg=48|lon_min=40|background=|mark=yellow pog.svg|marksize=17|label_size=100|position=top|label='''[[Ахваз]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=34|lat_min=38|lon_deg=50|lon_min=52|background=|mark=yellow pog.svg|marksize=17|label_size=100|position=bottom|label='''[[Қом (қала)|Қом]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=34|lat_min=19|lon_deg=47|lon_min=04|background=|mark=green pog.svg|marksize=14|label_size=100|position=right|label='''[[Керманшах]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=37|lat_min=33|lon_deg=45|lon_min=06|background=|mark=blue pog.svg|marksize=12|label_size=100|position=right|label='''[[Урмия (город)|Урмия]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=37|lat_min=17|lon_deg=49|lon_min=36|background=|mark=blue pog.svg|marksize=12|label_size=100|position=right|label='''[[Решт]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=29|lat_min=29|lon_deg=60|lon_min=52|background=|mark=blue pog.svg|marksize=12|label_size=100|position=top|label='''[[Захедан]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=30|lat_min=17|lon_deg=57|lon_min=04|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=100|position=bottom|label='''[[Керман]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=34|lat_min=04|lon_deg=49|lon_min=42|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=100|position=right|label='''[[Эрак]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=34|lat_min=48|lon_deg=48|lon_min=30|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=100|position=left|label='''[[Хамадан]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=31|lat_min=51|lon_deg=54|lon_min=22|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=left|label='''[[Йезд]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=38|lat_min=15|lon_deg=48|lon_min=18|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=right|label='''[[Ардебиль]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=27|lat_min=12|lon_deg=56|lon_min=15|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=right|label='''[[Бендер-Аббас]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=36|lat_min=32|lon_deg=51|lon_min=12|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=top|label='''[[Исламшехр]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=36|lat_min=16|lon_deg=50|lon_min=00|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=bottom|label='''[[Казвин]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=36|lat_min=40|lon_deg=48|lon_min=29|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=left|label='''[[Зенджан]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=33|lat_min=28|lon_deg=48|lon_min=21|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=right|label='''[[Хорремабад]]'''}} {{ПозКарта~|Иран|lat_deg=35|lat_min=18|lon_deg=46|lon_min=59|background=|mark=purple pog.svg|marksize=10|label_size=75|position=top|label='''[[Сенендедж]]'''}} }}</center> <gallery class="center"> Сурет:Shahyad.jpg|{{lang-fa|'''تهران'''}}<br />[[Тегеран]]<br />8 778 535 Сурет:RezaShrine.jpg|{{lang-fa|'''مشهد'''}}<br />[[Мешһед]]<br />2 427 316 Сурет:Karaj dam.jpg|{{lang-fa|'''کرج'''}}<br />[[Кередж]]<br />1 602 350 Сурет:40sotoon.jpg|{{lang-fa|'''اصفهان'''}}<br />[[Исфаһан]]<br />1 600 554 Сурет:Panorama of Tabriz.jpg|{{lang-fa|'''تبریز'''}}<br />[[Тебриз]]<br />1 496 319 Сурет:Eram garden.JPG|{{lang-fa|'''شیراز'''}}<br />[[Шираз]]<br />1 307 552 Сурет:Qom masjed-e-hazrat-masumeh.jpg|{{lang-fa|'''قم'''}}<br />[[Қом]]<br />1 081 745 Сурет:Ahvaz Bridge.jpg|{{lang-fa|'''اهواز'''}}<br />[[Ахваз]]<br />832 969 Сурет:Darius I the Great's inscription.jpg|{{lang-fa|'''کرمانشاه'''}}<br />[[Керманшах]]<br />784 602 Сурет:Rayen Castle Kerman.jpg|{{lang-fa|'''کرمان'''}}<br />[[Керман]]<br />721 374 </gallery> == Әкімшілік бөлінісі == {{main|Иранның әкімшілік бөлінісі}} Иранның негізгі әкімшілік бірлігі - бұл [[Иранның әкімшілік бөлінісі|останда]] ({{lang-fa|استان}} — ''ostān''; мн. ч. — استانﻫﺎ — ''ostānhā''), олар шахтерлерге бөлінеді ({{lang-fa|شهرستان}}), ал өз кезегінде - Бахшиге ({{lang-fa|بخش}}). Останның ең үлкен қаласы жиі оның астанасы ({{lang-fa|مرکز}} — ''markaz''). Әркімде остан губернатор басқарады (остандаром — استاندار). Иран 31 останға бөлінеді: Иран 31 останға бөлінеді:<!-- Карта басы --> {{Image label begin|image=Blank-Map-Iran-With-Water-Bodies.PNG|width={{{width|500}}}|float=right}} {{Image label small|x=0.038|y=0.184|scale={{{width|480}}}|text=[[Батыс Әзірбайжан|Батыс<br />Әзірбайжан]]}} {{Image label small|x=0.087|y=0.122|scale={{{width|480}}}|text=[[Шығыс Әзірбайжан|Шығыс<br />Әзірбайжан]]}} {{Image label small|x=0.176|y=0.102|scale={{{width|480}}}|text=[[Ардебил]]}} {{Image label small|x=0.255|y=0.180|scale={{{width|480}}}|text=[[Гилян]]}} {{Image label small|x=0.360|y=0.245|scale={{{width|480}}}|text=[[Мазандаран]]}} {{Image label small|x=0.180|y=0.220|scale={{{width|480}}}|text=[[Занжан (остан)|Занжан]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.271|scale={{{width|480}}}|text=[[Күрдістан (остан)|Күрдістан]]}} {{Image label small|x=0.260|y=0.240|scale={{{width|480}}}|text=[[Қазвин (остан)|Қазвин]]}} {{Image label small|x=0.370|y=0.290|scale={{{width|480}}}|text=[[Тегеран (остан)|Тегеран]]}} {{Image label small|x=0.075|y=0.360|scale={{{width|480}}}|text=[[Керманшаһ (остан)|Керманшаһ]]}} {{Image label small|x=0.195|y=0.311|scale={{{width|480}}}|text=[[Һамадан (остан)|Һамадан]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.427|scale={{{width|480}}}|text=[[Илам (остан)|Илам]]}} {{Image label small|x=0.169|y=0.425|scale={{{width|480}}}|text=[[Лұрстан]]}} {{Image label small|x=0.244|y=0.382|scale={{{width|480}}}|text=[[Орталық остан|Меркези]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.350|scale={{{width|480}}}|text=[[Қом]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.538|scale={{{width|480}}}|text=[[Хузистан]]}} {{Image label small|x=0.260|y=0.505|scale={{{width|480}}}|text=<center>[[Чахармақал және Бахтиари|Чахармақал<br />және Бахтиари]]</center>}} {{Image label small|x=0.275|y=0.580|scale={{{width|480}}}|text=<center>[[Кугилуя және Буйир-Аһмад|Кугилуя және<br />Буйир-Аһмад]]</center>}} {{Image label small|x=0.310|y=0.265|scale={{{width|480}}}|text=[[Эльбурс]]}} {{Image label small|x=0.375|y=0.440|scale={{{width|480}}}|text=[[Исфаған (остан)|Исфаған]]}} {{Image label small|x=0.520|y=0.305|scale={{{width|480}}}|text=[[Симнан (остан)|Симнан]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.200|scale={{{width|480}}}|text=[[Гүлстан]]}} {{Image label small|x=0.630|y=0.175|scale={{{width|480}}}|text=<center>[[Солтүстік Қорасан|Солтүстік<br />Қорасан]]</center>}} {{Image label small|x=0.750|y=0.270|scale={{{width|480}}}|text=<center>[[Ризауи Қорасан|Ризауи <br />Қорасан]]</center>}} {{Image label small|x=0.740|y=0.451|scale={{{width|480}}}|text=<center>[[Оңтүстік Қорасан|Оңтүстік<br />Қорасан]]</center>}} {{Image label small|x=0.570|y=0.490|scale={{{width|480}}}|text=[[Язд (остан)|Язд]]}} {{Image label small|x=0.640|y=0.630|scale={{{width|480}}}|text=[[Керман (остан)|Керман]]}} {{Image label small|x=0.327|y=0.704|scale={{{width|480}}}|text=[[Бушеһр (остан)|Бушеһр]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.810|scale={{{width|480}}}|text=[[Құрмұзған]]}} {{Image label small|x=0.450|y=0.700|scale={{{width|480}}}|text=[[Парс (остан)|Парс]]}} {{Image label small|x=0.830|y=0.760|scale={{{width|480}}}|text=<center>[[Сейістан және Белужстан|Сейістан және<br />Белужстан]] </center>}} {{Image label end}} <!-- Карта соңы --> {| border="0" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" | # [[Tегеран (остан)|Tегеран]] # [[Құм (остан)|Құм]] # [[Маркази]] # [[Қазвин]] # [[Гилан]] # [[Ардабил]] # [[Занчан]] # [[Шығыс Әзірбайжан]] # [[Батыс Әзірбайжан]] # [[Күрдістан]] # [[Һамадан]] # [[Керманшаһ]] # [[Илам]] # [[Лұрстан]] # [[Хузистан]] # [[Эльбурс (остан)|Эльбурс]] || <ol start=17> <li>[[Чахармақал және Бахтиари]] <li>[[Кугилуя және Буйир-Аһмад]] <li>[[Бушеһр]] <li>[[Парс]] <li>[[Құрмұзған]] <li>[[Сейістан және Белуджстан]] <li>[[Керман]] <li>[[Язд]] <li>[[Исфаһан]] <li>[[Симнан]] <li>[[Мазандаран]] <li>Гүлстан <li>[[Солтүстік Хорасан]] <li>[[Ризауи Хорасан]] <li>[[Оңтүстік Хорасан]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://kazakh.irib.ir IRIB Қазақ радиосы] ; Үкіметтік сайттары * [http://www.khamenei.ir/ Иран жоғарғы жетекшісі] * [http://www.president.ir/en/ Иран президенті] * [http://www.shora-gc.ir/portal/Home/ Совет стражей] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160509151131/http://www.shora-gc.ir/portal/home/ |date=2016-05-09 }} * [http://majles.ir/ Ислам консультациялық кеңес] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071207205120/http://majles.ir/ |date=2007-12-07 }} * [http://www.khobregan.ir/ Эксперттер кеңесі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070513180857/http://www.khobregan.ir/ |date=2007-05-13 }} * [http://www.maslehat.ir/ Мақсаттық кеңесі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207212203/http://www.maslehat.ir/ |date=2009-02-07 }} * [http://www.anobanini.ir/index/fa/ Иран туризмі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180217210508/http://www.anobanini.ir/index/fa/ |date=2018-02-17 }} * [http://www.iranjudiciary.org/home-en.html заң министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080512005418/http://www.iranjudiciary.org/home-en.html |date=2008-05-12 }} * [http://www.aeoi.org.ir/NewWeb/default1.asp Атом энергиясының ұйымы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070630133411/http://www.aeoi.org.ir/NewWeb/default1.asp |date=2007-06-30 }} {{Иран тақырыптарда}} {{Навигациялық блок |тақырып = Иран |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}}; |state = collapsed |Азия елдері |Орта Шығыс елдері |Парсы шығанағы бойындағы елдер |Арабия теңізімен шектесетін елдер |Каспий теңізі бойындағы елдер |ЭЫҰ |Ислам Әріптестік Ұйымы |Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы |SAARC }} [[Санат:Иран|*]] 1av0t83tb4e93l3s0phtfi9wl5asbz5 Еуразия ұлттық университеті 0 10062 3056973 3022904 2022-08-02T23:35:43Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Университет |Аты = Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті |Қысқартылған аты = ЕҰУ |Эмблемасы = |Сурет = [[Сурет:L.N.Gumilyov Eurasian National University.JPG|300px]] |Шынайы аты = |Халықаралық атауы = L. N. Gumilyov Eurasian National University |Бұрынғы атауы = |Ұраны = |Құрылған жылы = [[1996]] [[23 мамыр]] |Жабылған жылы = |Қайта құрылған = |Қайта құрылған жылы = |Түрі = ұлттық |Басшының лауазымы = Ректор |Фио лауазымы = [[Сыдықов, Ерлан Бәтташұлы|Ерлан Сыдықов]] |Президенті = |Ғылыми жетекшісі = |Ректоры = |Студенттер = 11 300 |Шетел студенттері = 288 |Мамандар = |Бакалавриат = |Магистратура = |Аспирантура = |Докторантура = |Ғылым доктары = |Профессоры = |Оқытушылар = 1678 |Орналасқан жері = {{KAZ}} [[Астана]] |Метро бекеті = |Кампус = |Мекенжайы = 010008, Астана қ, [[Қажымұқан көшесі (Астана)|Мұңайтпасов көшесі]] 5 |Сайты = [http://www.enu.kz/ www.enu.kz] |Марапаттары = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordScale = |edu_region = }} '''[[Лев Гумилёв|Лев Гумилев]] атындағы Еуразия ұлттық университеті''' - [[Астана]]да орналасқан Қазақстанның жетекші жоғары оқу орындарының бірі. 2015 жылы [http://www.topuniversities.com www.topuniversities.com] сайтының рейтингтік жариялауы бойынша әлемнің ең үздік 371-ші университеті болып саналады.<ref>[http://www.topuniversities.com/ Top universities].</ref> ==Университет туралы== [http://www.enu.kz/kz/#.ULM9yocz3JM Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121208014826/http://www.enu.kz/kz/#.ULM9yocz3JM |date=2012-12-08 }} құрамында жалпы саны 26 ғылыми мекемені құрайтын ғылыми-зерттеу институттары, ғылыми орталықтар, зертханалар, 12 факультет<ref name="prof2">{{cite web|title=ФАКУЛЬТЕТТЕР|author=ЕНУ|url=http://www.enu.kz/kz/facultety/|accessdate=28 қараша 2012|lang=kk}}</ref>, қосымша білім беру және біліктілікті жетілдіру институты, әскери кафедра, түрлі мемлекеттердің мәдени білім беру орталықтары бар. Еуразия ұлттық университетінде мамандарды даярлау жүйесі 3 білім беру баспалдағы бойынша: жоғары негізді білім (бакалавриат), магистратура және Ph.D докторантура. Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-ге қабылдау мемлекеттік білім гранты мен ақылы негізде жүзеге асырылады. Оқу орны құрамында бакалавриатта - 61 мамандық, магистратурада - 64 мамандық, Ph.D докторантураcында - 29 мамандық бойынша мамандар даярлануда. Еуразия ұлттық университетінде 2011-2012 оқу жылында студенттер саны – 11 300 құрады. Факультеттер мен ғылыми-зерттеу бөлімшелерінде 1678 оқытушы бар, мұнда 61,3 пайыз ғылым докторлары, профессорлар, түрлі академиялардың мүшелері, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының иегерлері, ғылым кандидаттары, доценттер жұмыс істейді. Университеттің көптеген ғалымдары тек Қазақстанға ғана емес, сондай-ақ, шетелге де танымал тұлғалар. 2011 жылдың шілдесінен бастап Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ ректоры тарих ғылымдарының докторы, профессор, Халықаралық педагогикалық білім беру ғылымдары академиясының академигі Ерлан Батташұлы Сыдықов. == Тарихы == 2001 жылдың 29 маусымындағы N 892 «Жекелеген мемлекеттік жоғары оқу орындарын қайта атау туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына сәйкес университетке Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті атауы берілді. ЕҰУ құрамына [[Дипломатия]]лық [[академия]] және әр саладан білім берумен шұғылданатын 5 институт (жаратылыстану технология, гуманитарлық, құқық, экономика, білім беру), сондай-ақ «Еуразия» гуманитарлық зерттеулер ғылыми-зертхана орталығы, Жоғары мектеп проблемаларының ғылыми-зертхана орталығы, Дүниежүзүлік экономика және [[конъюнктура]] ғылыми-зертхана институты, Геотехнологиялық ғылыми-зертхана институты, ҚР Ұлттық ядролық орталығы ядролық физика институтының бөлімшесі, Ақпараттық-есептеу орталығы, т.б. енеді. Ресей, Беларусь, Испания, Германия, т.б. елдер оқу орындары ғылыми орталықтарымен тығыз байланыс орнатылған. Күндізгі бөлімде 85 мамандық, ал сырттай бөлімде 25 мамандық бойынша студенттер білім алады (2001). Университетте 669 білікті маман дәріс береді. Оның ішінде 70 ғылыми доктор, професор, 214 ғылыми кандидат, доцент бар. Кандидат және докторлық диссертация қорғайтын 9 ғылыми кеңес және 20 мамандық бойынша [[аспирантура]] жұмыс істейді. Университеттің 5 оқу ғимараты, 12 лингафондық кабинеті, 1 250 000 қоры бар кітапханасы мен 500 орындық компьютерлік оқу орталықтары бар. ЕҰУ базасында 2000 жылы Ломоносов атындағы ММУ (Мәскеу Мемлекеттік Университеті) Қазақстандық филиалы құрылған. === Даму хронологиясы === Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 1996 жылғы 23 мамырдағы бастамасымен екі ЖОО – Целиноград инженерлік-құрылыс институты мен Целиноград педагогикалық институтының бірігуінің негізінде құрылды. 2001 жылдың 5 шілдесіндегі «Жеке мемлекеттік жоғары оқу орындарына ерекше статус беру туралы» Қазақстан Республикасы Президенті Жарлығына сәйкес университетке «Ұлттық және жалпыадамдық құндылық, ғылым мен техника жетістіктері негізінде тұлғаларды дамыту мен кәсіби қалыптастырудағы елеулі үлесі» ерекше мәртебесі берілді. 2002 жылдың қазанында Лев Николаевич Гумилевтің мұражай-кабинеті Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ базасында ректор М.Ж. Жолдасбековтың бастамасымен ашылған (2000-2004 жж.). 2009 жылдың 10 наурызында ЕҰУ-де Университеттердің еуразиялық қауымдастығының XI съезі өтті. 2012 жылы еуразия ұлттық университеті XX ғасырдың көрнекті ғалымы, түркі, славян, азиялық және еуропалық халықтарының тарихы туралы ірі еңбектердің авторы, тарихи этнология және тарихи география салаларының атақты маманы Лев Николаевич Гумилевтің (1912-1992) 100 жылдық мерейтойы бүкіләлемдік дәрежеде атап өтілді. == Рейтингтер == * Білім сапасын қамтамасыз ету бойынша тәуелсіз Қазақстан агенттігі (БСҚТҚА) 2011-2012 жылдары Қазақстанның жоғары оқу орындарының қызметіне жүргізілген зерт­теу нәтижесінде Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ - Қазақстан ЖОО арасындағы басты рейтингі бойынша алғашқы орынға табан тіреген болатын. * 2012 жылдың қорытындысына сәйкес, ЕҰУ QS World University Rankings рейтингісінде 369-шы орынды иеленіп, Қазақстанда алғашқы болып үздік 400 ЖОО тізіміне ілікті. * Кибернетика лабораториясы (Cybermetics Lab) Испания Ұлттық Зерттеу кеңесiнiң ақпарат және құжаттама орталығының зерттеушi тобы жылына екі рет қаңтар және шілде айларында Webometrics университеттер сайтының рейтингісін жариялайды. Әлемнің 20 мыңнан астам ЖОО арасында өт­етін рейтингте бұған дейін, дәлірек айтсақ, 2011 жылдың шілде айының қорытындысы бойынша білім ордасының ресми сайты 4082-ші орынға ие болған еді. Жарты жыл өткеннен соң 4644-ші орынды иеленді. 2012 жылы Webometrics рейтингісінің нәтижесінде Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-дың сайты Webometrics рейтингісі бойынша қазақстандық ЖОО арасында көш бастап, әлемдік ЖОО бойынша 2 318 оқу орны қатарынан көрінді. == Факультеттер == * [http://fjp.enu.kz/ Журналистика және саясаттану факультеті] * [http://fit.enu.kz/index.php?lang=kz Ақпараттық технологиялар факультеті] * [http://fmm.enu.kz/index.php?lang=kz Механика-математика факультеті] * [http://fmo.enu.kz/index.php?lang=kz Халықаралық қатынастар факультеті] * [http://yur.enu.kz/index.php?lang=kz Cәулет-құрылыс факультеті] * Жаратылыстану ғылымдары факультеті * [http://ftf.enu.kz/index.php?lang=kz Физика-техникалық факультеті] * [http://fsn.enu.kz/index.php?lang=kz Әлеуметтік ғылымдар факультеті] * [http://ef.enu.kz/index.php?lang=kz Экономика факультеті] * [http://tef.enu.kz/index.php?lang=kz Көлік-энергетика факультеті] * [http://ff.enu.kz/index.php?lang=kz Филология факультеті] * Заң факультеті == Ғылыми-зерттеу бөлімшелері == '''Инженерлік-техникалық''' 1. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/geotekhnicheskiy-institut/ Геотехникалық институт]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 2. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/ekspertniy-nauchno-issledovatelskiy-institut/ Сараптау ғылыми-зерттеу институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 3. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nauchno-issledovatelskaya-lab/ Құрылыс және көлік үрдістерінің технологиясы, механикаландыру және автоматтандыру] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190730080236/http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nauchno-issledovatelskaya-lab |date=2019-07-30 }} '''Жаратылыстану-техникалық''' 1. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nii-evraziyskiy-matematicheskiy-institut/ Еуразиялық математика институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 2. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nii-teoreticheskoy-matematiki-i-nauchnyh-vychisleniy/ Теориялық математика және ғылыми есептеулер институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 3. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-fundamentalnykh-issledovaniy/ Іргелі зерттеулер институты]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 4. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/evraziyskiy-mezhdunarodnyy-tsentr-teoreticheskoy-fiziki-emtstf/ Теориялық физиканың еуразиялық халықаралық орталығы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 5. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nii-bioorganicheskoy-khimii/ Биоорганикалық химия ғылыми-зерттеу институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 6. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-kletochnoy-biologii-biotekhnologii/ Клеткалық биология және биотехнология институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 7. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-prikladnoy-himii/ Қолданбалы химия институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 8. [http://openlab.kz/ Инженерлiк бағыттағы зертхана] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130425100055/http://openlab.kz/ |date=2013-04-25 }} <br /> 9. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nii-informatsionnoy-bezopasnosti-i-kriptologii/ Ақпараттық қауіпсіздік және криптология институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 10. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-iskusstvennogo-intellekta/ Жасанды интеллект институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} '''Қоғамдық-гуманитарлық''' 1. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/centr-gumanitarnyh-issledovaniy-evraziya/ «Евразия» гуманитарлық ғылыми зерттеулер орталығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180725054802/http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/centr-gumanitarnyh-issledovaniy-evraziya |date=2018-07-25 }} <br /> 2. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/%D1%81entr-otyrar-kitapkhanasy/ «Отырар кітапханасы» ғылыми орталығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180725064738/http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/%D1%81entr-otyrar-kitapkhanasy |date=2018-07-25 }} <br /> 3. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-kultury-dukhovnogo-razvitiya-alash/ «Алаш» мәдениет және рухани даму институты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180402032633/http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-kultury-dukhovnogo-razvitiya-alash |date=2018-04-02 }} <br /> 4. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/nii-arkheologii-akisheva/ К.А. Ақышев атындағы археология ғылыми-зерттеу институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 5. [http://ic.enu.kz/ Конфуция институты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121114015954/http://ic.enu.kz/ |date=2012-11-14 }} <br /> 6. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/centr-tyurkologii-altaistiki/ Түркітану және алтайтану ғылыми-зерттеу орталығы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 7. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/centr-obrazovatelnogo-zakonodatelstva-zimanova/ Академик С. Зиманов атындағы білім заңнамасы ғылыми-зерттеу орталығы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} '''Әлеуметтік-экономикалық''' 1. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-pravovykh-isledovaniy-razrabotki-ekspertizy-zakonoproektov/ Мемлекеттік-құқықтық зерттеулер, заң жобаларын дайындау және сараптау институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 2. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-po-izucheniyu-problem-zhurnalistiki/ Журналистика мәселелерін зерттеу институты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180424085604/http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-po-izucheniyu-problem-zhurnalistiki |date=2018-04-24 }} <br /> 4. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/institut-sovremennykh-issledovaniy/ Заманауи зерттеулер институты]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 5. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/laboratoriya-socialnoy-kulturnoy-antropologii/ Әлеуметтiк және мәдени антропология]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br /> 6. [http://www.enu.kz/kz/nauka/gylymi-zertteu-instituti/centr-mezhetnicheskih-otnosheniy-tolerantnosti-assamblei-naroda-kazakhstana/ Этносаралық қатынастар және қазақстан халқы ассамблеясы толеранттылығы орталығы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Мұражайлар== Жазу тарихы музейі Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіндегі [http://www.enu.kz/kz/enu-turaly/muzei/muzey-pismennosti/ Жазу тарихы мұражайы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ғылым, оқу ісіне жәрдем беретін және мәдени-ағартушылық бөлімше болып табылады. 2003 жылдың 18 қыркүйегінде аталған мұражай салтанатты түрде ашылды. Оған көптеген белгілі саясаткерлер, ғалымдар, оқытушылар қатысты. Олардың ішінде: Ө.Байгелди, Қ.Сұлтанов, М.Жолдасбеков, Ф.Оңғарсынова, И.Тасмағанбетов, З.Қадырова және тағы басқа қоғам және мемлекет қайраткерлері болды. Ұлттық университеттегі түркі жазуы тарихы мұражайының негізгі мақсаты - жазу тарихын зерделеу. Одан басқа мұражай оқу-әдістемелік бағытты да ұстанады. Еуразиялық кеңістіктегі түркі халықтары қолданған жазу үлгілері - әлемдік мәдениеттің аса құнды мұралары. Адамзаттың даму тарихында көшпелілер өркениетін қалыптастырып, «Мәңгі ел» идеясын ұсынған, қазір өзара тамырлас 26 тілде сөйлейтін түбі бір түркі жұрты да өзінің әлімсақтан бергі тарихында 16 жазу үлгісін қолданды. Біздің жыл қайыруымыздан бұрынғы V-IV ғасырда алғаш рет түркі сөзі әріппен жазылып, тілдік жүйеміздің негізін қалады. Мұражайдағы жәдігерлер жинақталып, сақталады және зерттеледі, сондай-ақ ғылыми, жалпы білім беру, тәрбие және насихаттау мақсаттарында пайдаланылады. Мұражай ЕҰУ оқытушылары мен студенттеріне осындағы жәдігерлерді оқу-әдістемелік ісінде пайдалануға жәрдемдеседі. Сонымен бірге студенттердің жорықтары мен экспедициясын ұйымдастыру, түрлі ұйымдармен хат жазысу және ЕҰУ институттары оқытушыларымен тікелей байланыс орнату шаралары арқылы мұражай қоры толықтырылып келеді. Басқа мұражайлармен (Президенттік мәдениет орталығы, С.Сейфуллин атындағы мұражай және т.б.) байланыс орнатылды. Моңғолиядан, Сианьнан, Алтай өлкелерінен де мұралар әкелініп, оған бөлек зал ашылды. Л.Н. Гумилевтің мұражай-кабинеті Университетке атақты ойшыл, шынайы еуразияшыл және түрколог Лев Николаевич Гумилев есімі берілгені – зор мәртебе. [http://www.enu.kz/kz/enu-turaly/gumilyov/l-n-gumilev-murazhaiy/ Лев Николаевич Гумилевтің мұражай-кабинеті] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180331160729/http://www.enu.kz/kz/enu-turaly/gumilyov/l-n-gumilev-murazhaiy |date=2018-03-31 }} 2002 жылдың қазанында Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ базасында ректор М.Ж. Жолдасбековтың бастамасымен ашылған (2000-2004 жж.). Мұражай-кабинеттің ашылуына зор көмегін тигізген және қолдау көрсеткен ұлы ғалымның асыл жары Наталья Викторовна Гумилева (Симановская). Мұражай экспозициясын құруға ғалым шығармашылығының зерттеушілері - Е. [[Елтоқ Ділімбетұлы Ділмұхамедов|Ділмұхамедов]], М. Новгородов, М. Козырев, В. Биличенко, Е. Масловтың сынды белді азаматтар атсалысты. Мұражай нақты, жазбаша, бейнелеу көздерін жинап, сақтап, көрмеге қояды, сондай-ақ, кино -, фото -, тарих және география ғылымдарының докторы, еуразия ғылыми бағытының атақты өкілі Лев Николаевич Гумилевтің өмірбаяны мен көрнекті тарихшы-этнологтың ғылыми қызметінен сыр шертетін Дереккөздерн. Мұражайдың негiзгі міндеті - Л.Н.Гумилевтiң өмірі мен қызметіне қатысты мұражай экспонаттарын зерттеуде (фотосурет, жеке заттары, құжаттар, хаттар) және мұражайдың ғылыми қорын құрастыруды негiзге ала отырып жинақтау, сақтау жұмыстарын жүргізу; мұражай қорларының алғашқы және екiншi есепке алу жүйесiн ретту; материалды жинақтау мен зерттеу негізінде экспозициялар және уақытша көрмелер құру; экскурсиялар, дәрiстер, семинарлар, мұражай сабақтары, ғылым және мәдениет қайраткерлерiнiң кездесулерi,түлектер кештерiн ұйымдастыру, университет қонақтарына таныстыру саяхатын өткізу, студенттермен,аспиранттармен, оқытушылармен, қызметкерлерiмен ғылыми-ағартушылық жұмыстар жүргізу және тағы басқа жиындарды өткізу. == Халықаралық байланыс == Бүгінде Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ әлемнің бастаушы білім беру қорларымен, ғылыми-зерттеулер, студенттермен, оқытушылармен алмасу саласында және академиялық байланысты дамыту бойынша шетел ЖОО-мен 120-ға жуық келісім-шарт жасасқан. Сондай-ақ, ЕҰУ халықаралық университеттер - ШЫҰ елдерінің университеттері, ТМД Желілік университеттерінің толық мүшесі болып табылады. 2005 жылы ЕҰУ университеттердің ұлы Хартиясына қол қойды. == Ректорлар == Университет ректорлары болды: <br /> Целиноград инженерлік-құрылыс институты (ЦИҚИ) <br /> Т. Г. Духов (1964—1965) <br /> Х. А. Асанбеков (1965—1977) <br /> Х. К. Карешов (1977—1988) <br /> А. Г. Чекаев (1988—1996) <br /> Целинаград педагогикалық инстиуты <br /> К. Ж. Жаманбаев (1962—1974) <br /> Б. С. Сұңқарбеков (1974—1984) <br /> М. С. Беспаев (1984—1987) <br /> Н. В. Алексеенко (1987—1992) <br /> А. К. Құсаинов (1992—1996) <br /> Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті <br /> А. К. Құсаинов (1996—2000) <br /> М. Ж. Жолдасбеков (2000—2004) <br /> С. А. Әбдіманапов (2004—2008) <br /> Б. Ж. Әбдірайым (2008—2011) <br /> Е. Б. Сыдықов (2011 ж.) == Атақты түлектер== Аскар Мамин <br /> Есен Жумагулов <br /> Манас Ешимбетов == Университеттің атақты ғалымдары== * Айтмұхамед Ғалиұлы * [http://www.enu.kz/lica-enu/10860/ Мұхтарбай Өтелбаев]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/10928/ Уалбай Өмірбаев] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131102231658/http://www.enu.kz/lica-enu/10928/ |date=2013-11-02 }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/10961/ Намазалы Омашев]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/10884/ Ғәділбек Шалахметов]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/3940/ Жабайхан Абдильдин]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121011193336/http://www.enu.kz/lica-enu/abdildin-zhabaykhan-mubarakovich/ |date=2012-10-11 }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/11010/ Рахметқажы Берсімбай] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6B3Gm42vv?url=http://www.enu.kz/lica-enu/bersimbay-rakhmetkazhy-iskendirovich/?sphrase_id=8351 |date=2012-09-30 }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/13627/ Сейіт Қасқабасов]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/10827/ Қаржаубай Сартқожаұлы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2,_%D0%9C%D1%8B%D1%80%D0%B7%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Мырзатай Серғалиев] * [http://www.enu.kz/lica-enu/10904/ Нұрлан Темірғалиев]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%9A%D0%BE%D0%B9%D1%88%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0 Салғараұлы Қойшығара]{{Deadlink|date=April 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/5368/ Дихан Қамзабекұлы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/11003/ Сайлау Батырша-ұлы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180413192658/http://www.enu.kz/lica-enu/11003 |date=2018-04-13 }} * [http://www.enu.kz/lica-enu/15158/ Дүкен Мәсімханұлы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [[Серік Негимов]] ==Дереккөздер== <references /> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.enu.kz/ Ресми торбеті] '''Факультеттер''' * [http://fjp.enu.kz/ Журналистика және саясаттану факультеті] * [http://fit.enu.kz/index.php?lang=kz Ақпараттық технологиялар факультеті] * [http://fmm.enu.kz/index.php?lang=kz Механика-математика факультеті] * [http://fmo.enu.kz/index.php?lang=kz Халықаралық қатынастар факультеті] * Cәулет-құрылыс факультеті * Жаратылыстану ғылымдары факультеті * [http://ftf.enu.kz/index.php?lang=kz Физика-техникалық факультеті] * [http://fsn.enu.kz/index.php?lang=kz Әлеуметтік ғылымдар факультеті] * [http://ef.enu.kz/index.php?lang=kz Экономика факультеті] * [http://tef.enu.kz/index.php?lang=kz Көлік-энергетика факультеті] * [http://ff.enu.kz/index.php?lang=kz Филология факультеті] * Заң факультеті {{Астана жоғарғы оқу орындары}} {{Ұлттық университеттер}} [[Санат:Нұр-Сұлтан жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:Еуразиялық ұлттық университеті]] [[Санат:Қазақстан университеттері]] t8hecf48vctnmntslmuwujvzed2cp5m Арыстан баб кесенесі 0 14032 3056855 2869169 2022-08-02T14:49:26Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Арыстан баб кесенесі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Мемлекет қорғауында | суреті = Aristanbab.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = | сәулет стилі = | қолданылуы = | орналасуы = Қазақстан Республикасы, Түркістан облысы, Отырар ауданы | мекен жайы = | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = XIV ғасыр | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = 12 м | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = 35x12м (сыртқы ауданы) | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = Ескендір қажы (?) | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Арыстан баб кесенесі''' — көне [[Отырар]] жеріндегі сәулет өнері ескерткіші. Түркістан халқының арасында мұсылман дінін таратушы [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Иасауидің]] ұстазы болған [[Арыстанбаб|Арыстан баб]] ата қабірінің басына салынған. Кесене [[дәлізхана]], [[мешіт]], құжырахана, азан шақыратын мұнара сияқты жеке бөлмелерден құралған. Кесененің ең көне бөлігі [[қабірхана]] болуы тиіс. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі 12 ғ. шамасында салынған. Мазар 14 ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі 20 ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы [[Мекке]]ге қараған есігі [[Түркістан (қала)|Түркістанға]], [[Әзірет Сұлтан]]ға бағытталып, Солтүстік жағы кесене, Оңтүстік жағы мешіт есебінде қайта жәнделді. Дәліз-қақпа маңдайшасына мәрмәр тақта қаланып, бетіне [[һижра]] бойынша 1327 жыл, яғни соңғы құрылыс жүрген уақыт деп көрсетілген. ==Қысқаша мәлімет== Бұл кесене XII ғасырда өмір сүрген діни көріпкел Арыстан баб мазарының үстіне салынған. Кесененің бірінші құрылысы XIV-XV ғасырға жатады. Сол құрылыстан кесілген айван тізбектері қалған. XVIII ғасырда көне мазардың орнында жер сілкінісінен кейін екі кесілген ағаш тізбекке тірелген айванмен салынған екі күмбезді құрылыс орнатылды. XVIII ғасырда құрылыс қиратылып, фриз жазбалары бойынша 1909 жылы қайта салынды. 1971 жылы жоғары деңгейдегі грунт сулары салдарынан мешіт құлатылып, қайта орнатылды. Құрылыс алебастр ерітіндісінде күйдірілген кірпіштен қабырғаның сырт жағына салынды. Қазіргі кезде бұл кесене [[Орта Азия|Орталық Азиядағы]] қажылық міндетті өтейтін мұсылман киелі жерлерінің бірі болып саналады. Аңыз бойынша Арыстан баб [[Мұхаммед|Мұхаммед пайғамбардың]] (с.ғ.с) елшісі болған. Бір күні Мұхаммед пайғамбар өзінің шәкірттерімен құрма жеп отырған еді. Бір құрма қайта-қайта ыдыстан құлай беріп, пайғамбар ішкі дауысты естіді: «Бұл құрма Сізден кейін 400 жыл алдағы уақытта туылатын мұсылман бала Ахметке арналған». Сонда пайғамбар шәкірттері ішінен бұл құрманы кім иесіне жеткізетінін сұрайды. Ешкім сұранған жоқ. Пайғамбар сұрақты қайта қойғаннан кейін, Арыстан баб былай деді: «Егер Сіз Алла Тағаладан 400 жыл сұрап берсеңіз мен бұл құрманы иесіне жеткіземін». Халық аңыздарынан және жазба деректеріне қарағанда («Рисолаи Сарем-Исфижоб» және Куприлозада кітабы) Арыстан баб Қожа Ахмет Ясауидің ұстазы болып құрманы жеткізеді. Қазіргі кезде Арыстан баб мазары үстінде 30*13 метр аумағы бар кесене тұр. Тарихи деректер бойынша XII-XVIII ғасырларда кесене бірнеше рет қайта салынып, қайта жаңартылды. [[Қожа Ахмет Ясауи]] ұлы әулие мен діни көріпкел 1103 жылы туылып 1166 жылы қайтыс болған. ==Арыстан баб туралы аңыздар== Арыстан бабтың дүние салуы [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Иасауи]] хикметінде былайша суреттеледі: <br/>«Бабам айтты: Ей балам, қасымда тұр өлейін, <br/>Жаназамды оқып көм, жан тәсілім қалайын. <br/>Медет берсе Мұстафа, ғарыш биігіне шығайын. <br/>Арыслан бабам сөздерін есітіңіз - тәбәрік. <br/>Жылап айттым: ей бала, жас көдекпін білмеймін. <br/>Көріңізді қазармын, көтеріп сала алмаспын. <br/>Хақ Мұстафа сүндетін, балапанмын, білмеймін. <br/>Бабам айтты: Ей балам, періштелер жиылады. <br/>Жебірейіл имам болып, өзгелер оған ұйиды. <br/>Макаил мен Исрафил көтеріп көрге қояды». Отырар өңірінде біз естіген аңыз байынша Арыстанбаб дүние салған соң, оның денесін ақ бураға артып, еркіне жіберіп, соңынан ілесіп отырған. Ақ бура жүре-жүре осы жерге шөккен екен. Сол шөккен жерге Арыстан баб қойылыпты. «Алпамыс жырының» бір үлгісінде Байбөрі мен Аналық «Самарқанда сансыз баб», Бұқарадағы «Баһауәдин Нақишбент» молаларына зират қылады, және <br/>"Түнейді үш күн Байбөрі <br/>Әзіретті сұлтанға. <br/>Түркістанда түмен бап, <br/>Сайрамда бар сансыз бап, <br/>Отырарда отыз бап, <br/>Бабалардың бабын сұрасаң, <br/>Ең үлкені Арыстан баб. <br/>Әулие қоймай қыдырып, <br/>Бабалардың бәрін қылды сап» [[Әзірет Сұлтан]] қорық-музейінің сақтаулы тұрған Баян ауылдан бір зияратшылдың қолжазбасында мынадай қызық мағлұмат бар: Арыстан баб дүние салған соң, оның моласының басына екі құс – бірі лашын, бірі қарға ұшып келеді. Бұл әңгіме бізді ежелгі түркі шаманизміне жетелейді. Көне түркілер бұл аталған құстарды киелі деп санаған. Мысалы, ескі жылнамаларда жазылған аңыз бойынша көне түркілердің Ашина тайпасына жау шауып, жаппай қырып кетеді. Сонда жалғыз қалған бала ғана аман қалады. Баланы қасқыр емізіп, аспан әлемінің елшісі – қарға ет әкеліп асыраған. Осы баладан түркілердің ұрпағы деседі. Қазақтардың қарғаны киелі құс санағаны жөнінде деректер аз емес. Қарға сөзімен байланысты мынадай мақал-мәтелдер бар: «Біздің де қолымызға қарға тышар», «Қарға тамырлы қазақ», «Қарғам-ау» деген сөз қарағым, қалқам деген мағынада қолданылады. «Қарғам, қарғашым, қарғатайым" деп қарттар немере-шөберелерін еркелеткен. Қанша балаң бар деп жауап қайтарған. ==Құрылымы== Арыстан баб кесенесі - ғасырлар бойы түрлі өндеу-жөндеуді басынан кешірген құрылыс. Кейде Арыстан бабтың ХІ-ХІІ ғасырларда өмір сүргенін тілге тиек ете отырып, оның кесенесі Арыстан баб дүние салған соң іле-шала тұрғызылған деген жорамал айтылады. Алайда бізге жеткен қазіргі кесенеде ХІІ ғасырдың белгілері жоқ. Бұл арада біз ислам дінінің алғашқы кезде қабір үстіне төбесі жабық құрылыс тұрғызуға тыйым салғанын есте ұстағанымыз жөн. Осы тұрғыдан қарағанда, ХІІ ғасырда Арыстан баб ғимаратының болмауы да мүмкін. А.Черкасовтың жазбаларында Арыстан баб кесенесі әулие және шәкірттері жатқан екі бөлмеден, сондай-ақ алдындағы бастырмадан тұрғанын жоғарыда айтқан болатынбыз. Бұлардың жобасы ХІV ғасырдың құрылысына сай келеді. Осымен қатар бастырмадағы ұстындар да ХІV ғасырдың аяғы мен ХV ғасырдың басында жасалған деген тұжырымды мамандар айтқан болатын. Яғни қазіргі Арыстан баб құрылыс кешеніндегі қабірханалар бөлігі ең көнесі, әуелгісі болып табылады. Бұған қоса халық арасында кең тараған мынадай аңыз бар: «Қожа Ахмет кесенесінің қабырғалары қаланып болған түні алып жасыл өгіз көтерілген дуалдарды мүйізімен соғып, құлатады. Ғимарат қабырғалары қайта тұрғызылып, күмбездері қалана бастағанда бұл оқиға тағы да қайталанып, бәрі үйелген төбеге айналады. Бұл жайт [[Әмір Темір]]ді көп ойландырады. Түсінде бір шал келіп, аян береді, ол Қожа Ахметтің ең алғашқы ұстазы, Арыстан баб моласының үстіне мазар көтеруге әмір ететінін жеткізеді. Бұл талап орындалған соң ғана Әмір Темір Түркістандағы құрылысын ойдағыдай аяқтайды». Арыстан баб қабірханасының едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Тігінен көтерілген қабырғалары бір биіктікте сәулет өнерінде «желкен» деп аталатын өріммен иіліп барым күмбезге ұласады. Күмбез ауқымы кең һәм биік етіп тұрғызылған. Қабірхананың есігі күнбатысқа, дәлірек айтсақ, Меккеге бағышталған. Бұл қасиетті қабірлерге тағзым етудің мұсылмандық ережелерінен туындайды: зиярат етушінің беті сағанаға, арқасы құбылаға қарауға тиіс болған. Оның ұзындығы 3 м. 90 см., ені 1 м. 30 см., биіктігі 1 м. 20 см. Қабаттас, көлемі 5,4м х 5,4 м. Бөлмеде үш қабір бар. Ол да биік күмбезбен жабылған. Алайда күмбездің іші алебастрмен сыланып, геометриялық үлгідегі өрнектермен нақышталған. Әулиеге кірер есіктің екі жағында екі қабір орналасқан. Шырақшылар бұларды Лашын баб пен Қарға баб дейді. Олар әулие қабірімен салыстырғанда аса шағын болып келген. Лашын баб қабірінің көлемі 1,63м х 0,92м., Қарға бабтікі 1,70 м х 0,90 м. Осы қабірханаларға оңтүстік-батыс жақтан бірнеше бөлмелер қосылған. Екі қанаттағы бөлмелерді біріктіріп, байланыстырып тұрған дәліз-бастырма бар. Ол әдеттегі бастырма-айвандардан өзгеше, тұтасымен қыштан өріліп, төбесі иіліп жабылған. Оның көлемі 7,60м х 4,35м. Қабірханалар дәліз қышпен қаланып күмбезделсе, мешіт бөлігі негізінен қам кесектен тұрғызылып, төбесін жабуда ағаш кең пайдаланылған. Мешіттің ортасында В.В.Константинова жасаған жоба бойынша алты ағаш тіреу болған. Олардың үстіне қары қойылып, ағаштан қырлы күмбез қиыстырылған. Мешіт қабырғасында [[Мекке]] бағытын көрсететін ойық-михраб бар. ==Зерттелуі== Арыстан баб ескерткіші деп аталатын мазарлар басқа аймақтардың бірі – [[Қырғызстан]]дағы Ош өңірінде. Бірақ қырғыздардың діни-нанымдарын зерттеген ғалым С.М.Абрамзонның пікірінше, жергілікті халық бұл жерде жерленген Арыстан бабты қалмақтарға қарсы соғысқан батыр деп таниды. Яғни Оштағы Арыстан баб XVII-XVII ғасырларда өмір сүрген адам болған. Арыстан баб қабірінің басына тұрғызылған ғимарат алғаш ғылыми әдебиетте 1898 ж.ж. И.Т.Пославскийдің «Развалины города Отрара» атты мақаласында аталады. 1903 жылы кесене түркістандық археология әуесқойлар үйірмесінің мүшесі А.Черкасовтың Отырар төбені көріп айтқаны жөніндегі есебінде аталып өтіледі. А.Черкасовты түкпір бөлмедегі Арыстан бабтың қабірі таң қалдырады: «Надгробие Арстан – Баба такой же формы, как и остальные, покрыто куском белого коленкора и поражает своими размерами. Такого роста, по словам шейха, достигал и сам святой...». А.Черкасовтың деректері кейінірек орыс-француз тілдерінде жарық көрген. И.А.Кастеньенің «Древности Киргизской степи и Оренбургского края» деген еңбегінде де қайталанады. Көп үзілістен кейін Арыстан баб кесенесі жөніндегі ғылыми сипаттама 1950 ж. В.В.Константинованың «Некоторые архитектурные памятники по среднему течению р.Сырдарьи» деген мақаласында жарияланды. 1987 жылы «Білім мен Еңбекте» М.Сембиннің кесене жайлы мақаласы жарияланды. М.Сембин Арыстан баб туралы мақаласында О.Дастановтың «Әулиелі жерлер туралы шындық» атты кітабындағы келтірілген мәліметтерге сүйене отырып, Арыстан баб кесенесінің сәулетшісі ташкенттік Ескендір қажы болған деген болатын. «Ол өзінше бір қайта жырау, тыңнан толғау, немесе ақындық шабыт-шалым сынасып, жырмен жарысу есепті...»,- деген [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М.Әуезов]] сөздері Арыстан баб сәулетшісіне толығымен тән. ==XXI ғасырдағы Арыстан баб кесенесі== Әлемге танымал “Арыстан баб” кесенесінің құрылысы екі жыл бұрын жаңа архитектуралық кешен тұрғысында басталған. Авторы – белгілі мемлекет және қоғам қайраткері, инженер-ғалым, танымал меценат Асқар Құлыбаев болып табылады. Бір кездері Асқар Алтынбекұлы халық игілігі үшін рухани құндылық орнатуды армандаған. Бүгінде Асқар Құлыбаевтың және оның ұлдарының Қазақстанның жан азығы байлығын еселей түсу мақсатындағы сіңірген үлесі зор екендігін айту қажет. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзі бастама көтеріп, бүкіл мемлекеттік деңгейде жүзеге “Мәдени мұра” бағдарламасы асырылып жатыр.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref><ref>Қожа Ахмет Ясауи. Қырық хикмет. Түркістан. 1991, 33б.</ref><ref>Пославский И.Т. Развалины города Отрара // Протоколы заседаний и сообщенияя членов Туркестанского кружка любителей археологии. Год ІІІ. Ташкент. 1898, с. 237.</ref><ref>Черкасов А. поездка на развалины Отрара // Протоколы заседании и сообщения членов Туркестанского кружка любителей археологии. ҮІІІ. Ташкент. 1903, с. 72.</ref><ref>Константинова В.В. некоторые архитектурные памяники по среднему течению р. Сырдарьи // Известтия АН КАЗ.ССР.Серия архитектурная ,вып. 2, 1950,с .37-41.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Stub:Қазақ мәдениеті}} {{commons|Category:Arystan Bab Mausoleum}} {{Түркістан облысындағы республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан кесенелері]] [[Санат:Сопылық]] [[Санат:Қазақстан тарихы]] [[Санат:Отырар ауданы]] [[Санат:Қазақстанның республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] 87qsnrabgogsmpmi8xd92vxhanumuwi Вильнюс 0 15885 3056875 2899482 2022-08-02T16:06:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Вильнюс |шынайы атауы = {{lang-lt|Vilnius}} |сурет = Vilnus Montage (2016).png |жағдайы = Астана |ел = Литва |елтаңба = Grand Coat of arms of Vilnius.png |ту = Flag of Vilnius.svg |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = 120 |ту ені = 150 |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 41|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 25|lon_min = 17|lon_sec = |CoordAddon = type:city(541000)_region:LT |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 250 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = 250 |аймақ түрі = Литва аймақтары{{!}}Уезд |аймағы = Вильнюс аймағы |кестедегі аймақ = Вильнюс аймағы{{!}}Вильнюс |аудан түрі = Литва муниципалитеттері{{!}}Муниципалитеті |ауданы = Вильнюс қалалық муниципалитеті |кестедегі аудан = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр |басшысы = Ремигиюс Шимашюс |құрылған уақыты = XIII ғасыр |алғашқы дерек = 1323 жыл |бұрынғы атаулары = Вильна, Вильно |статус алуы = |жер аумағы = 401<ref>[http://regionai.stat.gov.lt/lt/vilniaus_apskritis/vilniaus_miesto_savivaldybe.html Lietuvos regionų portretas. Vilniaus miesto savivaldybė.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180109194724/http://regionai.stat.gov.lt/lt/vilniaus_apskritis/vilniaus_miesto_savivaldybe.html |date=2018-01-09 }}</ref> |биiктiктiң түрi = Биіктігі |орталығының биiктігі = 112 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = {{өсім}} 580 020<ref>[http://www.registrucentras.lt/p/853 1 қаңтар 2020 ж. халық саны]</ref> |санақ жылы = 2020 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +2 |DST = бар |телефон коды = +370 5 |пошта индексі = 01001 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Vilnius |сайты = http://www.vilnius.lt/ |сайт тілі = lt }} '''Вильнюс''' ({{lang-lt|Vilnius}} {{Audio|Vilnius.ogg|[ˈvʲɪlʲnʲʊs]}}) — [[Литва]]ның ең ірі қаласы, елдің астанасы, халық саны 555,613 (847,954 - қала маңын қосқанда) as of 2008.<ref>[http://vilniustsv.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1881 Number of population by county, city (town) and municipality |Statistics Lithuania] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110919154334/http://vilniustsv.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1881 |date=2011-09-19 }} © Department of Statistics to the Government of the Republic of Lithuania (Statistics Lithuania). Retrieved желтоқсан 5, 2008.</ref> == Халықаралық қарымқатынасы == === Бауырлас қалалар === Вильнюс 14 қаламен [[Бауырлас қалалар|бауырлас]], одан бөлек тағы 16 қаламен әріптестік келісімшарт жасалған. {| | * {{TUR}} [[Akhisar]] * {{DNK}} [[Аалборг]] * {{KAZ}} [[Алматы]] * {{KAZ}} [[Астана]] * {{BEL}} [[Брюссель]] * {{HUN}} [[Будапешт]] * {{USA}} [[Чикаго]], [[Иллинойс]] * {{UKR}} [[Днепропетровск]] * {{UKR}} [[Донецк]] || * {{DEU}} [[Duisburg]], [[Германия]] <small>(since 1985)</small> <ref name="Duisburg">{{cite web|url=http://www.duisburg.de/micro/english/introducing/102010100000187829.php|title=Cities Twinned with Duisburg|publisher=www.duisburg.de|language=English|accessdate=2009-05-07}}</ref> * {{GBR}} [[Единбург]] * {{DEU}} [[Erfurt]], [[Германия]] * {{POL}} [[Гданьск]] * {{CHN}} [[Guangzhou]] * {{FIN}} [[Joensuu]] * {{UKR}} [[Киев]] * {{MDA}} [[Кишинев]] * {{POL}} [[Краков]] || * {{POL}} [[Лодзь]] * {{RUS}} [[Мәскеу]] * {{USA}} [[Madison, Wisconsin|Madison]],[[Wisconsin]] * {{BLR}} [[Минск]] * {{NOR}} [[Осло]] * {{ITA}} [[Pavia]] * {{GRC}} [[Piraeus]] * {{ISL}} [[Рейкьявик]] * {{LVA}} [[Рига]] || * {{RUS}} [[Санкт-Петербург]] * {{SWE}} [[Стокгольм]] * {{FRA}} [[Strasbourg]] * {{TWN}} [[Taipei]] * {{EST}} [[Таллин]] * {{POL}} [[Варшава]] * {{AUT}} [[Salzburg]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа елордалары}} [[Санат:Вильнюс]] [[Санат:Еуропа елордалары]] {{geo-stub}} ntk14hygupsutsabn0c5rk7x7lxs1r1 Жалағаш 0 16363 3056986 3056583 2022-08-02T23:54:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жалағаш |сурет = |әкімшілік күйі = аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min =04|lat_sec =38 |lon_deg =64|lon_min = 40|lon_sec =33 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Жалағаш ауданы |кестедегі аудан = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жалағаш ауылдық округі{{!}}Жалағаш |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 13 505<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Кызылординская область |сайты = |сайт тілі = }} '''Жалағаш''' (бұрынғы атауы — ''Ақсу'' ([[1905 жыл|1905]])) — [[Қызылорда облысы]]ндағы ауыл, [[Жалағаш ауданы]]ның және [[Жалағаш ауылдық округі]] орталығы, темір жол стансасы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан батысқа қарай 72 км, [[Сырдария]] жағалауындағы сарсазан, сорқаңбақ, қарабайыр өскен шалғынды топырақты шөл белдемде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 14486 адам (7229 ер адам және 7257 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 13479 адамды (6754 ер адам және 6725 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1905 жыл]]ы Ақсу станциясы деп аталған. Іргесі [[1906 жыл]]ы [[Ташкент]]–[[Орынбор]] темір жолын салуға байланысты қаланған. Жалағашта “Садуақас” өндірістік кооперативі, “Жалағаш мұнай”, “Жалағаш астық”, “Құнарлылық” акционерлік қоғамдары, “Жалағаш қуаты”, “Мырзабай” серіктестіктері, 6 акционерлік қоғам, 32 шағын серіктестіктер, 11 агроөндірістік кешендер жұмыс істеді. == Инфрақұрылымы == Жалпы білім беретін 6 мектеп, мектепке дейінгі 4 мекеме, музей, кітапхана, мәдениет үйі, стадион, қонақ үйі, 5 спорт залы, 3 аурухана, емхана, санитарлық-дәрігерлік пункт, т.б. мекемелер жұмыс істейді. Жалағаш маңында Бозтай, Елтай, Дәуімбай, Жалаңаштөбе, [[Шымқорған]] сияқты тарихи орындар бар. == Ауыл суреттері == <gallery> Жалағаш IMG 20220625 151342.jpg|Жалағаш Жалағаш IMG 20220625 151024.jpg |Жалағаш Жалағаш IMG 20220625 150746.jpg |Жалағаш </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жалағаш ауданы елді мекендері}} ==Сыртқы сілтемелер== * [http://mapl41.narod.ru/map2/index29.html Джалагаш на топографической карте] [[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері]] [[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]] qlhfvbdkehjk04dyrh5qrnb6rzhpsoj Бірінші бағыт (Алматы) 0 17184 3056835 3038731 2022-08-02T13:46:53Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {| align="right" style="margin: 0 0 1em 1em;background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; font-size: 90%;" {{BS-header|<font color=white>Бірінші бағыт</font>|Бірінші бағыт (Алматы)|red|white}} {{BS2|exBHF|||[[Алматы-1 стансасы|Алматы-I]]|link1=Алматы-I (метро бекеті)}} {{BS2|exBHF|||[[Богдан Хмельницкий (метро бекеті, Алматы)|Богдан Хмельницкий]]|link1=Богдан Хмельницкий (метро бекеті, Алматы)}} {{BS2|exBHF|||[[Баум тоғайы (метро бекеті)|Баум тоғайы]]|link2=Баум тоғайы (метро бекеті)}} {{BS2|exBHF|||[[Стадион (метро бекеті)|Стадион]]|link1=Стадион (метро бекеті)}} {{BS2|exBHF|||[[Үлкен Алматы каналы (метро бекеті)|Үлкен Алматы каналы]]|link1=Үлкен Алматы каналы (метро бекеті)}} {{BS2|exBHF|||[[Жансүгіров (метро бекеті)|Жансүгіров]]|link2=Жансүгіров (метро бекеті)}} {{BS2|STR+l|KDSTeq||[[Райымбек (депо)|«Райымбек» депосы]]|link2=Райымбек (депо)}} {{BS2|BHF|uexKBHFe||[[Райымбек батыр (метро бекеті)|Райымбек батыр]]|link1=Райымбек батыр (метро бекеті)|link2=Райымбек батыр (метро бекеті)|O1=HUBaq|O2=HUBeq}} {{BS2|STR|||}} {{BS2|BHF|fexBHF||[[Жібек жолы (метро бекеті)|Жібек жолы]]|link1=Жібек жолы (метро бекеті)|link2=Достық (метро бекеті)|O1=HUBaq|O2=HUBeq}} {{BS2|BHF|||[[Алмалы (метро бекеті)|Алмалы]]|link1=Алмалы (метро бекеті)}} {{BS2|BHF|||[[Абай (метро бекеті)|Абай]]|link1=Абай (метро бекеті)}} {{BS2|BHF|||[[Байқоңыр (метро бекеті)|Байқоңыр]]|link1=Байқоңыр (метро бекеті)}} {{BS2|BHF|||[[Мұхтар Әуезов атындағы театры (метро бекеті)|Мұхтар Әуезов атындағы театры]]|link1=Мұхтар Әуезов атындағы театры (метро бекеті)}} {{BS2|BHF|fexBHF||[[Алатау (метро бекеті)|Алатау]]|link1=Алатау (метро бекеті)|link2= Алатау 2 (метро бекеті)|O1=HUBaq|O2=HUBeq}} {{BS2|BHF|||[[Сайран (метро бекеті)|Сайран]]|link1=Сайран (метро бекеті)}} {{BS2|BHF|||[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|Мәскеу]]|link1=Мәскеу (метро бекеті, Алматы)}} {{BS2|exBHF|||[[Сарыарқа (метро бекеті)|Сарыарқа]]|link2=Сарыарқа (метро бекеті)}} {{BS2|exBHF|||[[Бауыржан Момышұлы (метро бекеті)|Бауыржан Момышұлы]]|link1=Достық (метро бекеті)}} {{BS2|exBHF|||[[Қалқаман (метро бекеті)|Қалқаман]]|link2=Қалқаман (метро бекеті)}} {{BS2|exKBHFe|||[[Автовокзал (метро бекеті)|Автовокзал]]|link1=Автовокзал (метро бекеті)}} |} [[File:Поезд Алматинского метро.jpg|300px|thumb|Бірінші бағыт]] '''[[Алматы метросы]]ның бірінші бағыты''' — қазіргі таңда құрылыс үстінде. Қазіргі уақытта Бірінші кезеңнің айырау туннельдерінің құрылысы аяқталды <ref>[http://lyakhov.kz/semirek/metro/1ochered.shtml Қазақ энциклопедиясынан ақпарат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120219212527/http://lyakhov.kz/404.html |date=2012-02-19 }}</ref>, станциялардың әрлеу жүргізілілуде.<ref>[http://almaty-metro.narod.ru/metr016.html Статья]</ref>. == Құрылыс == === Бірінші кезек === 2009 жылдың соңына тапсыруға ең алдымен алғашқы жол уәде берілді. Жеті станцияның алғашқы үшеуі Фурманов көшесінде және келесі станция Фурманов және Абай көшелерінің қиылысында, және келесі үшеуі Абай көшесінде орналасқан. * [[Райымбек батыр (метро бекеті)|'''«Райымбек»''']], «Райымбек» аты бекітілді («Райымбек» — проекттегі атауы) — Райымбек даңғылы мен Фурманов көшелерінің қиылысында, «Алматы-2» вокзалына жақын орналасқан. Райымбек станциясы, жоспардағы 7-дің ең ірісі. * [[Жібек жолы (метро бекеті)|'''«Жібек Жолы»''']] («Жібек Жолы») — Гоголь және Фурманов көшелерінің қиылысында. * [[Алмалы (метро бекеті)|'''«Алмалы»''']] — Кабанбай батыр және Фурманов көшелерінің қиылысында. * [[Абай (метро бекеті)|'''«Абай»''']] — Төлебаев көшесі мен Абай даңғылының қиылысында * '''[[Коммунистік (метро бекеті)|«Коммунистистік»]] (2004 жылы күшін жойған)''' <ref>[http://almaty-metro.narod.ru/metro_budet.html Информационное агентство «КазИнформ»]</ref> — Абай даңғылының бойында, Абылай хан және Наурызбай батыр көшелерінің арасында болуы тиіс еді, Ұлттық кітапхананың артында * [[Байқоңыр (метро бекеті)|'''«Байқоңыр»''']] — Байтұрсынов көшесі мен Абай даңғылының қиылысында * [[Тұлпар (метро бекеті)|'''«Тұлпар»''']] — Байзақов көшесі мен Абай даңғылының қиылысында * [[Алатау (метро бекеті)|'''«Алатау»''']] — Жароков көшесі мен Абай даңғылының қиылысында Екінші орындағы ірі станция. Орын алмасу ретінде салынған. === Екінші кезек === Екінші кезекті 2009 жылдың бірінші жартысында бастау жоспарланған<ref>[http://almaty-metro.narod.ru/metro27.html Информационное агентство КазТАГ]</ref>, және 2015 жылы пайдалануға беру туралы жоспарланған.<ref>[http://www.vecher.kz/?S=10-200812110800 Вечерний Алматы: Метро запустят 31 желтоқсан 2009 ж.]</ref> Екінші кезектегі станциялар құрылысы ашық әдіспен жүргізілді.<ref>[http://www.express-k.kz/show_article.php?art_id=22235 Статья в газете «Экспресс-К»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140521161522/http://www.express-k.kz/show_article.php?art_id=22235 |date=2014-05-21 }}</ref> 2015 жылдың 18 сәуірінде [[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]] мен [[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|«Мәскеу»]] бекеттері салтанатты түрде ашылып, қолданысқа берілді.</ref>[http://7kun.kz/8277/almatyda-zha-adan-eki-metro-beketi-ashyldy.html Алматыда жаңадан екі метро бекеті ашылды]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * '''[[Сайран (метро бекеті)|«Сайран»]]''' — Тілендиев көшесі мен Абай даңғылының қиылысында орналасқан * '''[[Мәскеу (метро бекеті, Алматы)|«Мәскеу»]]''' — Алтынсарин мен Абай даңғылдарының қиылысында орналасқан * '''[[Ақсай (метро бекеті)|«Ақсай»]]''' — Саин көшесі мен Абай даңғылының қиылысында орналасады деп жоспарлануда. === Үшінші кезек === Бірінші желіні Момышұлы көшесінің бойымыен Төле би көшесіне, одан ары Төле биден Қалкаманға дейін созу жоспарда бар. Пайдалануға қашан берілетіні белгісіз. Қаланы дамыту бас жоспарында аумақ көрсетілмеген. Бірінші желінің екінші кезеңі жалғасын табуы мүмкін. Ықтимал станциялар: * Ақсай (екінші кезектен емес) * Алтын Бесік * Алты Алаш * Қалқаман. == Бірінші кезек құрылысының галереясы == <gallery> Image:E8584-Almaty-Metro-construction-of-Abay-station.jpg|«[[Абай (метро бекеті)|Абай]]» метро бекетінің құрылыс алағы(Қыркүйек, 2007 жыл) </gallery> == Тағы қараңыз == * [[Алматы метрополитені бекеттерінің тізімі]] * [[Алматы метрополитені деполарының тізімі]] == Сілтемелер == <references /> [[Санат:Алматы метрополитені]] sujneg7d4ekqdbwpsaci3ga6uh1776h Бішкек 0 17682 3056837 3054488 2022-08-02T13:48:34Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Бішкек |шынайы атауы = {{lang-ky|Бишкек}} |сурет = {{Фотомонтаж | photo1a = Ala-too Square in Bishkek, Kyrgyzstan, 2007-09-11 (color-corrected).jpg | photo2a = Bishkek.jpg | photo2b = High way 2.jpg | photo3a = | photo3b = Bishkek 10.JPG | photo4a = | photo4b = Katedrální kostel svatého Vzkříšení, Biškek.jpg | photo5a = BISHKEK KNATOB 3.jpg | photo5b = Bishkek-capital-of-Kyrgyzstan.jpg | spacing = 2 |position = center |color_border = white |color = white | size = 266 }} |жағдайы = Астана |ел = Қырғызстан |елтаңба = Coat of arms of Bishkek Kyrgyzstan.svg |ту = Flag of Bishkek Kyrgyzstan.svg |елтаңба сипаттамасы = Бішкек елтаңбасы |ту сипаттамасы = Бішкек туы |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 52|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 74|lon_min = 34|lon_sec = 0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 300 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = |аймағы = |кестедегі аймақ = |аудан түрі = |ауданы = |кестедегі аудан = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 4 аудан<br>(Ленин, Октябрь, Первомай, Свердлов) |басшының түрi = [[Бішкек мэрі|Мэрі]] |басшысы = [[Әзиз Қуанышбекұлы Әлиев|Әзиз Әлиев]] |құрылған уақыты = 1825 |алғашқы дерек = 1860 |бұрынғы атаулары = Пішпек ([[1926 жыл|1926]] дейін)<br />Фрунзе ([[1926 жыл|1926]]-[[1991 жыл|1991]]) |статус алуы = 1878 |жер аумағы = 160<ref name="Мэрі">{{Cite web |url=http://meria.kg/ky/history |title=Бишкек – Кыргыз Республикасынын борбору |accessdate=2018-09-11 |archiveurl= |archivedate= |deadlink=yes }}</ref> |биiктiктiң түрi = Биіктігі |орталығының биiктігі = 750—900 |климаты = қатаң континенталды |ресми тілі = қырғыз |тұрғыны = {{өсім}}1 088 900<ref name="Санақ 2021">{{Cite web |url=http://www.stat.kg/ru/statistics/download/operational/769/ |title=Численность постоянного населения Кыргызской Республики на 1 января 2021 г. |accessdate=2021-05-13 |archiveurl= |archivedate= |deadlink= }}</ref> |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = 6420 |шоғырлануы = 1 500 000 аса<ref>Рафис Абазов, Historical Dictionary of Kyrgyzstan, с. 91, ISBN 0-8108-4868-6</ref> |ұлттық құрамы = [[қырғыздар]] — 73,69 %<br>[[орыстар]] — 16,64 %<br>[[ұйғырлар]] — 1,57 %<br>басқалары — 8,10 % |конфессионалдық құрамы = [[Ислам|мұсылман]]дар, [[Христиандық|христиандар]] және басқалары |этнохороним = |уақыт белдеуі = +6 |DST = |телефон коды = +996 312 |пошта индексі = 720001-720083<ref name="Индекстер">[http://kyrgyzpost.kg/ru/indeksy/category/bishkek.html Байланыс бөлімі. Бішкек] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170503175101/http://www.kyrgyzpost.kg/ru/indeksy/category/bishkek.html |date=2017-05-03 }}</ref> |пошта индекстері = |автомобиль коды = B, E және 01 |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Bishkek |сайты = http://meria.kg |сайт тілі = ky |сайт тілі 2 = ru }} '''Бішкек''' ({{lang-ky|Бишкек}}) — [[Қырғызстан]]нның [[елорда|астанасы]] мен ең үлкен қаласы. Ерекше басқару бірлігі. Қала Қырғыз Республикасының солтүстігінде [[Қазақстан]] шекарасынан 25 км қашықтықта орналасқан. == Құрылымы == Қала ауқымы — 160 км². Қала әкімшілігі төрт бөлікке бөлінген. {| align="left" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#f9f9f9"; !Аудан||Халық саны,мың адам||Аумағы, га |- |Лениндік||187,4||4373 |- |Октябрлік||219,2||3200 |- |Первомайлық||158,3||4715 |- |Свердлов||207,1||2920 |} == Тарихы == Қала ежелден бері [[Ұлы Жібек жолы]] бойындағы қала болатын. [[1825 жыл]]ы [[Қоқан хандығы]]ның Өзбек Ханы қаланы күшейтіп, маңызды қалалардың біріне айналдырды. Алайда, [[1862 жыл]]ы [[Ресей империясы|Патшалық Ресей]] қанды шайқаста фортты жаулап алып, оны Орыстың гарнизонына айналдырды. [[1877 жыл|1877]] қала атауы Пішпекке өзгертілсе, [[1926 жыл]]ы қала жаңа құрылған [[Қырғыз Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы (1926—1936)|Қырғыз АКСР-ның]] астанасы болып белгіленіп оның аты Фрунзеге ауыстырылды. [[1991 жыл]]дың 5 ақпанында қала қайтадан Бішкек болып аталынды. 1990 жылдары Кеңес үкіметінің құлдырауына байланысты күйсіздеуге ұшыраған қала, қазіргі уақытта жылдам дамушы қалалардың бірі. ==Халқы== {| class="standard sortable" |+1989-2009 жылғы халық санақтары мен 2019 жылғы болжам бойынша тұрғындардың этникалық құрамы: ! !1989 жылғы саны<ref name="Этно2009.Бишкек2">[https://web.archive.org/web/20120321015617/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек]</ref> !% !1999 жылғы саны<ref name="Этно2009.Бишкек2" /> !% !2009 жылғы саны<ref name="Этно2009.Бишкек2" /> !% !2019 жылғы саны<ref name="Демографический ежегодник">[http://stat.kg/media/publicationarchive/124c2f33-e6f2-453d-91a8-4d916ce10a66.rar Демографический ежегодник Кыргызской Республики 2014—2018]</ref> !% |- |всего | align="right" |619903 | align="right" |100,00 % | align="right" |762308 | align="right" |100,00 % | align="right" |835743 | align="right" |100,00 % | align="right" |1 027 245 | align="right" |100,00 % |- |[[Қырғыздар]] | align="right" |141841 | align="right" |22,88 % | align="right" |398000 | align="right" |52,21 % | align="right" |552957 | align="right" |66,16 % | align="right" |763 826 | align="right" |74,36 % |- |[[Орыстар]] | align="right" |345387 | align="right" |55,72 % | align="right" |252831 | align="right" |33,17 % | align="right" |192080 | align="right" |22,98 % | align="right" |165 029 | align="right" |16,07 % |- |[[Ұйғырлар]] | align="right" |10977 | align="right" |1,77 % | align="right" |13143 | align="right" |1,72 % | align="right" |13380 | align="right" |1,60 % | align="right" |15 983 | align="right" |1,56 % |- |[[Өзбектер]] | align="right" |10390 | align="right" |1,68 % | align="right" |12393 | align="right" |1,63 % | align="right" |11801 | align="right" |1,41 % | align="right" |13 990 | align="right" |1,36 % |- |[[Корейлер]] | align="right" |10043 | align="right" |1,62 % | align="right" |12710 | align="right" |1,67 % | align="right" |12014 | align="right" |1,44 % | align="right" |12 423 | align="right" |1,21 % |- |[[Татарлар]] | align="right" |16984 | align="right" |2,74 % | align="right" |15817 | align="right" |2,07 % | align="right" |12712 | align="right" |1,52 % | align="right" |11 775 | align="right" |1,15 % |- |[[Қазақтар]] | align="right" |8943 | align="right" |1,44 % | align="right" |12064 | align="right" |1,58 % | align="right" |9013 | align="right" |1,08 % | align="right" |10 301 | align="right" |1,00 % |- |[[Дүнгендер]] | align="right" |2618 | align="right" |0,42 % | align="right" |3558 | align="right" |0,47 % | align="right" |4040 | align="right" |0,48 % | align="right" |5 305 | align="right" |0,52 % |- |[[Украиндар]] | align="right" |34321 | align="right" |5,54 % | align="right" |16125 | align="right" |2,12 % | align="right" |7987 | align="right" |0,96 % | align="right" |4 630 | align="right" |0,45 % |- |[[Түріктер]] | align="right" |908 | align="right" |0,15 % | align="right" |2277 | align="right" |0,30 % | align="right" |3149 | align="right" |0,38 % | align="right" |3 746 | align="right" |0,36 % |- |[[Әзірбайжандар]] | align="right" |2166 | align="right" |0,35 % | align="right" |2454 | align="right" |0,32 % | align="right" |2142 | align="right" |0,26 % | align="right" |2 722 | align="right" |0,26 % |- |[[Немістер]] | align="right" |13619 | align="right" |2,20 % | align="right" |5228 | align="right" |0,69 % | align="right" |2554 | align="right" |0,31 % | align="right" |2 416 | align="right" |0,24 % |- |[[Тәжіктер]] | align="right" |709 | align="right" |0,11 % | align="right" |1828 | align="right" |0,24 % | align="right" |817 | align="right" |0,10 % | align="right" |1 055 | align="right" |0,10 % |- |[[Түрікмендер]] | align="right" |369 | align="right" |0,06 % | align="right" |132 | align="right" |0,02 % | align="right" |703 | align="right" |0,08 % | align="right" |784 | align="right" |0,08 % |- |[[Армяндар]] | align="right" |1218 | align="right" |0,20 % | align="right" |726 | align="right" |0,10 % | align="right" |512 | align="right" |0,06 % | align="right" |486 | align="right" |0,05 % |- |[[Белорустар]] | align="right" |4119 | align="right" |0,66 % | align="right" |1341 | align="right" |0,18 % | align="right" |638 | align="right" |0,08 % | align="right" |393 | align="right" |0,04 % |- |[[Еврейлер]] | align="right" |4822 | align="right" |0,78 % | align="right" |1293 | align="right" |0,17 % | align="right" |498 | align="right" |0,06 % | align="right" |379 | align="right" |0,04 % |- |басқалары | align="right" |10469 | align="right" |1,69 % | align="right" |10388 | align="right" |1,36 % | align="right" |8746 | align="right" |1,05 % | align="right" |12 002 | align="right" |1,17 % |} ==Білім және ғылым== 2018 жылғы ақпаратқа сәйкес Бішкекте 45 жоғарғы оқу орны тіркелген, оның 22-і мемлекеттік, ал қалған 23-і мемлекеттік емес. Қалада орналасқан жоғарғы оқу орындары: * Жүсіп Баласағұн атындағы Қырғыз ұлттық университеті * И. Раззаков атындағы Қырғыз мемлекеттік техникалық университеті * Қырғыз ұлттық құрылыс, көлік және архитектура университеті * К. Карасаев атындағы Бішкек гуманитарлық университеті * Қырғыз ұлттық дене тәрбиесі және спорт академиясы * Қырғыз ұлттық аграрлы университеті * Қырғыз ұлттық консерваториясы * Қырғыз-Ресей славян университеті * Туризм және сервис академиясы * Халықаралық Кувейт университеті * Орталық Азиядағы Американдық университет * Қырғыз-герман қолданбалы информатика институты * "Адам" университеті * Халықаралық "Ала-Тоо" университеті * Иса Ахунбаев атындағы Қырғыз мемлекеттік академиясы Бішкектегі 2 ірі кітапхана: * А. Осмонов атындағы Ұлттық кітапхана * Н. Г. Чернышевский атындағы Республикалық кітапхана ==Мәдениеті== Мұражайлар: * Қырғыз ұлттық тарихи мұражайы * Г. Айтиев атындағы Ұлттық өнер мұражайы * Минералогия мұражайы Кинотеатрлар: * Октябрь * Дом кино * Бишкек Парк * Космопарк * Ала-Тоо * Манас * Россия * Вефа * Кыргызкиносу * Movie star == Бауырлас қалалары == * {{flagicon|Kazakhstan}} [[Алматы]], [[Қазақстан]] * {{flagicon|Kazakhstan}} [[Нұр-Сұлтан]], [[Қазақстан]] * {{flagicon|USA}} [[Колорадо Спрингс (Колорадо)|Колорадо Спрингс]], [[АҚШ]] (1994 жылдан) * {{flagicon|USA}} [[Мериден (Коннектикут)|Мериден]], [[АҚШ]] (2005 жылдан) * {{flagicon|Turkey}} [[Анкара]], [[Түркия]] * {{flagicon|Uzbekistan}} [[Ташкент]], [[Өзбекстан]] * {{flagicon|Belarus}} [[Минск]], [[Беларусь]] (2008 жылдан) * {{flagicon|Iran}} [[Тегеран]], [[Иран]] (1994 жылы 23 мамырдан) * {{flagicon|Iran}} [[Казвин]], [[Иран]] (2003 жыл 14 сәуірден) * {{flagicon|Germany}} [[Хемниц]], [[Германия]] (1997 жылы 19 наурыздан) * {{flagicon|South Korea}} [[Куми]], [[Корея Республикасы]] (1991 жылы 14 тамыздан)<ref>[http://bishkekgov.in.kg/index.php?option=com_content&view=article&id=58%3A2010-05-19-13-56-51&catid=38%3Ainterconnect&Itemid=65&lang=ru Бауырлас қалалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160308012625/http://bishkekgov.in.kg/index.php?catid=38:interconnect&id=58:2010-05-19-13-56-51&itemid=65&lang=ru&option=com_content&view=article |date=2016-03-08 }}</ref> == Суреттер == <gallery perrow="3" widths="170" heights="120" style="margin:0 auto" caption="Бішкек"> Сурет:Bishkek 01.jpg Сурет:Bishkek 02.jpg Сурет:Bishkek 03.jpg Сурет:Bishkek 04.jpg Сурет:Bishkek from the air 01.jpg Сурет:Bishkek statue 01.jpg Сурет:Muslim cemetery near Bishkek.jpg Сурет:Katedrální kostel svatého Vzkříšení, Biškek.jpg|alt=Собор Воскресения Христова|[[Иса Мәсих|Христостың]] тірілу соборы Сурет:Mosque under construction in Kyrgyzstan.jpg </gallery> ==География== Бішкек [[Шу аңғары|Шу алқабының]] дәл ортасында Қырғыз Ала-Тоосының етегінде (ішкі Тянь-Шань тау жоталарының бірі), теңіз деңгейінен 700-900 м биіктікте орналасқан. Түркістан-Сібір темір жолы қосылған қалалармен Қазақстан шекарасынан 25 км қашықтықта орналасқан. Қаланың аумағы 127 км²<ref name="UN">[https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/products/dyb/documents/dyb2015/table08.pdf Population of capital cities and cities of 100 000 or more inhabitants: latest available year, 1995—2015. DEMOGRAPHIC YEARBOOK 2015. United Nations]</ref> немесе 160 км². ==Физикалық-географиялық сипаттамалар== [[File:Kyrgyz Alatau from Bishkek 5.JPG|thumb|left|Бішкектен Ала-Тоо жотасының көрінісі]] [[File:Ala Archa river in Bishkek near Osh Market after spring rains.jpg|thumb|left|Көктемгі жаңбырдан кейін Ош базарының маңындағы Ала Арча өзені]] Климаттық жағдай бойынша Бішкек қоңыржай ендіктердің континенттік климатында экстремалды оңтүстік позицияны алады. Күннің максималды айлық ұзақтығы шілдеде – 322 сағат, ең қысқасы желтоқсанда – 126 сағат. ===Климаты=== Қаланың климаты күрт континенттік. Жылдық орташа температура + 12,2 °C. Жауын-шашын жылына 451 миллиметрді құрайды. Жаздың орташа температурасы шамамен 25 ° C және қыстың орташа температурасы шамамен -2 ° C болғанда, жазда t 40 ° C-тан, қыста -30 ° C-қа дейін жетуі сирек емес. Ең суық ай қаңтар (-1,7°С), ең жылысы шілде (+25,3°С). Ауаның орташа айлық салыстырмалы ылғалдылығы маусым мен шілдедегі 44%-дан наурызда 74%-ға, орташа жылдық – 60%-ға дейін артады. Қала арқылы Ала-Арча және Аламедин өзендері ағып өтеді, оңтүстік таулардан бастау алады, Бішкектің солтүстік бөлігін бойлай шығыстан батысқа қарай Үлкен Шу каналы (БЧК) ағып өтеді.<ref>{{Cite web|url=https://ru.climate-data.org/%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D1%87%D1%83%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C/%D0%B1%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA-484/|title=Климат: Бишкек - Климатический график, График температуры, Климатическая таблица - Climate-Data.org|website=ru.climate-data.org|accessdate=2021-02-13}}</ref> ===Бішкектің қазіргі климаты=== Бішкектің климаты, Чуй алқабындағы сияқты және Қырғыз жотасының солтүстік беткейі аймағындағы жердің ендігі мен биіктігіне, мұхиттардан аумақтық қашықтығына, жергілікті орографиялық жағдайлардың ерекшеліктеріне байланысты. және атмосфералық циркуляция. Осы көрсеткіштер бойынша зерттелетін аумақ субтропиктік және қоңыржай ендіктердің шекарасында, мұхиттардан алшақ орналасқан және қоңыржай белдеу климатынан құрғақ субтропиктердің климатына өтпелі жағдайларға ие. Бішкек (42 ° 52'11 ш.қ.) Жердің субтропиктік белдеуінің солтүстік шекарасында, оның ортаңғы ендік 45 ° оңтүстігінде орналасқан. Шу алқабының құрғақ, температурасы жоғары жазы климаттық жағдайда құрғақ субтропиктердің климатына жақын, ал қыста қоңыржай ендіктердің оңтүстік белдеуінің климатына сәйкес келеді. Күн сәулесі мен бұлттылық климаттың ең көрінетін сипаттамалары болып табылады, олар оның жайлылығының жалпы көрсеткіштері ретінде қабылданады. Бішкекте күн сәулесінің жалпы ұзақтығы 2584 сағатты құрайды. Салыстыру үшін: [[Афины]] – 2655 сағат; [[Рим]] – 2362 сағат, яғни олардың әдеттегі субтропиктік климаты осы сипаттамасы бойынша Шу аңғары мен Қырғыз жотасының климатына жақын. ==Әкімшілік бөлінісі== {{main|Бішкек қаласының әкімшілік бөлінісі}} Әкімшілік жағынан 4 ауданға бөлінген. Халық саны – Қырғызстанның 2009 жылғы халық санағы бойынша.<ref name="Этно2009.Бишкек">{{Cite web|url=http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA.pdf|title=Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек|deadlink=yes|accessdate=2012-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321015617/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%BA.pdf|archivedate=2012-03-21}}</ref> * Октябрь ауданы - 242 382 (2009); * Бірінші Май ауданы – 175 894 (2009); * Свердлов ауданы – 231 801 (2009); * Ленин ауданы – 201 626 (2009 ж.): * қала үлгісіндегі Шоң-Арық елді мекені – 9724 (2009); * ауылы (ауыл) Орта-Сай – 4100 (2009). Егер Бішкек қаласының ауданы 127 км² болса, онда қалаға бағынышты елді мекендермен бірге 160 км². Аудан басшылары әкім тағайындайтын аудандардың муниципалдық басқармаларының басшылары болып табылады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Bishkek}} * [http://bishkekgov.in.kg Бішкек қ. әкімшілігінің ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004225627/http://bishkekgov.in.kg/ |date=2013-10-04 }}{{ref-ru}} * [http://www.gorkenesh.kg/index.php?lang=kg Бішкек қалалық депутаттар Кеңесі]{{ref-ky}}{{ref-ru}} * [http://www.bs.kg/ Бишкек современный] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111118034951/http://www.bs.kg/ |date=2011-11-18 }} {{ref-ru}} {{Азия елордалары}} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Бішкек|*]] [[Санат:Азия елордалары]] [[Санат:Жібек жолының бойындағы қалалар]] ocdikwb9sxqw60vovbgvaatyp64673n Рудный 0 18994 3056825 2967778 2022-08-02T13:41:07Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Қала |атауы = Рудный |сурет = Rudnylogo.jpg |әкімшілік күйі = Облыстық маңызы бар қала |елтаңба = Coat of arms of Rudnyi.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg= 52|lat_min= 58|lat_sec= |lon_deg= 63|lon_min= 7|lon_sec= |CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = [[Қостанай облысы|Қостанай]] |кестедегі облыс = Қостанай облысы |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = [[Қуандық Хайдарұлы Испергенов]] |құрылған уақыты = 1955 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = 1957 |жер аумағы = 176,3<ref name="square">[http://www.rudnet.kz/?section=1&link=1&q=node/344 Паспорт города]</ref> |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = қатаң-континенталды |ресми тілі = қазақ тілі |тұрғыны = 124&nbsp;098<ref name="stat.kz">[http://www.stat.kz/digital/naselsenie/2010/2011/01_2011_%D0%AD-15-01-%D0%9C.xls ҚР халқының саны мен ұлттық құрамы 1.01.2011]</ref> |санақ жылы = 2011 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = [[орыстар]] 58,34 % <br /> [[қазақтар]] 20,74 % <br /> [[украиндар]] 10,13 % <br /> [[немістер]] 2,82 % <br /> [[татарлар]] 2,67 % <br /> [[белорустар]] 2,02 % <ref name="stat.kz2">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы]</ref> |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = 71431 |пошта индекстері = 111500 |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Rudnyy |сайты = http://rudny.kz/ |сайт тілі = kz |сайт тілі 2 = ru |сайт тілі 3 = }} '''Рудный''' — [[Қазақстан]]ның солтүстік әкімшілік-аумақтық бөлінісі [[Қостанай облысы]]ндағы қала, [[Рудный қалалық әкімдігі]] орталығы. == Тарихы == [[Сурет:Rudnyi.jpg|thumb|left| Рудный]] 1949 жылы 18 ақпанда Алтай геологиялық-барлау экспедициясының ұшқышы М.Г.Сургутанов «Сарыбай» шатқалының үстінен ұшып бара жатып, кенеттен [[компас]] тілі оңтүстікке бұрылғанын байқады. Үш ай өткен соң Сургутановтың магниттің кенеттен ауытқуын байқаған жеріне геологтар мен географтар келді. Олар Сарыбай мекенінде ірі кен орны жатқанын анықтады. 1949 жылғы көктемде В.П.Новиков Соколов темір кені пайдалы қазбасын ашты. 1954 жылғы жазда үкімет комбинат құрылысын бастау жөнінде нұсқау берді. Осы уақытта қала құрылысы да басталды. 1955 жылғы мамырда алғашқы құрылысшылар келді, олар трест басқарушысы Я.М.[[Гиммельмаш]] және В.Ш.Буреш болатын. Кеншілер бұл уақытта геологтардан Комсомольск поселкесін алып, өздерінің қарапайым үйлерін құрылысшыларға берген болатын. Қолда бар тұрғын үй қорына қосымша ретінде палаткалар орналастырылды, сондай-ақ жиналмалы қалқан үйлер бой көтерді. 1955 жылы 13 қаңтарда тал түсте алғашқы жарылыс болды. Жарушылар қатқан үлкен топырақ кесегін әуеге көтерді, дизель экскаваторының тәжірибелі машинисі Александр Попов және ауысым бойынша жұмыс істейтін оның әріптестері Павел Малютин, Григорий Киселев тау жынысының алғашқы шөміштерін автомашиналарға тиеді. Жүргізушілер оның алғашқы ондаған текше метрлерін үйінділерге шығарды. Соколов-Сарыбай кен-байыту комбинатының және Рудный қаласының құрылысы осылайша басталған болатын. Рудный қаласы... Бұл атау, әрине, Үлкен Торғайдың темір кенінің орасан үлкен қорлары болуынан шықты, [[Соколов темір кен орны|Соколов]] және [[Сарыбай темір кен орны|Сарыбай]] кен орындары оның інжу-маржаны болып табылады. Қала құрылысы жөнінде алғашқы рет Ленинград институтының «Гипро-руда» жобасында сөз болады, онда карьерлерге сипаттама беріледі, кен дайындау фабрикаларының, электр стансасының, құрылысшылар базасының және ... кеншілер қаласының орны [[Тобыл]] өзенінің жағасы деп белгіленеді. Бұл 1953 жылы күзде болатын. ССКБК құрылған күні - 1954 жылғы 30 маусым, КСРО Министрлер Кеңесінің қаулысында комбинат құрылысын бастау жөніндегі шешімнен басқа қала құрылысы жөнінде де айтылады. Алайда 1954 жылғы 30 маусым мен 1957 жылғы 30 тамыз аралығында бақандай 3 жыл жатты, бұл жылдар жігер мен романтикаға толған әрі ұзақ, әрі қысқа жылдар болатын. 1955 жылы комсомол жолдамаларымен Үлкен Торғайға алғашқы 4 мың адам келген болатын. Бастапқыда Комсомольск, Павловск, Алексеевка поселкелеріне, палаткаларға қоныстанды. Бұл жерге көбісі ұзақ уақытқа, тіпті тұрақты тұруға көшіп келген болатын, сондықтан кен алыбын игеру мақсатынан басқа көкейде өз шаңырағым болса ғой деген арман болатын. Палаткадан жасалған ең үлкен қалашық «ВЛКСМ» кинотеатры ауданында еді. Онда жетпіс палатка болды, сондықтан ол Семидесятипалатинск (Жетпіс палата) деген атпен тарихта қалды. Басқа палата қалашықтары Комсомольск поселкесі жанында нан зауыты ауданындағы 39 махаллада болды, жаңадан қоныстанғандар 200 палаткада тұрды, әр палаткада 20 адамнан болды. Палата қалашығы көшелерге бөлінді, ол көшеде кім тұратынын атынан білуге болатын: Строитель, Пионер, Комсомольск, Украин, Киевская, бұл атаулар әлі күнге дейін сақталған. Болашақ қала Алексеевка поселкесінен 3-4 километр қашықтықта салына бастады. Алғашқы бас жоспарда ССКБК поселкесінің құрылысы қарастырылды. Ол 1953 жылы әзірленді және 22 мың адамға есептелінді. Алайда 1953 жылдың өзінде бұл бас жоспар қайта қаралды, халық саны 30 мың адамға дейін өсті. 1957 жылы 30 тамызда кеншілер мен құрылысшылардың жұмысшы поселкесі облысқа бағынатын қала болып қайта өзгертілді. Қаланың Рудный деп аталуының өзіндік қызықты тарихы бар. «Соколоврудстрой» тресінің құрылысшылары поселкелерін осылай деп атайтын. Алғашқы кеншілер оны Рудногорск деп өздерінше атайтын және бұл атау мейлінше байсалды естіледі деп санайтын. Тресттің және комбинаттың басшылары әртүрлі органдарға хат дайындаған кезде кері мекенжайды жазғанда «бөтен» атауды сызып тастап, әрқайсысы өздері таңдаған атауды көрсететін. Бұл мылтықсыз майданға «Огонек» журналының 1955 жылғы он төртінші нөмірі нүкте қойды. Мәскеуден келген «Огонек» журналының арнайы тілшісі Владимир Полынов поселкеде біраз мекендеп, кеншілер мен құрылысшыларды суретке түсірді, ал өзі жариялаған очеркте былай деп жазды: «Бұл қала карта бетінде жоқ, тіпті оның атауы да жоқ. Бірақ жаңа Магнитка пионерлері Рудный атауы оған ең лайықты атау деп санайды». Очерктің өзі «Рудный поселкесі» деп аталатын. Журнал саны еліміздің түкпір-түкпіріне тарап кетті, енді бірдеңені өзгерту қиынға соғар еді. Өйткені Кеңес Одағының әр түкпірінен жаңа құрылысқа ниеттенген хаттар ағылып келіп жатты, мекенжайы Қостанай облысы, Рудный қаласы деп көрсетілетін. Осы кезде жұмысшы поселкесіне ресми мәртебе беру мәселесі көтерілді, оның атын белгілеу керек болатын. Халық Рудный деп атап кеткеннен кейін құжатты дайындаушылар бұл шешімді құптады. Дауды комбинат директоры Н.Ф.Сандригайло былай қорытындылады: «Осылай шешеміз! Облыстық және республикалық атқарушы комитетке осылай деп ұсынамыз». 1955 жылғы жазда ҚазКРО Жоғарғы Кеңесінің Президиумі Жарлық шығарды, онда былай жазылды: «Қостанай облысы Қостанай ауданы ССКБК құрылысы жанындағы елді мекен жұмысшылар поселкелері санатына жатқызылсын, оған «Рудный жұмысшылар поселкесі» атауы берілсін». Осы Жарлықта жұмысшы поселкесінің шеңберіне Комсомольск елді мекені де енгізілген болатын. Бір жыл өткен соң 1957 жылғы 30 тамызда Республика Жоғарғы Кеңесінің Президиумі Рудный жұмысшылар поселкесін Рудный қаласы деп өзгертті. Сол уақыттан бері Рудный қаласы Қостанай облысындағы және республикамыздағы ірі өнеркәсіптік және мәдени орталық болып өсті.<ref>[http://www.rudny.kz/kz/about/history/ Рудный қаласының тарихы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120122051351/http://www.rudny.kz/kz/about/history/ |date=2012-01-22 }}</ref> == Қазіргі қала == Рудный қаласының аумағы – 0,1 мың ш.м. құрайды. Облыс орталығынан ара қашықтығы – 46 км. Тұрғындардың саны - 124098 адам. * [[қазақтар]] – 19,7 ℅ * [[орыстар]] – 59,1 ℅ * басқа ұлттар – 21,2 ℅ Елді мекендер – Рудный қ. Қашар п. Горняцк п. Перцев с. Белсенді экономикалық тұрғындары – 66,4 мың адам. Зейнетақылар мен сыйақыларды алушылар – 35,6 мың адам, олардың ішінде – 21,2 мың адам. Өнеркәсіп. 2009 жылы өнеркәсіп өнімінің көлемі 145,5 млрд. теңгені құрады. Физикалық көлем индексі – 96,3%. Қала бойынша орташа айлық еңбекақы- 59295 тенге, бұл 2008 жылғы деңгейден 10% көп. Кәсіпкерліктің дамуы. 2010 жылдың 1 қаңтарында шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны – 7682 бірлік. Негізгі капитал инвестициясы. 2009 жылы негізгі капитал инвестициясы 32 млрд. 660 млн. теңгені құрады, бұл 2008 жылғыдан 28,9% көп. Тұрғын үй құрылысы. 2009 жыл бойынша п 27,1 мың ш. метр тұрғын үй пайдалануға берілді, немесе жылдық бағдарламаның 110 % орындалды. Қаржылық көрсеткіштер. 2009 жылы жергілікті бюджетке 5 млрд. 359 млн. теңге келіп түсті. Әлеуметтік сала. Жұмыссыздар деңгейі 2008 жылғы 0,4 ℅ қарсы 0,5℅ құрайды. Ағымдағы жылы жұмыспен қамту органдарының көмегімен 3613 адам жұмысқа орналастырылды, бұл 2008 жылғы көрсеткіштен 1,6 есеге көп. Өтініш білдіргендердің жалпы санынан жұмысқа орналастырылғандардың үлесі 82,9 % құрайды. «Жол картасы» аясында әлеуметтік жұмыс орындарына барлығы 1208 адам, жастар саясаты бойынша – 417 жұмысқа орналастырылды. Қоғамдық жұмыстарға 439 адам жіберілді, 843 жаңа жұымыс орны құрылды. Еңбек нарығында талап етілетін кәсіп бойынша оқытудан 833 адам өтті. Білім. Қалада 12 мектепке дейінгі ұйым, 23 жалпы білім беретін мектеп, 1 қосалқы, 1 кешкі ауысымда оқытатын мектеп,1 мектеп-интернаты, 1 жоғары оқу мекемесі, 4 колледж, 3 кәсіби мектеп жұмыс істейді. Қала мектептерінің барлығы Интернет желісіне қосылған. Денсаулық сақтау. Қалада 9 медициналық қызмет көрсететін мемлекеттік объектісі (7 аурухана мекемесі, 1 емхана және 1 медициналық пункті) және 4 жеке меншік (1 аурухана және 3 амбулаторлы-емхана мекемесі) жұмыс істейді.<ref>[http://www.rudny.kz/kz/about/ Рудный қаласының ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120122051053/http://www.rudny.kz/kz/about/ |date=2012-01-22 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстан қалалары}} {{Қостанай облысы}} {{Рудный қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Рудный қалалық әкімдігі елді мекендері]] 33ml84vh6zy5utzx73gmpspbxuqr25o Жетісай 0 19003 3056998 3032985 2022-08-03T01:41:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = қала |атауы = Жетісай |сурет = |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =46|lat_sec = |lon_deg =68 |lon_min =19|lon_sec = |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жетісай қалалық әкімдігі{{!}}Жетісай |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1939 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = қазақ тілі |тұрғыны = 36 494<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/03_2010-Б-15-07-К.rar ҚР елді мекендерінің тұрғындар саны]</ref> |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = |сайт тілі 2 = }} '''Жетісай''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]]ндағы қала, аудан және [[Жетісай қалалық әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы – [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласынан онтүстік-батысқа қарай 393 км жерде, «[[Достық каналы|Достық]]» каналының сол жағалауында, [[Сырдария]] алабында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 30 487 адам (14 727 ер адам және 15 760 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 36 494 адамды (17 437 ер адам және 19 057 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[Мырзашөл]]де Достық (Киров атындағы) канал құрлысының жүргізілуіне және [[Мақта (дақыл)|мақта]] шаруашылығын дамытуға байланысты [[1939 жыл]]ы іргесі қаланды. 1951 жылы кент, [[1969 жыл]]ы қалаға айналды. == Инфақұрылымы == Жетісайда мақта тазалау, сыра, нан зауытттары, май өндіру цехтары, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. Қалада «Сырдария» университеті, [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Иасауи]] атындағы қазақ-түрік халықаралық университетінің филиалы, педагогикалық колледж, 6 орта мектеп, Қ.Жандарбеков атындағы Жетісай драма театры, «[[Жетісай сазы]]» фольклорлық-этнографиялық ансамблі, аурухана, емхана, орталық кітапхана, т.б. мекемелер жұмыс істейді. Ж. арқылы халықар. [[Ташкент]] – [[Сырдария]] – [[Бұхара]] темір жол өтеді.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстан қалалары}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] [[Санат:Түркістан облысы қалалары]] 8g4ayw5bi0urehgpsyb1fib4sflopt3 Глубокое ауданы 0 20269 3056912 3055301 2022-08-02T18:33:48Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Глубокое ауданы |елтаңба = Coat_of_Glubokoe.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 50 |lat_min = 08 |lat_sec =45 |lon_dir = E |lon_deg = 82 |lon_min = 18 |lon_sec =25 |облысы = Шығыс Қазақстан облысы |аудан орталығы = [[Глубокое (Шығыс Қазақстан облысы)|Глубокое]] |ауылдық округтер саны = 13 |кенттік әкімдіктер саны = 4 |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны = 42 |қалалар саны = |әкімі = Тумашинов Эльдар Лұкбекұлы<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/vko-glubokoe?lang=kk|title= Глубокое ауданының әкімдігі|website=www.gov.kz}}</ref> |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1964 |жер аумағы = 7,3 |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 61 948<ref>[http://www.glubokoe.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Шығыс Қазақстан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]{{Deadlink|date=July 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2019 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[орыстар]] (65,95%)}}, {{nobr|[[қазақтар]] (29,27%)}}, {{nobr|[[немістер]] (1,96%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (0,90%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (0,55%)}}, {{nobr|басқа ұлт өкілдері (2,57%)}}<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}</ref><ref name="пер.2019">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = |сайты = |карта = Glubokoe District Kazakhstan.png |әкімшілік бірліктің картасы = East Kazakhstan Province_Glubokoe.png |ортаққордағы санаты = }} '''Глубокое ауданы''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]]ның солтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлініс. Жер аумағы 7,3 мың км². Орталығы – Глубокое кенті. Аудан [[1964 жыл|1964]] жылы 31 желтоқсанда құрылған. == Географиялық орны, жер бедері == Облыстың солтүстік жағының орталық бөлігінде, [[Ертіс]] өзенінің салалары Оба мен [[Үлбі өзені|Үлбі]] өзендері аралығында орналасқан. Ауданның жер бедері өте күрделі. Солтүстік-батыс жағын Оба мен Үлбі өзендерінің аралығындағы [[Оба жотасы]]ның батыс бөлігі мен Тікирек (Тигирец) жотасының оңтүстік беткейі және олардың шоқылы сілемдері, ал оңтүстік-батыс жағын Үлбі (Иванов) жотасының батыс бөлігі алып жатыр. Жер беті Ертіс өзенімен және оның салаларымен тілімденген. == Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == Климаты тым континенттік, қаңтар айының орташа температурасы –18°С, шілдеде 20°С шамасында. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 600 – 700 мм. Жер беті сулары Ертіс өзенінің орталық бөлігі мен оның Оба, Үлбі, Қарақожа, Қызылжар, Глубочанка атты салаларынан және оларға құятын сай-жыралардан тұрады. Аудан жерінде негізінен сұр, карбонатты күңгірт-қызғылт және қызғылт топырақтар, қыратты жерлерде қара және шалғындық топырақтар тараған. Далалы ашық жерлерде жусан аралас селеу, бетеге, қыратты (таулы) өңірде бұта тектес өсімдіктер, қарағай, майқарағай, терек, қайың, шетен аралас ормандар өседі. Жануарлар дүниесінен қасқыр, аю, сілеусін, түлкі, бұлғын, борсық, бұғы, таутеке, елік, күзен, сарышұнақ; өзен-көлінде су құстары, шабақ, алабұға, шортан, қарабалық және т.б. мекендейді. А. ш-на пайдаланылатын жер аумағы 248,9 мың га, оның 100,4 мың га-сы егістік, 31,6 мың га-сы шабындық, 104,4 мың га-сы жайылым. Аудан жері арқылы Өскемен – Лениногор, [[Өскемен]] – Шемонаиха автомобиль жолдары, [[Өскемен]] – Локоть т. ж. өтеді. Ертіс өз-мен шағын кемелер қатынайды. == Халқы == Тұрғындары 61 948 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] – 29,27%, [[орыстар]] – 65,95%, [[немістер]] – 1,96%, [[татарлар]] – 0,90%, [[украиндар]] – 0,55%, басқа ұлт өкілдері – 2,57%. == Әкімшілік бөлінісі == 42 елді мекен 4 кенттік әкімдігі мен 13 ауылдық округке біріктірілген: * [[Алтай кенттік әкімдігі]] * [[Белоусов кенттік әкімдігі]] * [[Березов ауылдық округі (Глубокое ауданы)|Березов ауылдық округі]] * [[Бобров ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Бобров ауылдық округі]] * [[Быструха ауылдық округі]] * [[Веселов ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Веселов ауылдық округі]] * [[Глубокое кенттік әкімдігі]] * [[Ертіс ауылдық округі (Шығыс Қазақстан облысы)|Ертіс ауылдық округі]] * [[Жоғарғы Березовка кенттік әкімдігі]] * [[Кожохов ауылдық округі]] * [[Краснояр ауылдық округі (Глубокое ауданы)|Краснояр ауылдық округі]] * [[Кіші Оба ауылдық округі]] * [[Опытное поле ауылдық округі]] * [[Секисов ауылдық округі]] * [[Тарханка ауылдық округі]] * [[Ушанов ауылдық округі]] * [[Черемшан ауылдық округі]] == Пайдалы қазбалары == Глубокое ауданының қойнаулары полиметалды рудаларға бай. Қорғасын, мырышпен қатар құрамында алтын, күміс, кадмий, сурьма, мышьяк, темір, күкірт, селен сынап, мыс және басқа да элементтер бар. Өзінің тазалығы жөнінен Березовка, Белоусовка, Ертіс және Ново-Березовка кен орындарының металдары әлемдік стандарттан кем түспейді. Аудан аумағында 23 жерде құрылыс материалдарына қажетті тастар, әктас, кірпіштік топырақ, құрылыс құмдары бар. Гранит, диодориттер мен кварцальбитофирлер құрылыс тастарын өндіретін шикізат ретінде қызмет етеді. == Аудан тарихы == 1730 жылы штейгер Иван Чупоршнев бай Березовка кенішін ашты. 1731 жылдан Демидов Невьян заводынан әкелінген жұмысшы кадрлар күшімен бұл телімді пайдалана бастады. Нан мен жарма алыстағы сібір мен орал уездерінен әкелінді. Азық-түлік проблемасын шешу үшін 1760 жылы «Өскмен қамалына орналасу және Уба өзенінің арғы жағына, [[Ертіс]]тің оң жағалауына Березовка, глубокое Улбьба және басқа да Ертіске құятын [[өзен]]дер жағалауына қамалдар салу мен екі мыңға дейін орыс әкеліп қоныстандыру туралы» Сібір жарлығы шықты. 1761 жыл Глубокоенің туған жылы. Ескі көздердің айтуы бойынша осы жылы Петушок жотасының етегіне Игнатий Губин отбасымен қоныстанған. Глубокое тұрғындары егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысты, таулы-завод халқын және Ертіс казактары әскерлерін азық-түлікпен қамтамасыз етті. Алғашқы қоныстанушылар әкімшілік есепте өскменде тұрды. Шаруалар міндеттеріне егіншіліктен басқа жолдарды жөндеу мен кеніш жұмыстарына жас жігіттерді қосу болды. Барлық жүктер атпен тасылды, сондықтан жылқы шаруашылығы дамыды. 1747 жылы Секисовка ауылы пайда болды (Секисовка редутының орнына), 1767 жылы Бобровка пайда болды, 1797 жылы Белоусовка. Глубокое ауданы – Кенді Алтайдағы ара шаруашылығының отаны. 1786 жылы алғашқы аралар Бобровкаға әкелінді, кейін Глубокоеде, Прапорщиковода пайда болды, одан бүкіл Алтайға тарады. Ертіс мыс балқыту зауытының тарихы 1920 жылдарынан басталады, «Лена-Лимитед-Голфилдс» ағылшын компаниясы Глубокое кентінде шағын қорғасын зауытының құрылысын бастады. Зауыт 1931 жылы күзде іске қосылды. Бұл компаниямен келісім-шарт бұзылғаннан кейін орталығы Глубокое кентінде «лена-Банк» Алатай комбинаты құрылды. 1932 жылдың сәуірінде комбинат Ертіс тау-өнеркәсіптік кешен болып қайта құрылды, құрамына Белоусовка мен Березовка кеніштері енді. 1937 жылы 26 мамырда Ертіс мыс балқыту зауыты жұмысын бастады. 1935 жылғы мамырда Глубокое арқылы Рубцовск – Защита темір жол магистралі салынды. Глубокое жері 10 Кеңес Одағының батырын және 19 Социалистік Еңбек Ерін шығарды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шығыс Қазақстан облысы}} {{Глубокое ауданы елді мекендері}} [[Санат:Глубокое ауданы]] 4espuoi177mvygudb450c5wued1cfif Аққулы ауданы 0 20287 3056943 2819899 2022-08-02T21:41:59Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Аққулы ауданы |елтаңба = |елтаңба аты = |карта = Akku District Kazakhstan.png |әкімшілік бірліктің картасы = |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 28 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 77 |lon_min = 46 |lon_sec = |облысы = Павлодар облысы |құрылған уақыты = [[1939 жыл]] |тұрғыны = 13 979<ref name="pavlodar.stat.kz">[http://www.pavlodar.stat.kz/rus/press_rel/408/ Павлодар облысының Статистика департаменті]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2012 |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] (80,9 %) <br /> [[орыстар]] (11,32&nbsp;%)<br /> [[украиндар]] (1,54&nbsp;%)<br /> [[немістер]] (1,72&nbsp;%)<br /> [[татарлар]] (1,43&nbsp;%)<br /> [[шешендер]] (0,88&nbsp;%)<br /> [[башқұрттар]] (0,42&nbsp;%)<br /> [[белорустар]] (0,46&nbsp;%)<ref name="pavlodar.stat.kz"/> |жер аумағы = 8,1 мың |жер аумағы бойынша орны = |тығыздығы = |телефон коды = |пошта индексі = 140700-140710 |аудан орталығы = [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] |ауылдық округтер саны = 11 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны = 27 |әкімдіктің мекенжайы = |әкімі = |сайты = }} '''Аққулы ауданы''' 1939 жылы құрылған, [[Павлодар облысы]]ның Оңтүстік-шығысында орналасқан және Оңтүстік-шығысында [[Ресей Федерациясы]]ның [[Алтай өлкесі]]мен, солтүстікте [[Шарбақты ауданы]]мен шектесіп жатыр, батыста аудан шекарасы [[Ертіс]] өзені арқылы өтеді. Ауданның аумағы 806,1 мың шаршы метрді құрайды. [[Павлодар]] қаласына дейін ара қашықтық 120 км. Әкімшілік орталығы - [[Аққулы (ауыл)|Аққулы]] ауылы. == Физикалық-географиялық сипаттамасы == === Географиялық жағдайы === Солтүстігінде Павлодар және Шарбақты аудандарымен, шығысында— Алтай өлкесімен, оңтүстігінде — Шығыс-Қазақстан облысымен, батысында — Май ауданымен бөлетін кеме жүретін Ертіс өзенімен шектес. Аудан аумағымен Павлодар – Семей автомобильді жолы өтеді. === Климаты === Аудан климаты қатал континентальды. Қаңтардың орта температурасы −17º-18ºС, шілденікі - +20º+21ºС. Атмосфералық жауын-шашынның жылдық мөлшері 250—300 мм құрайды. === Жер бедері және гидрография === Аудан аумағы бетегелі өсімдігі бар жай толқынды жазық жерлерден тұрады, тұзды көлдер саны өте көп. Топырақ қызғылт және қою қызғылт, механикалық құрамы бойынша — құмайт және құмды, жел эрозиясына тез шалдығады. Алқаптарда — ауыр суглинкалар бар. Жер қойнында келесі табиғи құрылыс материалдары зерттелінген: алебастр, сульфат, гипс, әк. === Флора және фауна === Оңтүстік-шығыста жолақты қарағай ормандары бар. Жолақты қарағай ормандары мен Ертіс өзенінің алқабында ағаш және бұтақты түрлер: үйеңкі, боз тал, қандағаш, көктерек, қайың, терек, қарағай және басқалары кездеседі. Шөп түрлерінен — жусан, бетеге. Ертіс өзені алқабы — қоғалы жаға. Қасқыр, қоян, суыр, сарышұнақ, аламан секілді аң түрлері мен үйрек, қаз секілді құстар мекендейді. == Тарихы == Аудан Қазақ ҚСР Жоғарғы Кеңес Президиумының 1939 жылғы 16 қазандағы жарлығымен Лебяжі ауылы орталығымен Бесқарағай, Каганович және Павлодар аудандарын үлкейту есебінен құрылған. Қазақ ҚСР Жоғарғы Кеңес Президиумының 1963 жылғы 2 қаңтардағы жарлығымен Лебяжі ауданы жойылды, ал оның аумағы Павлодар ауылдық ауданының құрамына енді. Қазақ ҚСР Жоғарғы Кеңес Президиумының 1964 жылғы 31 желтоқсандағы жарлығымен Лебяжі ауданы қайта құрылды. Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 18 желтоқсандағы «Семей ядерлық полигонындағы ядерлық сынақтан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» заңына сәйкес аудан радиациялық қауіпті аумаққа жатқызылды. 2018 жылғы 6 тамызда ҚР Президенті жарлығымен аудан атауы Аққулы болып өзгертілді. == Әкімшілік бөлінісі == 23 елді мекен 10 ауылдық округтерге біріктірілген: * [[Аққулы ауылдық округі]] * [[Баймолдин ауылдық округі]] * [[Жамбыл ауылдық округі (Павлодар облысы)|Жамбыл ауылдық округі]] * [[Қарақала ауылдық округі]] * [[Қызылағаш ауылдық округі (Аққулы ауданы)|Қызылағаш ауылдық округі]] * [[Майқарағай ауылдық округі]] * [[Малыбай ауылдық округі (Павлодар облысы)|Малыбай ауылдық округі]] } * [[Шарбақты ауылдық округі (Аққулы ауданы)|Шарбақты ауылдық округі]] * [[Шақа ауылдық округі|Шақа ауылдық округі]] * [[Ямышев ауылдық округі]] == Халқы == === Этникалық құрамы === Ұлттық құрам (2012 жылдың 1 қаңтарына) * [[қазақ]]тар — 11 306 адам (80,9 %) * [[орыс]]тар — 1 582 адам (11,32 %) * украиндер — 215 адам (1,54 %) * немістер — 241 адам (1,72 %) * татарлар — 200 адам (1,43 %) * белорустар — 65 адам (0,46 %) * басқалары — 421 адам (3 %) * Барлығы— 14 030 адам (100,00 %) === Санның серпінділігі === [[1999]] жылы халық саны— 19,6 мың адамды, [[2012]] жылы — 13,97 мың адамды құрады. Халықтың орташа тығыздығы [[2012]] жылы 1 км² 1,72 адамнан келді. == Экономика == === Ауылшаруашылық === Ауданның ауылшаруашылық мамандандырылуы: қой шаруашылығы, табындық жылқы шаруашылығы, жүн өндіру, қарбыз өсіру. Бидай, тары, қарақұмық, күнбағыс өсіріледі, ет, сүт, ұсақ тері шикізаты. Шаруашылықтың негізгі бағыты — мал шаруашылығы. Аудан жібек жүнді қой шаруашылығымен айналысқан, бұл шаруашылықпен колхоздардан басқа— «Бесқарағай» племсовхозы, № 23 совхоз секілді мамандандырылған қой шаруашылықтары да айналысқан. Қазақ ғылыми-зерттеу мал шаруашылығы институты, ал соғыс жылдарынан кейін мал шаруашылығы институтының Шығыс-Қазақстан тәжірибе станциясы қызметкерлерінің көп жылдық, мақсатты селекциялық-асыл тұқымды жұмыс түрінің нәтижесінде, жаңа түр – үлкен салмаққа ие ірі конституциясы бар қазақ мериносы енгізілді. Ауданның ауылшаруашылық өнімін өндірумен 10 ауылшаруашылық, 172 шаруа қожалықтары айналысады, 4332 жеке қоныстар бар. Ауданда 2 наубайхана, 1 жел диірмені, 1 сүтті қайта өндеу цехы жұмыс істейді. == Әлеуметтік сала == === Білім беру мен ғылым === Аудан аумағында 27 білім беру мекемелері бар, оның ішінде 1 арнайы орта, 18 орта, 4 негізгі, 1 бастауыш, 3 мектеп жасына дейінгі. Сонымен қатар 6 бөлімшесі бар 305 адам айналысатын балалар-жасөспірімдер спорт мектебі бар. === Денсаулық сақтау === Денсаулық сақтау объектілері 24, оның 1 орталық аудандық аурухана, 1 туберкулезге қарсы аурухана, 8 дәрігерлік амбулатория, 14 медициналық пункт. === Мәдениет === Аудан бойынша 18 мәдениет объектілері, 24 кітапхана және 1 жылжымалы «Бұлақ» кешені қызмет атқарады. «Аққу күйі» аудандық газеті шығарылады (1940 жылдан). == Әйгілі адамдар == Социалистік Еңбек Ерлері: * Б.Айдарханов, * Ж.Жанғожин, * Б. Оспанов,Уақап Сыздықов, Қ. Шарбақбаев == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Павлодар облысы}} {{Аққулы ауданы елді мекендері}} {{Аққулы ауданы ауылдық округтері}} {{wikify}} [[Санат:Аққулы ауданы]] pqasm57yez1bu75a9bcdl1l5t10kkxb Қожа Ахмет Ясауи кесенесі 0 21146 3056858 2974836 2022-08-02T14:52:41Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 wikitext text/x-wiki {{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы |KazName = Қожа Ахмет Ясауи кесенесі |Name = Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi |Image = [[Сурет:Turkestan.jpg|200px]] |imagecaption = Қожа Ахмет Ясауи кесенесі |State Party = {{KAZ}} |Type = мәдени |Criteria = i, iii, iv |ID = |Link = http://whc.unesco.org/en/list/1103 1103 |Region = |Coordinates = {{coord|43|17|51|N|68|16|15|E}} |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 17 |lat_sec = 51 |lon_dir = E |lon_deg = 68 |lon_min = 16|lon_sec = 15 |region = |CoordScale = |Year = 2003 |Session = 27 |Extension = |Danger = }} '''Қожа Ахмет Ясауи кесенесі''' — [[Түркістан (қала)|Түркістан қаласында]] XIV ғасырдың соңында тұрғызылған архитектуралық [[ғимарат]]. [[Қожа Ахмет Ясауи]] дүние салғаннан кейін халықтың көп жиылуымен өзіне арнап соғылған кішкене [[мазар]]ға жерленеді. Кейін бұл кесене мұсылмандардың жаппай тәуеп ету орнына айналды. == Тарихы == 1396 жылы Орта Азияның билеушісі [[Әмір Темір|Ақсақ Темір]] [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа-Ахмет Яссауидің]] ескі мазарының орнына жаңа кесене салу жайлы бұйрық береді. Орта ғасырларда бой көтерген ең керемет сәулет өнерінің бірі саналатын аталмыш кесенеде Қазақтың 21 ханы жерленген деседі. Кесене салынып жатқан кезде қайта-қайта құлап қала берген екен. Сонда Ұлы Билеушінің түсінде бір ақсақал аян беріп, "Қожа-Ахметтің [[Арыстанбаб|Арыстан]] атты ұстазы болған. Сондықтан әуелі Арыстанға, сосын ғана шәкіртіне кесене салыңдар" депті. Бұл түсті көрген Әмір Темір көріпкелдерін шақыртып алып, түсін жорытады. "Арыстанның қабірін қалай табамын?" деп олардан ақыл сұрайды. Көріпкелдері "Жұма намаздан соң Қожа Ахмет Яссауидің қабірінің басына екі құс келіп қонақтайды, сол құс ұшып, ұстазы Арыстанбабтың басына барады, осылайша табасың" деп айтқан екен. Арыстанбабтың сүйегі жерленген жер осылайша табылғанға ұқсайды. Арыстанбабтың жерленген жері жөнінде тағы да бір қызық аңыз бар. Арыстанбаб қайтыс болмай тұрып, тірі кезінде Қожа Ахмет Ясауиге "Менің саған айтар аманатым, жасым келді, қартайдым. Қайтыс болсам жаназамды сен оқисың. Жас та болсаң сен тегін адам емессің. Пайғамбарымыздың (с. ғ. с) аманат жіберген адамысың. Менің жаназамды оқысымен күн батыс жақтан бір ақ түйе келеді. Соған денемді артып, басын бос қоя сал. Түйе қайда барып шөксе, сол жерге сүйегімді жерле" деп айтыпты. Сол аманат бойынша Арыстанбабтың жаназасына жиылған адамдар ақ түйенің соңынан ереді де отырады. Түйе Отырар өңірінің батыс жағына келіп шөгеді де, сол жерге Арыстанбабтың сүйегі қойылады. Арыстанбаб Түркістанда қайтыс болғанымен Отырарда жерленген. Жоғарыдағы әңгімеге қайта оралайық. Әмір Темір Түркістаннан кірпіштерді тасытып, Арыстанбабтың басына үлкен күмбезді кесене салдырыпты. Содан кейін ғана Қожа-Ахметке арнап салынып жатқан кесене құламапты да, әміршінің тірлігі алға басыпты. ==Сипаттамасы== [[Сурет:Yasavi plan.svg|thumb|right|200px|Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің сызбасы]] Қожа Ахмет Ясауи кесенесі — аса үлкен порталды [[күмбезді құрылыс]]. Оның ені — 46,5 м, ұзындығы — 65 м. Ғимараттың орасан зор порталы (ені — 50 метрге жуық, порталдық аркасының ұзындығы — 18,2 м) және бірнеше күмбезі бар. Оның орталық залының төңірегіне түрлі мақсатқа арналған 35 бөлме салынған. [[Жамағатхана]] (мұнда қазан тұруы себепті қазандық деп аталған) күмбезінің ұшар басына дейін есептегендегі ғимараттың биіктігі — '''37,5 метр'''. Сыртқы қабырғалардың қалындығы — 1,8—2 м, қазандық қабырғаларының қалындығы — 3 метр. Жалпы тұрқы симметриялы, жеке бөлшектері — ассиметриялы болып келетін бұл зәулім '''ғимарат 8 түрлі бөлмелер тобынан тұрады''': # '''Қазандық'''; # '''Үлкен Ақсарай'''; # '''Кіші Ақсарай'''; # '''Құдықхана'''; # '''Кітапхана'''; # '''Асхана'''; # '''Көрхана'''; # '''Мешіт'''; ===Негізгі және қосалқы бөлмелері=== Ол порталы оңтүстік-шығысқа, ал бүйір беттері тиісінше оңтүстік-батыс пен солтүстік-шығысқа қарайтын етіп салынған. Келген адам орталық залға бас порталдың сәнді есігі арқылы кіреді. Қазандық [[Қазақстан]] мен [[Орта Азия]]дағы кірпіштен өрген [[күмбез]]дердің ішіндегі ең үлкені, диаметрі 18,3 метрлік күмбезбен көмкерілген. Бұл бөлмеден өткен соң оюмен өрнектелген ағаш есік арқылы [[Қожа Ахмет Ясауи мүрдесі]] жатқан бөлмеге кіруге болады. Көрхананың қос қабат күмбезін кейде [[Мұхаммед Ханафия]] порталы деп те атайды. Қазандықтан өзге бөлмелерге қарай қос қатарлы сегіз дәліз тарайды. Бұл дәліздер ғимаратты сегіз дара блокқа бөледі. Әр блокта архитектурасы да, пайдаланатын мақсаты да әр қилы бөлмелер бар. Оңтүстік-батыс блокта мешіт орналасқан. Ал оңтүстік-шығыс блокта [[халимкана]] бар. [[Халимкана]]да [[дүйсенбі]] мен [[жұма]] күндері кедей-кепшік пен дәруіштерге тегін үлестірілетін тағам — [[халим]] әзірленетін болған. Солтүстік-шығыс блокта [[құдықхана]], ал солтүстік-батыс блокта [[Үлкен Ақсарай]] орналасқан. Оңтүстік-батыс және солтүстік-шығыс жақтарының орта тұсында өзінің архитектуралық тұрқы жағынан біртектес, қабатты залдар — [[Кіші Ақсарай]] мен кітапхана бар. Кесенедегі сегіз дәліздің алтауы өтпелі де, екеуі — тұйық. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі тек зират болумен шектелмей, мешіт-медреселік қызметтерді де атқарған. Түрлі мақсаттағы бөлмелердің басын осылайша біріктіру өз заманының тамаша үлгісі болып табылады. Кітапхана мен Ақсарай бөлмелері көлденең аркалармен жабылған. Төбені осылайша жабу түрлі пішімдағы [[күмбез]]дерге, тұрқы шаңырақ тәрізді иықтар мен жаппаларға негіз болып тұр. Бұл жаппаларда көтеруші аркалардың өзара қиылысу элементтері Орталық Азия архитектурасында сол кезге дейін кездеспеген елеулі жаңалық болып табылады. Негізгі бөлмелер — қазандықта, көрхана мен мешітте қос қабатты арқалар жоқ, олардың әрқайсысының қабырғаларынан төрт- төрттен ойықшалар жасалған. Күмбездердің ішкі беті алуан тұрпаттағы [[сталакиттер]]мен көмкерілген. Бұлар арша ағашынан жасалған білезіктермен бекітілген. Кесененің сырт қабырғаларының көмкерілуі үш бөлікке жіктеледі. [[Сурет:Khoja ahmed Yasavi dome.jpg|thumb|right|200px|Өрнектелген жазулар]] Оның орта бөлігіне үлкен көлемдегі өрнектелген жазулар түсірілген, жоғары жағына — эпиграфтық [[фриз]], төменгі жағына (ірге бөлігіне) биіктігі — 1,85 м [[Кенере|тас кенере]] жүргізілген. Ӏрге бөлігі қашалған тас тақталармен дәнекерленген. Кесененің үш қабырғасының үстіңгі жағымен өтетін эпиграфтық фризде [[Құран]]нан алынған сөздер жазылған. Эпиграфтық фриздің жазулары терракоталық фонда құйма кірпіштермен өрнектелген. Фриздің биіктігі — 2,37 м. Жазулар көгілдір қышпен өрнектеліп, қара көк түсті кірпіштермен көлеңке түсірілген. Ғимараттың солтүстік бетіндегі екі бұрыштың екеуінде циллиндр түріндегі діңгектер бар. Бұл діңгектерге де куфа қарпімен жазылған жазулар мен ою-өрнектер түсірілген. Жазулардың арасынан '''"Алла"''', '''"Мұхаммед"''', '''"О, жарылқаушы"''', '''"Билік Аллада"''', '''"Алла менің әміршім"''' деген секілді, т.б. сөздерді оқуға болады. Кесененің солтүстік-шығыс бетінде [[Ӏлияс хан]] ойығының үстіндегі [[фриз]] соңында "Шираздық Қожа Хасан" деген сөз және "һиджраның 800 жылы" деп жазылған. Көрхананың қатпарлы күмбезінің жоғары жақтауы мен алты бұрышты тақтайшада куфалық стильмен шираздық мозаикашы [[Шемс Әбд әл-Уақаб]]тың есімі жазылған. Ол күмбездің қатпарлы қабырғаларына өрнектер жасаған шебер еді. Бас порталдың екі жағында биік мұнарамен жиектелген зәулім аркасы бар. Оның ені — 50 метрге, ішінің ұзындығы — 18,2 метрге, биіктігі — 37,5 метрге тең. Порталдың салынып бітпей қалған қос қанаты үстінен арка үш бұрыш тәрізденіп көрінеді. [[Әмір Темір]]дің кезінде бас порталдың тек нұсқасы ғана бар-ды, оның құрылысын 1583—98 ж. Бұхарды билеген [[I Абдолла Хан|Абдолла хан]] аяқтады. [[I Абдолла Хан|Абдолла хан]] заманындағы жөндеу жұмыстарына арналған ағаш діңгектер бүгінге дейін сақталған. XIX ғасырда Қоқан билігі тұсында мұнаралар мен порталға қарабайыр корғану орындары салынып, қам кесекпен қоршалып, кесене қамалға айналдырылған. [[Сурет:Комплекс Ахмеда Ясави; казан.jpg|thumb|left|300px| [[Тайқазан]] (Қазандықта(Орталық зал) орналасқан)]] Орталық зал — қазандық төбесі жалаң қабат күмбезбен көмкерілген төртбұрышты бөлме. Қазандық күмбезі сегіз қырлы, діңгек үстіндегі желкенге табан тірейді. Қазандық күмбезінің ішкі жағы — 18,2 метрге , сырты — 20,5 метрге тең. Қазандық көрхана және мешіт кабырғаларының теменгі жағы алты бұрышты көгілдір тақтайлардан тұратын биіктігі — 1,5 метрлік майолика тыстамамен қапталып, мозаикалық өрнектермен әшекейленген. Әрі мозаикалық бедермен көлеңкелендірілген. Ал еденге жанасар тұста бетіне өсімдік өрнегі салынып, тастан қашалған белдеушелер жүргізілген. [[Қола]]дан соғылып, [[алтын]], [[күміс]] жалатылған есік тұтқалары мен алты [[шырағдан]] да халық өнерінің лағыл-маржандарының қатарына жатады. Бұларда да оны жасаушы исфаһандық шебер [[Тадж әд-Дин Изеддин]]нің есімі жазылған. Қола шырағдандағы жазулар һиджраның 799 жылы 20 рамазанында жасалғандығын көрсетеді. Бүкіл құрылыстың мағыналық кіндігі — әулиенің көрханасы болып табылады. Бұл — қабырғаларының ұзындығы — 7,15 метрлік төртбұрышты бөлме. Қабырғаларында [[сталактиттер]]мен әшекейленген тайыздау ойықтары бар. Көрхананың төбесі қос қабатты күмбезбен көмкерілген. Ішкі күмбезі — құрылыстық, сыртқы күмбезі — көркемдік міндет атқарады. Көрхана күмбезі бұрыш-бұрыштағы төрт білікке тіреліп, биік мойындықпен көтерілген. Сыртқы күмбезі қатпарлы. Бұл қатпарлар өсімдік өрнекті пішіндес мозаикамен қапталған. Солтүстік портал қабырғаларының көркемдігі көрген жанды таң қалдырады. Үш ширектік діңгекшелері алты қырлы тақталармен қапталған, көгілдір түсті бояулармен айшықталған. Көрхананың дәл ортасында [[Қожа Ахмет Ясауи]]дің сағана-құлпытасы орнатылған. Ол жасыл түсті [[яшма]]дан жасалған, ернеуіне нәзік өрнектер салынған. [[Қазандық]] пен көрханадағы [[Сафар шебер]] өрнектеп жасалған ағаш есіктер көркемдігімен көз жауын алады. Көрхана есігінің ою-өрнектері сүйекпен ерекше нақышталған. [[Есік]] жұқа темірмен қақталып, оған алтынмен жазулар түсірілген. Есіктің үстіндегі тас тақтайға көрхана Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылғандығы жайында жазылған. Кесененің мешіті де аса бір тамаша архитектуралық құрылыс. [[Сурет:DSC05147 кудукхана.jpg|thumb|right|200px|Кесене ішіндегі [[Құдықхана]]]] Ол мойындығында 16 терезесі бар, шағындау қос қабат күмбезді сопақшалау келген зал. Оған қазандық бөлмесінен [[Жолбарыс хан дәлізі]] арқылы өтуге болады. Мешіттің батыс жақ кабырғасына [[Мекке]]дегі [[Қағба]] сияқтандырып 3,5x2,5 метрлік мозаикалық [[михраб]] орнатылған. [[Михраб]] мешітке ерекше көрік беріп тұр. Оның беті мозаикамен және өсімдік суретімен әшекейленген. [[Михраб]] — жебе ұшты арқасы бар ойық. Бұл ойық көгілдір түсті мозаикамен көркемделген, тік бұрышты сәндік белдеумен қоршалған, оған ақ әріптермен Құран сөздері жазылған. Әр жерден әсемдік үшін жалатылған алтынның сілемі көзге шалынады. Кесененің оңтүстік-батыс жағында діншілдердің ораза ұстауына және [[Құдай]]ға құлшылық етуіне арналған жер асты мінажатханалары [[Қожа Ахмет Ясауи]]дің көзі тірі кезінде жасалып, қайта жаңғыртылған. XVI ғасырда мешітке іргелес қосалқы бөлмелер тұрғызылған. Бұлар: батыс беткейдегі дәрет алатын [[тахаратхана]] мен [[Үлкен Ақсарай]]дың солтүстік- шығысындағы "балхи" тәсіліндегі иықпен көмкерілген жер асты зираты. XVI ғасырдан кесененің жекелеген бөлмелеріне әйгілі адамдардың сүйектері қойыла бастады. [[Сурет:Мавзолей Есимхана. Город Туркестан.jpg|thumb|left|200px|Есім хан кесенесі]] 1864 ж. Черняев бастаған Ресей әскерлері Түркістан қаласын алған кезде [[полковник Веревкин]] қала қорғаушылары бас сауғалаған Қожа Ахмет Ясауи кесенесін [[зеңбірек]]пен атқылады. Оның снарядтары кесенені 11 жерден опырып кетті. 1871—72 жылдары А. Кун 7 дана фотосуретті "Түркістан" альбомын құрастырды. Бұл әлем жұртшылығының пікірін Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне бұруға белгілі дәрежеде әсер етті. Соның нәтижесінде Ресей өкімет орындары Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне көңіл бөле бастады. 1884 ж. патша үкіметі кесенені жөндеуге 15 мың сом қаржы бөлді. XIX ғасырдың соңына қарай ғалымдар Қожа Ахмет Ясауи кесенесі— эпиграфикасын зерттеуге ден қоя бастады. ==Монеталарда== <gallery> Сурет:S-Turkestan-r.jpg|ҚР-ның күміс монетасы "Әлемнің үздік мешіттері" Сурет:RR5012-0001R PL Мавзолей-мечеть Ахмеда Ясави в г. Туркестане (Республика Казахстан).png|Ресей Банкінің монетасы Сурет:Stamp of Kazakhstan 300-302.jpg|Қожа Ахмет Ясауи кесенесі және [[Тайқазан]] Сурет:1989 CPA 6136.jpg|КСРО пошта маркасы </gallery> ==Суреттер галереясы== <gallery> Сурет:View of the Mosque of Hazrat in the town of Turkestan.JPG| [[Түркістан (қала)|Түркістан қаласының]] ескі суреті, алғаш [[1879]] жылы жарық көрген Сурет:Стена средневековой городской цитадели. Город Туркестан.jpg|Кесене қабырғасы Сурет:Turkestan.jpg| Кесененің шығыс жақтан көрінісі Сурет:Ханака Ахмеда Ясави, Туркестан 2007 001.jpg|Кесененің оңтүстік жақтан көрінісі Сурет:Khoja ahmed Yasavi dome.jpg|Өрнектелген жазулар Сурет:Қожа Ахмет Ясауи мавзолейі.jpg|Эпиграфтық фриздердегі сүрелер (көгілдір қышпен өрнектелген) Сурет:Чилляхана. Город Туркестан.jpg|Шілдехана(кесенеден 22 метр арақашықтықта орналасқан) Сурет:Мавзолей Рабиги Султан Бегим, Туркестан.jpg|[[Рабиға Сұлтан Бегім]] кесенесі Сурет:Мавзолей Есимхана. Город Туркестан.jpg|Есім хан кесенесі Сурет:Баня восточная, XVI-XVIII вв. Город Туркестан.jpg|[[Шығыс моншасы]](кесенеден 150 метр арақашықтықта орналасқан) </gallery> {{commonscat|Mausoleum of Khoja Ahmed Yasavi}} ==Сыртқы сілтемелер== * [http://www.madenimura.kz/monuments/DocLib1/%D0%9E%D2%A3%D1%82%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D0%BA-%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B-%20%D2%9A%D0%BE%D0%B6%D0%B0%20%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%20%D0%AF%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%83%D0%B8%20%D0%BA%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%96,%20XIV%20%D2%93%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80.aspx Қожа Ахмет Яссауи кесенесі, XIV ғасыр]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://visitkazakhstan.kz/kk/guide/gallery/album/26/ Қожа Ахмет Яссауи кесенесі (суреттер)] * [http://www.panoramio.com/photo/50564340 Қожа Ахмет Яссауи Кесенесі (Mausoleum of Khoja Ahmet Yassavi)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161019172438/http://www.panoramio.com/photo/50564340 |date=2016-10-19 }} == Дереккөздер == <references/> {{Қазақстандағы Әлемдік мұра}} {{Түркістан облысындағы республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстандағы Әлемдік мұра]] [[Санат:Ислам Қазақстанда]] [[Санат:Түркістан]] [[Санат:Қазақстан кесенелері]] {{Islam-stub}} e1gokc9swyr7em6j21brebah67bkgvw Гольф 0 22090 3056913 3038024 2022-08-02T18:43:55Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Golf_player_putting_green_2003.jpg|нобай|276x276 нүкте|Патт орындау кезіндегі гольф ойыншы]] '''Гольф''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">golf</span>'') — спорттық ойын, жекелеген қатысушылар немесе командалар, белгілі қашықтықты ең аз соққы санымен кішкентай допты арнайы шұңқырға сырғытпа таяқпен кіргізіп жарысады. == Тарихы == Бұл гольф ойыны [[Шотландия]]да пайда болған саналады, және оны бақташылар ойлап тапқан, олар асатаяқ (кейін сырғытпа таяқ) көмегімен тастарды қоян індеріне кіргізген. Болжам бойынша ойын [[14 ғасыр|XIV ғасырдың]] өзінде болған, ал [[15 ғасыр|XV ғасырда]] Шотландияда, "гоуф" ойнауға тыйым салатын бірнеше заңдар шықты. [[17 ғасыр|XVII ғасырда]] енді [[Нидерланд]]ыда сырығытпа таяқпен доп ойнай бастаған. Ойынның қазіргі түрі [[XIX ғасыр]]да Шотландияда берік қалыптасқан. [[Сурет:Ming_Emperor_Xuande_playing_Golf.jpg|нобай|300x300 нүкте|<span>Мин әулетінен Император Чжу Чжаньцзи </span>''Чуйван'' ойынын бейнелейтін көрініс ]] Ал заманауи гольф Шотландияда 15 ғасырда туған, ойынның көне түрлері анық емес және дау туғызады. Кейбір тарихшылар<ref><span class="citation"><span class="citation">''Brasch, Rudolph.''&#x20;</span></span></ref> гольф ойынын, [[Рим империясы]]нда болған паганикамен (''paganica'') байланыстырады, онда қатысушылар допқа соққыларды жасауға, қауырсынмен толтырылған иілген таяқ пайдаланған. Теориялардың бірінде паганика бүкіл Еуропа бойынша империяның аумақтық иеліктерінің өсуі бойынша б. д. 1 ғасырында тарады және бірте-бірте біз қазір<ref><span class="citation">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/438170/paganica paganica (game) – Britannica Online Encyclopedia](недоступная ссылка&nbsp;— [//web.archive.org/web/*/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/438170/paganica ''история'']) [[Категория:Википедия:Статьи с нерабочими ссылками]] .&#x20; </span></ref>  ойынға эволюция жасаған. Басқа көзқарас деп предком гольф еді табылуы қытай ойын Чуйван ([[Қытай тілі|қыт.]]<span> </span><span lang="zh-cn">捶丸</span> — итеруге шар), кең таралған кезеңінде 8-14 ғасырлардағы<ref><span class="citation">[http://kaleidoscope.cultural-china.com/en/141Kaleidoscope598.html Golf (Chui wan) – China culture] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130326014634/http://kaleidoscope.cultural-china.com/en/141Kaleidoscope598.html |date=2013-03-26 }}.&#x20; </span></ref>. Свиток заманнан [[Мин империясы|әулетінің Мин]], датируемый 1368 жылмен бар атауы "Күзгі пир", бейнелейді мүшелерінің қытай император ауласының, размахивающих нәрсе затына ұқсас гольф сырғытпа таяқтары да әрекеттері жүру кішкентай доп шұңқыр. Болжам бойынша, чуйван белгілі болды Еуропадағы [[Орта ғасырлар|Орта ғасыр]]. Тағы бір ерте ойындар, - деп ескертеді заманауи гольф болып табылады ойын "камбука" (ағыл. ''cambuca'', франц. ''chambot'')<ref name="TUGB54"><span class="citation"><span class="citation">[http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=QGvBn-wOy4EC&oi=fnd&pg=PA1&dq=lob+wedge+history&ots=W9oxyaUmSP&sig=6ojRy1wz353wbgt2i1xwop7PdRc#PPP1,M1 The ultimate golf book].&nbsp;</span></span></ref>. Бұл ойын жазылуға Төменгі жер, Германия және Англия. Дегенмен, заманауи гольф Шотландиядан шыққан, бірінші ойындар 1457 жылы Шотландия королі Яков II гольфты тыйым салу туралы жарлығында аталады, өйткені ол садақшыларды оқытуда көңілдері бөлінген<ref>[http://www.golf-information.info/history-of-golf.html History Of Golf] Golf Information.info.</ref>. Көптеген гольф ойыншыларының зиярат ету орны Сент-Андрустағы ''Old Course''<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Old Course at St Andrews|Old Course at St Andrews]]</span>''<span>)</span><ref>Cochrane, Alistair (ed) Science and Golf IV: proceedings of the World Scientific Congress of Golf.</ref> гольф алаңы, ''Links''<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Links (golf)|Links]]</span>''<span>)</span> (алаңдардың ең көне түрі) үлгісіндегі алаң. ''Old Course'' тарихы 1574 жылдан бастау алады. Ойын Шотландияның Шығыс Лотиан қаласындағы, ''Musselburgh Links''<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Musselburgh Links|Musselburgh Links]]</span>''<span>) гольф алаңында</span>, 1672 жылы 2 мамыр құжатталған. Осы алаң тарихта әлемде бірінші саналады, бұны [[Гиннесс рекордтар кітабы|Гиннесстің рекордтар кітабынан]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/edinburgh_and_east/7949045.stm Links plays into the record books] BBC.</ref><ref><span class="citation">[http://www.pgatour.com/2009/tourlife/travel/03/23/course_of_week/index.html Recognition for the world's oldest links, at last] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604120255/http://www.pgatour.com/2009/tourlife/travel/03/23/course_of_week/index.html |date=2011-06-04 }}(недоступная ссылка&nbsp;— [//web.archive.org/web/*/http://www.pgatour.com/2009/tourlife/travel/03/23/course_of_week/index.html ''история'']) [[Категория:Википедия:Статьи с нерабочими ссылками]] .&#x20; </span></ref> көруге болады. Гольф ойының ережесінің <span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Rules of golf|Rules of golf]]</span>''<span>)</span> ең ерте нұсқасы 1744 жылы наурыз айында ''Company of Gentlemen Golfers ''қоғамы үшінқұрылған, олар ''Leith Links''<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Leith Links|Leith Links]]</span>''<span>)</span><ref>[http://www.ruleshistory.com/ «Historical Rules of Golf»]. ruleshistory.com.</ref> (қазіргі ''The Honourable Company of Edinburgh Golfers ''қоғамы, резиденциясы ''Muirfield''<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Muirfield|Muirfield]]</span>''<span>)</span> алаңы болып табылады, ол Галлэйн<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Gullane|Gullane]]</span>''<span>) қаласында (</span>Шығыс Лотиан, Шотландия) орналасқан. Гольфтен бірінші турнир, The Open Championship<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:The Open Championship|The Open Championship]]</span>''<span>)</span>, 1860 жылдың 17 қазанында Прествикский гольф-клубында<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Prestwick Golf Club|Prestwick Golf Club]]</span>''<span>)</span>, Оңтүстік Эйрширде, Шотландияда өтті<ref>[http://www.pgatour.com/2007/travel/07/16/trans_071607/index.html The Open Championship — More Scottish than British] (недоступная ссылка&nbsp;с 23-05-2013 (1196&nbsp;дней)&nbsp;— [//web.archive.org/web/*/http://www.pgatour.com/2007/travel/07/16/trans_071607/index.html ''история''],&nbsp;[//web.archive.org/web/20130501/http://www.pgatour.com/2007/travel/07/16/trans_071607/index.html ''копия'']) [[Категория:Википедия:Статьи с нерабочими ссылками с мая 2013]] PGA Tour.</ref>.<nowiki> </nowiki> == Гольф алаңы == [[Сурет:Golf_field.svg|оңға|нобай|278x278 нүкте|1 Бастапқы алаңы (teeing ground), 2 Су кедергі (water hazard), 3 Тегіс емес алаң (rough), 4-Алаң артындағы аймақ (out of bounds), 5 Құмды аймақ (sand bunker), 6 Су кедергі (water hazard), 7 Тегіс өріс (fairway), 8 Грин (putting green), 9 Жалауша (flagstick), 10 Лунка (hole)]] Гольф алаңы шұңқырлар сериясынан тұрады, олардың әрқайсысы өзінің бастапқы алаңынан<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Teeing ground|Teeing ground]]</span>''<span>)</span> тұрады. Бастапқы алаң екі белгімен белгіленеді және олар рұқсат етілген аймақ шекараларын көрсетеді, онда допқа арналған қазық<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Tee|Tee]]</span>''<span>)</span> орнатылуы мүмкін. Сондай-ақ, алаңның бір бөлігі тегіс алаң және бұдыр өріс ([[:en:Fairway (golf)#Fairway and rough|Fairway and rough]]<span> </span>(ағыл.)) болып табылады және өзге де кедергілер<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Hazard (golf)|Hazard (golf)]]</span>''<span>)</span>. Алаңның финалдық бөлігінде лунка болып табылады, ол бағдарлану үшін, қандай да бір жолмен (көбінесе жалаушамен) белгіленеді.Лунка арнайы көк шалғын "гринде" ([[:en:Fairway (golf)#Putting green|Putting green]]<span> </span>(ағыл.)) орналасады, мұнда шөптің биіктігі ең аз. Өзге де орындарда алаңнан өтуді қиындату үшін шөптің биіктігі әр түрлі болуы мүмкін. Көптеген шұңқырлар бір сызықтың бойында тікелей қарағанда бастапқы алаңнан гринге дейін орналасады, алайда кейбір шұңқырлар оң немесе сол жағынан ауытқуы мүмкін. Мұндай шұңқырлар, әдетте, "доглег" (ағыл. ''dogleg, ''ит табанының пішініндегі жасалған сілтеме) деп аталады. Лунка "сол доглег" немесе "оң доглег" деп аталуы мүмкін, қай тарапқа тікелей бағытта орналасқанына байланысты. Кейде лункаға бағытталуы мүмкін, екі рет иілуі мүмкін, бұл жағдайда лунка "қосар доглег" деп аталады. Гольфтың типтік алаңы, 18 шұңқырлардан тұрады, бірақ сондай-ақ тоғыз лункалы алаңдар кең таралған, тиісінше, раундына<ref name="Encarta"><cite id="CITEREF">[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761570500/Golf.html#p2 "Golf"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091028013420/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761570500/Golf.html#p2 |date=2009-10-28 }},&#x20;''Golf'', Encarta<span class="printonly">, &#x3C;http://encarta.msn.com/encyclopedia_761570500/Golf.html#p2& {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091028013420/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761570500/Golf.html#p2& |date=2009-10-28 }}#x3E;</span>.&#x20;Тексерілген 20 желтоқсан 2007.</cite><cite id="CITEREF"></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Golf&rft.title=Golf&rft.pub=%5B%5BEncarta%5D%5D&rft_id=http%3A%2F%2Fencarta.msn.com%2Fencyclopedia_761570500%2FGolf.html%23p2">&nbsp;</span><span></span></ref><ref><span class="citation">[http://www.hildenpark.co.uk/golf/golfcourse.html Hill den Park – 9 Hole Golf Course].&#x20; hilden park.co.uk.&#x20;Тексерілген 20 желтоқсан 2007.&#x20;[http://web.archive.org/web/20071222001759/http://www.hildenpark.co.uk/golf/golfcourse.html Архивировано из первоисточника 22 желтоқсан 2007].</span><span class="citation"></span></ref> екі рет ойналады. Бастапқы шотландтық алаңдар негізінен дюндарда (''links'') орналасқан, олар өзеннің жағасы жанында орналасқан және жер қабатымен жабылған.<ref><span class="citation">[http://www.etymonline.com/index.php?search=links&searchmode=none Online Etymology Dictionary definition of the word Links].&#x20; </span></ref> Бұл "линкс" терминінің туындауына алып келді, ол құмды жағалау табиғи негізінде салынған гольф алаңы дегенді білдіреді. == Ойын ережесі == [[Сурет:Golf_dall'elicottero.jpg|нобай|200x200 нүкте|Гольфке арналған алаң]] Әрбір ойынға қатысушы белгіленген тәртіппен лункадардың (әдетте 18) белгілі бір саны өтуі тиіс. Бұл жағдайда лунка жердегі тесік және ойындар үшін арналған бүкіл алаң аталады. Алаңқай, әдетте: * бастапқы аймақ — "ти" алаңы ("Тэ", "Т" -тәріздес тұғыр"); * негізгі аймақ ([[Ағылшын тілі|ағылш.]] ''<span lang="en">fairway</span>'', "тура бағыт"; сал. [[фарватер]]); * лункасы ойылған арнайы алаңдар — "лужайкалардан" (green) тұрады. Ойын үшін алаңда әр түрлі кедергілер — су бөгеттері, құм толтырылған [[бункер]]лер, түптер, ағаштар, биік шөптер бола алады. Бастау үшін ойыншы сәйкестендіруі белгісімен белгілеген допты тегістелген алаңға ("ти" алаңы) орнатады. Дұрысында гольфші, әдетте, бірінші болып соққы негізгі алаңын өткізу доп, оған бірнеше инсульт (түріне байланысты алаңы және кіре грин — алаң идеалды шөп, доп домалап барады кедергілер жоқ. Үшін гол доп лунку бастап грин пайдаланылады арнайы түрі имек аяқ — паттер. Халықаралық гольф ойынының стандарт ережелерін, 2004 жылы Сент-Андрус гольф-клубынан <span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:The Royal and Ancient Golf Club of St Andrews|Golf Club of St Andrews]]</span>''<span>)</span> бөлінген, Сент-Андрус, Файфта орналасқан, АҚШ гольф<nowiki> </nowiki>қауымдастығымен <span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:United States Golf Association|United States Golf Association]]</span>''<span>)</span> (USGA)<ref><span class="citation">[http://www.usga.org/playing/rules/rules_of_golf.html# The Rules of Golf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071011003259/http://www.usga.org/playing/rules/rules_of_golf.html |date=2007-10-11 }}.&#x20; </span></ref><ref name="ROG"><span class="citation">[http://www.randa.org/flash/rules/PDF/RoG2004.pdf Rules of Golf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071031100139/http://www.randa.org/flash/rules/PDF/RoG2004.pdf |date=2007-10-31 }}&#x20;(PDF).&#x20; </span></ref> бірлескен The R&A құрылады. Ереже негізінде адалдық қағидаты жатыр. Айтылып кеткендей ресми басылым мұқабасында: "Доппен ол қалай жатса солай ойна да, сол алаңда ойна, және кез келген жағдайда адалдық таныт" (''Play the ball as it lies, play the course as you find it, and if you cannot do either, do what is fair''). Ойыншы-әуесқойға мәртебесіне қатысты қатаң шектеулер бар<ref><span class="citation">[http://www.usga.org/playing/amateur_status/amateur_status.html Amateur Status].&#x20; </span></ref>. Істің мәні бойынша, кез келген, кім де кім бір күні гольф оқу ақысын алса немесе ақшаға гольф ойнаған болса, ол әуесқой болып саналуы мүмкін емес және әуесқойлар үшін жарыстарға қатыса алмайды. Алайда, әуесқойлар қатаң түрде белгілі бір рәсімге сәйкес төлеу шығындарын алуы мүмкін және ойыншы-әуесқой мәртебесі үшін ережелерінде белгіленген нормалар шегінде ақшалай емес жүлделер қабылдай алады . Басқа ресми ережелерден басқа ойыншылар, гольф-этикет<nowiki> </nowiki><span>(</span>[[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">[[:en:Golf etiquette|Golf etiquette]]</span>''<span>)</span> деп аталатын гольфте қабылданған гольф ережелерін және әдет-ғұрыптарын сақтауы керек. Этикет ережелері қауіпсіздік, адалдық, ойын қарқыны және гольфке арналған алаңдардың сақталуын қадағалауға байланысты ойыншы міндеттемесі сияқты мәселелерге қатысты . Дегенмен этикетті бұзғаны үшін айыптық ұпай көзделмесе де, ойыншылар ойынға қызығушылығын қолдау үшін, жаңадан келгендерге ойын тәжірибесін алу мүмкіндігіне ие болу үшін оны сақтауға тырысады. Гольфтегі аайыппұлдар белгілі бір жағдайларға байланысты шартталған. Айыппұл ойыншыға оған допқа артық соққы санын аудару жолымен қолданылады. Талпыныстар ережені бұзғаны үшін қосылады немесе доп соққысынан кейін допты қайтадан ойынға қосу мүмкін емес жағдайда көрсетіледі. Жоғалған доп немесе алаңдар шекарасынан ұшып шыққан доп, бір соққы және қашықтық жоғалту дейінгі мөлшерде айыппұл салынады. Бір соққы айыппұл, сондай-ақ егер доп ойыншы жабдықтарының қандай да бір бөлігімен жылжыған соққы жасауға кедергіні алып тастауға әрекет жасаған жағдайда орын ауыстыруына әкелген жағдайда аударылылады. Егер ойыншы өзінің добын ұрмаса, оған екі соққы көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салынады. Бұзушылықтың көпшілігі айыппұлмен жазаланады, алайда, ұры-қарылық, саналы түрде ережелерді бұзғаны үшін шеттетілу шарасы да қолданылуы мүмкін. === Терминдер === * '''Грин''' (ағыл. ''green'' — "жасыл көгал") гольф алаңының дөңгелек пішінді ең қысқа шабылған шөбі, бұнда лунка өзі орналасқан<ref name="slovar"><span class="citation">[http://golf.putter-club.com/o-golfe/kratkiy-slovar-golfa.html Краткий словарь гольфа].</span></ref>. * '''Фервей''' — (ағыл. ''fairway'' — "тегіс шабылған шөппен орталық аллея") салыстырма өрістің тегіс бөлігі, орташа ұзындығы бар шөп; өрістің басым бөлігін алып жатыр<ref name="slovar"/>. * '''Раф''' — шөптері биік учаскелері, жиектегіш фервей және грин<ref name="slovar"/>. * '''Патт''' — гринде орындалатын жеңіл [[соққы]], басты мақсаты: допты жылжытып лункаға кіргізу. * '''Свинг''' — кез келген сығытпамен тура соққы, соның ішінде гринде паттермен допты лункаға дөңгелету кезінде. * '''Драйв''' — негізгі соққы гольфе бастапқы алаңы, оның мақсаты жіберу доп арнайы клюшкой "драйвері" алысқа және дәл. * '''Слайс''' — (ағыл. ''slice'' — "резаный удар") бүйірлік ширатылған соққы кезде, доп, жіберілген ашық баспен имек таяқтар, ұшып тікелей, бірақ содан кейін қатты қабылданбайды оңға/солға (ойыншы үшін с правосторонней/левосторонней тұрақты)<ref>[http://www.golf.ru/page/vocabular/#slice Словарь гольф-терминов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110704173054/http://www.golf.ru/page/vocabular/#slice |date=2011-07-04 }} <span> </span>(рус.) <span> </span>(Тексерілген 15&nbsp;августа&nbsp;2008)</ref>. * '''Хук''' — (ағыл. ''hook'' — "ілгек") бүйірлік ширатылған соққы орындалған жабық баспен имек таяқтар, закруткой қарама-қарсы "слайсу". * '''Фейд''' — (ағыл. ''fade'') арнайы орындалған ойыншы бүйір ширатылған соққы, кем күшті ауытқу мүмкіндігімен тікелей траекториясын салыстырғанда "слайсом". Басқаша айтқанда, жеңіл "слайс". * '''Дро''' — (ағыл. ''draw'') арнайы орындалған ойыншы бүйір ширатылған соққы, кем күшті ауытқу мүмкіндігімен тікелей траекториясын салыстырғанда "хуком". Басқаша айтқанда, жеңіл "хук". * '''Чип''' — (ағыл. ''chip'') жеңіл соққы аз подскоком доп, кейін ол жалғастыруда катиться (орындалады арақашықтық 0-ден 5 метр шетінен грин). * '''Питч''' — (ағыл. ''pitch'') күшті соққы айтарлықтай подскоком доп, кейін ол жалғастыруда скакать, содан кейін катиться (орындалады қашықтықтың 5-тен 50 метр шетінен грин). * '''Жұп''' — (сокращение от "деген сөздер "паритет") болса, онда саны соққы, ойыншы өтуі тиіс лунку бойынша регламенттің. Бар үш түрлері "Бу" — бұл жұп-3, жұп-4 жұп-5, негізгі айырмашылық олардың қашықтықта ти (старт) дейін шұңқыр. Өте сирек, бірақ кездеседі және жұп-6. Орташа қашықтық шамамен 100-ге дейін 550 метр. Мысалы, жұп-3 (110 метр), жұп-4 (320 метр) және жұп-5 (480 метр). * '''Хол-ин-ван ("Лунка үшін жолы")''' — түсуін лунку с ти-бокс. * '''Берди ("Құс")''' — соққы саны бір жұптан аз. * '''Ине ("Орел")''' — соққы саны жұпқа екіге аз. * '''Альбатрос''' — соққы саны үш кем Жұп (тек лунках жұп-5 және 4) * '''Богги (bogey "Қарауыл") ''' — соққы саны бір артық бу. * '''Кедди''' көмекшісі ойыншы кімнің міндеттеріне кіреді көшіру спорттық мүкәммал мен көмек кеңестері. === Шот === {| class="wikitable" ! style="background:#dfdfdf; text-align:center;" |Шот ! style="background:#dfdfdf; text-align:center;" |Атауы ! style="background:#dfdfdf; text-align:center;" |Сипаттамасы |- style="text-align:center;" | Хол-ин-уан (Hole in one) |допты лункаға Ти бокстан түсіру |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " | -3 | Альбатрос (Albatross) | жұптан үш соққыдан кем |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " | -2 | Игл (Eagle) | жұптан екі соққыдан кем |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " | -1 | Берди (Birdie) | жұптан бір соққыдан кем |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " |E | Жұп (Par) |соққы саны, ол үшін гольфші лунканы регламенті бойынша өтуі тиіс |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " | +1 | Богги (Bogey) | жұптан бір соққыға көп |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " | +2 | Қос богги (Double bogey) | жұптан екі соққыға көп |- style="text-align:center;" | style="background:#efefef; " | +3 | Үш богги (Triple bogey) |жұптан үш соққыға артық |} == Құрал-саймандар == [[Сурет:Wood_putter_iron.jpg|нобай|200x200 нүкте|Таяқ түрлері. Солдан оңға қарай: вуд, паттер және айрон]] === Сырғытпа таяқтар === Гольф үшін ойыншы 14-тен артық емес сығыртпа таяқ түрін пайдалана алады. * '''Вуд''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Wood</span>'') — соққысы массивті баспен және бұрышпен жазықтықта 7° с-ден 15°-ке дейін сығыртпа таяқ. Вудпен допты ойынға қосады. Бұл допты 300 метрге ("Драйвер") қашықтыққа  дейін жіберуге мүмкіндік береді . * '''Айрон''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Iron</span>'') — допты көзделген нысанаға неғұрлым қысқа қашықтыққа басы күректәрізді жеңіл сығыртпа таяқ. Жазықтықта соққының көлбеу бұрышы 15° - тан 45°-қа дейін. Сығыртпалар нөмірлері бойынша ерекшеленеді. Үлкен нөмірі допты көкжиекке үлкен бұрышпен аз қашықтыққа жіберуге мүмкіндік береді. Соққының арақашықтығы 70-тен 150 метрге дейін. * '''Веджи''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Wedge</span>'') — айроннан соққы бетінің (45°-64°) бұрышының одан да үлкендігімен ерекшеленеді және допты қалқамен қағып жіберуге арналған, мысалы: аз қашықтыққа құмда (Sand Wedge) немесе шөпте (Chipping Wedge). * '''Паттер''' ([[Ағылшын тілі|ағыл.]] ''<span lang="en">Putter</span>'') — жеңіл басты Г-бейнелі сығыртпа таяқ, грин ойындары үшін және ''паттар'' түсіруге— домалатып соққы беру арқылы допты қуысқа түсіруге арналған. === Доптар === Кәдімгі ''гольф добының'' беті кішкене шұңқырлармен — димпалстармен (dimples) (оны ұрған жаққа шар бағытын жақсы "ұстау" үшін) жабылған. Кішкене шұңқырлар ауада кешіктіріледі де көрінбейтін қабықша құрылады, бұл: * шар ұшқанда тербелістерді азайтады , * шарды бұрау арқылы соққы кезінде көтергіш әсерін күшейтеді, * оның аэродинамикалық қасиеттерін жақсартады, допқа одан ары ұшуға мүмкіндік береді, "Шұңқыр беттің" аэродинамикалық артықшылығы "Аңыздарды бұзушылар" ғылыми-танымал телешоуының шығарылымдарының бірінде тексерілді, автомобильдің ұқсас (масштабированным) қаптамасының мысалында; шығарылымда көрсетілгендей ұтыс НАСА аэродинамикалық құбырда миниатюралық үлгісі ретінде сынау кезінде де, сондай-ақ толықөлшемді түрлендірілген автомобильдің жол сынаулары кезінде<ref>Mythbusters, 14-й эпизод 7-го сезона.</ref> отын шығынын азайту түрінде де алынды.  Екінші жағынан, Сеул Ұлттық университеті механикалық және аэроғарыштық инженерия факультетінің Чхве Хэчон тобының бекітуі бойынша, мұндай бет фактурасының кемшіліктері жоқ емес — задевании клюшкой орналасқан емес, ортасында тазартылып, бірнеше шұңқырлар, шар үлкен ықтималдықпен отклонится берілген. Балама ретінде зерттеушілер ұсынылды жағыңыз, шар желобки, поделят оның беті сегменттеріне түрлі нысандары (желобки құрады ауа қабығы бойынша рәсімделеді және тазартылып, бірнеше шұңқырлар). Себебі бетінің ауданы, атқаратын желобками, аз алаң тазартылып, бірнеше шұңқырлар орналасқан, онда айтуынша, рационализаторлар, ықтималдығын тап клюшкой "қате" желобок қарағанда "дұрыс емес" ямку<ref>[http://lenta.ru/news/2008/12/15/golf/ Корейские ученые изобрели идеальный шар для гольфа]</ref>. == Гольф-клубтар == Гольф әуесқойларын біріктіретін клубтар. == Турнирлер == Маңызды ерлер кәсіби турнирлері қатарына: Мастерс, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] Ашық чемпионаты (US Open), Британия Ашық чемпионаты (The Open Championship), және Кәсіби гольф қауымдастығының чемпионаты (PGA Championship) жатады. [[2009 жыл]]ы [[9 қазан]]да [[Копенгаген]]де өткен [[Халықаралық Олимпиада комитеті|ХОК]] 121 сессиясында 63 дауыспен 27 дауысқа қарсы<ref>«The International Olympic Committee (IOC) elected golf by an 63-27 vote and rugby by an 81-8 vote» [http://www.2009olympiccongress.com/international/en-gb/menu/home/mediacentre/news/golf-and-rugby-on-the-way-to-rio.htm Golf and rugby on the way to Rio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170716001913/http://www.2009olympiccongress.com/international/en-gb/menu/home/mediacentre/news/golf-and-rugby-on-the-way-to-rio.htm |date=2017-07-16 }}</ref> гольфты [[2016 Жазғы Олимпиада ойындары|2016 жылғы Рио-де-Жанейро Олимпиадалық ойындарының]]<ref>[http://www.olympic.org/en/content/Media/?articleNewsGroup=&articleId=73405 Golf and Rugby Join 2016 Olympic Programme]</ref>  бағдарламасына қосу шешілді. == Шағын-гольф == ''Негізгі мақала Мини-гольф''. '''Миниатюралық гольф''' немесе '''мини-гольф''' — ойын, XIX ғасырдың ортасынан бастап дами бастаған. Шағын гольф үшін алаң, гринді білдіреді, онда доптың қуыс жолына - түсуі қиын болуы үшін тастар, құм ұстағыштар, жасанды лабиринттер түріндегі және сол сияқты көптеген кедергілер жасалады. Ойыншы міндеті — әдеттегі гольфтегі сияқты допты қуысқа аз соққы санымен кіргізу қажет. Ойын тек "паттер" сығыртпасымен ғана жүргізіледі, қағидаларында свингке тыйым салынған. Көбінесе мини-гольф үшін ойық сәндік әшекейлермен, мәселен, тарихи стильде жабдықталған, сондай-ақ доп қуысқа жүргізуге: науа, туннельдер, механикалық көтергіштер, қақпан, жалған жолдар, доптың "ти"ға қайтып оралуы, және сол сияқты стандартты емес жолдар жасалған. Жалпы рекреациялық стиліне қарамастан, мини-гольфтен жарыстар өткізіледі, соның ішінде халықаралық жарыстар да ұйымдастырылады. == Ғарыштағы гольф == [[Ғарыш]]та сығыртпа таяқпен допқа бірінші соққы жасаған ғарышкер Алан Шепард болатын, ол [[1971 жыл]]ы [[Ай (серік)|Айдың]] бетіндегі Аполлон-14 экспедициясы кезінде орын алған.<ref>[http://www.hq.nasa.gov/alsj/a14/video14.html#Golf Apollo 14 Video Library]</ref> Бірінші рет ол сығыртпа таяқпен доптың жанынан мүлт кетті, бірақ екінші-әлсіз ай тартылысы және атмосфераның болмағандықтан доп бірнеше шақырымға ұшып кетті. [[2006 жыл]]ы [[23 қараша]] ресейлік ғарышкер Михаил Тюрин ашық ғарышқа шығу кезінде [[Халықаралық ғарыш станциясы]]нда канадалық Element 21 ("21-ші элемент") компанияның жарнамалық акциясы шеңберінде гольф добына соққы жасады. Соққы бір қолмен жасалды. Майкл Лопез-Алегриа ресейлік әріптесінің соққысын түсіруді жүзеге асырды. ХҒС бортына арнайы сығыртпа таяқтар мен доптар жеткізілді. Ашық ғарышқа шығу "Пирс" түйістіру бөлігінен "Орлан-М" скафандрларында жүзеге асырылды. [[Ғарыш қоқысы|Ғарыштық қоқыс]] болып табылатын гольф добы, ХҒС-на қауіп төндірмеуі атмосфераның тығыз қабаттарына кіріп, жойылады. Қандай жағдай болмасын Михаил Тюринде соққы жасауға үш доп болған. == Бұқаралық мәдениетте == 1937 жылы жарияланған, қазіргі заманғы [[фэнтези]]дің негізін қалаушы [[Джон Рональд Руэл Толкиен|Дж.]] [[Джон Рональд Руэл Толкиен|Р. Р.]] [[Джон Рональд Руэл Толкиен|Толкиннің]] "[[Хоббит немесе барып қайту (роман)|Хоббит, немесе сонда бару, және кері қайту]]" ертегі повесінде, гольфтың қалай туындағаны туралы баламалы нұсқасы айтылған. Нұсқасында Толкиннің оның түпкі атасы повестің басты кейіпкері Өкірген Бұқа атты [[Бильбо Бэггинс]]ті, хоббиттер үшін ерекше күш пен бойға ие [[Хоббиттер|хоббитті]] құрады: Гольфке арналған мынадай кинофильмдер бар: * х/ф "Гольф-клубы" (1980) * х/ф "Гольф-клубы 2" (1988) * х/ф "Қаңылтыр кубогы" (1996) * х/ф "Бақытты  Гилмор" (1996) * х/ф "Баггер Ванс аңызы" (2000) * х/ф "Триумф" (2005) [[Симулятор|Компьютерлік симуляторларда]] гольф өте көп түрі бар, қарапайым флэш ойындардан, өте озық ойындарға, нақты гольф үшін алаңдарға ұқсас жасалғандары бар. Арасында ең танымал гольф симуляторларға EA Sports фирмасының Tiger Woods PGA Tour сериясын, сондай-ақ [[Microsoft]] Games фирмасының Links сериясын атауға болады . == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Әдебиет == * ''Кевин Макгимпси, Дэвид Нич''. Гольф: раритеттер мен жәдігерлері. Гольф тарихы он сегіз лункада. — Ағылшын тілінен аударма Михаил Гребнева жалпы редакциясын басқарған Алексей Николова. ИД "Анатолий", 176 б. Москва 2006 * ''Кевин Макгимпси''. Гольф: қазақстан тарихы доп. — Ағылшын тілінен аударма Михаил Гребнева жалпы редакциясын басқарған Алексей Николова, ИД "Анатолий". 526. с. Москва 2006 * ''Б. Галлахер, М. Уилсон''. Гольф бастаушыларға арналған. — Аудару Т. Новикова. Фаир-Пресс, М. 2005, 192 б. == Сілтемелер == * [http://www.internationalgolffederation.org/ Халықаралық гольф Федерациясы] * [http://pgatour.com PGA Тур] [[Санат:Гольф]] hqtn1mdqglr0jmopqf7mo6h8a9cb3m6 Иіркөл (Қызылорда қалалық әкімдігі) 0 23700 3057104 2916545 2022-08-03T09:24:51Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Иіркөл |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 40|lat_sec = 59 |lon_deg =65|lon_min = 45|lon_sec =16 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қызылорда қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Қызылорда қалалық әкімдігі{{!}}Қызылорда |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Тасбөгет кенттік әкімдігі{{!}}Тасбөгет |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1950 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =112 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Иіркөл}} '''Иіркөл''' — [[Қызылорда облысы]], [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Тасбөгет кенттік әкімдігі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == [[Қызылорда]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 20 км-дей жерде, Иіркөл көлінің оңтүстік-батысында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 268 адам (137 ер адам және 131 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 112 адамды (57 ер адам және 55 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Инфрақұрылымы == Ауылда орта мектеп, емхана, кітапхана, клуб, сауда орталығы, т.б. мекемелер бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қызылорда қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Қызылорда қалалық әкімдігі елді мекендері]] mzkpl5p4yijq77esa5l6fdzpsw645c9 Адай көтерілісі 0 25098 3057021 2730204 2022-08-03T05:13:18Z Hedeyohu22 95142 мақаланы уикилендіру керек wikitext text/x-wiki '''Адай көтерілісі''' – [[Қазақстан]]дағы [[шаруа]] қожалықтарын күштеп [[ұжымдастыру]] тарихында бұл қозғалыстың шығу себептері, сипаты, қозғаушы күштері де [[Созақ көтерілісі]]мен және тағы басқа үлкенді-кішілі шаруалар наразылықтарымен өзара үндесіп және ұштасып жатыр. Адай, Табын руларының сол кездегі Қазақ өлкесі партия комитетінің басында отырған Голощекиннің қанқұйлы теріс, өктем саясатына, зорлық-зомбылығына карсы толқуы 1931 жылдың маусым-шілде айларында басталды. Ол зорлық пен өктемдік, елден салық жинау саясатының өрескелдігінен, ұжымдастырудын ел еркінен тыс, жойқын әкімшілік тұрғыда іске асырылуынан көрініс тапты. Қазақстандағы ұжымдастырудың ірі трагедияларының бірі - Адай көтерілісінің орталығы [[Маңғыстау ауданы]] болды. Адай даласы атанған көрші үш ауданды қамтыған бұл өлке 1928 ж. байларды жаппай тәркілеу және жаппай ұжымдастырудан босатылған өлке болатын. 1925 ж. [[Қазақстан]]ға келген бетте-ақ Голощекин жергілікті жағдайды саралап, талдап, төзімділікпен төңірегін жан-жақты шолып алудың орнына күн тәртібіне "ауылды кеңестендіру" ұранын төтенше қойған. Қазақ ауылын кеңестік жолмен дамытуды ақылға сыйымды балама жолдарын ұсынған С.Сәдуақасов, С.Қожанов, С.Меңдешев тәрізді азаматтардың пікірлеріне құлақ аспаған Голощекин [[Маңғыстау]] тәрізді саясаттан іргесі аулақ жатқан оқшау аймақтарда да ТОЖ-дарға (бірлесіп мал бағу серіктіктері) біріктіруді көздеді. Мұндай төтенше әрекетті көшпелі өмірге әбден көндіккен төңірек қолдай қоймады. Асықпай үгіт-насихат жүргізу мәселесі назардан тыс қалды. Қазақстанның ОГПУ (біріккен мемлекеттік саяси басқарма) органдарының 1930 ж. қазан айында контрреволюциялық ұйым туралы аңызды ойлап шығаруы жағдайды ұшықтыра түсті. [[Голощёкин Филипп Исаевич|Голощекиннің]] және Құрамысовтың атына жолдаған ресми хатында Қазақстан ГШ ОГПУ-ы бастығының орынбасары Альшанский мұндай контрреволюциялық ұйымның Форт-Александровскіде ашылғанын, оның бұрынғы Адай округінде әрекет жасағанын баяндады. Осы ұйымға қатысты деген сылтаумен 68 адам тұтқынға алынып, ал патша өкіметінің қызметкерлері 30 адам байлар мен саудагерлер ретінде айыпталған болатын. Бұл ұйым мүшелеріне төмендегідей айыптар тағылды: Ұйым "өзіндегі" қазақ коммунистерін жұмылдыру негізінде 1922 ж. Форт-Александровскіде қарулы көтеріліс дайындады; Адайлар еуропалықтарды қуып жіберу үшін барлық шараларды қолданып бақты, осыған байланысты жергілікті ұлтшылдық ерекше көрініс берді; Түгелдей байлармен, саудагерлермен және чиновниктер элементімен толтырып, округтегі кеңестік партия аппаратын басып алды. Сондай-ақ, партия ұйымы да әлеуметтік жат элементтермен бүлінген; Орталықтан жіберілген қазақ қызметкерлерге ықпал етудің орнына оларды соққыға жығу мен Адай жерінен қуып шығуға дейінгі барлық шараларды қолдана отырып, оларды ұйымдасқан қуғын-сүргінге ұшырату орын алған. ҚазОАТком мүшесі Ералиевті өлтіруді ұйымдастырған; Революциялық заңдылық бұрмаланды және шариғатпен - ақсақалдар салтымен ауыстырылды, құн, барымта және осы тәрізділер әдеттегі құбылыс болып алды; Ұйым округ таратылған соң, округтің таратылуына қарсы контрреволюциялық үгіттеу жүргізетін "Адайды құтқару" тобын құрды. [[Түркістан]]ға және [[Ауғанстан]]ға халықтың көшіп кетулерін ұйымдастыру туралы барлық адайлықтарды шақырған, контрреволюциялық үндеуді басып шығарды және таратты. Осыған байланысты 1929 ж. халық [[Түркіменстан]]ға жаппай көшті; Ұйым өзінің үндеуінде қарулы бас көтерулерге бандалар, соның ішінде Қ.Қошановтың бандасын ұйымдастыруға шақырды; [[Ұйым]] халық шаруашылығының барлық салаларын, әсіресе қаржыландыруды, кооперативтендіруді және даярлауларды түгелдей қамтитын экономикалық зиянкестікпен айналысты, осының салдарынан мемлекет осы жылдары миллиондаған шығынға батты. Көшпелі қазақ қоғамының, соның ішіндегі Адай даласының рулық тұрмысқа негізделген әдет-ғүрып, салт-дәстүрлерінің бәрі мұнда қылмыс ретінде қаралған. <ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref> ОГПУ өздері ойлап шығарған контрреволюциялық ұйымды басшылықсыз қалдыруға болмайтынын да түсінді, сондықтан да идеологиялық басшы ретінде өздері "Адай ханы" деп ат берген ірі бай [[Тұбанияз Алланиязов]]ты атап көрсетті. Осыған байланысты бұл мәселемен ұсталғандар кейде "Алланиязов ісімен" айыпталғандар деп те аталды. Адай көтерілісі - бір ғана рудың емес, осы Маңғыстау өңіріндегі барлық халықтың әділетсіздікке қарсы ұлттық наразылығы. Сипаты жағынан халықтық көтеріліске кедейлер мен батырақтар жаппай қатысқан, негізгі қозғаушы күші болған - орташалар. Уәкілдердің жергілікті жерлерде ұйымдастырған "социалистік жарыстары" да халықтың ашу-ызасын туғызды. Оның үстіне адайларға тек ет салығын ғана салған жоқ. Олар адамның ойы тұрмақ түсіне кірмес әртүрлі салықтар төлеуі тиіс болды. 1928—29 жылдың қыс айларында «Қызыл жүн» аталған жүн салығы, онымен қатар тері, сүйек, шүберек жинап тапсыру міндеті қойылды. Салық мөлшері өте көп болып, оны өтеу мүлде мүмкін болмады. Сондықтан қыстың қақаған аязында, ұлыған боранға қарамай кой қырқылды, түйе күзелді. Тұрғындар көрпелерін сөгіп, жүнін алды, алашаларын, арқанын түтіп жүн етті. Осындай құлақ естімеген, көз көрмеген әрекеттерге барғанның өзінде де «Қызыл жүн» жинау жоспарын орындай алмағандар айдауға түсті. Байлар мен кулактарды құрту кезінде оларға көмектесті деген желеумен кінә тағылған зиялылар да қамауға алына бастады. 7700 шаруа қожалығынан тұратын Маңғыстау ауданы 1931 ж. шілдеде шамамен мынандай топтарға бөлінді: халықтың 30 пайызы бейбіт жағдайда еңбек етіп жатты, ал 60 пайызы көтерілісшілермен болды, 10 пайыздайы кімдердің жағына шығарларын білмей абдырды. Бірлі-жарым ауылдар болмаса, Табын ауданындағы халық түгелдей дерлік кәтерілісшілерге қосылды. Олармен бірге сондай-ақ Жылқосы ауданының 11 әкімшілік ауылы және Доссор ауданының екі ауылының кейбір азаматтары көтеріліп, қолға түскен нәрсемен қаруланып, көтерілісшілер қатарын толықтырды. Үкіметтің күш қолдану саясатына бекем бел байлағанын, Адай даласына самсаған әскер түсіріп жатқанын көрген көтерілісшілер кәсіпшіліктерге, кооператив ұйымдарына, дайындау пункттеріне әділетсіз өкімет ошақтары деп қарап, жиі-жиі оларды талқандап, өртеп кетті. Барлау арқылы жалпы Маңғышлақ ауданында әр түрлі бағыттарда осындай ұрыстар жүргізіп жүрген жекелеген көтерілісшілер топтарын есептемегеннің өзінде, 600-800 адамдай топтасқан көтерілісшілер қолдары жасақталған. Бұл олардың солтүстік қанаттағы күштерінің негізгі саны болатын. Ал енді көтерілісшілердің оңтүстік күштері Оразбай атты бұрын мемлекеттік комиссияға жол сілтеуші болған адамның басшылығымен 150 адамдық азғантай отрядтарға бөлініп алып, [[Қарабұғаз шығанағы]]ның оңтүстіктігіндегі кәсіпшіліктерді түгелдей өздеріне қаратты. Оразбайдың өзі басқаратын 100 адамдық негізгі отряд түрікмендермен бірігіп әрекет жасау туралы келіссөздер жүргізді. Адайлар мен табындар жаппай көшіп, көтерілісші сарбаздарға ілесті. Маңғыстау өңірінде бұрын-соңды болмаған жаппай дүрлігу, босу басталды. 14 тамызға қарай Рагозин бастаған қалың қол Қоңырат құдығы маңында Үстірттен шығыста, дәл Түрікмен жерімен шекарада Оразбай қолын қоршауға алды. Форт-Александровскіден шыққан қарулы күштер Қарабұғаздың оңтүстік-шығысында Дейме құдығы ауданында тағы да бір мыңдай адамнан тұратын жасақтарды қоршап алды. [[Әскер]] бөлімдерінің көтерілісшілермен болған қантөгіс қақтығысы көтерілісшілердің 5 мыңдай қожалығының берілуімен аяқталды. Көтерілісшілердің үлкен отрядтары [[Барсакелмес]] батпағында ұсталды. 22 қыркүйекте Сенек құдығы маңында Ротермель бастаған отрядтар солтүстікке ұмтылған көтерілісшілермен қақтығысып тағы да жеңіске жетті. Жалпы қыркүйек айындағы әскери қимылдардың нәтижесінде үкімет өскерлері көшіп бара жатқан 3500 қазақ қожалықтарын кейін қайтарып әкелді. 196 көтерілісші, олардың ішінде 26 көтеріліс басшылары Фортта түрмеге қамалды. 128 тұтқын [[Гурьев]]ке жөнелтілді. Қыркүйек айында басқа да аудандардан тағы 97 адам тұтқындалды. 66 адамның тергеу ісі жедел түрде аяқталып, істері сотқа берілді. Аман қалған көтерілісшілердің кейбір топтары Түрікмен жеріне, [[Қарақалпақстан|Қарақалпақ]] арқылы Орта Азия республикаларына өтіп кетіп, [[Ауғанстан]], [[Иран]] асты.<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3 </ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Шаруалар көтерілістері]] [[Санат:Қазақстан тарихы]] k2bjovy0i4u73wt0gq76poocc241s8x Долинка (Қарағанды облысы) 0 27186 3056935 2915702 2022-08-02T21:28:39Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Долинка |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =49|lat_min =40|lat_sec =49 |lon_deg =72|lon_min =41|lon_sec =04 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қарағанды облысы |кестедегі облыс = Қарағанды облысы |ауданы = Шахтинск қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Шахтинск қалалық әкімдігі |мекен түрі = ауылдық округ |мекені = Долинка кенттік әкімдігі |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1909 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =5350 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Долинка''' (''Қоңыртөбе'') — [[Қарағанды облысы]] [[Шахтинск қалалық әкімдігі]] құрамындағы кент, [[Долинка кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == [[Шахтинск]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 5 км-дей жерде орналасқан. == Тарихы == Іргесі [[1909 жыл]]ы қаланған. 1909 жылы Халық Ағарту министрлігінің атынан мектеп пен ғибадатхана тұрғызылды, мың пұт астыққа арналған қоғамдық қойма салынды. Кусаин Абузаров, Яков Батерфельд, Павел Семенов және Григорий Черных сауда жасаған төрт азық-түлік дүкені болған. Жыл сайын 20-ы ақпан мен 1-ші қыркүйек арасында жәрмеңкелер өткізілген. [[1931 жыл|1931]]–[[1959 жыл|59]] жылдары КСРО-ның ГУЛАГ жүйесіне қарасты Қарағанды лагерлерінің (Карлаг) орталығы болды. Кентте Долинка шахта құрылысы кәсіпорны бар<ref>[http://inkaraganda.kz/articles/152726 110 лет немецкой вольной Долинке]</ref>. Долинкадан алыс емес жерде "Мамочкино кладбище" мемориалдық кешені орналасқан және онда 1930-1940 жылдары балалар мен олардың аналары, яғни Карлаг тұтқындары жерленген<ref> [https://informburo.kz/stati/mamochkino-kladbishche-kak-horonili-detey-repressirovannyh-zhenshchin.html "Мамочкино кладбище": как хоронили детей и репрессированных женщин]</ref>. Жерлеу орындары бұрынғы Карлаг басқармасы ғимаратынан бірнеше шақырым жерде орналасқан<ref>[https://rus.azattyq.org/a/dolinka-kladbische-detey-i-uznic-karlaga/25069646.html Кладбище детей и узниц Карлага сегодня]</ref>. "Мамочкино кладбище" мемориалдық кешенінің аумағында Карлаг лагерлерінде қаза тапқан украиндықтарға ескерткіш ашылған. Ескерткіш 2005 жылы 21 қыркүйекте ашылды және репрессияға ұшыраған украиндықтарды мәңгі еске алады. Олардың қатарында діни қызметкер Алексей Зарицкий болды. Ол 2001 жылы 27 маусымда Рим Папасы Иоанн Павел II-нің сапары кезінде 28 Украиналық грек католиктерінің қатарына қосылған болатын<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/russian/news/newsid_1410000/1410086.stm Папа покинул Украину]</ref>. Монумент Украиналық грекокатолиялық шіркеу өкілдерінің бастамасы бойынша бір кездері Карлаг еңбекпен түзеті лагері (қазіргі Карлаг мұражайы) орналасқан аумақта орнатылды<ref>[https://www.sakharov-center.ru/asfcd/pam/?t=pam&id=1467 Памятник украинцам, погибшим в Карлаге]</ref>. Зират ресми түрде 1960 жылдардың басында жабылды және 2003 жылы ғана мемориалдық кешен мәртебесін иеленді<ref> [https://informburo.kz/stati/mamochkino-kladbishche-kak-horonili-detey-repressirovannyh-zhenshchin.html "Мамочкино кладбище": как хоронили детей и репрессированных женщин]</ref>. == Халқы == 1909 жылдың соңына қарай Долинкада 280 отбасы, барлығы 1634 адам (812 әйел және 822 еркек) болды. Еділден келген шаруаларға 15303,4 оңдық жер берілген <ref>[http://inkaraganda.kz/articles/152726 110 лет немецкой вольной Долинке]</ref>. [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 6390 адам (3122 еркек және 3268 әйел) болса, [[2009 жыл]]ы 5350 адамды (2667 еркек және 2683 әйел) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шахтинск қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Шахтинск қалалық әкімдігі елді мекендері]] oc5z639hdyt4fzje77ycbevl6hupia6 Кішкенекөл 0 29051 3057105 2837513 2022-08-03T09:30:50Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауылы |атауы = Кішкенекөл |сурет = Kyzyltu.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg=53 |lat_min=38 |lat_sec=17 |lon_deg=72 |lon_min=20 |lon_sec=42 |CoordAddon = |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = 300px |облысы = Солтүстік Қазақстан облысы |кестедегі облыс = Солтүстік Қазақстан облысы{{!}}Солтүстік Қазақстан |ауданы = Уәлиханов ауданы |кестедегі аудан = Уәлиханов ауданы{{!}}Уәлиханов |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Кішкенекөл ауылдық округі{{!}}Кішкенекөл |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1928 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Қызылту'' |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = күрт континенталды |тұрғыны = 6814 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = Кішкенекөлдік |телефон коды = 71542 |пошта индексі = 151200 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = http://ua.sko.kz/ |сайт тілі = kk |сайт тілі 2 = ru }} '''Кішкенекөл''' — [[Солтүстік Қазақстан облысы]] [[Уәлиханов ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Кішкенекөл ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы - [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 340 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 7990 адам (3976 ер адам және 4014 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 6814 адамды (3322 ер адам және 3492 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Тарихы == Іргесі [[1928 жыл]]ы қаланған. Ауыл шаруашылығы машиналарын жөндеу шеберханасы, май, асфальт зауыттары, элеватор, диірмен, мехколонна, автобаза, т.б. мекемелер жұмыс істейді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Уәлиханов ауданы елді мекендері}} [[Санат:Уәлиханов ауданы елді мекендері]] d4ugqvkx8v1q8hr5dj6i57mvwqd7h5l Қоқан хандығы 0 29718 3057035 2882453 2022-08-03T06:38:06Z Kazman322 116706 Жалған ту wikitext text/x-wiki {{Тарихи мемлекеттер |атауы = Қоқан хандығы |статусы = [[Хандық]] |байрақ = |байрақ_сипаттамасы = |карта = Kokand1850.png |p1 = Бұхара хандығы |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = Flag of the Chagatai Khanate.svg |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = Ресей Империясы |flag_s4 = Flag of Russia.svg |құрылуы = 1709 |ыдырауы = 1876 |астана = [[Қоқан қаласы|Қоқан]] |тілі = [[Өзбек тілі|Өзбекше]] <br />[[Парсы тілі|Парсыша]] |қосымша_параметр = |параметр_мазмұны = |аумағы = 220&nbsp;мың км² |халқы = |дейін = Бұхара хандығы |д3 = |кейін = Түркістан генерал-губернаторлығы |к1 = |к2 = |к3 = }} '''Қоқан хандығы''' (1710 – 1876) – [[Ферғана аңғары|Ферғана]] жазығында 18 – 19 ғасырларда болған мемлекет. Астанасы – [[Қоқан қаласы]]. == Тарихы == Қоқан хандары өздерін [[Шыңғыс хан]]ның ұрпағымыз деп санаған. Негізінде олар минг (мың) тайпасының өкілдері болатын. Қоқан хандары әулетінің негізін салушы Шахрух би алғаш [[1710]] жылы шамасында Қоқан территориясында [[Бұхар хандығы]]нан тәуелсіз кішігірім иелік құрды. Оның немересі [[Ирдан би]] немесе Ерденбек би(1774 жылы дүниеден өткен) тұсында жүргізілген соғыстардың нәтижесінде Қоқан хандығының құрамына [[Әндіжан]], [[Наманган]], [[Маргелан]] иеліктері қосылды. [[1758]] жылы Бұхар хандығы оны мүлде дербес мемлекет деп қарады. 19 ғасырдың 1-жартысындағы билеушісі [[Әлім хан]] (1800 – 1809), [[Омар хан]] (1809 – 1822) және [[Мұхаммед Әлі]] (Мәделі, [[1822 – 1842]]) тұсында Қоқан хандығы дәуірлеп тұрды, саяси жағынан нығайып, территориясы ұлғайды. [[Ташкент]], [[Худжанд|Ходжент]], [[Қараегін|Қаратегін]], [[Дарбаза]], [[Куляб]], [[Алай]]ды өзіне қаратып алды. 1808 – 1815 жылдары Қоқан хандығы жойқын ұрыстардың нәтижесінде [[Абылай хан]] тұқымының қарамағындағы [[Шымкент]], Түркістан қалаларын жаулап алды. Түркістан қаласын жаулап алуы Қоқан хандығы мен Бұхара әмірі арасындағы қарым-қатынасты одан әрі ушықтыра түсті. [[Түркістан]]нан қашқан Тоқай төре Бұхара әміріне барып паналады. 19 ғасырдың 20-жылдары қоқандықтар Ұлы, Орта және Кіші жүз қазақтары қоныстанған Арал тенізінен Шу, Іле өзендеріне дейінгі аралықты жаулап алды. Соның нәтижесінде Қоқан хандығы ның шекарасы батыста [[Хиуа]], [[Бұхар]] хандықтарымен, шығысында Шығыс Түркістанмен, оңтүстікте Қаратегін, Дарбаза және Кулябпен шектесіп жатты, солтүстікнде Шудың орта ағысын бойлай отырып Балқашқа дейін жетті. Қоқан хандығы билеушілері Сырдария бойында Дінқорған, Қошқорған, Жаңақорған, Күмісқорған, Шымқорған, Жүлек, Шудың бойында [[Тоқмақ]], [[Бішкек|Пішпек]], [[Меркі]], [[Сарысуда]] [[Қаражар]], [[Төртқұман]], [[Ұлытау]] бекіністерін [[Қорағаты]] өз. бойында [[Иткешу]] бекінісін салдырды. [[1826]] жылы [[Тараз|Әулиеата]] бекінісінің негізі қаланды. Қоқан бекіністері төңірегінде көшіп-қонып жүрген қазақ қауымдары жылына түндік басы 6 қой, 24 қап көмір, 4 өгіз арба сексеуіл, 100 бау қамыс тапсыруға міндетті болды. Ал егіншілер егіс өнімінің үштен бірін Қоқан хандығы қазынасына төлеуге тиісті еді. Оның үстіне соғыс кезінде қару ұстауға жарайтын әрбір қазақ Қоқан бектерінің қол астында әскери қызмет атқаратын. Осындай езгіге қарсы қазақ халқы талай рет бас көтерді ([[1821]], [[1858]]). Бұл қозғалыстар жақсы ұйымдастырылмай жеңіліске ұшырады. Қоқан хандығы нда халықтың негізгі кәсібі егіншілік болды. Басты дақылдары мақта және күріш екті. Хандықтағы Қоқан, Әндіжан, Маргелан секілді ірі қалаларында жібек және мата шығаратын ұсақ кәсіпшіліктер едәуір дамыған болатын. Олардың беретін өнімдері елдің өз ішінде ғана сауда-саттыққа түсіп қоймай, басқа жақтарға да шығарылатын. Сонымен қатар Ферғана жазығын суландыру жүйелерін салу да кеңінен дамытылды. Мәделі хан билігінің ақырғы кезеңінде күшейген халық наразылығын, сол халықтың бас көтерулерін пайдаланған Бұхар әмірі Насрулла [[1839]], 1841 – 1842 жылдары Қоқан хандығы на бірнеше рет ойсырата соққы берді. Қоқан хандығының [[Ташкент]], [[Худжанд|Ходжент]], т.б. жерлерін өзіне қаратып алды, өз адамын Қоқанға әкім етіп тағайындады. Алайда көп ұзамай Әлім ханның немере інісі Шерәлі хан (1842 – 45) Қоқан хандығы н Бұхар әкімдерінен тазартып, Қоқанда хан болып біржолата орнықты. Насрулла жаулап алған Ташкент пен Ходжентті қайтарып алды. Шерәлі ханның мирасқорлары [[Худаяр]] (үзілісімен [[1845 – 1875]]және [[Малля]] (1858 – 1862) хандар тұсында Қоқан хандығы ның ішкі жағдайы барынша әлсіреді. 19 ғасырдың 2-жартысында [[Ресей]] әскерлерінің Орта Азия хандықтарын бағындыруға бағытталған шабуылы басталды. Орынбор ген.-губернаторы Перовский ұйымдастырған Хиуа экспедициясының ([[1839]]) сәтсіздігінен кейін, Ресей өкіметі Қоқан хандығы н жаулап алуға кірісті. Бұхар мен Хиуа хандықтарына қарсы болашақ жорықтарда патша өкіметі Қоқан хандығын өте қолайлы плацдарм деп қарады. Іштей әлсіреген Қоқан хандығы жақсы қаруланған Ресей әскеріне айтарлықтай қарсылық көрсете алмады. 1864 жылы маусым айының 4(17) күні полковник М.Г. Черняев басқарған орыс әскері Қоқанға қарасты Әулиеата қаласын басып алды. Қоқан билігіне қарсы Байзақ датқаны қоқандықтар 1864 жылы тамыз кезінде Шымкентте зеңбірек аузына байлап атады. Ресей әскері 1865 жылы 17 мамырда Ташкентті, [[1866]] жылы 24 мамырда [[Худжанд|Ходжентті]] алды. Хандығының едәуір бөлігінен айырылған Хұдаяр хан алым-салық мөлшерін көбейтті. Мұның өзі халықтың наразылығын туғызды. 1873 – 1876 жылдары болған көтеріліс Қоқан хандығы н одан әрі әлсіретті. Көтерілісті өз күшімен баса алмайтынын білген Хұдаяр хан Түркістан генерал-губернаторынан көмек сұрады. Ол Ресей әскерлерінің келуін күтпестен, 1875 жылы шілдеде Ташкентке барып, ондағы патша әкімшілігіне паналады. Патша өкіметі Насреддин бекті Қоқан хандығы ның ханы деп жариялады. Көтерілісті басып-жаныштау мақсатымен патша әкімшілігі жазалаушы отрядтар жарақтап, оларды көтеріліс шыққан аудандарға жіберді. [[1876]] жылы ақпанда Әндіжан мен Наманган арасында болған ұрыста көтерілісшілердің негізгі күші талқандалды. Сол жылғы 18 ақпанда Қоқан хандығы жойылып, оның орнына Түркістан генерал-губернаторлығына бағынатын Ферғана облысы құрылды.<ref>“Тараз энциклопедиясы”</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> == Дереккөздер == <references/> {{commons|Category:Khanate of Kokand}} [[Санат:Қоқан хандығы]] [[Санат:Орталық Азия тарихы]] [[Санат:Тәжікстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Өзбекстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Қазақстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Қырғызстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Парсы тілді мемлекеттер]] 1h4yrmaub075hxoz54ves8sfqch79qv 3057036 3057035 2022-08-03T06:38:16Z Kazman322 116706 wikitext text/x-wiki {{Тарихи мемлекеттер |атауы = Қоқан хандығы |статусы = [[Хандық]] |байрақ = |байрақ_сипаттамасы = |карта = Kokand1850.png |p1 = Бұхара хандығы |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = Flag of the Chagatai Khanate.svg |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = Ресей Империясы |flag_s4 = Flag of Russia.svg |құрылуы = 1709 |ыдырауы = 1876 |астана = [[Қоқан қаласы|Қоқан]] |тілі = [[Өзбек тілі|Өзбекше]] <br />[[Парсы тілі|Парсыша]] |қосымша_параметр = |параметр_мазмұны = |аумағы = 220&nbsp;мың км² |халқы = |дейін = Бұхара хандығы |д3 = |кейін = Түркістан генерал-губернаторлығы |к1 = |к2 = |к3 = }} '''Қоқан хандығы''' (1710 – 1876) – [[Ферғана аңғары|Ферғана]] жазығында 18 – 19 ғасырларда болған мемлекет. Астанасы – [[Қоқан]]. == Тарихы == Қоқан хандары өздерін [[Шыңғыс хан]]ның ұрпағымыз деп санаған. Негізінде олар минг (мың) тайпасының өкілдері болатын. Қоқан хандары әулетінің негізін салушы Шахрух би алғаш [[1710]] жылы шамасында Қоқан территориясында [[Бұхар хандығы]]нан тәуелсіз кішігірім иелік құрды. Оның немересі [[Ирдан би]] немесе Ерденбек би(1774 жылы дүниеден өткен) тұсында жүргізілген соғыстардың нәтижесінде Қоқан хандығының құрамына [[Әндіжан]], [[Наманган]], [[Маргелан]] иеліктері қосылды. [[1758]] жылы Бұхар хандығы оны мүлде дербес мемлекет деп қарады. 19 ғасырдың 1-жартысындағы билеушісі [[Әлім хан]] (1800 – 1809), [[Омар хан]] (1809 – 1822) және [[Мұхаммед Әлі]] (Мәделі, [[1822 – 1842]]) тұсында Қоқан хандығы дәуірлеп тұрды, саяси жағынан нығайып, территориясы ұлғайды. [[Ташкент]], [[Худжанд|Ходжент]], [[Қараегін|Қаратегін]], [[Дарбаза]], [[Куляб]], [[Алай]]ды өзіне қаратып алды. 1808 – 1815 жылдары Қоқан хандығы жойқын ұрыстардың нәтижесінде [[Абылай хан]] тұқымының қарамағындағы [[Шымкент]], Түркістан қалаларын жаулап алды. Түркістан қаласын жаулап алуы Қоқан хандығы мен Бұхара әмірі арасындағы қарым-қатынасты одан әрі ушықтыра түсті. [[Түркістан]]нан қашқан Тоқай төре Бұхара әміріне барып паналады. 19 ғасырдың 20-жылдары қоқандықтар Ұлы, Орта және Кіші жүз қазақтары қоныстанған Арал тенізінен Шу, Іле өзендеріне дейінгі аралықты жаулап алды. Соның нәтижесінде Қоқан хандығы ның шекарасы батыста [[Хиуа]], [[Бұхар]] хандықтарымен, шығысында Шығыс Түркістанмен, оңтүстікте Қаратегін, Дарбаза және Кулябпен шектесіп жатты, солтүстікнде Шудың орта ағысын бойлай отырып Балқашқа дейін жетті. Қоқан хандығы билеушілері Сырдария бойында Дінқорған, Қошқорған, Жаңақорған, Күмісқорған, Шымқорған, Жүлек, Шудың бойында [[Тоқмақ]], [[Бішкек|Пішпек]], [[Меркі]], [[Сарысуда]] [[Қаражар]], [[Төртқұман]], [[Ұлытау]] бекіністерін [[Қорағаты]] өз. бойында [[Иткешу]] бекінісін салдырды. [[1826]] жылы [[Тараз|Әулиеата]] бекінісінің негізі қаланды. Қоқан бекіністері төңірегінде көшіп-қонып жүрген қазақ қауымдары жылына түндік басы 6 қой, 24 қап көмір, 4 өгіз арба сексеуіл, 100 бау қамыс тапсыруға міндетті болды. Ал егіншілер егіс өнімінің үштен бірін Қоқан хандығы қазынасына төлеуге тиісті еді. Оның үстіне соғыс кезінде қару ұстауға жарайтын әрбір қазақ Қоқан бектерінің қол астында әскери қызмет атқаратын. Осындай езгіге қарсы қазақ халқы талай рет бас көтерді ([[1821]], [[1858]]). Бұл қозғалыстар жақсы ұйымдастырылмай жеңіліске ұшырады. Қоқан хандығы нда халықтың негізгі кәсібі егіншілік болды. Басты дақылдары мақта және күріш екті. Хандықтағы Қоқан, Әндіжан, Маргелан секілді ірі қалаларында жібек және мата шығаратын ұсақ кәсіпшіліктер едәуір дамыған болатын. Олардың беретін өнімдері елдің өз ішінде ғана сауда-саттыққа түсіп қоймай, басқа жақтарға да шығарылатын. Сонымен қатар Ферғана жазығын суландыру жүйелерін салу да кеңінен дамытылды. Мәделі хан билігінің ақырғы кезеңінде күшейген халық наразылығын, сол халықтың бас көтерулерін пайдаланған Бұхар әмірі Насрулла [[1839]], 1841 – 1842 жылдары Қоқан хандығы на бірнеше рет ойсырата соққы берді. Қоқан хандығының [[Ташкент]], [[Худжанд|Ходжент]], т.б. жерлерін өзіне қаратып алды, өз адамын Қоқанға әкім етіп тағайындады. Алайда көп ұзамай Әлім ханның немере інісі Шерәлі хан (1842 – 45) Қоқан хандығы н Бұхар әкімдерінен тазартып, Қоқанда хан болып біржолата орнықты. Насрулла жаулап алған Ташкент пен Ходжентті қайтарып алды. Шерәлі ханның мирасқорлары [[Худаяр]] (үзілісімен [[1845 – 1875]]және [[Малля]] (1858 – 1862) хандар тұсында Қоқан хандығы ның ішкі жағдайы барынша әлсіреді. 19 ғасырдың 2-жартысында [[Ресей]] әскерлерінің Орта Азия хандықтарын бағындыруға бағытталған шабуылы басталды. Орынбор ген.-губернаторы Перовский ұйымдастырған Хиуа экспедициясының ([[1839]]) сәтсіздігінен кейін, Ресей өкіметі Қоқан хандығы н жаулап алуға кірісті. Бұхар мен Хиуа хандықтарына қарсы болашақ жорықтарда патша өкіметі Қоқан хандығын өте қолайлы плацдарм деп қарады. Іштей әлсіреген Қоқан хандығы жақсы қаруланған Ресей әскеріне айтарлықтай қарсылық көрсете алмады. 1864 жылы маусым айының 4(17) күні полковник М.Г. Черняев басқарған орыс әскері Қоқанға қарасты Әулиеата қаласын басып алды. Қоқан билігіне қарсы Байзақ датқаны қоқандықтар 1864 жылы тамыз кезінде Шымкентте зеңбірек аузына байлап атады. Ресей әскері 1865 жылы 17 мамырда Ташкентті, [[1866]] жылы 24 мамырда [[Худжанд|Ходжентті]] алды. Хандығының едәуір бөлігінен айырылған Хұдаяр хан алым-салық мөлшерін көбейтті. Мұның өзі халықтың наразылығын туғызды. 1873 – 1876 жылдары болған көтеріліс Қоқан хандығы н одан әрі әлсіретті. Көтерілісті өз күшімен баса алмайтынын білген Хұдаяр хан Түркістан генерал-губернаторынан көмек сұрады. Ол Ресей әскерлерінің келуін күтпестен, 1875 жылы шілдеде Ташкентке барып, ондағы патша әкімшілігіне паналады. Патша өкіметі Насреддин бекті Қоқан хандығы ның ханы деп жариялады. Көтерілісті басып-жаныштау мақсатымен патша әкімшілігі жазалаушы отрядтар жарақтап, оларды көтеріліс шыққан аудандарға жіберді. [[1876]] жылы ақпанда Әндіжан мен Наманган арасында болған ұрыста көтерілісшілердің негізгі күші талқандалды. Сол жылғы 18 ақпанда Қоқан хандығы жойылып, оның орнына Түркістан генерал-губернаторлығына бағынатын Ферғана облысы құрылды.<ref>“Тараз энциклопедиясы”</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> == Дереккөздер == <references/> {{commons|Category:Khanate of Kokand}} [[Санат:Қоқан хандығы]] [[Санат:Орталық Азия тарихы]] [[Санат:Тәжікстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Өзбекстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Қазақстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Қырғызстан тарихындағы мемлекеттер]] [[Санат:Парсы тілді мемлекеттер]] p0iyna57ekoeukrmv205rwztqm819pi Жосалы (Қызылорда облысы) 0 32933 3056897 2916310 2022-08-02T17:06:25Z Мағыпар 100137 сурет қою wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-02-27 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] 21f2oh00e5homwfs2eob7k0qd0fkwzy 3056898 3056897 2022-08-02T17:07:05Z Мағыпар 100137 /* Ауыл суреттері */ сурет қою wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-02-27 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы Жосалы MG 20220625 161341.jpg|Жосалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] myncgth91e0qws3x7uifl9xe4nfj3hl 3056899 3056898 2022-08-02T17:07:30Z Мағыпар 100137 /* Ауыл суреттері */ сурет қою wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-02-27 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы Жосалы MG 20220625 161341.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161750.jpg|Жосалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] ck0enr7ix9blis7yrkdmbyzchm7mwws 3056900 3056899 2022-08-02T17:07:50Z Мағыпар 100137 /* Ауыл суреттері */ сурет қою wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-02-27 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы Жосалы MG 20220625 161341.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161750.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161459.jpg|Жосалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] mypz47r9lmlgk8vt7wwmo907tyxqusc 3056901 3056900 2022-08-02T17:08:31Z Мағыпар 100137 /* Ауыл суреттері */ сурет қою wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-02-27 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы Жосалы MG 20220625 161341.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161750.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161459.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161304.jpg |Жосалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] 9rhorqry9iz8e1mzonessainnk8o253 3056902 3056901 2022-08-02T17:09:55Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Кызылординская область |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-02-27 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы Жосалы MG 20220625 161341.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161750.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161459.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161304.jpg |Жосалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] j5z91laezmjx2u0mmug70eb6v3dvn3o 3057011 3056902 2022-08-03T03:59:44Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Жосалы |сурет = Жосалы станциясы. Қызылорда обл.25.07.2008.jpg |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 29|lat_sec = 06 |lon_deg =64|lon_min = 05|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жосалы кенттік әкімдігі{{!}}Жосалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1906 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 19 131<ref name="Stat2015">{{Cite web|accessdate = 2016-03-10|title = 2015 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бойынша халықтың жынысына қарай саны|url = http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT106809|publisher = Қазақстан Республикасы Ұллтық Экономика Министрлігі Статистика Комитеті}}</ref> |санақ жылы = 2015 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Кызылординская область |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жосалы}} '''Жосалы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы кент ([[1939 жыл]]дан), темір жол стансасы, ауданы және [[Жосалы кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == Облыс орталығы [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 147 км жерде, [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр тұсындағы қамыс, құрақ аралас әр түрлі шөп өскен өзен аңғарының шалғынды сұр, сұр қоңыр топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 18997 адам (9323 ер адам және 9674 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 18983 адамды (9406 ер адам және 9577 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесі темір жол станциясы ретінде [[1906 жыл]]ы қаланған. [[1925 жыл|1925]]–[[1926 жыл|1926]] жылдары Жосалыда механикалық завод, 350 орындық автобаза салынған. == Кәсіпорындары == 19 мемлекеттік, 2 қазыналық мекемелер мен кәсіпорындар, 5 акционерлік қоғам, 22 жауапкершілігі шектелген және 4 толымды серіктестіктер, 9 өндірістік кооператив, 81 жеке шаруашылықтар бар. Оларға құрылыс, көлік, сауда, тұрмыс қажетін өтеу кәсіпорындары біріктірілген. Бұдан басқа 2 ұн тартатын, 4 күріш ақтайтын диірмен, т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Кентте мектепке дейінгі 7 балалар мекемесі, 7 жалпы білім беретін мектеп, мұражай, мешіт, мәдениет үйі, стадион мен спорт алаңдары (5), 4 кітапхана, 2 аурухана, емхана, фельдшер-акушерлік және 2 дәрігерлік-амбулаторлық пункт бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. == Ауыл суреттері == <gallery> Жосалы станциясы 13.07.2008.jpg |Темір жол вокзалы Жосалы MG 20220625 161341.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161750.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161459.jpg|Жосалы Жосалы IMG 20220625 161304.jpg |Жосалы </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] nmi6tnf3bp5qupi4x75n9iuismkcorn Зеренді ауданы 0 33150 3057056 3038390 2022-08-03T07:18:34Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Зеренді ауданы |елтаңба = Зеренді ауданы таңбасы.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 52 |lat_min = 55 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 69 |lon_min = 22 |lon_sec = |облысы = Ақмола облысы |аудан орталығы = [[Зеренді]] |ауылдық округтер саны =21 |кенттік әкімдіктер саны = 1 |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны =79 |қалалар саны = |әкімі = Әсен Жақсылықов<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/zerendi-audanyna-zhana-akim-tagayyndaldy_a3774250|title=Зеренді ауданына жаңа әкім тағайындалды|website=www.inform.kz|date=2021-04-09}}</ref> |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1935 |жер аумағы = 7,8 мың |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 38682<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2019 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (67,05%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (23,71%)}}, {{nobr|[[немістер]] (2,75%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (2,34%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,17%)}}, {{nobr|басқалары (2,97%)}}<ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = 021200-021231<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/13.html Қазақстан почталық индекстері]</ref> |сайты = |карта = |әкімшілік бірліктің картасы = Zerendi District Kazakhstan.png |ортаққордағы санаты = }} '''Зеренді ауданы''' – [[Ақмола облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс. [[1935 жыл|1935]] жылы құрылған. [[1997 жыл|1997]] жылы Көкшетау ауданымен біріктірілді. Жер аумағы 7,8 мың км². Аудан орталығы – [[Зеренді]] аулы. == Географиялық орны, жер бедері == Зеренді ауданы [[Көкшетау қыраты]]ның солтүстігін алып жатыр. Жер бедері аласа таулы, ұсақ шоқылы, ойлы-белесті жазық. Ірі таулары: [[Зеренді таулары|Зеренді]] (587 м), Жыланды (609 м), Қараүңгір, Қаратау, Қошқарбай, Шымылдықты, Байөтер (551 м), [[Елікті (тау)|Елікті]] (502 м), Нарөлген (489 м), т.б. Кен байлықтарынан алтын, қызғылт гранит, доломит, құрылысқа жарамды тас, құм, каолин, емдік саз, т.б. кездеседі. == Климаты == Климаты тым континенттік: қысы ұзақ (қар 140 – 160 күн жатады) суық, қары аз (20 см), жазы жылы әрі құрғақ. Ауаның орташа темпепатурасы қаңтарда –18°С, шілдеде 19°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 350 – 400 мм. Ауданның оңтүстіктен солтүстігіне қарай [[Шағалалы (өзен)|Шағалалы]] өзен мен оның оң саласы [[Қылшақты (өзен)|Қылшықты]] өзен ағып өтеді. Оңтүстігінен [[Есіл]]дің оң салалары – [[Жабай]], [[Аршалы (өзен, Ақмола облысы)|Аршалы]], [[Қошқарбай (өзен)|Қошқарбай]] бастау алады. Аудан аумағында көлдер көп. Ірілері: [[Зеренді (көл)|Зеренді]], Қарағайлыкөл, [[Айдабол (көл)|Айдабол]], Бірқыз, Шымылдықты, [[Құмдыкөл (көл, Зеренді ауданы)|Құмдыкөл]] (тұщы), [[Қараүңгір (көл)|Қараүңгір]], [[Жамантұз (көл, Ақмола облысы)|Жамантұз]], [[Жолдыбай (көл)|Жолдыбай]], [[Ақметжансор]]. == Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == Аудан жерінде шіріндісі мол қара және күңгірт қоңыр топырақ кең тараған, сортаңдар да кездеседі. Тың игеру жылдары ауданның көп жері жыртылған. Ауданның солтүстік бөлігін қайың, терек шоқтары өскен ормандар алып жатыр. Қыраттың биік жерлері мен шоқыларда қарағай, Зеренді өңірінде қылқан жапырақты орман, Кіші Түкті өңірінде қайыңды, теректі ормандар өседі. Орманда қарақат, таңқурай, мойыл, итмұрын, бүлдірген бар. Ашық жерлерде қараған, тобылғы, т.б. бұталар, бітік шалғындық, астық тұқымдас түрлі шөптер, қызғылт селеу, сәбізшөп, бетеге, жусан, тастақты жерлерінде қына өседі. Орманда қасқыр, бұлан, елік, қоян, түлкі, қарсақ, суыр, тиін, даласында кемірушілер кездеседі. Дала, су құстарының 200-ден аса түрі мекендейді. Ауданда Куйбышев, Самарбай, Зеренді, Кіші Түкті, т.б. орман шаруашылықтары мен олардың бөлімшелері орналасқан. Ірі елді мекендері: [[Айдабол (Ақмола облысы)|Айдабол]], [[Алексеевка (Ақмола облысы)|Алексеевка]], [[Бірлестiк (Ақмола облысы)|Бірлестік]], [[Зеренді]], Шағалалы, [[Еленовка (Ақмола облысы)|Еленовка]], [[Викторовка (Ақмола облысы)|Викторовка]], Куропаткино, [[Симферопольское]], [[Ақкөл (Зеренді ауданы)|Ақкөл]]. == Шаруашылығы == Зеренді ауданы экономикасының басты салалары егін және мал шаруашылығы. Ауыл шаруашылығын пайдаланылатын жері 642,4 мың га (2008), оның ішінде егістігі 233,7 мың га, тыңайған жері 112 мың га, шабындығы 3,1 мың га, жайылымы 278,2 мың га. Орман 85,9 мың га жерді қамтиды. Аудан жері арқылы Алматы – Петропавл, Қостанай – Барнауыл темір жол, Алматы – Петропавл, Атбасар – Көкшетау, Саумалкөл – Шортанды, т.б. автомобиль жолдары өтеді.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> == Тұрғыны == Тұрғындар саны: 38682 адам ([[2019 жыл|2019]])<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110528054544/http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm |date=2011-05-28 }}</ref> * Ұлттық құрамы: {{nobr|[[қазақтар]] (67,05%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (23,71%)}}, {{nobr|[[немістер]] (2,75%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (2,34%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,17%)}}, {{nobr|басқалары (2,97%)}}<ref name="Stat2019">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2010 жылдың басындағы саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> == Ауылдық округтер == Аудандағы 79 елді мекен 1 кенттік, 21 ауылдық әкімшілік округке біріктірілген: * [[Айдабол ауылдық округі]] * [[Ақкөл ауылдық округі (Ақмола облысы)|Ақкөл ауылдық округі]] * [[Алексеев кенттік әкімдігі округі]] * [[Бәйтерек ауылдық округі (Ақмола облысы)|Бәйтерек ауылдық округі]] * [[Бұлақ ауылдық округі (Ақмола облысы)|Бұлақ ауылдық округі]] * [[Викторов ауылдық округі]] * [[Зеренді ауылдық округі]] * [[Исаковка ауылдық округі]] * [[Күсеп ауылдық округі]] * [[Қарауыл Қонай би ауылдық округі]] * [[Қонысбай ауылдық округі]] * [[Қызылегіс ауылдық округі]] * [[Қызылсая ауылдық округі]] * [[Мәлік Ғабдуллин ауылдық округі]] * [[Ортақ ауылдық округі]] * [[Приречен ауылдық округі (Ақмола облысы)|Приречен ауылдық округі]] * [[Садовый ауылдық округі (Ақмола облысы)|Садовый ауылдық округі]] * [[Сарыөзек ауылдық округі (Ақмола облысы)|Сарыөзек ауылдық округі]] * [[Сейфуллин ауылдық округі (Ақмола облысы)|Сейфуллин ауылдық округі]] * [[Симферополь ауылдық округі]] * [[Троицк ауылдық округі (Ақмола облысы)|Троицк ауылдық округі]] * [[Шағалалы ауылдық округi (Ақмола облысы)|Шағалалы ауылдық округi]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ==Сыртқы сілтеме== [http://www.meshit-kokshe.kz/zerendi_aydani.html Зеренді ауданы]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Ақмола облысы}} {{Зеренді ауданы елді мекендері}} [[Санат:Зеренді ауданы]] 746xgv5goztxsoqclmzgrq4dq8p6y7l Егіндікөл ауданы 0 36257 3056962 3038839 2022-08-02T22:33:05Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Егіндікөл ауданы |елтаңба = Egindikaudanigerb.gif |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 07 |lat_sec = 48 |lon_dir = E |lon_deg = 70 |lon_min = 09 |lon_sec = 31 |облысы = Ақмола облысы |аудан орталығы = [[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл]] |ауылдық округтер саны =9 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны = 13 |қалалар саны = |әкімі = Ерлан Қыздарбекұлы Мұхамедин<ref>{{Cite web|url=https://www.kazinform.kz/kz/egindikol-audanyna-zhana-akim-tagayyndaldy_a3777375|title=Егіндікөл ауданына жаңа әкім тағайындалды|website=www.kazinform.kz|date=2021-04-16}}</ref> |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1970 |жер аумағы = 5,4 мың |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 6&nbsp;802<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Департамент статистики Акмолинской области]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы ={{nobr|[[қазақтар]] (44,71%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (25,45%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (12,62%)}}, {{nobr|[[беларустар]] (6,31%)}}, {{nobr|[[немістер]] (2,97%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,71%)}}, {{nobr|басқалары (6,23%)}}<ref name="Stat2010">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2010 жылдың басындағы саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = 020600-020608<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/7.html Қазақстан почталық индекстері]</ref> |сайты = http://egindyk.akmol.kz/a/45/open/index.html |карта = |әкімшілік бірліктің картасы = Egindikol District Kazakhstan.png |ортаққордағы санаты = }} '''Егіндікөл ауданы ''' – [[Ақмола облысы]]ның оңтүстік-батысындағы әкімшілік бөлініс. == Тарихы == [[1970 жыл|1970]] жылы [[Атбасар ауданы|Атбасар]] және [[Қорғалжын ауданы|Қорғалжын]] аудандарының ықшамдалуына байланысты құрылған. 1970 – [[1997 жыл|97]] жылдары "Краснознамен ауданы" аталып келді. Жер аумағы 5,4 мың км². Аудан орталығы – Егіндікөл ауылы. == Географиялық орны == Егіндікөл ауданы [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның орталық бөлігінде, [[Есіл]] өзені мен [[Теңіз-Қорғалжын ойысы]] аралығында орналасқан. == Жер бедері, геологиялық құрылымы == Жер бедері негізінен жазық, тек орталығы (бөлігі) сайлы-жыралы, белесті келген (абсолюттік биіктігі 400 м). Жерінің көпшілігін жоғарғы [[плиоцен]] мен төменгі [[антропоген]] жүйелерінің көлді-аллювийлі шөгінділері жапқан. Кен байлықтарынан гипс, құм, гипсті саз кездеседі. == Климаты == Климаты тым континенттік. Қысы суық, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтардың орташа температурасы –18°С, кейде – 40°С-қа дейін төмендейді. Шілденің орташа температурасы 21°С. Кейде оның максимумы 42°С-қа дейін жетеді. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 250 – 300 мм. == Су жүйесі == Өзендер сирек кездеседі. [[Терісаққан (өзен)|Терісаққан]] өзенің саласы – [[Талдысай (өзен, Сарысу алабы)|Талдысай]] өзенінің бастауы және жазда құрғап қалатын бірлі-жарым еспелер ғана бар. Аудан аумағында көптеген суы тұщы және ащы көлдер орналасқан. Бастылары: [[Қожакөл (көл)|Қожакөл]], [[Жалманқұлақ]], Егіндікөл, Жосалы, [[Жарлыкөл (көл, Егіндікөл ауданы)|Жарлыкөл]], Самарбай, [[Ұзынкөл (көл, Егіндікөл ауданы)|Ұзынкөл]], Алакөл (тұзды), т.б. Жер асты сулары 50 – 100 м тереңдікте жатыр және тұздылығы жоғары болғандықтан (3 – 10 г/л) пайдалануға жарамайды. Сондықтан ауданның барлық елді мекендеріне [[Нұра]] өзенінен су құбыры тартылған. == Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == Аудан жерінде карбонатты қызыл қоңыр топырақ кең тараған. Тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде аудан жерінің басым бөлігі жыртылған. Өсімдіктерден сұлыбас, селеу, бетеге, жусан, көл жағаларында түрлі шөпті шалғын, бидайық, өлең, қамыс, т.б. өседі. Даласында қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, қоян, суыр, ондатр, күзен, сарышұнақ, аламан тышқаны, қосаяқ; құстардан кезқұйрық, күйкентай, бозторғай; көлдерде қаз, үйрек, аққу, қасқалдақ, қызғыш, тауқұдірет, жылқышы, шіл, тырна, бөдене мекендейді. Ірі елді мекендері: [[Абай (Егіндікөл ауданы)|Абай]], [[Бауман (Ақмола облысы)|Бауман]], [[Спиридоновка (Ақмола облысы)|Спиридоновка]], [[Қоржынкөл (Егіндікөл ауданы)|Қоржынкөл]], [[Буревестник (Ақмола облысы)|Буревестник]], [[Жаманқұлақ]], [[Ұзынкөл (Егіндікөл ауданы)|Ұзынкөл]], Полтавское. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жері 518,8 мың га, оның 346,2 мың га-сы жыртылған, 1,0 мың га-сы шабындық, 171,5 мың га-сы жайылым. Аудан Егіндікөл – Астраханка – Макинск – Щучинск – Көкшетау автомобиль жолы арқылы облыс орталығымен және Егіндікөл – Новочеркасское – Нұр-Сұлтан автомобиль жолы арқылы Нқр-Сұлтан қаласымен байланысады. Егіндікөл – [[Атбасар]] темір жол тармағы арқылы Нұр-Сұлтан – Қараталды темір жол магистралімен жалғасқан.<ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002. ISBN 9965-607-02-8</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> == Халқы == [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10050 адам (5092 ер адам және 4958 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 6802 адамды (3389 ер адам және 3413 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Ауылдық округтер == Аудандағы 13 елді мекен 9 ауылдық әкімшілік округке біріктірілген: * [[Абай ауылдық округі (Ақмола облысы)|Абай ауылдық округі]] * [[Алакөл ауылдық округі (Ақмола облысы)|Алакөл ауылдық округі]] * [[Армавир ауылдық округі]] * [[Бауман ауылдық округі (Ақмола облысы)|Бауман ауылдық округі]] * [[Буревестник ауылдық округі (Ақмола облысы)|Буревестник ауылдық округі]] * [[Егіндікөл ауылдық округі (Ақмола облысы)|Егіндікөл ауылдық округі]] * [[Жалманқұлақ ауылдық округі]] * [[Қоржынкөл ауылдық округі (Ақмола облысы)|Қоржынкөл ауылдық округі]] * [[Ұзынкөл ауылдық округі (Егіндікөл ауданы)|Ұзынкөл ауылдық округі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Ақмола облысы}} {{Егіндікөл ауданы елді мекендері}} [[Санат:Егіндікөл ауданы]] filjddlha6f5gdthucwdbztgb9yvv1z Біржан сал ауданы 0 36312 3056826 3038557 2022-08-02T13:41:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Біржан сал ауданы |елтаңба = Enbekaudanigerb.gif |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 52 |lat_min = 49 |lat_sec =50 |lon_dir = E |lon_deg = 70 |lon_min = 53 |lon_sec =48 |облысы = Ақмола облысы |аудан орталығы = [[Степняк]] |ауылдық округтер саны =14 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = 1 |ауылдар саны =41 |қалалар саны =1 |әкімі = Достанбек Есжанов<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/kz/akmola-oblysynyn-birzhan-sal-audanyna-zhana-akim-tagayyndaldy_a3705954|title=Ақмола облысының Біржан сал ауданына жаңа әкім тағайындалды|website=www.inform.kz|date=2020-10-14}}</ref> |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1932 |жер аумағы = 11,4 |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 14 360<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2019 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (63,99%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (24,74%)}}, {{nobr|[[немістер]] (2,29%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (1,89%)}}, {{nobr|[[беларустар]] (1,69%)}}, {{nobr|басқалары (6,14%)}}<ref name="Stat2019">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2010 жылдың басындағы саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = 020700-020710<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/13.html Қазақстан почталық индекстері]</ref> |сайты = |карта = |әкімшілік бірліктің картасы = Enbekshilder District Kazakhstan.png |ортаққордағы санаты = }} '''Біржан сал ауданы''' (бұрынғы Еңбекшілдер ауданы)<ref>[https://m.tengrinews.kz/kaz/kazakhstan_news/285610 Назарбаев Ақмола облысындағы аудан атауын өзгертті]</ref> — [[Ақмола облысы]]ның солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – [[Степняк]] қаласы. == Географиялық орны, жер бедері == Біржан сал ауданының жері [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның солтүстік-шығыс бөлігін алып жатқан [[Сілеті ойпаңы|Сілеті]] жазығының орталығы бөлігінде, орманды-дала және дала белдемдерінде орналасқан. Жерінің беті негізінен ұсақ шоқылары бар (абсолют биіктігі 250 метрге дейін) жазық болып келеді. Шоқылардың ең ірісі – ауданның оңтүстік-шығысындағы Арқалық тауы. Кен байлықтарынан: темір, түсті металл кентастары, оның ішінде: алтын, құрылыс материалдары (әктас, құм және кірпіш сазы) кездеседі. == Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == Ауданның климаты тым континенттік, қысы суық және ұзақ, жазы ыстық әрі қуаң. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –16 – 17°С, шілдеде 19 – 20°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері шығысында 250 – 300 мм, батысында 300 – 350 мм. Жер бетінің сулары жазда жеке қарасуларға бөлініп қалады, сирек кездесетін өзендер мен көптеген ащылы-тұщылы көлдерден тұрады. Өзендерінің біршама ірілері: [[Жөкей]] мен [[Қотыркөл]] көлдерін қосатын Саға, Мамай және [[Атансор (көл)|Атансор]] көліне құятын Тәттімбет пен Атан. Ірі көлдері: Жөкей, [[Шошқалы (көл)|Шошқалы]], Итемген, Кіндікті, Сасыққопа (тұщы сулы), Тасшалқар, [[Қарасор (көл, Біржан сал ауданы)|Қарасор]], Қотыркөл, [[Мамай (көл)|Мамай]], Атансор, Майлысор, Жамбайсор, [[Көксор]]. Аудан жерінде негізінен саздақ қара топырақ, кейбір жерлерінде сортаң қара топырақ қалыптасқан. Дала белдемінде селеу, жауқияқ, жусан аралас өскен бетеге, т.б. шөптесін өсімдіктер орманды жерлерінде қайың, терек, тал, ал батыс жағында қылқан жапырақты ағаш өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, қосаяқ, суыр, тараққұйрық, дала тышқандары, бұлан, елік; құстардан қаз, аққу, үйрек, шағала, көл жағалай қызғыш, тауқұдірет, дуадақ, бүркіт, кезқұйрық, сауысқан т.б. кездеседі. == Ауыл шаруашылығы == Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жердің жалпы аумағы 1,1 млн. га. Оның ішінде жыртылған жері 141,2 мың га, 1,7 мың га шабындық, 121,3 мың га жайылым, 150,3 мың га тың жер бар. Заозерный – Ерейментау темір жол және Степняк – Щучинск – Макинск автомобиль жолдары бар. == Халқы == Тұрғындар саны: 14 360 адам ([[2019 жыл|2019]]). * Ұлттық құрамы: [[Қазақтар|қазақтар]] (63,99%), [[орыстар]] (24,74%), [[украиндар]] (1,89%), [[немістер]] (2,29%), [[беларустар]] (1,69%), [[татарлар]] (1,80%), [[поляктар]] (0,20%), [[башқұрттар]] (0,23%), [[ингуштар]] (0,43%), басқалары (2,74%). ==Ауылдық округтер== 42 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 14 ауылдық округке біріктірілген: * [[Ақсу ауылдық округі (Ақмола облысы)|Ақсу ауылдық округі]] * [[Аңғал батыр ауылдық округі]] * [[Баймырза ауылдық округі (Ақмола облысы)|Баймырза ауылдық округі]] * [[Бірсуат ауылдық округі (Біржан сал ауданы)|Бірсуат ауылдық округі]] * [[Дөң ауылдық округі (Ақмола облысы)|Дөң ауылдық округі]] * [[Еңбекшілдер ауылдық округі]] * [[Заозерный ауылдық округі]] * [[Заурал ауылдық округі]] * [[Кеңащы ауылдық округі (Ақмола облысы)|Кеңащы ауылдық округі]] * [[Краснофлот ауылдық округі]] * [[Макинка ауылдық округі]] * [[Мамай ауылдық округі]] * [[Степняк қалалық әкімдігі]] * [[Уәлиханов ауылдық округі (Біржан сал ауданы)|Уәлиханов ауылдық округі]] * [[Үлгі ауылдық округі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Ақмола облысы}} {{Біржан сал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Біржан сал ауданы]] fsjzpa2g7ascklgnhi2wg6dcpd6on70 Ескелді ауданы 0 36348 3056970 3044845 2022-08-02T23:22:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан ауданы |ауданның атауы = Ескелді ауданы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = 44 |lat_min = 54 |lat_sec =12 |lon_dir = E |lon_deg = 78 |lon_min = 29 |lon_sec = 42 |облысы = Жетісу облысы |аудан орталығы = [[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]] |ауылдық округтер саны =11 |кенттік әкімдіктер саны = |қалалық әкімдіктер саны = |ауылдар саны = 33 |қалалар саны = |әкімі = Әли Рустам<ref>{{Cite web|url=https://newsroom.kz/nrnewsqaz0551439.html|title=Рустам Әли Ескелді ауданының әкімі болып тағайындалды|website=newsroom.kz}}</ref> |әкімдіктің мекенжайы = |құрылған уақыты = 1928 |жер аумағы = 4,3 мың |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 46631<ref>[http://www.stat.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref> |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2019 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (74,54%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (20,51%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (0,18%)}}, {{nobr|[[немістер]] (1,09%)}}, {{nobr|[[шешендер]] (0,39%)}}, {{nobr|[[корейлер]] (1,00%)}}, {{nobr|[[поляктар]] (0,06%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,49%)}}, {{nobr|[[ұйғырлар]] (0,24%)}}, {{nobr|басқалары (0,27%)}}<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar |date=2013-01-17 }}</ref><ref name="пер.2019">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> |телефон коды = |пошта индексі = 040500-040520<ref name="kazindex.ru">[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]</ref> |сайты = |карта = |әкімшілік бірліктің картасы = Eskeldi District Kazakhstan.png |ортаққордағы санаты = }} '''Ескелді ауданы ''' — [[Жетісу облысы]]ндағы әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – [[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]] ауылы. == Географиялық орны, жер бедері == Ескелді ауданының жері негізінен [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]н екіге бөліп тұрған Көксу депрессиясы мен тау аралық ойыста орналасқан. Ауданның шығыс бөлігі – басын мәңгі қар мен мұз басқан биік тау сілемдерінен тұрады, мұнда ауданның ең биік жері (4016 м) орналасқан. Батысы – [[Көксу өзені|Көксу]], [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]] өзендері аңғарын қамтыған тегіс жазық. Мұнда аласа таулар (Дауылбай тауы, 922 м) мен қыраттар (Қызылжар, 932 м) кездеседі. Аудан аумағынан ағып өтетін Қаратал өзені<nowiki/>нің Қараой, Шежі, Шымбұлақ және Көксу өзендерінің Құсақ, Жаңғыз салалары биік таулардан бастау алады. Ауданда аумағы кіші [[Үшкөл]] және [[Жасылкөл көл|Жасылкөл]] көлдері бар. Жер қойнауынан алтын, күміс (Бурақой), қорғасын, мырыш (Текелі, Батыс Текелі) кентастары өндіріледі. Мәрмәр, әктас кендері барланған. == Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі == Климаты континенттік. Қысы суық, жазы ыстық әрі қуаң (батысында). Жазық өңірдегі қаңтардың орташа температурасы –8 – 11°С. Шілденің орташа температурасы жазық жерінде 23°С-тан, таулы өңірде 18°С-қа дейін өзгереді<ref>Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3</ref>. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жазықта 250 – 350 мм, тауда 800 – 1000 мм. Шөлейтті дала белдеміне тән жазық бөлігінің топырағы сортаң, құмдақ сұр және қоңыр келеді, таулы өңірінің топырағы қоңыр, қызыл қоңыр, шалғынды қара. Өсімдіктерден жусан, сұлыбас, сүттіген, бетеге, қызыл мия, тал, шырғанақ, ырғай, долана, алма ағашы, қайың, шырша, қарағай өседі. Қасқыр, түлкі, қоян, аю, барыс, борсық, таутеке, арқар, марал, қырғауыл, кекілік, сарышұнақ, аламан, т.б. мекендейді. Таулы өңірінде «Жетісу аяқты балығы» мемлекеттік қорықшасы (4,8 мың га) орналасқан. == Шаруашылығы == Ауданда өнеркәсіп бағытында 6 кәсіпорын жұмыс істейді. Ірісі – «Алматы қанты» жабық акционерлік қоғамы. Ескелді би ауданының ауыл шаруашылығына жарамды жері 580,4 мың га (2006). Оның 51,4 мың га жері жыртылған, шабындық 16,4 мың га, жайылымдар 506,7 мың га жерді құрайды. Аудан жерімен [[Түрксіб|Түрксіб темір жолы]] және Алматы – Өскемен автомобиль жолдары өтеді. == Халқы == Тұрғындар саны – 46631 ([[2019 жыл|2019]]). * ұлттық құрамы: [[қазақтар]] (74,54%), [[орыстар]] (20,51%), [[украиндар]] (0,18%), [[немістер]] (1,09%), [[шешендер]] (0,39%), [[корейлер]] (1,00%), [[поляктар]] (0,06%), [[татарлар]] (1,49%), [[ұйғырлар]] (0,24%), {{nobr|басқалары (0,27%). == Ауылдық округтер == Аудандағы 33 елді мекен 11 ауылдық округтерге біріктірілген: * [[Алдабергенов ауылдық округі]] * [[Ақын Сара ауылдық округі]] * [[Бақтыбай Жолбарысұлы ауылдық округі]] * [[Жалғызағаш ауылдық округі]] * [[Көкжазық ауылдық округі]] * [[Қайнарлы ауылдық округі]] * [[Қарабұлақ ауылдық округі (Жетісу облысы)|Қарабұлақ ауылдық округі]] * [[Қаратал ауылдық округі (Жетісу облысы)|Қаратал ауылдық округі]] * [[Қоңыр ауылдық округі]] * [[Сырымбет ауылдық округі (Жетісу облысы)|Сырымбет ауылдық округі]] * [[Төлеңгіт ауылдық округі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Алматы облысы}} {{Ескелді ауданы елді мекендері}} [[Санат:Ескелді ауданы]] 0fwx5q5fo3cml66bgl9kowoyfjvq7i5 Хромосомалық қайтақұрылулар 0 37493 3057051 724775 2022-08-03T07:02:00Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Хромосомалық қайта құрылулар]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Хромосомалық қайта құрылулар]] mgjik2thrbvaiobxlcvjeyp6bnfm4qr Есет батыр ауылы 0 39714 3056969 2915939 2022-08-02T23:22:02Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Есет батыр ауылы |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 48|lat_sec = 26 |lon_deg =64|lon_min = 37|lon_sec =31 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Жалағаш ауданы |кестедегі аудан = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Аламесек ауылдық округі{{!}}Аламесек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Ақарық'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2295 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Есет батыр ауылы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]]ндағы ауыл, [[Аламесек ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жалағаш]] кентінен оңтүстікке қарай 40 км жерде, Аламесек көлінің жағасында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 2705 адам (1369 ер адам және 1336 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2295 адамды (1183 ер адам және 1112 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесі [[19 ғасыр]]дың ақырында қаланған. 1928-1930 жылдары аудан орталығы болды. Жері құнарлы, шөбі шүйгін, балық, аң-құсы мол болғандықтан бұл аймақтың халқы ашаршылыққа ұрынбаған. [[Шымбай уезі|Шымбай]], [[Төрткүл уезі|Төрткүл]], [[Қазалы уезі|Қазалы]] уездерінің саудагерлері Аламесекте сауда жәрмеңкелерін өткізіп, “Жаңа базар” аталып кеткен. 1900 жылы Аламесекте 220 үйдей қазақ, 50-60 үй өзбек, 20-30 үй ноғай тұрған. 2 сыныптық орыс-қазақ түземдік мектебі (1898), кірпіш зауыты (1903), қасапхана жұмыс істеді. 1925 жылы [[Аламесек болысы]]на 44 ауылды кеңес қарады. Аудан орталығы болып тұрған кезде мектеп, интернат, почта, аурухана, кітапхана, клуб, астық қабылдау пункті жұмыс істеді. Аламесек МТС-ы ұйымдастырылды. 1932-1933 жылдары Тереңөзек ауданының (қазіргі [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]]) жетім балалар үйі, 1941-1944 жылдары [[Украина]] мен [[Беларусь|Белоруссия]]дан әкелінген балалардың мектеп-интернаты болды. Аламесек көліне құятын сулар бөгеліп, көл табаны құрғаған соң, Аламесектен ел еріксіз көшіп кетті. == Қазіргі жағдайы == [[1996 жыл]]ға дейін күріш өсіретін «Ақарық» кеңшарының орталығы болып келді. Кеңшар негізінде Аламесекте және округке қарайтын Жаңадария ауылдарында ЖШС және шаруа қожалықтары ұйымдастырылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жалағаш ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері]] agc9xdz3d4l66kuef3k4nrvt1qr46d3 Бұқарбай батыр ауылы 0 42060 3056840 2913477 2022-08-02T14:03:22Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Бұқарбай батыр ауылы |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 59|lat_sec = 40 |lon_deg =64|lon_min = 36|lon_sec =06 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Жалағаш ауданы |кестедегі аудан = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Бұқарбай батыр ауылдық округі{{!}}Бұқарбай батыр |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1983 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Бұқарбай батыр ауылы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]]ндағы ауыл, [[Бұқарбай батыр ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жалағаш]] кентінің оңтүстігінде 13 км жерде, [[Сырдария]] өзенінің сол жағалауында қуаң агроклиматтық белдемде орналасқан. Өсімдіктерден [[кекіре]], [[жантақ]], өлең, [[қызылмия]], [[жыңғыл]], [[Шеңгел (өсімдік)|шеңгел]]дер басым. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 2150 адам (1089 ер адам және 1061 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1983 адамды (998 ер адам және 985 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1930 жыл]]дан Калинин ұжымшары болып келген. [[1993 жыл]]дан "Бұқарбай" ауылы деп аталады. Бұқарбай ауылдық округ құрамына кіретін “Асықата”, “Тұланбай”, “Қарой”, “Арықбалықты” елді мекендерінде күріш егумен айналысатын 4 шаруа қожалықтары және бір акционерлік қоғам ұйымдастырылған. == Инфрақұрылымы == Орта мектеп, клуб, учаскелік аурухана, мешіт, диірмен бар. Ауыл тұрғындары басқа елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады. <ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, II том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жалағаш ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері]] lcidgfpyvhkl4m4ryu9mz48vpsdb8lt Жалаңтөс батыр ауылы 0 42192 3056988 2916066 2022-08-02T23:55:43Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы =Ауыл |атауы =Жалаңтөс батыр ауылы |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 48|lat_sec = 52 |lon_deg =62|lon_min = 15|lon_sec =15 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қазалы ауданы |кестедегі аудан = Қазалы ауданы{{!}}Қазалы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қарашеңгел ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Қарашеңгел |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1050 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жалаңтөс батыр ауылы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қазалы ауданы]]ндағы ауыл, [[Қарашеңгел ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Қарашеңгел ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы — [[Әйтеке би кенті]]нен оңтүстік-шығысқа қарай 7 км-дей жерде, [[Сырдария]] жайылмасының қамыс, құрақ басым өскен шалғын топырақты шөлдік белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1112 адам (552 ер адам және 560 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1050 адамды (527 ер адам және 523 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1973 жыл|1973]]—[[1997 жыл|1997]] жылдары күріш өсіретін “Қызылту” кеңшарының орталығы болған. Оның негізінде 1997 жылдан Жалаңтөс батыр ауылы ауылында 7 шаруа қожалығы құрылған. == Инфрақұрылымы == Ауылда орта мектеп, кітапхана, мәдениет үйі, дәрігерлік амбулатория бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазалы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қазалы ауданы елді мекендері]] mzhjybumbvqpixyb9593qqubbdcjly2 Аққулы (ауыл) 0 42804 3056940 2819873 2022-08-02T21:39:19Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Аққулы |сурет = |әкімшілік күйі = Аудан орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =51|lat_min =28|lat_sec = 11 |lon_deg =77|lon_min =46|lon_sec =50 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Павлодар облысы |кестедегі облыс = Павлодар облысы{{!}}Павлодар |ауданы = Аққулы ауданы |кестедегі аудан = Аққулы ауданы{{!}}Аққулы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Аққулы ауылдық округі{{!}}Аққулы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1744 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Лебяжье, Аққу'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2940 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Аққулы''' — [[Павлодар облысы]]ның [[Аққулы ауданы]]ндағы ауыл, аудан және [[Аққулы ауылдық округі]] орталығы. [[1996 жыл]]ға дейін “Лебяжье” деп аталды. == Географиялық орны == Павлодар облысының оңтүстік-шығысында, облыс орталығы - [[Павлодар]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 122 км-дей жерде, [[Ертіс]] өзенінің оң жағалауында, Павлодар — [[Семей]] автомобиль жолының бойында орналасқан. == Тарихы == Іргесі [[1744 жыл]]ы қаланды. [[1939 жыл]]дан аудан орталығы. == Инфрақұрылымы == Ауылда орта мектеп, аудандық газет баспаханасы, балабақша, аурухана, емхана бар. == Халқы == [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 3605 адам (1857 ер адам және 1748 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 2940 адамды (1395 ер адам және 1545 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Аққулы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Аққулы ауданы елді мекендері]] 9d9pj0od0vevkyvsav19wqg7kgbhxtt Жылысу (Жетісай ауданы) 0 44381 3057024 2916381 2022-08-03T06:16:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жылысу |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =48|lat_sec = 54 |lon_deg =68|lon_min = 10|lon_sec =23 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жылысу ауылдық округі{{!}}Жылысу |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =4799 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жылысу}} '''Жылысу''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Жылысу ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан батысқа қарай 14 км жерде, [[Достық каналы]]ның сол қапталында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 3752 адам (1878 ер адам және 1874 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 4799 адамды (2344 ер адам және 2455 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Алғашында Алшынбай ауылы деп аталған. [[1957 жыл|1957]]-[[1997 жыл|97]] жылдары аралығында мақта өсіретін кеңшар орталығы болды. Оның негізінде бірнеше шаруа қожалықтары ұйымдастырылған. Шипалы минералды суы барланған. Ауылда білім беру, мәдени, дәрігерлік, т.б. мекемелер бар. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] en7xpshdo1dbox1af4l0pzieo78rddm Жүзімдік (Келес ауданы) 0 45333 3057031 2916393 2022-08-03T06:28:28Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жүзімдік |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =11|lat_sec = 48 |lon_deg =68|lon_min = 48|lon_sec =05 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жүзімді ауылдық округі{{!}}Жүзімді |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 2586 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жүзімдік}} '''Жүзімдік''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл, [[Жүзімді ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде, [[Келес (өзен)|Келес]] өзенінің сол жағалауында. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2502 адам (1259 ер адам және 1243 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2586 адамды (1331 ер адам және 1255 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1969 жыл]]ы құрылған Жүзімдік жеміс-жүзім кеңшарының орталығы болып келді. Оның негізінде шаруа қожалықтары ұйымдасқан. == Инфрақұрылымы == Орта мектеп, мәдениет үйі, фельдшер-акушерлік пункт, тағы басқа мекемелер бар. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] lxznl2fe32pclzhh5qosbzkpbgjw9vc Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты 0 45908 3056808 2974673 2022-08-02T13:00:22Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты |логотипі = KISI Logo.jpg |түрі = Мемлекеттік мекеме |қызметі = |ұраны = |құрылды = 1993 |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Қазақстан]], [[Астана]] |басты адамдары = [[Ерлан Тынымбайұлы Қарин]] (директор) |саласы = |қызметкерлер саны = |басшы компания = |бағынышты компания = |сайты = [http://www.kisi.kz Ресми сайты] }} '''Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты (ҚСЗИ)''' — негізгі міндеті [[Қазақстан Республикасының Президенті|мемлекет басшысы]] мен [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі]]нің қызметін ғылыми-талдаушылық қамсыздандыру болып табылатын қазақстандық мемлекеттік ғылыми-зерттеу мекемесі. Институт Қазақстанның сыртқы және ішкі саясаты, әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық мәселелері бойынша түбегейлі зерттеулер жүргізеді, мемлекет басшылығына болжамды-талдаушылық сипаттағы материалдар дайындайды. == Тарихы == === Қалыптасуы === Институт өз бастауын 1992 жылдан [[ҚМЭБИ]]-дің қазіргі ғимаратында орналасқан Стратегиялық зерттеулер орталығынан алады. Орталықтың пайда болып, оның толыққанды институт болып қалыптасуына институттың бірінші директоры Өмірсерік Қасенов үлкен үлес қосты. Институт құру қажеттілігіне Қазақстан басшылығы түсінушілікпен қарады, атап айтқанда, Қазақстанның вице-президенті Ерік Асанбаев бұл бастаманы бірінші күндерден-ақ мақұлдады<ref name=10let>{{cite web|url=http://www.continent.kz/2003/12/17.htm|title=10 лет спустя|author=Мурат Лаумулин.|publisher=Континент|accessdate=2013-01-27|lang=ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Dzofup4U|archivedate=2013-01-28}}</ref>. Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты Қазақстанның сыртқы және ішкі саясатының стратегиялық тұстарын болжамды-талдаушылық қамсыздандыру мақсатында 1993 жылдың 16 маусымында Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбавтың Жарлығымен ресми түрде құрылды<ref>{{cite web|url=http://adilet.zan.kz/kaz/docs/U930001235_|title=«Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институтын құру туралы» Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығы 1993 жылғы 16 маусым № 1235}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.zakon.kz:8080/kazakhstan/114022-v-svojj-15-jj-den-rozhdenija-glavnyjj.html | title = В свой 15-й день рождения главный аналитический центр при президенте вынужден вспоминать не только об итогах проделанной работы | author = Александра Алехова. | date = 2008-06-17|accessdate=2013-02-06}}</ref>. Мемлекет басшылығының қолдауына қарамастан, ҚСЗИ бірінші жылдары елеулі ұйымдастырушылық қиыншылықтар, атап айтқанда, материалды базаның нашар болуы, елде білікті талдаушылар мен халықаралық қатынастар бойынша мамандар тапшылығы жағдайында жұмыс істеуіне тура келді<ref name=10let/>. [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] мен [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Қазақ мемлекеттік әлемдік тілдер университетінің]] арнайы (тіл) бөлімшелерінің түлектері, шығыстанушылар мен [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының]] қызметкерлері ҚСЗИ-да жұмыс істеуге шақырылды<ref name=realii/>. Бірінші кездері институтта стратегиялық бағыттар көп жағдайда қармалап дамыды. Сыртқы саясатта институт Қазақстанның ұлттық мүдделері мәселелері мен қауіпсіздігіне төнетін қауіп-қатерлерді, оның Орталық Азия мен әлемдік геосаясаттағы орнын, көршілес әлемдік державалардың стратегияларын зерттеумен айналысуға тиіс болды. Сыртқы саяси мәселелермен қатар ішкі саяси мәселелердің де маңызы арта бастады. Бұл 1990-жылдардың бірінші жартысы үшін өзекті болды, себебі сол кездегі саясаттағы, экономикадағы және қоғамдық қатынастардағы қарқынды реформалар Қазақстанның әлеуметтік және саяси өмірін дүрліктіріп отырды. Осы және басқа да мәселелердің тиімді шешімдерін табу стратегиялық зерттеулер институтының негізгі міндеттерінің бірі болды<ref name=realii/>. 1995 жылға дейін институттың сыртқы саяси зерттеулерінде Қазақстан аумағындағы ядролық қару және республиканың СШҚ-1 туралы шартқа қатысуы мәселесі басым болды. Институт геополитикалық мәселелерді тез меңгеріп, халықаралық қауіпсіздік саласындағы зерттеулердің қарқынын күшейтті. Сол уақытта Өмірсерік Қасенов пен институт қызметкерлеріне осы саладағы батыстық талдаушылық құрылымдармен тікелей байланыста болуға тура келді. Қасенов пен институт қызметкерлерінің сіңірген еңбегі – олардың өз мүмкіншіліктері мен ықпалының арқасында Қазақстан үшін ядролық мәселенің тиімді шешілуіне үлес қосуымен байланысты: 1994-1995 жылдары Қазақстан совет заманынан қалған ядролық қару-жарақ арсеналынан бас тартып, жетекші державалардан қауіпсіздік кепілдігін алды<ref name=10let/>. Институт ақырындап тәжірибе жинай берді, оның ішкі және халықаралық беделі артты. 1993 жылдың соңында институтта танымал америкалық саясаткер және талдаушы [[Збигнев Бжезинский|Збигнев Казимеж Бзежинский]] сөз сөйледі<ref>{{cite web|url=http://massagan.com/news.php?mod=news&id=2619&catid=1|title=Бзежинскийдің бидайы|author=Қайнар Олжай.|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DzokIOxI|archivedate=2013-01-28}}</ref>. 1996 жылдың сәуір айында институтқа тағы бір белсенді америкалық саясаткер, АҚШ-тың бұрынғы мемлекет хатшысы Джеймс Бейкер келді<ref name="realii">[http://www.kisi.kz/img/docs/4236.pdf Казахстан в современном мире: реалии и перспективы.]{{Deadlink|date=January 2022|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}} — Алматы: КИСИ при Президенте РК, 2008. — С. 335—347. — 348 с. — ISBN 9965-458-68-5</ref>. Өмірсерік Қасеновтың арқасында институтта ядролық физика, экономика, синология, исламтану, т.б. салалардағы жоғары білікті мамандар тобы шоғырланды. Оның басқару кезінде Е. Арынов, М. Спанов, Р. Жоламанов, Қ. Хафизов, Д. Елеукенов, К. Сыроежкин, А. Сұлтанғалиева т.б танымал сарапшылар жұмыс атқарды. Қ. Әбусеитовтың басшылығымен институт қызметкерлердің бір бөлігі ҚР Сыртқы істер министірігіне (СІМ) ауысып, екі құрылымның қарым-қатынастарын нығайтуға мүмкіндік тұғыздырды. Өз кезегінде СІМ-дің тәжірибелі қызметкерлері ҚСЗИ-ге жұмысқа ауысып отырды<ref name=realii/>. Өмірсерік Қасеновтың мінезі өзіндік және қатаң болды, осының арқасында институт алғашқы жылдары елеулі жетістіктерге қол жеткізді. Дегенмен біраз уақыт өткен соң Қасеновтың осындай қасиеттері оның Президент әкімшілігіндегі жоғары инстанциялармен түсінушілік орнатуға кері әсерін тигізді. Осының салдарынан ол 1997 жылы директор қызметінен кетті<ref name=10let/>. === 1990-жылдардың соңы === Осы оқиғадан кейінгі кезең қиындықтарға толы болды: бір жылдан астам уақыт ішінде институттың үш директоры ауысты. Лев Тараков ҚСЗИ-дың құлдырауын тоқтатып, мамандардың жартысын қайтара алды. Тараков кезінде ҚСЗИ-дың қазіргі құрылымының негіздері қалыптасты, зерттеулердің жаңа методикасы еңгізілді, Президент әкімшілігінің талдаушылық құрылымдарымен байланыстар нығайтылды және «Казахстан-Спектр» журналының басылымы қолға алынды<ref name=realii/>. Тараковтан кейін ҚСЗИ-дың директоры қызметіне кәсіби шығыстанушы Алма Сұлтанғалиева келді. Оның арқасында саясаттанушылық зерттеулер академиялық сипат алды, ислам мәселесіне көбірек көңіл бөлінетін болды. Бұл әлемдік саясатта және Орталық Азия аймағында ислам факторының маңызы артып жатқанда өте маңызды болды<ref name=realii/>. 1998 жылы институт басшысы ретінде саясаткер, тарихшы-маман [[Ермұхамет Қабиденұлы Ертісбаев|Ермұхамет Ертісбаев]] тағайындалды. Ол мемлекеттің мүдделерін жақтап, оппозициямен белсенді диалог орнатты. Ертісбаевтің командасының арқасында ҚСЗИ-дың негізгі басылымы – «Казахстан-Спектр» ғылыми-талдаушылық журналы тек Қазақстанның ғана емес, сонымен қатар өз саласында Орталық Азияның жетекші басылымына айналды. Ертісбаев қызметкерлерінің академиялық өсуін мадақтаған. Оның кезінде қорғалған диссертациялардың саны көбейді, ұжымдық және жеке монографиялар жиі шығатын болды<ref name=10let/>. Дегенмен осы жылдары институттың өкілдік және академиялық функциялары оның президенттік талдаушылық құрылым ретіндегі қызметінен басым болды. Институттың басқа да мемлекеттік мекемелермен өзара байланысуы Қазақстанның астанасы Астанаға ауысқан кезде қиындай түсіп, мәселе одан әрі күрделенді<ref name=10let/>. === Қазіргі тарихы === [[Сурет:Maulen Ashimbayev and Bulat Sultanov.JPG|thumb|300px|Мәулен Әшімбаев және Болат Сұлтанов. 11 қаңтар, 2013 жыл.]] 2000 жылы ҚСЗИ-дың директоры қызметіне бұған дейін Қазақстан Республикасының Президент әкімшілігі жанындағы талдаушылық орталықты басқарған жас ғалым Мәулен Әшімбаев келді. Тікелей қолма-қол басшылық Марат Тәжін және ол құрған президенттік талдаушылық орталықта қалды. Жаңа кезеңде ҚСЗИ Қауіпсіздік кеңесімен және т.б. әлеуетті және талдаушылық мекемелермен ынтымақтастықты күшейтті. Бұл үдеріс халықаралық жағдайдың ушығуымен, Орталық Азия қауіпсіздігіне Ауғанстаннан төнген қауіп-қатерлердің өсуімен, 2001 жылдың елеулі оқиғаларымен, АҚШ-тың антитеррорлық операцияларымен және геосаяси жағдайдың өзгеруімен тұспа-тұс келді. Осылардың барлығы институт қызметінде көрініс тапты<ref name=10let/>. Әшiмбаев тұсында институт сыртқы және iшкi қауiпсiздiк, жаңа халықаралық жағдайдағы Қазақстанның стратегиясы, экономиканың iлгерілемелi дамуы, Каспий аймағының мәселесі секілді барлық негiзгi бағыттарға өз жұмысының қарқынын күшейтті. Мәулен Әшiмбаев институт пен Президент әкiмшiлiгi арасында тығыз байланыс орнатты, ҚСЗИ-дың талдаушылық жұмыстарын тиiстi мекемелердің тұтынуын қамтамасыз етті. Бұл кезде институт шығаратын баспа өнiмінің саны артып, журналдардың саны төртке жетті, соның ішінде біреуі қазақ, бiреуі ағылшын тiлінде басылды<ref name=realii/>. Әшiмбаев тұсында институттың күнделiктi жұмысына мемлекеттiк тiл еңгiзіле бастады. Қазақ тіліндегі талдаушылық зерттеулер мен ғылыми мақалалар саны айтарлықтай өсті. Бұдан кейін де осы үрдіс сақталып қана коймай, заңды құбылысқа айналды<ref name=realii/>. 2005 жылы ҚСЗИ-дың директоры болып Болат Сұлтанов тағайындалды. Оның мол дипломатиялық тәжірибесі институттың еуропалық әріптестермен байланысты нығайтуда үлкен септігін тигізді. Осылардың қатарында, бірінші кезекте, [[Германия]] сыртқы саясат қоғамы, Ғылым және саясат қоры, Фридрих Эберт қоры, Дж. Маршалл орталығы сияқты германиялық және [[ҚХР]] мен [[Үндістан]]дағы (Шанхай халықаралық қатынастар институты (ШХҚИ), Джавахарлал Неру атындағы университет), [[Ресей]]дегі (Ресей стратегиялық зерттеулер институты (РСЗИ), Әлемдік экономика және халықаралық қатынастар институты (ӘЭХҚИ), Ресей дипломатиялық академиясы мен ММХҚИ) әріптестерді атап айтуға болады<ref name=realii/>. Болат Сұлтановтың арқасында монографиялық зерттеулер мен ұжымдық басылымдар тұрақты жарық көре бастап, институттың академиялық бағыты өсті. Институттың кадрлық құрамында доктор және кандидаттардың саны көбейді, оның өзіндік ғылыми мектебі қалыптасты деп айтуға негіз пайда болды<ref name=realii/>. 2014 жылы 11 сәуірде Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың жарлығымен ҚСЗИ-ды [[Астана|Астанаға]] көшіру туралы шешім қабылданды<ref>{{cite web| url = http://akorda.kz/upload/%D0%96%20%E2%84%96793.pdf | title = Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институтын Астана қаласына көшіру туралы Қазақстан Республикасы президентінің жарлығы| accessdate=27/10/2014}}</ref>. 2014 жылы 16 қазанда Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өкімімен [[Ерлан Тынымбайұлы Қарин|Ерлан Қарин]] ҚСЗИ директоры қызметіне тағайындалды<ref>{{cite web| url = http://akorda.kz/kz/page/page_218144_memleket-basshysynyn-okimimen-erlan-tynymbaiuly-karin-kazakstan-respublikasy-prezidentinin-zhanynda | title = Мемлекет басшысының Өкімімен Ерлан Тынымбайұлы Қарин Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институтының директоры қызметіне тағайындалды=27/10/2014}}</ref>. Және сол күні президент институт Қазақстан Республикасының президенті, Қазақстан Республикасы Президенті әкiмшiлiгiнiң басшысы және оның тиісті орынбасары белгілеген ағымдағы және перспективалық мiндеттердi негiзге ала отырып, өз қызметiн жоспарлайтынын анықтайтын жарлыққа да қол қойды. Сонымен қатар институт Қазақстан Республикасы Президенті әкімшілігінің жалпы басшылығымен және Қазақстан Республикасы Президенті әкімшілігі басшысының тиісті орынбасарының жедел басшылығымен жұмыс істейтіні белгілі болды<ref>{{cite web| url = http://egemen.kz/?p=40350 | title = «Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институты туралы ереженi бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 13 тамыздағы №3614 Жарлығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы| accessdate=27/10/2014}}</ref>. Сарапшылар Ерлан Қариннің басқаруымен институттың ақпараттық кеңістікте белсенді жұмыс істеп, өзіне ребрендинг жасап, діни экстремизм және терроризм мәселелері бойынша зерттеулерді күшейтетінін байланыстырып отыр<ref>{{cite web| url = http://sayasat.org/articles/1036-erlan-karin-v-kisi-ocenki-ekspertov | title = Ерлан Карин в КИСИ. Оценки экспертов| accessdate=24/10/2014}}</ref>. == Құрылымы == ҚСЗИ өзінің сыртқы саясат, әлеуметтік-саяси, экономикалық зерттеулерін, талдаушылық мәліметтерін және ақпараттандыру жұмысын келесі құрылымдық бөлімдер арқылы жүргізеді: * сыртқы саясат және халықаралық қауіпсіздік бөлімі; * әлеуметтік-саяси зерттеулер бөлімі; * экономикалық зерттеулер бөлімі; * ақпараттық қамсыздандыру бөлімі. == Зерттеулердің бағыттары == Сыртқы саясаттың стратегиялық аспектілері: * көршілес елдердің ішкісаяси және әлеуметтік-экономикалық дамуына мониторинг жүргізу; * Қазақстанның [[Ресей]]мен, [[Қытай]]мен, [[АҚШ]]-пен, [[Түркия]]мен, [[Еуропа одағы]] және [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]] елдерімен екі жақты қатынастарын талдау; * посткеңестік кеңістіктегі интеграция мәселелерін зерттеу; * қауіпсіздік мәселелерін сараптау. Бүгінгі Қазақстандағы қоғамдық-саяси және әлеуметтік үрдістер: * Қазақстан Республикасындағы қоғамдық-саяси жағдайға мониторинг жүргізу; * Қазақстанда саяси институттардың қалыптасуы мен демократиялану үрдістерін зерттеу; * Қазақстандағы ағымдағы саяси жағдайды талдау. Экономикалық қауіпсіздік: * Қазақстан Республикасы экономикалық қауіпсіздік мәселелерін зерттеу; * әлемдік экономиканың даму қарқынын зерттеу және оның Қазақстан экономикасына әсерін талдау; * жаһандану мәселелерін және оның Қазақстанға ықпалын зерттеу; * Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайға мониторинг жүргізу. == ҚСЗИ-дың директорлары == * Маусым, 1993 жыл – мамыр, 1997 жыл – Өмірсерік Төлешұлы Қасенов * Мамыр – желтоқсан, 1997 жыл – Лев Юрьевич Тараков * Желтоқсан, 1997 жыл – сәуір 1998 жыл – Алма Қадырғалиқызы Сұлтанғалиева * Сәуір, 1998 жыл – мамыр, 2000 жыл – [[Ермұхамет Қабиденұлы Ертісбаев]] * Мамыр, 2000 жыл – мамыр, 2005 жыл – [[Мәулен Сағатұлы Әшімбаев]] * Мамыр, 2005 жыл – қазан, 2014 жыл – Болат Қылышбайұлы Сұлтанов * Қазан, 2014 жыл – ... – [[Ерлан Тынымбайұлы Қарин]] == Редакциялық-баспа қызметі == Институтта көптеген монографиялар, ұжымдық жинақтар мен үш ғылыми-талдаушылық журнал жарық көреді. «Казахстан-Спектр» (1994-1997 жылдар аралығында «Казахстан и мировое сообщество» атауымен жарық көрді, жылына 4 рет шығады) [[орыс тілі]]нде шығады, ҚР БҒМ БҒСБК саясаттану, халықаралық қатынастар, тарих, экономика мамандықтары бойынша кандидаттық және докторлық диссертацияларды қорғауға міндетті ретінде ұсынылған. 2003 жылдан бастап тоқсан сайын [[қазақ тілі]]нде «Қоғам және дәуір» және [[ағылшын тілі]]нде «Central Asia’s Affairs» журналы шығады. 2000-2012 жылдар аралығында жылына алты рет «Analytic» журналы орыс тіліде шығып отырды<ref name=realii/>. Бұдан басқа институт Қазақстанның ішкі және сыртқы саясатының өзекті мәселелері, халықаралық қатынастар, қауіпсіздік және экономика бойынша монографиялық және ұжымдық басылымдарды жариялайды<ref name=realii/>. == Дереккөздер == {{reflist}} [[Санат:Білім және Ғылым]] jkxfywnia4dbygzoaucly98v0g75so0 Досбол би ауылы 0 46448 3056942 2915736 2022-08-02T21:41:16Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Досбол би |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 14|lat_sec = 23 |lon_deg =66|lon_min = 39|lon_sec =08 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ақтоған ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Ақтоған |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1952 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Ақтоған'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1094 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Досбол би''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақтоған ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Ақтоған ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 12 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1051 адам (556 ер адам және 495 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1094 адамды (579 ер адам және 515 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Ауыл [[1975 жыл|1975]]-[[1996 жыл|1996]] жылдары қаракөл қойын өсіретін «Телікөл» кеңшары бөлімшесінің орталығы болған. Бөлімше негізінде Досболда шаруа қожалықтары жұмыс істеді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] g8hh14rowipkv8q38iiuxc8xki70d8h Төл сөз 0 47045 3057111 1767866 2022-08-03T09:51:49Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki '''Төл сөз''' — [[бөгде сөз]]дің еш өзгеріссіз, түпнұсқасы сақтала отырып қолданылған түрі. Сөйлемде басқа біреудің сөзі Төл сөз болады да, сөйлеуші не жазушы адамның сөзі автор сөзі болады. Төл сөз құрамы жағынан әр түрлі болып келеді, оның жеке сөз не сөйлем болуы да, сондай-ақ бірнеше сөйлемдер тізбегінен құралған тұтас бір мәтін болуы да мүмкін. Төл сөз қандай құрамда, қай мағынада айтылса да, автор сөзімен байланыста болады. Екеуара байланыс Төл сөздің бастапқы құрылымына ешқандай өзгеріс енгізбей, өз дербестігін толық сақтаған жағдайда, де көмекші етістігі арқылы жүзеге асады. Төл сөз автор сөзінен өзіндік [[интонация]] арқылы ерекшеленеді, сөздердің орын тәртібі еркін болады.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> Мысалы, <blockquote>''Құнанбай тыңдап болды да: Жарайды, айтам деп әкелгенің екен. Бірталай жерге жеткізіп айттың. Енді осымен тоқталайық! – деді'', ([[Мұхтар Әуезов|М.Әуезов]]).</blockquote> == Төл сөздің тыныс белгілері == #Төл сөз автор сөзінен бұрын орналасса, төл сөз бас әріппен жазылып, тырнақшаға алынады не алдынан сызықша қойылады. Егер төл сөз хабарлы сөйлем болса, соңына үтір, сұраулы сөйлем болса, сұрақ белгісі, лепті сөйлем болса, леп белгісі қойылып, автор сөзінің алдынан сызықша қойылады. Мысалы, «Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар деген нәрселермен озады», – деген ұлы Абай. – Бекбергеннің қызын неге алып қашпақ болдыңдар? – деп сұрады үй иесі менен. #Төл сөз автор сөзінен кейін тұрса, автор сөзінен кейін қос нүкте қойылып, төл сөз не тырнақшаға алынады, не алдынан сызықша қойылады. Мысалы, А. Жұбанов былай деген: «Әр халықтың ана тілі – білімнің кілті». Әйел бір төбенің басына шығып алып былай деді: – Менің атым – әйел, мына қыздың анасымын. #Төл сөз автор сөзінің ортасына орналасса, автор сөзінен кейін қос нүкте қойылып, төл сөздің алдынан не сызықша қойылады, не төл сөз тырнақшаға алынады да, төл сөзден кейін не үтір, не сұрақ белгісі, не леп белгісі қойылады. Мысалы: Әйтілес қарт: – Аттың құлағында ойнайтын жас кезіміз, – деп бастады әңгімесін. #Автор сөзі төл сөздің ортасына орналасса, төл сөз тырнақшаға алынып немесе алдынан сызықша қойылып, автор сөзінің алдынан да, соңынан да сызықша қойылады да, төл сөздің екінші бөлігі кіші әріппен жазылады. Мысалы, «Осы бір тегін адам болмаған шығар, – деді Жалпақ балуан, – түнейік осы молаға». #Бір төл сөздің ішінде екінші төл сөз келген жағдайда алқашқысының алдынан сызықша қойылып, соңғысы тырнақшаға алынады. Мысалы, – Қазақ халқында «Ұлық болсаң, кішік бол» деген нақыл бар, – дегенді жиі айтатын ол.<ref>https://itest.kz/kz</ref> == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Лингвистика]] 0cee7m3o7ordll8ivj7aaeyowzsah13 Жөлек (ауыл) 0 48721 3057047 2916415 2022-08-03T06:53:43Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жөлек |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 17|lat_sec =16 |lon_deg =66|lon_min = 25|lon_sec =52 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жөлек ауылдық округі{{!}}Жөлек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1943 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1611 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жөлек''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл, [[Жөлек ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 30 км жерде, [[Сырдария]] өзені аңғарындағы қамыс, түйнекөлең, т.б. әр түрлі сораң шөптер өскен шалғынды саздақ топырақты, шөлді белдемде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1548 адам (792 ер адам және 756 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1611 адамды (798 ер адам және 813 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесі [[1943 жыл]]ы қаракөл қойын өсіретін “Сырдария” кеңшарының орталығы ретінде қаланған. Оның негізінде [[1997 жыл]]дан “Жөлек” акционерлік қоғамы жұмыс істеді. == Инфрақұрылымы == Орта мектеп, клуб, фельдшер-акушерлік пункт бар. Ауыл тұрғындары көрші елді мекендермен темір және автомобиль жолдарымен қатынасады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] s4mawd24h6bnz9i95t5weje10ya455u Жеңіс (Мақтаарал ауданы) 0 49572 3057002 2916230 2022-08-03T01:51:10Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жеңіс |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =36|lat_sec = 02 |lon_deg =68|lon_min = 30|lon_sec =47 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жаңажол ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Жаңажол |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1958 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1836 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жеңіс}} '''Жеңіс''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Жаңажол ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жаңажол ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен оңтүстікке қарай 6 км-дей жерде, сексеуіл аралас жүзгін, жусан өскен шалғынды сұр топырақты шөлді белдемде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1492 адам (752 ер адам және 740 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1836 адамды (910 ер адам және 926 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесі [[1958 жыл]]ы мақта өсіретін ''Коммунизм'' кеңшарын құруға байланысты қаланды. Оның негізінде Жеңісте [[1997 жыл]]дан шаруа қожалықтары жұмыс істейді. == Инфрақұрылымы == Орта мектеп, дәрігерлік-амбулаторлық пункт, клуб, т.б. мекемелер бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] trk135memfsoefmbzuw76rcrrec7g54 Бәйгеқұм 0 49765 3056841 3056042 2022-08-02T14:04:25Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бәйгеқұм |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 18|lat_sec = 58 |lon_deg =66|lon_min = 28|lon_sec =13 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Бәйгеқұм ауылдық округі{{!}}Бәйгеқұм |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2652 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Кызылординская область |сайты = |сайт тілі = }} '''Бәйгеқұм''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл, темір жол стансасы, [[Бәйгеқұм ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 28 км жерде, [[Сырдария]] өзенінің оң жағалауында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 2235 адам (1152 ер адам және 1083 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2652 адамды (1344 ер адам және 1308 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Ауыл [[1978 жыл|1978]] – [[1996 жыл|96]] жылы көкөніс-бақша өсіру бағытындағы өзімен аттас кеңшардың орталығы болған. Кеңшар негізінде Бәйгеқұмда ЖШС жұмыс істейді. Бәйгеқұм арқылы [[Шымкент]] – [[Қызылорда]] темір жолы өтеді. == Ауыл суреттері == <gallery> Байгекум. Общий вид.jpg |Бәйгеқұм Бәйгеқұм ауылы.jpg|Бәйгеқұм Аул Байгекум.jpg |Бәйгеқұм </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] [[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]] iiqjrvt39hefljhna4mcr326bhcikif Құрмалас сөйлем 0 51548 3057041 2333112 2022-08-03T06:43:52Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki '''Құрмалас сөйлем''' — екі немесе бірнеше [[жай сөйлем]]нен құралып, [[күрделі ой]]ды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты [[біртұтас сөйлем]]. Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) [[Салалас құрмалас сөйлем]]; ә) [[Сабақтас құрмалас сөйлем]]; б) [[Аралас құрмалас сөйлем]]. Құрмалас сөйлемнің белгілері: # кем дегенде екі жай сөйлемнен ([[синтаксистік компонент]]тен) құралып, әр сөйлемінде [[предикаттық қатынас]] болады. Кей жағдайда [[бастауыш]] айтылмағанымен, [[баяндауыш]] арқылы білініп тұрады. Ал құрмалас құрамындағы жай сөйлемнің әрбірінде баяндауыштың болуы міндетті; # жай сөйлемдер белгілі бір тәсілдер — баяндауыш формалары және [[шылау]]лар арқылы байланысқа түседі; # негізгі компоненттер — жай сөйлемдер мағынасы жағынан логикалық байланыста болып, біртұтас күрделі ойды білдіреді. # Құрмалас сөйлем компоненттерін өзара байланыстыруда [[интонация]]ның да айрықша қызметі бар. Алғашқы компонент аяқталмаған, [[ұласпалы интонация]]ға ие болады да, соңғысы аяқталған [[тиянақты интонация]]да келеді.<ref>Қазақ ұлттық энциклопедиясы</ref> Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің мағыналық жағынан өзгешеліктерінің кестесі {| class="wikitable" |- ! Жай сөйлем!! Құрмалас сөйлем |- | Жай сөйлем жеке бір ойды білдіреді || Құрмалас сөйлем күрделі ойды білдіреді. |- | Жай сөйлем бір-бірінен айырым интонациямен айтылады|| Құрмалас сөйлемнің бірінші сыңары екіншісімен ұласпалы интонациямен айтылады |- |Жай сөйлем интонациялық жағынан тиянақты болады||Құрмалас сөйлемнің сыңарлары интонациялық жағынан тиянақсыз болады |- |Жай сөйлем аяқталған ойды білдіріп, бір бүтін болып саналады.||Құрмалас сөйлемнің алғашқы сыңары аяқталған ойды білдіре алмайды, бүтіннің бір бөлшегі болып саналады |} {| class="wikitable" |- ! Байланысу тәсілдері !! Мысалы |- | Интонация арқылы іргелесе байланысады. || Кездесу аяқталды, қатысқандар тамаша әсермен тарады. |- | Жалғаулық шылаулар арқылы байланысады. || Арнайы баруды жоспарлаймын, бірақ еш реті келмей - ақ қойды. |- | Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндауышы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласпалы түрде, құрмаласа байланысады || Ащы дауыс бәріне анық естіліп, көздеріне үрей тұндырды. |} == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} [[Санат:Қазақ тілі]] ovfqcymfv9gqpbse3l9hjxm5k61kwhn Изафет 0 53202 3056891 2840220 2022-08-02T16:50:49Z СеніңШешең 121905 анда-мұнад түзетіп шықтым wikitext text/x-wiki '''Изафет''' ([[Парсы тілі|парсыша]] {{Rtl-lang|fa|اضافه}} ''ezāfe'', [[Араб тілі|арабша]] {{Rtl-lang|ar|إِضَافَة}}) — зат есім сөздердің бір-біріне бағына байланысуынан жасалған сөз тіркестері.<ref>{{Cite book|ref=ensiklopedia|editor=Ә. Нысанбаев|жыл=1998|title=“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия|орны=Алматы|isbn=5-89800-123-9}}</ref> Изафет көбіне иран, [[Түркі тілдері|түркі]], [[Семит тілдері|семит]] тілдерінде және [[урду]] сияқты иран тілдерінің ықпалына түскен тілдерде кездеседі. == Парсы изафеті == [[Парсы тілі]]ндегі изафет түрлері осындай мақсаттарда қолданылады:<ref>{{cite book|last=Moshiri|first=Leila|year=1988|title=Colloquial Persian|location=London|publisher=Routledge|isbn=0-415-00886-7|ref=harv}}{{Ref-en}}</ref> * Тиесілілікті белгілейді: {{Rtl-lang|fa|برادرِ مریم}} ''barādar-<u>e</u> Maryam'' — ''Мәриямның ағасы/інісі''. Есімдіктермен де пайдаланылады, мәселен {{Rtl-lang|fa|برادرِ من}} ''barādar-<u>e</u> man'' — ''менің ағам/інім'', бірақ [[Ауызекі тіл|ауызекі тіл]]де көбінесе тәуелдік жалғауды қолданады: {{Rtl-lang|fa|برادرم}} ''barādar-am'' — ''ағам/інім''. * Сын есім–зат есім сөз тізбегі ретінде: {{Rtl-lang|fa|برادرِ بزرگ}} ''barādar-<u>e</u> bozorg'' — ''үлкен бауыр (аға)''. * Ат пен тек/лауазым/атақ: {{Rtl-lang|fa|محمد مصدق}} ''Mohammad-<u>e</u> Mosaddeq'' — ''Мұхаммед Мосаддық'', {{Rtl-lang|fa|آقایِ مصدق}} ''āghā-<u>ye</u> Mosaddeq'' — ''Мосаддық мырза''. * Екі зат есім байланыстыру: {{Rtl-lang|fa|خیابانِ تهران}} ''khiābān-<u>e</u> tehrān'' — ''[[Тегеран]] көшесі'' немесе ''Тегеранға жол''. == Түркі изафеті == [[Түркі тілдері|Түркі тілдерінде]], солардың қатарындағы [[қазақ тілі]]нде, изафеттің үш түрі бар: * Бір [[зат есім]] сөздің екінші зат есімге анықтауыш болып, қосымшасыз қабыса байланысуы арқылы жасалған сөз тіркесі: ''аллюминий қасық'', [[Шуаш тілі|шуашша]] ''чукун çул'' — ''темір жол'', [[Түрік тілі|түрікше]] ''orta parmak'' — ''ортаң терек'', тура аудармасы ''орта саусақ''. * Нөлдік тұлғадағы зат есімнен тұрған анықтауыш сөз бен тәуелдік жалғаудың үшінші жағындағы анықталатын сөзден жасалған сөз тіркесі: ''орман аң<abbr title="тәуелдік жалғау">ы</abbr>'', [[Өзбек тілі|өзбекше]] ''O’zbekiston Respublika<abbr title="тәуелдік жалғау">si</abbr>'' — ''Өзбекстан Республикасы''. * [[Септік жалғау|Ілік септік]]тегі анықтауыш сөз бен тәуелдік жалғаулы анықталатын сөзден тұратын сөз тіркесі: ''аңшы<abbr title="ілік септіктің жалғауы">ның</abbr> мылтығ<abbr title="тәуелдік жалғау">ы</abbr>'', түрікше ''at<abbr title="ілік септіктің жалғауы">ın</abbr> ölüm<abbr title="тәуелдік жалғау">ü</abbr>'' — ''аттың өлімі''. Изафет түрлері контекстіге қарай бір-біріне ауыса алады. Мәселен, ''ауыл баласы'' – ''осы ауылдың баласы'', ''бұл мектептің оқушылары'' – ''мектеп оқушылары''. Изафеттің сыңарлары бір-бірінен алыс тұрып та, байланыса береді, мысалы ''<u>студенттің</u> бүгін берген <u>жауабы</u>''. <ref>{{Cite book|title=Қазақ тілі. Энциклопедия|year=|author=Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты|жыл=1998|орны=Алматы|page=509|isbn=5-89800-123-9}}</ref> == Басқа тілдерде == Түркі изафетіне ұқсас құрылым фин-угр тілдерінде де табылады, алайда олар шығыс тілдері болмағандықтан ол құрылымды атау үшін ''изафет'' термині көбінесе қолданылмайды: * [[Ұдмұрт тілі|Удмуртша]] ''<u>мынам</u> ки<u>ы</u>'' — ''<u>менің</u> қол<u>ым</u>'', ''<u>ныллэн</u> книга<u>ез</u>'' — ''<u>қыздың</u> кітаб<u>ы</u>''.<ref>{{Cite web|url=[http://udmurt.info/udmurt/lekcii/17.htm udmurt.info]|title=''УДМУРТОЛОГИЯ''|author=Denis Sacharnych|lang=ru}}</ref> * [[Мажар тілі|Мажарша]] ''<u>Ferenciek</u> ter<u>e</u>'' — ''<u>Францискандар</u> алаң<u>ы</u>''. Албан тілінде парсы изафеті тәрізді құрылым бар. Оны құру үшін оқшау артикльді қолданады. Мәселен, ''djali i urtë'' — ''ақылды ұл бала'', ''bija е partizanit'' — ''партизанның қызы'', ''Akademia e Shkencave e Shqipërisë'' — ''Албания Ғылым Академиясы''. ==Дереккөздер== {{Дереккөздер|2}} [[Санат:Морфология (лингвистика)]] [[Санат:Синтаксис]] [[Санат:Иран тілдері]] [[Санат:Түркі тілдері]] [[he:סמיכות]] jemu2lty6kebtfemlkilb2p6rsf92df Бұланбай бауы 0 53467 3056838 2913460 2022-08-02T13:55:52Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бұланбай бауы |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =43 |lat_min = 54|lat_sec = 08 |lon_deg =66|lon_min = 36|lon_sec =48 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қарғалы ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Қарғалы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Қарғалы'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1342 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Бұланбай бауы''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл, [[Қарғалы ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Қарғалы ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] кентінен оңтүстікке қарай 45 км жерде [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]] құмының қиыр солтүстігінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1309 адам (663 ер адам және 646 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1342 адамды (677 ер адам және 665 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Ауыл [[1997 жыл]]ға дейін "Қарғалы" деп аталған. [[1973 жыл|1973]]-[[1996 жыл|1996]] жылдары қаракөл қойын өсіретін «Қарғалы» кеңшарының орталығы болған. Кеңшар негізінде Бұланбай бауында төрт шаруа қожалығы жұмыс істеді.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] 9n25pxda8966wowju7f8b7f2m0xobez Сабақтас құрмалас сөйлем 0 54154 3057107 2134614 2022-08-03T09:38:36Z Didar.Bayan21NS 120910 Әріптерді, қатарын wikitext text/x-wiki '''''Сабақтас құрмалас сөйлем''''' — құрамындағы жай сөйлемдері бір-бірімен сабақтаса байланысқан құрмаластың түрі. Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы алғашқы жай сөйлемнің [[баяндауышы]] тиянақсыз тұлғада келіп, екіншісіне бағына байланысады. Мысалы: Қасым төре түрегеліп, күміс қынды сапысын шешіп, [[Кенесары]]ның алдына қойды ([[І.Есенберлин]]). Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің бірі басыңқы келіп, негізгі ойды білдіреді, қалғандары бағыныңқы болады да басыңқыдағы ойды айқындап, іс-әрекеттің орындалу шартын, себебін, мақсатын, мезгілін, амалын, т.б. қатынастарды білдіреді.<ref>Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3</ref> ==Сабақтас құрмалас сөйлем мағынасына қарай түрі == Сабақтас құрмалас сөйлем мағынасына қарай төмендегіше бөлінеді: # Шартты бағыныңқылы іс-әрекеттің орындалу шартын білдіреді,'' -са, -се'' жұрнағы арқылы жасалады. # Қарсылықты cабақтас құрмалас сөйлемде бағыныңқы сөйлем басыңқыдағы ойға қарама-қарсы мағыналық қатынаста болады. Мысалы, Май құйған шам сөнсе де, Шамшырақ сөнбес дүниеде. ([[Жамбыл]]) # Себеп бағыныңқылы сабақтас; Мысалы, Соны Ербол біліп қоймасын деп, Әзімбай әдейі үндемеді. ([[М.Әуезов]]) # Мезгіл бағыныңқы сөйлемде бағыныңқы сөйлем басыңқыда айтылған ойдың мезгілін, # Мақсат сабақтас құрмалас сөйлем мақсатын, # Қимыл-сын бағыныңқы іс-әрекеттің қалай жүзеге асқандығын білдіреді. Салыстырма бағыныңқылы сөйлемде оқиға бір-біріне салыстырыла, теңдестіріле беріледі. Мысалы, Басқалар қандай қуанса, ол да сондай қуанған еді ([[Ә.Әбішев]]). ==Сабақтас құрмалас сөйлем бағыныңқылы түрі== Сабақтас құрмалас сөйлемнің көп бағыныңқылы түрі де кездеседі, олар басыңқыға екі жағдайда қатысты болады: # Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы көп бағыныңқылар бірыңғай келіп, бәрі өз бетімен бір басыңқыға бағынады (бірыңғай бағыныңқылы сабақтас); # Бағыныңқылар бір-біріне қатысты тізбектеледі де, бәрі жиналып бір басыңқыға бағынады (сатылы бағыныңқылы сабақтас). <ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Лингвистика]] [[Санат:Қазақ тілі]] {{Stub}} dsoiw1orkatdm26mr3jme9zr0rumnsa Игілік (Мақтаарал ауданы) 0 54995 3057071 2916465 2022-08-03T08:01:09Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Игілік |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =53|lat_sec = 47 |lon_deg =68|lon_min = 29|lon_sec =35 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақтаарал ауылдық округі{{!}}Мақтаарал |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1924 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Коминтерн'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2301 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Игілік}} '''Игілік''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Мақтаарал ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 23 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2106 адам (1040 ер адам және 1066 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2301 адамды (1144 ер адам және 1157 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1924 жыл]]ы құрылған «Мақтаарал» мақта кеңшарының бөлімшесі болып, Коминтерн ауылы аталып келді. Кеңшар негізінде ӨК, шаруа қожалықтары құрылған. == Инфрақұрылымы == Т.Әубәкіров атындағы орта мектеп, дәрігерлік пункт, клуб, пошта жұмыс істейді.<ref name="test">Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] enz87ixo2vgqhbi17ylgposyqavxwke Жолбарыс Қалшораев ауылы 0 55066 3057008 2916303 2022-08-03T03:34:10Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жолбарыс Қалшораев ауылы |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =41|lat_sec = 13 |lon_deg =68|lon_min =17|lon_sec =07 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы){{!}}Достық |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1949 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Интернациональное'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2615 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жолбарыс Қалшораев ауылы''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы)|Достық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. [[2008 жыл]]ға дейін "Интернациональное" деп аталды. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен батысқа қарай 18 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2313 адам (1174 ер адам және 1139 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2615 адамды (1303 ер адам және 1312 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесін [[1949 жыл]]ы Қаратас ([[Қазығұрт]]) ауданынан қоныс аударушылар қалап, [[1950 жыл]]ы Абай атындағы мақта ұжымшарын құрды. Түркістан, Ленгер ([[Сайрам ауданы|Сайрам]]) аудандарынан, [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]], [[Жамбыл облысы]]нан көшіп келгендер [[1954 жыл]]ы Абай атындағы мақта өсіретін ірі ұжымшарға бірікті. Ұжымшар негізінде ӨК, шаруа қожалықтары ұйымдастырылған. == Инфрақұрылымы == Орта мектеп, мәдениет үйі, мешіт, фельдшер-акушерлік пункт, кітапхана, т.б. мекемелер жұмыс істейді. Cоциалистік Еңбек Ерлері Ә.Нарбаев, Ж.Қалшораев осы ауылдан шыққан.<ref name="test">Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] o7ql9ombia7zvnseqrjav3y7zbrgicv Ұзынағаш шайқасы 0 56827 3056859 2608404 2022-08-02T15:05:11Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 «[[Санат:Қазақстан тарихы|Қазақстан тарихы]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki '''Ұзынағаш шайқасы''' — [[Жетісу]] өңіріне саяси-әкімшілік ықпалын жүргізіп, билігіне бағындыруға ұмтылған [[Қоқан Хандығы|Қоқан]] сарбаздары мен отаршыл орыс [[әскер]]лері арасындағы болған қарулы [[Әскер|қақтығыс]]. 1860 жылы қыркүйек айының ішінде [[Қанағат]] шаһ (Қанатша) бастаған 15 мың Қоқан әскері Әулиеата қаласына жетеді. Жолшыбай қырғыз және қазақ рубасыларына, ақсақалдарына шапқыншы жіберіп, "кәпірлерге қарсы ғадауат майданына" қосылуға үндейді. Қоқандықтардың [[мақсат]]ы — Пішпек ([[Бішкек]]), Тоқпақ ([[Тоқмақ]]) қорғандарын қайтадан өздеріне қаратып, орыс тұтқынындағы [[адам]]дарын босату, [[Іле]]нің оңтүстік-батыс бетіндегі қазақ-қырғыз ауылдарын бағындыру, орыс әскерлерін Іленің арғы бетіне қуу еді. Бұл [[хабар]]ды [[Верный]]дағы [[Алатау]] округінің бастығы, подполковник [[Герасим Алексеевич Колпаковский|Г.А.Колпаковскийге]] шапырашты Абдан Сарқұтұлы деген [[есауыл]], жергілікті шенеунік Әбілфейіз төре Абылайұлы мен [[милиция]] прапорщигі Қожағұл Байсеркеұлы жеткізеді. Жетісу өңірінде тағы дұрбелең басталады. [[Қазан]] айының басында Колпаковский өлкедегі әскери бөлімшелер мен гарнизон басшыларын Верныйға жинап, төтенше кеңес құрады. Қоқан сарбаздарымен бетпе-бет [[шайқас]]қа түсуге ықтимал [[жер]] — Қастек корғанын нығайту үшін майор Экеблатты қолбасшылыққа тағайындап, бекініс гарнизонына есауыл Бутаковтың 100 казак-орыс отрядын көмекке жіберу ұйғарылды. Осы кезде астыртын барлауға жібергендер қазанның 8-інде Пішпекке қоқандықтардың 1500-дей қолы жиналғандығын хабарлады. Оның үстіне "[[ислам]]ды қорғау соғысын" [[ұран]] еткен оларды қырғыздардың Сарбағыш руы түгелдей, [[қазақ]]тардың Дулат руының жартысына жуығы жақтады. Тіпті, Пішпек пен Фарш жаққа жіберілген шапырашты Сұраншы батыр да, одан кейін Андас би, Әлдеке, Диқанбай батырлар да қоқаңдықтар жағына өтіп кетті. Патшалық [[Ресей]]дің жергілікті әкімшілігі істің бет алысынан үрейленді. Өйткені орыстардың әскери күші осал, қару-жарағы тапшы еді. Колпаковский [[Ұлы жүз]] билеушілері — Тезек төреден, оның інісі Әбілфейіз, Жанғазы төреден және т.б. ру басшыларынан көмек сұрап, жан- жаққа шабарман жіберді. Бірақ олар істің ақырын андып, Верныйға соғыс аяқталар сәтте, қоқандықтар жеңіле бастаған кезде ғана келді. Сонымен 13- 17 қазан аралығында қоқандықтардың жолындағы қорғандар нығайтылып, Қастекке 4 атқыштар ротасы, 4 казак-орыс жүздігі, 8 зеңбірек пен 2 ракетті станок орналасты. Ал Саурық қорғанына подпоручик Сарковский отряды, Ұзынағашқа подполковник Шайманов басқарған казак-орыс жүздігі, атты артиллерия мен бір рота солдат келді. Қоқан сарбаздарын басқарған Қанағат шаһ бұған дейін Орта Азия аймағындағы сан алуан соғыстарда даңқы шыққан тәжірибелі қолбасшы еді. Оның қол астына Пішпектің бір қорғанбасы Рүстембек, Мерке, Әулиеата қорғандарының басшысы Шағаман қожа, сондай-ақ Әлімбек би өз әскерлерімен кірді. Бірақ, бұлардың арасында әскери тәртіп нашар болды, ұсақ қолбасылар Қанағаттың әмірін орындай бермейтін. Қоқан сарбаздарының саны, кейіннен қосылған 10 мындай қазақ жігіттерін есептегенде, шамамен 22 000 мындай адамға жеткен. Сондай-ақ шиті [[мылтық]] асып, түгелдей [[ат]]қа мінген қоқандықтар 6 мыс зеңбірекпен жарақтанған еді. Қоқан сарбаздары Қордай тауы арқылы Жиренайғырға өтіп, шабуылға дайындалды. Қанағат шаһтың шабуыл жоспары өте ұтымды болды. Ол Қастекке соқтықпай, бар күшімен Верныйға тетелей соққы беруді көздеді. Онда әр жерге шашыраған орыс әскерлерінің жолын кесіп, облыс орталығындағы қаружарақ қоймаларын басып алатын еді. Әрі Верныйдағы сарттардың ақсақалы Сейдахмет Сайдалыұлы бастаған тұрғындар тобы, орыс әкімшілігінен көп жәбір көрген Қараталдың оңтүстік беткейлеріндегі Ұлы жүз рулары мен Ертіс алабына дейінгі [[Орта жүз]] түгелімен қолдау көрсеткелі отырған болатын. Алайда, қоқаңдықтардың қолбасшысы қарауындағы мыңбасыларының алауыздығы мен өркөкіректігінің салдарынан тиімді жоспарьш жүзеге асыра алмай, алдын ала бекінген қорғандарға соқтықты. 19 қазанда, [[таң]]ғы [[сағат]] 8-дер шамасында 200-дей атты қазақ жасағы Қастекті қоршады. Қорғаннан Бутаков бастаған казак-орыс жүздігі шығып, оқ жаудырған соң, қазақтар қашып кетті. Олардың бірнешеуі оққа ұшып, үшеуі орыстардың қолына түсті. Бұл — Ұзынағаш шайқасының басталуы еді. Тұтқын қазақтардан Қанағаттың 16 мың сарбазбен Қастекке беттеп, 2 мың қазақ-қырғыз жасақтарын Верныйға аттандырғанын естіген Колпаковский әр бекіністегі әскери күштердің орнын ауыстыруға шешім қабылдады. Сарковский отрядын дереу Саурық қорғанына жіберіп, Ұзынағаштағы поручик Савельев отрядын Қастекке шақырды да, Ұзынағаштағы сотник Жеребетьев жүздігін Верный жолына бекінуге бұйырды. Бірақ шапқыншылардан да, шақыртқан отрядтан да еш хабар болмаған соң Қастекке 3 рота жаяу әскер мен біраз атты казак-орысты, 2 зеңбіректі қалдырып, езі Ұзынағашқа беттеді. Бұл кезде [[Саурық]] қорғанына қазақ жасақтары, [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]]қа Қоқанның сарбаздары дүркін-дүркін шабуылдап тұрды. Түнгі сағат 10-да Колпаковский отряды Ұзынағашқа жеткенде бекет тұрғындары мен Савельевтің солдаттары ұйқы кермей, жағалай траншея қазып жатты. Ертесіне Ұзынағаштың тау жағындағы, күнбатыс беткейдегі Қоңыр, Доңғал жоталарын Әлімбек басқарған Қоқан сарбаздары мен қазақ-қырғыз жасақтары басып алды. Олар күні бойы Ұзынағашқа шабуылдап, қазылған ордан өте алмады. Екі жақтан біраз [[адам]] шығындалды. Сағат күндізгі 4-тің шамасында Саурық қорғанынан есауыл Усевьтің отряды Ұзынағаш бекінісіндегі солдаттарға кемекке жетіп, тағы атыс басталды. Әлімбектің шабуылды дұрыс ұйымдастыра алмай, кері сергалгенін есгіген Қанағат шаһ Верныйға барар жолынан Қарақыстақ (Қаракастек) арқылы Ұзынағашқа бұрылды. [[Ұйқы]]сыз, ас-сусыз күні-түні жортуылдаудан әбден қалжыраған орыс әскерлері бар [[күш]]терін жиып, 3 жаяу әскер ротасын, 4 казак-орыс жүздігін, 6 зеңбірек пен 2 ракетті станокты шешуші шайқасқа өзірледі. Ертесіне, 21 қазанда олар таң қараңғылығын пайдаланып, Құтырған түбегінде түнеп жатқан қоқандықтарға тұтқиылдан шабуыл жасады. Сол жерде кескілескен шайқас басталып, бас құрап, күш біріктіріп үлгермеген қоқандықтар [[тау]]ға қарай серпілді. Қарақыстақтың сол жағына откен соң өзенді өрлеп барып Қоқан қолы орыс отрядының жолын тосты. Оларға шығыс беткейдегі савдан қазақ-қырғыз жасақтары қосылды. Қоршауда қалудан қауіптенген орыс отрядтары қарсы бетке зеңбіректен оқ жаудыра бастады. Қоқандықтар да, қазақ жасақтары да зеңбірек оғынан қаймықпай, қайта-қайта шабуылдаумен болды. Сол күні ұрыста қоқандықтардың 400-дей сарбазы қаза тауып, 600-і жараланды. Ақырында, екі жақ та [[ұрыс]]ты тоқтатты. Әсіресе, оқ-дәрісі, [[азық-түлік]]тері таусылып, әбден қалжыраған орыс солдаттары енді бір-екі шабуылға төтеп бере алмас еді. Бірақ, зеңбірек оғынан беті қайтқан қоқандықтар 2 шақырымдай қашықтықтағы дөң басына қосын тігіп, ұйлығып қалды. Көп ұзамай Колпаковскийдің бұйрығымен өліктер мен жаралылар Қастек қорғанына жеткізіліп, ол жақтан оқ-дөрі, азық-түлік тасылып үлгерді. [[Жеңіс]]ті қолдан бергендерін түсінген қоқандықтар орыс отрядына алыстан дөңайбат корсеткендерімен, тікелей соқтығуға тәуекел ете алмады. Оларға жақтасқан қазақ жасақтары да Саурық қорғаны маңайындағы шөп-шөмелелерді өртеуден ері аспады. 3 сағаттай тынығып тамақтанған солдаттарды Колпаковский енді Ұзынағашқа бұрды. Өйткені ол қоқандықтардың Верныйға өтіп кетуінен қорықты. Бірақ, бекер қауіптенген еді. 21 қазанның кезінде өзінің мыңбасыларымен кеңес құрған Қанағат шаһ орыс әскерлерінің шоғырланған нүктелерін айналып өтіп, бекінісі осал Верныйға тікелей шабуылдау қажеттілігін ұсынған. Ілкі ұрыстардан беті қайтып қалған Ташкент сарбаздарының сардары Шамаған қожа және т.б. қолбасылар оған бағынбай, кері қайтатындықтарын мәлімдеді. Әмірін орындата алмай амалы құрыған Қанағат шаһ [[Жетісу]] өлкесін "кәпірлерден тазарту" жорығын жол-ортадан тоқтатып, 22 қазанда Қордай асуы арқылы еліне қайтуға мәжбүр болды. Бұл хабарды Колпаковский 26 қазан күні естіп, Омбыдағы генератор-губернатор Гасфортқа "Жетісу өлкесін Шуға дейін [[азат]] еткендігі туралы" хабарлама жіберді. 1860 жылы 19-21 қазандағы Үзынағаш шайқана қатысқан орыс офицерлердің шені жоғарылатылып, әр түрлі дәр. ордеңдер бағалы сыйлықтармен коса табыс етілді. Бұларға қоса капитан Әбілфейіз төре ленталы Георгий алтын медаліне, милиция прапорщигі Қожағұл Байсеркеұлы 3-дәр. Қасиетті Станиславский орденіне ие болды. Соғыстың бас қаһарманы — [[Алатау]] өңірінің бастығы әрі Ұлы жүз приставы подполковник Колпаковскийге полковник шені беріліп, 4-дәр. Георгий орденімен марапатталды. II Александр патшаның өзі Үзынағаш шайқандағы жеңісті "Даңқты іс!" деп бағалады. Өйткені, осы соғыстың нәтижесінде Қазақстан мен Орта Азиядағы Ресейдің отаршылдығына қарсы аракідік бой көтерген ұлт-азаттық қозғалыстарға (мысалы, [[Кенесары Қасымұлы|Кенесары]], [[Сырым Датұлы|Сырым батыр]], т.б. көтерілістеріне) ашық және астыртын қолдау көрсетіп отырған [[Қоқан Хандығы|Қоқан хандығы]] алғаш рет ойсырай жеңіліп, оның ықпалындағы өлкелерді кедергісіз бағындыру мүмкіндігі ашылған еді.<ref>Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{Stub}} [[Санат:Қазақстан тарихы]] f16ak3yid1i7paiklxgjgevpzstpz8b Генетикалық карта жасау 0 61388 3057044 2117427 2022-08-03T06:52:30Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Генетикалық карталар]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Генетикалық карталар]] njerltg2jo4x4bhz33wqgc3vk8gpmdx Дезоксирибоза 0 62161 3056810 2117201 2022-08-02T13:15:51Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Дезоксирбоза]] бетін [[Дезоксирибоза]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki [[Сурет:D-Deoxyribose.png|right|thumb| alt=A.|200 px|[["Дезоксирибоза"]]]] '''Дезоксирибоза''' — 2-дезоксирибоза, [[дезоксисахарлар]] тобына жататын [[моносахарид]]. [[ДНҚ]]-ның құрамына кіреді.<ref>Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. – Алматы, «Ана тілі» баспасы, 1993 жыл. ISBN 5-630-0283-X</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Медицина]] [[Санат:Вирусология]] [[Санат:Иммунология]] [[Санат:Генетика]] [[Санат:Молекулалық биология]] {{Stub}} ftgtdibewfq3xotbzviyb1v9nmhxzer Хромосомалық теория 0 70549 3057057 2254652 2022-08-03T07:19:27Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki '''Хромосомалық теория''' — [[тұқым қуалаушылық]]тың хромосомалық теориясы "тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық белгілер, яғни организмнің нәсілдік қасиеттері ұрпақтан ұрпаққа жасуша ядросы хромосомаларындағы тендер арқылы беріледі" деп тұжырымдайды. Хромосомалық теорияны тәжірибе жүзінде дәлелдеп, XX ғасырдың басында ашқан американ биологі [[Томас Хант Морган]] (1866-1945) мен оның шәкірттері Г. Меллер, А. Стертевант және т.б. еді. [[Томас Хант Морган|Т.Морган]] мектебінің ғалымдары жасуша ядросы хромосомаларындағы гендердің орналасу зандылығын зерттеу нәтижесінде Г. Мендель зандарының цитологиялық механизін ашып, табиғи сұрыптау теориясының генетикалық негізін жасады.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі / — Алматы: «Сөздік-Словарь», 2009 жыл. ISBN 9965-822-54-9</ref> '''Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясының''' негізгі қағидалары мынадай: # Гендер хромосомада бір сызықтың бойымен тізбектеле орналасқан. Әр геннің хромосомада нақтылы орны (локус) болады. # Бір хромосомада орналасқан гендер тіркесу топтарын құрайды. Тіркесу топтарының саны сол организмге тән хромосомалардың гаплоидты санына сәйкес келеді. # Ұқсас хромосомалардың арасында аллельді гендердің алмасуы жүреді. # Хромосомадағы гендердің ара қашықтығы айқасу жиілігіне тура пропорционал. ХІХ ғасырдың соңында [[жасуша]] құрылысының зерттелуіне байланысты ядро мен оның құрамындағы [[хромосома]]лардың [[тұқым қуалаушылық]]қа қатысы бар екені анықталды. [[1883]] жылы [[бельгия]]лық зоолог Э.Бенеден [[мейоз процесі]]ндегі редукциялық бөліну аталық және аналық хромосомалардың ажырауына байланысты деп жорамалдады. Мендель заңдарын кейін [[1902]]—[[1903]] жылдары В.Сэттон редукциялық бөліну және ұрықтану кезіндегі хромосомалардың тәртібі мен будан ұрпақтардағы белгілердің тәуелсіз ажырауының арасында байланыс бар екенін анықтады. Өзінің “Хромосомалар және тұқым қуалаушылық” деген еңбегінде хромосомаларды цитологиялық тұрғыдан алғанда Мендель анықтаған тұқым қуалау факторларының таралуына сәйкес келетіндігін көрсетті. 1905 жылы Э.Вильсон жынысты анықтаудың хромосомалық негізін сипаттады. [[Сурет:Sexlinked inheritance white.jpg|нобай|]] ==Т.Морган заңдылықтары== Американдық генетик [[Томас Хант Морган|Т.Морган]] тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясының негізін қалады. Мендельдің үшінші заңы —“Белгілердің тәуелсіз ажырауың гендердің әр түрлі жұп хромосомаларда орналасуына байланысты болады. Алайда, кез келген организмдерге тән гендер саны хромосома санынан әлдеқайда артық болады. Мұндай жағдайда ол гендердің тұқым қуалауы немесе белгілердің ұрпақтан-ұрпаққа берілуі қалай жүреді деген сұрақ туады. Бұл сұрақтың жауабын Т.Морган 1910—1915 жылдары өзінің шәкірттерімен бірге жеміс шыбыны — дрозофилаға жүргізген тәжірибелерінің нәтижесінде анықтады. Дрозофила шыбыны — генетикалық зерттеулер жүргізуге өте қолайлы объект. Себебі, оның хромосомаларының диплоидты жиынтығы 8, ал гаплоидты жиынтығы төртеу. Зертханалық жағдайда +25° жылылықта дарақтардың әр жұбынан пробиркада өсіріп, 14—15 күн сайын 100-ге жуық ұрпақ алуға болады. Морган бір хромосомада орналасқан гендердің бір-бірінен ажырап кетпей, көбіне бірге тұқым қуалайтынын анықтады. Оны мына тәжірибеден көз жеткізуге болады. Р. ВВVV жетік қанатты сұр шыбын мен bbvv шала қанатты қара шыбынды алып будандастырды. Сонда бірінші F1 ұрпақтағы будандық дарақтардың барлығы біркелкілік заңына сәйкес генотипі ВbVv дигетерозиготалы, фенотипі бойынша жетік қанатты сұр денелі шыбындар болып шықты. Морган осы бірінші ұрпақтағы дигетерозиготалы аналық шыбынды қайтадан шала қанатты қара денелі аталық шыбынмен кері будандастырғанда, екінші ұрпақта төрт түрлі фенотиптері бар дарақтар алған (113-сурет). Олардың пайыздық мөлшерлері әр түрлі: 41,5% жетік қанатты сұр денелі, 41,5% шала қанатты қара денелі шыбындар, ал 8,5% шала қанатты сұр денелі және 8,5% жетік қанатты қара денелі шыбындар болған. Демек, [[дрозофила]]ның 17%-ы ата-аналарына мүлде ұқсамай жаңа белгілерге ие болған. Ендеше, ата-аналарына ұқсас жетік қанатты сұр шыбын мен шала қанатты қара шыбынның бірдей қатынаста болуы, яғни 83%-ы осы аталған белгілерді анықтайтын гендердің бірлесіп, тіркес тұқым қуалайтынын көрсетеді. Бұл құбылысты — Морган гендердің тіркесуі немесе тіркесіп тұқым қуалау заңы деп атады. Бір хромосоманың бойында орналасқан және тіркесіп тұқым қуалайтын гендер тобы тіркесу топтарын құрайды. Тіркесу топтарының саны хромосомалардың гаплоидты жиынтығына сәйкес келеді. Мысалы, дрозофила шыбынында — 4 тіркесу тобы, асбұршақта — 7, жүгеріде — 10, ал адамда 23 тіркесу тобы болады. Мендель тәжірибелерінде көрсетілгендей, аллельді емес гендер бір-бірінен толық тәуелсіз болу үшін олар әр түрлі хромосомаларда орналасуы керек. Сонда ғана олар мейоз кезінде тәуелсіз ажырай алады. Бірақ кез келген эукариотты организмде гендердің саны хромосомалардың санынан артық болады. Мысалы, XX ғасырдың бас кезінде Морган және оның шәкірттері дрозофила шыбынынан жүздеген генді ашты. Қазіргі кезде оның төрт жұп хромосомасында 7000-дай ген бар екені белгілі. Адамның 46 хромосомасында 50 мыңдай ген болады деген болжам бар. ==Кроссинговер== Ұқсас жұп хромосомаларды бойлай бірнеше аллельді гендердің орналасатындығы анықталған. Кейде осы жұп хромосомалар айқасып, нәтижесінде Х тәрізді фигуралар (пішіндер) — хиазмалар пайда болады. 1911 жылы Морган ашқан бұл құбылысты хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер деп атады. 114-суретте хромосомалардың айқасуы мен оларда болатын гендердің жаңа үйлесімдері көрсетілген. Бір хромосомада орналасқан екі ген (қызыл хромосомалардағы ақ дақтар) айқасу нәтижесінде әр түрлі ұқсас хромосомаларға ауысады. [[Кроссинговер]]дің нәтижесінде гендердің алмасуы жүреді, соған байланысты сапа жағынан мүлде жаңа хромосомалар түзіледі. Демек, ұрықтану кезінде хромосомаларда гендердің жаңа үйлесімдері пайда болады. Мысалы, Морган дрозофила шыбынына тәжірибе жасағанда 17%-ы ата-аналарына ұқсамайтын, жаңа белгілері бар шыбындар болып шыққан. Ол белгілер: шыбындардың 8,5%-ы жетік қанат, қара дененің болуы, 8,5%-ы шала қанат пен сұр дененің пайда болуы. Ол клетканың мейоздық бөлінуі кезінде хромосомалардың бір-бірімен айқасып, сәйкес үлескілерімен алмасуының нәтижесі болып есептелінеді. Бір хромосоманы бойлай орналасқан аллельді емес гендердің алмасу жиілігі сол гендердің ара қашықтығын көрсетеді. Гендер неғұрлым бір-біріне жақын орналасса, соғұрлым олардың тіркесу мүмкіндігі артып, алмасуға ұшырауы сирек байқалады. Керісінше, бір-бірінен алшақ орналасқан гендердің тіркесіп тұқым қуалауы төмендеп алмасуға жиірек ұшырайтындығы байқалған. Хромосомалардың айқасуына байланысты гендердің алмасуы үнемі болып тұрады (115-сурет). Мұны Морган өз шәкірттерімен бірге дәлелдеп, хромосомалардың генетикалық картасын жасады. Ол картада гендердің орналасу ретін көрсетті (оны келесі сабақта қарастырасыңдар). Кроссинговерге ұшырған хромосомалары бар гаметалар кроссоверлі, ал ұшырамаған хромосомаларды кроссоверленбеген деп атайды. Хромосомалардың айқасу мөлшерін, кроссоверлі дарақтардың пайызын ұрпақтың жалпы санына шағып есептейді. Айқасудың өлшем бірлігі ретінде оның бір пайызға тең мөлшері алынады. Оны Т.Морганның құрметіне морганида кейде сантиморган деп атайды. Мысалы, жүгерінің екі сорт тармағын (линиясын) будандастырғанда барлығы 1000 дән алынса, оның 36-сы кроссоверлі болған. Сонда айқасудың немесе кроссинговердің мөлшері: Морган өз шәкірттерімен бірге дрозофила шыбынына тәжірибе жасаудың нәтижесінде “тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясын” ашты. ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Генетика}} [[Санат:Генетика]] [[Санат:Хромосомалар]] g0urn0x14a0c5tdn5o1r66276gwsoi8 Генетикалық біртекті беттер 0 76992 3057049 2793100 2022-08-03T06:58:39Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Жер бедері]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Жер бедері]] ok2kh3qvli5rcdvcfmcocu6eutm9ygj Тұқым қуалаушылық 0 79651 3057114 2619797 2022-08-03T10:11:44Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Independent_assortment_&_segregation.svg|нобай|300px|]] '''Тұқым қуалаушылық''' — ұрпақтар арасындағы материалдық және функционалдық сабақтастықты қамтамасыз ететін тірі ағзаларға тән қасиет. Тұқым қуалаушылыққа байланысты тірі организмдердің [[морфология]], [[физиология]] және [[биохимия]] құрылымы мен жеке даму ерекшеліктері ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Организмдердегі тұқымқуалаушылық факторларының болатынын алғаш болжам жасап, тұқым қуалау заңдылықтарын ашқан Г.Мендель болды. Ол ата-аналық дарабастарды бір-бірінен бір не бірнеше белгілері бойынша ажыратылады, ал ол факторлар ата-аналарынан ұрпақтарына жыныс жасушалары арқылы беріледі деген қорытынды жасады (Мендель заңдары). [[1909]] жылы дат биологы В.Иогансен ([[1857]] – [[1927]]) бұл тұқым қуалау факторларын ген деп атады. [[1911]] жылы америкалық биолог [[Томас Хант Морган|Т.Морган]] ([[1866]] – [[1945]]) және оның әріптестері ұсынған “[[Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы]]” бойынша да тұқымқуалаушылықтың бірлігі – ген деп көрсетілген. Гендер жасуша ядросындағы хромосомаларда тізбектеле, бір сызықтың бойында орналасқан және әрбір геннің хромосомада нақты тұрақты орны (локусы) болады. Кез келген хромосома өзінің гендер тобымен ерекшеленеді. [[Генетика]] ғылымының даму барысында тұқым қуалау факторлары тек ядрода ғана емес, жасуша цитоплазмасының кейбір органоидтарында ([[митохондрия]]да, [[хлоропласт]]арда) да кездесетіні анықталды. Осыған байланысты [[цитоплазмалық тұқым қуалау]]шылық жайлы ілім қалыптасты. Тұқымқуалаушылық материалының сақталуы, екі еселенуі және ұрпақтан ұрпаққа берілуі нуклеин қышқылдарына ([[ДНҚ]] және [[РНҚ]]) байланысты болады.<ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0</ref> Тұқымқуалаушылық жасушада жүретін репликация (генетик. ақпаратты дәл көшіруді және оның ұрпақтан ұрпаққа берілуін қамтамасыз ететін [[нуклеин қышқылдары]] макромолекулаларының өздігінен жаңғыруы), транскрипция (ДНҚ-да жазылған генетик. ақпаратты жұмсаудың алғашқы кезеңі) және [[трансляция]] (ақпараттық РНҚ молекулаларындағы нуклеидтердің бірізділігі түрінде “жазып алынған” генетик. ақпаратты “есептеу”) процестерімен тығыз байланысты. Бұл кезде комплементарлық принципке сай ДНҚ және РНҚ молекулаларының айна қатесіз көшірмелері алынып, түзілетін нəруыздың құрамындағы [[аминқышқылдар]]ының орналасу реті дәл анықталады. Мұның нәтижесінде тұқым қуалайтын нақты белгі белгілі болады. Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы мен дамуында тұқымқуалаушылық шешуші рөл атқарады. Өйткені [[эволюция]] барысында қалыптасқан тіршілікке қажетті жаңа белгілермен басқа да өзгерістер осы тұқымқуалаушылыққа байланысты ұрпақтан ұрпаққа беріліп, бекітіліп отырады. Тұқымқуалаушылықтың негізінде органдардың алуан түрлі топтары қалыптасты, дербес және біртұтас жүйелер (популяциялар, түрлер) құрылып, олардың тіршілік етуіне және қоршаған орта жағдайларына сай бейімділіктің сақталуына мүмкіндік туды. Сондықтан да тұқымқуалаушылық эвол. әрекеттің негізгі қозғаушы күшінің бірі болып табылады. Табиғатта тұқымқуалаушылық өзгергіштікпен қатар жүреді. Ауыл шаруашылығы мен медицина үшін тұқымқуалаушылықтың заңдылықтарын зерттеп білудің маңызы зор. Тұқымқуалаушылықпен өзгергіштіктің заңдылықтарын генетика ғылымы зерттейді.<ref>[[Вирусология]], [[иммунология]], [[генетика]], [[молекулалық биология]]. Орысша-қазақша сөздік. – Алматы, «Ана тілі» баспасы, 1993 жыл. ISBN 5-630-0283-X</ref> ==Дереккөздер== <references/> ==Сілтемелер== «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том == Тағы қараңыз == * [[Тұқым қуалайтын аурулар]] {{Генетика}} [[Санат:Биология]] [[Санат:Генетика]] pexku53xwqy7blvfthwvjwu8airrqt4 Түсіндірмелі салалас сөйлем 0 86762 3057032 2737024 2022-08-03T06:33:13Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki '''Түсіндірмелі салалас сөйлем'''- синтаксистік компоненттерінін алғашқысында айтылған іс-әрекет, оқиға желісінің мәні кейінгі компонентте сараланып, түсіндіріліп, ашылып отыратын [[кұрмалас сөйлем]]. Түсіндірмелі салалас сөйлемнін басты ерекшелігі — оның компоненттерінін жалғаулықсыз байланысып отыратындығында. Түсіндірмелі салалас сөйлемнін бірінші компонентінің баяндауышы ретінде сол, соншама, соншалық, сондай сияқты есімдіктер мен үстеу сөздер қызмет етіп, екі жай сөйлемді құрмаластырып тұрады. *''Мысалы'': Атыстың күіитілігі сонша, күн күркіреп, жер соғылғандай болып жатты ([[Ғабдуллин Мәлік|М. Ғабдуллин]]). Түсіндірмелі салалас сөйлем 1961 жылғы [[Казіргі казактілі грамматикасы. Синтаксис|"Казіргі казактілі грамматикасы. Синтаксис"]] оқулығында ілікпіес салалас деп берілген (216-217-6.).<ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Лингвистика]] a4t5cgl8i54wydgairyeyflzaigxweo Генетикалық карта 0 91161 3057045 2793103 2022-08-03T06:53:22Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Генетикалық карталар]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Генетикалық карталар]] njerltg2jo4x4bhz33wqgc3vk8gpmdx Генетика тарихы 0 95427 3056894 2257198 2022-08-02T17:01:59Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Генетика және селекция негіздері]] бетін [[Генетика тарихы]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki ==Генетика және оның жаратылыстану ғылымдары жүйесіндегі орны== ''Генетика''' — [[Тірі организмдер дүниесі|тірі организмдердің]] тұкым қуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін ғылым. Тұкым куалаушылык және өзгергіштік бұл барлық тірі организмдерге тән касиет. Адам баласы ерте кезден [[үй жануарлары]] мен өсімдіктердің түрлерін көбейту мақсатында будандастыру жүргізген. Олар бір түрге жататын мал тұқымдарын, [[Өсімдіктер|өсімдік]] сорттарын жөне бір-бірінен ерекше белгілері бар дақылдарды таңдап алып, будандастырып отырған. Алынған ұрпакты ата-анасымен салыстыру нәтижесінде белгілері мен ерекше қасиеттерінің [[Өсімдіктер|тұқым қуалау]] ерекшелігін байқаған. Адамдарды тұқым куалаушылықтың үш касиеті қызықтырған: *бірінші — ата-ана белгілері мен ұрпақ белгілерінің ұқсас болуы; *екінші — ұрпақ белгілерінің ата-ана белгілерінен өзгеше болуы; *үшінші — кейбір ұрпақтарда арғы ата-баба қасиеттерінің кайталануы. Біздің заманымызға дейінгі I ғасырда [[Рим]] философы [[Лукреции, Тит Лукреции Кар|Лукреций]] кейде балалар өздерінің ата-әжелеріне ұқсас болатынын байқаған, ал жүз жыл өткен соң, [[Плиний]] дені сау ата-анадан кемтар бала дүниеге келе тінін, кемтар ата-анадан сау немесе дәл ата-анасындай кемтар бала туатынын жазған. ===Тұқым қуалаушылық=== Тұқым қуалаушылық деп организмдердің өз белгілері мен қасиеттерінің ұрпағында қайталанып көрінуін айтады. ===Өзгергіштік организмдер=== Өзгергіштік организмдердің жаңа белгілер мен қасиеттерге ие болуы. Тірі организмдердің бұл екі қасиетін бір-бірінен бөліп қарауға болмайды. Оларсыз эволюция жоқ. Өзгергіштік эволюция процесін үздіксіз материалмен қамтамасыз етсе, ал тұқым қуалаушылық оның нәтижесін қалыптастырып отырады. Өзгергіштік бір түр ішіндегі дараның өзара айырмашылықтарын көрсетсе, ал тұқым қуалаушылық сол белгілердің ұрпақтан-ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді. Өсімдіктер мен жануарлардың сан алуан түрлері және олардың тіршілік ортасына бейімделуі осы тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің нәтижесінде қалыптасады. Өзгертиптік — бұл әртүрлілік. Жер бетінде өсімдіктердің 500 мыңдай, жануарлардың 1,5 миллиондай, [[микроорганизмдер]]дің 3 мыңдай түрлері бар екені белгілі. Қазақстанда өсімдіктердің 6 мыңдай түрі бар. Мөдени өсімдіктердің түрлері 210-нан асады. Әр түрге жататын организмдер өздеріне тән белгілер мен қасиеттерін ұрпақтан-ұрпаққа беріп, өз ерекшеліктерін сақтап отырады. ==Генетика ғылымының даму кезендері== Ерте заманнан-ақ адам саналы түрде қолдан будандастыру тәсілін қолданып, өсімдіктер мен [[жануарлар]]дың жабайы түрлерінен қазіргі мәдени түрлерін шығарды. Сол уакыттың өзінде бір егістік алаңға екі түрге жататын дақылдардың тұқымдарын егуге болмайтынын білген. Сондай-ақ асыл тұқымды малдарды шыққан тегі белгісіз малдармен будандастырмаған. Генетиканың даму тарихын зерттеушілер үш кезеңге бөледі. *Бірінші кезең — 1900—1910 жылға дейін. *Екінші кезең — 1911—1953 жылға дейін. *Үшінші кезең — 1953 жылдан казірге дейін. Генетика ғылымы даму тарихының баска биология ғылымдарының дамуымен салыстырғанда өз ерекшелігі бар. Бұл ғылымның негізгі заңдарын ашқан физика пәнінің мұғалімі [[Брно]] ([[Чехословакия]]) қаласындағы Августин шіркеуінің қызметкері чех [[Иоганн Грегор Мендель]] болды. Мендель өзінің 8 жыл бойы жүргізген тәжірибелерінің нәтижелерін, Брно қаласындағы табиғатты зерттеушілер коғамының отырысында баяндады, ол еңбегі осы коғамның ғылыми хаттарында 1865 жылы басылып шықты. Бұл еңбегінде белгілер бір-бірінен тәуелсіз тұқым қуалайтынын, будан ұрпақта гаметалар өз тазалығын сақтайтынын, бір белгілердің екінші белгілерден басымдылық көрсететінін жөне олардың ажырауын көрсеткен. ===Бірінші кезең=== 1865—1900 жылдар аралығында Мендельдің жұмысына неміс ғалымы [[Фокк|Ф. Фокк]] және [[Ресей]] ғалымы [[Шмальгаузен]] өз еңбектерінде сілтеме жасағанымен, оның маңызына толық мән бермеді. Ал 1900 жылы үш елдің ғалымдары: [[Германия]]да [[Карл Корренс]], [[Австрия]]да [[Эрих Чермак]], [[Голландия]]да [[Гуго де Фриз]] бір-біріне байланыссыз, тәуелсіз әр түрге жататын өсімдіктерді шағылыстыру барысында Г.Мендельдің бұршақ өсімдігіне жүргізген тәжірибелерінің нәтижесін қайталайды. Г. Мендельдің заңдарының қайтадан ашылуы, тұқым куалаушылық және өзгергіштік бағытындағы зерттеулердің қарқынын күшейтті. [[Биология]]ның жаңа саласы [[генетика]] ғылымының пайда болуына әсерін тигізді. Сондықтан 1900 жыл генетика ғылымының туған жылы болып саналады. 1901 жылы [[Голландия]] ғалымы Гуго де Фриз өсімдіктерде жүргізген тәжірибелері бойынша тұқым қуалайтын өзгергіштікті түсіндіретін [[мутация]]лық теория ұсынды. 1903 жылы дат ғалымы В. Иогансен Мендельдің жұмысын негізге ала отырып, [[популяция]]лар және таза сорттармақ (линия) туралы теория жасады. Популяцияларда тұқым қуалайтын белгілердің ұрпаққа берілу заңдылықтарын ашып, оның эволюция мен селекция үшін маңызын көрсетті. Генетика ғылымына "[[ген]]", "[[генотип]]" жөне "[[фенотип]]" деген ұғымдарды енгізді. 1903—1904 жылдары америкалық ғалым [[Сэттон|У.Сэттон]] және неміс ғалымы [[Бовери|Т.Бовери]] белгілердің ұрпаққа берілуінде хромосоманың рөлін көрсетті. Бұл теория [[цитология]] ғылымының дамуына әсерін тигізді. "Генетика" деген терминді алғаш рет 1906 жылы ағылшын ғалымы [[Бэтсон|У.Бэтсон]] ұсынды. ===Екінші кезең=== Екінші кезең америкалық генетик Т. Морганның тұқым қуалаудың [[хромосомалық теория]]сын жасауынан басталады. Бұл теорияға У.Сэттон мен Т. Боверидің тәжірибелері негіз болды. Т. Морган хромосомалық теориясында тұқым қуалайтын гендер хромосомада тізбектеле орналасады деп тұжырымдайды. Гендердің тіркес тобының саны, сол түрдің хромосома жиынтығының гаплоидтік санына тең болады. Бір тіркесу тобындағы гендер, айқасу құбылысының нәтижесінде өзгереді. Айқасу мөлшері хромосомада орналасқан гендердің аракашықтығын көрсететіні тәжірибелер жүзінде дәлелденіп, анықталды. Бұл тәжірибелер [[дрозофила шыбыны]]на жүргізілді. Осындай зерттеу жұмыстары жануарлар мен өсімдіктердің кейбір түрлеріне жүргізіле бастады. [[Жасуша]] ядросында орналасқан хромосомалардың құрылысын зерттеу нәтижесінде, олардың тұқым қуалаудағы рөлі белгілі болды. Белгілердің тұкым қуалау барысында өзгерістерге мутацияға ұшырауы ішкі және сырткы факторлардың хромосомаға әсер етуінен екендігі анықталды. XX ғасырдың 20—30-жылдары Ресейдің ұлы ғалымы [[Вавилов|Н.И. Вавилов]] тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтік қатарлар заңын қалыптастырды. Бұл заң бір-біріне жақын тұрған, шығу тегі бір жануарлар мен өсімдік түрлерінде тұқым қуалау өзгергіштігі ұқсас болып келетінін дәлелдеді. [[Серебровский|А. Серебровский]] және [[Дубинин|Н. Дубинин]] бірінші рет геннің бөлінетіндігін, оның құрылысының күрделі екенін дәлелдеп, гендік теория құрды. Ген дегеніміздің белгілі бір белгіні анықтайтын хромосоманың бөлігі екені анықталды. ===Үшінші кезең=== Генетиканың даму тарихының келесі үшінші кезеңі тұқым қуалаушылықтың материалдық негізін молекулалық және субмолекулалық зерттеуден басталады. 1953 жылы америкалық ғалым [[Уотсон|Дж. Уотсон]] және ағылшын физигі [[Крик|Ф.Крик]] хромосомаларды құрайтын дезоксирибонуклеин қышкылы (ДНҚ) молекуласының кұрылысын анықтады. Оның тұқым қуалауда басты қызмет атқаратынын дәлелдеді. 1957 жылы америкалық ғалым Корнберг табиғи вирустың толық касиеті бар вирус бөлшегін қолдан жасады. 1958 жылы лабораториялық жағдайда ДНҚ құрылымы синтезделді. 1961—1962 жылдары америкалық ғалымдар М. Ниренберг, Г. Маттеи, С.Очоа жөне Ф. Крик тұқым қуалаудың кодын тауып, нәруыз молекуласын құрайтын 20 амин қышқылының нуклеотидті триплеттерінің құрамын анықтады. Осы жылдары француз ғалымдары Ф. Жакоб жәнө Ж. Моно нәруыз синтезінің реттелуі негізінде ферменттер синтезінің генетикалык бакылау механизмінің үлгісін көрсетті. Ал 1969 жылы үнді ғалымы Г. Корана ашытқы саңырауқұлақтың жасушасынан генді синтездеді. Бұдан кейін ген организмнен тыс, химиялық жолмен алынды. Сөйтіп, генетика ғылымының жаңа бір саласы — молекулалық генетика пайда болды. Бұрынғы КСРО-да генетика ғылымы даму тарихының тоқырау кезеңі. 1948—1964 жылдар аралығын генетика ғылымы дамуының қиын кезеңі деп санауға болады. 1948 жылы Ленин атындағы Бүкіл-одақтық ауыл шаруашылығы академиясының сессиясынан кейін, КСРО-да теориялық іргелі ғылыми зерттеулер тоқтатылды. Академик Т.Лысенко және оны жақтаушылар [[Дарвин Чарлз Роберт|Дарвин]] ілімінің кейбір қағидаларына қарсы болды. Олар Г.Мендель мен Т.Морганның тұқым қуалау заңдылықтарын жоққа шығарды. Бұл генетика ғылымының дамуын тежеп қоймай, басқа да [[цитология]], молекулалық биология ғылымдарына кері әсерін тигізді. Осы кезеңде ғылыми-зерттеу институттары жабылып, ғалымдар таратылды. Университеттер мен институттарда генетика пәні оқытылмады. Тек 1964 жылғы Орталық партия комитетінің пленумы қаулысынан кейін, генетика ғылымы қайтадан дами бастады. #Генетика — тірі организмдердің (микробтан бастап адамға дейін) тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиеттерін зерттейтін ғылым. #Организмдер белгілерінің ұрпақтан-ұрпаққа берілуі ерте заманда белгілі болған. #Ғалымдар генетика ғылымының дамуын үш кезеңге бөледі. #1948—1964 жылдар аралығында бұрынғы [[КСРО|КСРО-да]] генетикадан іргелі ғылыми зерттеулер тоқтатылып, пән ретінде оқытылмады.<ref>Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006 жыл. ISBN 9965-33-634-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Биология]] {{Biosci-stub}} j9b5y71n7mum9rp3ktjo7f4njce7cdp 3056906 3056894 2022-08-02T17:31:43Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki '''Генетика''' — [[Тірі организмдер дүниесі|тірі организмдердің]] тұкым қуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін ғылым. Тұкым куалаушылык және өзгергіштік бұл барлық тірі организмдерге тән касиет. Адам баласы ерте кезден [[үй жануарлары]] мен өсімдіктердің түрлерін көбейту мақсатында будандастыру жүргізген. Олар бір түрге жататын мал тұқымдарын, [[Өсімдіктер|өсімдік]] сорттарын жөне бір-бірінен ерекше белгілері бар дақылдарды таңдап алып, будандастырып отырған. Алынған ұрпакты ата-анасымен салыстыру нәтижесінде белгілері мен ерекше қасиеттерінің тұқым қуалау ерекшелігін байқаған. Адамдарды тұқым куалаушылықтың үш касиеті қызықтырған: *бірінші — ата-ана белгілері мен ұрпақ белгілерінің ұқсас болуы; *екінші — ұрпақ белгілерінің ата-ана белгілерінен өзгеше болуы; *үшінші — кейбір ұрпақтарда арғы ата-баба қасиеттерінің кайталануы. ==Генетика ғылымының даму кезендері== Ерте заманнан-ақ адам саналы түрде қолдан будандастыру тәсілін қолданып, өсімдіктер мен [[жануарлар]]дың жабайы түрлерінен қазіргі мәдени түрлерін шығарды. Сол уакыттың өзінде бір егістік алаңға екі түрге жататын дақылдардың тұқымдарын егуге болмайтынын білген. Сондай-ақ асыл тұқымды малдарды шыққан тегі белгісіз малдармен будандастырмаған. [[Сурет:Gregor Mendel.jpg|нобай|170px|Грегор Мендель]] Генетиканың даму тарихын зерттеушілер үш кезеңге бөледі. *Бірінші кезең — 1900—1910 жылға дейін. *Екінші кезең — 1911—1953 жылға дейін. *Үшінші кезең — 1953 жылдан казірге дейін. Генетика ғылымы даму тарихының баска биология ғылымдарының дамуымен салыстырғанда өз ерекшелігі бар. Бұл ғылымның негізгі заңдарын ашқан физика пәнінің мұғалімі [[Брно]] ([[Чехословакия]]) қаласындағы Августин шіркеуінің қызметкері чех [[Грегор Иоганн Мендель]] болды. Мендель өзінің 8 жыл бойы жүргізген тәжірибелерінің нәтижелерін, Брно қаласындағы табиғатты зерттеушілер коғамының отырысында баяндады, ол еңбегі осы коғамның ғылыми хаттарында 1865 жылы басылып шықты. Бұл еңбегінде белгілер бір-бірінен тәуелсіз тұқым қуалайтынын, будан ұрпақта гаметалар өз тазалығын сақтайтынын, бір белгілердің екінші белгілерден басымдылық көрсететінін жөне олардың ажырауын көрсеткен. ===Бірінші кезең=== 1865—1900 жылдар аралығында Мендельдің жұмысына неміс ғалымы [[Фокк|Ф. Фокк]] және [[Ресей]] ғалымы [[Шмальгаузен]] өз еңбектерінде сілтеме жасағанымен, оның маңызына толық мән бермеді. Ал 1900 жылы үш елдің ғалымдары: [[Германия]]да [[Карл Корренс]], [[Австрия]]да [[Эрих Чермак]], [[Голландия]]да [[Гуго де Фриз]] бір-біріне байланыссыз, тәуелсіз әр түрге жататын өсімдіктерді шағылыстыру барысында Г.Мендельдің бұршақ өсімдігіне жүргізген тәжірибелерінің нәтижесін қайталайды. Г. Мендельдің заңдарының қайтадан ашылуы, тұқым куалаушылық және өзгергіштік бағытындағы зерттеулердің қарқынын күшейтті. [[Биология]]ның жаңа саласы [[генетика]] ғылымының пайда болуына әсерін тигізді. Сондықтан 1900 жыл генетика ғылымының туған жылы болып саналады. 1901 жылы [[Голландия]] ғалымы Гуго де Фриз өсімдіктерде жүргізген тәжірибелері бойынша тұқым қуалайтын өзгергіштікті түсіндіретін [[мутация]]лық теория ұсынды. 1903 жылы дат ғалымы В. Иогансен Мендельдің жұмысын негізге ала отырып, [[популяция]]лар және таза сорттармақ (линия) туралы теория жасады. Популяцияларда тұқым қуалайтын белгілердің ұрпаққа берілу заңдылықтарын ашып, оның эволюция мен селекция үшін маңызын көрсетті. Генетика ғылымына "[[ген]]", "[[генотип]]" жөне "[[фенотип]]" деген ұғымдарды енгізді. 1903—1904 жылдары америкалық ғалым [[Сэттон|У.Сэттон]] және неміс ғалымы [[Бовери|Т.Бовери]] белгілердің ұрпаққа берілуінде хромосоманың рөлін көрсетті. Бұл теория [[цитология]] ғылымының дамуына әсерін тигізді. "Генетика" деген терминді алғаш рет 1906 жылы ағылшын ғалымы [[Бэтсон|У.Бэтсон]] ұсынды. ===Екінші кезең=== Екінші кезең америкалық генетик Т. Морганның тұқым қуалаудың [[хромосомалық теория]]сын жасауынан басталады. Бұл теорияға У.Сэттон мен Т. Боверидің тәжірибелері негіз болды. Т. Морган хромосомалық теориясында тұқым қуалайтын гендер хромосомада тізбектеле орналасады деп тұжырымдайды. Гендердің тіркес тобының саны, сол түрдің хромосома жиынтығының гаплоидтік санына тең болады. Бір тіркесу тобындағы гендер, айқасу құбылысының нәтижесінде өзгереді. Айқасу мөлшері хромосомада орналасқан гендердің аракашықтығын көрсететіні тәжірибелер жүзінде дәлелденіп, анықталды. Бұл тәжірибелер [[дрозофила шыбыны]]на жүргізілді. Осындай зерттеу жұмыстары жануарлар мен өсімдіктердің кейбір түрлеріне жүргізіле бастады. [[Жасуша]] ядросында орналасқан хромосомалардың құрылысын зерттеу нәтижесінде, олардың тұқым қуалаудағы рөлі белгілі болды. Белгілердің тұкым қуалау барысында өзгерістерге мутацияға ұшырауы ішкі және сырткы факторлардың хромосомаға әсер етуінен екендігі анықталды. XX ғасырдың 20—30-жылдары Ресейдің ұлы ғалымы [[Николай Иванович Вавилов|Н.И. Вавилов]] тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтік қатарлар заңын қалыптастырды. Бұл заң бір-біріне жақын тұрған, шығу тегі бір жануарлар мен өсімдік түрлерінде тұқым қуалау өзгергіштігі ұқсас болып келетінін дәлелдеді. [[Серебровский|А. Серебровский]] және [[Дубинин|Н. Дубинин]] бірінші рет геннің бөлінетіндігін, оның құрылысының күрделі екенін дәлелдеп, гендік теория құрды. Ген дегеніміздің белгілі бір белгіні анықтайтын хромосоманың бөлігі екені анықталды. ===Үшінші кезең=== [[Сурет:James Watson 2005 Othmer Gold Medal.TIF|нобай|170px|Джеймс Уотсон]] Генетиканың даму тарихының келесі үшінші кезеңі тұқым қуалаушылықтың материалдық негізін молекулалық және субмолекулалық зерттеуден басталады. 1953 жылы америкалық ғалым [[Джеймс Уотсон|Дж. Уотсон]] және ағылшын физигі [[Фрэнсис Крик|Ф. Крик]] хромосомаларды құрайтын дезоксирибонуклеин қышкылы (ДНҚ) молекуласының кұрылысын анықтады. Оның тұқым қуалауда басты қызмет атқаратынын дәлелдеді. 1957 жылы америкалық ғалым Корнберг табиғи вирустың толық касиеті бар вирус бөлшегін қолдан жасады. 1958 жылы лабораториялық жағдайда ДНҚ құрылымы синтезделді. 1961—1962 жылдары америкалық ғалымдар М. Ниренберг, Г. Маттеи, С.Очоа жөне Ф. Крик тұқым қуалаудың кодын тауып, нәруыз молекуласын құрайтын 20 амин қышқылының нуклеотидті триплеттерінің құрамын анықтады. Осы жылдары француз ғалымдары Ф. Жакоб жәнө Ж. Моно нәруыз синтезінің реттелуі негізінде ферменттер синтезінің генетикалык бакылау механизмінің үлгісін көрсетті. Ал 1969 жылы үнді ғалымы Г. Корана ашытқы саңырауқұлақтың жасушасынан генді синтездеді. Бұдан кейін ген организмнен тыс, химиялық жолмен алынды. Сөйтіп, генетика ғылымының жаңа бір саласы — молекулалық генетика пайда болды. Бұрынғы КСРО-да генетика ғылымы даму тарихының тоқырау кезеңі. 1948—1964 жылдар аралығын генетика ғылымы дамуының қиын кезеңі деп санауға болады. 1948 жылы Ленин атындағы Бүкіл-одақтық ауыл шаруашылығы академиясының сессиясынан кейін, КСРО-да теориялық іргелі ғылыми зерттеулер тоқтатылды. Академик Т.Лысенко және оны жақтаушылар [[Дарвин Чарлз Роберт|Дарвин]] ілімінің кейбір қағидаларына қарсы болды. Олар Г.Мендель мен Т.Морганның тұқым қуалау заңдылықтарын жоққа шығарды. Бұл генетика ғылымының дамуын тежеп қоймай, басқа да [[цитология]], молекулалық биология ғылымдарына кері әсерін тигізді. Осы кезеңде ғылыми-зерттеу институттары жабылып, ғалымдар таратылды. Университеттер мен институттарда генетика пәні оқытылмады. Тек 1964 жылғы Орталық партия комитетінің пленумы қаулысынан кейін, генетика ғылымы қайтадан дами бастады. #Генетика — тірі организмдердің (микробтан бастап адамға дейін) тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиеттерін зерттейтін ғылым. #Организмдер белгілерінің ұрпақтан-ұрпаққа берілуі ерте заманда белгілі болған. #Ғалымдар генетика ғылымының дамуын үш кезеңге бөледі. #1948—1964 жылдар аралығында бұрынғы [[КСРО|КСРО-да]] генетикадан іргелі ғылыми зерттеулер тоқтатылып, пән ретінде оқытылмады.<ref>Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006 жыл. ISBN 9965-33-634-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Генетика}} [[Санат:Генетика]] o76nw1090iq88nmod16xh08um83kdmb Тұқым қуалайтын өзгергіштік 0 95517 3057122 2201227 2022-08-03T10:26:13Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Darwin's_finches.jpeg|нобай|[[Дарвиндық құнақтар]]]] '''Тұқым қуалайтын''' немесе '''генотиптік өзгергіштікті''' екі типке бөледі: комбинативтік және мутациялық өзгергіштік. ==Комбинативтік өзгергіштік== Өзгергіштіктің бұл типінде гендер өзгермейді. Гендердің [[генотип]]те бір-бірімен үйлесуі фенотипі ұрпақтарды тудырады. Комбинативтік өзгергіштік жасушаның мейоздык бөлінуінін I профазасында байқалатын [[хромосомалар]]дың айқасуынан, ұрықтану кезінде [[гамета]]лардың кездейсоқ кездесуінен және гомологтік хромосомалардың бір-бірінен тәуелсіз ажырауынан пайда болады. Жыныстық көбею кезінде ата-ана гендерінің алмасуынан жаңа белгілері мен жаңа касиеттері бар даралар түзіледі. Тұқым қуалайтын гендердің үйлесуі ылғи да тиімді, бағалы бола бермейді. Бұл жағдайда табиғи сұрыпталу нәтижесінде жағымсыз, зиянды белгілері бар организмдер еліп отырады. Сұрыптаушылар жұмыстың мақсатына қарай болашақ ұрпақта гендердің жағымды комбинациясын алу үшін будандастыруға алынатын ата-аналық формалардың қасиеттерін іріктейді. Мысалы, [[Қазақтың арқар-мериносы|қазақтың арқар-меринос қойы]] жабайы [[арқар]] мен [[Биязы жүнді қолтұқымдар|биязы жүнді меринос]] қойды шағылыстыру аркылы алынған. Мұнда арқардан суыққа төзімді, сүйегі берік, тау жағдайына бейім белгілері берілсе, қойдан жүнінің, етінің сапасы берілген. Бұл белгілер тұрақты болу үшін туыстық будандастыру жүргізеді. ==Мутациялық өзгергіштік== [[Мутация]] деп хромосомалардың немесе гендердің кенеттен өзгеруін айтады. Мутацияның пайда болуы жөне қалыптасуы [[мутагенез]] деп аталады. Ал тұқым қуалайтын өзгерістерді тудыратын факторларды мутаген деп атайды. Мутациялық процестің нәтижесінде жаңа қасиеттерге ие болған дараларды [[мутант]]тар дейді. Мутациялық өзгергіштік тұқым қуалайды. Олардың пайда болуы бірнеше кезеңдерді қамтитын күрделі процесс. "Мутация" деген терминді 1901 жылы Голландия генетигі [[Гуго де Фриз]] '''"Мутациялық теория"''' деген еңбегінде енгізді. [[Дарвин Чарлз Роберт|Ч. Дарвин]] '''"Үй жағдайында өсімдіктер мен жануарлардың өзгергіштігі"''' атты еңбегінде (1868) бірнеше тұқым қуалайтын өзгерістерді сипаттады. [[Жаңа Англия]]да (АҚШ) 1791 жылы қой өсіретін анкон фермасында аяқтары қысқа, денесі ұзын еркек қозы туылады. Бұл құбылыс ата-анасының біреуінің жыныс жасушасында гендік мутацияның болуы арқылы түсіндірілді. Ч. Дарвин бұл койларды "Жартылай кемтарлар" деп атаған. Малдардың аяқтарының қысқа болуы және жайылым кедергілерінен өте алмауы фермерлерге ұнайды. Фермерлер сұрыптау жұмысын жүргізу нәтижесінде [[анкон тұқымды қойлар]] пайда болды. Қазір анкон гені туралы не айтуға болады? Ол белгілі бір себептермен койлардың қаңқасын анықтайтын ген мутацияға ұшыраған. Оның қай кезде болғанын анықтау қиын, себебі ол рецессивті ген болғандықтан, ұрпақтан-ұрпаққа гетерозиготалы күйінде беріліп отырған. Дәл осындай мутация 1919 жылы Норвегияда және 1966 жылы Донецк облысындағы Роза Люксембург совхозында цигай қойларында қайталанады. Мұндай мутациялар түлкілерде, қояндарда кездеседі. Жалпы мутацияны эволюциялық процестің алғашқы материалдық негізі деп есептеген жөн. Мутациялық өзгергіштіктің барлық түрлері тірі организмдерге тән. Организмдердің ерекшеліктеріне: фенотипінің және генотипінің өзгеруіне қарай мутациялар: '''морфологиялық, физиологиялық, гендік, хромосомалық жөне гелюмдық''' болып бөлінеді. Морфологиялық мутацияларға өсімдіктер мен жануарлар мүшелерінің тұқым қуалайтын белгілерінің өзгеруі жатады. Мысалы, өсімдіктердің бойының биіктігі, гүлдер мен гүл шоғырлары түсінің, жапырак тақтасы мен жемістерінің, сондай-ақ тұқым түрлерінің өзгеруін айтады. Жануарларда: терісінің түсі, аяғының қысқалығы, кауырсынның болмауы. Жәндіктерде: денесінің, көзінің түсінің өзгеруі, қанатының мөлшері мен пішінінің езгеруі. '''Физиологиялық мутацияларға''' есімдіктер мен жануарлардың өнімділігінің төмендеуі немесе артуы, сонымен қатар олардың сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына, (суык, ыстыққа) ауруға төзімсіздігі мен тезімділігін көрсететін қасиеттері жатады. Физиологиялық мутацияларға летальді және [[сублетальді мутация]]лар кіреді. ==Гендік мутациялар== Гендік мутациялар геннің құрамының өзгеруінен туады. Генді [[ДНҚ|ДНҚ-ның]] бір бөлігі десек, ДНҚ-дағы азотты негіздердің орналасу ретінің бұзылуы нәтижесінде басқа нәруыздар синтезделетінін білеміз. Олай болса, организмдердің көптеген морфологиялық, физиологиялық және биохимиялық касиеттерінің өзгеруі осыған байланысты болады. Мысалы, өзімізге таныс бұршақ өсімдігі тұқымының түсі сары немесе жасыл, формасы тегіс немесе бұдыр, гүлінің түсі ақ немесе қара қошқыл, т.б. болуы. Жануарлардағы [[альбинизм]] (пигментсіздік), дрозофила шыбынының көзінің түсі жағынан ақ, сарғыш, ақ сары болуы, сондай-ақ адамда [[гемофилия]], [[дальтонизм]], [[фенилкетонурия]], т.б. аурулардың болуы осы гендік мутацияларға байланысты болады. Хромосомадағы бір локустағы мутация нөтижесінде өзгерген гендер әр уақытта аллельді болады. Мутацияның жиілігі өр түрлі аллельдерде бірдей жүрмейді. Бір аллельдік локуста мутацияның жиілігі 10"5—10~7 болады. Бірақ организмде гендердің саны өте көп болғандықтан, мутация да көп болады. Қазір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарлар [[гамета]]ларында 10%-ға дейін табиғи өзгерістер кездесуі мүмкін. ==Хромосомалық мутациялар== Хромосомалар құрылысының (құрылымдық) өзгеруі. Олардың екі типін ажыратады: хромосомалық және хроматидтік мутациялар. Көптеген хромосомалық мутацияларды препарат жасап, [[микроскоп]]пен көре алады. Хромосомалық және хроматидтік мутациялардың мынадай түрлері бар: [[транслокация]], [[инверсия]], жетіспеушілік ([[делеция]]) және сақина тәрізді, т.б. '''Транслокация''' дегеніміз — екі хромосоманың немесе бір хромосоманың (екі хроматид) хромосома материалымен өзара алмасуы. '''Инверсия''' дегеніміз — бір хромосоманың ішкі бөлігінің 180° өзгеруі. '''Сақина тәрізді хромосомалар''' — бұл таякша тәрізді хромосоманың сақина тәрізді болып өзгеруі. '''Жетіспеушілік''' (делеция) деп хромосома иықтарының бөлшектерге үзілуін айтады. Хромосомалық мутациялар гендердің жұмысын өзгертеді. Мысалы, центромерасы бар транслокациялық, инверсиялық мутациялар тұқым қуалайды.<ref>Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965—33—634—2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Генетика}} [[Санат:Генетика]] m0fz3tnc7ckgfw3w35mzrs64bwjvu63 Тұқым қуалаудың заңдылықтары. Будандастырудың типтері 0 95674 3057054 2754569 2022-08-03T07:06:41Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Моногибридтік будандастыру]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Моногибридтік будандастыру]] nilz8tkffl23ddnuu4854smzxgtdz5l Гендердің тіркесуі 0 95723 3056909 2085495 2022-08-02T17:37:23Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Тіркесу және кроссинговер]] бетін [[Гендердің тіркесуі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki ===Тіркесу=== Бір [[хромосома]]да орналасқан гендердің айқаса алмай, бірігіп тұқым қуалауын гендердің тіркесуі деп атайды. Яғни, олар бір-бірінен тәуелсіз ажырап кетпей, бірге тұқым қуалайды. Алғаш рет бұл құбылысты 1905 жылы [[Бэтсон|У. Бэтсон]] және [[Пеннет|Р. Пеннет]] хош иісті бұршақ өсімдігіне жасаған тәжірибелерінде ашқан болатын. Бұл заңдылықтың теориялық тұжырымдамасын жасаған және терең зерттеген ғалым [[Морган|Т. Морган]] болды. Кез келген жоғары сатыдағы организмдерде гендердің саны хромосомалардың санынан артық болады. Мысалы, адамның 46 хромосомасында соңғы деректерге сүйенсек, 26 мыңнан 40 мыңға жуық гендер, ал дрозофила шыбынының 4 жұп хромосомасында 7000 ген бар деген болжам бар. Бір жұп хромосомада бірнеше мың ген болады. Бір хромосомада орналасқан гендерді [[тіркескен ген]]дер деп атайды. Ол гендер тіркесу тобын құрайды. [[Жасуша]]ның [[мейоз]]дың бөлінуі кезінде тіркескен [[гендер]] бір [[гамета]]ға түседі. Т. Морган тіркесу құбылысын анықтау мақсатында зерттеу нысаны ретінде жеміс шыбынын — дрозофила меланогастерді алады. Себебі оның мынадай ерекшеліктері бар. Олар: [[image:Drosophila melanogaster - side (aka).jpg|thumb|Дрозофила меланогастер]] # аз уакыт ішінде ұрпақ береді. 8—10 күн # ұрпақтарының саны көп, 2-3 аналық, бір аталықтан 500— 600 ұрпақ шыбын алады # өзгерген түрлері көп # хромосома саны аз. 4 жұп — 8. Денесінің түсі сұр, қалыпты қанатты шыбынды денесінің түсі қара, жетілмеген қанатты аталырымен будандастырады. Бірінші ұрпақ будандарының барлығы денесінің түсі сұр, жетілген қанатты болады. Бірінші ұрпақ будандарын өз-өзімен будандастырғанда, F<sub>2</sub> ұрпақта белгілердің [[фенотип]]і бойынша ажырауы тәуелсіз тұқым қуалау заңына сәйкес болмай (9:3:3:1), ата-анасының белгілері бойынша 3:1 сан қатынасында ажырайды. Белгілердің 3:1 қатынасында ажырауын, дененің түсін, қанатының пішінін анықтайтын гендер бір жұп хромосомада орналасатынын көрсетеді. Бұл бір хромосомада орналасқан гендердің бірігіп, тіркесіп тұқым қуалайтынын дәлелдейді. Тіркесудің екі түрі болады. Толық тіркесу және толық емес тіркесу. '''Толык тіркесу''' — сирек кездесетін құбылыс. Мысалы, денесінің түсі қара, жетілмеген қанатты аналық дрозофила шыбынын, денесінің түсі сұр, жетілген қанатты аталығымен будандастырғанда, ұрпақтарында белгілердің фенотипі бойынша ажырауы 1:1 сан қатынасында немесе 50%—50% болып, бір хромосомада болғандықтан, толық тіркесу байқалады. Мұнда аналық шыбында 4 [[гамета]]ның орнына екі типті b+Vg және bVg+, ал аталықта бір типті bVg гаметалар түзіледі, гаметалардағы гендердің қосылу комбинациясы ата-аналық дараларға сәйкес келеді. Сондықтан да ұрпақтары ата-аналық дараларға (денесі кара, жетілген қанат және денесі сұр, жетілмеген қанат) ұқсас болады. Талдаушы шағылыстыруда F<sub>2</sub>-ұрпақтар 50% (қара дене, жетілмеген қанат) және 50% (сұр дене, жетілген канат) болады. Сонда b+ гені Vg+ генімен, ал b гені Vg генімен тіркескен. Бұл гендер бір-бірінен ажырамайтындықтан, гомологті хромосомалардың учаскелерінде алмасу жүрмейді. Жынысына қарамай, бірдей сан қатынасында ата-аналық белгілері бар ұрпақтар түзіледі. Сонымен Т. Морган зерттеген белгілердің тіркес тұқым қуалауы Морганның тіркесу заңы немесе генетиканың төртінші заңы деп аталады. ===Кроссинговер=== Табиғатта толық емес тіркесу гендердің бірге тұқым қуалау сипатына байланысты кейде жиі, кейде сирек көрініл отырады. Т. Морган гомологтік хромосомалар жұбында гендер үнемі алмасып отыратындығын көрсетті. Мысалы, денесінің түсі сұр, жетілген қанатты дрозофила шыбынының аналығын, денесінің түсі қара, жетілмеген қанатты аталығымен будандастырғанда, ұрпақтарында белгілердің [[фенотип]] бойынша ажырауы мынадай қатынаста болады. {| class="wikitable" |- ! Сұр дене !! Сұр дене !! Қара дене !! Қара дене |- | Жетілген қанат|| Жетілмеген қанат || Жетілген қанат ||Жетілмеген қанат |- | 41,5%|| 8,5% || 8,5% || 41,5% |} Былай болу себебі, тиісті гендері бар гомологтік хромосомалардағы сәйкес бөліктердің алмасу процесі хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер деп аталады. Осы кұбылыстың нәтижесінде гомологтік хромосоманың біреуінде орналасқан ген баска хромосомаға өтіп, гендердің басқа үйлесуі түзіліп, жаңа белгілер пайда болады. Тәжірибеден алынған шыбындардың 17%-ында кроссинговер жүрген. Кроссинговерге ұшыраған хромосомалары бар гаметаларды кроссоверлі деп, кроссинговерге ұшырамаған гаметаларды кроссоверлі емес гаметалар деп атайды. Кроссинговердің жиілігі бір хромосомада орналасқан гендердің арақашықтығын және гендердің өзара орналасқан орнын көрсетеді. Хромосомада гендер бір-бірінен неғұрлым алшақ болса, кроссинговердің жиілігі артады, ал гендер хромосомада жақын орналасса, олардың арасындағы тіркесу күші мықты болғандыктан, кроссинговердің жиілігі кемиді. Кроссинговердің мөлшері пайызбен көрсетіледі. Кроссинговердің бір пайызы гендер арақашықтығының бірлігі болып табылады. Оны сантиморган (сМ) деп атайды. ''<big>Кроссинговердің жиілігі = кроссоверлік ұрпақтың саны * 100/ұрпақтың жалпы саны</big>'' Мысалы, егер ұрпактың жалпы саны 1000, жаңа кроссоверлі ұрпактың саны 200 болса, кроссинговердің жиілігі 20 % болады. Кроссинговердің жиілігі =200 * 100/1000= 20 % немесе 10 сМ. ===Генетикалық карталар=== Кроссинговер кұбылысының ашылуы Т.Морган және оның шәкірттеріне хромосомалардың генетикалық картасын жасауға мүмкіндік туғызды. Картаны жасауға хромосоманың ұзына бойына гендердің тізбектеле орналасуы негіз болды. Генетикалық карталар гомологтік хромосомалардың әр жұбы үшін жасалады. Тіркесу тобын нөмірлейді. Картаны құрастыру үшін көптеген гендердің тұқым қуалауын зерттеп білу кажет. Мысалы, дрозофила шыбынының төрт тіркесулер тобына жинақталған 500- ден астам гендері, ал жүгері өсімдігінің 10 тіркесу тобына жинақталған 400-ден астам гендері зерттелген. Мысалы, бір тіркесулер тобына A және В гендер кіреді. Осы гендер арасындағы кроссинговер жиілігі 10% делік, онда осы хромосомада орналасқан А жөне В генінің бір-бірінен қашықтығы 10 сантиморганга тең. Осы тіркесу тобына С генін де жатқызайық. Оның хромосомадағы орнын анықтау үшін А жөне В гендер арасындағы айқасудың жиілігін білу кажет. Мысалы, егер С гені мен А генінің арасындағы кроссинговердің жиілігі 3% болса, онда С гені А және В гендерінің аралығында орналасканы немесе А гені С жәнө В гендерінің аралығында болғаны. Хромосомалардың генетикалык картасының, картаға түсірілмеген белгілердің [[тұқым қуалау]]ын болжап айтуда және [[селекция]]лық, [[генетика]]лық, [[эволюция]]лық зерттеулерде маңызы зор.<ref>Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-634-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Биология]] {{Biosci-stub}} cwk31svb1sdupm20p1v3b1pyjmrvkun 3056911 3056909 2022-08-02T17:55:42Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki ===Тіркесу=== Бір [[хромосома]]да орналасқан гендердің айқаса алмай, бірігіп тұқым қуалауын '''гендердің тіркесуі''' деп атайды. Яғни, олар бір-бірінен тәуелсіз ажырап кетпей, бірге тұқым қуалайды. Алғаш рет бұл құбылысты 1905 жылы [[Бэтсон|У. Бэтсон]] және [[Пеннет|Р. Пеннет]] хош иісті бұршақ өсімдігіне жасаған тәжірибелерінде ашқан болатын. Бұл заңдылықтың теориялық тұжырымдамасын жасаған және терең зерттеген ғалым [[Морган|Т. Морган]] болды. Кез келген жоғары сатыдағы организмдерде гендердің саны хромосомалардың санынан артық болады. Мысалы, адамның 46 хромосомасында соңғы деректерге сүйенсек, 26 мыңнан 40 мыңға жуық гендер, ал дрозофила шыбынының 4 жұп хромосомасында 7000 ген бар деген болжам бар. Бір жұп хромосомада бірнеше мың ген болады. Бір хромосомада орналасқан гендерді [[тіркескен ген]]дер деп атайды. Ол гендер тіркесу тобын құрайды. [[Жасуша]]ның [[мейоз]]дың бөлінуі кезінде тіркескен [[гендер]] бір [[гамета]]ға түседі. Т. Морган тіркесу құбылысын анықтау мақсатында зерттеу нысаны ретінде жеміс шыбынын — дрозофила меланогастерді алады. Себебі оның мынадай ерекшеліктері бар. Олар: [[image:Drosophila melanogaster - side (aka).jpg|thumb|Дрозофила меланогастер]] # аз уакыт ішінде ұрпақ береді. 8—10 күн # ұрпақтарының саны көп, 2-3 аналық, бір аталықтан 500— 600 ұрпақ шыбын алады # өзгерген түрлері көп # хромосома саны аз. 4 жұп — 8. Денесінің түсі сұр, қалыпты қанатты шыбынды денесінің түсі қара, жетілмеген қанатты аталырымен будандастырады. Бірінші ұрпақ будандарының барлығы денесінің түсі сұр, жетілген қанатты болады. Бірінші ұрпақ будандарын өз-өзімен будандастырғанда, F<sub>2</sub> ұрпақта белгілердің [[фенотип]]і бойынша ажырауы тәуелсіз тұқым қуалау заңына сәйкес болмай (9:3:3:1), ата-анасының белгілері бойынша 3:1 сан қатынасында ажырайды. Белгілердің 3:1 қатынасында ажырауын, дененің түсін, қанатының пішінін анықтайтын гендер бір жұп хромосомада орналасатынын көрсетеді. Бұл бір хромосомада орналасқан гендердің бірігіп, тіркесіп тұқым қуалайтынын дәлелдейді. Тіркесудің екі түрі болады. Толық тіркесу және толық емес тіркесу. '''Толык тіркесу''' — сирек кездесетін құбылыс. Мысалы, денесінің түсі қара, жетілмеген қанатты аналық дрозофила шыбынын, денесінің түсі сұр, жетілген қанатты аталығымен будандастырғанда, ұрпақтарында белгілердің фенотипі бойынша ажырауы 1:1 сан қатынасында немесе 50%—50% болып, бір хромосомада болғандықтан, толық тіркесу байқалады. Мұнда аналық шыбында 4 [[гамета]]ның орнына екі типті b+Vg және bVg+, ал аталықта бір типті bVg гаметалар түзіледі, гаметалардағы гендердің қосылу комбинациясы ата-аналық дараларға сәйкес келеді. Сондықтан да ұрпақтары ата-аналық дараларға (денесі кара, жетілген қанат және денесі сұр, жетілмеген қанат) ұқсас болады. Талдаушы шағылыстыруда F<sub>2</sub>-ұрпақтар 50% (қара дене, жетілмеген қанат) және 50% (сұр дене, жетілген канат) болады. Сонда b+ гені Vg+ генімен, ал b гені Vg генімен тіркескен. Бұл гендер бір-бірінен ажырамайтындықтан, гомологті хромосомалардың учаскелерінде алмасу жүрмейді. Жынысына қарамай, бірдей сан қатынасында ата-аналық белгілері бар ұрпақтар түзіледі. Сонымен Т. Морган зерттеген белгілердің тіркес тұқым қуалауы Морганның тіркесу заңы немесе генетиканың төртінші заңы деп аталады. ===Кроссинговер=== Табиғатта толық емес тіркесу гендердің бірге тұқым қуалау сипатына байланысты кейде жиі, кейде сирек көрініл отырады. Т. Морган гомологтік хромосомалар жұбында гендер үнемі алмасып отыратындығын көрсетті. Мысалы, денесінің түсі сұр, жетілген қанатты дрозофила шыбынының аналығын, денесінің түсі қара, жетілмеген қанатты аталығымен будандастырғанда, ұрпақтарында белгілердің [[фенотип]] бойынша ажырауы мынадай қатынаста болады. {| class="wikitable" |- ! Сұр дене !! Сұр дене !! Қара дене !! Қара дене |- | Жетілген қанат|| Жетілмеген қанат || Жетілген қанат ||Жетілмеген қанат |- | 41,5%|| 8,5% || 8,5% || 41,5% |} Былай болу себебі, тиісті гендері бар гомологтік хромосомалардағы сәйкес бөліктердің алмасу процесі хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер деп аталады. Осы кұбылыстың нәтижесінде гомологтік хромосоманың біреуінде орналасқан ген баска хромосомаға өтіп, гендердің басқа үйлесуі түзіліп, жаңа белгілер пайда болады. Тәжірибеден алынған шыбындардың 17%-ында кроссинговер жүрген. Кроссинговерге ұшыраған хромосомалары бар гаметаларды кроссоверлі деп, кроссинговерге ұшырамаған гаметаларды кроссоверлі емес гаметалар деп атайды. Кроссинговердің жиілігі бір хромосомада орналасқан гендердің арақашықтығын және гендердің өзара орналасқан орнын көрсетеді. Хромосомада гендер бір-бірінен неғұрлым алшақ болса, кроссинговердің жиілігі артады, ал гендер хромосомада жақын орналасса, олардың арасындағы тіркесу күші мықты болғандыктан, кроссинговердің жиілігі кемиді. Кроссинговердің мөлшері пайызбен көрсетіледі. Кроссинговердің бір пайызы гендер арақашықтығының бірлігі болып табылады. Оны сантиморган (сМ) деп атайды. ''<big>Кроссинговердің жиілігі = кроссоверлік ұрпақтың саны * 100/ұрпақтың жалпы саны</big>'' Мысалы, егер ұрпактың жалпы саны 1000, жаңа кроссоверлі ұрпактың саны 200 болса, кроссинговердің жиілігі 20 % болады. Кроссинговердің жиілігі =200 * 100/1000= 20 % немесе 10 сМ. ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Генетика}} [[Санат:Генетика]] jyb2vzvno0i4h87vz8rmnexaii5aoj3 Еңбек (Жалағаш ауданы) 0 98046 3056975 2916023 2022-08-02T23:41:52Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еңбек |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 53|lat_sec = 32 |lon_deg =64|lon_min = 34|lon_sec =29 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Жалағаш ауданы |кестедегі аудан = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Еңбек ауылдық округі (Жалағаш ауданы){{!}}Еңбек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1979 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбек}} '''Еңбек''' — [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]]ндағы ауыл, [[Еңбек ауылдық округі (Жалағаш ауданы)|Еңбек ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жалағаш]] кентінен оңтүстікке қарай 30 км жерде, [[Сырдария]] өзенінің сол жағалауында, Аламесек көлінің батысындағы [[қара сексеуіл]], [[еркек шөп]], [[жусан]], [[бұйырғын]] өскен шөлейтті белдемде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1994 адам (982 ер адам және 1012 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1979 адамды (1014 ер адам және 965 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1930 жыл]]ы Мыңсай, Бозарқаш, Аққошқар қоныстары біріктіріліп, «Еңбек» ұжымшары құрылған. [[1967 жыл]]дан күріш өсіруге мамандандырылған «Қазақстанның Ленин комсомолы» атындағы кеңшар орталығы болды. <ref> « Қызылорда облысының жер-су атаулары», Қызылорда, 2013</ref> <ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 ISBN 9965-607-02-8</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жалағаш ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері‎]] 8eeygiy4u2rphbzihkaqlh5oozv24r2 Берік Әбдіғалиұлы 0 103565 3056813 3052053 2022-08-02T13:20:07Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Берік Әбдіғалиұлы | Суреті = Berik_Abdigaly.jpg | Титулы = [[Ұлытау облысы]]ның 1-ші [[әкім]]і | Ту =Flag of Kazakhstan.svg | Ту2 =Emblem of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[11 маусым]] [[2022 жыл]] | Ізашары = ''лауазым ұйымдастырылған'' | Титулы_2 = [[Арқалық (қала)|Арқалық]] қаласының әкімі | Титулы_3 = [[Жезқазған]] қаласының әкімі | Басқара бастады_2 = [[тамыз]] [[2010 жыл]] | Басқаруын аяқтады_2 =[[ақпан]] [[2012 жыл]] | Ту_2 =Аркалык новый герб.png | Ту2_2 =Logo Kostanay Province.png | Реті_2 = | Ізашары_2 =Қанат Балмағамбетов | Ізбасары_2 =Бауыржан Шыңғысов | Титулы_4 = [[Ұлытау ауданы]]ның әкімі | Ту_3 =Seal Zhezkazgan.png | Ту2_3 =Coat of Arms of Karagandy Province.svg | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = [[қаңтар]] [[2010 жыл]] | Басқаруын аяқтады_3 = [[тамыз]] [[2010 жыл]] | Ізашары_3 = Жаңбырбай Дәрібаев | Ізбасары_3 = Ануар Омаров | Титулы_5 = [[Теміртау]] қаласы әкімінің орынбасары | Ту_4 =Flag of Kazakhstan.svg | Ту3_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = [[2001 жыл]] | Басқаруын аяқтады_4 = [[2002 жыл]] | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Титулы_6 = [[Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты]] директорының бірінші орынбасары | Ту_5 =Coat of arms of Temirtau.svg | Ту2_5 =Coat of Arms of Karagandy Province.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = [[2000 жыл]] | Басқаруын аяқтады_5 = [[2001 жыл]] | Ізашары_5 = | Ізбасары_5 = | Титулы_7 = | Ту_6 =KISI Logo.jpg | Ту2_6 = | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = | Басқаруын аяқтады_6 = | Ізашары_6 = | Ізбасары_6 = | Титулы_8 = | Ту_7 = | Ту2_7 = | Реті_7 = | Басқара бастады_7 = | Басқаруын аяқтады_7 = | Ізашары_7 = | Ізбасары_7 = | Туған күні = 18.9.1971 | Туған жері = {{туғанжері|Ұлытау ауданы|Ұлытау ауданында}}, [[Қарағанды облысы]] (қазіргі [[Ұлытау облысы]]) | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = [[ислам]] | Анасы = | Жұбайы = | Балалары =3 | Партиясы = | Білімі = [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = |Ту2_4=Emblem of Kazakhstan.svg|Ту_8=|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Президент_2=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]}} '''Берік Әбдіғалиұлы''' ([[18 қыркүйек]] [[1971 жыл]], [[Ұлытау ауданы]], [[Қарағанды облысы]]) — 2022 жыл 11 маусым күнінен бастап [[Ұлытау облысы]]ның тұңғыш [[әкім]]і, мемлекет және қоғам қайраткері, [[саясат]]танушы, саяси ғылымдарының кандидаты. Әкім лауазымына тағайындалғанға дейін [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Қазақстан Парламенті мәжілісі]] VI шақырылымының депутаты және Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің мүшесі болды. == Өмірбаяны == Алғашқы білім ордасы - [[Жезқазған]] қаласындағы №8 орта мектеп. 1988 жылы [[Тараз]] қалалық №45 орта мектебін тамамдаған. [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетін]] тарих мамандығы бойынша бітірген (1994), тарихшы, тарих және қоғамтану пәндерінің оқытушысы. *1988 жылдан - Қарағанды облыстық балалар кітапханасының кітапханашысы. 1989 жылдан - [[Қарағанды мемлекеттік университет]]інің студенті. 1990 жылдан - [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті|әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің]] студенті. *1994 жылдан - [[Қазақстан|ҚР]] [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]] жанындағы [[Қазақстан]] стратегиялық зерттеулер институтының ғылыми қызметкері, 1995 жылдан - бөлім меңгерушісінің м.а., 1997 жылдың қаңтарынан - институт директорының орынбасары ([[Алматы]]). *1997 жылдың наурызынан - ҚР Баспасөз және бүқаралық ақпарат істері жөніндегі ұлттық агенттігінің Бұқаралық ақпарат құралдары, сараптамалық-талдау жұмысы және баспасөздегі заңнаманың сақталуын бақылау жөніндегі басқармасы бастығының орынбасары ([[Алматы]]). *1997 жылдың қарашасынан - ҚР Ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі Талдау, жоспарлау және реформаларды насихаттау басқармасының бастығы ([[Ақмола]]). *1998 жылдан - ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі Ішкі саясат департаменті директорының орынбасары ([[Астана]]). *1999 жылдан - ҚР Қауіпсіздік кеңесі Талдау орталығы мөңгерушісінің орынбасары ([[Астана]]). *2000 жылдан - ҚР Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты директорының бірінші орынбасары ([[Астана]]). *2001 жылдан 2002 жылға дейін - [[Теміртау|Теміртау қаласы]] әкімінің орынбасары. *2002 жылдан - Ұлттық зерттеулер институтының директоры ([[Алматы]]). *2003 жылдан - «Ақ жол» ҚДП Орталық аппараты жетекшісінің орынбасары, бірінші орынбасары ([[Алматы]]). *2004 жылдан - «Саяси білім беру қоры» Қоғамдық қорының президенті ([[Алматы]]). *2005 жылдан - «Атамекен» Қазақстанның кәсіпкерлері мен жүмыс берушілерінің жалпыұлттық одағы» ЗТБ атқарушы директорының кеңесшісі ([[Астана]]). *2006 жылдан - «Атамекен» ұлттық даму орталығы» ЖШС директоры ([[Астана]]). *2006 жылы маусым-тамыз - [[Украина]]ның Киев облысына қарасты [[Вышгород]] қаласының мэрі кеңесшісі. *2007 ж. - [[Алтынбек Сәрсенбайұлы қоры|Алтынбек Сәрсенбайұлы қорының]] төрағасы. *2007 жылдан - ҚР Президенті Әкімшілігінің [[Қазақстан]] [[Қазақстан халқы ассамблеясы|Халқы ассамблеясы]] хатшылығының бас инспекторы ([[Астана]]). *2008 жылдың наурызынан - ҚР Президенті Әкімшілігінің Ішкі саясат бөлімі меңгерушісінің орынбасары ([[Астана]]). *2008-2010 жж. – «Мемлекеттік тілдің дамуы бойынша Президент қоры» қоғамдық қорының директоры ([[Астана]]). *2009-2012 жылдары - [[Қарағанды облысы]] әкімінің штаттан тыс кеңесшісі. *2010 жыл. – [[Қарағанды облысы]], [[Ұлытау ауданы]] әкімі *2010-2012 жылдар. – [[Қарағанды облысы]] [[Жезқазған]] қаласының әкімі *2012 ж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Кеңсесі, Бірінші вице-премьердің кеңесшісі. *2012-2013 жж. – [[Қостанай облысы]] [[Арқалық (қала)|Арқалық]] қаласының әкімі. *2013 ж. – Қарағанды облысы облыс әкімінің орынбасары. *2013 жылы – Қарағанды облысы әкімінің орынбасары. *2016-2017 жылдары – ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ директорының кеңесшісі, бас ғылыми қызметкер, [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|ҚР Қарулы Күштері]] Әскери-тарихи мұражайының бас ғылыми қызметкері, ҚР Қорғаныс министрлігі. *2017 жылғы мамыр мен 2019 жылғы мамыр аралығында – ҚР Ұлттық мұражайының «Қасиетті Қазақстан» ғылыми-зерттеу орталығының жетекшісі; *2019 жылғы мамыр мен қазан аралығында – ҚР Мәдениет және спорт министрінің штаттан тыс кеңесшісі, ҚР Ұлттық мұрағатының «Архив-2025» ғылыми-әдістемелік орталығының жетекшісі. *2019 жылғы қазан мен 2021 жылғы қаңтар – Қарағанды облысы Ұлытау ауданының әкімі. *2021 жылы 11 қаңтардан 2022 жылы маусымға дейін [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|ҚР Парламенті Мәжілісінің]] депутаты. == Біліктілігі == * 1995 жылғы шілде – Американдық ғылымды дамыту агенттігі, мемлекеттік басқару органдарындағы тағылымдама (АҚШ) * * 1997 жылдың қыркүйегі – [[Гарвард университеті]], Джон Кеннеди Мемлекеттік басқару мектебі ([[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]) * 2017 жылы «Өңірлік және муниципиалдық менеджмент» мамандығы бойынша MBA дәрежесін РФ Президенті жанындағы Ресей халық шаруашылығы және мемлекеттік қызмет академиясында ([[Мәскеу]] қ.) қорғады. == Марапаттары == * «[[Астанаға 10 жыл медалі|10 жыл Астана]]<nowiki/>» (2008 ж.), * «[[Қазақстан тәуелсіздігіне 20 жыл|Қазақстан Тәуелсіздігіне 20 жыл]]<nowiki/>» (2011 ж.), * «20 жыл Астана» (2008 ж.) * «[[Құрмет ордені|Құрмет]]<nowiki/>» ордені (2017 ж.) '''Төсбелгілер:''' * ҚР БҒМ «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» (2016 ж.), * ҚР МСМ «Мәдениет саласының үздігі» (2019 ж.). == Жеке өмірі == Отбасылы, үш баласы бар. ===Кәсіби қызығушылықтары=== Ішкі саясат, жергілікті өзін-өзі басқару мәселелері, Алаш тарихы. ===Еңбектері=== Жеке 10 кітаптың және 2 кітаптың бірлескен авторы. Көптеген ұлттық жобалардың авторы және жетекшісі: "Государственная политика и межнациональное отношения в Республике Казахстан" (1996); "Россия и казахстанские русские (1997); "Социально-политические менеджмент. Темиртауский опыт" (2003); "Политизация этичность: процессы, механизмы, последствия" (2003); "Казахская миссия" (2007); "Қазақ болайық" (2014); «Войско Алаш. Казахские части в составе Белой Армии (1918-1920 г.г.)» (2017) "Саяси ой тарихы" (2003); "Саяси түсіндірме сөздігі"(2007) кітаптарының бірлескен авторы. "Бауырсақ күні" (2004 жылдан бастап) жобасы авторларының бірі. "Қазақстанның 7 кереметі" (2005) үш тілдегі фотоальбом мен оқулық жобасының авторы және жетекшісі. "Желтоқсан - 1986 жыл" 10 томдығы жобасының авторы және жетекшісі. "Кунсткамера жанындағы қазақтың дәстүрлі мәдениеті" (2008) атты фотоальбом жобасының авторы. Жылына 6 саны шыққан "Қазақ альманағы" журналының шығарушысы (2009-2012). <ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені . Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref><ref>http://www.kisi.kz/index.php/kz/institutty-b-gini/glavnye-nauchnye-sotrudniki/983-bdi-ali-ly-berik-2</ref><ref>https://www.inform.kz/kz/berik-abdigaliuly-sakraldy-kazakstan-gylymi-zertteu-ortalygyn-baskaratyn-boldy_a3025771</ref><ref>https://www.inform.kz/kz/berik-abdigaliuly-zhanadan-kurylgan-arhiv-2025-ortalygynyn-basshysy-boldy{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Арқалық әкімдері]] [[Санат:Жезқазған әкімдері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Ұлытау ауданының әкімдері]] 8d869eux5xejkn1j63lc66lkzttztss Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек 0 118709 3057075 2957817 2022-08-03T08:08:45Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Қазақша есімі=Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Суреті=Bauyrzhan Baibek (cropped).jpg|Титулы=[[Алматы]] қаласының 6-шы [[әкім]]і|Ту=Flag of Almaty.svg|Ту2=Coat of arms of Almaty.svg|Басқара бастады=[[9 тамыз]] [[2015 жыл]]|Басқаруын аяқтады=[[28 маусым]] [[2019 жыл]]|Президент=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]]|Ізбасары=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Титулы_2=[[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясының Төрағасының Бірінші орынбасары|Ту_2=Nur_Otan_logo_(2019-).png|Ту2_2=Nur_Otan_logo_(2019-).png|Басқара бастады_2=29 маусым 2019|Басқаруын аяқтады_2=2 ақпан 2022|Президент_2=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_2=[[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]|Ізбасары_2=''лауазым ыдыратылды'' (Атқарушы хатшы ретінде [[Асхат Раздықұлы Оралов|Асхат Оралов]])|Білімі=* Күләш Бәйсейітова атындағы музыка мектебі (Алматы) * Гёте институты ([[Бремен]]) * "Болашақ" бағдарламасымен Любек, Германиядағы Жоғары музыка мектебі (1994-1998) * Орталық Азия университеті (2002)|Басқара бастады_3=17 қаңтар 2013|Басқаруын аяқтады_3=8 тамыз 2015|Ізашары_3=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Ізбасары_3=[[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|Асқар Мырзахметов]]|Президент_3=Нұрсұлтан Назарбаев|Ғылыми дәрежесі=Саясаттану ғылымдарының кандидаты|Мамандығы=экономист, музыкант|Марапаттары={{Барыс ордені}}<br>{{Парасат ордені}}{{Құрмет ордені}}[[Сурет:Medal10Konstitution.png|40px|link=Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]] [[Сурет:Medal10Astana.png|40px|link=Астанаға 10 жыл медалі]] [[Сурет:Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі.png|40px|link=Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]]}} '''Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек''' ([[1974 жыл]] [[19 наурыз]], [[Алматы|Алматы қаласы]]) — қазақстан саясаткері, [[Алматы]] қаласының [[Әкім|әкімі]] (2015–2019), саясат ғылымдарының кандидаты. [[Шапырашты]] руынан шыққан.<ref>[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2415-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%E2%80%A6 Новая Газета Казахстан - КЛАН — КЛАНЫ ВЫБИВАЕТ<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2406-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8-%D0%BF%D0%BE-%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B5 Новая Газета Казахстан - Пройти по черте<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> == Білімі == * «Болашақ» бағдарламасы бойынша Гете институтын (Бремен қаласы, 1995) «Неміс тілі»; * «Болашақ» бағдарламасы бойынша [[Любек]] қаласындағы Жоғары мектепті (ГФР, 1998) педагог; * Орталық Азия университетін (2002) халықаралық экономист мамандықтары бойынша бітірген. == Еңбектері == * «Хаттамалық іс-шараларды қамтамасыз ету бойынша тәжірибелік нұсқаулық» (2007, екі тілде) * «Қазақстан Республикасының мемлекеттік хаттамасы» (2010) кітаптарының авторы; * «Қазақстан Республикасының мемлекеттік хаттамасы» (2004) кітабының бірлескен авторы; * «Президенттің бір жылы» (2006, 2007) кітабының құрастырушысы; * 6 мақаланың, соның ішінде «Мемлекеттің сыртқы саяси қызметіндегі хаттама» (2010), «Шетелдік мемлекеттердің хаттамалық қызметін институттандырудың кейбір аспектілері туралы» (2010) және т.б. жарияланымдардың авторы. == Қызмет жолы == * 1999 жылдан - Майндағы [[Франкфурт]] қаласы ҚР Бас консулдығының референті, ата-анасы — Германиядағы ҚР Елшілігі экономикалық бөлімінің үшінші хатшысы ([[Берлин]] қаласы). * 2002 жылдан — [[Қазақстан Республикасының Президенті|ҚР Президенті]] Әкімшілігі Жүйелі зерттеулер орталығының сарапшысы. * 2003 жылдан — [[Қазақстан Республикасының Президенті|ҚР Президенті]] Хаттамасының ақпарат пен талдау секторының меңгерушісі * 2004 жылдан — бас инспекторы * 2006 жылдан — Хаттама жетекшісі. * 2009 жылдың тамыз айынан — ҚР Президенті Әкімшілігі жетекшісінің орынбасары. * 2013 жылдың қаңтарынан — "[[Нұр Отан]]" партиясы төрағасының бірінші орынбасары. * 2015 жылдың 9 тамызынан — [[Алматы]] қаласының әкімі. == Қоғамдық қызметі == * ҚР Президентінің халықаралық «Болашақ» стипендиясы стипендиаттары қауымдастығы кеңесінің (2008 жылдан); * Қазақ гуманитарлық заң университеті Қамқоршылық кеңесінің (2010 жылдан) төрағасы. * [[Қазақ Ұлттық Медицина Университеті|С.Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті]] Қамқоршылық кеңесінің (2010 жылдан) мүшесі. ==Марапаттары== * «[[Құрмет ордені|Құрмет]]» (2008) орденімен; * «[[Парасат ордені|Парасат]]<nowiki/>» орденімен * «Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл» * «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001), * «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» (2011), * «Астананың 10 жылдығы» (2008) медальдарымен; * ҚР Президентінің алғыс грамоталарымен (2001, 2010) марапатталған. == Жеке өмірі == [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] және [[Неміс тілі|неміс]] тілдерін біледі. Әкесі, Байбек Қыдырғали Мұқаметәмірұлы — зейнеткер, «Алматы қаласы бойынша жолаушыларды тасымалдау» КМК бастығының орынбасары болған. Анасы, Байбек Алтынай Құнғалиқызы — зейнеткер, «Қазгипротамақөнеркәсіп» бөлімінің бастығы, бас маманы қызметін атқарған. Үйленген. Жұбайы — Байбек Жанар Кенжеғарақызы. 5 баласы бар.<ref name=zakonbio>{{cite web | url = https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30100136#pos=1;-90 | title = Байбек Бауыржан Кыдыргалиулы (персональная справка)}}</ref> Хоббилерінің ішінде оқу, музыка және спорт бар. ==Дереккөздер== {{Дереккөздер}} [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]] [[Санат:Парасат орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] 6995e6ehmn03mxnij4ucgd3ldt4o9vv 3057081 3057075 2022-08-03T08:13:53Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Қазақша есімі=Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Суреті=Bauyrzhan Baibek (cropped).jpg|Титулы=[[Алматы]] қаласының 6-шы [[әкім]]і|Ту=Flag of Almaty.svg|Ту2=Coat of arms of Almaty.svg|Басқара бастады=[[9 тамыз]] [[2015 жыл]]|Басқаруын аяқтады=[[28 маусым]] [[2019 жыл]]|Президент=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]]|Ізбасары=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Титулы_2=[[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясының Төрағасының Бірінші орынбасары|Ту_2=Nur_Otan_logo_(2019-).png|Ту2_2=Nur_Otan_logo_(2019-).png|Басқара бастады_2=29 маусым 2019|Басқаруын аяқтады_2=2 ақпан 2022|Президент_2=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_2=[[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]|Ізбасары_2=''лауазым ыдыратылды'' (Атқарушы хатшы ретінде [[Асхат Раздықұлы Оралов|Асхат Оралов]])|Білімі=* Күләш Бәйсейітова атындағы музыка мектебі (Алматы) * Гёте институты ([[Бремен]]) * "Болашақ" бағдарламасымен Любек, Германиядағы Жоғары музыка мектебі (1994-1998) * Орталық Азия университеті (2002)|Басқара бастады_3=17 қаңтар 2013|Басқаруын аяқтады_3=8 тамыз 2015|Ізашары_3=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Ізбасары_3=[[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|Асқар Мырзахметов]]|Президент_3=Нұрсұлтан Назарбаев|Ғылыми дәрежесі=Саясаттану ғылымдарының кандидаты|Мамандығы=экономист, музыкант|Марапаттары={{Барыс ордені}}<br>{{Парасат ордені}}{{Құрмет ордені}}[[Сурет:Medal10Konstitution.png|40px|link=Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]] [[Сурет:Medal10Astana.png|40px|link=Астанаға 10 жыл медалі]] [[Сурет:Medal20RK.png|40px|link=Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] [[Сурет:Medal20Konstitution.png|40px|link=Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]] [[Сурет:Medal25RK.png|40px|link=Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]] [[Сурет:Medal20Astana.png|40px|link=Астана қаласына 20 жыл медалі]]}} '''Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек''' ([[1974 жыл]] [[19 наурыз]], [[Алматы|Алматы қаласы]]) — қазақстан саясаткері, [[Алматы]] қаласының [[Әкім|әкімі]] (2015–2019), саясат ғылымдарының кандидаты. [[Шапырашты]] руынан шыққан.<ref>[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2415-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%E2%80%A6 Новая Газета Казахстан - КЛАН — КЛАНЫ ВЫБИВАЕТ<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2406-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8-%D0%BF%D0%BE-%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B5 Новая Газета Казахстан - Пройти по черте<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> == Білімі == * «Болашақ» бағдарламасы бойынша Гете институтын (Бремен қаласы, 1995) «Неміс тілі»; * «Болашақ» бағдарламасы бойынша [[Любек]] қаласындағы Жоғары мектепті (ГФР, 1998) педагог; * Орталық Азия университетін (2002) халықаралық экономист мамандықтары бойынша бітірген. == Еңбектері == * «Хаттамалық іс-шараларды қамтамасыз ету бойынша тәжірибелік нұсқаулық» (2007, екі тілде) * «Қазақстан Республикасының мемлекеттік хаттамасы» (2010) кітаптарының авторы; * «Қазақстан Республикасының мемлекеттік хаттамасы» (2004) кітабының бірлескен авторы; * «Президенттің бір жылы» (2006, 2007) кітабының құрастырушысы; * 6 мақаланың, соның ішінде «Мемлекеттің сыртқы саяси қызметіндегі хаттама» (2010), «Шетелдік мемлекеттердің хаттамалық қызметін институттандырудың кейбір аспектілері туралы» (2010) және т.б. жарияланымдардың авторы. == Қызмет жолы == * 1999 жылдан - Майндағы [[Франкфурт]] қаласы ҚР Бас консулдығының референті, ата-анасы — Германиядағы ҚР Елшілігі экономикалық бөлімінің үшінші хатшысы ([[Берлин]] қаласы). * 2002 жылдан — [[Қазақстан Республикасының Президенті|ҚР Президенті]] Әкімшілігі Жүйелі зерттеулер орталығының сарапшысы. * 2003 жылдан — [[Қазақстан Республикасының Президенті|ҚР Президенті]] Хаттамасының ақпарат пен талдау секторының меңгерушісі * 2004 жылдан — бас инспекторы * 2006 жылдан — Хаттама жетекшісі. * 2009 жылдың тамыз айынан — ҚР Президенті Әкімшілігі жетекшісінің орынбасары. * 2013 жылдың қаңтарынан — "[[Нұр Отан]]" партиясы төрағасының бірінші орынбасары. * 2015 жылдың 9 тамызынан — [[Алматы]] қаласының әкімі. == Қоғамдық қызметі == * ҚР Президентінің халықаралық «Болашақ» стипендиясы стипендиаттары қауымдастығы кеңесінің (2008 жылдан); * Қазақ гуманитарлық заң университеті Қамқоршылық кеңесінің (2010 жылдан) төрағасы. * [[Қазақ Ұлттық Медицина Университеті|С.Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті]] Қамқоршылық кеңесінің (2010 жылдан) мүшесі. ==Марапаттары== * «[[Құрмет ордені|Құрмет]]» (2008) орденімен; * «[[Парасат ордені|Парасат]]<nowiki/>» орденімен * «Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл» * «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001), * «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» (2011), * «Астананың 10 жылдығы» (2008) медальдарымен; * ҚР Президентінің алғыс грамоталарымен (2001, 2010) марапатталған. == Жеке өмірі == [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] және [[Неміс тілі|неміс]] тілдерін біледі. Әкесі, Байбек Қыдырғали Мұқаметәмірұлы — зейнеткер, «Алматы қаласы бойынша жолаушыларды тасымалдау» КМК бастығының орынбасары болған. Анасы, Байбек Алтынай Құнғалиқызы — зейнеткер, «Қазгипротамақөнеркәсіп» бөлімінің бастығы, бас маманы қызметін атқарған. Үйленген. Жұбайы — Байбек Жанар Кенжеғарақызы. 5 баласы бар.<ref name=zakonbio>{{cite web | url = https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30100136#pos=1;-90 | title = Байбек Бауыржан Кыдыргалиулы (персональная справка)}}</ref> Хоббилерінің ішінде оқу, музыка және спорт бар. ==Дереккөздер== {{Дереккөздер}} [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]] [[Санат:Парасат орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] bba1901u6zd2q9f8m4apzs40cnuqw6z Саясат Нұрбек 0 118885 3057013 3042408 2022-08-03T04:11:09Z Alta190981 122208 wikitext text/x-wiki {{Саясаткер |Есімі = Саясат Нұрбек Нұрбек |Шынайы есімі = |Сурет =Sayasat Nurbek.jpg |Ені = |Атауы = |Туған кездегі есімі = Саясат Әкімов |Лақап аты = |Туған күні = [[18 мамыр]] [[1981]] |Туған жері = [[Семей]], [[ШҚО]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Білімі = |Ғылыми дәрежесі = |Діні = |Партиясы = |Негізгі идеясы = |Мансабы = [[Алматы]] қаласы, Ішкі саясат басқарма басшысы |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Жұбайлары = |Балалары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Commons = }} '''Саясат Нұрбекұлы Нұрбек''' ([[18 мамыр]] [[1981 жыл|1981]], [[Семей]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — қоғам қайраткері, саясаттанушы. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрі (2022 жылғы 11 маусымнан бастап). Маршаллтаун колледжін (Айова штаты, [[АҚШ]], 2001), саясаттанушы мамандығы бойынша; [[Гумилев Лев Николаевич|Л.Н. Гумилев]] атындағы [[Еуразия ұлттық университеті]]н (2004) халықаралық заңгер мамандығы бойынша үздік; La Sapienza университетін ([[Рим|Рим қаласы]], 2006) «Геосаясат және халықаралық қауіпсіздік» мамандығы бойынша үздік; «Көкше» академиясын (Көкшетау қаласы, 2010) психология бакалавры дәрежесімен бітірген. Қазақ, орыс, ағылшын, түрік, итальян (еркін), испан (орта деңгейде), жапон және латын (тіл негізі) тілдерін біледі. «[[Нұр Отан ХДП|Нұр Отан]]» ХДП мүшесі (2007 жылдан). 2000 жылдың тамыз айынан желтоқсан айына дейін - конгрессмен Марк Смиттің сайлау алды науқанының жеке көмекшісі (Айова штаты, АҚШ). 2001 жылдың сәуір айынан мамыр айына дейін - АҚШ Айова штаты Үкіметінің Ақпараттық технологиялар департаменті инновациялық технологиялар бөлімінің қызметкері. 2002 жылдың желтоқсан айынан - «Қазақстан Жастар конгресі» ЗТБ Атқарушы директоратының әлеуметтік, экономикалық және аймақтық даму басқармасының бастығы ([[Астана қаласы]]). 2003 жылдың шілде айынан 2004 жылдың қыркүйек айына дейін - «Art-Motion» ЖШС құрылтайшы - директоры (Астана қаласы). 2006 жылдың қараша айынан - «Қазына» Тұрақты даму қоры» АҚ Инвестициялық жобалар департаментінің менеджері, 2007 жылдың қыркүйек айынан - «Қазына» Тұрақты даму қоры» АҚ басқарма төрағасының кеңесшісі. 2008 жылдың ақпан айынан - [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|ҚР Президенті Әкімшілігінің]] Мемлекеттік бақылау және ұйымдастыру-кадр жұмысы бөлімінде кадрлық саясат секторының меңгерушісі . 2008 жылдың қазан айынан - [[Қазақстан Президенті|ҚР Президенті]] жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының халықаралық ынтымақтастық және ғылым жөніндегі вице-ректоры. 2008 жылдың желтоқсан айынан - «[[Самұрық-Қазына]]» ҰӘҚ-АҚ кадр саясаты және персоналды басқару жөніндегі атқарушы директоры, 2009 жылдың мамыр айынан кадрлық саясат және персоналды басқару департаментінің директоры. 2009 жылдың қыркүйек айынан - ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Мемлекеттік саясат ұлттық мектебінің директоры. [[2010]] жылдың наурыз айынан бері - Қазақ гуманитарлық заң университетінің «НР-менеджмент» пәнінің оқытушысы 2010 жылдың қыркүйек айынан бері - «Тұран-Астана университетінің «Халықаралық құқық» пәнінің оқытушысы құқықтану кафедрасының доценті. 2010 жылдың қазан айынан бері - «Халықаралық бағдарламалар орталығы АҚ президенті. ҚР Президентінің «Болашақ» халықаралық стипендиясының стипендиаттары қауымдастығының мүшесі (2008 жылдан). ҚР Президентінің «Болашақ» халықаралық стипендиясы Тәуелсіз сараптама комиссиясы төрағасының орынбасары (2008 жылдан). Әскери атағы - запастағы лейтенант. Үйленген. Жұбайы - Шымшықова Шолпан Жангелдіқызы (1980 жылы туған). Қызы - Нұрбек Ләйля Саясатқызы (2008 жылы туған), ұлы - Нұрбек Мұстафа Саясатұлы (2010 жылы туған). <ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені - 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Тұлғалар]] j1byih7tx13uxqy4j2qqpuzpc0wd2pb 3057015 3057013 2022-08-03T04:15:33Z Alta190981 122208 түзетілген қателер wikitext text/x-wiki {{Саясаткер |Есімі = Саясат Нұрбек Нұрбек |Шынайы есімі = |Сурет =Sayasat Nurbek Министр |Ені = |Атауы = |Туған кездегі есімі = Саясат Нұрбек |Лақап аты = |Туған күні = [[18 мамыр]] [[1981]] |Туған жері = [[Семей]], [[ШҚО]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Білімі = |Ғылыми дәрежесі = |Діні = |Партиясы = |Негізгі идеясы = |Мансабы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Жұбайлары = |Балалары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Commons = }} '''Саясат Нұрбек''' ([[18 мамыр]] [[1981 жыл|1981]], [[Семей]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — қоғам қайраткері, саясаттанушы. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрі (2022 жылғы 11 маусымнан бастап). Маршаллтаун колледжін (Айова штаты, [[АҚШ]], 2001), саясаттанушы мамандығы бойынша; [[Гумилев Лев Николаевич|Л.Н. Гумилев]] атындағы [[Еуразия ұлттық университеті]]н (2004) халықаралық заңгер мамандығы бойынша үздік; La Sapienza университетін ([[Рим|Рим қаласы]], 2006) «Геосаясат және халықаралық қауіпсіздік» мамандығы бойынша үздік; «Көкше» академиясын (Көкшетау қаласы, 2010) психология бакалавры дәрежесімен бітірген. Қазақ, орыс, ағылшын, түрік, итальян (еркін), испан (орта деңгейде), жапон және латын (тіл негізі) тілдерін біледі. «[[Нұр Отан ХДП|Нұр Отан]]» ХДП мүшесі (2007 жылдан). 2000 жылдың тамыз айынан желтоқсан айына дейін - конгрессмен Марк Смиттің сайлау алды науқанының жеке көмекшісі (Айова штаты, АҚШ). 2001 жылдың сәуір айынан мамыр айына дейін - АҚШ Айова штаты Үкіметінің Ақпараттық технологиялар департаменті инновациялық технологиялар бөлімінің қызметкері. 2002 жылдың желтоқсан айынан - «Қазақстан Жастар конгресі» ЗТБ Атқарушы директоратының әлеуметтік, экономикалық және аймақтық даму басқармасының бастығы ([[Астана қаласы]]). 2003 жылдың шілде айынан 2004 жылдың қыркүйек айына дейін - «Art-Motion» ЖШС құрылтайшы - директоры (Астана қаласы). 2006 жылдың қараша айынан - «Қазына» Тұрақты даму қоры» АҚ Инвестициялық жобалар департаментінің менеджері, 2007 жылдың қыркүйек айынан - «Қазына» Тұрақты даму қоры» АҚ басқарма төрағасының кеңесшісі. 2008 жылдың ақпан айынан - [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|ҚР Президенті Әкімшілігінің]] Мемлекеттік бақылау және ұйымдастыру-кадр жұмысы бөлімінде кадрлық саясат секторының меңгерушісі . 2008 жылдың қазан айынан - [[Қазақстан Президенті|ҚР Президенті]] жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының халықаралық ынтымақтастық және ғылым жөніндегі вице-ректоры. 2008 жылдың желтоқсан айынан - «[[Самұрық-Қазына]]» ҰӘҚ-АҚ кадр саясаты және персоналды басқару жөніндегі атқарушы директоры, 2009 жылдың мамыр айынан кадрлық саясат және персоналды басқару департаментінің директоры. 2009 жылдың қыркүйек айынан - ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Мемлекеттік саясат ұлттық мектебінің директоры. [[2010]] жылдың наурыз айынан бері - Қазақ гуманитарлық заң университетінің «НР-менеджмент» пәнінің оқытушысы 2010 жылдың қыркүйек айынан бері - «Тұран-Астана университетінің «Халықаралық құқық» пәнінің оқытушысы құқықтану кафедрасының доценті. 2010 жылдың қазан айынан бері - «Халықаралық бағдарламалар орталығы АҚ президенті. ҚР Президентінің «Болашақ» халықаралық стипендиясының стипендиаттары қауымдастығының мүшесі (2008 жылдан). ҚР Президентінің «Болашақ» халықаралық стипендиясы Тәуелсіз сараптама комиссиясы төрағасының орынбасары (2008 жылдан). Әскери атағы - запастағы лейтенант ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Тұлғалар]] ckve8sxmjzup9tzumvilzxk8tb17zkj 3057018 3057015 2022-08-03T04:28:59Z Alta190981 122208 Кате wikitext text/x-wiki {{Саясаткер |Есімі = Саясат Нұрбек |Шынайы есімі = |Сурет =Sayasat Nurbek Министр.jpg |Ені = |Атауы = |Туған кездегі есімі = Саясат Нұрбек |Лақап аты = |Туған күні = [[18 мамыр]] [[1981]] |Туған жері = [[Семей]], [[ШҚО]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Білімі = |Ғылыми дәрежесі = |Діні = |Партиясы = |Негізгі идеясы = |Мансабы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Жұбайлары = |Балалары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Commons = }} '''Саясат Нұрбек''' ([[18 мамыр]] [[1981 жыл|1981]], [[Семей]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — қоғам қайраткері, саясаттанушы. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрі (2022 жылғы 11 маусымнан бастап). Маршаллтаун колледжін (Айова штаты, [[АҚШ]], 2001), саясаттанушы мамандығы бойынша; [[Гумилев Лев Николаевич|Л.Н. Гумилев]] атындағы [[Еуразия ұлттық университеті]]н (2004) халықаралық заңгер мамандығы бойынша үздік; La Sapienza университетін ([[Рим|Рим қаласы]], 2006) «Геосаясат және халықаралық қауіпсіздік» мамандығы бойынша үздік; «Көкше» академиясын (Көкшетау қаласы, 2010) психология бакалавры дәрежесімен бітірген. Қазақ, орыс, ағылшын, түрік, итальян (еркін), испан (орта деңгейде), жапон және латын (тіл негізі) тілдерін біледі. «[[Нұр Отан ХДП|Нұр Отан]]» ХДП мүшесі (2007 жылдан). 2000 жылдың тамыз айынан желтоқсан айына дейін - конгрессмен Марк Смиттің сайлау алды науқанының жеке көмекшісі (Айова штаты, АҚШ). 2001 жылдың сәуір айынан мамыр айына дейін - АҚШ Айова штаты Үкіметінің Ақпараттық технологиялар департаменті инновациялық технологиялар бөлімінің қызметкері. 2002 жылдың желтоқсан айынан - «Қазақстан Жастар конгресі» ЗТБ Атқарушы директоратының әлеуметтік, экономикалық және аймақтық даму басқармасының бастығы ([[Астана қаласы]]). 2003 жылдың шілде айынан 2004 жылдың қыркүйек айына дейін - «Art-Motion» ЖШС құрылтайшы - директоры (Астана қаласы). 2006 жылдың қараша айынан - «Қазына» Тұрақты даму қоры» АҚ Инвестициялық жобалар департаментінің менеджері, 2007 жылдың қыркүйек айынан - «Қазына» Тұрақты даму қоры» АҚ басқарма төрағасының кеңесшісі. 2008 жылдың ақпан айынан - [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|ҚР Президенті Әкімшілігінің]] Мемлекеттік бақылау және ұйымдастыру-кадр жұмысы бөлімінде кадрлық саясат секторының меңгерушісі . 2008 жылдың қазан айынан - [[Қазақстан Президенті|ҚР Президенті]] жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының халықаралық ынтымақтастық және ғылым жөніндегі вице-ректоры. 2008 жылдың желтоқсан айынан - «[[Самұрық-Қазына]]» ҰӘҚ-АҚ кадр саясаты және персоналды басқару жөніндегі атқарушы директоры, 2009 жылдың мамыр айынан кадрлық саясат және персоналды басқару департаментінің директоры. 2009 жылдың қыркүйек айынан - ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Мемлекеттік саясат ұлттық мектебінің директоры. [[2010]] жылдың наурыз айынан бері - Қазақ гуманитарлық заң университетінің «НР-менеджмент» пәнінің оқытушысы 2010 жылдың қыркүйек айынан бері - «Тұран-Астана университетінің «Халықаралық құқық» пәнінің оқытушысы құқықтану кафедрасының доценті. 2010 жылдың қазан айынан бері - «Халықаралық бағдарламалар орталығы АҚ президенті. ҚР Президентінің «Болашақ» халықаралық стипендиясының стипендиаттары қауымдастығының мүшесі (2008 жылдан). ҚР Президентінің «Болашақ» халықаралық стипендиясы Тәуелсіз сараптама комиссиясы төрағасының орынбасары (2008 жылдан). Әскери атағы - запастағы лейтенант ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Тұлғалар]] 9aa25ig1gwxye3onik853rpfqy65xdf Галерий 0 144031 3056907 2977053 2022-08-02T17:31:48Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Гай Галерий Валерий Максимиан''' (лат. Gaius Galerius Valerius Maximianus), Галерий есімімен көбірек танымал — 293—311 жылдардағы [[ұрым империясы|рим]] [[император]]ы. Галерий Сердикидің (заманауи София )маңындағы жергілікті жерден шыққан тегі белгісіз адам болған. Диоклетиан императоры тұсында бас командир қызсетін атқарды. 293 жылы 1 наурзда Диоклетиан Галерияны асрап алып оны өз қызы Валерияны үйлендіре отырып цезарлық орынға отырғызды. Қатар басқарушы ретінде Галерий балқн провинциясын да алды. 293-296 жылдар аралығында Дунайда сарматтар мен готтарға қарсы әскери қимылдар жүргізді, 296-298 жылдар аралығында Арменияда, Сирияда және Месопотамиде парсылармен соғысты. Сол сияқты Галерий ұйымдасқан Диоклетиандықтармен христиандарды қудалауға белсене атсалысты. 306 жылы тамыз болғаннан кейін диоклетиандық мұрагерлік тәртіпті сақтауға тырысты. 311 жылы Галерий Никомедияда обыр дертінен қаза тапты. Фессалоникада ол салтанат аркасын және сарай тұрғызды.<ref name=autogenerated5>М. Грант. Римские императоры. Галерий. М. 1998.</ref>. == Шыққан тегі мен мансабы == Гарерий 250<ref name=autogenerated6>[http://www.roman-emperors.org/galerius.htm DiMaio, Jr., Michael Galerius (305—311 A.D.). An Online Encyclopedia of Roman Emperors. 2008.]</ref> жылы немесе 255<ref name=autogenerated2>[http://www.livius.org/ga-gh/galerius/galerius.html Jona Lendering: Galerius Livius.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140516090417/http://www.livius.org/ga-gh/galerius/galerius.html |date=2014-05-16 }}</ref>. жылы дүниеге келген. Антикалық ауторларының айтуы бойынша болашақ императордың дүниеге келген жері жайындағы деректер әр қилы боп кетеді: Евтропий Сердика маңындағы Жағалаудағы Дакииде дүниеге келді десе, Аврелий Виктор - Иллирикте дейді. Галерий появился на свет в 250 ж.<ref name="autogenerated6"/> или в 255 ж.[4]. Мнения античных авторов относительно места рождения будущего императора расходятся: так, Евтропий сообщает, что он родился в Прибрежной Дакии (ағылш.)русск. неподалёку от Сердики[5], а Аврелий Виктор — в Иллирике[6]. «Извлечения о нравах и жизни римских императоров» уточняют — «на берегу Дуная в Дакии <…> это место он назвал Ромулианским по имени своей матери — Ромулы»[7]. Ромула, мать Галерия, была ревностной приверженкой языческих культов, переселившейся с противоположного берега Дуная, спасаясь от вторжения карпов; отцом — крестьянин, имя которого неизвестно[3]. Позже Галерий утверждал, что «мать его, подобно матери Александра, Олимпиаде, зачала его от соития с драконом»[8]. Сначала он был пастухом, из-за чего получил прозвище — Арментарий[! 1][1]. При императорах Аврелиане и Пробе Галерий служил в армии простым солдатом, но в правление Диоклетиана сумел выбиться в старшие командиры[1]. == Тақтың шыңа== === Цезарь ретінде жариялау=== === Парсылармен соғысы === [[Сурет:Arch-of-Galerius-1.jpg|thumb|350px|Барельеф [[Арка и гробница Галерия|Арки Галерия]]]] == Империя басында== [[Сурет:Felix romuliana.jpg|right|thumb|300px|Руины резиденции Галерия в [[Гамзиград|Феликс Ромулиана]], Сербия]] === Екінші тетрархия === === Азамат соғысының басы === [[Сурет:Follis-Flavius Valerius Severus-trier RIC 650a.jpg|thumb|right|250px|Портрет на [[фоллис]]е Флавия Севера — соправителя Галерия]] === Карнунт съезі және оның салдары=== === Никомедия жарлығы және Галерия қазасы === [[Сурет:Felix Romuliana.jpg|thumb|right|300px|Руины дворца Галерия в Феликс Ромулиана]] == Діни саясат == == Жанұясы == == Басқаруының қорытындысы == [[Сурет:Venice – The Tetrarchs 03.jpg|thumb|270px|right|Бірінші тетрархия мүшелері: Диоклетиан, Максимиан Геркулий, Констанций I Хлор және Галерий (порфирлі композиция «[[Төрт тетрарха]]», Венеция)]] == Тұлғасы мен жеке қасиеттері == == Жеңіс атақтары == == Сілтемелер == * [http://wildwinds.com/coins/ric/galerius/i.html Монеты Галерия] == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Рим императорлары]] sqkvinfq1opk2lm0mw4c9vz0k0cqwo0 Донецк 0 155730 3056936 3037691 2022-08-02T21:36:41Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{мағына|Донецк (айрық)}} {{Елді мекен |статусы = қала |қазақша атауы = Донецк |шынайы атауы = Донецьк</br>[[File:Donetsk montage (2015).png|300px]] |жағдайы = Облыстық орталық |ел = Украина |елтаңба = Большой_герб_Донецка.png |ту = Flag of Donetsk.svg |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = 150 |ту ені = 150 |lat_dir =N |lat_deg =48 |lat_min =00 |lat_sec = 32 |lon_dir =E |lon_deg =37 |lon_min =48 |lon_sec = 15 |CoordAddon = |ел картасының өлшемi = 300 |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = |аймағы = [[Донецк облысы]] |кестедегі аймақ = Донецк облысы {{!}} Донецк |аудан түрі = |ауданы = |кестедегі аудан = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 9 аудан |басшының түрi = Қала бастығы |басшысы = |құрылған уақыты = 1869 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = Юзовка (1924 дейін), Сталино (1961) |статус алуы = 1917 |жер аумағы = 385 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 978 625 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = [[орыстар]], [[украиндар]], [[белорустер]], [[гректер]], [[татарлар]], [[еврейлер]], [[грузиндер]], [[армяндар]] |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = |DST = |телефон коды = +62 |пошта индекстері = 83000 — 83497 |автомобиль коды = AH, КН, 05 |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Donetsk |сайты = http://mer.dn.ua/ |сайт тілі = |сайт тілі 2 = |сайт тілі 3 = }} '''Донецк''' ({{lang-uk|Донецьк}}) — Донецк (украинша Донецьк; 1869-1924 жж. Юзовка, Сталин 1924-1929 жж., Сталино 1929-1961 жж.) - [[Украина|Украинаның]] шығысындағы [[Кальмиус өзенінің]] бойындағы индустриалды қала. Украина заңнамасына сәйкес, бұл [[Донецк облысы|Донецк облысындағы]] аймақтық бағыныстағы қала. 2014 жылдан бастап Ресей әскерлерінің оккупациясында болды. 2014 жылдың сәуірінен бастап оны мойындалмаған [[Донецк Халық Республикасы]] басқарады және оны астана ретінде қарастырады. Украинаның мәдени және экономикалық Донбас аумағының бейресми астанасы және ең ірі қаласы. Қасында орналасқан ірі Макеевка қаласы мен маңайдағы кіші аудандарымен бірге Донецк қаласы өңірдегі [[Донецк Агломерациясы|агломерацияны]] құрайды. Компаниялар мен жұмыс күшінің жоғары деңгейдегі шоғырлануы Донецкті Украинаның басты экономикалық, өндірістік және ғылыми орталығы етеді. Қаланың негізін 1869 жылы өңірдегі темір балқыту зауыты мен көмір алаптарын қалаған [[Уэлс]]тық [[Джон Юз]] салды. Қала аты алғашында бизнесменнің құрметіне Юзовка (украинша немесе орысша мәнерде) аталды. [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес]] заманы кезеңінде қала индустриалдық орталық ретінде дами түсті. 1924 жылы қала аты Сталино, кейін 1932 жылы Донецк облысының әкімшілік орталығына айналады. 1961 жылы қала Донецк деп өзгертілді, және қазіргі таңда Украинаның көмір шахталары мен металлургия орталығы. Ресми мәліметтер бойынша тұрғындар саны 913 323 адамға жетеді (01.01.2019)<ref>https://uk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D1%8C%D0%BA#cite_note-2</ref>. 1 млн. 700 мыңға жуық халқы бар қалалық агломерацияны құрайды. Қала өзінің қазіргі атауын аймақ атауынан алды - Донец бассейні, шын мәнінде Донецк жотасынан, сондықтан Донец өзенінің бойында орналасқандықтан осылай аталған<ref>https://uk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D1%8C%D0%BA#cite_note-3</ref>. Донбаста қарулы қақтығыс басталғанға дейін Донецк Украинаның ірі өнеркәсіптік-қаржылық орталығы, «тау-кен астанасы», экономикалық тұрғыдан дамыған аймақтың орталығы болған. Бұл жоғары өндірістік және ғылыми әлеует, жұмысшылар мен жоғары білікті мамандар, дамыған инфрақұрылым мен өндірістік база шоғырланған дамыған мегаполис болды. Қала экономикасы өндіріс көлемі 50 миллиард гривнадан асатын 200 өнеркәсіп кәсіпорны және 180 000 Донецк тұрғындарын жұмыспен қамтыған 20 000-нан астам шағын және орта бизнес кәсіпорындары болды. Украинаға қарсы қарулы агрессия нәтижесінде қала [[Ресей]] қолдайтын [[Донбастағы соғыс|бүлікшілердің]] бақылауына өтті. [[Верховная рада|Украинаның Жоғарғы Кеңесі]] (Верховна Рада України) бұл аймақты уақытша басып алынған аумақ (оккупацияланған) деп таныды<ref>https://uk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D1%8C%D0%BA#cite_note-4</ref>. Елдің шығысындағы қарулы қақтығыстар кезінде украин билігі Донецк облыстық мемлекеттік әкімшілік институттарын алдымен Мариупольға<ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-10</ref><ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-11</ref><ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-12</ref>, кейін 2014 жылдың қазан айында Краматорск қаласына<ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-13</ref> көшірді, ол қазіргі уақытта Донецк облысының әкімшілік орталығы. 2020 жылдың 17 шілдесінен бастап әкімшілік-аумақтық реформаның нәтижесінде Донецк облысының Донецк ауданының әкімшілік орталығы болып табылады. Қала "Тау-кен астанасы" мен "Миллиондаған раушандардың қаласы" атты ресми емес мәртебеге ие. == Қала атауы == Донецктің бұрынғы атаулары: 1917 жылға дейін — Олександривка (Олекса́ндрівка); 1917–1924 және 1941–1943 жылдары<ref>https://uk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D1%8C%D0%BA#cite_note-5</ref> — Юзивка (Ю́зівка); 1924–1941 және 1943–1961 жылдары — Сталин (Ста́лін)<ref>http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=ESU;n=7563;dst=0</ref>, Сталин (Ста́ліне)<ref>https://r2u.org.ua/s?w=%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B5&scope=all&highlight=on</ref>, Сталино (Ста́ліно)<ref>https://uk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%BA</ref>. 1869 жылдан 1924 жылға дейін қала оның негізін қалаушы - кәсіпкер Джон Хьюздің құрметіне Юзовка деп аталды (ағылшынша John Hughes). 1924 жылы 22 сәуірде Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитетінің шешімімен Юзовка қаласы Сталин деп аталды<ref>https://dn.archives.gov.ua/articles/stat30.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191031095526/https://dn.archives.gov.ua/articles/stat30.htm |date=2019-10-31 }}</ref>, 1929 жылдан бастап, жергілікті саясаттың нәтижесінде Сталино болып өзгерді (алайда орыс тілінде және тілдік құжаттарда Сталин деп атала берді)<ref>https://bigenc.ru/geography/text/5731423</ref> <ref>https://infodon.org.ua/uzovka/615</ref>. 9 қараша 1961 жылы<ref>http://donbass.name/1643-9-noyabrya-pereimenovanie-stalinskoj-oblasti-v.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121024073942/http://donbass.name/1643-9-noyabrya-pereimenovanie-stalinskoj-oblasti-v.html |date=2012-10-24 }}</ref> Сталино қаласы Донецк болып өзгертілді. [[Владимир Успенский|Владимир Успенскийдің]] «Көшбасшының құпия кеңесшісі» романында 1923 жылы [[Леон Троцкий|Леон Троцкийдің]] құрметіне қала бірнеше ай бойы Троцк деп аталған<ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-autogenerated3-18</ref> <ref>https://www.kommersant.ru/money</ref> деген нұсқа бар, бірақ бұл оқиғаның құжаттық растауы жоқ<ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-20</ref> <ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-autogenerated1-21</ref>. Тарихи жадыны сақтау мақсатында және Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 75 жылдығына байланысты ДХР басшысы Д. В. Пушилин №111 «Ұлы Отан соғысына байланысты іс-шараларды өткізген кезде Донецк атауымен бірге «Сталино қаласы» атауын қолдану туралы (23.04.2020 ж.)» жарлық шығарды. Жарлықта тиісті ұмытылмас күндер көрсетілген: Жеңіс күні (9 мамыр), Ұлы Отан соғысы басталған күн (22 маусым) және Донецкті фашистік басқыншылардан азат ету күні (8 қыркүйек)<ref>https://denis-pushilin.ru/</ref>. == География == === Орналасқан жері === [[Санат:Донецк облысы қалалары]] Донецктің географиялық координаттары 48 ° солтүстік ендік және 37 ° 48 ′ шығыс бойлық<ref>https://travel.org.ua/sunrise/index.php Донецктің географиялық координаттары</ref>. Уақыт белдеуі - UTC+3. Донбасстағы күштерді демаркациялау сызығы қаланың солтүстік және батыс шетін бойлай өтеді<ref>https://www.unian.net/m/politics/1030774-v-seti-opublikovana-tochnaya-karta-linii-razgranicheniya-sil-na-donbasse.html www.unian.net. 7 қаңтар 2016</ref><ref>http://voicesevas.ru/maps/10280-karta-zon-otvoda-tyazhelyh-vooruzheniy-po-sostoyaniyu-na-20-fevralya-2015-ot-dragon-first-1.html Голос Севастополя</ref> ([[Екінші Минск келісімі]]). Донецктің жалпы ауданы - 358 км². Қаланың солтүстіктен оңтүстікке дейінгі ұзындығы 38 км. Шығыстан батысқа дейінгі ұзындық - 55 км. Жақын қалалармен бірге Донецк Донецк агломерациясының құрамына кіреді - Украинадағы ірі өнеркәсіптік торап. 1,720 мың адам тұратын ірі елді мекендер жиынтығы. Бұл айырылмайтын даму аймағы - Донецк пен Макеевка арасындағы шекара көше бойымен өтеді. Қала Донбасстың орталық бөлігінде, Донецк жотасының оңтүстігінде орналасқан. Донецк далалық аймақта, Кальмиус өзенінің жоғарғы ағысында орналасқан және оның айналасында шағын ормандар, төбелер, өзендер мен көлдер бар. Азов теңізі Донецктен оңтүстікке қарай 95 км жерде орналасқан. Донецкте 2 су қоймасы бар - Нижнекалмиусское су қоймасы (62 + 38 га, Кальмиус өзенінде) және Донецк көлі (138 га). Қала арқылы 4 өзен ағып өтеді: Кальмиус, Бахмутка (Скоморошина) (23 км), Асмоловка (Дурная) (13 км), Черепашкин. Донецкте 125 үйінді (террикон) бар. === Климаты === Жылдық орташа температура +9 °C құрайды. ХХІ ғасырдың басында бірнеше ерекше жылы жылдар болды, орташа жылдық температура: 2007 жылы - +10,3 °C, 2008 жылы - +9,3 °C<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=10&year=2008 Донецк климаты</ref>, 2010 жылы - +10,4 °C<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=12&year=2010</ref>. Донецктегі климат орташа континентті болып табылады. 21 ғасырдың басынан бастап экологияның нашарлауына байланысты климат өзгеріп, қысы жылы болып, жазы бұрынғыдан да ыстық бола бастады. Ауаның орташа айлық температурасы қаңтарда −4 °C, шілдеде +23 °C құрады. Ауаның абсолютті минималды температурасы −31 °C 1950 жылы 11 қаңтарда тіркелді, абсолюттік максимум 2010 жылы 10 тамызда байқалды және +39 °C құрады<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519</ref>. Қыста солтүстік-шығыс және шығыс желдері басым болса, жазда - солтүстік-батыс және батыс желдері. Жауын-шашынның орташа мөлшері - жылына 493 мм. Әдетте жазы құрғақ және ауыспалы, кейде қысы суық. Жылы ауа райы сәуірдің ортасында басталып, 170-180 күнге созылады. Аязсыз кезең орта есеппен 190-200 күнді құрайды. Жазда Донецкіде ауа температурасы жоғары, құрғақшылық және ауыспалы жел бар. Алғашқы суық пен жел қарашада пайда болады, кейде аяз бен қар жауады, бірақ қар сирек бір-екі күннен аспайды. Суық мезгілде азиялық антициклон басым. Ауа-райы тұрақсыз, өйткені жазық рельеф Атлантика, Арктика және континенттік ауа массаларының еркін қозғалуына ықпал етеді. Аязды күндер көбіне қар еритін жылы кезеңдерге ауысады. Ауаның орташа температурасы қыста көбінесе 0 °C-тан -10 °C аралығында болады<ref>http://www.rospogoda.ru/city3_48.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928003121/http://www.rospogoda.ru/city3_48.html |date=2007-09-28 }}</ref>. Қыста Донецкте шығыс, оңтүстік-шығыс және солтүстік-шығыс желдері басым, жазда - батыс және солтүстік-батыс желдер. Бұл уақытта оңтүстік желдер сирек кездеседі. Донецктегі желдің орташа айлық жылдамдығы қазан - сәуір айларында 6,1 м/с, мамыр - қыркүйек айларында - 4,4 м/с құрайды, желдің максималды жылдамдығы (әуежайда) - 34 м/с. Қыста солтүстік және солтүстік-шығыстан соққан желдерге байланысты аймақтағы температура түнде −20 °C-тан төмен түсуі мүмкін, жазда осы бағыттардан соғатын жел суықтықа әкеледі. Шығыс пен оңтүстік-шығыстан соққан жел жазда құрғақ жел әкеледі<ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA#cite_note-34</ref>. Донецктің қалыпты континентті климаты жыл бойына ауаның төмен ылғалдылығымен сипатталады. '''Қыс.''' Желтоқсанның ортасында климаттық қыс қалаға келеді, сол кезде ауа температурасы тұрақты түрде нөлден төмен болады. Тұрақты қар жамылғысы кейінірек қалыптасуы мүмкін. Әдетте қысы жұмсақ, қар мезгіл-мезгіл ериді және суық түседі. Қалада климаттық қыс шамамен 80-90 күнге созылады (желтоқсанның ортасынан ақпанның аяғына дейін). Қатты қыста қыс ұзаққа созылуы мүмкін, ал жылы қыста - әлдеқайда аз. Соңғы жылдары қыс айларында 0-ден + 7 °C-қа дейінгі қар еритін жылы 20-30 күн болды. 2007 жылы температура нөлден жоғары болған 74 күн болды. Ең суық айлар - қаңтар мен ақпан, орташа температурасы −3,7 және −2,3 °C. 2007 жылы қаңтар айында ауа температурасы қалыптан тыс +1,5 °C-қа дейін жетті. 2009 жылдың желтоқсанында Донецкте тосын сый жасалды, өйткені 24 сағаттан сәл астам уақыт ішінде (16 желтоқсанның кешінен бастап 17 желтоқсанның соңына дейін) жауын-шашынның көп мөлшері қар түрінде түсті, кейбір жерлерде қар жамылғысының биіктігі 1 м-ге жетті, қалада көлік қозғалысы бір аптаға жуық уақыт ішінде орныға алмады<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/forecast/34519.htm</ref>. '''Көктем.''' Қалада көктем ерте келеді, әдетте ақпанның аяғы - наурыздың басында. Қар жамылғысы осы мерзімнен бұрын еруі мүмкін. Алғашқы гүлдер наурыздың ортасында пайда болады, түнгі аяздар наурыздың аяғында - сәуірдің басында жоғалады, ал ағаштардың белсенді өсуі сәуірдің ортасынан басталады. Бірақ наурыз айының соңында да нөлден төмен температура мен қар болуы мүмкін. Мамырдың ортасына қарай жаздың нағыз қызуы басталады, күндізгі температурада + 30 °С жоғары болады. Тарихтағы ең жылы сәуір 1975 жылы тіркелді. Бұл күні ауа-райы + 14,0 °C-қа тең болды. Ал ең жылы мамыр 2013 жылға келді, бұл күні +20,5 °C тіркелді<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=5&year=2013</ref>. 2012 жылдың көктемі де ерекше жылы болды. Наурыз жылы болмаса да, сәуір ( + 13,6 °С) және мамыр (+ 19,5 °C) айларының орташа температурасы бұл кезеңді барлық бақылау жылдарындағы рекордтық жылға енгізді<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=4&year=2012</ref><ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=5&year=2012</ref>. '''Жаз.''' Климаттық тұрғыдан жаз мамыр айында қалада басталады. Әдетте қалада жаз өте ыстық, құрғақ ауа-райымен сипатталады, жауын-шашын әдетте қатты және күшті найзағай түрінде түседі. Қалада максималды температура 2010 жылы +38 °C болды<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/forecast/34519.htm</ref>, +28 °C ыстық маусымнан қыркүйекке дейін болады. Жаз шамамен қыркүйектің аяғына дейін - қазан айының басына дейін созылады (130-140 күн). Алайда, ыстық жылдары жаз сәуірдің ортасынан қазан айының басына дейін алты айға созылуы мүмкін. Донецктегі ең ыстық шілде 2010 жылы +25,4 ° C болса, ең суық температура 1976 жылы +17,8 °C болды<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=7&year=2009</ref>. Ең ыстық тамыз 2010 жылға келді - +26,3 °C<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=8&year=2010</ref>. '''Күз.''' Қыркүйек - жаз айы. Қазан мен қараша күн сәулесінің аз болуымен ерекшеленеді және жылдың ең қараңғы айлары болып табылады. Бұл күннің көкжиектен төмен орналасуымен ғана емес, сонымен қатар, бұлтты ауа-райымен байланысты. Бұл Атлант мұхитынан ылғал тасымалдайтын батыс желдерінің жоғары қарқындылығымен түсіндіріледі. Алғашқы аяздар қазан айының соңында болады, алғашқы қар қарашаның басында түсуі мүмкін, бірақ сирек бір-екі күннен аспайды. Ағаштардың жапырақтары қарашаның ортасына дейін түсіп қалады. Қазан айындағы абсолютті максимум 1999 жылы 3 қазанда +21°С ширегінде тіркелді<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=10&year=2009</ref>. Ең жылы қараша 2010 жылы + 10,6 °С орташа температурамен болды<ref>http://www.pogodaiklimat.ru/monitor.php?id=34519&month=11&year=2010</ref>. === Экология === Донецктің өзінде 22 көмір шахтасы жұмыс істейді, олардан шыққан үйінділер (бос жыныстардың жиынтығы) тұрғын аудандарға жақын орналасқан. Қаланың орталық бөлігінде ірі металлургиялық зауыт бар. Қалада химия (пластмасса, химиялық реагенттер өндірісі, былғары өңдеу) және кокс-химия өнеркәсіптері орналасқан. Донецк агломерациясы кәсіпорындар шығарындыларынан айтарлықтай зардап шегеді: шикізат қалдықтары тұрақты түтін құрайды, ол бүкіл мегаполисті қара күлгін тұманға жыл бойы іліп тұрады. Донецктегі ауаның жоғары ластануына байланысты ішінара жасыл желектер мен гүлзарлар саны өте көп. Қаланың жалпы аумағының жартысынан көбін жасыл желектер алып жатыр. Микроклиматты жақсартуға қала аумағында және қала маңында құрылған жалпы ауданы 600 гектардан асатын 30 тоған мен су қоймасы бар. == Қала тарихы == Қазіргі Донецк аймағындағы жерлерді қоныстандыру 17 ғасырдағы Запорожье казактарынан, 18 ғасырдың аяғында Дон казактарынан басталды. Тарихшылар мен зерттеушілер Донецктің негізі қаланған күнді 1779 жыл деп санайды, өйткені осы жылы украин казактары Екатерина II 1775 жылы Запорожье Сихты қиратқаннан кейін Олександривканы (қазіргі Донецктің маңында) құрды<ref>http://novyny.dn.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=173:2012-06-27-12-26-09&catid=40:2012-05-14-18-39-05&Itemid=7{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. 1775 жылы, Запорожский Сичі жойылғаннан кейін, қазіргі Донецк құрамына енетін жерлер Изиум полковнигі, лейтенант Евдоким Шидловскийдің ұрпағына берілді. 1779 жылы Шидловский осы жерлерде Олександривка (Киев округінің солтүстік-шығыс бөлігі) және Крутояривка (Донецкінің Ворошилов ауданының көп бөлігі) елді мекендерін құрды. Біріншісі оның үлкен ұлы Александрдың есімімен, ал екіншісі - елді мекенді бөлген сайдан. Осылайша, Шидловскийдің қазіргі заманғы қала шекарасындағы иеліктері Путиливский саябағынан Донецк металлургия зауытына дейін созылды. Төртінші Бүкілресейлік санаққа сәйкес, 1782 жылы Олександривкада 206 ер адам мен 135 әйел өмір сүрген. 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырдың басында қазіргі Донецк аумағында тағы бірнеше елді мекендер пайда болды: Олексиивка, Катериневка, Любимивка, Грихоривка. ХІХ ғасырдың басында қалада шағын кеніштер пайда болады. Новороссийск генерал-губернаторы Воронцов помещиктен жерді жалға алып, алғашқы шахтаны қазіргі Донецк, Олександривска аумағында салды, онда 76 жалдамалы жұмысшы жұмыс істеді. 1950 жылдардың ортасында шахта жылына 400-500 мың пуд көмір өндіретін. 1869 жылы уэльстік Джон Хьюз негізін қалаушының есімімен аталған Юзивка ауылында жұмысшылардың металлургиялық зауытын салуды бастады. Бұл жыл ауылдың құрылған уақыты болып саналады. Алайда, сол кезде бұдан да ертерек Донецк аумағында Александровск, Грихоривка және Авдотиино елді мекендері болған. 1917 жылы мамырда 70000 халқы бар Юзивка селосы қала мәртебесін алды. Ауыл тұрғындарының негізгі бөлігі Орталық Ресей мен Оңтүстік Украинадан, Азов теңізі жағалауынан көшіп келген гректер еді. Православиелік қызмет кезінде Юзивка тұрғындары, 1890 жылдардағы сурет Революцияға дейінгі Юзивка екі бөлікке бөлінді: Заводска (Зауыт маңы), Ағылшын колониясы орналасқан металлургиялық зауыттың ауданы, Ұлыбританиядан көшіп келгендердің ауданы, Новый Свит (Жаңа Әлем), шенеуніктер мен қолөнершілер тұратын аймақ. Ағылшын мәдениетінің әсері қаланың сәулеті мен жоспарлауына айтарлықтай әсер етті. 1924 жылы қала болат өнеркәсібінің құрметіне Сталин деп өзгертілді. 1932 жылы қала Сталин облысының әкімшілік орталығы болды. 1938 жылы облыс екіге бөлінді: Сталин және Ворошиловград. 1941 жылы қала халқы жарты миллион тұрғынға жетті, қала кеңестік көмірдің 7% өндірді, 5% болат өндірді. 1941 жылы 19 қазанда немістердің 1-ші панцирлік армиясы Сталиноға кірді. 20 қазанда қаланы түгелдей басып алды. 1941 жылдың 21 қазанынан 1943 жылдың 8 қыркүйегіне дейін қаланы фашистік Германия биледі. 1942 жылдың ортасында Сталино қаласының Бас Комиссариатын құру және оны әскери әкімшіліктің қолбасшылығынан азаматтық билікке беру жұмыстары жүргізілді. Сталино қаласының Бас Комиссариатына төрт уездік комиссариаттар кірді: Мариуполь, Сталин, Горловский, Ворошиловоград. Алайда Қызыл Армияның алға жылжуына байланысты бұл жоспарлардан бас тартылды. 1943 жылдың тамыз - қыркүйек айларындағы Қызыл Армияның Донбасс шабуылының нәтижесінде Сталино қаласы азат етілді. Оккупация кезінде қала халқы 507 мыңнан 175 мың тұрғынға дейін азайды. 1961 жылы 9 қарашада Украин КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен Сталин облысы Донецк, ал Сталино қаласы Донецк болып өзгертілді<ref>http://www.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=home#doc/ESU/24810/4294967295/0</ref>. 1970 жылы ЮНЕСКО Донецкті әлемдегі ең жасыл жоғары индустриалды қала деп таныды, сол кезде Донецк «миллион раушанның қаласы» деген мәртебе алды. Қала бұл атақты 2009–2010 жылдары қалпына келтірді<ref>https://web.archive.org/web/20120118082933/http://www.lukyanchenko.donetsk.ua/news_echo.php?id=5104</ref><ref>http://union.makeevka.com/2010/06/16/etim-letom-donetsk-podtverdil-svoj-status-goroda-milliona-roz/{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. 1978 жылы сәуірде Донецк халқы миллионнан астам тұрғынды құрады, бірақ 2010 жылға қарай демографиялық дағдарысқа байланысты ол аздап төмендеді. 1991 жылдан бастап - тәуелсіз Украинаның бөлігі. 2008 жылы Донецк Мәскеуде өткен «Мегаполис - 21 ғасыр» халықаралық форумында «ТМД-ның үздік қаласы» дипломына ие болды<ref>http://vkurse.ua/ua/society/luchshim-gorodom-sng.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140808044257/http://vkurse.ua/ua/society/luchshim-gorodom-sng.html |date=2014-08-08 }}</ref>. 2014 жылы наурызда ол сепаратистік қозғалыс орталықтарының біріне айналды, ал 2014 жылғы сәуір-қазан айларында халықтың көпшілігінің белсенді қарсылығына қарамастан<ref>https://blogs.pravda.com.ua/authors/ryabchin/5aa7f2b953042/</ref> Ресей әскери күштері мен олардың жалдамалы әскерлерінің бақылауына өтті. Донецк халық республикасы жарияланды. 14 қарашада Донецк Украинаның билігі уақытша басқара алмайтын, әрекетсіз тұрған елді мекендер тізіміне енгізілді<ref>https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1085-2014-%D1%80#Text</ref>. == Әкімшілік бөлінуі == Донецк қаласының аумағы 9 әкімшілік бірлікке бөлінген - аудандар: Будионивский (Будьонівський), Ворошиловский (Ворошиловський), Калининский (Калінінський), Киевский (Київський), Кировский (Кіровський), Куйбишевский (Куйбишевський), Ленинский (Ленінський), Петровский (Петровський), Пролетарский (Пролетарський). == Халқы == Донецк Украинадағы [[Украина қалалары|ең ірі бес қаланың бірі]] болды. 1978-2004 жылдары Донецк тұрғындары 1 миллионнан астам болды. 2001 жылғы бүкіл украиндық санақ бойынша қалалық кеңесте 1 033 424 адам өмір сүрді, оның ішінде Донецк қаласының өзі - 1 016 194 адам. 2001-2004 жылдары халық саны шамамен 5000 адамға, ал 2004-2009 жылдары жылына 3500 адамға азайды. Ресми емес мәліметтер бойынша Донецктегі адамдардың саны шамамен 800 мың адамды құрайды (19.12.2014 ж.)<ref>https://www.radiosvoboda.org/a/26752077.html</ref>. Халықтың бірден күрт азаюы 2014 жылғы қарулы қақтығыстарға байланысты. == Экономика == Донецк облыста өнеркәсіп өндірісі бойынша екінші орында ([[Мариуполь]] қаласынан кейін) және өсімі бойынша бірінші орында тұрды. 119 мыңнан астам адам қаланың өнеркәсіптік кәсіпорындарында жұмыспен қамтылды. Донецктегі жұмыссыздық деңгейі 0,7% құрайды<ref>https://web.archive.org/web/20100410072033/http://www.dn.cominformua.com/cgi-bin/show.pl?lang=ru</ref>. 2011 жылы сатылған өнеркәсіп өнімдерінің жалпы көлемі 50,0 млрд грн, сатылған қызметтердің жалпы көлемі 10,5 млрд грн болды (2010 жылмен салыстырғанда 15 пайызға өсті)<ref>https://web.archive.org/web/20140813070819/http://www.lukyanchenko.donetsk.ua/news_echo.php?id=7117</ref>. Донецк экономикалық кешенінің тән ерекшелігі қаланың дамыған көлік-қаржы экономикасымен үйлескен өнеркәсіптің әртараптандырылған мамандандырылуы болды. Барлық салалар өнеркәсіпте ұсынылған, алайда өнеркәсіптік өнімдер құрылымында электр, газ және су (31,9%), металлургия (23,1%), тамақ өнеркәсібі (16,2%), көмір өнеркәсібі (10,5%), машина жасау (8,7%), өндіру және бөлу кәсіпорындарына көп мән беріледі<ref>http://www.ard.dn.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=434&Itemid=113 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190603030310/http://www.ard.dn.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=434&Itemid=113 |date=2019-06-03 }}</ref>. Қаланың ауыр өнеркәсібінің жетекші кәсіпорындарының қатарына Донецк металлургия зауыты (Украинада болат өндірісінің шамамен 9%-ы), Топаз зауыты (СРТР Колчуга әзірлеген), Донецк кокасы, қаржы-өндірістік корпорациялары, Донбасс отын-энергетикалық компаниясы, Донбасс Өнеркәсіп одағы, Altcom және Украинадағы ең заманауи арнайы техника паркі, System Capital Management (Украинадағы ең ірі компания), «DMS» жатады. Көмір өндіретін ірі кәсіпорындар - А.Ф. Засядько кеніші және О.О. Скочинский кеніші. Донецк химия өнеркәсібінің орталығы болып табылады - қалада «Химиялық реагенттер зауыты», «Донпластавтомат» сияқты ірі химия кәсіпорындары бар. Тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары: Сармат сыра қайнату зауыты, АВК және Конти кондитерлік концерндері, Украинадағы кең танымал Геркулес зауыты. Ақпараттық технологиялар саласындағы кәсіпорындар арасында AMI және XITEX Software ерекшеленеді. Concern Nord - өнімнің 40 пайызға жуығы Еуропаға экспортталатын белгілі тоңазытқыштар мен газ плиталарын өндіруші<ref>http://www.holodilnik.info/vendors/?162</ref>. '''Сыртқы экономикалық қызмет және инвестиция''' Донецк 2014 жылға дейін Халықаралық инвестициялық саммит - Украинаның ең ірі бизнес форумын өткізетін жер еді<ref>https://web.archive.org/web/20130730112233/http://image.ua/?p=686</ref>. Донецк әлемдегі басты іскери орталықтардың бірі болды. Украинаның ірі компанияларының негізгі кеңселері Донецкте шоғырланған - System Capital Management, DTEK, Metinvest Holding, Donbass өндірістік бірлестігі, Ukrinvest, HarvEast Holding, UMG қаржылық және өндірістік топтары, бірақ қазіргі таңда Донецк «Украинаның іскери капиталы» болудан қалды. «Форбс» беделді басылымы 2012 жылы Донецкті Украинаның азаматтардың сатып алу қабілеті, инвестициялық ахуал, экономикалық тұрақтылық, инфрақұрылым және жайлылық сияқты көрсеткіштер бойынша бизнес жүргізетін ең жақсы қала деп таныды<ref>http://ru.tsn.ua/groshi/forbes-priznal-doneck-luchshim-gorodom-dlya-biznesa.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120606044938/http://ru.tsn.ua/groshi/forbes-priznal-doneck-luchshim-gorodom-dlya-biznesa.html |date=2012-06-06 }}</ref>. '''Қонақ үй бизнесі''' 19 ғасырда Юзивкада үш қонақ үй болды: «Ұлыбритания», «Дон» және «Гранд Отель». ХХІ ғасырдың басында қалада 40-тан астам қонақ үй болды, оның ішінде бесеуі 5 жұлдызды. Еуро-2012-ге дайындық кезінде бірнеше ірі қонақ үйлер салынды: «Виктория» қонақ үйінің 23 қабатты ғимараты - 5 жұлдызды, 24 қабатты Пушкин қонақ үйі, «Флора» қонақ үйі, «Центральный» қонақ үйі кеңейтіліп, қайта жаңартылды. 5 жұлдызды «Донбасс Палас» қонақ үйі Украинадағы ең үздік қонақ үй деп бірнеше рет танылды. World Travel Awards рейтингі бойынша үздік 100 қонақүйге кіреді. Ол «Әлемнің ұлы қонақ үйлері» халықаралық бірлестігінің мүшесі<ref>https://web.archive.org/web/20100316222847/http://www.donbasspalace.com/ru/hotel/hotel/</ref>. '''Транспорт''' Донецкте жолаушылар ағыны 1 миллион адамды құрайтын заманауи [[Донецк әуежайы|Сергей Прокофьев атындағы халықаралық әуежайы]] болды (қазір шайқас кезінде қираған)<ref>http://economics.unian.net/rus/news/154081-passajiropotok-ukrainskih-aeroportov-za-2012-god-vozros-na-13.html</ref>. Жолаушылар тасымалы жөнінен Украинадағы үшінші ірі әуежай ([[Борисполь әуежайы|Борисполь]] мен [[Симферополь әуежайы|Симферопольдан]] кейін бүкіл украиналық әуе тасымалының 7 пайызы)<ref>http://gorod.dp.ua/news/69602</ref>. Әуежай Донецкте орналасқан және негізінен [[Батыс Еуропа|Батыс]] пен [[Шығыс Еуропа|Шығыс Еуропаға]], [[Таяу Шығыс|Таяу Шығысқа]], Украинаның [[Днипро қаласы|Днипро]], [[Киев]], [[Одесса|Одеса]], [[Симферополь қаласы|Симферополь]], [[Харьков|Харькив]] және [[Черновцы облысы|Чернивци]] әуежайларының жұмыс істейтін ДонбассАэронының тіркеу порты ретінде қызмет атқарды<ref>https://web.archive.org/web/20121029051947/http://www.donbass.aero/m1/ru/timetable/map</ref>. 2012 жылдың басында [[Euro 2012|Euro 2012-ге]] дайындық кезінде Altcom сағатына 3,5 мың жолаушыны өткізу қабілеті бар жаңа әуежай терминалының құрылысын аяқтады. Әуежайды қайта құру және технологиялық қайта жабдықтау жобасының жалпы құны шамамен 3 миллиард грнды құрады. Донецк облысы теміржолдарының ұзындығы Украинаның теміржол желісінің жалпы ұзындығының 13% құрайды. Сонымен бірге, ол Украинадағы барлық теміржолдарындағы жүктің 47% және түсірудің 36% құрайды<ref>http://www.railway.dn.ua/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090828224455/http://www.railway.dn.ua/ |date=2009-08-28 }}</ref>. Теміржол 57 000 км² аумақта орналасқан, ол Украинаның Донецк және [[Луганск облысы|Луганск]], ішінара [[Днепропетровск облысы|Днепропетровск]], [[Запорожье облысы|Запорожье]] және [[Харьков облысы|Харьков]] облыстары арқылы өтеді. Жол екі теміржол көлігі дирекциясынан және басқарудың екі ауданынан тұрады. Теміржолдың пайдалану ұзындығы 2927,6 км құрайды. Ол жыл сайын 75 миллионнан астам жолаушыны тасымалдайды. Жүк тасымалы Украинадағы барлық трафиктің шамамен 18% құрайды (33,4 млрд. Тонна-км). Донецк халқы автобуспен Донецк облысының барлық елді мекендеріне, Украинаның ірі орталықтарына және шетелге бағыттана алады. Оңтүстік бағыттағы аймақтық рейстердің көпшілігіне «Оңтүстік» автовокзалы қызмет көрсетті<ref>http://www.rosvokzal.ru/ukraina/doneckay_obl/doneck_ujnyi.html</ref>, солтүстік бағыттағы аймақтық рейстерге және 2000 жылдардағы халықаралық рейстерге «Путыливский» автовокзалы қызмет етті, ол «Донецк-3» деп те аталды<ref>http://www.rosvokzal.ru/ukraina/doneckay_obl/doneck_3.html</ref>. 2011 жылдың сәуір айының соңында жаңа Захидный автовокзалының бірінші кезеңі Путиливский автовокзалының орнына келді. Автовокзалдың екінші кезеңінің құрылысы басталып<ref>http://www.ostro.org/news/article-178198/</ref>, оны 2012 жылға дейін аяқтау жоспарланды<ref>https://web.archive.org/web/20110306005642/http://govorit.donetsk.ua/zapadnyi-avtovokzal-budet-polnostyu-gotov-uzhe-cherez-god.html</ref>. == Донецктегі ғылым == Украинаның Ұлттық ғылым академиясының Донецк ғылыми орталығы мен Украинаның Білім және ғылым министрлігінің басшылығы Донецкте болды, оның құрамына Украина Ұлттық ғылым академиясының 10 мекемесі, физика-техникалық институты және Донецк облысының 8 университеті мен Луганск облысының 2 университеті кірді. Қалада басқа да ғылыми-зерттеу және жобалау институттары болды (атап айтқанда Автоматгирмаш, Донецк эксперттік-техникалық орталығы, Дондипрошахт, Донбасс геологиялық және экологиялық проблемалар институты, Донбасс медициналық-экологиялық проблемалар ғылыми-зерттеу институты, Сот-сараптама ғылыми-зерттеу институты, ДонВУГИ, Дондипровуглемаш, Өнеркәсіптік жұмыстар ғылыми-зерттеу институты, Травматология және ортопедия ғылыми-зерттеу институты, Дизайн-инженерлік технологиялық институт, Дондипрооргшахтобуд, Федоров атындағы тау-кен механикасы ғылыми-зерттеу институты, ПивденНДИдипрогаз. '''Білім беру''' 2011 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша Донецкте аккредиттеудің III және IV деңгейіндегі 19 жоғары оқу орны болды (31 бағыт бойынша)<ref>https://web.archive.org/web/20120505042914/http://mon.gov.ua/index.php/ua/diyalnist/osvita/vishcha/37-diyalnist/elektronnij-vstup/8894</ref>. 2006 жылы Донецктегі студенттердің жалпы саны 113 мың адамды құрады, оның 63,5 мың адам күндізгі бөлімде оқыды. Аккредиттеудің I және II деңгейіндегі жоғары оқу орындары - 20 (82 облыста). Оларда 20000-ға жуық оқушы болған. Қаланың жетекші оқу орындары: Донецк ұлттық университеті, Донецк ұлттық техникалық университеті, Донецк медициналық университеті, Донецк экономика және сауда университеті, Донецк мемлекеттік басқару университеті QS World University Ranking деректері бойынша, Донецк ұлттық университеті Киев политехникалық университетімен қатар әлемнің үздік университеттерінің тізіміне кірді<ref>https://korrespondent.net/business/career/1393889-dva-ukrainskih-vuza-voshli-v-rejting-luchshih-universitetov-planety?fb_action_ids=488281787849160&fb_action_types=og.likes&fb_source=aggregation&fb_aggregation_id=288381481237582</ref>. Жалпы орта білім беру жүйесінде оқу көп жағдайда орыс тілінде жүрді. Украин тілінде қаланың тек 34 мектебінде 21% оқушы оқытылды. Украиндар қаланың 47% құрғанымен, олардың басым көпшілігі үйде орысша сөйледі. '''Тіл мәселесі''' 1989-1991 жылдардағы [[КСРО-ның ыдырауы]] және [[Украинадағы барқыт революциясы (Оранжевая революция)|Украинадағы барқыт революциясының]] оқиғалары шеңберінде мәдени үкіметтік емес ұйымдар (Тарас Шевченко атындағы Донецк облыстық украин тілі қоғамын қоса алғанда) және Донецк облысындағы кеншілер ереуілдері украин тілін қалпына келтіруді жақтады. [[2001 жылғы Бүкіл Украиналық санақ|2001 жылғы Бүкіл Украиналық санақ бойынша]], Донецк облысының 24,1% тұрғыны украин тілін ана тілі деп санайды, бұл 1989 жылғы санаққа қарағанда 6,5 пайызға аз. Орыс тілін ана тілі ретінде 74,9% адам қарастырады. Соңғы санақпен салыстырғанда бұл көрсеткіш 7,2%-ға өсті<ref>http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/language/donetsk/</ref>. Донецк қалалық кеңесі 2008 жылы 20 мамырда білім беру ұйымдарында украин тілінде білім беруді шектеу туралы шешім қабылдады: украин тілінде оқытатын мектептер мен балабақшалардағы топтардың санын көбейтуге тыйым салынды. Үкіметтің келіспеген бағасынан кейін Донецк басшысы [[Александр Лукьянченко]] бұл шешімді тоқтатты. Осыдан кейін ата-аналардың тілектері негізінде балалардың сабақ оқу тілін таңдау құқығы берілді. 2014 жылғы Украинаның шығысындағы қарулы қақтығыс кезінде Донецк облысының бірқатар аудандарын мойындалмаған [[Донецк Халық Республикасы|ДХР]] иемденді (Донецк қаласымен қоса). 2014 жылдың 14 мамырында Донецкте соңғы қоңырауға дейін 34 мектепте украин тілінде оқытатын 750 сынып жұмыс істеді. Донецк мэрі Александр Лукьянченко 2013 жылы украин тілінде мектептерде оқитын балалардың шамамен 30 пайызы және балабақшаларда 48 пайызы туралы айтты. Украиналық мектептер мен сыныптардың барлығы дерлік үкімет ауысқанына қарамастан жұмысын жалғастырды. 2015 жылдың көктемінде украин тілінде оқуды жалғастырған балалардың барлық ата-аналары мұны болашақта да қалайтындары туралы өтініш жазуға мәжбүр болды. Ол кезде барлық мектептер орыс тіліне аударылғанына қарамастан, украин тіліндегі сыныптар сақталды. 2014–2015 оқу жылында студенттер мен оқытушылар мектеп кітапханалары мен ескі оқулықтарды пайдаланды, ал Украин тарихы мен географиясы бойынша оқулықтар беруге қатаң тыйым салынды. География мен тарихтағы барлық қарама-қайшылықты тақырыптар билік тұрғысынан туған жерге байланысты сабақтармен ауыстырылды. 2015 жылдың қыркүйегінде екі гуманитарлық колонна «ДХР» басқаратын аймаққа жаңа оқулықтарды әкелді - Ресейлік оқу жүйесімен біріккен бағдарлама бойынша. 2016 жылы, оқу жылы басталар алдында «ДХР білім министрі» Лариса Полякова «талапкерлердің жетіспеуіне» байланысты барлық украин сыныптарының жабылуы туралы хабарлады. Содан бері өзін-өзі жариялаған республикалардың барлық мектептерінде оқыту Ресейде басылған оқулықтар мен орыс оқу бағдарламалары арқылы орыс тілінде жүрді. Украин тілінің көптеген мамандары мен жергілікті мұғалімдер біліктілігін арттыру институтында сабақ беру бойынша қайта даярланды<ref>[<nowiki>https://www.google.com/amp/s/www.svoboda.org/amp/30479661.html</nowiki></ref>. == Спорт == Жоғары дамыған спорттық инфрақұрылымға ие Донецк 2014 жылға дейін Украинаның ірі спорт орталығы болды. Кезінде мұнда теннис, жеңіл атлетика және бокстан КСРО чемпионаттары өткен болатын. [[Дэвис кубогы]] мен [[УЕФА Чемпиондар лигасы|УЕФА Чемпиондар лигасының]] матчтары да Донецкте өтті. Донецк тұрғындары арасында ең танымал спорт - футбол. Қалада премьер-лигада ойнаған екі кәсіби футбол командасы болды: [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|«Шахтер»]] және [[Олимпик Донецк|«Олимпик»]] (қазір екі команда да Украинаның басқа қалаларында база құруға және ойнауға мәжбүр). «Шахтер» ФК - 2008-2009 жылдардағы [[УЕФА Кубогы (кубок)|УЕФА Кубогының]] жеңімпазы (оның соңғы ұтысы «Шахтер» «Вердерді» финалда 2:1 есебімен жеңген), УЕФА Чемпиондар лигасының ширек финалисті, бірнеше дүркін чемпион және Украина Кубогының иегері. IFFHS мәліметтері бойынша, «Шахтер» - ХХІ ғасырдың бірінші онжылдығындағы посткеңестік кеңістіктегі ең жақсы футбол клубы. ФК Металлург - Украина чемпионатының үш дүркін қола жүлдегері және бірнеше рет УЕФА Еуропа лигасында Украинаның атынан өнер көрсетті. 2009 жылдың жазында Донецк пен Мариупольде футболдан жасөспірімдер арасындағы Еуропа чемпионаты өтті. Финалда Англия құрамасын 2:0 есебімен жеңген Украина құрамасы жеңімпаз атанды. Донецкте футболдан Еуропа чемпионатының 5 матчы өтті, соның ішінде жартылай финалдық Испания мен Португалия матчы. ЕУРО-2012 кезінде Англия мен Франция құрамалары Донецкте болды. 2009 жылдың 29 тамызында УЕФА-ның 5 жұлдызды аккредитациясына сәйкес жобаланған және салынған Шығыс Еуропадағы алғашқы стадион - [[Донбасс Арена]] ашылды. Стадион 55000 орынға арналған. [[УЕФА]] мен [[ФИФА]] аккредитациясына сәйкес ғимарат «элиталық» сыныпқа сәйкес келді (қазір 2020 жылы стадион қараусыз қалған). Келушілердің орташа саны 35544 көрермен болды - бұл Украинадағы ең жоғары көрсеткіш<ref>https://novosti.dn.ua/news/147199-srednyaya-poseshhaemost-donbass-areny-sostavyla-35544-chelovek</ref>. Донбасс Аренадан басқа, Донецкте жоғары деңгейдегі матчтарды өткізетін үш стадион бар - «Олимпийский» РСК, «Шахтер» және «Металлург». Донбасс Хоккей клубы - "Шахтердан" кейінгі Донецктегі ең танымал спорттық клуб. Донбасс - Украина чемпионы, 2013 жылғы құрлықтық Еуропа кубогының иегері. 2012 маусымынан бастап ол ескі әлемдегі ең беделді турнир - Құрлықтық хоккей лигасында ойнады. Хоккейден жасөспірімдер арасындағы әлем чемпионаты 2011 жылдың мамыр айында Донецкте өтті<ref>https://web.archive.org/web/20110827101125/http://www.opendonetsk.com/ru/%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%88%D0%B0/2077.html</ref>. Қазіргі уақытта Донецкте [[Кальмиус-Арена]] спорт кешенінің құрылысы жүріп жатыр, ол Донбасс ХК мен Донецк БК-ның аренасына айналады. Eurobasket 2015 финалын Донецкте өткізу жоспарланған болатын<ref>http://sport.segodnya.ua/basketball/828823.html{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>http://sport.segodnya.ua/hockey/829095.html{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. [[Донецк баскетбол клубы]] - Украина Суперлигасының екі дүркін күміс жүлдегері. Бокс - Донецктегі дәстүрлі түрде дамыған спорт түрі. Донецк боксының тәрбиеленушілері - атақты боксшылар [[Виктор Мирошниченко]], [[Александр Ягубкин]], [[Владислав Засипко]]. Елисеев атындағы спорт клубы халықаралық жарыстарда сәтті өнер көрсетуімен танымал. Қазіргі WBA әлем чемпионы Вячеслав Сенченко спорт клубының базасында жаттығады (2012 жылы ол бұл атақтан айырылды). Дэвис кубогының кездесулері Донецкте үш рет өткізілді, теннистен Украина чемпионаты және Донецк APC кубогы турнирі жыл сайын өткізілетін еді. Донецк теннисшілері Еуропа кубогын жеңіп алды, Украина құрамасының көшбасшылары<ref>http://sport.segodnya.ua/tennis/826931.html{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. 2003 жылы "Viccourt" клубы құрылды. Американдық футбол бойынша, "Скиф" клубы - Украинаның он бір дүркін чемпионы. Регби бойынша Украина чемпионатында қаланы «Донбасс жолбарыстары» клубы ұсынады. Қалада «Донбасс Экви-Центр» атты еуропалық деңгейдегі алғашқы ат спорты кешені орналасқан. 2010 жылы 22-25 қыркүйек аралығында Донецктегі RSC Olimpiysky стадионында полиция арасында жеңіл атлетикадан XV Еуропа чемпионаты өтті. Чемпионат Халықаралық жеңіл атлетика қауымдастықтары федерациясы (IAAF) және Полицияның Еуропалық спорт одағының (USPE) ережелері бойынша өтті. Полиция арасында Жеңіл атлетикадан Еуропа чемпионаты төрт жылда бір рет өткізіледі. 2013 жылғы 8-13 шілдеде IAAF демеушілігімен Донецкте жеңіл атлетикадан жасөспірімдер арасындағы әлем чемпионаты өтті. Байқауға 170 елдің өкілдері қатысты<ref>http://www.62.ua/article/64107</ref>. == Қала рәміздері == Донецк қаласының рәміздері 2004 жылғы 27 қыркүйекте Донецк қалалық кеңесінің № 13/5 шешімімен бекітілген. Шешіммен Донецк елтаңбасы мен Донецк туы таңдалды. Донецктің елтаңбасы - көлденең жолақпен екіге бөлінген бес бұрышты қалқан. Қалқанның жоғарғы жағы көк, төменгі жағы қара. Қалқанда алтын тау балғасын ұстаған алтын оң қол бейнеленген. Жоғарғы оң жақ бұрышында бес бұрышты жұлдыз бар. Екі жақтағы үлкен елтаңбаны Донбассты босатушыларға арналған ескерткіштің композициясындағы фигуралар қолдайды: сол жақта - алтын лавр бұтағы бейнесіндегі шахтер; оң жақта - емен бұтағының фонындағы жауынгер. Екі фигура да күміс түсті. Композиция қара және көк лентамен өрілген. Жоғарыда бес мұнаралы алтын тәж орналасқан, онда «1869» - қаланың іргетасы қаланған жыл бейнеленген. Қалқанның астында екі айқасқан раушанның бұтақтары жиектелген. Раушандар қызыл лентаға оралып, оған Донецк сөзі алтын әріптермен жазылған. Донецк туы<ref>http://www.vexillography.narod.ru/ukraine/towns/doneck.htm{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>: ұзындығы 1,2 х 1,5 тікбұрышты панель. Туы көлденеңінен екі тең бөлікке бөлінген. Жоғарғы жиегі көк, төменгі жиегі қара. Кенептің ортасында Донецктің елтаңбасы бейнеленген, ол жалаушаның кем дегенде 0,32 аумағын алып жатыр. Елтаңбаның көгілдір өрісі тудың көк түстің жартысында, ал қара өріс қара түсте орналасқан. Елтаңбаның бейнесі кесте немесе аппликация көмегімен жасалады. Туды сырыққа бекітіп, ұшымен ұштарын жауып қояды. Донецктің ресми туынан басқа, мұндай нұсқа да бар: ақ түсті матаға Донецктің елтаңбасы орналастырылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер|2}} {{Украина әкімшілік бөлінісі}} onqid8j26ckgm2u15xx4iblh1amse6r Британия кеңесі 0 156016 3056807 2981413 2022-08-02T12:40:17Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Non-profit | Non-profit_name = Британия кеңесі | Non-profit_logo = | Non-profit_type = Cultural institution | founded_date = 1934 | founder = [[United Kingdom Government]] | location = <!-- this parameter modifies "Headquarters" --> | origins = | key_people = Vernon Ellis <small>(Chair)</small><br />Martin Davidson <small>(Chief Executive)</small> | area_served = Worldwide | product = British [[Culture of Britain|cultural]] and language education | focus = | method = | revenue = £982 million (2007/6) {{update after|2011|8}} | endowment = | num_volunteers = | num_employees = | num_members = | subsid = | owner = | Non-profit_slogan = | homepage = [http://www.britishcouncil.org/ www.britishcouncil.org] | dissolved = | footnotes = }} [[Image:British Council - London 1.jpg|thumb|Британия кеңесі ғимараты Лондон]] [[Сурет:HK British Council Supreme Court Road.jpg|thumb|right|Британия кеңесі Гонконгте]] '''Британия кеңесі''' - [[Ұлыбритания]]ның шетелдермен мәдени байланыстар жөніндегі мемлекеттік ұйымы.<ref>"Қазақ телевизиясы", Энциклопедия, "ҚазАқпарат" Алматы, 2009 1-т, ISBN 978-601-03-0070-5</ref>.Ұлыбританияның Сыртқы істер министрлігінің басшылығымен, ақпараттық қызмет, кітапхана, курс, ағылшын тілі секілді түрлі шаралар ұйымдастырады. Шетелдерге арнап түрлі [[басылым]]дар шығарумен айналысады. Әлемнің 80 елінде ұйымдары бар. == Британия кеңесі жұмыс істейтін елдер<ref>http://www.britishcouncil.org/annual-report/global-network.htm{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == '''Британ кеңесінің штаб пәтері''' [[Спринг-Гарденз]], [[Лондон]], [[Құрама Патшалық|Құрама патшалығында]] орналасқан. * [[Австралия]] ([[Сидней]], [[Перт (город, Австралия)|Перт]]) * Австрия (Вена) * Әзірбайжан (Баку) * Албания (Тирана) * Алжир (Алжир) * Аргентина (Буэнос-Айрес) * Армения (Ереван) * Ауғанстан (Кабул - Разрушен в результате теракта. Закрыт до особого распоряжения.)<ref>[http://fed.sibnovosti.ru/articles/160189-v-den-nezavisimosti-afganistana-ot-velikobritanii-taliby-vzorvali-britanskiy-sovet В день независимости Афганистана от Великобритании талибы взорвали Британский совет — Новости (Происшествия, Террор) — sibnovosti.ru<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141026214552/http://fed.sibnovosti.ru/incidents/160189-v-den-nezavisimosti-afganistana-ot-velikobritanii-taliby-vzorvali-britanskiy-sovet |date=2014-10-26 }}</ref><ref>[http://teleobektiv.ru/Afganistan/Ataka-na-Britanskiy-Sovet-v-Kabule.html Атака на Британский Совет в Кабуле | Афганистан<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * Бангладеш (Дакка, Читагонг, Силет) * Бахрейн (Манама) * Бельгия (Брюссель) * Бирма (Рангун, Мандалей) * Босния и Герцеговина (Сараево) * Ботсвана (Габороне) * Бразилия (Бразилиа, [[Куритиба]], Рио-де-Жанейро, Сан-Паулу) * [[Великобритания]] ([[Белфаст]], [[Кардифф]], [[Эдинбург]], [[Лондон]], [[Манчестер]]) * Венгрия (Будапешт) * Венесуэла (Каракас) * Вьетнам (Ханой, Хошимин) * [[Гана]] ([[Аккра]], [[Кумаси]]) * Германия (Берлин) * Гонконг * Грекия (Афины, Салоники) * [[Грузия]] ([[Тбилиси]]) * Дания (Копенгаген) * Египет (Каир, Александрия, Гелиополис) * Эритрея (Асмара) * Замбия (Лусака) * Зимбабве (Хараре, Булавайо) * Израиль (Тель-Авив,Назарет, Восточный Иерусалим) * [[Үндістан]] ([[Нью-Дели]], [[Ахмедабад]], [[Бангалор]], [[Бхопал]], [[Чандигар]], [[Ченнаи]], [[Хайдерабад]], [[Колкатта]], [[Мумбаи]], Пуна, [[Тируванантапурам]]) * Индонезия (Джакарта) * Иордания (Амман) * Ирак (Багдад, а также отделение в Аммане) * Ирландия (Дублин) * [[Испания]] ([[Мадрид]], [[Барселона]], [[Валенсия (Испания)|Валенсия]], [[Бильбао]], [[Алкал-де-Хенарес]], [[Алькобендас]], [[Лас-Росас]], [[Пальма-де-Майорка]], [[Сеговия]], [[Позуэлло]], [[Виллависиозадо]]) * Италия (Рим, Милан, Неаполь) * Йемен (Сана) * Қазақстан (Алматы, Нұр-Сұлтан) * [[Камерун]] ([[Яунде]], [[Дуала (город)|Дуала]]) * Канада (Оттава, Монреаль) * Катар (Доха) * Кения (Найроби,Момбаса) * Кипр (Никосия) * Қытай (Пекин, Хунцин, Гуанчжоу, Гонконг, Шанхай) * Колумбия (Богота) * Косово (Приштина) * Куба (Гавана) * Кувейт (Эль-Кувейт) * Латвия (Рига) * Ливан (Бейрут) * Литва (Вильнюс) * Маврикий (Розе Хилл) * Македония (Скопье) * Малави (Лилонгве) * Малайзия (Куала-Лумпур, Кота-Кинабалу, Кучинг, Пенанг) * Мальта (Ла-Валетта) * Марокко (Рабат, Касабланка) * Мексика (Мехико Сити) * Мозамбик (Мапуто) * Намибия (Виндхук) * Непал (Катманду) * Нигерия (Абуджа, Кано, Лагос, Порт Гаркурт) * Нидерланд (Амстердам) * Жаңа Зеландия (Веллингтон) * Норвегия (Осло) * Біріккен Араб Әмірліктері (Абу-Даби, Дубаи, Шарджа) * Оман (Маскат) * Пәкістан (Исламбад, Фаизалабад, Карачи, Лаоре, Малтан, Пешавар, Кветта) * Польша (Варшава, Краков) * Португалия (Лиссабон, Коимбра, Опорто) * Республика Корея (Сеул) * Ресей (Мәскеу, Санкт-Петербург, Екатеринбург) * Румыния (Бухарест, Клуж-Напока) * Сауд Арабиясы (Рияд, Аль-Хобар, Джидда) * Сенегал (Дакар) * Сербия (Белград) * Сингапур (Сингапур) * Сирия (Дамаск, Алеппо) * Словакия (Братислава) * Словения (Любляна) * Судан (Хартум) * АҚШ (Вашингтон) * Сьерра-Леоне (Фритаун) * Тайвань (Тайбэй, Гаосюн) * Таиланд (Бангкок, Чинмай) * Танзания (Дар-эс-Салам) * Палестина (Восточный Иерусалим, Газа, Хеврон, Хан, Юнис, Шхем, Рамалла) * [[Тринидад и Тобаго]] ([[Порт-оф-Спейн]]) * Тунис (Тунис) * Түркия (Анкара, Стамбул, Измир - закрытая для публики)<ref>[http://www.britishside.com/en/about-us/about-us Get to Know Us<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120331202521/http://www.britishside.com/en/about-us/about-us |date=2012-03-31 }}</ref> * Уганда (Кампала) * Өзбекстан (Ташкент) * [[Украина]] (Киев, Донецк, Львов, Одесса) * Филиппиндер (Манила) * Финляндия (Хельсинки) * Франция (Париж) * Хорватия (Загреб) * Черногория (Подгорица) * Чехия (Прага, Брно) * Чили (Сантьяго) * Швейцария (Берн) * Швеция (Стокгольм) * Шри-Ланка (Коломбо, Канди) * Эстония (Таллин) * Эфиопия (Аддис-Абеба) * Оңтүстік Африка (Кейптаун, Дурбан, Йоханнесбург) * Ямайка (Кингстон) * Жапония (Токио, Осака) ==Дереккөздер== <references/> == Сілттемелер == * [http://www.britishcouncil.org Официальный сайт] * [http://inosmi.ru/translation/238982.html ''Хулиганство Путина может выйти ему боком''.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090124143559/http://www.inosmi.ru/translation/238982.html |date=2009-01-24 }} орыс перевод редакционной статьи из [[Файнэншел таймс|The Financial Times]] 18 қаңтар 2008 ж. ([http://www.ft.com/cms/s/0/1619c750-c56a-11dc-811a-0000779fd2ac.html?nclick_check=1 ''Putin’s bullying may backfire''.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080123123335/http://www.ft.com/cms/s/0/1619c750-c56a-11dc-811a-0000779fd2ac.html?nclick_check=1 |date=2008-01-23 }} оригинал статьи.) {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Ағылшын тілі]] [[Санат:Журналистика]] [[Санат:Бұқаралық ақпарат құралдары]] aukjlj6vyffpuult1phhirdztmny3uc Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 0 164492 3056884 2944832 2022-08-02T16:32:37Z Kas77777 100404 wikitext text/x-wiki {{Infobox Sports league |logo=Iaaf logo.png |pixels=250px |caption= |sport=[[Жеңіл атлетика]] |founded=1983 |teams=202 ([[2009 жыл]]) |continent=[[Әлем]] ([[Жеңіл атлетика федерацияларының халықаралық ассоциациясы|IAAF]]) |champion= }} '''[[Жеңіл атлетика]]дан әлем чемпионаты''' - (''IAAF'') [[Халықаралық жеңіл атлетика федерацияларының қауымдастығы]]мен ұйымдастырылатын жарыс. ==Чемпионаттар тізімі== {| class="wikitable" |- style="background:#cde;" ! № ! Жыл ! Қала ! Мемлекет ! Дата ! Орны ! Уақиғалар саны ! Атлеттер саны |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 1 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1983|1983]] | [[Хельсинки]] | {{FIN}} | 7 тамыз – 14 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Хельсинки)|Олимпиада стадионы]] | 41 | 1,355 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 2 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1987|1987]] | [[Рим]] | {{ITA}} | 28 тамыз – 6 қыркүйек | [[Олимпико (стадион, Рим)|Олимпико]] | 43 | 1,451 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 3 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1991|1991]] | [[Токио]] | {{JPN}} | 23 тамыз – 1 қыркүйек | [[Олимпиада стадионы (Токио)|Олимпиада стадионы]] | 43 | 1,517 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 4 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1993|1993]] | [[Штутгарт]] | {{GER}} | 13 тамыз – 22 тамыз | [[Мерседес-Бенц-Арена|Готлиб Даймлер стадионы]] | 44 | 1,689 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 5 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1995|1995]] | [[Гётеборг]] | {{SWE}} | 5 тамыз – 13 тамыз | [[Уллеви]] | 44 | 1,804 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 6 | style="text-align:center;"| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1997|1997]] | [[Афина]] | {{GRC}} | 1 тамыз – 10 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Афина)|Олимпиада стадионы]] | 44 | 1,882 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 7 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1999|1991]] | [[Севилья]] | {{ESP}} | 20 тамыз – 29 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Севилья)|Олимпиада стадионы]] | 46 | 1,821 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 8 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2001|2001]] | [[Эдмонтон]] | {{CAN}} | 3 тамыз – 12 тамыз | [[Ынтымақтастық стадионы (Эдмонтон)|Ынтымақтастық стадионы]] | 46 | 1,677 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 9 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2003|2003]] | [[Сент-Дени]] | {{FRA}} | 23 тамыз – 31 тамыз | [[Стад де Франс]] | 46 | 1,679 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 10 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2005|2005]] | [[Хельсинки]] | {{FIN}} | 6 тамыз – 14 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Хельсинки)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1,688 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 11 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2007|2007]] | [[Осака]] | {{JPN}} | 24 тамыз – 2 қыркүйек | [[Нагаи (стадион)|Нагаи]] | 47 | 1,800 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 12 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2009|2009]] | [[Берлин]] | {{GER}} | 15 тамыз – 23 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Берлин)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1,895 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 13 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2011|2011]] | [[Тэгу]] | {{KOR}} | 27 тамыз – 4 қыркүйек | [[Тэгу стадионы]] | 47 | 1,867 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 14 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2013|''2013'']] | [[Мәскеу]] | {{RUS}} | 10 тамыз – 18 тамыз | [[Лужники (стадион)|Лужники]] | 47 | 1742 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 15 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2015|''2015'']] | [[Бейжің]] | {{CHN}} | 22 тамыз – 30 тамыз | [[Ұлттық стадион (Бейжің)|Ұлттық стадион]] | 47 | 1784 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 16 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2017|''2017'']] | [[Лондон]] | {{GBR}} | 4 тамыз – 13 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Лондон)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1761 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 17 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2019|''2019'']] | [[Доһа]] | {{QAT}} | 27 қыркүйек – 6 қазан | [[Халықаралық Халифа стадионы]] | 48 | 2036 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 18 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2022|''2022'']] | [[Юджин]] | {{USA}} | 15 — 24 Шілде | [[Хэйвард-филд стадионы]] | 49 | 1772 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 19 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2023|''2023'']] | [[Будапешт]] | {{HUN}} | 18 — 27 тамыз | [[Ұлттық атлетикалық орталығы]] | | |} ==Барлық медальдар саны== {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- || '''1''' ||align=left| {{USA}} || 170 || 117 || 94 || '''250''' |- || '''2''' ||align=left| {{KEN}} || 60 || 50 || 41 || '''151''' |- || '''3''' ||align=left| {{RUS}} || 43 || 52 || 48 || '''143''' |- || '''4''' ||align=left| {{GER}} || 38 || 36 || 47 || '''121''' |- || '''5''' ||align=left| {{JAM}} || 35 || 49 || 43 || '''127''' |- || '''6''' ||align=left| {{GBR}} || 30 || 36 || 38 || '''104''' |- || '''7''' ||align=left| {{ETH}} || 29 || 30 || 36 || '''95''' |- || '''8''' ||align=left| {{URS}} || 23 || 27 || 28 || '''78''' |- || '''9''' ||align=left| {{CUB}} || 22 || 24 || 14 || '''60''' |- || '''10''' ||align=left| {{DDR}} || 21 || 19 || 16 || '''56''' |- || '''11''' ||align=left| {{CHN}} || 19 || 25 || 23 || '''67''' |- || '''12''' ||align=left| {{POL}} || 19 || 15 || 25 || '''59''' |- || '''13''' ||align=left| {{CZE}} || 15 || 5 || 5 || '''25''' |- || '''14''' ||align=left| {{FRA}} || 13 || 18 || 23 || '''54''' |- || '''15''' ||align=left| {{AUS}} || 12 || 14 || 10 || '''36''' |- || '''16''' ||align=left| {{ZAF}} || 12 || 7 || 8 || '''27''' |- || '''17''' ||align=left| {{ITA}} || 11 || 16 || 17 || '''44''' |- || '''18''' ||align=left| {{UKR}} || 11 || 13 || 15 || '''39''' |- || '''19''' ||align=left| {{MAR}} || 10 || 12 || 8 || '''30''' |- || '''20''' ||align=left| {{BLR}} || 10 || 11 || 13 || '''33''' |- || '''21''' ||align=left| {{SWE}} || 9 || 6 || 6 || '''21''' |- || '''22''' ||align=left| {{NOR}} || 6 || 4 || 2 || '''12''' |- || '''23''' ||align=left| {{BAH}} || 5 || 7 || 5 || '''17''' |- || '''24''' ||align=left| {{ESP}} || 7 || 15 || 13 || '''35''' |- || '''25''' ||align=left| {{FIN}} || 7 || 7 || 5 || '''19''' |- || '''26''' ||align=left| {{BHR}} || 5 || 1 || 1 || '''7''' |- || '''27''' ||align=left| {{CAN}} || 4 || 8 || 5 || '''17''' |- || '''28''' ||align=left| {{JPN}} || 3 || 6 || 11 || '''20''' |- || '''29''' ||align=left| {{PRT}} || 5 || 6 || 5 || '''16''' |- || '''30''' ||align=left| {{DZA}} || 6 || 0 || 3 || '''9''' |- || '''31''' ||align=left| {{NZL}} || 3 || 0 || 1 || '''4''' |- || '''32''' ||align=left| {{ROU}} || 5 || 8 || 9 || '''22''' |- || '''33''' ||align=left| {{GRC}} || 4 || 5 || 10 || '''19''' |- || '''35''' ||align=left| {{BGR}} || 5 || 3 || 7 || '''15''' |- || '''36''' ||align=left| {{TCH}} || 4 || 4 || 3 || '''11''' |- || '''34''' ||align=left| {{CHE}} || 4 || 0 || 3 || '''7''' |- || '''36''' ||align=left| {{MEX}} || 3 || 1 || 7 || '''11''' |- || '''37''' ||align=left| {{MOZ}} || 3 || 1 || 1 || '''5''' |- || '''38''' ||align=left| {{ECU}} || 3 || 1 || 0 || '''4''' |- || '''39''' ||align=left| {{DNK}} || 3 || 0 || 1 || '''4''' |- || '''41''' ||align=left| {{EST}} || 2 || 3 || 1 || '''6''' |- || '''42''' ||align=left| {{IRL}} || 2 || 3 || 0 || '''5''' |- || '''43''' ||align=left| {{LTU}} || 2 || 2 || 1 || '''5''' |- || '''44''' ||align=left| {{DOM}} || 2 || 1 || 0 || '''3''' |- || '''38''' ||align=left| {{QAT}} || 2 || 1 || 1 || '''4''' |- || '''46''' ||align=left| {{HRV}} || 2 || 0 || 0 || '''2''' |- || '''46''' ||align=left| {{TJK}} || 2 || 0 || 0 || '''2''' |- || '''48''' ||align=left| {{BRA}} || 1 || 5 || 5 || '''11''' |- || '''49''' ||align=left| {{TTO}} || 1 || 4 || 4 || '''9''' |- || '''50''' ||align=left| {{NAM}} || 1 || 4 || 0 || '''5''' |- || '''51''' ||align=left| {{NED}} || 1 || 3 || 3 || '''7''' |- || '''52''' ||align=left| {{ZMB}} || 1 || 2 || 0 || '''3''' |- || '''53''' ||align=left| {{SVN}} || 1 || 1 || 1 || '''3''' |- || '''53''' ||align=left| {{UGA}} || 1 || 1 || 1 || '''3''' |- || '''55''' ||align=left| {{KNA}} || 1 || 0 || 4 || '''5''' |- || '''56''' ||align=left| {{SOM}} || 1 || 0 || 1 || '''2''' |- || '''56''' ||align=left| {{SYR}} || 1 || 0 || 1 || '''2''' |- || '''56''' ||align=left| {{SEN}} || 1 || 0 || 1 || '''2''' |- || '''59''' ||align=left| {{PRK}} || 1 || 0 || 0 || '''1''' |- || '''59''' ||align=left| {{PAN}} || 1 || 1 || 0 || '''2''' |- || '''61''' ||align=left| {{BRB}} || 1 || 0 || 0 || '''1''' |- || '''62''' ||align=left| {{HUN}} || 0 || 4 || 5 || '''9''' |- || '''63''' ||align=left| {{NGA}} || 0 || 3 || 3 || '''6''' |- || '''64''' ||align=left| {{KAZ}} || 0 || 2 || 3 || '''5''' |- || '''65''' ||align=left| {{TUR}} || 0 || 2 || 1 || '''3''' |- || '''66''' ||align=left| {{DJI}} || 0 || 2 || 0 || '''2''' |- || '''66''' ||align=left| {{KHM}} || 0 || 2 || 0 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{TUN}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{CYP}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{AUT}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{BDI}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{SUR}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{LKA}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{ISR}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{GHA}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''75''' ||align=left| {{BMU}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''76''' ||align=left| {{ERI}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''76''' ||align=left|{{PRI}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''76''' ||align=left| {{TZA}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''80''' ||align=left| {{BEL}} || 0 || 0 || 4 || '''4''' |- || '''80''' ||align=left| {{SVK}} || 0 || 0 || 3 || '''3''' |- || '''82''' ||align=left| {{COL}} || 0 || 0 || 2 || '''2''' |- || '''83''' ||align=left| {{LVA}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{SAU}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{ASM}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{HTI}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{IND}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{DMA}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- class="sortbottom" ! || Барлығы || 538 || 543 || 538 || 1618 |} == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.worldathletics.org/competitions/world-athletics-championships Official World Athletics site for World Championships] *[https://web.archive.org/web/20111026025504/http://www.iaaf.org/history/index.html#WCH#WCH Results of past World Championships] *[http://www.athletics.hitsites.de Track and Field Results Almanac] *[http://www.wahani.com/Athletics.html Top medalists from World Athletics Championships] *[https://www.iaaf.org/ebooks/2017/WCH/index.html#page=4 IAAF Statistics Book – IAAF World Championships London 2017] *[https://www.worldathletics.org/ebooks/2019/WCH/index.html#page=5 IAAF Statistics Book – IAAF World Athletics Championships Doha 2019] [[Санат:Әлем чемпионаттар]] [[Санат:Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаттары]] d4p7mqoeimo7cm3onbycaqfzaiijrp2 3056887 3056884 2022-08-02T16:42:17Z Kas77777 100404 wikitext text/x-wiki {{Infobox Sports league |logo=Iaaf logo.png |pixels=250px |caption= |sport=[[Жеңіл атлетика]] |founded=1983 |teams=202 ([[2009 жыл]]) |continent=[[Әлем]] ([[Жеңіл атлетика федерацияларының халықаралық ассоциациясы|IAAF]]) |champion= }} '''[[Жеңіл атлетика]]дан әлем чемпионаты''' - (''IAAF'') [[Халықаралық жеңіл атлетика федерацияларының қауымдастығы]]мен ұйымдастырылатын жарыс. ==Чемпионаттар тізімі== {| class="wikitable" |- style="background:#cde;" ! № ! Жыл ! Қала ! Мемлекет ! Дата ! Орны ! Уақиғалар саны ! Атлеттер саны |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 1 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1983|1983]] | [[Хельсинки]] | {{FIN}} | 7 тамыз – 14 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Хельсинки)|Олимпиада стадионы]] | 41 | 1,355 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 2 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1987|1987]] | [[Рим]] | {{ITA}} | 28 тамыз – 6 қыркүйек | [[Олимпико (стадион, Рим)|Олимпико]] | 43 | 1,451 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 3 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1991|1991]] | [[Токио]] | {{JPN}} | 23 тамыз – 1 қыркүйек | [[Олимпиада стадионы (Токио)|Олимпиада стадионы]] | 43 | 1,517 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 4 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1993|1993]] | [[Штутгарт]] | {{GER}} | 13 тамыз – 22 тамыз | [[Мерседес-Бенц-Арена|Готлиб Даймлер стадионы]] | 44 | 1,689 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 5 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1995|1995]] | [[Гётеборг]] | {{SWE}} | 5 тамыз – 13 тамыз | [[Уллеви]] | 44 | 1,804 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 6 | style="text-align:center;"| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1997|1997]] | [[Афина]] | {{GRC}} | 1 тамыз – 10 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Афина)|Олимпиада стадионы]] | 44 | 1,882 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 7 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1999|1991]] | [[Севилья]] | {{ESP}} | 20 тамыз – 29 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Севилья)|Олимпиада стадионы]] | 46 | 1,821 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 8 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2001|2001]] | [[Эдмонтон]] | {{CAN}} | 3 тамыз – 12 тамыз | [[Ынтымақтастық стадионы (Эдмонтон)|Ынтымақтастық стадионы]] | 46 | 1,677 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 9 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2003|2003]] | [[Сент-Дени]] | {{FRA}} | 23 тамыз – 31 тамыз | [[Стад де Франс]] | 46 | 1,679 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 10 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2005|2005]] | [[Хельсинки]] | {{FIN}} | 6 тамыз – 14 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Хельсинки)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1,688 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 11 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2007|2007]] | [[Осака]] | {{JPN}} | 24 тамыз – 2 қыркүйек | [[Нагаи (стадион)|Нагаи]] | 47 | 1,800 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 12 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2009|2009]] | [[Берлин]] | {{GER}} | 15 тамыз – 23 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Берлин)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1,895 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 13 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2011|2011]] | [[Тэгу]] | {{KOR}} | 27 тамыз – 4 қыркүйек | [[Тэгу стадионы]] | 47 | 1,867 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 14 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2013|''2013'']] | [[Мәскеу]] | {{RUS}} | 10 тамыз – 18 тамыз | [[Лужники (стадион)|Лужники]] | 47 | 1742 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 15 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2015|''2015'']] | [[Бейжің]] | {{CHN}} | 22 тамыз – 30 тамыз | [[Ұлттық стадион (Бейжің)|Ұлттық стадион]] | 47 | 1784 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 16 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2017|''2017'']] | [[Лондон]] | {{GBR}} | 4 тамыз – 13 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Лондон)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1761 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 17 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2019|''2019'']] | [[Доһа]] | {{QAT}} | 27 қыркүйек – 6 қазан | [[Халықаралық Халифа стадионы]] | 48 | 2036 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 18 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2022|''2022'']] | [[Юджин]] | {{USA}} | 15 — 24 Шілде | [[Хэйвард-филд стадионы]] | 49 | 1772 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 19 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2023|''2023'']] | [[Будапешт]] | {{HUN}} | 18 — 27 тамыз | [[Ұлттық атлетикалық орталығы]] | | |} ==Барлық медальдар саны== {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- || '''1''' ||align=left| {{USA}} || 183 || 126 || 105 || '''414''' |- || '''2''' ||align=left| {{KEN}} || 62 || 55 || 44 || '''161''' |- || '''3''' ||align=left| {{RUS}} || 42 || 52 || 48 || '''142''' |- || '''4''' ||align=left| {{GER}} || 39 || 36 || 48 || '''123''' |- || '''5''' ||align=left| {{JAM}} || 37 || 56 || 44 || '''137''' |- || '''6''' ||align=left| {{ETH}} || 33 || 34 || 28 || '''95''' |- || '''7''' ||align=left| {{GBR}} || 31 || 37 || 43 || '''111''' |- || '''8''' ||align=left| {{URS}} || 23 || 27 || 28 || '''78''' |- || '''9''' ||align=left| {{CHN}} || 22 || 26 || 26 || '''74''' |- || '''10''' ||align=left| {{CUB}} || 22 || 24 || 14 || '''60''' |- || '''11''' ||align=left| {{DDR}} || 19 || 25 || 23 || '''67''' |- || '''12''' ||align=left| {{POL}} || 19 || 15 || 25 || '''59''' |- || '''13''' ||align=left| {{CZE}} || 15 || 5 || 5 || '''25''' |- || '''14''' ||align=left| {{FRA}} || 13 || 18 || 23 || '''54''' |- || '''15''' ||align=left| {{AUS}} || 12 || 14 || 10 || '''36''' |- || '''16''' ||align=left| {{ITA}} || 12 || 7 || 8 || '''27''' |- || '''17''' ||align=left| {{ZAF}} || 11 || 16 || 17 || '''44''' |- || '''18''' ||align=left| {{UKR}} || 11 || 13 || 15 || '''39''' |- || '''19''' ||align=left| {{MAR}} || 10 || 12 || 8 || '''30''' |- || '''20''' ||align=left| {{BLR}} || 10 || 11 || 13 || '''33''' |- || '''21''' ||align=left| {{SWE}} || 9 || 6 || 6 || '''21''' |- || '''22''' ||align=left| {{NOR}} || 6 || 4 || 2 || '''12''' |- || '''23''' ||align=left| {{BAH}} || 5 || 7 || 5 || '''17''' |- || '''24''' ||align=left| {{ESP}} || 7 || 15 || 13 || '''35''' |- || '''25''' ||align=left| {{CAN}} || 7 || 7 || 5 || '''19''' |- || '''26''' ||align=left| {{JPN}} || 5 || 1 || 1 || '''7''' |- || '''27''' ||align=left| {{FIN}} || 4 || 8 || 5 || '''17''' |- || '''28''' ||align=left| {{POR}} || 3 || 6 || 11 || '''20''' |- || '''29''' ||align=left| {{BHR}} || 5 || 6 || 5 || '''16''' |- || '''30''' ||align=left| {{ALG}} || 6 || 0 || 3 || '''9''' |- || '''31''' ||align=left| {{NZL}} || 3 || 0 || 1 || '''4''' |- || '''32''' ||align=left| {{ROU}} || 5 || 8 || 9 || '''22''' |- || '''33''' ||align=left| {{NED}} || 4 || 5 || 10 || '''19''' |- || '''34''' ||align=left| {{GRE}} || 5 || 3 || 7 || '''15''' |- || '''35''' ||align=left| {{BUL}} || 4 || 4 || 3 || '''11''' |- || '''36''' ||align=left| {{UGA}} || 4 || 0 || 3 || '''7''' |- || '''37''' ||align=left| {{QAT}} || 3 || 1 || 7 || '''11''' |- || '''38''' ||align=left| {{TCH}} || 3 || 1 || 1 || '''5''' |- || '''39''' ||align=left| {{CRO}} || 3 || 1 || 0 || '''4''' |- || '''40''' ||align=left| {{COL}} || 3 || 0 || 1 || '''4''' |- || '''41''' ||align=left| {{IRL}} || 2 || 3 || 1 || '''6''' |- || '''42''' ||align=left| {{CHE}} || 2 || 3 || 0 || '''5''' |- || '''43''' ||align=left| {{LTU}} || 2 || 2 || 1 || '''5''' |- || '''44''' ||align=left| {{DOM}} || 2 || 1 || 0 || '''3''' |- || '''38''' ||align=left| {{QAT}} || 2 || 1 || 1 || '''4''' |- || '''46''' ||align=left| {{HRV}} || 2 || 0 || 0 || '''2''' |- || '''46''' ||align=left| {{TJK}} || 2 || 0 || 0 || '''2''' |- || '''48''' ||align=left| {{BRA}} || 1 || 5 || 5 || '''11''' |- || '''49''' ||align=left| {{TTO}} || 1 || 4 || 4 || '''9''' |- || '''50''' ||align=left| {{NAM}} || 1 || 4 || 0 || '''5''' |- || '''51''' ||align=left| {{NED}} || 1 || 3 || 3 || '''7''' |- || '''52''' ||align=left| {{ZMB}} || 1 || 2 || 0 || '''3''' |- || '''53''' ||align=left| {{SVN}} || 1 || 1 || 1 || '''3''' |- || '''53''' ||align=left| {{UGA}} || 1 || 1 || 1 || '''3''' |- || '''55''' ||align=left| {{KNA}} || 1 || 0 || 4 || '''5''' |- || '''56''' ||align=left| {{SOM}} || 1 || 0 || 1 || '''2''' |- || '''56''' ||align=left| {{SYR}} || 1 || 0 || 1 || '''2''' |- || '''56''' ||align=left| {{SEN}} || 1 || 0 || 1 || '''2''' |- || '''59''' ||align=left| {{PRK}} || 1 || 0 || 0 || '''1''' |- || '''59''' ||align=left| {{PAN}} || 1 || 1 || 0 || '''2''' |- || '''61''' ||align=left| {{BRB}} || 1 || 0 || 0 || '''1''' |- || '''62''' ||align=left| {{HUN}} || 0 || 4 || 5 || '''9''' |- || '''63''' ||align=left| {{NGA}} || 0 || 3 || 3 || '''6''' |- || '''64''' ||align=left| {{KAZ}} || 0 || 2 || 3 || '''5''' |- || '''65''' ||align=left| {{TUR}} || 0 || 2 || 1 || '''3''' |- || '''66''' ||align=left| {{DJI}} || 0 || 2 || 0 || '''2''' |- || '''66''' ||align=left| {{KHM}} || 0 || 2 || 0 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{TUN}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{CYP}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{AUT}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{BDI}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{SUR}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{LKA}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{ISR}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''68''' ||align=left| {{GHA}} || 0 || 1 || 1 || '''2''' |- || '''75''' ||align=left| {{BMU}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''76''' ||align=left| {{ERI}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''76''' ||align=left|{{PRI}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''76''' ||align=left| {{TZA}} || 0 || 1 || 0 || '''1''' |- || '''80''' ||align=left| {{BEL}} || 0 || 0 || 4 || '''4''' |- || '''80''' ||align=left| {{SVK}} || 0 || 0 || 3 || '''3''' |- || '''82''' ||align=left| {{COL}} || 0 || 0 || 2 || '''2''' |- || '''83''' ||align=left| {{LVA}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{SAU}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{ASM}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{HTI}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{IND}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- || '''83''' ||align=left| {{DMA}} || 0 || 0 || 1 || '''1''' |- class="sortbottom" ! || Барлығы || 538 || 543 || 538 || 1618 |} == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.worldathletics.org/competitions/world-athletics-championships Official World Athletics site for World Championships] *[https://web.archive.org/web/20111026025504/http://www.iaaf.org/history/index.html#WCH#WCH Results of past World Championships] *[http://www.athletics.hitsites.de Track and Field Results Almanac] *[http://www.wahani.com/Athletics.html Top medalists from World Athletics Championships] *[https://www.iaaf.org/ebooks/2017/WCH/index.html#page=4 IAAF Statistics Book – IAAF World Championships London 2017] *[https://www.worldathletics.org/ebooks/2019/WCH/index.html#page=5 IAAF Statistics Book – IAAF World Athletics Championships Doha 2019] [[Санат:Әлем чемпионаттар]] [[Санат:Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаттары]] 0gpeypdmbi0lniui1ym6fy9bxhs5n00 3056888 3056887 2022-08-02T16:45:09Z Kas77777 100404 wikitext text/x-wiki {{Infobox Sports league |logo=Iaaf logo.png |pixels=250px |caption= |sport=[[Жеңіл атлетика]] |founded=1983 |teams=202 ([[2009 жыл]]) |continent=[[Әлем]] ([[Жеңіл атлетика федерацияларының халықаралық ассоциациясы|IAAF]]) |champion= }} '''[[Жеңіл атлетика]]дан әлем чемпионаты''' - (''IAAF'') [[Халықаралық жеңіл атлетика федерацияларының қауымдастығы]]мен ұйымдастырылатын жарыс. ==Чемпионаттар тізімі== {| class="wikitable" |- style="background:#cde;" ! № ! Жыл ! Қала ! Мемлекет ! Дата ! Орны ! Уақиғалар саны ! Атлеттер саны |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 1 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1983|1983]] | [[Хельсинки]] | {{FIN}} | 7 тамыз – 14 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Хельсинки)|Олимпиада стадионы]] | 41 | 1,355 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 2 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1987|1987]] | [[Рим]] | {{ITA}} | 28 тамыз – 6 қыркүйек | [[Олимпико (стадион, Рим)|Олимпико]] | 43 | 1,451 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 3 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1991|1991]] | [[Токио]] | {{JPN}} | 23 тамыз – 1 қыркүйек | [[Олимпиада стадионы (Токио)|Олимпиада стадионы]] | 43 | 1,517 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 4 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1993|1993]] | [[Штутгарт]] | {{GER}} | 13 тамыз – 22 тамыз | [[Мерседес-Бенц-Арена|Готлиб Даймлер стадионы]] | 44 | 1,689 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 5 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1995|1995]] | [[Гётеборг]] | {{SWE}} | 5 тамыз – 13 тамыз | [[Уллеви]] | 44 | 1,804 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 6 | style="text-align:center;"| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1997|1997]] | [[Афина]] | {{GRC}} | 1 тамыз – 10 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Афина)|Олимпиада стадионы]] | 44 | 1,882 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 7 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 1999|1991]] | [[Севилья]] | {{ESP}} | 20 тамыз – 29 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Севилья)|Олимпиада стадионы]] | 46 | 1,821 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 8 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2001|2001]] | [[Эдмонтон]] | {{CAN}} | 3 тамыз – 12 тамыз | [[Ынтымақтастық стадионы (Эдмонтон)|Ынтымақтастық стадионы]] | 46 | 1,677 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 9 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2003|2003]] | [[Сент-Дени]] | {{FRA}} | 23 тамыз – 31 тамыз | [[Стад де Франс]] | 46 | 1,679 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 10 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2005|2005]] | [[Хельсинки]] | {{FIN}} | 6 тамыз – 14 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Хельсинки)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1,688 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 11 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2007|2007]] | [[Осака]] | {{JPN}} | 24 тамыз – 2 қыркүйек | [[Нагаи (стадион)|Нагаи]] | 47 | 1,800 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 12 |align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2009|2009]] | [[Берлин]] | {{GER}} | 15 тамыз – 23 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Берлин)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1,895 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 13 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2011|2011]] | [[Тэгу]] | {{KOR}} | 27 тамыз – 4 қыркүйек | [[Тэгу стадионы]] | 47 | 1,867 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 14 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2013|''2013'']] | [[Мәскеу]] | {{RUS}} | 10 тамыз – 18 тамыз | [[Лужники (стадион)|Лужники]] | 47 | 1742 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 15 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2015|''2015'']] | [[Бейжің]] | {{CHN}} | 22 тамыз – 30 тамыз | [[Ұлттық стадион (Бейжің)|Ұлттық стадион]] | 47 | 1784 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 16 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2017|''2017'']] | [[Лондон]] | {{GBR}} | 4 тамыз – 13 тамыз | [[Олимпиада стадионы (Лондон)|Олимпиада стадионы]] | 47 | 1761 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 17 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2019|''2019'']] | [[Доһа]] | {{QAT}} | 27 қыркүйек – 6 қазан | [[Халықаралық Халифа стадионы]] | 48 | 2036 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 18 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2022|''2022'']] | [[Юджин]] | {{USA}} | 15 — 24 Шілде | [[Хэйвард-филд стадионы]] | 49 | 1772 |- style="background:#def;" | style="text-align:right;"| 19 | align=center| [[Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаты 2023|''2023'']] | [[Будапешт]] | {{HUN}} | 18 — 27 тамыз | [[Ұлттық атлетикалық орталығы]] | | |} ==Барлық медальдар саны== {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- || '''1''' ||align=left| {{USA}} || 183 || 126 || 105 || '''414''' |- || '''2''' ||align=left| {{KEN}} || 62 || 55 || 44 || '''161''' |- || '''3''' ||align=left| {{RUS}} || 42 || 52 || 48 || '''142''' |- || '''4''' ||align=left| {{GER}} || 39 || 36 || 48 || '''123''' |- || '''5''' ||align=left| {{JAM}} || 37 || 56 || 44 || '''137''' |- || '''6''' ||align=left| {{ETH}} || 33 || 34 || 28 || '''95''' |- || '''7''' ||align=left| {{GBR}} || 31 || 37 || 43 || '''111''' |- || '''8''' ||align=left| {{URS}} || 23 || 27 || 28 || '''78''' |- || '''9''' ||align=left| {{CHN}} || 22 || 26 || 26 || '''74''' |- || '''10''' ||align=left| {{CUB}} || 22 || 24 || 14 || '''60''' |- || '''11''' ||align=left| {{DDR}} || 19 || 25 || 23 || '''67''' |- || '''12''' ||align=left| {{POL}} || 19 || 15 || 25 || '''59''' |- || '''13''' ||align=left| {{CZE}} || 15 || 5 || 5 || '''25''' |- || '''14''' ||align=left| {{FRA}} || 13 || 18 || 23 || '''54''' |- || '''15''' ||align=left| {{AUS}} || 12 || 14 || 10 || '''36''' |- || '''16''' ||align=left| {{ITA}} || 12 || 7 || 8 || '''27''' |- || '''17''' ||align=left| {{ZAF}} || 11 || 16 || 17 || '''44''' |- || '''18''' ||align=left| {{UKR}} || 11 || 13 || 15 || '''39''' |- || '''19''' ||align=left| {{MAR}} || 10 || 12 || 8 || '''30''' |- || '''20''' ||align=left| {{BLR}} || 10 || 11 || 13 || '''33''' |- || '''21''' ||align=left| {{SWE}} || 9 || 6 || 6 || '''21''' |- || '''22''' ||align=left| {{NOR}} || 6 || 4 || 2 || '''12''' |- || '''23''' ||align=left| {{BAH}} || 5 || 7 || 5 || '''17''' |- || '''24''' ||align=left| {{ESP}} || 7 || 15 || 13 || '''35''' |- || '''25''' ||align=left| {{CAN}} || 7 || 7 || 5 || '''19''' |- || '''26''' ||align=left| {{JPN}} || 5 || 1 || 1 || '''7''' |- || '''27''' ||align=left| {{FIN}} || 4 || 8 || 5 || '''17''' |- || '''28''' ||align=left| {{POR}} || 3 || 6 || 11 || '''20''' |- || '''29''' ||align=left| {{BHR}} || 5 || 6 || 5 || '''16''' |- || '''30''' ||align=left| {{ALG}} || 6 || 0 || 3 || '''9''' |- || '''31''' ||align=left| {{NZL}} || 3 || 0 || 1 || '''4''' |- || '''32''' ||align=left| {{ROU}} || 5 || 8 || 9 || '''22''' |- || '''33''' ||align=left| {{NED}} || 4 || 5 || 10 || '''19''' |- || '''34''' ||align=left| {{GRE}} || 5 || 3 || 7 || '''15''' |- || '''35''' ||align=left| {{BUL}} || 4 || 4 || 3 || '''11''' |- || '''36''' ||align=left| {{UGA}} || 4 || 0 || 3 || '''7''' |- || '''37''' ||align=left| {{QAT}} || 3 || 1 || 7 || '''11''' |- || '''38''' ||align=left| {{TCH}} || 3 || 1 || 1 || '''5''' |- || '''39''' ||align=left| {{CRO}} || 3 || 1 || 0 || '''4''' |- || '''40''' ||align=left| {{COL}} || 3 || 0 || 1 || '''4''' |- || '''41''' ||align=left| {{IRL}} || 2 || 3 || 1 || '''6''' |- || '''42''' ||align=left| {{CHE}} || 2 || 3 || 0 || '''5''' |- || '''43''' ||align=left| {{LTU}} || 2 || 2 || 1 || '''5''' |- || '''44''' ||align=left| {{DOM}} || 2 || 1 || 0 || '''3''' |- || '''38''' ||align=left| {{QAT}} || 2 || 1 || 1 || '''4''' |- || '''46''' ||align=left| {{HRV}} || 2 || 0 || 0 || '''2''' |- || '''46''' ||align=left| {{TJK}} || 2 || 0 || 0 || '''2''' |- || '''48''' ||align=left| {{BRA}} || 1 || 5 || 5 || '''11''' |- || '''49''' ||align=left| {{TTO}} || 1 || 4 || 4 || '''9''' |- || '''50''' ||align=left| {{NAM}} || 1 || 4 || 0 || '''5''' |- || '''51''' ||align=left| {{NED}} || 1 || 3 || 3 || '''7''' |- || '''52''' ||align=left| {{ZMB}} || 1 || 2 || 0 || '''3''' |- || '''61''' ||align=left| {{KAZ}} || 1 || 3 || 5 || '''9''' |- class="sortbottom" ! || Барлығы || 538 || 543 || 538 || 1618 |} == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.worldathletics.org/competitions/world-athletics-championships Official World Athletics site for World Championships] *[https://web.archive.org/web/20111026025504/http://www.iaaf.org/history/index.html#WCH#WCH Results of past World Championships] *[http://www.athletics.hitsites.de Track and Field Results Almanac] *[http://www.wahani.com/Athletics.html Top medalists from World Athletics Championships] *[https://www.iaaf.org/ebooks/2017/WCH/index.html#page=4 IAAF Statistics Book – IAAF World Championships London 2017] *[https://www.worldathletics.org/ebooks/2019/WCH/index.html#page=5 IAAF Statistics Book – IAAF World Athletics Championships Doha 2019] [[Санат:Әлем чемпионаттар]] [[Санат:Жеңіл атлетикадан әлем чемпионаттары]] qh40e4xl6hqgx47ggrsit8c4xkvoruj Бәйтерек (Келес ауданы) 0 197313 3056843 2913483 2022-08-02T14:05:16Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Бәйтерек |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41 |lat_min =17|lat_sec = 52 |lon_deg =68|lon_min = 53|lon_sec =05 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қошқарата ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Қошқарата |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Қызылту'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1634 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бәйтерек}} '''Бәйтерек''' ([[2008 жыл|2008-жыл]]ға дейін - ''Қызылту'') — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Қошқарата ауылдық округі (Түркістан облысы)|Қошқарата ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 6 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1300 адам (651 ер адам және 649 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1634 адамды (822 ер адам және 812 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1957 жыл]]ы құрылған Келес мақта кеңшарының бөлімшесі болып келді. Оның негізінде шаруа қожалықтары құрылған. == Инфрақұрылымы == Орталау мектеп, дәрігерлік пункт жұмыс істейді.<ref name="test">Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] rm3rnj4g5t7wwsd3hx5432scw3uye4y Ел тізімі (халықтың табиғи өсімі) 0 198297 3056964 2955524 2022-08-02T22:44:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Naturalincrease1.png|thumb|300px|Халықтың табиғи өсімі, 2010 ж.]] {{Жаңарту}} Бұл мақалада әр елдегі [[халықтың табиғи өсімі]] жайлы мағлұмат көрсетілген. [[Халықтың табиғи өсімі]] елдегі [[туу]] (1000 адамға шаққандағы туу) мен [[өлім]]нің (1000 адамға шаққандағы өлім) айырмасы ретінде келтірілген. Кестедегі [[туу]]<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html CIA World Factbook Country Comparison: Birth Rate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130309174328/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html |date=2013-03-09 }}</ref> мен [[өлім]]<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2066rank.html CIA World Factbook Country Comparison: Death Rate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180228071330/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2066rank.html |date=2018-02-28 }}</ref> '''CIA World Factbook''' бағалауы бойынша жазылған. == Кесте == {| class="sortable wikitable" |- bgcolor="#ececec" valign=top ! Мемлекет !! Өлімнің жалпы<br /> коэфиценті || Туудың жалпы<br /> коэфиценті || Халықтың табиғи өсімі |- |{{flagcountry| Haiti }}|| 32.31 || 24.92 || {{decrease}}-7.39 |- |{{flagcountry| Ukraine }}|| 15.70 || 9.62 || {{decrease}}-6.08 |- |{{flagcountry| Russia }}|| 16.04 || 11.11 || {{decrease}} -4.93 |- |{{flagcountry| Bulgaria }}|| 14.31 || 9.43 || -4.88 |- |{{flagcountry| Serbia }}|| 13.89 || 9.20 || -4.69 |- |{{flagcountry| Belarus }}|| 13.81 || 9.76 || -4.05 |- |{{flagcountry| Latvia }}|| 13.60 || 9.90 || -3.70 |- |{{flagcountry| Estonia }}|| 13.48 || 10.42 || -3.06 |- |{{flagcountry| Hungary }}|| 12.67 || 9.70 || -2.97 |- |{{flagcountry| Italy }}|| 10.83 || 8.01 || -2.82 |- |{{flagcountry| Germany }}|| 11.00 || 8.21 || -2.79 |- |{{flagcountry| Japan }}|| 9.83 || 7.41 || -2.42 |- |{{flagcountry| Croatia }}|| 11.83 || 9.63 || -2.20 |- |{{flagcountry| Romania }}|| 11.78 || 9.58 || -2.20 |- |{{flagcountry| Lithuania }}|| 11.25 || 9.21 || -2.04 |- |{{flagcountry| Czech Republic }}|| 10.79 || 8.76 || -2.03 |- |{{flagcountry| Slovenia }}|| 10.74 || 8.92 || -1.82 |- |{{flagcountry| Austria }}|| 10.05 || 8.65 || -1.40 |- |{{flagcountry| Greece }}|| 10.60 || 9.34 || -1.26 |- |{{flagcountry| Monaco }}|| 8.01 || 7.03 || -0.98 |- |{{flagcountry| Portugal }}|| 10.74 || 10.12 || -0.62 |- |{{flagcountry| Belgium }}|| 10.50 || 10.10 || -0.40 |- |{{flagcountry| Poland }}|| 10.10 || 10.04 || -0.06 |- |{{flagcountry| Sweden }}|| 10.20 || 10.14 || -0.06 |- |{{flagcountry| Bosnia and Herzegovina }}|| 8.71 || 8.87 || 0.16 |- |{{flagcountry| SPM }}|| 8.41 || 8.58 || 0.17 |- |{{flagcountry| Denmark }}|| 10.19 || 10.40 || 0.21 |- |{{flagcountry| Finland }}|| 10.15 || 10.37 || 0.22 |- |{{flagcountry| Moldova }}|| 10.76 || 11.16 || 0.40 |- |{{flagcountry| Hong Kong }}|| 6.91 || 7.45 || 0.54 |- |{{flagcountry| Georgia }}|| 9.79 || 10.70 || 0.91 |- |{{flagcountry| Switzerland }}|| 8.65 || 9.56 || 0.91 |- |{{flagcountry| Slovakia }}|| 9.56 || 10.55 || 0.99 |- |{{flagcountry| San Marino }}|| 7.75 || 9.18 || {{increase}}1.43 |- |{{flagcountry| Netherlands }}|| 8.78 || 10.30 || {{increase}}1.52 |- |{{flagcountry| Norway }}|| 9.26 || 10.90 || {{increase}}1.64 |- |{{flagcountry| Isle of Man }}|| 9.87 || 11.54 || 1.67 |- |{{flagcountry| Malta }}|| 8.49 || 10.38 || 1.89 |- |{{flagcountry| Guernsey }}|| 8.35 || 10.25 || 1.90 |- |{{flagcountry| Taiwan }}|| 6.87 || 8.97 || 2.10 |- |{{flagcountry| Spain }}|| 8.72 || 10.91 || 2.19 |- |{{flagcountry| Liechtenstein }}|| 7.49 || 9.69 || 2.20 |- |{{flagcountry| Montenegro }}|| 8.76 || 11.09 || 2.33 |- |{{flagcountry| Canada }}|| 7.87 || 10.28 || 2.41 |- |{{flagcountry| South Korea }}|| 6.15 || 8.72 || 2.57 |- |{{flagcountry| South Africa }}|| 16.99 || 19.61 || 2.62 |- |{{flagcountry| Palau }}|| 7.81 || 10.68 || 2.87 |- |{{flagcountry| United Kingdom }}|| 9.33 || 12.34 || 3.01 |- |{{flagcountry| Macedonia }}|| 8.87 || 11.92 || 3.05 |- |{{flagcountry| Luxembourg }}|| 8.46 || 11.70 || 3.24 |- |{{flagcountry| Jersey }}|| 7.49 || 10.73 || 3.24 |- |{{flagcountry| Puerto Rico }}|| 7.82 || 11.42 || 3.60 |- |{{flagcountry| Cuba }}|| 7.29 || 11.02 || 3.73 |- |{{flagcountry| France }}|| 8.65 || 12.43 || 3.78 |- |{{flagcountry| Andorra }}|| 6.21 || 10.03 || 3.82 |- |{{flagcountry| Singapore }}|| 4.80 || 8.65 || 3.85 |- |{{flagcountry| Montserrat }}|| 7.82 || 11.72 || 3.90 |- |{{flagcountry| North Korea }}|| 10.60 || 14.58 || 3.98 |- |{{flagcountry| Barbados }}|| 8.39 || 12.43 || 4.04 |- |{{flagcountry| Saint Helena}}|| 6.91 || 10.95 || 4.04 |- |{{flagcountry| Bermuda }}|| 7.43 || 11.47 || 4.04 |- |{{flagcountry| Faroe Islands }}|| 8.66 || 12.90 || 4.24 |- |{{flagcountry| Armenia }}|| 8.42 || 12.74 || 4.32 |- |{{flagcountry| U.S. Virgin Islands }}|| 6.96 || 11.51 || 4.55 |- |{{flagcountry| Uruguay }}|| 9.06 || 13.67 || 4.61 |- |{{flagcountry| Cyprus }}|| 6.42 || 11.38 || 4.96 |- |{{flagcountry| Aruba }}|| 7.76 || 12.77 || 5.01 |- |{{flagcountry| China }}|| 6.89 || 12.17 || 5.28 |- |{{flagcountry| Macau }}|| 3.60 || 8.98 || 5.38 |- |{{flagcountry| United States }}|| 8.38 || 13.83 || 5.45 |- |{{flagcountry| Australia }}|| 6.81 || 12.39 || 5.58 |- |{{flagcountry| Albania }}|| 6.04 || 11.88 || 5.84 |- |{{flagcountry| Gibraltar }}|| 8.17 || 14.20 || 6.03 |- |{{flagcountry| Trinidad and Tobago }}|| 8.21 || 14.37 || 6.16 |- |{{flagcountry| Iceland }}|| 6.90 || 13.36 || 6.46 |- |{{flagcountry| Thailand }}|| 6.47 || 13.01 || 6.54 |- |{{flagcountry| Greenland }}|| 8.05 || 14.68 || 6.63 |- |{{flagcountry| New Zealand }}|| 7.10 || 13.81 || 6.71 |- |{{flagcountry| Saint Kitts and Nevis }}|| 7.11 || 14.23 || 7.12 |- style="background-color:NavajoWhite;" align="center" |{{flagcountry| Kazakhstan }}|| 9.39 || 16.66 || {{increase}}7.27 |- |{{flagcountry| Cayman Islands }}|| 5.00 || 12.29 || 7.29 |- |{{flagcountry| Netherlands Antilles }}|| 6.54 || 14.05 || 7.51 |- |{{flagcountry| Mauritius }}|| 6.63 || 14.17 || 7.54 |- |{{flagcountry| Dominica }}|| 8.12 || 15.68 || 7.56 |- |{{flagcountry| Saint Lucia }}|| 6.90 || 14.81 || 7.91 |- |{{flagcountry| Saint Vincent and the Grenadines}}|| 6.94 || 14.89 || 7.95 |- |{{flagcountry| Cook Islands }}|| 7.22 || 15.67 || 8.45 |- |{{flagcountry| Chile }}|| 5.90 || 14.46 || 8.56 |- |{{flagcountry| Anguilla }}|| 4.40 || 13.00 || 8.60 |- |{{flagcountry| Seychelles }}|| 6.92 || 15.53 || 8.61 |- |{{flagcountry| Lebanon }}|| 6.46 || 15.10 || 8.64 |- |{{flagcountry| Namibia }}|| 12.97 || 21.82 || 8.85 |- |{{flagcountry| Grenada }}|| 7.90 || 17.20 || 9.30 |- |{{flagcountry| The Bahamas }}|| 6.89 || 16.25 || 9.36 |- |{{flagcountry| Azerbaijan }}|| 8.28 || 17.75 || 9.47 |- |{{flagcountry| Wallis and Futuna }}|| 4.56 || 14.08 || 9.52 |- |{{flagcountry| Sri Lanka }}|| 6.20 || 15.88 || 9.68 |- |{{flagcountry| Ireland }}|| 6.30 || 16.37 || 10.07 |- |{{flagcountry| Tunisia }}|| 5.24 || 15.31 || 10.07 |- |{{flagcountry| British Virgin Islands }}|| 4.41 || 14.52 || 10.11 |- |{{flagcountry| Argentina }}|| 7.39 || 17.75 || 10.36 |- |{{flagcountry| Guyana }}|| 7.24 || 17.61 || 10.37 |- |{{flagcountry| Antigua and Barbuda }}|| 5.77 || 16.43 || 10.66 |- |{{flagcountry| Maldives }}|| 3.68 || 14.50 || 10.82 |- |{{flagcountry| French Polynesia }}|| 4.80 || 15.67 || 10.87 |- |{{flagcountry| Suriname }}|| 5.53 || 16.61 || 11.08 |- |{{flagcountry| Myanmar }}|| 8.23 || 19.49 || 11.26 |- |{{flagcountry| New Caledonia }}|| 5.23 || 16.52 || 11.29 |- |{{flagcountry| Vietnam }}|| 5.97 || 17.29 || 11.32 |- |{{flagcountry| Lesotho }}|| 15.71 || 27.17 || 11.46 |- style="background-color:NavajoWhite;" align="center" |{{flagicon image|World map 2004 CIA large 2m.jpg|30px|border=optional}}[[Жер]] || 8.37 || 19.86 || {{increase}}11.49 |- |{{flagcountry| Brazil }}|| 6.35 || 18.11 || 11.76 |- |{{flagcountry| Algeria }}|| 4.66 || 16.71 || 12.05 |- |{{flagcountry| Swaziland }}|| 14.99 || 27.12 || 12.13 |- |{{flagcountry| Turkey }}|| 6.10 || 18.28 || 12.18 |- |{{flagcountry| Indonesia }}|| 6.25 || 18.45 || 12.20 |- |{{flagcountry| Uzbekistan }}|| 5.29 || 17.51 || 12.22 |- |{{flagcountry| Costa Rica }}|| 4.29 || 16.65 || 12.36 |- |{{flagcountry| Bhutan }}|| 7.25 || 19.62 || 12.37 |- |{{flagcountry| Bahrain }}|| 4.37 || 16.81 || 12.44 |- |{{flagcountry| El Salvador }}|| 5.61 || 18.06 || 12.45 |- |{{flagcountry| Colombia }}|| 5.24 || 17.76 || 12.52 |- |{{flagcountry| Iran }}|| 5.94 || 18.52 || 12.58 |- |{{flagcountry| Tonga }}|| 4.95 || 17.78 || 12.83 |- |{{flagcountry| Peru }}|| 6.13 || 19.00 || 12.87 |- |{{flagcountry| Jamaica }}|| 6.48 || 19.47 || 12.99 |- |{{flagcountry| Qatar }}|| 2.44 || 15.54 || 13.10 |- |{{flagcountry| Paraguay }}|| 4.55 || 17.73 || 13.18 |- |{{flagcountry| Turkmenistan }}|| 6.27 || 19.62 || 13.35 |- |{{flagcountry| Botswana }}|| 9.02 || 22.54 || 13.52 |- |{{flagcountry| Vanuatu }}|| 7.49 || 21.08 || 13.59 |- |{{flagcountry| Tuvalu }}|| 9.36 || 23.01 || 13.65 |- |{{flagcountry| India }}|| 7.53 || 21.34 || 13.81 |- |{{flagcountry| United Arab Emirates }}|| 2.08 || 15.98 || 13.90 |- |{{flagcountry| Israel }}|| 5.45 || 19.51 || 14.06 |- |{{flagcountry| Mexico }}|| 4.83 || 19.39 || 14.56 |- |{{flagcountry| Morocco }}|| 4.74 || 19.40 || 14.66 |- |{{flagcountry| Brunei }}|| 3.32 || 18.00 || 14.68 |- |{{flagcountry| Mongolia }}|| 6.08 || 21.03 || 14.95 |- |{{flagcountry| Panama }}|| 4.62 || 19.71 || 15.09 |- |{{flagcountry| Venezuela }}|| 5.14 || 20.29 || 15.15 |- |{{flagcountry| Cape Verde }}|| 6.41 || 21.67 || 15.26 |- |{{flagcountry| Ecuador }}|| 5.00 || 20.32 || 15.32 |- |{{flagcountry| Nepal }}|| 6.89 || 22.43 || 15.54 |- |{{flagcountry| Kiribati }}|| 7.48 || 23.06 || 15.58 |- |{{flagcountry| Dominican Republic }}|| 4.30 || 19.90 || 15.60 |- |{{flagcountry| Fiji }}|| 5.88 || 21.52 || 15.64 |- |{{flagcountry| Saudi Arabia }}|| 3.34 || 19.43 || 16.09 |- |{{flagcountry| Turks and Caicos Islands }}|| 4.17 || 20.44 || 16.27 |- |{{flagcountry| Malaysia }}|| 4.92 || 21.41 || 16.49 |- |{{flagcountry| Zimbabwe }}|| 14.90 || 31.57 || 16.67 |- |{{flagcountry| Kyrgyzstan }}|| 6.85 || 23.58 || 16.73 |- |{{flagcountry| Djibouti }}|| 8.37 || 25.58 || 17.21 |- |{{flagcountry| Cambodia }}|| 8.19 || 25.58 || 17.39 |- |{{flagcountry| Samoa }}|| 5.36 || 22.92 || 17.56 |- |{{flagcountry| Bangladesh }}|| 5.81 || 23.43 || 17.62 |- |{{flagcountry| Northern Mariana Islands }}|| 3.17 || 21.05 || 17.88 |- |{{flagcountry| Mozambique }}|| 19.83 || 37.80 || 17.97 |- |{{flagcountry| Federated States of Micronesia}}|| 4.40 || 22.57 || 18.17 |- |{{flagcountry| Bolivia }}|| 6.95 || 25.16 || 18.21 |- |{{flagcountry| Pakistan }}|| 7.06 || 25.30 || 18.24 |- |{{flagcountry| Laos }}|| 8.28 || 26.57 || 18.29 |- |{{flagcountry| Nicaragua }}|| 4.28 || 22.77 || 18.49 |- |{{flagcountry| American Samoa }}|| 4.09 || 23.05 || 18.96 |- |{{flagcountry| Ghana }}|| 8.93 || 28.09 || 19.16 |- |{{flagcountry| Kuwait }}|| 2.29 || 21.64 || 19.35 |- |{{flagcountry| Angola }}|| 23.74 || 43.33 || 19.59 |- |{{flagcountry| Nigeria }}|| 16.31 || 36.07 || 19.76 |- |{{flagcountry| Tajikistan }}|| 6.72 || 26.49 || 19.77 |- |{{flagcountry| East Timor }}|| 5.93 || 25.93 || 20.00 |- |{{flagcountry| Guinea-Bissau }}|| 15.52 || 35.56 || 20.04 |- |{{flagcountry| Egypt }}|| 4.85 || 25.02 || 20.17 |- |{{flagcountry| Papua New Guinea }}|| 6.62 || 26.95 || 20.33 |- |{{flagcountry| Oman }}|| 3.47 || 23.90 || 20.43 |- |{{flagcountry| Afghanistan }}|| 17.65 || 38.11 || 20.46 |- |{{flagcountry| Honduras }}|| 4.99 || 25.61 || 20.62 |- |{{flagcountry| Philippines }}|| 5.06 || 25.68 || 20.62 |- |{{flagcountry| Syria }}|| 3.70 || 24.44 || 20.74 |- |{{flagcountry| Belize }}|| 5.82 || 26.84 || 21.02 |- |{{flagcountry|Côte d'Ivoire}} || 10.43 || 31.48 || 21.05 |- |{{flagcountry| Tanzania }}|| 12.31 || 33.44 || 21.13 |- |{{flagcountry| Libya }}|| 3.40 || 24.58 || 21.18 |- |{{flagcountry| Palestine }}<br />'''Иорданның Батыс Жағалауы''' || 3.62 || 24.91 || 21.29 |- |{{flagcountry| Central African Republic }}|| 15.30 || 36.79 || 21.49 |- |{{flagcountry| Cameroon }}|| 12.01 || 33.58 || 21.57 |- |{{flagcountry| Nauru }}|| 6.15 || 28.16 || 22.01 |- |{{flagcountry| Guatemala }}|| 5.04 || 27.40 || 22.36 |- |{{flagcountry| Gabon }}|| 12.90 || 35.39 || 22.49 |- |{{flagcountry| Western Sahara }}|| 9.13 || 32.56 || 23.43 |- |{{flagcountry| Chad }}|| 15.79 || 40.12 || 24.33 |- |{{flagcountry| Jordan }}|| 2.66 || 27.06 || 24.40 |- |{{flagcountry| Iraq }}|| 4.92 || 29.41 || 24.49 |- |{{flagcountry| Solomon Islands }}|| 3.96 || 28.60 || 24.64 |- |{{flagcountry| Mauritania }}|| 9.00 || 33.67 || 24.67 |- |{{flagcountry| Sudan }}|| 11.66 || 36.58 || 24.92 |- |{{flagcountry| Eritrea }}|| 8.25 || 33.48 || 25.23 |- |{{flagcountry| Gambia }}|| 12.03 || 37.31 || 25.28 |- |{{flagcountry| Marshall Islands }}|| 4.42 || 29.94 || 25.52 |- |{{flagcountry| Kenya }}|| 9.26 || 35.14 || 25.88 |- |{{flagcountry| Guinea }}|| 10.72 || 37.21 || 26.49 |- |{{flagcountry| Equatorial Guinea }}|| 9.26 || 36.00 || 26.74 |- |{{flagcountry| Sierra Leone }}|| 11.97 || 38.79 || 26.82 |- |{{flagcountry| Rwanda }}|| 10.19 || 37.26 || 27.07 |- |{{flagcountry| Yemen }}|| 7.24 || 34.37 || 27.13 |- |{{flagcountry| Liberia }}|| 10.88 || 38.14 || 27.26 |- |{{flagcountry| Comoros }}|| 7.40 || 34.71 || 27.31 |- |{{flagcountry| Malawi }}|| 13.69 || 41.28 || 27.59 |- |{{flagcountry| Togo }}|| 8.15 || 35.88 || 27.73 |- |{{flagcountry| Senegal }}|| 9.49 || 37.27 || 27.78 |- |{{flagcountry| Somalia }}|| 15.24 || 43.33 || 28.09 |- |{{flagcountry| Republic of the Congo }}|| 11.75 || 41.01 || 29.26 |- |{{flagcountry| Benin }}|| 9.23 || 38.67 || 29.44 |- |{{flagcountry| Madagascar }}|| 7.97 || 37.89 || 29.92 |- |{{flagcountry|São Tomé and Príncipe}} || 8.45 || 39.09 || 30.64 |- |{{flagcountry| Democratic Republic of the Congo }}|| 11.39 || 42.26 || 30.87 |- |{{flagcountry| Burkina Faso }}|| 13.02 || 43.98 || 30.96 |- |{{flagcountry| Mali }}|| 14.64 || 46.09 || 31.45 |- |{{flagcountry| Burundi }}|| 9.87 || 41.43 || 31.56 |- |{{flagcountry| Mayotte }}|| 7.05 || 38.76 || 31.71 |- |{{flagcountry| Zambia }}|| 12.84 || 44.63 || 31.79 |- |{{flagcountry| Ethiopia }}|| 11.29 || 43.34 || 32.05 |- |{{flagcountry| Palestine }}<br />'''Газа Секторы''' || 3.36 || 36.26 || 32.90 |- |{{flagcountry| Uganda }}|| 11.90 || 47.55 || 35.65 |- |{{flagcountry| Niger }}|| 14.47 || 51.08 || 36.61 |} == Тағы қараңыз == * [[Ел тізімі]] * [[Халықтың табиғи өсімі]] * [[Қазақстанның халық саны мен табиғи өсімі]] == Сыртқы сілтемелер == [http://www.abai.kz/node/9709|html Қазақ ұлты: этнодемографиялық даму белестері]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Дереккөздер == <references/> {{Елдер тізімі}} [[Санат:География]] [[Санат:Демография]] [[Санат:Ел тізімдері]] [[Санат:Ел тізімдері‎]] 4r4nnrudlevb62g168ebk0dpt1fi1jk Закир Наик 0 202079 3057050 3048921 2022-08-03T06:59:20Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Мұсылман ғалымдары}}{{YouTube тұлғасы|есімі=Закир Абдул Кәрім Наик|шынайы есімі={{lang-ur|ذاکر عبد الکریم نائیک}}|Сурет=Dr Zakir Naik (cropped) 2.jpg|туған күні=18.11.1965|сурет атауы=[[Мальдив Республикасы]]ндағы Закир Наик, 2010|туған жері={{туғанжері|Мумбаи|Мумбаида}}, {{Байрақ|Үндістан}}|азаматтығы=[[Үндістандықтар|Үндістандық]]|тұратын мекені={{Байрақ|Үндістан}}|мамандығы=оратор, дәрігер|жұбайы=Фарһат Наик<ref>Айшат Ания (2010) http://minivannewsarchive.com/society/comment-an-evening-with-mrs-naik-7590 және https://web.archive.org/web/20150929170546/http://minivannewsarchive.com/society/comment-an-evening-with-mrs-naik-7590 (Мұрағатталған)</ref>|Сайты=http://zakirnaik.com/|арна аты=Dr Zakir Naik|видео жанры=[[Ислам]]дық|жазылушы=3.2 миллион<ref>https://www.youtube.com/c/Drzakirchannel/about</ref>|жазылушы күні=3.06.2022|қаралым=216 миллион<ref>https://www.youtube.com/c/Drzakirchannel/about</ref>|күміс_батырма=бар|алтын_батырма=бар|күміс_батырма_жылы=2018|алтын_батырма_жылы=2019|гауһар_батырма=|лағыл_батырма=|қызыл_гауһар_батырма=}} '''Закир Абдул Кәрім Наик''' ({{Lang-ur|ذاکر عبد الکریم نائیک}}; 18 Қазан 1965 туған) — [[Үндістан]] Ислам миссионері, [[Бейбітшілік телеарнасы]]ның негізін салушы.<ref name=IRF>[http://www.irf.net/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=74 "Dr. Zakir Naik"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130403010225/http://irf.net/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=74 |date=2013-04-03 }}. [[Islamic Research Foundation]]. Accessed 16 сәуір 2011.</ref> Ислам Зерттеу Қоры бей-коммерциялық мекемесі [[Біріккен Араб Әмірліктері]]нде, [[Дубай]] қаласында негізін қалаған [[Бейбітшілік телеарнасы]]нда көптеген адамдармен тікелей эфирде сөйлеуіне байланысты телеэвангелист деген атауғы иеленді.<ref>Hope, Christopher. [http://www.telegraph.co.uk/news/politics/7836557/Home-secretary-Theresa-May-bans-radical-preacher-Zakir-Naik-from-entering-UK.html "Home secretary Theresa May bans radical preacher Zakir Naik from entering UK"]. ''[[The Daily Telegraph]]''. 18 маусым 2010. Accessed 7 тамыз 2011. 7 тамыз 2011.</ref><ref name=Shukla>Shukla, Ashutosh. [http://www.dnaindia.com/mumbai/report_muslim-group-welcomes-ban-on-preacher_1399601 "Muslim group welcomes ban on preacher"]. ''[[Daily News and Analysis]]''. 22 маусым 2010. Accessed 16 сәуір 2011. 7 тамыз 2011.</ref> Бірнеше діни кітаптар авторы. Дәл қазір [[Үндістан]] үкіметімен доктор Закир Наик қашқын болып танылады, оны Ұлттық Тергеу агенттігі лаңкестерді қаржылау, араздықты қоздыру және ақшаны жылыстатумен айыптайды, және ол 2016 жылы елден қашуға мәжбүр болды. Араздықты қоздыру заңдарының негізінен оның бағдарламаларына [[Үндістан]]да, [[Бангладеш]]те, [[Канада]]да, [[Шри Ланка]]да және [[Ұлыбритания]]да тыйым салынған.<ref>https://www.thenationalnews.com/world/peace-tv-stations-fined-300-000-for-hate-speeches-as-it-pulls-out-of-the-uk-1.1019484</ref><ref>http://timesofindia.indiatimes.com/india/Bangladesh-bans-televangelist-Zakir-Naiks-Peace-TV/articleshow/53140044.cms</ref> ==Өмірбаяны== Закир Адбул Кәрім Наик [[1965 жыл]]ы [[18 қазан]] күні, [[Үндістан]]да, [[Мумбаи]] қаласында дүниеге келген. Әкесі — Абдул Кәрім Наик және анасы — Рошан Наик. [[Мумбаи Университеті]]нде медицина мамандығын оқымай тұрып, Кишинчанд Челларам Колледжінде, одан бұрын Топивала Ұлттық Медикалық Колледжінде тәлім алды. Мумбай Университетін [[Медицина]] және [[Хирургия]] бакалавриаты дәрежесімен бітіріп шығады ({{lang-en|MBBS}}).<ref name=IRF/> Жұбайы Фарһат Наик бүгінгі күнде Ислам Зерттеу Қорының әйелдер бөлімінде еңбек етеді.<ref>Ramanujan, Sweta. [http://www.expressindia.com/news/fullstory.php?newsid=33845 "Beyond veil: Am I not a normal Muslim girl?"]. expressindia.com. [[Indian Express Group]]. 16 шілде 2004. Accessed 16 сәуір 2011. 16 сәуір 2011.</ref> Фарһад Наикпен Фариқ Наик<ref>https://www.malaysiakini.com/news/337626 және де https://web.archive.org/web/20160723181459/http://www.malaysiakini.com/news/337626 (мұрағатталған) (2016)</ref>, Зикра Наик және Рушдаа Наик атты үш балалары бар. ==Сыртқы сілтемелер== * [http://www.irf.net/ Islamic Research Foundation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090317084754/http://www.irf.net/ |date=2009-03-17 }} * [http://www.true-muslim.com Zakir Naik's All Video Debates and Lectures] * [http://aapkaislam.com/books-by-dr-zakir-naik.html Collection of Books by Zakir Naik] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150103174703/http://aapkaislam.com/books-by-dr-zakir-naik.html |date=2015-01-03 }} in [[PDF]] ==Дереккөздер== {{Дереккөздер}} [[Санат:Ислам уағызшылары]] or8rsqpuomoj474exdratuwb0r0x8um Еділ бұлғарлары 0 204452 3056963 2985787 2022-08-02T22:36:50Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Еділ бұлғарлары''' ({{lang-ru|Волжская Болгария, Волжско-Камская Булгария, Волго-Камская Булгария, Серебряная Булгария}}, {{lang-tt|Идел Болгары}}, {{lang-cv|Нухра́т Пăлха́р, Атăлçи́ Пăлха́р, Пулка́р}})<ref>Вариации корневого звука О или У зависят от особенностей различных языков. В оригинале корневой звук гласной буквы после Б звучал как нечто среднее между гласной Ъ в болгарском языке, приглушенным У и О. Современные болгары называют себя българи, используя гласную Ъ. Название булгары употребляли византийские греки, описавшие этот период истории в письменных источниках. Название болгары употребляли русские летописцы, описавшие военные походы русских князей на Волжскую Булгарию в существующих древнерусских летописных сводах.</ref> — [[Бұлғар]]лар мемлекеті, [[X ғасыр|X]]—[[XIII]] ғасырдағы [[Поволжье]] және Кама өзенінің бойындағы мемлекет. == Бұлғар жазуы == {| class="wikitable" border="1" |- !width="100"|[[Бұлғар тілі]]нде !width="100"|Транслитерациясы !width="125"|[[чуваш тілі]]ндегі !width="125"|[[Татар тілі|татаршасы]] !width="100"|Орыс тіліндегі мәні |- | هیر | хир | хĕр | кыз | дочь, девушка |- | اول | авл | ывăл | ул | сын |- | آیح | айх | уйăх | ай | месяц |- | جال | джал | çул | ел | год |- | ﺗﻮﺍﺗﻮ، ﺗﻮﺍﺗﺔ | туату, туата | тăват(ă) | дүрт | четыре |- | ﺁﻟﻄﻰ، ﺁﻟﻂ | алты, алт | улт(ă) | алты | шесть |- | ﺟﻴﺎﺕ، ﺟﺘﻰ | джийат, дж-ти | çич(ĕ) | җиде | семь |- | سکر | с-к-р | сак(к)ăр | сигез | восемь |- | ﻃﺤﻮﺭ، ﻃﺤﺮ | т-хур, т-х-р | тăх(х)ăр | тугыз | девять |- | وان | ван | вунн(ă) | ун | десять |- | ﺟﻴﺮﻳﻢ، ﺟﺮﻡ | джирим, дж-р-м | çирĕм | егерме | двадцать |- | ووطر | вут-р | вăтăр | утыз | тридцать |- | جور | джур | çĕр | йөз | сто |} == Тағы қараңыз == {{col-begin}} {{col-4}} * [[Булгары]] * [[Великая Болгария]] * [[Булгарский язык]] * [[Древнетюркское руническое письмо]] * [[Книга гаданий]] {{col-4}} * [[Тенгри]] * [[Дуло (династия)]] * [[Котраг]] * [[Ибн Фадлан]] * [[Эльтебер]] {{col-4}} * [[Эль (социум)]] * [[Булгар]] * [[Биляр]] * [[Сувар]] * [[Балымер]] * [[Джукетау]] {{col-4}} * [[Муромский городок]] * [[Казанское ханство]] * [[Татарстан]] * [[Булгаризм]] * [[Чувашия]] {{col-4}} {{col-end}} --> == Сілттемелер == {{reflist}} == Әдебиет == * {{кітап|авторы=Павлов П. Х., Владимиров Г. В.|тақырыбы=Златната орда и българите|баспа=Военно издателство ЕООД|isbn=978-954-509-418-7}} {{ref-bg}}--> * [http://www.archeologia.ru/Library/Book/25dcebeebe00/Info [[Ковалевский, Андрей Петрович|Ковалевский А. П.]] О степени достоверности Ибн-Фадлана // Исторические записки. Том 35. 1950.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120513070542/http://archeologia.ru/Library/Book/25dcebeebe00/Info |date=2012-05-13 }} == Сілттемелер == {{commonscat|Volga Bulgaria}} * ''Бариев Р.'' [http://www.kitap.net.ru/bariev.php Волжские Булгары: история и культура] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327200450/http://kitap.net.ru/bariev.php |date=2008-03-27 }} * [http://archeologia.narod.ru/bulbul.htm Болгар: зеленая альтернатива] * [http://www.bolgar.info Болгарский Государственный историко-архитектурный музей-заповедник] * [http://suvar.net/article Публикации о Суваре] * [http://lince.srumandmass.com/readarticle.php?article_id=40 Волжская Булгария]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120119144632/http://lince.srumandmass.com/readarticle.php?article_id=40 |date=2012-01-19 }} * ''[[Голубовский, Пётр Васильевич|Голубовский П. В.]]'' [http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=1032189 Болгары и хазары, восточные соседи Руси при Владимире Святом] * ''Давлетшин Г.'' [http://tashlar.narod.ru/text/davletshin.htm Болгаро-татарские надгробные памятники] * [http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/fadlan.htm Ибн-Фадлан. «Записка» о путешествии на Волгу] * ''Кучкин В. А.'' [http://teacher.syktsu.ru/09/liter/007.htm О маршрутах походов древнерусских князей на государство волжских болгар в XII — первой трети XIII в.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070926223245/http://teacher.syktsu.ru/09/liter/007.htm |date=2007-09-26 }} * [http://www.kcn.ru/tat-ru/history/h_bulg.ru.html Статья о Волжской Болгарии на сайте Казанского Государственного Университета] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050226235038/http://www.kcn.ru/tat-ru/history/h_bulg.ru.html |date=2005-02-26 }} * ''Хакимзянов Ф., Мустафина Д.'' [http://tashlar.narod.ru/text/hakimz-bolgar.htm Эпиграфические памятники города Булгар] * [https://www.youtube.com/watch?v=mOknVSUxMdQ Волжские монеты Бунт Емельяна Пугачева 1773 - 1775 годов История Суваро Булгары] {{Западный поход монголов}} {{Тюркские страны}} [[Санат:Түркі этникалық топтары]] [[Санат:Бұлғарлар]] {{medieval-stub}} eihfxhbgtch5rdv02xv29q71rmb6yn7 Кандель 0 211120 3057123 2901518 2022-08-03T10:27:09Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = қала |қазақша атауы = Кандель |шынайы атауы = Kandel |сурет = [[Сурет:Kandel Bahnhof.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen st kandel.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=4 |lat_sec=58 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=11 |lon_sec=47 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Гермерсхайм |кестедегі аудан = Гермерсхайм (аудан){{!}}Гермерсхайм |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 3 ішкі аудан |басшының түрi = |басшысы = Гюнтер Тилебёргер |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 26,64 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 123 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 8427 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 07275 |пошта индексі = 76870 |пошта индекстері = |автомобиль коды = GER |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 34 013 |ортаққордағы санаты = Kandel |сайты = http://www.kandel.de/ |сайт тілі = de }} '''Кандель''' ({{lang-de|Kandel}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[қала]]. [[Гермерсхайм (аудан)|Гермерсхайм]] ауданының құрамына енеді. Қаланың тұрақты тұрғындарының саны 8427 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 26,64 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 34 013''. Қаланың басшысы — Гюнтер Тилебёргер. Қаланың өзі әкімшілік құрылымы бойынша 3 қалалық ауданға бөлінеді. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kandel.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Гермерсхайм ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] qtt0bgdk70ncfx72e5dyvn7myjs0wph Канцем 0 211121 3057125 2986164 2022-08-03T10:33:26Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Канцем |шынайы атауы = Kanzem |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Kanzem COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=40 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=6 |lon_min=34 |lon_sec=32 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Трир-Саарбург |кестедегі аудан = Трир-Саарбург (аудан){{!}}Трир-Саарбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Гюнтер Френцен |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 4,29 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 145 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 643 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06501 |пошта индексі = 54441 |пошта индекстері = |автомобиль коды = TR |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 2 35 055 |ортаққордағы санаты = Kanzem |сайты = http://www.kanzem.de/ |сайт тілі = de }} '''Канцем''' ({{lang-de|Kanzem}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Трир-Саарбург (аудан)|Трир-Саарбург]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 643 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 4,29 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 2 35 055''. Муниципалитеттің басшысы — Гюнтер Френцен. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kanzem.de/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091015074105/http://www.kanzem.de/ |date=2009-10-15 }} {{Германия:Трир-Саарбург ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] agvm4prc6bbsojg7tywbfwgd41h71lj Капеллен-Друсвайлер 0 211122 3057128 2901548 2022-08-03T10:35:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Капеллен-Друсвайлер |шынайы атауы = Kapellen-Drusweiler |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen von Kapellen-Drusweiler.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=6 |lat_sec=18 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=1 |lon_sec=49 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Оңтүстік Вайнштрассе |кестедегі аудан = Оңтүстік Вайнштрассе (аудан){{!}}Оңтүстік Вайнштрассе |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Фридрих Йоб |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 5,77 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 159 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 931 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06343 |пошта индексі = 76889 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SÜW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 37 045 |ортаққордағы санаты = Kapellen-Drusweiler |сайты = http://www.kapellen-drusweiler.de/ |сайт тілі = de }} '''Капеллен-Друсвайлер''' ({{lang-de|Kapellen-Drusweiler}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Оңтүстік Вайнштрассе (аудан)|Оңтүстік Вайнштрассе]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 931 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 5,77 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 37 045''. Муниципалитеттің басшысы — Фридрих Йоб. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kapellen-drusweiler.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Оңтүстік Вайнштрассе ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] 4984mh3kk6mvknhmfj21t2iiv757efn Каперих 0 211123 3057129 2901550 2022-08-03T10:35:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Каперих |шынайы атауы = Kaperich |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=15 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=1 |lon_sec=35 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Вульканайфель |кестедегі аудан = Вульканайфель (аудан){{!}}Вульканайфель |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Ханс-Вернер Мендель |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 2,69 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 470 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 171 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 02657 |пошта индексі = 56767 |пошта индекстері = |автомобиль коды = DAU |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 2 33 217 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.kaperich.de/ |сайт тілі = de }} '''Каперих''' ({{lang-de|Kaperich}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Вульканайфель (аудан)|Вульканайфель]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 171 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 2,69 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 2 33 217''. Муниципалитеттің басшысы — Ханс-Вернер Мендель. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kaperich.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Вульканайфель ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] epc64jdd76houph6mva78z5hs8an98d Каппель (Хунсрюк) 0 211124 3057131 2901564 2022-08-03T10:38:39Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Каппель (Хунсрюк) |шынайы атауы = Kappel (Hunsrück) |сурет = [[Сурет:Kappel01.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Kappel (Hunsrueck).png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=0 |lat_sec=2 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=21 |lon_sec=36 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Рейн-Хунсрюк |кестедегі аудан = Рейн-Хунсрюк (аудан){{!}}Рейн-Хунсрюк |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Хорст Нёрлинг |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 12,41 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 475-490 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 490 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06763 |пошта индексі = 55483 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SIM |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 40 062 |ортаққордағы санаты = Kappel (Hunsrück) |сайты = http://www.kappel-hunsrueck.de/ |сайт тілі = de }} '''Каппель (Хунсрюк)''' ({{lang-de|Kappel (Hunsrück)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Рейн-Хунсрюк (аудан)|Рейн-Хунсрюк]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 490 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 12,41 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 40 062''. Муниципалитеттің басшысы — Хорст Нёрлинг. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kappel-hunsrueck.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Рейн-Хунсрюк ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] jhpz7zcrjdy9p24onpawtph3kvo4wfd Каппельн (Лаутереккен) 0 211125 3057132 2901566 2022-08-03T10:38:44Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Каппельн (Лаутереккен) |шынайы атауы = Kappeln (bei Lauterecken) |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen-kappeln.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=40 |lat_sec=33 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=34 |lon_sec=19 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Кузель |кестедегі аудан = Кузель (аудан){{!}}Кузель |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Отфрид Бус |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 7,67 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 230 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 134 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06382 |пошта индексі = 67744 |пошта индекстері = |автомобиль коды = KUS |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 36 049 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.kappeln-pfalz.de/ |сайт тілі = de }} '''Каппельн (Лаутереккен)''' ({{lang-de|Kappeln (bei Lauterecken)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Кузель (аудан)|Кузель]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 134 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 7,67 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 36 049''. Муниципалитеттің басшысы — Отфрид Бус. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kappeln-pfalz.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Кузель ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] ree829aq120v485f6yqdslg88g7llnr Капсвайер 0 211126 3057133 2901574 2022-08-03T10:39:36Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Капсвайер |шынайы атауы = Kapsweyer |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen von Kapsweyer.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=2 |lat_sec=47 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=1 |lon_sec=19 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Оңтүстік Вайнштрассе |кестедегі аудан = Оңтүстік Вайнштрассе (аудан){{!}}Оңтүстік Вайнштрассе |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Херман Пауль |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 8,27 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 145 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1021 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06340 |пошта индексі = 76889 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SÜW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 37 046 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.kapsweyer.de/ |сайт тілі = de }} '''Капсвайер''' ({{lang-de|Kapsweyer}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Оңтүстік Вайнштрассе (аудан)|Оңтүстік Вайнштрассе]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 1021 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 8,27 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 37 046''. Муниципалитеттің басшысы — Херман Пауль. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.kapsweyer.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Оңтүстік Вайнштрассе ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] ihk9ja0f69qdqj1orba6mzh2zgwwfev Карбах (Хунсрюк) 0 211127 3057145 2901611 2022-08-03T10:46:16Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Карбах (Хунсрюк) |шынайы атауы = Karbach |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen gde karbach.gif |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=9 |lat_sec=40 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=37 |lon_sec=2 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Рейн-Хунсрюк |кестедегі аудан = Рейн-Хунсрюк (аудан){{!}}Рейн-Хунсрюк |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Курт Клеман |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 4,98 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 468 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 563 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06747 |пошта индексі = 56281 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SIM |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 40 063 |ортаққордағы санаты = Karbach (Hunsrück) |сайты = http://www.gemeinde-karbach.de/ |сайт тілі = de }} '''Карбах (Хунсрюк)''' ({{lang-de|Karbach}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Рейн-Хунсрюк (аудан)|Рейн-Хунсрюк]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 563 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 4,98 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 40 063''. Муниципалитеттің басшысы — Курт Клеман. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.gemeinde-karbach.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Рейн-Хунсрюк ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] 1vlpzl1x3i8nstimwt072qunc0y0n91 Бёбинген (Пфальц) 0 213519 3056817 2913412 2022-08-02T13:35:43Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёбинген (Пфальц) |шынайы атауы = Böbingen (Pfalz) |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Boebingen.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=17 |lat_sec=05 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=14 |lon_sec=13 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Оңтүстік Вайнштрассе |кестедегі аудан = Оңтүстік Вайнштрассе (аудан){{!}}Оңтүстік Вайнштрассе |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Герхард Пульг |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 6,90 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 120 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 708 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06327 |пошта индексі = 67482 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SÜW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 37 011 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.boebingen-pfalz.de/ |сайт тілі = de }} '''Бёбинген (Пфальц)''' ({{lang-de|Böbingen (Pfalz)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Оңтүстік Вайнштрассе (аудан)|Оңтүстік Вайнштрассе]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 708 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 6,90 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 37 011''. Муниципалитеттің басшысы — Герхард Пульг. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.boebingen-pfalz.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Оңтүстік Вайнштрассе ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] d853h4o6z3x4ov6crgw54b7gapcct3c Бёхинген 0 213520 3056824 2913432 2022-08-02T13:36:42Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёхинген |шынайы атауы = Böchingen |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Boechingen.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=14 |lat_sec=19 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=05 |lon_sec=32 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Оңтүстік Вайнштрассе |кестедегі аудан = Оңтүстік Вайнштрассе (аудан){{!}}Оңтүстік Вайнштрассе |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Райнхольд Вальтер |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 5,35 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 206 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 793 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06341 |пошта индексі = 76833 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SÜW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 37 012 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.boechingen.de/ |сайт тілі = de }} '''Бёхинген''' ({{lang-de|Böchingen}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Оңтүстік Вайнштрассе (аудан)|Оңтүстік Вайнштрассе]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 793 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 5,35 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 37 012''. Муниципалитеттің басшысы — Райнхольд Вальтер. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.boechingen.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Оңтүстік Вайнштрассе ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] or23ggeqju8yop1lffmobhx2wau7m73 Бёль-Иггельхайм 0 213521 3056819 2913416 2022-08-02T13:35:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёль-Иггельхайм |шынайы атауы = Böhl-Iggelheim |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen boehl iggelheim.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=22 |lat_sec=17 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=18 |lon_sec=31 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Рейн-Пфальц |кестедегі аудан = Рейн-Пфальц (аудан){{!}}Рейн-Пфальц |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 2 ішкі аудан |басшының түрi = |басшысы = Петер Христ |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 32,83 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 105-110 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 10 456 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06324 |пошта индексі = 67459 |пошта индекстері = |автомобиль коды = RP (31. Aug. 2005: LU) |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 38 005 |ортаққордағы санаты = Böhl-Iggelheim |сайты = http://www.boehl-iggelheim.de/ |сайт тілі = de }} '''Бёль-Иггельхайм''' ({{lang-de|Böhl-Iggelheim}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Рейн-Пфальц (аудан)|Рейн-Пфальц]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 10 456 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 32,83 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 38 005''. Муниципалитеттің басшысы — Петер Христ. Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 2 қалалық ауданға бөлінеді. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.boehl-iggelheim.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Рейн-Пфальц ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] gnpyz5qy3y43t8eixlzbqlhi5zw58bn Бёлленборн 0 213522 3056818 2913415 2022-08-02T13:35:57Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёлленборн |шынайы атауы = Böllenborn |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen von Böllenborn.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=05 |lat_sec=52 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=56 |lon_sec=04 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Оңтүстік Вайнштрассе |кестедегі аудан = Оңтүстік Вайнштрассе (аудан){{!}}Оңтүстік Вайнштрассе |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Герхард Флек |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 4,11 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 269 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 242 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06343 |пошта индексі = 76887 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SÜW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 37 013 |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = de }} '''Бёлленборн''' ({{lang-de|Böllenborn}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Оңтүстік Вайнштрассе (аудан)|Оңтүстік Вайнштрассе]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 242 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 4,11 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 37 013''. Муниципалитеттің басшысы — Герхард Флек. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Оңтүстік Вайнштрассе ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] qtu1v42hjxgdv0b9ef791m1djm0z9uq Бёльсберг 0 213523 3056820 2913417 2022-08-02T13:36:01Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёльсберг |шынайы атауы = Bölsberg |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=40 |lat_sec=07 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=54 |lon_sec=54 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Вестервальд |кестедегі аудан = Вестервальд (аудан){{!}}Вестервальд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Георг Отто |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 1,46 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 470 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 259 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 02661 |пошта индексі = 57648 |пошта индекстері = |автомобиль коды = WW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 43 211 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.bad-marienberg.de |сайт тілі = de }} '''Бёльсберг''' ({{lang-de|Bölsberg}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Вестервальд (аудан)|Вестервальд]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 259 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 1,46 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 43 211''. Муниципалитеттің басшысы — Георг Отто. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.bad-marienberg.de Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Вестервальд ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] qto2raruufnetrmr72vktxwparrpj8k Бёрфинк 0 213524 3056822 2913427 2022-08-02T13:36:28Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёрфинк |шынайы атауы = Börfink |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Börfink COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=41 |lat_sec=19 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=04 |lon_sec=50 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Биркенфельд |кестедегі аудан = Биркенфельд (аудан){{!}}Биркенфельд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Моника Шаберт |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 8,22 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 515 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 178 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06782 |пошта индексі = 54422 |пошта индекстері = |автомобиль коды = BIR |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 34 011 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.gemeinde-boerfink.de/ |сайт тілі = de }} '''Бёрфинк''' ({{lang-de|Börfink}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Биркенфельд (аудан)|Биркенфельд]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 178 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 8,22 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 34 011''. Муниципалитеттің басшысы — Моника Шаберт. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.gemeinde-boerfink.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Биркенфельд ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] k21vuej2od1ruegc7pcq67qohju3kpv Бёрштадт 0 213525 3056823 2913428 2022-08-02T13:36:30Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёрштадт |шынайы атауы = Börrstadt |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Börrstadt COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=34 |lat_sec=40 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=56 |lon_sec=35 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Доннерсберг |кестедегі аудан = Доннерсберг (аудан){{!}}Доннерсберг |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Эльсбет Шмиц |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 15,10 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 261 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 890 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06357 |пошта индексі = 67725 |пошта индекстері = |автомобиль коды = KIB |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 33 009 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.xn--brrstadt-n4a.com/ |сайт тілі = de }} '''Бёрштадт''' ({{lang-de|Börrstadt}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Доннерсберг (аудан)|Доннерсберг]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 890 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 15,10 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 33 009''. Муниципалитеттің басшысы — Эльсбет Шмиц. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.xn--brrstadt-n4a.com/ Ресми сайты]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Доннерсберг ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] my4jyannh3lvgray5c3ulnnkq91coev Бёрсборн 0 213526 3056821 2913424 2022-08-02T13:36:22Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бёрсборн |шынайы атауы = Börsborn |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Boersborn.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=26 |lat_sec=29 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=23 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Кузель |кестедегі аудан = Кузель (аудан){{!}}Кузель |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Франц Зоммер |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 3,90 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 302 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 399 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06383 |пошта индексі = 66904 |пошта индекстері = |автомобиль коды = KUS |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 36 008 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.boersborn-online.de/ |сайт тілі = de }} '''Бёрсборн''' ({{lang-de|Börsborn}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Кузель (аудан)|Кузель]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 399 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 3,90 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 36 008''. Муниципалитеттің басшысы — Франц Зоммер. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.boersborn-online.de/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012221421/http://www.boersborn-online.de/ |date=2007-10-12 }} {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Кузель ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] nfcifqjbcxvco2zqithrhadbtbod1vn Бюхель (Айфель) 0 213527 3056814 2913404 2022-08-02T13:34:37Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бюхель (Айфель) |шынайы атауы = Büchel (Eifel) |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Büchel COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=10 |lat_sec=27 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=05 |lon_sec=01 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Кохем-Целль |кестедегі аудан = Кохем-Целль (аудан){{!}}Кохем-Целль |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Рихард Бенц |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 12,84 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 450 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1129 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 02678 |пошта индексі = 56823 |пошта индекстері = |автомобиль коды = COC |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 35 018 |ортаққордағы санаты = Büchel (Eifel) |сайты = http://www.buechel.de/ |сайт тілі = de }} '''Бюхель (Айфель)''' ({{lang-de|Büchel (Eifel)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Кохем-Целль (аудан)|Кохем-Целль]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 1129 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 12,84 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 35 018''. Муниципалитеттің басшысы — Рихард Бенц. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.buechel.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Кохем-Целль ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] 6doc245xd1ac6hw7a5npopem5sx4qln Бюхенбойрен 0 213528 3056815 2913405 2022-08-02T13:34:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Бюхенбойрен |шынайы атауы = Büchenbeuren |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Buechenbeuren.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=55 |lat_sec=17 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=16 |lon_sec=47 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Рейн-Хунсрюк |кестедегі аудан = Рейн-Хунсрюк (аудан){{!}}Рейн-Хунсрюк |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Фридеман Бух |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 6,00 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 460 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1715 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06543 |пошта индексі = 55491 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SIM |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 40 024 |ортаққордағы санаты = Büchenbeuren |сайты = http://www.buechenbeuren.de/ |сайт тілі = de }} '''Бюхенбойрен''' ({{lang-de|Büchenbeuren}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Рейн-Хунсрюк (аудан)|Рейн-Хунсрюк]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 1715 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 6,00 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 40 024''. Муниципалитеттің басшысы — Фридеман Бух. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.buechenbeuren.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Рейн-Хунсрюк ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] a2kgdc0jwiow67wzqc01ca0lk1eloab Кан (Германия қаласы) 0 213532 3057121 2901503 2022-08-03T10:24:01Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Кан (Германия қаласы) |шынайы атауы = Caan |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Caan.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=28 |lat_sec=29 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=36 |lon_sec=39 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Вестервальд |кестедегі аудан = Вестервальд (аудан){{!}}Вестервальд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Норберт Дёр |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 3,44 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 725 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 725 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 02601 |пошта индексі = 56237 |пошта индекстері = |автомобиль коды = WW |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 43 007 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.caan.de/ |сайт тілі = de }} '''Кан (Германия қаласы)''' ({{lang-de|Caan}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Вестервальд (аудан)|Вестервальд]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 725 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 3,44 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 43 007''. Муниципалитеттің басшысы — Норберт Дёр. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.caan.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Вестервальд ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] j50z9rpyttfrfhgu1f65zgil4gnje8r Вагенхаузен (Айфель) 0 213651 3056849 2913509 2022-08-02T14:16:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Вагенхаузен (Айфель) |шынайы атауы = Wagenhausen (Eifel) |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Wagenhausen COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=08 |lat_sec=40 |lon_dir=E |lon_deg=6 |lon_min=59 |lon_sec=11 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Кохем-Целль |кестедегі аудан = Кохем-Целль (аудан){{!}}Кохем-Целль |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Хайнц-Вернер Хендгес |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 1,8 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 360 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 58 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 02677 |пошта индексі = 56826 |пошта индекстері = |автомобиль коды = COC |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 1 35 087 |ортаққордағы санаты = Wagenhausen (Eifel) |сайты = http://www.wagenhausen.de/ |сайт тілі = de }} '''Вагенхаузен (Айфель)''' ({{lang-de|Wagenhausen (Eifel)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Кохем-Целль (аудан)|Кохем-Целль]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 58 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 1,8 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 1 35 087''. Муниципалитеттің басшысы — Хайнц-Вернер Хендгес. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.wagenhausen.de/ Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Кохем-Целль ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] 85yhddi1tpgngudotze29eyzqr5vdqi Ваверн (Айфель) 0 213784 3056847 2913504 2022-08-02T14:15:57Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Ваверн (Айфель) |шынайы атауы = Wawern (Eifel) |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Wawern (Eifel).svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=06 |lat_sec=56 |lon_dir=E |lon_deg=6 |lon_min=29 |lon_sec=18 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Айфель-Битбург-Прюм |кестедегі аудан = Айфель-Битбург-Прюм (аудан){{!}}Айфель-Битбург-Прюм |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Клаус Шюц |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 7,64 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 450 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 304 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06553 |пошта индексі = 54612 |пошта индекстері = |автомобиль коды = BIT |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 2 32 321 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.pruem.de/Ortsgemeinden |сайт тілі = de }} '''Ваверн (Айфель)''' ({{lang-de|Wawern (Eifel)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Айфель-Битбург-Прюм (аудан)|Айфель-Битбург-Прюм]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 304 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 7,64 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 2 32 321''. Муниципалитеттің басшысы — Клаус Шюц. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.pruem.de/Ortsgemeinden Ресми сайты] {{Рейнланд-Пфальц аудандары}} {{Германия:Айфель-Битбург-Прюм ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] ggsir9xx6c5djzonh726813j49mtu62 Ваверн (Саар) 0 213787 3056848 2982143 2022-08-02T14:16:05Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Ваверн (Саар) |шынайы атауы = Wawern (Saar) |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Wawern COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=39 |lat_sec=12 |lon_dir=E |lon_deg=6 |lon_min=33 |lon_sec=00 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Трир-Саарбург |кестедегі аудан = Трир-Саарбург (аудан){{!}}Трир-Саарбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Ханс Грайс |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 5,27 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 160 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 591 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06501 |пошта индексі = 54441 |пошта индекстері = |автомобиль коды = TR |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 2 35 144 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.wawern-saar.de/ |сайт тілі = de }} '''Ваверн (Саар)''' ({{lang-de|Wawern (Saar)}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Трир-Саарбург (аудан)|Трир-Саарбург]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 591 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 5,27 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 2 35 144''. Муниципалитеттің басшысы — Ханс Грайс. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.wawern-saar.de/ Ресми сайты] {{Германия:Трир-Саарбург ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] e00g77pdeykw63htab7ikk0olunm2eu Доку Омаров 0 361765 3056918 2646878 2022-08-02T19:54:24Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki {{Әскери қайраткер |толық есімі = Доку Хаматович Умаров |шынайы есімі = Ӏумаров Хьамади кӀант Докка |суреті = |сурет тақырыбы = |туған күні = 13.4.1964 |туған жері = Харсеной, [[Шешен-ингуш автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы]], [[КСРО]] |қайтыс болған күні = 7.9.2013 |қайтыс болған жері = |лақап аты = Абу Усман |бүркеніш аты = |мемлекет = [[Сурет:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg|border|22px]] [[Шешен Ичкерия Республикасы]] |қызмет еткен жылдары = 1996–2013 |атағы = [[бригадир]]–[[генерал]] |әскер түрі = |басқарды = |әскери бөлімі = |шайқасы = [[Бірінші шешен соғысы]]<br>[[Екінші шешен соғысы]] |марапаттары = |байланысы = |отставкада = |қолтаңбасы = |Commons = }} '''Доку Омаров''' ([[шешен тілі|шеш.]] ''Ӏумар КӀант Доккa''; {{lang-ru|Доку Хаматович Умаров}}; "Докка Абу Усман"<ref>[http://www.kavkazcenter.com/eng/content/2009/05/14/10695.shtml Emir Dokka Abu Usman tells about the crimes of infidels], [[Kavkaz Center]], мамыр 14, 2009</ref>) (1964–2013) — шешен сепаратисты, исламист, [[Кавказ Әмірлігі]]нің бірінші әмірі, Ресей Жоғарғы Сот шешімі бойынша террористік ұйымды басқарады. ==Сілттемелер== {{reflist|30em}} ==Сыртқы сілттемелер== * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8089996.stm Доку Умаров] * http://original.britannica.com/eb/topic-1263800/Doku-Umarov ''[[Encyclopædia Britannica]]'' * [http://lenta.ru/lib/14164098/ Умаров, Доку: Президент самопровозглашенной республики Ичкерия], [[Lenta.ru]] 9amrrrxabrynp4jibp7f90yt7y4vtvg Гамаш-ан-Вексен 0 431559 3056908 2914997 2022-08-02T17:36:10Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = [[Коммуна (Франция)|Коммуна]] |қазақша атауы = Гамаш-ан-Вексен |шынайы атауы = Gamaches-en-Vexin |сурет = GAMACHES 09171 2.jpg |жағдайы = |ел = Франция |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir= |lat_deg=49.2705555556 |lat_min= |lat_sec= |lon_dir= |lon_deg=1.61722222222 |lon_min= |lon_sec= |CoordAddon = type:city(323)_region:FR |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 270 |аймақ картасының өлшемi = 270 |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Франция аймақтары{{!}}Аймағы |аймағы = Жоғарғы Нормандия |кестедегі аймақ = Жоғарғы Нормандия |аудан түрі = Франция департаменттері{{!}}Департаменті |ауданы = Эр |кестедегі аудан = Эр (департамент){{!}}Эр |қауым түрі = Франция округтері{{!}}Округі |қауым = Андели (округ){{!}}Андели |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = <!-- [[Франция кантондары|Кантоны]]:<br /> [[Етрепаньи (кантон)|Етрепаньи]] --> |басшының түрi = Мэр{{!}}Мэрі |басшысы = Perrine Forzy () |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 8,68 |биiктiктiң түрi = Биіктігі |орталығының биiктігі = 72—115 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 323 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = 37,21 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 27150 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = INSEE коды |сандық идентификаторы = 27276 |ортаққордағы санаты = Gamaches-en-Vexin |сайты = http://www.gamaches-en-vexin.fr |сайт тілі = }} '''Гамаш-ан-Вексен''' ({{lang-fr|Gamaches-en-Vexin}}) — [[Франция]]дағы коммуна. [[Жоғарғы Нормандия]] аймағына қарасты [[Эр (департамент)|Эр]] департаментінде орналасқан. [[Андели (округ)|Андели]] округінің құрамына енеді. Алып жатқан жер аумағы 8,68 км² шамасында. Коммунаның [[INSEE коды]] — ''27276'', [[пошта индексі]] — ''27150''. == Демографиясы == [[2009 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 323 адамды құрады<ref>{{cite web |url=http://insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp |title = 2009 жылғы тұрғындар саны |publisher=[[INSEE]] |accessdate=25.11.2012}}{{ref-fr}}</ref>. Халық тығыздығы — 37,21 адам/км². {{Демография/FRA/Gamaches-en-Vexin}} Тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006)<ref>{{cite web| url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=pop-sexe-age-quinquennal| title=Population selon le sexe et l'âge...2006| language=fr| description = Жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006) |publisher=[[INSEE]] | accessdate=25.11.2012}}</ref>: {{ЖЖ-Кесте | макс=20 | барлығы=308 | е0=16 | ә0=4 | е5=8 | ә5=12 | е10=12 | ә10=12 | е15=12 | ә15=8 | е20=8 | ә20=12 | е25=8 | ә25=4 | е30=4 | ә30=8 | е35=20 | ә35=16 | е40=16 | ә40=4 | е45=12 | ә45=16 | е50=16 | ә50=16 | е55=8 | ә55=0 | е60=4 | ә60=12 | е65=8 | ә65=8 | е70=8 | ә70=4 | е75=4 | ә75=0 | е80=0 | ә80=4 | е85=0 | ә85=4 }} == Тағы қараңыз == * [[Эр департаментінің коммуналары]] == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Gamaches-en-Vexin|Гамаш-ан-Вексен}} * [http://www.gamaches-en-vexin.fr Ресми сайты] * [http://www.recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&codeZone=27276-COM Францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160309210504/http://www.recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField= |date=2016-03-09 }} * [http://www.mapquest.com/?q=49.2705555556,1.61722222222&zoom=8 «Mapquest» картасында орналасуы] {{France-geo-stub}} {{Эр департаментінің коммуналары}} [[Санат:Эр департаментінің коммуналары]] 241ngkbr1xdf2ieh7p35npoezvq67vl Алмалы 0 483725 3057161 3044829 2022-08-03T11:48:45Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki '''Елді мекендер:''' * [[Алмалы (Алматы облысы)|Алмалы]] – [[Алматы облысы]] [[Еңбекшіқазақ ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]] – [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл. * [[Алмалы (Ақжайық ауданы)|Алмалы]] – [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Ақжайық ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Тасқала ауданы)|Алмалы]] – [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Тасқала ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Ескелді ауданы)|Алмалы]] – [[Жетісу облысы]] [[Ескелді ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Қаратал ауданы)|Алмалы]] – [[Жетісу облысы]] [[Қаратал ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Сарқан ауданы)|Алмалы]] – [[Жетісу облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Панфилов ауданы)|Алмалы]] – [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Қызылорда облысы)|Алмалы]] – [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл * [[Алмалы (Бәйдібек ауданы)|Алмалы]] – [[Түркістан облысы]] [[Бәйдібек ауданы]]ндағы ауыл. * [[Алмалы (Жетісай ауданы)|Алмалы]] – [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]]ндағы ауыл. '''Басқа мағыналар:''' * [[Алмалы (асу)|Алмалы]] – [[Жамбыл облысы]] [[Тараз қалалық әкімдігі]] аумағына қарасты жердегі асу. * [[Алмалы дискі|Алмалы]] – алынбалы диск. * [[Алмалы бөгені|Алмалы]] – [[Алматы облысы]] [[Ескелді ауданы]]ндағы Сарыбұлақ (Алмалы) өзенінің бойында орналасқан бөген. * [[Алмалы (метро бекеті)|Алмалы]] – Алматы қаласындағы метро бекеті. * [[Алмалы көшесі (Алматы)|Алмалы]] – Алматы қаласындағы көше. * [[Алмалы орамы (Астана)|Алмалы]] – Астана қаласындағы орам. {{айрық}} 8yyv4zt5rtfue86arflt4f7kfi8b5pv Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем 0 491189 3057086 2533056 2022-08-03T08:44:47Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki Құрамындағы жай сөйлемдердің бірі екіншісінде айтылған ойдың болу себебін білдіретін салаластың түрін '''себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем''' дейді. Себеп-салдар салаласта бір жай сөйлем екіншісінде айтылған ойдың болу себебін білдірсе, екіншісі білдіретін ой оның салдары болып табылады. Сөйтіп, салаластың құрамындағы жай сөйлемдердің бірі себеп мәнді де, екіншісі салдар мәнді болады. Бірде себеп мәнді жай сөйлем бұрын тұрып, салдар мәнді жай сөйлем кейін тұрса, бірде керісінше салдар мәнді сөйлем бұрын тұрып, себеп мәнді жай сөйлем кейін тұрады. Себеп-салдар салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-бірімен жалғаулық шылаулар (сондықтан, сол себепті, себебі, өйткені) арқылы да, жалғаулықсыз, іргелес тұрып та байланысады.<br /> '''Жалғаулықты себеп-салдар салаластар''' ''өйткені, себебі'' деген шылаулар арқылы құрмаласқанда, алдыңғы жай сөйлем салдар мәнді болып келеді де, екінші жай сөйлем ондағы ойдың болу себебін білдіреді. Жалғаулықты себеп-салдар салаластар ''сондықтан, сол себепті'' шылаулар арқылы құрмаласса, алдыңғы жай сөйлем екінші жай сөйлемдегі ойдың болу себебін білдіріп, себеп мәнді болып келеді де, екінші жай сөйлем салдар мәнді болады.<br /> '''Жалғаулықсыз себеп-салдар салаластың ''' құрамындағы жай сөйлемдердің де бірде біріншісі себеп мәнді, екіншісі салдар мәнді болса, бірде біріншісі керісінше салдар мәнді, екіншісі себеп мәнді болып та қолданылады. Жазуда олардың айырмашылығы тыныс белгісінен байқалады: егер біріншісі себеп мәнді жай сөйлем, екіншісі салдар мәнді жай сөйлем болса, олардың арасына үтір қойылады, ал себеп мәнді жай сөйлем кейін келіп, салдар мәнді жай сөйлем бұрын тұрса, бірінші жай сөйлемнен кейін қос нүкте қойылады. Мысалы, Тегі, бұл шоқу көзді ағызудың ғана тәсілі болмау керек, себебі көзі аққан жылан тулап бетімен лағады да, ақыры өледі. Әдетте оруды ең кұрметті кісі бастауға тиіс, сондықтан көпшілік бұл қүрметін Сырбайға көрсетпек болды. Ботаны ағыс алып кетер деп қауіптене отыра Сырбай оның ноқтасының бауын босатып жіберді: басын тартса, құлағына су кетірермін деп ойлады (С. Мұқанов). Құмның ыси бастауынан қашып аң біткен Бет-пақтың даласына қарай өтіп кетсе керек, таңертеңнен бері не бір қарақұйрық, не бір киік кездеспеді аңшыға (С. Мұратбеков) дегенде, алғашқы екі саластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-бірімен себебі, сондықтан жалғаулық шылаулары арқылы құрмаласқан да, соңғы екі салаласта жалғаулықсыз, іргелес байланысқан. Үшінші салаластың бірінші жай сөйлемі салдарлық мәнде жұмсалған (Ботаның ноқтасынын, бауын Сырбайдын, босатып жіберуі) де, екінші жай сөйлем оның себебін білдіреді (себебі — егер өйтпесе, ботаның құлағына су кетеді деп ойлауы), сондықтан бұл жай сөйлемдердің арасына қос нүкте койылады. Соңғы садаластың бірінші жай сөйлемі екінші жай сөйлемдегі ойдың себебін білдіріп тұр. (Құмның ыси бастауынан аң біткеннің Бетпақтық даласына қарай өтіп кетуі), екінші жай сөйлем оның салдары болып тұр) сондықтан не бір қарақұйрық, не бір киік аңшыға кездеспеді). Бұл жай сөйлемдердің арасына үтір койылады. [[Санат:Қазақ тілі]] gzpcdas7b6tmiqw6iu6gcjwo2ocu3bh Уикипедия:Белсенді қатысушылар 4 492279 3056800 3056272 2022-08-02T12:02:23Z Jembot 36112 Bot: Рейтингті жаңарту wikitext text/x-wiki {{/begin|200}} |- | 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1101}}]] || {{Permissions|Мағыпар}} |- | 2 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:703}}]] || {{Permissions|Салиха}} |- | 3 || [[User:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] || [[Special:Contributions/Білгіш Шежіреші|{{formatnum:699}}]] || {{Permissions|Білгіш Шежіреші}} |- | 4 || [[User:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] || [[Special:Contributions/Ұлы Тұран|{{formatnum:444}}]] || {{Permissions|Ұлы Тұран}} |- | 5 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:400}}]] || {{Permissions|Kasymov}} |- | 6 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:201}}]] || {{Permissions|Орел Карл}} |- | 7 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:199}}]] || {{Permissions|Kas77777}} |- | 8 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:127}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}} |- | 9 || [[User:Қайсар Қылышбек|Қайсар Қылышбек]] || [[Special:Contributions/Қайсар Қылышбек|{{formatnum:114}}]] || {{Permissions|Қайсар Қылышбек}} |- | 10 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:110}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}} |- | 11 || [[User:NusrTansj|NusrTansj]] || [[Special:Contributions/NusrTansj|{{formatnum:96}}]] || {{Permissions|NusrTansj}} |- | 12 || [[User:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]] || [[Special:Contributions/Dimash Kenesbek|{{formatnum:87}}]] || {{Permissions|Dimash Kenesbek}} |- | 13 || [[User:Kristianmusic|Kristianmusic]] || [[Special:Contributions/Kristianmusic|{{formatnum:70}}]] || {{Permissions|Kristianmusic}} |- | 14 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:61}}]] || {{Permissions|Madi Dos}} |- | 15 || [[User:TuranNur|TuranNur]] || [[Special:Contributions/TuranNur|{{formatnum:61}}]] || {{Permissions|TuranNur}} |- | 16 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:51}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}} |- | 17 || [[User:Ерқанат Рыскулбеков|Ерқанат Рыскулбеков]] || [[Special:Contributions/Ерқанат Рыскулбеков|{{formatnum:51}}]] || {{Permissions|Ерқанат Рыскулбеков}} |- | 18 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:51}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}} |- | 19 || [[User:Didar.Bayan21NS|Didar.Bayan21NS]] || [[Special:Contributions/Didar.Bayan21NS|{{formatnum:45}}]] || {{Permissions|Didar.Bayan21NS}} |- | 20 || [[User:Wolfgang1212|Wolfgang1212]] || [[Special:Contributions/Wolfgang1212|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|Wolfgang1212}} |- | 21 || [[User:Nurbekovanurly|Nurbekovanurly]] || [[Special:Contributions/Nurbekovanurly|{{formatnum:35}}]] || {{Permissions|Nurbekovanurly}} |- | 22 || [[User:Arris17|Arris17]] || [[Special:Contributions/Arris17|{{formatnum:28}}]] || {{Permissions|Arris17}} |- | 23 || [[User:Doc Taxon|Doc Taxon]] || [[Special:Contributions/Doc Taxon|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|Doc Taxon}} |- | 24 || [[User:СеніңШешең|СеніңШешең]] || [[Special:Contributions/СеніңШешең|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|СеніңШешең}} |- | 25 || [[User:Gerelyi|Gerelyi]] || [[Special:Contributions/Gerelyi|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Gerelyi}} |- | 26 || [[User:Arystanbek|Arystanbek]] || [[Special:Contributions/Arystanbek|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|Arystanbek}} |- | 27 || [[User:Nurkhan|Nurkhan]] || [[Special:Contributions/Nurkhan|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Nurkhan}} |- | 28 || [[User:B25es|B25es]] || [[Special:Contributions/B25es|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|B25es}} |- | 29 || [[User:Айвентадор|Айвентадор]] || [[Special:Contributions/Айвентадор|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Айвентадор}} |- | 30 || [[User:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] || [[Special:Contributions/Нұрлан Рахымжанов|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|Нұрлан Рахымжанов}} |- | 31 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}} |- | 32 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Gliwi}} |- | 33 || [[User:Coffee86|Coffee86]] || [[Special:Contributions/Coffee86|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Coffee86}} |- | 34 || [[User:Kazman322|Kazman322]] || [[Special:Contributions/Kazman322|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Kazman322}} |- | 35 || [[User:Abayconvict|Abayconvict]] || [[Special:Contributions/Abayconvict|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Abayconvict}} {{/end}} h3c3t89srjwwztrxg1fx8k24nofhzv2 Достық (Жаңажол ауылдық округі) 0 498314 3056945 2915742 2022-08-02T21:42:47Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Достық |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =39|lat_sec = 14 |lon_deg =68|lon_min = 29|lon_sec =14 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жаңажол ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Жаңажол |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1954 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =83 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Достық (айрық)}} '''Достық''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Жаңажол ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жаңажол ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен оңтүстік-батысқа қарай 3 км-дей жерде., [[Сырдария]] аңғарының баялыш, көкпек, т.б. астық тұқымдастары өскен құмдақ сұр топырақты шөлейт белдемінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 57 адам (31 ер адам және 26 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 83 адамды (44 ер адам және 39 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесі [[1954 жыл]]ы мақта өсірумен айналысатын “Абай” кеңшарын ұйымдастыру кезінде қаланған. Кейіннен кеңшар бөлімшесі болды. Достықта шаруа қожалықтары құрылған. == Инфрақұрылымы == Орта мектеп, дәрігерлік пункт, т.б. мекемелер бар. Тұрғындары көрші елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] optr47385ub7ikoq2iy81ec6wqtgnkv Волгоград 0 500374 3056889 3027530 2022-08-02T16:45:18Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Ресей |статусы = қала |қазақша атауы = Волгоград |шынайы атауы = Волгоград [[Сурет:Volgograd Montage 2016.png|350px]] |елтаңба = Coat of arms of Volgograd city.svg |ту = Flag of Volgograd.svg |елтаңба сипаттамасы = Волгоград елтаңбасы |ту сипаттамасы = Волгоград туы |елтаңба ені = |ту ені = 190px |lat_dir = N|lat_deg = 48|lat_min = 42|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 28|lon_sec = |CoordAddon = type:city(999100)_region:RU |CoordScale = |ел картасы = |аймақ картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = 250 |аймақ картасының өлшемi = 200 |аудан картасының өлшемi = |аймағы = Волгоград облысы |кестедегі аймақ = Волгоград облысы |аудан түрі = |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = 8 әкімшілік округтер |басшының түрi = Әкімшілік басшысы |басшысы = Ирина Михайловна Гусева |құрылған уақыты = 1589 |алғашқы дерек = 1579 |бұрынғы атаулары = [[1925]] ж.д. Царицын, [[1961]] ж.д. Сталинград |статус алуы = 1780 |жер аумағы = 859,353<ref name="БДПМО">[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst18/DBInet.cgi Росстат. База данных показателей муниципальных образований]</ref> |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = −12…156 |климаты = |ресми тілі = орыс тілі |тұрғыны = {{өсім}} 1 018 790 |санақ жылы = 2013 |тығыздығы = 1185 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = волгоградтықтар, волгоградтық |телефон коды = 8442 |пошта индексі = 400001-400138 |пошта индекстері = |сандық идентификаторы = 18401 |ортаққордағы санаты = Volgograd |сайты = http://www.volgadmin.ru/ |сайт тілі = |сайт тілі 2 = |сайт тілі 3 = |сайт тілі 4 = |сайт тілі 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Волгоград''' — [[Ресей]]дің еуропалық бөлігінің оңтүстік-шығысындағы қала, [[Волгоград облысы]]ның әкімшілік орталығы. Халық саны – 1 018 790 адам<ref>http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131012013314/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar |date=2013-10-12 }}</ref> [[1589]]-[[1925 жыл]]дар аралығында '''Царицын''', ал [[1925]] пен [[1961 жыл]]дары — '''Сталинград''' деп аталды. ==Географиясы == [[Сурет:Volgograd, Russia, city and vicinities, near natural colors, LandSat-5, 2010-06-21.jpg|thumb|Волгоград және қала маңы, LandSat-5 жер серігінің ғарыштан түсірген суреті, 21 маусым, 2010 жыл]] Волга ([[Еділ]]) өзенінің батыс жағалауында тқменгі ағғыста орналасқан. Шығыс жағалауда орналасқан [[Волжский]] және Краснослободск қалаларымен қоса '''''Волгоград агломерациясын''''' құрайды. == Тарихы == == Халқы == == Бауырлас қалалары == *{{байрақ|Ұлыбритания}}, [[Ковентри]] ([[1943]]) *{{байрақ|Чехия}}, [[Острава]] ([[1948]]) *{{байрақ|Франция}}, [[Дижон]] ([[1959]]) *{{байрақ|Финляндия}}, [[Кеми]] ([[1959]]) *{{байрақ|Бельгия}}, [[Льеж]] ([[1959]]) *{{байрақ|Италия}}, [[Турин]] ([[1961]]) *{{байрақ|Мысыр}}, [[Порт-Саид]] ([[1962]]) *{{байрақ|Үндістан}}, [[Ченнаи]] ([[1967]]) *{{байрақ|Жапония}}, [[Хиросима]] ([[1972]]) *{{байрақ|Германия}}, [[Кёльн]] ([[1988]]) *{{байрақ|Германия}}, [[Хемниц]] ([[1988]]) *{{байрақ|АҚШ}}, [[Кливленд]] ([[1990]]) *{{байрақ|Канада}}, [[Торонто]] ([[1991]]) *{{байрақ|Қытай}}, [[Чэнду]] ([[1994]]) *{{байрақ|Қытай}}, [[Цзилинь (қала)|Цзилинь]] ([[1994]]) *{{байрақ|Армения}}, [[Ереван]] ([[1998]]) *{{байрақ|Сербия}}, [[Крушевац]] ([[1999]]) *{{байрақ|Болгария}}, [[Русе]] ([[2001]]) *{{байрақ|Транснистрия}}, [[Тирасполь]] ([[2006]]) *{{байрақ|Түркия}}, [[Измир]] ([[2006]])<ref name=ks>{{Cite web|url=http://www.izmir.bel.tr/kardeskentler.asp |title=İzmir'in kardeş kentleri|автор=İzmir Büyükşehir Belediyesi |archiveurl=http://www.webcitation.org/69f2n0MBu |archivedate=2012-08-04}}</ref> *{{байрақ|Польша}}, [[Плоньск]] ([[2008]]) *{{байрақ|Болгария}}, [[Сандански]] ([[2008]]) *{{байрақ|АҚШ}}, [[Орландо]] ([[2008]]) *{{байрақ|Италия}}, [[Олевано-Романо]] ([[2010]]) *{{байрақ|Украина}}, [[Севастополь]] ([[2013]]) == Дереккөздер == <references/> {{бастама}} [[Санат:Ресей қалалары]] [[Санат:Миллионер қалалар]] shyq3tc8mscide0if6v47tjc7tnn72g Жабайы өгіз 0 501390 3056982 2956194 2022-08-02T23:45:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | trend = † Жабайы өгіз | image = Copenhagen Aurochse.jpg | image_caption = ''{{lang-la|Bos primigenius}}, <br /> немесе {{lang-la|Bos taurus primigenius}}'' | image_width = 200px | regnum = [[Жануарлар]] | phylum = [[Хордалылар]] | classis = [[Сүтқоректілер]] | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies= | binomial = ''Bos primigenius'' | binomial_authority = ([[Bojanus]], [[1827]]) | synonyms = | range_map = Bos primigenius map.jpg | range_map_width = 200px | range_map_caption = Жануардың таралуы | subdivision_ranks = | subdivision = }} '''† Жабайы өгіз''' немесе '''Тур''' - ({{lang-la|Bos primigenius}}, немесе {{lang-la|Bos taurus primigenius}})  - атропоген дәуірінің екінші жартысыда тіршілік етіп құрып кеткен [[жабайы сиыр]], мүйізді ірі қараның тегі. == Таралуы == Жабайы өгіз Шығыс жарты шарда кең тарап орманды [[дала]], далалық аймақты мекендеген. == Биологиялық сипаттамасы == Биіктігі (шоқтығынан) - 2м, шонданай тұсынан 1,8 м. Салмағы - 800кг-ға дейін. Маңдай сүйегі жалпақ, аздап ойысты. [[Сиыр]]дың басқа түріне қарағанда аяғы ұзындау, мүйізі ұзын, алшақ және алдына қарай имек біткен. Әртүрлі сүйек қалдықтары [[Қазақстан]]ның көбінесе орталық және солтүстік облыстарында бірнеше жерден табылған. Ең соңғы тур [[Польша]]да 1627 ж. ауланған. ==Тағы қараңыз== #[[Сиыр]] #[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80_(%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B5) Тур (млекопитающее)] ==Сыртқы сілтемелер== * http://www.eurowildlife.org/news/the-aurochs-is-about-to-return-to-the-mountains-of-central-europe/|title{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * http://www.webcitation.org/6IEa5k1bj}}{{ref-en}}{{Deadlink|date=August 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * http://www.naukawpolsce.pap.pl/en/news/news,68335,polish ==Дереккөздер== * “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 [[Санат:Қуысмүйізділер]] [[Санат:Антропогенез]] [[Санат:Құрып біткен жануарлар]] llidm4gs6qs3vkvt05wqc5ta3jx6iiu Ыңғайлас салалас сөйлем 0 506416 3057027 2069397 2022-08-03T06:24:17Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki ===Ыңғайлас салалас сөйлем=== Құрамындағы жай сөйлемдерінің бірінде айтылған ойға екіншісінде айтылған ойдың мезгілдес, бағыттас, ыңғайлас мәнде қарым-қатынаста болуын [[ыңғайлас салалас]] дейміз. Ыңғайлас салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-бірімен жалғаулық шылаулар арқылы да, жалғаулық шылаусыз, іргелес тұрып та байланыса береді. Жалғаулық шылаулардың қатысу-қатыспауына қарап, ыңғайлас салаластарды [[жалғаулықсыз ыңғайлас салалас]] және [[жалғаулықты ыңғайлас салалас]] деп екіге бөлеміз. Жалғаулықсыз ыңғайлас салаластағы кейбір жай сөйлемдер бір мезгілде қатар болған я болатын істерді білдіреді. Мұндайда олардың баяндауыштары көбінесе бір шақта тұрады. Жалғаулықты ыңғайлас салалас [[және,да,де,әрі]] деген ыңғайлас мәнді жалғаулықтардың қатысуы арқылы жасалады. Мысалы, Менде әрі документ жоқ, әрі бармақшы болған үйдің адресі жоқ. (С. Мұқанов) ==Дереккөздер== 8 сынып Қазақ тілі кітабы Мектеп баспасы Аманжолов С. hvx5tj2uqnfwhqkyxrebzbiz024i2jn Талғаулы салалас құрмалас сөйлем 0 506506 3057089 1989592 2022-08-03T08:53:17Z Didar.Bayan21NS 120910 wikitext text/x-wiki Талғаулы салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-біріне тәуелсіз,дербес әрекеттерді баяндайды да,солардың тек біреуі ғана жүзеге асатынын білдіреді.Жай сөйлемдер салаласа және тек жалғаулықты шылаулар арқылы байланысады,араларына үтір қойылады. Сөйлемге талғаулық мағына беретін және жай сөйлемдерді бір-бірімен құрмаластыратын жалғаулықтар:не,немесе,я,яки,болмаса,әйтпесе,әлде. Екі жай сөйлемнің арасында немесе шылауы бір рет келсе,онда сөйлемдер арасына үтір қойылмайды. '''Ерекшеліктері:''' #Талғаулы салаластың бір компонентіндегі іс не оқиға ғана орындалады. #Талғаулы салалас дүдәмалдылық,сенер-сенбестікті білдіреді. #Талғаулы салалас тек жалғаулықты болып келеді. Оның компоненттері тек қана талғаулы жалғаулықтар арқылы байланысады. #Талғаулы салалас сөйлем компоненттерінің арасында үтір қойылады. '''Мысалы:''' Мен не бұл адамдардың ортасынан кетуім керек,не болмаса барша жанға тынышсыз болатын зұлымдықты қоюым керек екен ғой.([[Шәкәрім]]).Өзі кетіп құтылды,әйтпесе өзіміз-ақ тастатқалы жүр едік.Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.(Ғ.Мұст.) 4ouyn6gft0fv4da59bluhfp4htc12lz Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы 0 507384 3057053 1993216 2022-08-03T07:03:56Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Хромосомалық теория]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Хромосомалық теория]] ltc28gk4oje1dfm13gv9e47kj5yc3v1 Туристік қызметтер 0 508675 3057052 2461245 2022-08-03T07:02:21Z TommyG 4873 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:1099233379 7.jpg]] → [[File:Birdwatching in Shahe Beijing.jpg]] [[c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name) wikitext text/x-wiki [[File:Au dessus du ciel (Piton de la Fournaise, Ile de la Réunion).jpg|thumb|200px|left|Реюньон аралы]] ==Туристік қызмет көрсетулердің мәні== Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңыздылығын Президент Н.Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан 2030» Бағдарламасы негізінде халыққа жолдауында атап өткен. Осы бағдарлама бойынша 2015 жылға дейін өзінің мүмкіндіктері мен бәсекеге қабілеттілігі тұрғысынан перспективті салаларға ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымымен қатар туризм де кірген. [[File:Courchevel.jpg|thumb|250px|right|Таудағы шаңғы курорты Куршевель, Франция]] Қызмет көрсетудің көптеген ерекше сипаттамаларымен (сезілмейтіндігі, өндіріс пен тұтынудың бір мезгілділігі, сапаның өзгермелілігі, сақтауға болмайтындығы) қатар туристік өнімге өзінің ерекше өзгешеліктері тән және ол туристік фирмалардың маркетингтік қызметін ұйымдастыруда ескерілетін негізгі факторлар болып табылады. Сонымен қатар туристік қызмет көрсетушілерге экономикалық, саяси, табиғи, әлеуметтік-мәдени және т.б. факторлар да әсер етеді. Тұрақты нормалар, әлеуметтік ереже, рухани құндылықтар жүйелері, адамдардың табиғатқа, еңбекке, спортқа, демалуға қатынасы ең үлкен күшке ие, сондықтан фирмалар осындай факторлардың мүмкін болатын өзгерістерін қадағалап отырылуы қажет. Туризм соңғы уақытта экономикалық және әлеуметтік құбылыс ретінде ауқымы айтарлықтай кеңейген қызмет түрі болып табылады. Қазіргі уақытта туризмнің экономикада тікелей немесе қосылған құнды құру, жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуде, жеке табыста, мемлекеттік кірісте және т.с.с. әсер ету жолымен алып тұрған немесе алатын рөліне көп назар аударылуда. '''Туристік кәсіпорын''' – бұл мүлікті еңбек ұжымының пайдалануы негізінде өнім өндіретін және өткізетін, жұмыстарды орындайтын, қызмет көрсететін заңды тұлға құқығын иеленетін дербес шаруашылық жүргізуші субъект. Еңбек ұжымы мүшелерінің әлеуметтік және экономикалық мүдделерін және мүлікті меншіктенуші мүдделерін қанағаттандыру үшін табыс алуға бағытталған шаруашылық қызметі туристік кәсіпорынның ең басты мәселесі болып табылады. [[File:Birdwatching in Shahe Beijing.jpg|thumb|250px|left|Жапониялық туристтер]] Туристік кәсіпорын жұмыстан бос уақытты, рекреацияны, демалысты ұйымдастыруға және халықты емдеуге; олардың таныстары мен туысқандарына баруға және заңмен рұқсат етілген және жарғыға сәйкес өзге де мақсаттарға бағытталған қызмет түрін жүзеге асырады. Әрбір жеке кәсіпорынның туристік саясатының негізгі мақсаты нарықтық жағдайларды тиімді пайдалана отырып көрсетілетін қызметтер сапасын жоғарылату, туристік өнімді өндіру, өткізу және жылжыту үрдістеріне жаңашылдықтар енгізу арқылы пайданы және туристік қызметтің рентабелділігін арттыру болып табылады. ==Түсіндірмелер== <br>'''Туризм''' — демалу мақсатында, іскерлік және өзге мақсаттарда қатарынан бір жылдан аспайтын кезең ішінде саяхаттайтын және әдеттегі ортасынан тыс жерде орналасқан орындарда болуды жүзеге асыратын адамдар қызметі.</br> <br>'''Туристiк операторлық қызмет''' (туроператорлық қызмет) — қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар заңды тұлғалардың өздерiнiң туристiк өнiмдерiн қалыптастыру, ұсыну және туристiк агенттер мен туристерге өткiзу жөнiндегi қызметi.</br> <br>'''Туристiк агенттiк қызмет''' (турагенттiк қызмет) — қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар жеке және (немесе) заңды тұлғалардың туристiк өнiмдi ұсыну және өткiзу жөнiндегi қызметi.</br> <br>'''Тур''' — белгiленген мерзiмдер шеңберiнде белгiлі бiр маршрут бойынша жасалатын саяхатты қамтитын туристік қызмет көрсетулер кешені.</br> <br>'''Туристік жолдама''' — туристік қызмет көрсету кешенін алуға құқықты растайтын құжат.</br> <br>'''Туристiк өнiм''' — саяхат барысында туристiң қажетiн қанағаттандыру үшiн жеткiлiктi туристiк қызмет көрсетулер жиынтығы.</br> ==Туристік қызмет көрсеті== '''Туристiк қызмет көрсету''' — туристiк саяхат кезеңiнде және осы саяхатқа байланысты туристiң қажеттіліктерiн қанағаттандыру үшiн маңызы зор қызметтер (орналастыру, тасымалдау, тамақтандыру, экскурсиялар, туризм нұсқаушылары, гидтер (гид-аудармашылар) көрсететін қызметтер және сапар мақсатына байланысты көрсетілетін басқа да қызметтер). [[File:Ashford Castle.jpg|thumb|250px|right|Эшфордтық қамал , Ирландия]] Туристік қызметті (туроператорлық, турагенттік, экскурсиялық және туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуін) жүзеге асыру құқығы үшін берілетін лицензия болып табылады. Лицензияның күші Қазақстан Республикасының барлық аумағында жүреді. Өтінуші лицензия алғаннан кейін лицензия берілген кезден бастап жеті ай ішінде көрсетілетін туристік қызметтерге сертификат алуға міндетті, содан кейін олардың көшірмелерін лицензиарға тапсырады. Лицензия мынандай туристік қызмет түрлерінің әрқайсысына беріледі: <br>-'''туроператорлық;'''</br> <br>-'''турагенттік;'''</br> <br>-'''экскурсиялық;'''</br> <br>-'''туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуі'''</br> Лицензия субьектіге немесе оның уәкілетті өкіліне сенімхат негізінде беріледі. Лицензия бір данада беріледі, лицензия жоғалған жағдайда, лицензиаттың жазбаша өтініш бойынша төл құжат алуға құқығы бар. Бұл ретте лицензиат туристік қызметтің тиісті түрімен айналысу құқығы үшін алым ( бұдан әрі-лицензиялық алым) төлейді. Тұлғаның аталуы Заңды, орналасқан жері өзгерген жағдайда, ол бір ай ішінде көрсетілген мәліметтерді растайтын құжаттарды қосып, лицензияны қайта рәсімдеу туралы өтініш беруге міндетті. Лицензиат тиісті жазбаша өтініш берген күннен бастап лицензиар он күн ішінде лицензияны қайта рәсімдейді. Лицензия «Лицензия туралы» Заңмен белгіленген мерзімге беріледі. Лицензиардың басшысы не осыған уәкілетті адам лицензияға қол қояды және лицензиардың мөрімен куәландырылады. Туризмнің ұйымдық нысаны — халықаралық және ішкі туризм. Халықаралық туризмге: [[File:Linggu-Stone-Tortoise-tourists-2904.jpg|thumb|left|Қытайлық туристтер тасбақаны қарауда]] '''Келу туризмi''' — Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұрмайтын адамдардың Қазақстан Республикасы шегiндегi саяхаты;</br> '''Шығу туризмi''' — Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Рес-публикасында тұрақты тұратын адамдардың басқа елге саяхатын қамтиды. '''Ішкi туризм''' — Қазақстан Республикасының азаматтары мен оның аумағында тұрақты тұратын адамдардың Қазақстан Республикасының шегiндегi саяхаты кіреді.Туристік қызмет сферасының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маркетингтік аспектілері нарықты зерттеу, тұтынушылардың сұранысы мен талғамын анықтау, ассортименттік, баға, өткізу, жылжыту саясаттарын әзірлеуді қамтиды. Мысалы, туризмі жақсы дамыған мемлекеттер бюджеттен жарнамаға қаражат бөле отырып тур өнімді жылжыту саясатын жүргізеді. Түркияда туристік компаниялардың персоналды оқыту және әлемдік нарыққа фирмалық марканы жылжыту шығындары бюджет есебінен қайтарылады. Қазақстанда кіру туризмін дамыту үшін ҚР-ның шетелдегі елшіліктерінде, ірі әуежайларда ақпарат орталықтарын құру, отандық туризмді насихаттайтын видеороликтер шығару керек. ==Туристік қызметтер бағасы== [[File:Gizeh Cheops BW 1.jpg|thumb|250px|right|Хеопс пирамидасы,Египет]] Бағалардың өзгеруі туралы ақпараттарды жинау республика астанасында, Алматы қаласында, барлық облыс орталықтарында және қалалар мен аудан орталықтарының іріктелген шеңберінде жүзеге асырылады. Сауда және қызмет көрсету саласының базалық кәсіпорындарын таңдау сол орында жүзеге асырылады. Сауда және қызмет көрсету түрлерінің барлық объектілері іріктеледі, яғни ол зерттеуге ұсынылатын әртүрлі деңгейдегі сауда орындары мен көпшіліктің сұранысындағы тауарларды (қызметтерді) тұрақты өткізетін сауда кәсіпорындары үшін қажет. Бағалар туралы ақпарат жинау тікелей тауарларды (қызметтерді) өткізу орындарында баға тіркеушілермен жүргізіледі. Зерттеу жүргізілген күні қолма-қол төленген бағалар, салықтарды қоса, бірақ оларды жеткізу үшін қосымша алымдарды қоспай тіркеледі. Республика бойынша орташа бағаның деңгейі жекелеген өңірлердегі баға деңгейінің орташа арифметикалық салмақтағы шамасымен анықталады. Үй шаруашылығы — бірге тұратын, өз табыстары мен мүлкін біріктіретін (толық немесе ішінара) және тауарлар мен қызметтердің белгілі бір түрлерін, ең бастысы тұрғын үй мен тамақ өнімдерін бірлесіп тұтынатын адамдардың шағын тобы. Үй шаруашылығы бір адамнан да тұруы мүмкін. Тұтыну шығыстары — халықтың тұтыну тауарлары мен көрсетілетін қызметтерге бағытталған ақшалай шығыстарының бөлігі. Бұған тамақ өнімдерін сатып алу, үйден тыс тамақтану, алкогольді ішімдіктер, темекі өнімдерін, азық-түлік емес тауарлары мен ақылы қызметтер сатып алу шығыстары кіреді. ==Дерек көздер== *http://kze.docdat.com/docs/279/index-1022579.html *http://www.testent.ru/publ/kazak_tili_sabagi/aza_standa_y_turizm/3-1-0-697 *http://cyberleninka.ru/article/n/chto-takoe-turizm [[Санат:Туризм]] ax0w00w7jy9fa1geymet0u5472on649 Израилдегі мұражайлар 0 509575 3057077 2901161 2022-08-03T08:11:42Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Израиль мұражайы''' - елдің ең ірі және маңызды мәдениет институты болып саналады. Жалпы Израильда 200-ден астам мұражай бар<ref name="mfa">{{cite web|datepublished=2013 |url=http://mfa.gov.il/MFARUS/AboutIsrael/Culture/Pages/FactsCultureMuseums.aspx |title=Музеи|publisher=Министерство иностранных дел Израиля|accessdate=2014-1-4}}</ref>. Мұражайлар санын адам басына шаққанда - Израильде ең көп саны болады<ref>[http://mignews.com/news/society/world/311009_183924_29729.html Арсенал ВВС Израиля самый большой в мире, после США] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101220145249/http://mignews.com/news/society/world/311009_183924_29729.html |date=2010-12-20 }} [[MIGnews]]</ref><ref name="imj">{{cite web|url=http://www.imj.org.il/eng/about/index.html|publisher=The Israel Museum, Jerusalem|title=About the Museum|accessdate=13 тамыз 2007|archiveurl=http://www.webcitation.org/616BXlSLF|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Онда 500 мыңнан астам тарихи жәдігерлер қойылған. Оның ішінде ешбір мұражайда кездеспейтін бірегей ежелгі орама қағаздар, әлемдегі ең ежелгі діни қолжазбалар бар. Мұражай құрамында мүсіндер бағы мен Өлі теңізден табылған құнды жәдігерлер қойылған. Ең ірі мұражайлар [[Иерусалим]]да, [[Тель-Авив]]те және [[Хайфа]]да орналасқан. Мемлекеттік мұражайлармен қатар жеке тұлғалар және қоғамдар жасаған мұражайлары да бар. == Ең ірі мұражайлар == [[Сурет:Yad Vashem Hall of Names by David Shankbone.jpg|300px|thumb|[[Яд ва-Шем]]]] [[Иерусалим]]дағы [[Израиль мұражайы]] - Израильдің мәдениетінің ең ірі мекемесі болады.<ref name="imj"/>. Бұл жерде Өлі теңіздің Құрман бұрама қағаздары сақталған<ref>{{cite web|url=http://www.imj.org.il/eng/shrine/index.html|publisher=The Israel Museum, Jerusalem|title=Minting in the Land of Israel|accessdate=7 шілде 2008|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/616BYt6Tp|archivedate=2011-08-21}}</ref> және тағы басқа еврейлер мәдениетінің, тарихының жәдігерлер қойылған.<ref name="imj"/> [[Холокост]] мұражайы «[[Яд ва-Шем]]»&nbsp;— ақпаратқа арналған әлемдегі ең ірі мұражай<ref>{{cite web|url=http://www.yadvashem.org/hp_rus.htm|publisher=[[Яд ва-Шем]]|title=Национальный Мемориал Катастрофы ('''Шоа''') и Героизма|accessdate=7 шілде 2008|archiveurl=http://www.webcitation.org/616BZet75|archivedate=2011-08-21}}</ref> [[Сурет:Jerusalem Schrein des Buches BW 1.JPG|300px|thumb|[[Кітап мұражайы]] ]] '''Кітап мұражайы''', израильдіктердің бүкіл тарихын көз алдыңа әкелетін ежелгі шеберлердің туындылары, тіпті, балаларға арналған бөлімі де бар. '''[[Адам және тірі табиғат мұражайы]]''' - адам мен бүгінгі табиғаттың өзара қарым-қатынасына арналған.Табиғатты қорғау мақсатында ойлап табылған заманауи техникалық құралдарға қойылған,Табиғат пен адам әлеміндегі жаңалықтар жәдігерлері ұдайы жаңаланып тұрады. Израильдегі '''[[Автобус мұражайы]]''' - тақырыптық жағынан әлемдегі ең ірі мұражай.Онда жүздеген автобус түрлерін тамашалай аласың.Мұражайдан әрбір автобустың тарихы мен Израиль мен Палестина тарихында болған көлік түрлерімен де танысуға болады.Ең алғашқы жолаушыларды тасымалдау көлігінен бастап бүгінгі сапасы ең жоғары автобусқа дейінгі аралыққа саяхат жасауға жағдай жасалған. == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Израиль]] [[Санат:Мұражайлар]] mfp0i3hai7n9xje26jahx55inslu28c Луис Суарес 0 522756 3056850 3052807 2022-08-02T14:31:45Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 220px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 см<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 кг<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32)}} |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0) |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (67) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, Сальто, Уругвай) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[File:Luis Suarez in training 2013.jpg|thumb|269x269px|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|right]] === Командалық === '''Насьональ''' * Уругвай чемпионы: 2005/06 '''Аякс''' * Нидерланд чемпионы: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 '''Ливерпуль''' * Лига кубогы: 2011/12 '''Барселона''' * Испания чемпионы (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * Испания кубогы (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * Испания суперкубогы (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * Клубтар әлем чемпионаты: 2015 '''Атлетико Мадрид''' * Испания чемпионы: 2020/21 '''Уругвай''' * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * Уругвай ұлттық құрамасының үздік мергені: 59 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://int.soccerway.com/players/luis-suarez/2290/soccerway.com сайтындағы мәлімет] * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} * [http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 Луис Суарестің биографиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629005719/http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 |date=2014-06-29 }} Edfootball.com сайтында{{ref-ru}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] 7zm3arecep5n1607eu3vue0bbh0pxo7 3056852 3056850 2022-08-02T14:35:53Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 220px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 см<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 кг<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (67) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, Сальто, Уругвай) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[File:Luis Suarez in training 2013.jpg|thumb|269x269px|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|right]] === Командалық === '''Насьональ''' * Уругвай чемпионы: 2005/06 '''Аякс''' * Нидерланд чемпионы: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 '''Ливерпуль''' * Лига кубогы: 2011/12 '''Барселона''' * Испания чемпионы (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * Испания кубогы (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * Испания суперкубогы (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * Клубтар әлем чемпионаты: 2015 '''Атлетико Мадрид''' * Испания чемпионы: 2020/21 '''Уругвай''' * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * Уругвай ұлттық құрамасының үздік мергені: 59 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://int.soccerway.com/players/luis-suarez/2290/soccerway.com сайтындағы мәлімет] * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} * [http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 Луис Суарестің биографиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629005719/http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 |date=2014-06-29 }} Edfootball.com сайтында{{ref-ru}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] kqw27mji67dwdblbbotfiqt5ky6rlyv 3056857 3056852 2022-08-02T14:51:23Z Ұлы Тұран 120792 /* Сыртқы сілтемелер */ wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 220px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 см<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 кг<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (67) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, Сальто, Уругвай) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[File:Luis Suarez in training 2013.jpg|thumb|269x269px|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|right]] === Командалық === '''Насьональ''' * Уругвай чемпионы: 2005/06 '''Аякс''' * Нидерланд чемпионы: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 '''Ливерпуль''' * Лига кубогы: 2011/12 '''Барселона''' * Испания чемпионы (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * Испания кубогы (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * Испания суперкубогы (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * Клубтар әлем чемпионаты: 2015 '''Атлетико Мадрид''' * Испания чемпионы: 2020/21 '''Уругвай''' * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * Уругвай ұлттық құрамасының үздік мергені: 59 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://int.soccerway.com/players/luis-suarez/2290/soccerway.com сайтындағы мәлімет] * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} * [http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 Луис Суарестің биографиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629005719/http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 |date=2014-06-29 }} Edfootball.com сайтында{{ref-ru}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] 8x2pu1kktv4mthhfr4ufs9bs27rhnko 3056862 3056857 2022-08-02T15:16:36Z Ұлы Тұран 120792 /* Сыртқы сілтемелер */ wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 220px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 см<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 кг<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (67) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, Сальто, Уругвай) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[File:Luis Suarez in training 2013.jpg|thumb|269x269px|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|right]] === Командалық === '''Насьональ''' * Уругвай чемпионы: 2005/06 '''Аякс''' * Нидерланд чемпионы: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 '''Ливерпуль''' * Лига кубогы: 2011/12 '''Барселона''' * Испания чемпионы (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * Испания кубогы (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * Испания суперкубогы (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * Клубтар әлем чемпионаты: 2015 '''Атлетико Мадрид''' * Испания чемпионы: 2020/21 '''Уругвай''' * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * Уругвай ұлттық құрамасының үздік мергені: 59 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://int.soccerway.com/players/luis-suarez/2290/soccerway.com сайтындағы мәлімет] * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} * [http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 Луис Суарестің биографиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629005719/http://edfootball.com/articles/lichnosti/kannibal-iz-ayaksa-3895 |date=2014-06-29 }} Edfootball.com сайтында{{ref-ru}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Гронинген ФК ойыншылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] ihwx237h15ureif3rfcfzucamfpdz8w 3056865 3056862 2022-08-02T15:30:08Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 220px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 [[сантиметр|см]]<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 [[килограмм|кг]]<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (67) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, Сальто, Уругвай) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[Сурет:Luis Suarez in training 2013.jpg|нобай|269x269нүкте|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|оңға]] === Командалық === ; Насьональ * Уругвай чемпионы: 2005/06 ; Аякс * Нидерланд чемпионы: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 ; Ливерпуль * Лига кубогы: 2011/12 ; Барселона * Испания чемпионы (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * Испания кубогы (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * Испания суперкубогы (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * Клубтар әлем чемпионаты: 2015 ; Атлетико Мадрид * Испания чемпионы: 2020/21 ; Уругвай құрамасы * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * Уругвай ұлттық құрамасының үздік мергені: 59 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Гронинген ФК ойыншылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] eiwbx0v0cr4ewbjmu81pu80dbz67tvc 3056867 3056865 2022-08-02T15:41:00Z Ұлы Тұран 120792 /* Жетістіктері */ wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 230px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 [[сантиметр|см]]<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 [[килограмм|кг]]<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (68) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, [[Сальто]], [[Уругвай]]) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[Сурет:Luis Suarez in training 2013.jpg|нобай|269x269нүкте|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|оңға]] === Командалық === ; Насьональ * [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай чемпионы]]: 2005/06 ; Аякс * [[Футболдан Нидерланд чемпионаты|Нидерланд чемпионы]]: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 ; Ливерпуль * Лига кубогы: 2011/12 ; Барселона * [[Футболдан Испания чемпионаты|Испания чемпионы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * [[Футболдан Испания Кубогы|Испания кубогы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * [[Футболдан Испания суперкубогы|Испания суперкубогы]] (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * [[Футболдан клубтар арасындағы әлем біріншілігі|Клубтар әлем чемпионаты]]: 2015 ; Атлетико Мадрид * Испания чемпионы: 2020/21 ; Уругвай құрамасы * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] үздік мергені: 68 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Гронинген ФК ойыншылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] n1g1kmkquxbgccf3769ckmsx031c5sw 3056869 3056867 2022-08-02T15:47:44Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 230px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 [[сантиметр|см]]<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 [[килограмм|кг]]<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = 9 |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (68) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, [[Сальто]], [[Уругвай]]) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес [[Нидерланд|Голандияда]] Эредивизиде ойнайтын «Гронинген» клубына ауысты. 2007 жылы «Аякс» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, Йохан Круифф, Марко ван Бастен және Деннис Бергкамп үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "Ливерпуль" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[Сурет:Luis Suarez in training 2013.jpg|нобай|269x269нүкте|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейіңгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделердіде көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес Атлетико Мадрид сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып Атлетико Мадрид сапынан кетті. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «Сандерленданы» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|оңға]] === Командалық === ; Насьональ * [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай чемпионы]]: 2005/06 ; Аякс * [[Футболдан Нидерланд чемпионаты|Нидерланд чемпионы]]: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 ; Ливерпуль * Лига кубогы: 2011/12 ; Барселона * [[Футболдан Испания чемпионаты|Испания чемпионы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * [[Футболдан Испания Кубогы|Испания кубогы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * [[Футболдан Испания суперкубогы|Испания суперкубогы]] (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * [[Футболдан клубтар арасындағы әлем біріншілігі|Клубтар әлем чемпионаты]]: 2015 ; Атлетико Мадрид * Испания чемпионы: 2020/21 ; Уругвай құрамасы * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] үздік мергені: 68 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Гронинген ФК ойыншылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] 3af4fzziv7cs179qxrkormjfbgxhf2n 3057059 3056869 2022-08-03T07:32:30Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 230px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 [[сантиметр|см]]<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 [[килограмм|кг]]<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = 9 |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (68) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, [[Сальто]], [[Уругвай]]) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес Голандияда [[Футболдан Нидерланд чемпионаты|Эредивизиде]] ойнайтын «[[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]<nowiki/>» клубына ауысты. 2007 жылы «[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]<nowiki/>» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, [[Йохан Кройф]], [[Марко ван Бастен]] және [[Деннис Бергкамп]] үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "Ливерпуль" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[Сурет:Luis Suarez in training 2013.jpg|нобай|269x269нүкте|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейінгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделер көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес «Атлетико Мадрид» сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып «Атлетико Мадрид» сапынан кетті. 2022 жылы карьерасын бастаған «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубына оралды. Клубпен 6 айлық келісімшарт жасасты, тағы 2023 жылға дейін ұзартуға мүмкіндігі бар. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «[[Сандерленд (футбол клубы)|Сандерлендті]]<nowiki/>» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|оңға]] === Командалық === ; Насьональ * [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай чемпионы]]: 2005/06 ; Аякс * [[Футболдан Нидерланд чемпионаты|Нидерланд чемпионы]]: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 ; Ливерпуль * Лига кубогы: 2011/12 ; Барселона * [[Футболдан Испания чемпионаты|Испания чемпионы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * [[Футболдан Испания Кубогы|Испания кубогы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * [[Футболдан Испания суперкубогы|Испания суперкубогы]] (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * [[Футболдан клубтар арасындағы әлем біріншілігі|Клубтар әлем чемпионаты]]: 2015 ; Атлетико Мадрид * Испания чемпионы: 2020/21 ; Уругвай құрамасы * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] үздік мергені: 68 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Гронинген ФК ойыншылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] cm8lq57o6eu35itqlnfjimotos7swkr 3057061 3057059 2022-08-03T07:34:57Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Луис Суарес |толық аты = Луис Альберто Суарес Диас |лақап аты = ''El Pistolero (Атқыш)'' |сурет = Luis Suárez Atlético Madrid.jpg |сурет ені = 240px |туған күні = 24.01.1987 |туған жері = Сальто, Уругвай |азаматтығы = {{байрақ|Уругвай}} |бойы = 182 [[сантиметр|см]]<ref name="ls">{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2017-2018/luis-suarez|title=Luis Suárez|publisher=FC Barcelona|lang=en|accessdate=2017-26-11}}</ref> |салмағы = 86 [[килограмм|кг]]<ref name="ls"/> |позиция = [[шабуылшы]] |қазіргі клуб = {{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]] |номері = 9 |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1991—1994|{{ту|Уругвай}} Депортиво Артигас| |1994—2000|{{ту|Уругвай}} Уррета| |1998—2005|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]}} |клубтары = {{футбол карьерасы |2005—2006|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|27 (10) |2006—2007|{{ту|Нидерланд}} [[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]|29 (10) |2007—2011|{{ту|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]|110 (81) |2011—2014|{{ту|Англия}} [[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]|110 (69) |2014—2020|{{ту|Испания}} [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]|191 (147) |2020—2022|{{ту|Испания}} [[Атлетико Мадрид]]|67 (32) |2022—|{{ту|Уругвай}} [[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2006—2007|{{ту|Уругвай}} Уругвай U20|4 (2) |2012|{{ту|Уругвай}} Уругвай U23|4 (3) |2007—|{{футбол|Уругвай}}|132 (68) }} |медальдары = {{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}} {{медаль|Алтын|[[Футболдан Америка кубогы 2011|Аргентина 2011]]}} }} '''Луис Альберто Суарес Диас''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}}; [[1987 жыл]]ы [[24 қаңтар]]да туған, [[Сальто]], [[Уругвай]]) — уругвайлық футболшы, "[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]" клубы мен [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] шабуылшысы. 19 жасында Суарес Голандияда [[Футболдан Нидерланд чемпионаты|Эредивизиде]] ойнайтын «[[Гронинген (футбол клубы)|Гронинген]]<nowiki/>» клубына ауысты. 2007 жылы «[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]<nowiki/>» командасында өнер көрсетті. 2008/09 маусымдарында өз командасында жыл ойыншысы деп танылды. Келесі жылғы маусымда Суарес аталмыш команданың капитаны болды, сол командада 33 матч өткізіп 35 гол соғып, ол Нидерландияда жыл ойыншысы екенін Эредивизи мойындады. 2010/11 маусымда Суарес өз командасына 100 деген гол сыйлап, [[Йохан Кройф]], [[Марко ван Бастен]] және [[Деннис Бергкамп]] үздіктер қатарына қосылды. 2011 жылдың қаңтарында Суарес "[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпуль]]" құрама-командасына ауысты. Оны 26,5 млн € (22,8 млн £)-ға сатып алды.Сол маусымда артта қалған "Ливерпуль" командасына Суарес 12 орыннан 6 орынға көтерілуге көмектесті. 2012 жылы ақпанда Суарес Лига Кубок финалында "Қызылдар" құрамында өнер көрсетіп, өзінің алғашқы олжасын қанжығасына байлады. == Карьерасы == === Клубтық === 2003 жылы Суаресті мемлекеттегі 2 атақты клубтың бірі - «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубының қатарына алды. Осы клубтың Суарес негізгі құрамда ойнады. 2005/2006 жылғы маусымда Суарес 29 ойын өткізіп, 12 гол соқты, осы голдар оған чемпион атағын алуға көмектесті. 2006 жылы Суарес 800 мың еуроға Голландия елінің "[[Гронинген]]" құрама-командасына ауысты. Ол осы командада 29 ойын өткізіп, 10 гол соқты. 2007 жылы Суарес 7,5 млн еуро сатылып, "[[Аякс (футбол клубы, Амстердам)|Аякс]]" командасына ауысты. Ол бұл командада 2011 жылға дейін өнер көрсетті. 2007 жылдан бастап, Суарес Уругвай мемлекетінің құрамасына қабылданды. "Аякста" 1 маусымда 33 кездесу өткізіп, 17 гол соқты. 2008/09 маусымда 31 кездесу өткізіп, 22 гол салды (үздік бомбардир атанды). 2011 жылы 28 қаңтарда «Аякс», «[[Ливерпуль (футбол клубы)|Ливерпульмен]]<nowiki/>» келісімге отырып, Суаресті сатып алғаны жарияланды, Суарес 26,5 миллион еуроға ауысты. Суареске "Ливерпульда" 7-ші нөмірді берді. "Ливерпуль" командасында Суарес бірінші голын «[[Сток Сити]]<nowiki/>» командасына соқты. 2011 жылы 6 наурызда Суарес "Ливерпульға" «[[Манчестер Юнайтед|Манчестер Юнайтедті]]<nowiki/>» жеңуге көп көмегін тигізді (3:1). 20 наурызда «Сандерлендом» командасымен болған кездесуде, Суарес соңғы минуттарда эффектті гол соғып "Қызылдарға" жеңіс сыйлады. Наурыз айының соңына қарай Суарес "Ливерпульдағы" мықты ойыншы атанды. 2013 жылы 21 сәуірде «Ливерпуль» және «[[Челси (футбол клубы)|Челси]]<nowiki/>» арасындағы кездесу де, кездесу аяқталуына 7 минут қалған Суарес гол соғып, есепті теңестіріп (2:2), тең ойын жасады. 2014 жылы Суарес "Ливерпульдағы" жалақысы ең көп футболшы болды, оның жалақысы 200 мың фунтты құрады. Оның құқығы бойынша ол басқа елдерге сатылса 100 млн фунтты құрады, ал англия елінде ол 130 млн фунтты құрады. 2014 жылы 1 қаңтарда 15-кездесудегі 20 голын соғып, [[Англия Премьер-лигасы|Англия-Премьер лигасында]] чемпионат рекордын орнатты. [[Сурет:Luis Suarez in training 2013.jpg|нобай|269x269нүкте|Суарес жаттығуда]] 2014 жылы 14 шілдеде Суарестің "[[Барселона (футбол клубы)|Барселонаға]]" көшкені белгілі болды. "Барселонамен" келісім шарты 5 жылды құрайды. Бұл ойыншының бағасы 70 млн еуро болды. Луис Суарес [[Лионель Месси|Месси]], [[Неймар]] үштігімен көптеген гол соғып жүлделер ұтты. Барселонаның басты Мессиден кейінгі лидері болды. Барселона тарихында бомбардилер арасыңда үшінші орынға жайғасты. Барселона да жүріп жеке жүлделер көптеп ұтты. 2020 жылы Барселона Луис Суареспен келісім шартты бұзды. Содан кейін еркін агент атанған Суарес «Атлетико Мадрид» сапына қосылды. 2020 жылы қыркүйекте "[[Атлетико Мадрид|Атлетико Мадридке]]" ауысты. Луис Суарес Атлетико Мадрид сапында 30 аса гол соқты. Луис Суарес [[Футболдан Испания чемпионаты 2020/21|2020/21 жылғы Испания біріншілігінде]] Атлетико Мадридтің чемпион болуына үлкен себепкер болды. 2022 жылы клубпен болған 2 жылдық келісім шарт аяқталып, Луис Суарес еркін агент болып «Атлетико Мадрид» сапынан кетті. 2022 жылы карьерасын бастаған «[[Насьональ (футбол клубы, Монтевидео)|Насьональ]]<nowiki/>» клубына оралды. Клубпен 6 айлық келісімшарт жасасты, тағы 2023 жылға дейін ұзартуға мүмкіндігі бар. == Жеке өмірі == Суарес отбасындағы 4 дүниеге келген бала. Олар 7 ағайынды болған. 2009 жылы Суарес бала кездегі ғашығы Софье Бальбиге үйленді. 2010 жылы 5 тамызда өмірге Дельфина деген қызы келді. 2013 жылы 26 тамызда Софья дүниеге Бенхамин атты ұлды алып келді. Суарес баласының туылғаның «[[Сандерленд (футбол клубы)|Сандерлендті]]<nowiki/>» жеңіп, соғылған голдан кейін атап өтті. == Жетістіктері == [[Сурет:Luis Suarez - CA2011 mvp award (cropped).jpg|130px|оңға]] === Командалық === ; Насьональ * [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай чемпионы]]: 2005/06 ; Аякс * [[Футболдан Нидерланд чемпионаты|Нидерланд чемпионы]]: 2010/11 (постфактум) * Нидерланд кубогы: 2009/10 ; Ливерпуль * Лига кубогы: 2011/12 ; Барселона * [[Футболдан Испания чемпионаты|Испания чемпионы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2018/19 * [[Футболдан Испания Кубогы|Испания кубогы]] (4): 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18 * [[Футболдан Испания суперкубогы|Испания суперкубогы]] (2): 2016, 2018 * [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасы]]: 2014/15 * [[УЕФА Суперкубогы|УЕФА суперкубогы]]: 2015 * [[Футболдан клубтар арасындағы әлем біріншілігі|Клубтар әлем чемпионаты]]: 2015 ; Атлетико Мадрид * Испания чемпионы: 2020/21 ; Уругвай құрамасы * [[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]: 2011 === Жеке === * [[Уругвай Ұлттық футбол құрамасы|Уругвай құрамасының]] үздік мергені: 68 гол * Америка кубогының үздік футболшысы: 2011 * Уругвай құрамасының үздік футболшысы (4): 2010, 2011, 2012, 2016 * Нидерланд чемпионатының үздік мергені: 2009/10 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.luissuarez.co.uk/ Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130617223016/http://www.luissuarez.co.uk/ |date=2013-06-17 }} * [http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez «Ливерпуль» бетіндегі парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228105433/http://www.liverpoolfc.com/team/first-team/player/luis-suarez |date=2014-02-28 }} * [http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez АПЛ-дегі жеке профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706201522/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.overview.html/luis-suarez |date=2014-07-06 }} * [http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1224 LFCHistory.net] {{ref-en}} [[Санат:Уругвай футболшылары]] [[Санат:Гронинген ФК ойыншылары]] [[Санат:Ливерпуль ФК ойыншылары]] [[Санат:Барселона ФК ойыншылары]] [[Санат:Аякс Амстердам ФК ойыншылары]] [[Санат:Уругвай Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] [[Санат:Атлетико Мадрид ФК ойыншылары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК ойыншылары]] jw2jzgujobdddxkhgyidm65rb02i0xd Өмір 0 527985 3056892 3056585 2022-08-02T16:53:19Z СеніңШешең 121905 wikitext text/x-wiki {{Біріктірілсін|Тіршілік}} [[Сурет:Eukaryota diversity 1.JPG|нобай|[[Эукариоттар]] алуантүрлілігі: [[қасқыр]], Amanita caesarea, Entodinium, Sequoiadendron giganteum, гүлдеген [[балдыр]]лар, Chrysotoxum verralli, Xanthoparmelia [[қына]]сы, Dictyostelium және бағана [[маржан]].]] '''Тіршілік''' дегеніміз биологиялық процестерді жүргізе алатын ''тірі'' материяны ''тірі емес'' материядан бөлетін қасиеттер жиынтығы және сол процестің өзі. Тіршіліктің құрылым, гомеостаз, метаболизм, бейімделу, өсу, көбею және стимулдарға жауап беру сияқты ерекше белгілері бар.<ref name="campbell">{{Cite book|chapter=1|title=Campbell Biology|басылым=12|беттері=3|isbn=9780135988046|тіл=en}}</ref><ref>{{cite web|year=2006|url=http://www.calacademy.org/exhibits/xtremelife/what_is_life.php|title=Definition of Life|publisher=California Academy of Sciences|accessdate=2007-01-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/6179x0IZX|archivedate=2011-08-22|lang=en}}</ref>{{Өту|#Тіршілік қасиеттері}} Тіршілік көптеген пішінде кездеседі, мысалы [[Бактериялар|бактериялар]], [[Жануарлар|жануарлар]], [[Өсімдіктер|өсімдіктер]], т.с.с. Тіршілікті зерттейтін ғылым [[Биология|биология]] деп аталады. Жердегі тіршіліктің негізгі бірлігі ― [[жасуша]], [[Тұқым қуалаушылық|тұқым қуалаушылық]] бірлігі ― [[ген]]. Жасушаның екі түрі бар: [[Прокариоттар|прокариоттық]] және [[Эукариоттар|эукариоттық]], екеуі де [[Жасуша мембранасы|мембранамен]] қоршалған, ішінде [[ақуыз|ақуыздар]] мен [[Нуклеин қышқылдары|нуклеин қышқылдары]] сияқты биомолекулалар бар [[цитоплазма]]дан тұрады. Жасушалар [[Жасушаның бөлінуі|жасуша бөлінуі]] процесі арқылы көбейеді. Бұл процесте ата-аналық жасуша бөлініп, өз генетикалық материалын пайда болған туынды жасушаларға береді. == Тіршілік қасиеттері == [[Сурет:Sunflower macro wide.jpg|нобай|[[Күнбағыс]] [[гүлшоғыр]]ындағы күрделі ұйымдасу.]] Тіршілікті ерекшелейтін бірнеше қасиеті бар. Солардың ішіне кіретіні: организация, гомеостаз, метаболизм, бейімделу, өсу, көбею, стимулдарға жауап беру, т.б.<ref name="campbell"/><ref name="шілдебаев">{{cite book|chapter=1|бөлім=1|title=Биологияға кіріспе|жыл=2016|авторы=Ж. Шілдебаев, А. Ермекбаева|орны=Астана|баспасы="Фолиант" баспасы|беттері=9―12|isbn=978-601-302-383-0|lang=kk}}</ref><ref name="көшкімбаева-өмір">{{cite book|title=Қазіргі жаратылыстану концепциялары (биология)|chapter=2.2|жыл=2018|авторы=К. Кошкимбаева, Г.А. Тусупбекова, А. Ыдырыс, Г.К. Атанбаева және т.б.|орны=Алматы|баспасы="Қазақ университеті" баспасы|беттері=28―29|isbn=978-601-04-3135-5|lang=kk}}</ref> === Ұйымдасу === Барлық ағзаның барлық элементі бір-бірімен байланысып, тіршілікті сақтай алатын құрылымды құрады.<ref name="шілдебаев"/><ref name="көшкімбаева-өмір"/> Ұйымдасудың мысалы ретінде [[Орган (анатомия)|орган]]дарды келтіруге болады. Бір қызмет атқаруға бейімделген [[жасуша]]лар және жасушалардан құралған [[ұлпа]]лар бір жерде шоғырланып, орган құрады. Басқа мысал ― [[гүл]]дің құрылысы. Гүл белгілі бір жолмен құрылғандықтан, [[Жәндіктер|жәндік]]тер оған назарын аударып, түбіндегі шірнені алуға тырысады. Гүлдің ішіне кірген соң, жәндікке [[тозаң]] жұғады да, жәндікпен бірге басқа гүлдерге таралады.<ref>{{Cite book|авторы=Мұхитдинов Н.М. және т.б.|жыл=2001|title=Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы|басылым=2|орны=Алматы|баспасы=“Қазақ университеті” баспасы|беттері=244|isbn=9965-489-59-9|lang=kk}}</ref> Бұл [[тозаңдану]]ды жеңілдетуге арналған құрылыс бейімделуі. === Гомеостаз === [[Гомеостаз]] деген [[ағза]]ның тіршілік ететін сыртқы ортасының өзгеруіне қатысты тұрақты қалыпта ұстау немесе реттеу үрдісі, өзін-өзі реттеу механизмі арқылы негізгі [[физиология]]лық қызметтерінің тұрақтылығы ― өзін-өзі реттеушілік. Гомеостаз арқылы тірі ағзалар ішіндегі процестері мен құрылымының ерекшелігін сақтап тұрады.<ref name="шілдебаев"/><ref name="көшкімбаева-өмір"/> === Метаболизм === Кез келген тіршілік иесі [[Термодинамика|термодинамика]]лық тұрғыдан энергетикалық ашық (ортамен энергия алмасатын) жүйе болғандықтан, ол өзінің гомеостазын сақтау үшін бір жерден [[энергия]] алып, оны басқа жерде жұмсауға мәжбүр. [[Метаболизм]] дегеніміз сол энергия алмасу мен ағза бойындағы химиялық реакцияларды үйлестіріп басқаратын процесс.<ref name="шілдебаев"/><ref name="көшкімбаева-өмір"/> === Көбею === Тірі ағзалар өзін-өзі жаңғыртады, яғни [[көбею]] арқылы олар өлімнен кейін генетикалық материалын басқа ағзаларға қалдырады. Олар да, өз кезегінде, көбейеді. Дегенмен, ағза көбеюі көптеген жағдайларға тәуелді. Мысалы, ол өмір сүрген жердің қорегі жеткіліксіз болса немесе температура, ылғалдық сияқты физикалық параметрлері ыңғайсыз болса, ағза аз көбейеді немесе мүлде көбеймейді. Сонымен қатар, ағзалар бір-бірімен бәсекелеседі. Гендері мықтырақ, яғни өмір сүру ортасына жақсырақ бейімделген ағза көбірек тұқым қалдырып, жақсырақ гендер таратады. Бұл ― [[Табиғи сұрыптау|табиғи сұрыпталу]]ға басты алғышарт.<ref name="көшкімбаева-өмір"/> === Бейімделу === Ағзалардың бәрі [[тұқым қуалаушылық]] қабілетіне ие, яғни олар өз қасиеттерін ұрпағына бере алады.<ref name="көшкімбаева-өмір"/> Оның негізінде нуклеин қышқылы синтезі жатады, және сол синтез өте дәл жұмыс істейтін болса да, мінсіз емес болғандықтан, нуклеин қышқылы тізбегінде қателіктер ― [[мутация|мутациялар]] ― пайда болады. Мутациялардың көбі зиянды болғанымен, кейбірі ағзаға пайда тигізуі мүмкін. Пайдалы мутациясы бар ағза басқалармен сәтті бәсекелесіп, мүмкін болғанша көп ұрпақ шығарып, соларға өзінің гендерін берсе, мутация [[популяция|популяцияда]] орнығады. Соның арқасында ағзаларда [[өзгергіштік]] қасиеті бар. Уақыт өте келе, гендер өзгеріп сұрыптала келе, [[Түр (биология)|түр]]лер де өзгеріп, өмір сүру ортасына бейімделеді. Бұл процесті [[эволюция]] деп атайды.<ref name="шілдебаев"/><ref name="көшкімбаева-өмір"/> === Өсу === Тірі ағзалар даму ([[онтогенез]]) барысында әдетте не массасын үлкейтеді, не жасуша санын арттырады, бірақ кейбір кезде екеуі де қатар жүреді.<ref name="шілдебаев"/> Өскенде, ағзалар бүкіл генетикалық әлеуетін ашып, құрылымдарын, метаболизм жолдарын және, бар болса, органдарының бәрін дамытады. === Стимулдарға жауап беру === Стимулдарға жауап беру немесе [[тітіркену]] дегеніміз белгілі факторлардың әсерінен спецификалық жауап қайтару. Тітіркену барлық ағзада кездеседі. Мысалы, [[өсімдіктер]]де [[Тропизмдер|тропизм]]дер бар. [[Өркен]] энергияны тиімді жұмсау үшін [[Күн (жұлдыз)|күн]] жарығы түскен бағытпен өседі. [[Тамыр (өсімдік органы)|Тамыр]]лар болса, [[гравитация]] бағытымен, яғни төмен, өсіп ұзарады. [[Жануарлар]]ға келсек, олар да сыртқы және ішкі стимулдарға өте жылдам жауап беретін жүйке жүйесі бар. Дамыған жануарларда [[инстинкт]]ер, [[рефлекс]]тер және тағы басқа күрделі сигнал өңдеу центрлері бар. [[Ми]]ы және [[сана]]сы ең жоғары дамыған жануар ― [[адам]].<ref name="шілдебаев"/> Тітіркену қарапайым ағзаларға да тән: біржасушалы саңырауқұлақ [[глюкоза]] [[концентрация]]сы жоғары субстратқа түссе, [[Көмірсулар|қант]] қорытатын [[Ферменттер|фермент]]тер шығарады; [[протист]]ер жарыққа қарай немесе қарсы жүзе алады. == Дереккөздер == {{Дереккөздер|2}} {{stub}} [[Санат:Өмір]][[Санат:Биология]] peyu4zoloraq57nwkw7tpek8qa2eyq0 Кәдімгі шағала 0 528888 3056890 2901299 2022-08-02T16:50:46Z Charlesjsharp 118729 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Black-headed gull in flight.jpg]] → [[File:Black-headed gull (Chroicocephalus ridibundus) in flight.jpg]] taxonomy wikitext text/x-wiki [[File:Chroicocephalus ridibundus (summer).jpg|230px|right|thumb|Кәдімгі шағала жазғы қауырсында]] [[File:Chroicocephalus ridibundus MHNT.ZOO.2010.11.128.1.jpg|thumb|''Chroicocephalus ridibundus'']] [[File:Black-headed Gulls (Larus ridibundus) (W1CDR0001402 BD19).ogg |thumb |Larus ridibundus]] '''Кәдімгі шағала''' ({{lang-la|Larus ridibundus}}) - [[шағалалар|шағала]] отрядына жататын құс. Салмағы 190-300 грам. Ересек шағаланың басы қара қоңыр, арқасы ақшыл сұр, құйрығы мен бауыры ақ сұр, қанатының 1-2 үлкен желпуіш қауырсындарының ұшы қара. Кәдімгі шағала Батыс [[Еуропа]]да, [[Моңғолия]]да, Солтүстік [[Қытай]]да таралған. [[Қазақстан]]да қамыс, қоға, тал қалың өскен өзен, көл жағасында, батпақты шалшық сулы жерледе кездеседі. [[File:Black-headed gull (Chroicocephalus ridibundus) in flight.jpg|230px|thumb|left|Ұшып келе жатқан кәдімгі шағала]] Кәдімгі шағала 2-3 кейде 1-4 жұмыртқа салып, 22-24 күнде мамық қауырсынды, шұбар балапан шығарады. Кәдімгі шағала әр түрлі омытқасыздарды, ұсақ балықтарды, ұсақ кемірушілерді жейді. Кәдімгі шағала - жыл құсы. Ол Атлант мұхитының Еуропа жағалауынан Африкаға дейін, Жерорта теңізі, Қара теңіз, Каспий, Қызыл теңіз жағалауында, Оңтүстік-Шығыс Азияда қыстайды да, көктемде қайтып келеді.<ref>Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы 1974 жыл,5 том, бас редакторы М.Қ.Қаратаев</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Шағалалар]] [[Санат:Еуразия құстары]] cbbhzlli68fp4df15gi8vnuojr3v933 Джордж Ову 0 534376 3056927 2954399 2022-08-02T20:53:37Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Джордж Ову |толық аты = |лақап аты = |сурет = |сурет ені = |атауы = |туылған күні = 7.07.1982 |туылған жері = [[Гана]] |азаматтығы = {{GHA}} |бойы = 190 см |салмағы = 80 кг |позиция = [[қақпашы]] |қазіргі клуб = {{flagicon|Ghana}} [[Секонди Хасаакас]] |номері = 1 |клубтары = {{футбол карьерасы |2000—2001| {{flagicon|Ghana}} [[ Секонди Хасаакас]] | |2002—2004| {{flagicon|Ghana}} [[ Асанте Котоко]]| |2005—2007|{{flagicon|Ghana}} [[Ашанти Голд|Ашанти Голд]]| |2007—2010| {{flagicon|Egypt}} [[ Аль-Масри]] | |2010—2013| {{flagicon|Ghana}} [[ Эбусия Дварфс]] | |2013—о.у.| {{flagicon|Ghana}} [[ Секонди Хасаакас]] | }} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2004|{{flagicon|Ghana}} [[Секонди Хасаакас|Гана жас.]]| |2003—2009|{{flagicon|Ghana}} [[Секонди Хасаакас|Гана]]| }} |ағымдағы клуб туралы мағлұматтарын жаңарту = |ағымдағы құрама туралы мағлұматтарын жаңарту = }} '''Джордж Ову''' (({{lang-en|George Owu}}; [[7 шілде]] [[1982 жыл]]ы [[Аккра]]да, [[Гана]]да өмірге келген))— Ганалық футболшы, қақпашы, қазіргі таңда «Секонди Хасаакас» командасында ойнайды. == Карьерасы == Өзінің футболдық карьерасынның көп бөлігін Ганада өткізген. Өзініңмемлекетінің бірінші орында тұған командаларында ойнаған. Ал 2011-2013 жылдар аралығында египеттік «Аль-Масри» командасында ойнаған. == Жетістіктері == *Гана чемпионы — 1 *Жастар командалары арасында өткен бүкіл дүниежүзілік футболдан чемпионаттың күміс жүлдегері ==Сілтемелер== *[http://www.fifa.com/index.html Fifa сайты]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130511075609/http://www.fifa.com/index.html |date=2013-05-11 }} == Дереккөздер == 1zs7v3brf8v5erdl0bp69kqe5jsbfjb Драгунов мергендік винтовкасы 0 538623 3056950 2954962 2022-08-02T21:46:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:SVD Dragunov.jpg|thumb|Драгунов мергендік винтовкасы]] '''Драгунов мергендік винтовкасы''' - [[Евгения Драгунов]] [[1958]]—[[1963]] жылдары жасап шығарған әйгілі [[винтовка]].<ref name="jones2009">Jones, Richard D. Jane’s Infantry Weapons 2009/2010. Jane’s Information Group; 35 edition (қаңтар 27, 2009). ISBN 978-0-7106-2869-5.</ref> Драгунов мергендік винтовкасы - мергеннің басты қаруы саналады және ол күтпеген жерден шыға келген, жылжып келе жатқан, ашық және бүркемеленген жеке нысандарды жоюға арналған. Сонымен қатар, бұл винтовка өзі оқталатын ерекше қасиетке ие. Яғни, мерген мылтықты ату үшін, оқ қорабындағы оғы таусылғанша оны оқтап артық күш жұмсамайды. ==Сипаттамасы== [[File:Hungarian SVD.JPEG|thumb|Қару қолданыс үстінде]] [[File:Ukrainian Navy 1st Company Marine.jpg|thumb|Драгунов винтовкасы ([[Шотландия]])]] *Механизм: автоматты *Калибр: 7.62 мм *Оқ: 7,62×54R *Салмағы: #оптикалық көздеуіш пен оқ қорабынсыз: 3.7 кг #оқ толтырылған қорабы, көздеуіш және сүңгі-пышақпен қосқанда: 4,52 кг *Ұзындығы: #сүңгі-пышақпен: 1370 мм #сүңгі-пышақсыз: 1225 мм #ұңғының ұзындығы: 620 мм Оқтың алғаш атылғандағы жылдамдығы: 830 м/c *Ұрыстың ату жылдамдығы 1 мин-та: 30 атысқа дейін *Ұңғының күші: 4064 дж *Көздеу ұзақтылығы: #Оптикалық көздеуішпен: 1300 м *Ашық көздеуішпен: 1200 м *Оқ қорабының сыйымдылығы: 10 оқ<ref name="jones2009"/> ==Тарихы== [[1958]] жылы Кеңес әскерінің артиллериялық бас басқармасы (ГРАУ) өзі оқталатын мергендік винтовка жасаудан байқау жариялайды. Кеңес әскерлерінің қару күшін арттыруды мақсат тұтқан бұл байқауда Евгений Драгунов бастаған құрастырушылардың ұжымы жеңіске жетеді. Ал 1963 жылы мергендік винтовкасын жасау жұмыстары толығымен аяқталып, кеңес әскерін қаруландыруда басты рөл атқарды. ==Қолданушы елдер== *{{flag|Afghanistan}}<ref name="miller2001">Miller, David (2001). ''The Illustrated Directory of 20th Century Guns''. Salamander Books Ltd. ISBN 1-84065-245-4.</ref> *{{flag|Albania}}<ref name="bonn2006">The World Defence Almanac 2006, page. 95, Mönch Publishing Group, Bonn 2006</ref> *{{flag|Bangladesh}} *{{flag|Belarus}}<ref name="jones2009">Jones, Richard D. ''Jane's Infantry Weapons 2009/2010''. Jane's Information Group; 35 edition (қаңтар 27, 2009). ISBN 978-0-7106-2869-5.</ref> *{{flag|Bulgaria}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|China}}<ref>[http://www.dragunov.net/ndm86.html NDM-86.] Retrieved on September 21, 2008.</ref><ref>[http://www.norincoequipment.cn/detail_product_English.jsp?productid=91&cssid=1 NDM86.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090106005630/http://www.norincoequipment.cn/detail_product_English.jsp?productid=91&cssid=1 |date=2009-01-06 }} Retrieved on September 29, 2008.</ref> *{{flag|Czech Republic}}<ref>http://www.army.cz/assets/files/9334/zbrane_definit.pdf</ref> *{{flag|Finland}}<ref>{{cite web|url=http://www.mil.fi/maavoimat/kalustoesittely/index.dsp?level=64&equipment=47|title=The Finnish Defence Forces 7.62 TKIV Dragunov|publisher=|accessdate=13 November 2014}}</ref> *{{flag|Hungary}}<ref>http://www.defenseimagery.mil/imagery.html#guid=7712ecc946c9d0cea6d40c00c5c8878f43b1e2d3</ref> *{{flag|India}}<ref name="India">{{cite book | last = Singh | first =Lieutenant General R.K. Jasbir | authorlink = | coauthors = | title =Indian Defence Yearbook | publisher = Natraj Publishers| date = | location = India| pages = 388–391| isbn = 978-81-86857-11-3 }}</ref> *{{flag|Iran}}<ref>http://www.diomil.ir/images/Product/aig/Specifications/sniperrifle.jpg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110717032929/http://www.diomil.ir/images/Product/aig/Specifications/sniperrifle.jpg |date=2011-07-17 }}</ref><ref>{{cite book|last =Walter| first = John| title = Rifles of the World | publisher =Krause Publications| year = 2006| isbn =0-89689-241-7 | pages = 100–101 }}</ref><ref name="Jones">{{cite book|last = Jones| first = Richard| title = Jane's Infantry Weapons 2009–2010 | publisher = Jane's Information Group| year = 2009| isbn =0-7106-2869-2 | pages =897}}</ref> *{{flag|Iraq|1914}} *{{flag|Kazakhstan}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Kyrgyzstan}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Lebanon}} *{{flag|Libya}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Moldova}} *{{flag|Mongolia}}<ref>[http://www.dragunov.net/svd_action.html Dragunov dot net - SVD rifles in use in Europe<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121109030735/http://www.dragunov.net/svd_action.html |date=2012-11-09 }}</ref> *{{flag|Nicaragua}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|North Korea}}<ref>http://www.fas.org/nuke/guide/dprk/nkor.pdf</ref> *{{flag|Pakistan}} *{{flag|Philippines}}<ref>https://fbcdn-sphotos-f-a.akamaihd.net/hphotos-ak-xpa1/t31.0-8/10904517_836504139739525_7731303280040156385_o.jpg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150410163404/https://fbcdn-sphotos-f-a.akamaihd.net/hphotos-ak-xpa1/t31.0-8/10904517_836504139739525_7731303280040156385_o.jpg |date=2015-04-10 }}</ref> *{{flag|Poland}}<ref name="jones2009"/><ref>[http://www.militech.sownet.pl/swdm/swdm_01.html Karabin wyborowy SWD-M - zapomniana modernizacja<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150429180857/http://www.militech.sownet.pl/swdm/swdm_01.html |date=2015-04-29 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=9126|title=NCBiR będzie finansowało MSBS-5,56 - Altair Agencja Lotnicza|publisher=|accessdate=13 November 2014}}</ref> *{{flag|Slovakia}}<ref>[http://www.mod.gov.sk/4960/profesional-20-septembra-2007.php?day=2010-01-01&art_datum_od=&art_datum_do=&PHPSESSID=c9b421169b7340d7f450c0339a06894d Úvodná stránka :: Ministerstvo obrany SR<!-- Bot generated title -->]</ref> *{{flag|Soviet Union}}<ref name="miller2001"/> *{{flag|Tajikistan}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Turkey}}<ref>{{cite web|url=http://www.jandarma.tsk.tr/silahlar/silahlaric.htm|title=SLAHLAR|publisher=|accessdate=13 November 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fimg313.imageshack.us%2Fimg313%2F4062%2F487043li7.jpg&imgrefurl=http%3A%2F%2Faslanlar97.blogcu.com%2Fkurulus%2F4030575&h=512&w=343&tbnid=24emDEjxxA3wdM%3A&zoom=1&docid=VnJ_Naj25XllyM&ei=tYgxU8GjKsbJtQbLi4GgAg&tbm=isch&ved=0CJkBEIQcMDA4ZA&iact=rc&dur=386&page=4&start=113&ndsp=46|title=http://img313.imageshack.us/img313/4062/487043li7.jpg iin Google Grsel Sonular|publisher=|accessdate=13 November 2014}}</ref> *{{flag|Turkmenistan}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Ukraine}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Uzbekistan}}<ref name="jones2009"/> *{{flag|Venezuela}}<ref>[http://www.nytimes.com/2007/08/16/world/europe/16russia.html?_r=1&oref=slogin Chávez’s Bid for Russian Arms Pains U.S.] Retrieved on September 21, 2008.</ref> *{{flag|Vietnam}} *{{flag|Zimbabwe}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарулар]] 4ob4f4d99iyh7gij79fsknr7guj4d3k Генетикалық кодтың қасиеттері 0 539568 3057048 2291847 2022-08-03T06:54:54Z Ерден Карсыбеков 3744 «[[Генетикалық код]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Генетикалық код]] 9nds46cen812ctgmxoaswjh2i7hq97w Иван Иванович Мацкевич 0 542549 3057066 2977499 2022-08-03T07:49:02Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Кинематограф |есімі = Иван Иванович Мацкевич |шынайы есімі = {{lang-be| Іван Іванавіч Мацкевіч}} |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |туған кездегі есімі = Иван |туған күні = 09.04.1947 |туған жері = [[КСРО]] [[Беларусь КСР]] [[Гроден облысы]] [[Волковысский ауданында]] Грабово |қайтыс болған күні = 10.12.2017 |қайтыс болған жері = [[Беларусь]] [[Минск]]<ref name="Некролог на rustheatre.by">[http://rustheatre.by/news/836-matskevich-uhod.html Некролог. Глубоко скорбим... — Сегодня, 10 декабря 2017 года, на 71 году ушёл из жизни заслуженный артист Республики Беларусь Иван Иванович Мацкевич.] Официальный сайт [[Национальный академический драматический театр имени М. Горького|Национального академического драматического театра имени М. Горького]] ([[Минск]], [[Беларусь]]) // rustheatre.by</ref> |мамандығы = [[Актер]] |азаматтығы = {{USSR}} {{flag|Беларусь}} |белсенді жылдары = [[1968]]—[[2017]] |бағыты = |киностудия = |марапаттары = |imdb_id = 0559349 |сайты = }} '''Иван Иванович Мацкевич''' ({{lang-be| Іван Іванавіч Мацкевіч}}, [[9 сәуір]]де [[1947 жыл]]ы Грабово, [[Волковысский ауданында]] [[Гроден облысы]] [[Беларусь КСР]] [[КСРО]] — [[10 желтоқсан]]да [[2017 жыл]]ы [[Беларусь]] [[Минск]]<ref name="Некролог на rustheatre.by">[http://rustheatre.by/news/836-matskevich-uhod.html Некролог. Глубоко скорбим... — Сегодня, 10 декабря 2017 года, на 71 году ушёл из жизни заслуженный артист Республики Беларусь Иван Иванович Мацкевич.] Официальный сайт [[Национальный академический драматический театр имени М. Горького|Национального академического драматического театра имени М. Горького]] ([[Минск]], [[Беларусь]]) // rustheatre.by</ref>) — кеңес және белорусс театр мен киноның актёрі.Беларусьтің еңбегі сінген әртісі (2011). == Өмірбаяны == Иван [[9 сәуір]]де [[1947 жыл]]ы Грабово аулында Волковысск ауданында Гродненск облысында [[Беларусь КСР]] [[КСРО]] туған.<ref name="Биография на rustheatre.by"></ref>. [[1968 жыл]]ы актерлік бөлімнің түлегі [[Белоруссияның Мемлекеттік көркемсурет академиясы|Белоруссиялық мемлекеттік театр және өнер институты]] [[Минск]]те, «драма театры мен кино актері» мамандығы бойынша мамандандырылған (Белоруссияның еңбек сіңірген өнер қайраткері, профессор И.Бутаков)<ref name="Биография на rustheatre.by"></ref>. [[1968]] бастап [[1968 жыл]]ы - актер [[Беларусь Ленин комсомолы атындағы Брест академиялық драма театры|Беларусь Ленин комсомолы атындағы Брест академиялық драма театры]]<ref name="Интервью на kp.by">''Эвика Отто''. [https://www.kp.by/daily/26768.5/3800516/ Иван Мацкевич: «Я по натуре человек вольный, анархист и баламут». — Сегодня, 10 декабря 2017 года, в день ухода актёра из жизни, мы вспоминаем наш душевный разговор с Иваном Ивановичем, который состоялся накануне его 70-летнего юбилея.]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Газета «[[Комсомольская правда]]» в [[Беларусь|Беларуси]] // kp.by (10 декабря 2017 года)</ref>. [[1981 жыл|1981]] және [[1996 жыл]]ы аралығында — актер [[Актердің театр-студиясы (Минск қаласы)|театр-студиялық актер]] Минскте<ref name="Интервью на kp.by"></ref>. [[2 қыркүйек]]те [[1996 жыл]]ы және [[10 желтоқсан]]да [[2017 жыл]] — Жетекші кезеңі шебері [[М.Горький атындағы Ұлттық академиялық драма театрының|М.Горький атындағы республикалық академиялық драма театры]] Минскте ([[Белорусь]]). Ол Жетпістен астам кинофильмдерде ойнады, олардың арасында мұндай таспалар, «[[Мен сіздің ауырсынуды аламын (фильмді) аламын|Мен сіздің ауырмаңызды аламын]]» (1981 ж.) Михаил Птащук: «[[Адамдар батпақтардағы (фильмде)]]» (1981), Виктор Туров, 1612 (фильм)|1612: Зұлымдық уақытының хроникасы]] (2007), Владимир Хотиненко және басқалар. (1983) Леонид Нечаев, «[[Әкесі үшін ұлы]]» (1995) [[Еременко, Николай Николаевич (жасөспірім)|Николай Еременко, жасөспірім]], Алексей Германның «[[Хрусталев, машина!]]» (1998) Ол [[10 желтоқсан]] [[2017 жыл]]ы және Минск қаласында жетпіс жасында қайтыс болды. 12 желтоқсан күні М.Горький атындағы Ұлттық академиялық драма театрының Үлкен театрында актерге қоштасу өтті. [[Шығыс зиратында (Минск қаласы)|Шығыс зиратында]] жерленген<ref name="Некролог на rustheatre.by"></ref>. == Театр жұмыстары == * «Лев зимой» — Генрих II, король Англии * «Пане Коханку» — Пане Коханку * «Бег» — Григорий Лукьянович Чарнота === Фильмография === {| class="wikitable sortable collapsible" ! жылы !! !! Қазақша атауы !! Шынайы атау !! class="unsortable"|Сомдаған рөлі |- |1974||ф||[[Нан пісірмесінің иісі (фильм)|Нан пісірмесінің иісі]] ||Хлеб пахнет порохом||Горбач/Горбач |- |1977||ф||[[Жеп көру (фильм, 1977)|Жеп көру]] ||Степан Булига, Федордың және Митяның інісі Игнатиус Булульаның ортағының ұлы |} == Сілтемелер == http://www.imdb.com/name/nm0559349/ http://www.zarya.by/event/message/view/1962{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150518102300/http://www.zarya.by/event/message/view/1962 |date=2015-05-18 }} [[Санат:1947 жылы туғандар]] 7tqqrhi8708ndgs9phxdudm86b7ywsu Мендель заңдылықтары 0 544354 3057058 2925683 2022-08-03T07:23:34Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki '''Мендель заңдылықтары''' — [[тұқым қуалаушылық]]тың негізгі заңдылықтары. Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтарын зерттеудің ғылыми негізін [[Грегор Иоганн Мендель|Грегор Мендель]] қалады. Ол өз [[тәжірибе]]леріне қолайлы объект ретінде [[асбұршақ]]ты (Pіsum satіvum) алды. Себебі, басқа өсімдіктермен салыстырғанда асбұршақтың мынадай айрықша қасиеттері бар: # бірнеше белгілері бойынша бір-бірінен айқын ажыратылатын көптеген сорттары бар; # өсіруге қолайлы; # гүліндегі жыныс мүшелері күлтежапырақшаларымен толық қалқаланып тұратындықтан, өсімдік өздігінен тозаңданады. Сондықтан, әр сорт өзінше таза дамып жетііндіктен, белгілері ұрпақтан-ұрпаққа өзгеріссіз беріледі; # бұл өсімдіктің сорттарын қолдан тозаңдандыру арқылы өсімтал будандар алуға болады. [[Сурет:Mendelian_inheritance_3_1.png|thumb|right|200px|Мендельдің ьірінші және екінші заңдылықтары]] Міне, сондықтан,Мендель асбұршақтың 34 сортынан белгілері айқын ажыратылатын 22 сортты таңдап алып, өз тәжірибелеріне пайдаланды. Ол өсімдіктің негізгі жеті белгісіне көңіл аударды: сабағының ұзындығы, тұқымының пішіні мен түсі, жемістерінің пішіні мен түсі, гүлдерінің реңі мен орналасуы. Мендель тәжірибелерінің келесі бір ерекшелігі белгілердің тұқым қуалауын зерттеуде гибридологиялық әдісті қолдану арқылы дәл және тиянақты нәтиже алуында болды. Бұл әдістің негізгі жағдайлары мыналар: # будандастыру үшін бір-бірінен айқын жұп белгілері бойынша ажыратылатын бір түрдің дарақтары алынады; # зерттелетін белгілер тұрақты, яғни бірнеше ұрпақ бойы қайталанып отырады; # әр ұрпақтағы алынған будандарға жеке талдау жасалып, нақтылы сандық есептеулер жүргізілді. Мендель өзінің тәжірибелерін 8 жыл бойы (1856—1864) Брно қаласындағы Августин монастырының бағында жүргізді. Ол өз зерттеулерінің нәтижесі туралы 1865 жылы 8 ақпанда сол Брно қаласындағы табиғат зерттеушілер қоғамының кеңесінде баяндады. Соның негізінде “Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер” атты еңбегін жариялады. Қандай да болсын белгі-қасиеттерінде тұқым қуалайтын өзгешеліктері бар организмдерді будандастырғанда гибридті формалар алынады. Бір ғана жұп белгілерінде айырмашылығы бар ата-аналық формалар будандастырылса [[Моногибридтік будандастыру|моногибридті]], екі жұп белгісі болса [[Дигибридті будандастыру|дигибридті]], ал белгілердің саны көп болса [[полигибридті будандастыру]] деп атайды. {{уики}} == Мендель заңдары == [[Сурет:Independent assortment & segregation-it.svg|нобай|400px|]] ''Бірінші ұрпақ будандарының біркелкілік заңы'' немесе ''Мендельдің бірінші заңы'', бірінші ұрпақтың барлық дараларында белгілердің бірдей болып көрінуін айқындайды. Ата-аналық организмдердегі балама жұп белгілердің тұқым қуалауын оларды будандастыру арқылы зерттейді. Мендель тәжірибе үшін баламалы жеті белгілері бойынша ажыратылатын бұршақтың әр түрлі сорттарын таңдап алды; [[тұқым]]ы сары немесе жасыл, тұқымы тегіс немесе бұдыр, тұқым қабығы сұр немесе ақ, бойы биік немесе аласа, т.б. Аналық өсімдік ретінде қандай сорттың пайдаланғанына қарамастан, будандасудан кейін алынған 1-ұрпақ (F1) будандарында баламалы жұп белгінің тек біреуі ғана көрініс береді. Мұндай белгіні Мендель [[Доминанттылық|доминантты]] деп атады. Ол жұп белгілердің ішінен: тұқымның сары түсі жасыл түске, тегістігі тұқым бұдырлығына, тұқым қабығының сұр түсі ақ түске, бойының биіктігі аласалығына қарағанда доминанттылық көрсететінін байқады. 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілерді Мендель [[Рецессивтік|рецессивті]] белгілер деп атады. Тұқым қуалауға талдау жасағанда 1-будан ұрпағы бірдей пішінді, бір типтес болғандықтан бұл құбылыс ''Мендельдің бірінші заңы'' деп аталады. Бұл заңды ''доминанттылық ережесі'' деп те атайды. Бұл адамға, барлық өсімдіктер мен жануарларға да тән жалпы құбылыс. Мендель зерттеген толық доминанттылықтан басқа, F1 будан белгілері аталық және аналық формалардың ешқайсысына толық ұқсамай, аралық сипатта болатын толық емес (толымсыз) доминанттылық және F1 ұрпақта аталық пен аналық белгілердің [[гетерозигота]]ларда бірдей мөлшерде көрінуі кодоминанттылық құбылыстары анықталған. Егер бұршақ өсімдіктердің 1-будан ұрпағы F1 өздігінен тозаңданса, онда олардың 2- F2 ұрпағында атасының да, анасының да белгілері байқалады. Мысалы, бұршақтың сары және жасыл түсті тұқым жарнақтары бар түрлерін будандастырудан алынған 1-ұрпақтың түсі сары болады. Ал осы F1 будандарын өздігінен тозаңданудан алынған F2 ұрпағында сары және жасыл түсті тұқымдары бар өсімдіктер пайда болады. Яғни 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілер (жасыл түс) 2-ұрпақта көрінеді. Доминантты және рецессивті белгілері бар тұқымдардың F2-де сандық арақатынасы 3:1 болады. Бір жұп белгілердің осындай арақатынаста ажырауы ''Мендельдің екінші заңы'' немесе ''ажырау заңы'' деп аталады. Ажырау заңының негізінде доминантты және рецессивті [[ген]]дердің гетерозиготалық организмде бірімен бірі араласып кетпей, [[гамета]]лар түзген кезде таза күйінде ажырайтындығында жатыр. Бұл құбылыс [[генетика]] ғылымына гаметалардың тазалық ережесі ретінде енді. ''Тәуелсіз тұқым қуалау (тәуелсіз комбинациялану) заңы'' немесе ''Мендельдің үшінші заңы'' баламалы белгілердің әр жұбы ұрпақтарға бір-біріне тәуелсіз тарайды, сондықтан 2-ұрпақта белгілі бір сандық қатынастықта белгілердің жаңа комбинациялары бар дарабастар пайда болады деген тұжырымдама жасайды. Яғни дигибридті будандастыру кезінде гибридтерде әр жұп белгілері бір-бірімен тәуелсіз тұқым қуалайды, жіне қосарланғанда 9:3:3:1 деп сипатталады. Бұл заң тек қана, әр түрлі [[хромосомалар]]да орналасқан гендерге байланысты. Әр гомологты хромосомада орналасқан түрлі гендер бір-бірінен тәуелсіз тұқым қуалайды. Белгілердің тәуелсіз комбинациялануы туралы қорытынды жасау үшін Мендель тұқымының сырты тегіс және түсі сары өсімдікті, сырты бұдыр тұқымды жасыл түсті өсімдікпен будандастырды. Доминанттылық ережеге және 1-ұрпақ будандарының біркелкілігі туралы заңға сәйкес, тәжірибеден алынған F1 1-ұрпақтың барлығының тұқымдарының сырты тегіс және түсі сары болып шықты. Бұл будан тұқымдардан өсірілген өсімдіктердің өздігінен тозаңдануының нәтижесінде 2-F2 будан ұрпақ алынды. Нәтижесінде F2-де тұқымдардың төрт фенотиптік класы алынды: олардың ішінде тегіс сары, бұдыр сары, тегіс жасыл және бұдыр жасыл тұқымдар бар. Бұл жағдайда зерттеуге алынған белгілердің әр түрлі комбинациялары байқалады. Сонымен, екі жұп белгі бір-бірінен тәуелсіз ажырайды, яғни ол тәуелсіз тұқым қуалайды. Мендельдің тұқым қуалаушылық заңдары тұқым қуалаушылықтың мәнін айқындайды және генетиканың негізі болып табылады. <ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Генетика}} [[Санат:Генетика]] [[Санат:Биологиялық заңдар]] 7j06lg78p6vot2kxlj86m0ml0qxkrd2 Владимир Михайлович Ажажа 0 549144 3056925 2427438 2022-08-02T20:21:57Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Kharkiv_montage_(2015).png|Kharkiv_montage_(2015).png]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] [[commons:File:Kharkiv_montage_(2015).png|жойған]], себебі: per [[:c:Commons:Deletion requests/File: wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Владимир Ажажа |Шынайы есімі = Володимир Михайлович Ажажа |Суреті = |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Туған күні = 19.11.1931 |Туған жері = [[КСРО]] |Қайтыс болған күні = 23.12.2009 |Қайтыс болған жері = [[Харьков]], [[Украина]] |Азаматтығы = {{USSR}} |Ғылыми аясы = |Жұмыс орны = Харьков физика-техникалық институты |Ғылыми дәрежесі = физика-математика ғылымдарының докторы |Ғылыми атағы = Профессор |Альма-матер = Харьков университеті |Ғылыми жетекші = |Атақты шәкірттері = |Несімен белгілі = |Марапаттары = «Құрмет белгісі» (1971) |Қолтаңбасы = |Қолтаңба ені = |Сайты = |Commons = }} '''Ажажа Владимир Михайлович''' ([[19 қараша]], [[1931]], [[КСРО]] - [[23 желтоқсан]] [[2009]] [[Харьков]], [[Украина]]) - кеңестік және украин ғалымы. == Марапаттамалар == *«Құрмет белгісі» (1971) орденімен марапатталған. == Әдебиеттер == *Нюклюдов І. М. Ажажа Володимир Михайлович // Енциклопедія сучасної України. — Київ, 2001. — Т. 1. — С. 208. r1yjn60d7m2alm85hiob0z8lhwkapbo Бірлік (Бірлік ауылдық округі) 0 549323 3056828 2913437 2022-08-02T13:42:45Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірлік |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 40|lat_sec = 39 |lon_deg =61|lon_min = 54|lon_sec =25 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қазалы ауданы |кестедегі аудан = Қазалы ауданы{{!}}Қазалы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Бірлік ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Бірлік |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =733 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бірлік}} '''Бірлік''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қазалы ауданы]]ндағы ауыл, [[Бірлік ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Бірлік ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Әйтеке би кенті]]нен оңтүстік-батысқа қарай 26 км жерде, [[Сырдария|Сыр]] бойындағы [[Қазалы каналдары|Сол жақ Қазалы каналы]] бойында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 772 адам (403 ер адам және 369 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 733 адамды (396 ер адам және 337 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Халқы == Ауыл [[1977 жыл|1977]]-[[1996 жыл|1996]] жылдары аудандық мал бордақылау арнайы бірлестік орталығы болды. Бірлестік негізінде ауылда өндірістік кәсіпорындар мен шаруа қожалықтары құрылды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазалы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қазалы ауданы елді мекендері]] b3zhwta1iyo9m5rw9k9yh14zt2fc6i9 Дүр Оңғар 0 549330 3056954 2915801 2022-08-02T22:15:07Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Дүр Оңғар |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 15|lat_sec = 44 |lon_deg =64|lon_min = 12|lon_sec =46 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жаңажол ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Жаңажол |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Жаңажол'' ([[2010 жыл]]ға дейін) |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1726 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Дүр Оңғар''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы ауыл, [[Жаңажол ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жаңажол ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 25 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 2229 адам (1125 ер адам және 1104 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1726 адамды (900 ер адам және 826 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] fqcbpywaib88b0wfj2h3ntq5hqjdlec Жолбасшы (Түркістан облысы) 0 549868 3057009 2916304 2022-08-03T03:34:26Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жолбасшы |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 41|lat_min = 23|lat_sec = 38 |lon_deg = 68||lon_min =58|lon_sec = 41 |CoordScale = 25000 |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Біртілек ауылдық округі{{!}}Біртілек |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = Маданият |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |тұрғыны = ↗1793 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = |сайт тілі 2 = |сайт тілі 3 = |сайт тілі 4 = |сайт тілі 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} {{мағына|Жолбасшы (айрық)}} '''Жолбасшы''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Біртілек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км-дей жерде. Қос [[Келес (өзен)|Келес]]тің, яғни, [[Құркелес]] пен Сулы Келестің ортасында орналасқан. Ағашы көп, ауасы таза, жазымен егістігі көгеріп тұратын ауылардың бірі. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 609 адам (300 ер адам және 309 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1793 адамды (891 ер адам және 902 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> Суармалы егіншілікпен айналысады халқының 99 пайызы диханшылықпен шұғылданып Қазақстан мен Ресейді картоп, қызанақ, шалғам, пияз, орамжапырақ, т.б. көптеген көкөністер түрлерімен қамтамасыз етіп отыр. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] lwl5pvesnvj3xi2m1mmo3etcut3qgi5 Дарбаза (Отырар ауданы) 0 552930 3056920 2915572 2022-08-02T20:09:18Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Дарбаза |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =42 |lat_min =00|lat_sec = 08 |lon_deg =68|lon_min = 40|lon_sec =05 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы =Түркістан облысы |кестедегі облыс =Түркістан облысы |ауданы = Отырар |кестедегі аудан = Отырар ауданы |мекен түрі = ауылдық округ |мекені = Қожатоғай ауылдық округі |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 128 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дарбаза}} '''Дарбаза''' — [[Түркістан облысы]] [[Отырар ауданы]], [[Қожатоғай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Шәуілдір]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 86 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 205 адам (98 ер адам және 107 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 128 адамды (62 ер адам және 66 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Отырар ауданы елді мекендері}} [[Санат:Отырар ауданы елді мекендері]] 308smw0arvhzid3vp6kw4vkeed5o4tc Достық (Достық ауылдық округі) 0 554306 3056944 2915741 2022-08-02T21:42:44Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Достық |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =42|lat_sec = 53 |lon_deg =68|lon_min = 19|lon_sec =33 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы){{!}}Достық |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1946 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Ждановское'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2594 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Достық (айрық)}} '''Достық''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы)|Достық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2298 адам (1145 ер адам және 1153 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2594 адамды (1297 ер адам және 1297 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Негізі [[1946 жыл]]ы «Путь к коммунизму» мақта ұжымшарының құрылуына байланысты қаланып, ''Ждановское ауылы'' аталған. [[1991 жыл|1991]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары ''Достық ұжымшары'' деп аталды. Оның негізінде шаруа қожалықтары ұйымдастырылған. == Инфрақұрылымы == «Достық» мәдениет үйі, орта мектеп, емхана, кітапхана бар. Ауылдан мақта өсірушілер бригадирі Социалистік Еңбек Ері Ли Гым Ие шыққан. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] qnrop52qqql4px10wdakgz599qm4zn9 Бостондағы L-188 ұшақ апаты 0 554984 3056803 2998111 2022-08-02T12:15:41Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Бостондағы L-188 ұшағымен (америкалық турбиналы-винтті ұшақтардың бірі) болған апат''' — 1960 жылы 4 қазанда сейсенбі күні кешке [[Бостон]] қаласының шет жағында (штат Массачусетс) болған ірі авиациялық апат. Турбиналы-винтті Lockheed-188A Electra авиалайнерімен Eastem Air Lines (EAL) америкалық авиакомпаниясы Бостоннан [[Филадельфия]]ға қарай жолаушылар тасымалын жасаған болатын, алайда ұшақтың әуеге көтерілгеніне жарты минут өтпей жатып ол Бостон айлағына құлады және осы апаттан 62 адам қаза тапты. Апаттың шығу себебін ұшақтың бір топ қараторғаймен соқтығысып қалуымен түсіндірді, соның нәтижесінде бірнеше қозғалтқыштар істен шыққан, үйлесімсіздік орын алған әрі жылдамдық пен көтергіш күш тепе-теңдігін жоғалтқан<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941-1|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-0"></span>. Бұл - құстармен соқтығысу салдарынан орын алған ірі авиациялық апат.<ref name="CB"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.celebrateboston.com/disasters/logan-electra-bird-strike-1960.htm Logan Airport Electra Crash, the Worst Bird Strike in History]&nbsp;(ағылш.</span></ref><ref name="ASN"><span class="citation" contenteditable="false">[http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19601004-0 ASN Aircraft accident Lockheed L-188A Electra N5533 Boston-Logan International Airport, MA (BOS)]&nbsp;(ағылш.</span></ref>. == Ұшақ == Lockheed L-188A Electra тіркеу нөмірі N5533 (зауыттық— 1062) Eastern Air Lines авиакомпаниясына 8[[8 маусым|<nowiki/>]] маусым 1958 жылы әкелінді. Оның жалпы атқарған жұмыс көлемі - 3526 сағат 29 минут. Оның әрбір төртінші күш беретін қондырғысы Aeroproduct өндірген әуе винтпен жабдықталған A644IFN-606 үлгідегі Allison 501-D13 маркалы турбиналы-винтті қозғалтқыштан тұрды. Бірінші қозғалтқыштың (сол жақтағы соңғы) жалпы атқарған жұмыс көлемі 2515 сағат  54 минутты құрады, екіншісінің жұмыс көлемі (сол жақтағы ішкі) — 2707 сағат 46 минут, үшіншісінің жұмыс көлемі (оң жақтағы ішкі) — 2783 сағат 6 минут, ал төртіншісінің жұмыс көлемі (оң жақтағы шеткі) — 3144 сағат 4 минутты құрады.<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414-4|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[4]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-0"></span>. == Экипаж == Ұшу экипажында  (кабинада) екі ұшқыш және бортинженері болды<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414-4|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[4]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9414_4-1"></span>: * Әуе кемесінің командирі — 59 жасар Кертис В. Фиттс (ағылш. ''<span lang="en">Curtis W.Fitts</span>'').  EAL авиакомпаниясында 1934 жылдың 13 желтоқсанынан бері Martin 2-0-2, 4-0-4, Convair 240, -340, -440, Douglas DC-4, DC-6, DC-7, Lockheed Constellation и Lockheed L-188 Electra ұшақтарының ұшқышы маманы болып жұмыс істейтін. Оның жалпы ұшу  өтілі - 23 195 сағат, оның ішінде 1053 сағатын Lockheed L-188 ұшағында өткізген болатын. * Екінші ұшқыш — Мартин Дж. Каллоуей (ағылш. ''<span lang="en">Martin J. Calloway</span>'').  EAL авиакомпаниясында  1953 жылдың 5 қазанынан бері  Martin 2-0-2, 4-0-4, Convair 240, -340, -440. ұшақтарын басқаратын. Оның жалпы ұшу өтілі - 5820 сағат, оның  201 сағатында Lockheed L-188 ұшағымен ұшқан болатын. * Бортинжерені— Малькольм М. Холл (ағылш.&nbsp;''<span lang="en">Malcolm M. Hall</span>''). EAL авиакомпаниясында  1953 жылдың  7 желтоқсанынан бастап жұмыс істейтін. [[Планер]]<nowiki/>лер (моторсыз ұшатын жеңіл аппарат) мен қозғалтқыштарды жөндеу технигі қызметін атқаратын.  Оның жалпы ұшу өтілі 7796 сағатты құрады, оның ішінде 369 сағатын Lockheed L-188 ұшағында өткізді. Салонда екі аспансерік жұмыс істеді <ref name="TWS"><span class="citation" contenteditable="false">[https://theflightpath.wordpress.com/tag/eastern-air-lines-flight-375/ Electra Plane Crash Kills 61]&#x20;&nbsp;(ағылш.</span></ref>: * Джоан Берри (ағылш.&nbsp;''<span lang="en">Joan Berry</span>'') * Патрисия Дэвис (ағылш.&nbsp;''<span lang="en">Patricia Davies</span>'') == Апат == N5533 борты Бостонға 15:33 <ref group="*">Здесь и далее указано Североамериканское восточное летнее время (EDT)</ref>-те EA-444 рейсімен Нью-Йорктен келді. Бұл рейс еш ауытқушылықсыз өтті, осыдан соң экипаж  Бостон — Филадельфия — Шарлотт — Гринвилл — Атланта бағыттары бойынша EA-375 рейсіне дайындала бастады. Берілген жоспар бойынша Филадельфияға дейінгі ұшу «Victor 3» және «Victor 147» әуе дәліздері арқылы жүруі керек еді; ұшу эшелоны 10 000 фут (3000м) деп анықталып отырған.<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941-1|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-1"></span>. Бортта 67 жолаушы, 5 экипаж мүшелері болған, ал жалпы бактағы жанар-жағармайы 24900 фунтты (11300 кг) құрады. Авиалайнердің жалпы салмағы 97 987 фунт (44 446 кг) деп анықталды. Ауа райы ұшуға қолайлы болатын: көшпелі бұлт биіктігі 6000 фут (1800м) және 12000 фут (3700м),  жел оңтүстік-шығыстан соғып тұрған, көру мүмкіншілігі 15 мильді құрады<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942-7|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[6]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-0"></span>. 17:34-те рейс 375 жолында тұрды, бұл кезде диспетчер ұшақтың жылжуына жөн сілтеді — Натик    &nbsp;. торабына өтуі керектігін хабарлады, 3000 фут (910м) биіктікке көтеріліп, бірнеше минут ұшу бағытын сақтауы керектігін айтты. Сонымен қатар экипаж ауа райының қолайлылығына  және ұшақ салмағына байланысты жылдамдықты анықтады: V<sub>1</sub> (шешімі қабылданды), V<sub>R</sub> (алдыңғы тіреудің көтерілуі) және V2 (104, 116 және 121 жол тораптарына сәйкес жерден көтерілу)  Ұшақ Логан әуежайының 9-жол торабымен жүрді де, 17:39-да ұшуға екпін ала бастады. Куәгерлердің айтуына қарағанда,  375 рейсі шамамен 2500 фут (760 м) болатындай жолды жүріп өтті, одан кейін жерден көтерілді, 30 фут (9,1м)  биіктікке көтерілді, 40 фут (12м)  биіктікке көтерілгенде, шассиді (ұшақтың доңғалағы бекітілетін қозғалмалы не қозғалмайтын құрылғы) жинады, одан кейін әуеге көтерілуді жалғастырды<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942-7|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[6]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-1"></span>. Алайда лайнер енді көкке көтерілгені сол еді, №&nbsp;1 қозғалтқышта (сол жақтағы шеткі) сұр түсті түтін пайда болды, ал басқа куәгерлер № 2 (сол жақтағы ішкі) қозғалтқышта отты шарды сипаттады. Машина алдымен солға қарай ауытқыды, одай кейін өзінің бастапқы курсы 030°-на келді. Бұл кезде жылдамдық та сондай жоғары емес еді.100 фут (30м) биіктіктен 200 фут (61м) биіктікке көтерілген «Электра» сол жаққа қарай жантая бастады, тез арада түзу бұрышты 90° жетті. Екі куәгер бір секунд аралығында ұшақты суретке түсіріп үлгерді. Бұл суреттерде N5533 борты шамамен 121 фут (37м) биіктікте және  030°курста  болған. Осыған қарамастан оның сол жаққа қарай жантаюы тез арада орын алған (суретте ол 8,5° және14° құраған). Содан кейін ұшақтың бас жағы тез арада төменге қарай құлдилай түскен, осыдан кейін сағат тіліне қарама-қарсы айналған авиалайнер 7000 фут (2100м) қашықтықтағы суға тігінен құлаған. Ұшақ тұрған жерден сол жаққа қарай 2000 фут (610м) қашықтықтағы 9-жол торабына қарай құлаған. <span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-2">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942-7|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[6]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.942_7-2"></span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943-8|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[7]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-0"></span>. Апат17:40-та, ұшу басталғаннан кейін  47½ секунд өткеннен кейін орын алды<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943-8|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[7]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-1"></span>. Құлаған жері жағалаудан 600 фут (180м) алыс болғандықтан, ол жаққа қарай тірі қалғандарға көмектесу үшін қайықтар ұмтылды<ref name="CB"/>. Алайда тек тоғыз жолаушы және екі аспансерік құтқарылған еді<ref name="TWS"/>. Кейінірек алған жарақатынан тағы бір жолаушы қаза тапты. Сонымен апаттан барлығы 62 адам қаза тапты: 59 жолаушы және ұшу экипажының барлық 3 мүшесі апат салдарынан көз жұмды<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-2">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941-1|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.941_1-2"></span>. == Тергеу жүргізу == === Ұшып-қону жолағын зерделеу === [[Сурет:The_flock_of_starlings_acting_as_a_swarm._-_geograph.org.uk_-_124593.jpg|thumb|250x250px|Бір топ қараторғайлар]] Қолда бар мәліметтерге сүйенетін болсақ, 9-жол торабында орын алған жағдайдан кейін, осы жердің 33 жол торабы мен ұшып-қону жолағының қиылысқан жерінен  көптеген құстардың өлекселері табылған. Өлекселерді зерттеген кезде оның қараторғай екені анықталған, ал жол торабынан 75 құстың өлексесі табылған. Сонымен қатар мамандар құстардың бәрінің 4 қазанның екінші жартысында өлгенін анықтай алды, яғни 375 рейсі апатқа ұшырағfн сәтте өлген<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-2">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943-8|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[7]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.943_8-2"></span>. === Сынықтарды зерттеу === [[Сурет:Eastern_Air_Lines_Flight_375_undercarriage.png|thumb|288x288px|Судан шығарылған ұшақ қанатының фрагменті]] Оқиға болған түні АҚШ-тың жағалау күзеті судың төңірегін және судың астын қарап шықты, бұл лайнердің көп бөлігін тез арада табуға ықпалын тигізді. Жоғарыда айтқанымыздай, куәгерлердің сөзінше ұшақ тігінен құлаған,  ұшақ сынықтарын зерттеу барысында анықталғандай, расында да, ұшақ солға қарай жантая құлаған және суға бірінші болып ұшақтың сол қанаты құлаған әрі бөлініп қалған. Сонымен қатар суға ұрылған сәтте оң жақ ұшақ жазықтығы екі қозғалтқышымен де бөлініп қалған. Барлық төрт қозғалтқышы алынып, зерттелген. №&nbsp;1 әуе винті  майысқан, ал қозғалтқыштың өзі суға құлаған сәтте жұмыс істемеген, алайда оның турбинасы мен компрессоры бұзылмаған. Ал қалған үш қозғалтқыш суға құлаған кезде жұмыс істеп тұрған, ал әуе винтінің қалағы қалыпты жұмыс жағдайына келтірілген. Қозғалтқыштардың күйіп кету, механикалық тұрғыдан бұзылу белгілері болмаған. Тексеру барысы көрсеткендей, күш беретін қондырғыдан басқа барлық ұшақ жүйесі, оның ішінде кабинадағы құрылғылар, басқару жазықтығы суға құлағанға дейін қалыпты жұмыс істеп тұрған<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944-9|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-0"></span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.945_10-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.945_10-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.945-10|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[9]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.945_10-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.945_10-0"></span>. Авиалайнердің құрылысын одан әрі зерттеу барысында тергеушілер маңызды айғақ тапты — бірінші және төртінші қозғалтқыштың (шеткі) майын суытатын генераторды суыту үшін ауа кіретін гондоланың (әуе кемесіндегі адам отыратын орын) ауасорғышынан  бірнеше құс қанаттары табылған. Үшінші қозғалтқыштың (оң жақтағы ішкі) генераторын суыту жүйесі каналынан тағы бір қанатты тапты. Сонымен қатар № 1, 2 және 4 қозғалтқыштардың газды трактасынан органикалық қалдықтар табылды, олар құстың бөліктеріне теңестірілді. Жеке қанаттарды зерттеу олардың қараторғайдікі, яғни жол торабынан табылған құс өлекселерініңкі екендігін дәлелдеді. №&nbsp;3 қозғалтқыштан құс қалдықтары табылған жоқ<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944-9|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.944_9-1"></span>. === Қозғалтқыштарды сынап көру === Куәгерлердің айтуынша, ұшақ жерге құлар алдында қозғалтқыштан түтін мен от көрінген. Сонымен қатар ұшып-қону жолағында көптеген құстардың өлекселері табылған, ал қалған құстың бөліктері қозғалтқыштан табылған. Бұл құстардың қозғалтқышқа кіріп кеткенін дәлелдейді. Бірақ әлі де бұның қаншалықты турбиналы-винтті қозғалтқыштың жұмысына әсер еткенін анықтау қажет еді. Сондықтан Allison 501-D13 қозғалтқыштары сынақтан өткізілді, яғни қараторғайлармен соқтығысып апат болған ұшақ моделі сынақтан өткізілді. Сынақ нәтижесінде төмендегідей шешім шығарылды:<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.946_11-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.946_11-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.946-11|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[10]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.946_11-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.946_11-0"></span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.947_12-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.947_12-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.947-12|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[11]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.947_12-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.947_12-0"></span>: # Allison 501-D13 моделі конструкциясының беріктігін көрсетті, оның ішіне қараторғайлар кіргеннің өзінде ол бұзылмады.  # Ұшып бара жатқанда немесе қалыпты жағдайда қозғалтқышқа құстар кіріп кеткенде, күші азайғанмен, қуаты 90 %  сақталды. # Екі бірдей қараторғайдың қозғалтқыш ішіне кіру нәтижесінде қалыпты жағдайда қуат 15 %-ға, ал ұшу барысында 10 %-ға төмендеді. Тіпті, алғашқы күш азаю барысында да қозғалтқыш күші 50 %-дан төмендемеді.  # Төрт қараторғайдың қозғалтқыш ішіне кіруі ұшу барысында аз ғана уақытқа қозғалтқыш күшін 50 %-ға төмендетті, алайда содан кейін қуат қалыпты жағдайға, 85 %-ға, қайта келді.  # Алты қараторғайдың қозғалтқыш ішіне кіруі ұшу барысында қозғалтқыш күшін 23 %-ға төмендетті. Алғашқы төрт секундта қозғалтқыш күші  50 %-дан төмен түсті. Бір кезде, тіпті, қозғалтқыш істен шықты. Ал келесі бір сынақта 7 секунд бойы қозғалтқыш күші 50 % күшті ұстап тұрды.  Алайда бұл да қалыпты эксплуатацияда қозғалтқышты апатты жағдайға алып келер еді.  # Бірден сегіз қараторғайдың қозғалтқыш ішіне кіруі автоматты жүйенің бұзылуына алып келді. Екі сынақта  қозғалтқышты іске қайта қоса алмады, ал бір сынақта қозғалтқышты қайта қосқанда, оның температурасы көтеріле бастады, сондықтан қозғалтқышты өшіруге тура келді.  # Қозғалтқыш ішіне сегіз қараторғайдың кіруі және олардың топпен төрт-төртеуден кіруі қозғалтқышты қайта қосуда қиындық тудырды, ал  бір сынақта қозғалтқышты қайта қосқанда, оның температурасы тез көтеріле бастады. Ал тағы бір сынақта қозғалтқыш жұмыс істей бастады және тек 10 секундтан кейін ғана оның қуаты  50 %-дан көтерілмеді. Екі жағдайда да автоматты флюгир жүйесінің істен шығуына алып келді.  === Берілген мәліметтерді сараптау === [[Сурет:Toulouse_-_Sturnus_vulgaris_-_2012-02-26_-_3.jpg|left|thumb|267x267px|Кәдімгі қараторғай]] Куәгерлердің сөзіне қарағанда, әуежайда бір топ құс жем жеп тұрған, ал оларды аспанға көтерілген ұшақ дауысы шошытып жіберген. Осыдан кейін бірнеше құс төрт қозғалтқыштың үшеуіне кіріп кеткен. Алғаш төрт қараторғай кіріп кеткен бірінші қозғалтқышқа (сол жақтағы шеткі) зардап келген, соның салдарынан ұшақтың сол бетінен от шыққан және күші 500 фунтке (230кг) төмендеген, №1 әуе винтінің автофлюгир жүйесін істен шығарған.  Одан да көбірек құс, шамамен алты шақты, екінші қозғалтқыш ішіне кірген, нәтижесінде қозғалтқыш күшінің  күші тез арада төмендеген. Алайда экипаж, мүмкін, бұл қозғалтқышты қайта қосуға тырысқан. Соның нәтижесінде қозғалтқыштың артқы жағынан куәгерлер көрген от шыққан. Сынақ нәтижесі бойынша, бес-алты секунд өткен соң қозғалтқыш жүйеге келуі керек, алайда қуаты қалыпты жағдайдан екі есе төмендейді. Төртінші қозғалтқышқа, бәлкім, соншалықты көп құс кірмеген, себебі куәгерлер ол жақ беттен ерекшеленетіндей ештеңе байқамаған, сондықтан ол жақ беттің күші төмендемеген<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948-13|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[12]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-0"></span>. Тергеу барысында мынадай болжам жасалды: егер құстар № 1, 2 және 4 қозғалтқыштарға кірген болса, онда олар № 3 қозғалтқышқа да кіруі мүмкін еді. Бұл қозғалтқыштағы құс қаңқаларының болмау себебі оларды теңізде мекендеушілердің жеп қоюымен түсіндіруге болады. Өйткені қозғалтқыштар төрт сағат бұрын судан шығарылған болатын.  Алайда бұл болжамды мына факті жоққа шығарды: судан ең бірінші шығарылған қозғалтқыш - № 3 қозғалтқыш. Ал қалған үш қозғалтқыш бұл қозғалтқышқа қарағанда суда көбірек жатқан. Ал оларда, керісінше, құс қалдықтары сақталған. Бұдан мынадай қорытынды шығарылды: №3 қозғалтқыш сумен соқтығысқанға дейін жақсы жұмыс істеген<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948-13|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[12]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-1"></span>. Сол жақ бөлікте қозғалтқыш істен шыққан немесе қуаты едәуір төмендеген. Сонда оң жақтағы екі қозғалтқыш ұшу қуатын дамытуды жалғастырған және бұл күштің тепе-теңдігін әжептәуір бұзған. Осының салдарынан ұшақ солға қарай ауып кеткен. Электро және гидрожүйелер бұл сәт қалыпты жұмыс істеп тұрған, себебі  осы кезде қалыпты жұмыс істеп тұрған № 3 қуат қондырғысынан қуат алып отырған. Бұған әрі  № 1 әуе винтінің флюгирленіп тұрғаны да септігін тигізген, яғни әуе винтінің гидрожүйесін басқару қадамы жұмыс істеп тұрған. Үш генератордың істен шығу мүмкіндігіне қарамастан, бір генератордың апатты сызба қуаты автоматты түрде қосылған, бұл кабинадағы қондырғылардың, оның ішінде басқару жүйесінің қалыпты жұмыс істеп тұрғанын дәлелдейді.<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-2">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948-13|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[12]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.948_13-2"></span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.949_14-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.949_14-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.949-14|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[13]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.949_14-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.949_14-0"></span>. Ұшу барысында Lockheed L-188 ұшағының бірнеше қозғалтқыштары істен шыққан жағдайда немесе қуатын жоғалтқан кезде, қандай жағдай орын алатынын байқау мақсатында көптеген сынақтар мен тәжірибелер жасалды. Оның ішінде бір беттегі бір немесе екі қозғалтқыш басқаруды жоғалтпастан істен шыққан жағдайда барынша мүмкін болатын ұшақтың шетке жантаюына және төмен жылдамдықта ұшуды жалғастыру мүмкіндігі болатын максималды ассиметрия күшіне тәжірибелер жасалды. Сонымен қатар бірінші қозғалтқыш флюгирленген, ал екіншісі авторотация жүйесінде болған кездегі жағдайға да сынақ жүргізілді. Екінші сынақ типі нәтижесі бойынша мынадай қорытынды жасалды: егер оң жақ қанаттағы қозғалтқыш күшінің жиынтық мөлшері бір қозғалтқыштың 3800 ат күшін құрайтын (2800 кВт) максималды күштен артпаса, ұшақты басқаруға болады. 375 рейсінің жағдайында, яғни бірінші қозғалтқыш флюгирленген, ал екіншісінің қуаты едәуір төмендеген, төртінші қозғалтқышта екіншісіне қарағанда әжептәуір қуат төмендеген, ал үшінші қозғалтқыш ұшу жағдайында қалыпты жұмыс істеген кезде, ұшақты басқару, тіпті, мүмкін емес еді<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9410_15-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9410_15-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9410-15|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[14]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9410_15-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9410_15-0"></span>. Жан-жақты зерттеу көрсеткендей, жоғарыда айтылған жағдай тек аэродинамикалық қарсыласу соншалық үлкен емес кезде ғана дұрыс болады. Алайда N5533 бортына қатысты жағдайда жалғасқанатшалар (закрылки) ұшу жағдайына қосылып қойған болатын, ал осының салдарынан қарсыласу шамасы жоғары еді. Бірақ қозғалтқыш күші төмен болған кездегі жоғары аэродинамикалық қарсыласу екінші бір қауіпке, ұшу жылдамдығын жоғалтуға, әкеліп отыр. Куәгерлер түсіріп үлгерген фотосуреттерді (жоғарыда көрсетілген) зерттеген кезде, ұшақтың бірінші жылдамдығы 118 түйінді, ал екіншісі 103 түйінді көрсеткен, яғни бір секунд ішінде жылдамдық 15 түйінге төмендеген және төмендеуді жалғастырған. Фотоның соңғы түсірілімінде қанат конфигурациясы және ұшақтың салмағын есепке ала отырып қарағанда, ұшақтың минималды жылдамдығы 108 түйінді құраған, яғни екінші фотода лайнердің жылдамдығы құлау жылдамдығынан төмен болған. Күш тепе-теңдігінің бұзылу салдарынан  фюзеляж (франц. fuselage айналшық) сол жаққа қарай бірнеше рет айналған және ол экран сияқты сол жақ қанат бөлігін жауып қалған. Ал бұл ұшақтың жазықтығына ауа легін кіргізуді одан бетер шектеген, яғни газ (сұйықтық) қозғалысының ұшақтың сүйір корпусына қатысты ламинарлы және турбулентті ерекшелігі процесінің тепе-теңдігі бұзылуына алып келген. Тергеу барысында көрсеткендей, N5533 борты бұл сәтте экипаждың басқаруынан шыққан<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411-16|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[15]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-0"></span>. Енді жағдайды түзеу үшін экипажда уақыт болған-болмағанын анықтау қажет еді. Ұшақ ұшуды бастағаннан бастап, апат болғанға дейін қырық жеті жарым секунд өткен, оның жиырма секунды жүріп өту жолағында  V2 жылдамдығымен өткен. Сонда авиалайнер әуеде жиырма жеті жарым секунд болған. Ал құстармен соқтығысу жерден 133 түйін (жылдамдық күшеюі үшін 2 түйін/сек  жетпейді) жылдамдық шамасына көтерілгеннен кейін алты секунд өткеннен кейін орын алған. Шамамен секунд құстардың ұшақ ішіне кіруіне және бірінші қозғалқыштан басқалары қуатын қалпына келтіруге кеткен. Апат орын алғанға дейін он төрт секунд қалған, бірақ оның басқарудан шыққан соңғы үш секундын  алып тастауға болады. Яғни экипажға болған жайтты түзеу үшін он бір-он екі секунд болған<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411-16|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[15]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9411_16-1"></span>. Атап өту керек, 375 рейспен ерекше, сонымен қатар қауіпті жағдай орын алған. Барлық қозғалтқыштар ұшу режимінде жұмыс атқарған, бірақ жерден көтерілгеннен кейін жеті секунд өткенде, төрт қозғалтқыштың үшеуі бірнеше құстарды "жұтып жіберген". Бірінші қозғалтқыш флюгирленген, яғни қуатын толық жоғалтқан, бұл бір өзі қауіпті емес және ұшақ конструкциясында қарастырылған. Бірақ бір уақытта екінші қозғалтқышта едәуір қуат төмендеп, ол жерден от шыққан, ал төртінші қозғалтқышта қуат оншалықты кемімеген. Оның үстіне оның қуаты екінші қозғалтқыш қайта қосылғанға дейін-ақ қайта қалпына келген. Күштің тепе-теңдігі қатты бұзылған, сондықтан ұшақ сол жаққа қарай жантайған, сонымен қатар ұшақтың жылдамдығы қатты төмендеген, ал екінші қайта қосылған қозғалтқыш олқылықты қайта түзеп үлгермеді. Лайнер тез арада түсіп тұрған жылдамдықты жоғалта бастады, сол жаққа қарай ауып, мұрнымен төменге қарай зулады. Бұл сәтте жер мен ұшақ арасындағы биіктік 150 футты (46 метрді) құрады, ал бұл Локхид Электра» типіндегі ұшақтар үшін керекті жылдамдықты жинау және болған жайттан шығу үшін жеткіліксіз биіктік еді<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9412_17-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9412_17-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9412-17|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[16]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9412_17-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9412_17-0"></span>. Бір топ құс пен ұшақ соқтығысқанда, кабинаның шамы істен шыққан болуы мүмкін. Алайда мұндай ықтималдылықты сынықтарды зерттеу жоққа шығарды,  себебі кабинаның тегістігі бұзылған, бірақ алдыңғы болжам әбден мүмкін. Құстар кабина шынысына соғылып, ол жерлерді қызыл қанға бояп, ұшқыштардың көру мүмкіндігін шектеген сияқты, сонымен қатар әуе қысымының қабылдағышын соғуы мүмкін, ал бұл жылдамдық көрсеткішінің де дұрыс көрсетілуіне кедергісін тигізген сияқты. Құс пен ұшақтың соғылуынан қатты шу шыққан сияқты және мұның бәрі экипаждың уақытша бағыттан адасуына алып келгендей, ал бұл онсыз да апатты жағдайды одан әрі қиындатқандай<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-0">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413-18|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[17]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-0" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-0"></span>. Қауіпсіздік аспектілерін зерттеу барысында анықталғандай, көп адамдардың жапа шегуіне көптеген қауіпсіздік белдіктерінің авилайнер сумен соқтығысқанда сынып кетуі себеп болған<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-1">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413-18|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[17]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-1" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-1"></span>. === Апаттың себебі === Тергеу комиссиясының шешімімен, апаттың орын алуына ұшақтың бір топ қарғамен соқтығысуы себепкер болған, яғни бірнеше құс қозғалтқыштың ішіне кіріп кеткен және олардың жұмыс жасауын тоқтатқан немесе күшін жоғалтуына себепкер болған. Бұл жылдамдықты жоғалтуға, содан кейін басқарудан айырылып, құлауына әкеліп соққан<span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-2">[[#cite_note-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413-18|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[17]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cxcite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-2" rel="dc:references" contenteditable="false" data-sourceid="cite_ref-Report.E2.80.94.E2.80.94.E2.80.9413_18-2"></span>. == Салдары == Құс пен ұшақтың соқтығысуы сияқты авиациялық апаттар бұған дейін де көптеп орын алған. Бұл туралы, тіпті, Орвилл Райт  1905 жылы хабарлады, ал мұндай фактордың алғашқы құрбаны Кэл Роджерс болды, 1912 жылы Лонг-Бинч (Калифорния штаты) ауданында ұшу барысында шағала басқару тросына кіріп, соның арасына тұрып қалған, осыдан кейін Роджерстің ұшағы жерге құлап, соғылды. Сонымен қатар 10 желтоқсан 1969 жылғы  Ил-14 ұшағының Махачкала түбінде ұшыраған апатын да еске түсіруге болады (17 адам қаза тапқан). Тағы да апатқа қаз бен құтанмен соқтығысу себеп болуы мүмкін мына бір оқиғаны еске түсіруге болады, мұнда соқтығысқан құстар кабинаның шамын сындырып, ұшқыштарды бағытынан жаңылдырған, осыдан кейін лайнер Каспий теңізіне құлаған. Мұндай оқиғаның бәрі шағын ұшақтар мен ірі құстардың соқтығысуынан орын алған, дегенмен Бостондағы оқиға диаметрлік-кереғарлық жағдайда болған: ірі авилайнер ұшақ қалағының жанынан еш зиян тигізбей ұшып өтетін көлемі кіші құстармен соқтығысқан. Алайда оқиға бұлай болмай, мұның орнына бірден үш қозғалтқыш істен шыққан, осыдан кейін ұшақ суға құлаған<ref name="Ф13"><span class="citation" contenteditable="false">[http://lessonslearned.faa.gov/ll_main.cfm?TabID=1&LLID=36&LLTypeID=13 Flawed Assumptions]&nbsp;(ағылш.).&#x20; Федеральное управление гражданской авиации США.&#x20;Тексерілген 21 маусым 2015.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref><ref name="Ф14"><span class="citation" contenteditable="false">[http://lessonslearned.faa.gov/ll_main.cfm?TabID=1&LLID=36&LLTypeID=14 Related Accidents / Incidents]&nbsp;(ағылш.).&#x20; Федеральное управление гражданской авиации США.&#x20;Тексерілген 21 маусым 2015.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref>. Lockheed L-188 ұшағы 1959 жылдың қаңтарынан бастап жолаушылар тасымалдай бастады, алайда екі жыл өтпей жатып-ақ төрт ірі апаттарға ұшырады, оның ішіндегі бостондық апат та бар. Егер біріншісінде (Нью-Йорк) биіктікті бақыламай, өзенге құлаған экипаж кінәлі болса,  екінші және үшіншісінде ( Буффолаға жақын және Каннелтонда) ұшақ өздігінен әуеде жарылып кетті. Ал төртіншісі (Бостон) апатта авиалайнерді қайдағы бір қараторғайлар құрдымға кетірді. Мұның бәрі «Электраның» беделін түсірді<ref name="EMARKAY"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.emarkay.com/Electra/ March 17, 1960, 3:15pm - 18,000 feet over Tell City, Indiana.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160221045627/http://www.emarkay.com/Electra/ |date=2016-02-21 }}&nbsp;</span></ref>. Нәтижесінде 1961 жылдың басында бұл ұшақтарды шығару тоқтатылды<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.planelogger.com/Aircraft/ConstructionList/L-188%20Electra Construction List - L-188 Electra]&nbsp;(ағылш.</span></ref>. Қоғамда L-188 туралы сәтсіз ұшақ деген пікір қалыптасты, алайда бұл көп жағдайда оның турбиналы-винтті авиациялардың бірі болғанымен маңызды рөл атқарды. Ағайынды Райттар ұшағынан бері авиацияда берік әрі түрлі факторларға төзімді поршенді қозғалтқыштар қолданылғаны белгілі. Бірақ 1950-1960 жылдары шыққан газтурбиналы қозғалтқыштар (турбо-винтті және турбореактивті) шыққан кезде қозғалтқыштар басқа деңгейде болды. Поршенділермен салыстырғанда, турбиналы қозғалтқыштардың айналу жиілігі жоғары болды және жоғары меншікті қуаттылық бөлді, ал ол ұшақтарда қолдануды танымал етті. Алайда жаңа қозғалтқыш түрі жаңа апат түрін де алып келді. Жоғары айналу жиілігі әуе винті флаттерінің күшеюіне алып келді, ал бұл өз кезегінде қозғалтқыштардың тербелуіне және қанаттарының бұзылуына алып келеді. Ал енді газды-әуелі тракт ашық болды, ал оның салдарынан оның ішіне қажетсіз объектілер кіруі мүмкін еді, мысалы, осы жағдайдағыдай от шығуға себепкер болған және қозғалтқышты істен шығарған құс өлекселерін айтсақ болады. Мұнымен тек L-188 ұшақтары "ауырмады", сонымен қатар 18 қаңтар 1960 жылы  қозғалтқышқа мұз кіріп кетіп, қозғалтқыштар істен шыққан Чарльз-Ситиде (50 адам мерт болған) орын алған оқиға ұшақтары  Vickers Viscount те "ауырды". Ал кеңестік ұшақтардан мысалға Ил-18 ұшағын келтіруге болады, себебі бірінші жылдары қозғалтқыштары жиі өртке оранған, мысалы 17 тамыз 1960 жылы Киевке жақын жерде орын алған оқиғаны (34 адам қайтыс болған) алсақ болады<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.airdisaster.ru/database.php?id=242 Катастрофа Ил-18Б 235 аоон ГВФ в районе Киева].&#x20; airdisaster.ru.&#x20;Тексерілген 12 мамыр 2013.&#x20;.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref>. Бұл оқиғалардың бәрі газды-турбиналы қозғалтқыштардың қандай қауіп төндіретінін көрсетті. Тіпті, бір топ құстардың өзі үлкен авиалайнерді апатқа ұшырата алады екен. Нәтижесінде турбиналы-винтті қозғалтқыштарға қайта тәжірибе жасалды, содан кейін бірнеше ережелер қатары өзгертілді және жаңа ережелер енгізілді. Бұдан кейін аталмыш қозғалтқыштардың беріктігін арттырды және түрлі факторларға осалдығы төмендеді<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://lessonslearned.faa.gov/ll_main.cfm?TabID=1&LLID=36&LLTypeID=12 Lessons Learned]&nbsp;(ағылш.).&#x20; Федеральное управление гражданской авиации США.&#x20;Тексерілген 21 маусым 2015.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref>. == Ескерту == === Комментарийлер === <div class="references-small " style=""> <references group="*"></references> </div> === Дереккөздер === <div class="references-small " style="-webkit-column-count: 2; min-height: 1295px;"> <references></references> </div> == Пайдаланылған әдебиет == * <span class="citation" id="CITEREFReport" contenteditable="false">[http://specialcollection.dotlibrary.dot.gov/Document?db=DOT-AIRPLANEACCIDENTS&query=(select+712) EASTERN AIR LINES, INC., LOCKHEED ELECTRA L-188 N 5533, LOGAN INTERNATIONAL AIRPORT, BOSTON, MASSACHUSETTS, OCTOBER 4, 1960] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160129235600/http://specialcollection.dotlibrary.dot.gov/Document?db=DOT-AIRPLANEACCIDENTS&query=(select+712) |date=2016-01-29 }}&nbsp;(ағылш.</span><span class="citation" id="CITEREFReport" contenteditable="false">). </span><span class="citation" id="CITEREFReport" contenteditable="false">Civil Aeronautics Board (31&nbsp;шілде 1962). <small>Тексерілген 28 сәуір 2015.</small></span><span class="citation" id="CITEREFReport" contenteditable="false"></span> == Сілтеме == * <span class="citation" contenteditable="false">[http://lessonslearned.faa.gov/ll_main.cfm?TabID=1&LLID=36&LLTypeID=0 Eastern Airlines, Inc.]</span><span class="citation" contenteditable="false">[http://lessonslearned.faa.gov/ll_main.cfm?TabID=1&LLID=36&LLTypeID=0 Flight 375, Lockheed Electra L-188, N5533]&nbsp;(ағылш.). Федеральное управление гражданской авиации США. <small>Тексерілген 21 маусым 2015.</small></span><span class="citation" contenteditable="false"></span> [[Санат:Ұшақ апаттары]] [[Санат:Әуе апаттары]] jck75hm4fz1sbypectthfybpj9v06lk Жердің ең биік шыңдарының тізімі 0 555951 3056994 2982017 2022-08-03T01:09:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Mount_Everest_as_seen_from_Drukair2.jpg|right|thumb|500x500px|Әлемнің ең биік тауы [[Джомолунгма]]ның оңтүстіктен қарағандағы көрініс ұшақ үстінде түсірілген. Сол жағы - Нупцзе жотасы, оның сол жағы — Пумори және Ама-Даблам (ірі және ұсақ конустар).]] Әлемнің  ең биік тауларының тізіміне тәуелсіз деп есептеуге болатын биіктігі 7200 асатын [[тау]]лар кіреді. Тәуелсіздік критерийіне таудан "түсіп", тауға көтерілетін минималды биіктік алынған; бұл тізімдегі минималды сан - 500 м. Бұл тізімге критерийге сәйкес келмейтін, алайда өзінің бір ерекше танымал, назар аударарлық ерекшеліктері бар шыңдар да кірді. Олардың орнының саны "орын" бағанасында жазылмаған . 117 шыңдардың барлығы Оңтүстік және [[Орталық Азия]]да орналасқан. == Ең биік таулардың тізімі == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" !Орын ! class="unsortable" |Сурет !тау !Биіктік (м)<ref>Непал үшін биіктік жергілікті топографиялық карта бойынша алынған</ref> !Орналасқан жері !Координаттары !«Көру анықтығы» (м)<ref>Данные получены из комбинации карт и компьютерного анализа данных ''<span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission">Shuttle Radar Topography Mission<sup class="noprint">[[:en:Shuttle Radar Topography Mission|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission"></span>'' (угловое разрешение в 3"), полученных [[НАСА|NASA]] в 2001 году. Величины св. 1450 метров указаны по [http://www.peaklist.org/ultras.html этому сайту].</ref> !Ата-ана тауы<br> <ref>Здесь указана первая превосходящая по высоте гора, расположенная за «ключевым» понижением с минимально необходимыми 500-ми метрами.</ref> !Алғашқы тау ұшар басына шығу<br> !Көтерілуі<ref>Кол-во восхождений и неудавшихся попыток на 2004 год указано по [http://www.alpine-club.org.uk/hi/ Гималайскому журналу]. Приведено кол-во экспедиций (не отдельных восходителей), внёсших свои попытки в журнал. Они возможно аккуратно вносили данные по редко посещаемым вершинам (хотя упущения возможны), но ещё более неточности вероятны по лёгким для восхождения и/или популярным пикам, типа восьмитысячников. Для примера, Джомолунгму на 2004 год покорило 2251 отдельных альпинистов [http://www.everesthistory.com/everestsummits/summitsbyyear.htm].</ref> (көтерілу мүмкіндіктері) |- |1 |[[Сурет:IMG_2124_Everest.jpg|60x60px]] |Джомолунгма<br> | align="center" |8848 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|27|59|17|N|86|55|31|E|}} | align="right" |8848 |жоқ | align="center" |1953 | align="center" |145 (121) |- |2 |[[Сурет:K2_2006b.jpg|60x60px]] |Чогори | align="center" |8611 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|52|57|N|76|30|48|E|}} | align="right" |4017 |Джомолунгма | align="center" |1954 | align="center" |45 (44) |- |3 |[[Сурет:Kangchenjunga.JPG|60x60px]] |Канченджанга | align="center" |8586 |Канченджанга, Гималаи |{{Coord|27|42|09|N|88|08|49|E|}} | align="right" |3922 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1955 | align="center" |38 (24) |- |4 |[[Сурет:LhotseMountain.jos.500pix.jpg|60x60px]] |Лходзе | align="center" |8516 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|27|57|42|N|86|55|59|E|}} | align="right" |610 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1956 | align="center" |26 (26) |- |5 |[[Сурет:Makalu.jpg|60x60px]] |Макалу | align="center" |8485 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|27|53|21|N|87|05|19|E|}} | align="right" |2386 |[[Лхоцзе]] | align="center" |1955 | align="center" |45 (52) |- |6 |[[Сурет:ChoOyu-fromGokyo.jpg|60x60px]] |Чо-Ойю | align="center" |8188 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|28|05|39|N|86|39|39|E|}} | align="right" |2340 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1954 | align="center" |79 (28) |- |7 |[[Сурет:Dhaulagiri_-_view_from_aircraft.jpg|60x60px]] |Дхаулагири | align="center" |8167 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|41|45|N|83|29|36|E|}} | align="right" |3357 |Джомолунгма | align="center" |1960 | align="center" |51 (39) |- |8 |[[Сурет:Sunrise,_Manaslu.jpg|60x60px]] |Манаслу | align="center" |8163 |Манаслу, Гималаи |{{Coord|28|32|58|N|84|33|39|E|}} | align="right" |3092 |Чо-Ойю | align="center" |1956 | align="center" |49 (45) |- |9 |[[Сурет:Nanga_Parbat_View_from_Fairy_Meadow_trek.jpg|60x60px]] |Нангапарбат | align="center" |8126 |Нангапарбат, Гималаи |{{Coord|35|14|18|N|74|35|22|E|}} | align="right" |4608 |Дхаулагири | align="center" |1953 | align="center" |52 (67) |- |10 |[[Сурет:Annapurna_I_ABC_Morning.jpg|60x60px]] |Аннапурна I | align="center" |8091 |Аннапурна, Гималай |{{Coord|28|35|43|N|83|49|11|E|}} | align="right" |2984 |Чо-Ойю | align="center" |1950 | align="center" |36 (47) |- |11 |[[Сурет:HiddenPeak.jpg|60x60px]] |Гашербрум I | align="center" |8080 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|43|27|N|76|41|44|E|}} | align="right" |2155 |Чогори | align="center" |1958 | align="center" |31 (16) |- |12 |[[Сурет:7_15_BroadPeak.jpg|60x60px]] |Броуд-Пик | align="center" |8051 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|48|38|N|76|34|05|E|}} | align="right" |1701 |Гашербрум I | align="center" |1957 | align="center" |39 (19) |- |13 |[[Сурет:Gasherbrum2.jpg|60x60px]] |Гашербрум II | align="center" |8034 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|45|27|N|76|39|11|E|}} | align="right" |1523 |Гашербрум I | align="center" |1956 | align="center" |54 (12) |- |14 |[[Сурет:Shisha_Pangma_2006.jpg|60x60px]] |Шишабангма | align="center" |8027 |Лангтанг, Гималаи |{{Coord|28|21|12|N|85|46|43|E|}} | align="right" |2897 |Чо-Ойю | align="center" |1964 | align="center" |43 (19) |- |15 |[[Сурет:Gyachung_Kang.jpg|60x60px]] |Гьячунг-Канг | align="center" |7952 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|28|05|52|N|86|44|47|E|}} | align="right" |700 |Чо-Ойю | align="center" |1964 | align="center" |5 (3) |- |[[Сурет:Gasherbrum2.jpg|60x60px]] |Гашербрум III | align="center" |7946 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|45|34|N|76|38|31|E|}} | align="right" |355 |Гашербрум II | align="center" |1975 | align="center" |2 (2) |- |16 |[[Сурет:Annapurna_I.jpg|60x60px]] |Аннапурна II | align="center" |7937 |Аннапурна, Гималай |{{Coord|28|32|03|N|84|07|20|E|}} | align="right" |2437 |Аннапурна I | align="center" |1960 | align="center" |6 (19) |- |17 |[[Сурет:Gasherbrum_group.JPG|60x60px]] |Гашербрум IV | align="center" |7932 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|45|33|N|76|36|57|E|}} | align="right" |715 |Гашербрум III | align="center" |1958 | align="center" |4 (11) |- |18 |[[Сурет:Himalchuli_from_south.jpg|60x60px]] |Хималчули | align="center" |7893 |Манаслу, Гималай |{{Coord|28|26|07|N|84|38|24|E|}} | align="right" |1633 |Манаслу | align="center" |1960 | align="center" |6 (12) |- |19 |Дастогхил | align="center" |7884 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|19|33|N|75|11|18|E|}} | align="right" |2525 |Чогори | align="center" |1960 | align="center" |3 (5) |- |20 |[[Сурет:Manaslu_-_Thulagi_Chuli_-_Ngadi_Chuli.jpg|60x60px]] |Нгади Чули | align="center" |7871 |Манаслу, Гималаи |{{Coord|28|30|12|N|84|34|03|E|}} | align="right" |1020 |Манаслу | align="center" |1970 | align="center" |2 (6) |- |[[Сурет:Nuptse-fromLobuche.jpg|60x60px]] |Нупцзе | align="center" |7864 |Махалангур-Химал, Гималай |{{Coord|27|58|02|N|86|53|10|E|}} | align="right" |319 |[[Лхоцзе]] | align="center" |1961 | align="center" |5 (12) |- |21 |Кунианг Киш | align="center" |7823 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|12|19|N|75|12|28|E|}} | align="right" |1765 |Дастогхил | align="center" |1971 | align="center" |2 (6) |- |22 |[[Сурет:Masherbrum.jpg|93x93px]] |Машербрум | align="center" |7821 |Машербрум, Каракорум |{{Coord|35|38|28|N|76|18|21|E|}} | align="right" |2457 |Гашербрум I | align="center" |1960 | align="center" |4 (9) |- |23 |[[Сурет:Nanda_devi.jpg|60x60px]] |Нандадеви | align="center" |7816 |Гархвал, Гималай |{{Coord|30|22|36|N|79|58|15|E|}} | align="right" |3139 |Дхаулагири | align="center" |1936 | align="center" |14 (12) |- |24 |Чомолонзо&nbsp;(ағылш.)русск. | align="center" |7804 |Махалангур-Химал, Гималай |{{Coord|27|55|48|N|87|06|29|E|}} | align="right" |590 |Макалу | align="center" |1954 | align="center" |3 (1) |- |25 |[[Сурет:Batura_valley_Passu.jpg|60x60px]] |<span class="iw" data-title="Батура-Шар">Батура-Шар<sup class="noprint">[[:en:Batura Sar|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Шар"></span> | align="center" |7795 |<span class="iw" data-title="Батура-Музтаг">Батура-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Batura Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|30|36|N|74|31|27|E|}} | align="right" |3118 |Дастогхил | align="center" |1976 | align="center" |4 (6) |- |26 |[[Сурет:Kanjut_Sar.jpg|80x80px]] |Канжут Шар | align="center" |7790 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|12|18|N|75|25|04|E|}} | align="right" |1690 |Кунианг Киш | align="center" |1959 | align="center" |2 (1) |- |27 |[[Сурет:RakaposhiTagafari0889.JPG|60x60px]] |Ракапоши&nbsp;(ағылш.)русск. | align="center" |7788 |<span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош">Ракапоши-Харамош<sup class="noprint">[[:en:Rakaposhi-Haramosh Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош"></span>, Каракорум |{{Coord|36|08|33|N|74|29|21|E|}} | align="right" |2818 |Кунианг Киш | align="center" |1958 | align="center" |8 (13) |- |28 |[[Сурет:Namcha_Barwa_from_the_west.jpg|60x60px]] |Намджагбарва | align="center" |7782 |<span class="iw" data-title="Ассам Гималаи">Ассам<sup class="noprint">[[:en:Assam Himalaya|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Ассам Гималай"></span>, Гималай |{{Coord|29|37|50|N|95|03|19|E|}} | align="right" |4106 |Канченджанга | align="center" |1992 | align="center" |1 (2) |- |29 |Камет&nbsp;(ағылш.)русск. | align="center" |7756 |Гархвал, Гималаи |{{Coord|30|55|12|N|79|35|30|E|}} | align="right" |2825 |Нандадеви | align="center" |1931 | align="center" |23 (14) |- |30 |[[Сурет:Dhaulagiri_-_view_from_aircraft.jpg|60x60px]] |Дхаулагири II | align="center" |7751 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|45|46|N|83|23|14|E|}} | align="right" |2396 |Дхаулагири | align="center" |1971 | align="center" |4 (11) |- |31 |[[Сурет:Saltoro_Kangri.jpg|60x60px]] |Салторо-Кангри | align="center" |7742 |<span class="iw" data-title="Салторо">Салторо<sup class="noprint">[[:en:Saltoro Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Салторо"></span>, Каракорум |{{Coord|35|23|57|N|76|50|51|E|}} | align="right" |2160 |Гашербрум I | align="center" |1962 | align="center" |2 (1) |- |32 |[[Сурет:Jannu_from_South.jpg|60x60px]] |Жанну | align="center" |7711 |Канченджанга, Гималаи |{{Coord|27|40|54|N|88|02|36|E|}} | align="right" |1036 |Канченджанга | align="center" |1962 | align="center" |17 (12) |- |33 |[[Сурет:Tirich_Mir_Hotel.jpg|60x60px]] |Тиричмир | align="center" |7708 |Гиндукуш |{{Coord|36|15|19|N|71|50|30|E|}} | align="right" |3910 |<span class="iw" data-title="Батура-Шар">Батура-Шар<sup class="noprint">[[:en:Batura Sar|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Шар"></span> | align="center" |1950 | align="center" |20 (11) |- |Моламенкинг | align="center" |7703 |Лангтанг, Гималаи |{{Coord|28|21|17|N|85|48|39|E|}} | align="right" |430 |Шишабангма | align="center" |1981 | align="center" |1 (0) |- |34 |[[Сурет:Mt_Gurla_Mandhata_and_wild_Donkeys.jpg|60x60px]] |Гурла-Мандхата | align="center" |7694 |<span class="iw" data-title="Налаканкар-Гимал">Налаканкар-Гимал<sup class="noprint">[[:en:Nalakankar Himal|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Налаканкар-Гимал"></span>, Гималай |{{Coord|30|26|17|N|81|17|53|E|}} | align="right" |2788 |Дхаулагири | align="center" |1985 | align="center" |6 (4) |- |35 |<span class="iw" data-title="Сасер-Кангри">Сасер-Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Saser Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Кангри"></span> | align="center" |7672 |<span class="iw" data-title="Сасер-Музтаг">Сасер-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Saser Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|34|52|00|N|77|45|09|E|}} | align="right" |2304 |Гашербрум I | align="center" |1973 | align="center" |6 (4) |- |36 |[[Сурет:Chogolisa_from_K2.JPG|60x60px]] |Чоголиза | align="center" |7665 |Машербрум, Каракорум |{{Coord|35|36|42|N|76|34|18|E|}} | align="right" |1624 |Машербрум | align="center" |1975 | align="center" |4 (2) |- |[[Сурет:Dhaulagiri_-_view_from_aircraft.jpg|60x60px]] |Дхаулагири IV | align="center" |7661 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|44|09|N|83|18|55|E|}} | align="right" |469 |Дхаулагири II | align="center" |1975 | align="center" |2 (10) |- |37 |[[Сурет:Kongur_south.jpg|60x60px]] |Конгур | align="center" |7649 |Конгур, Куньлунь |{{Coord|38|35|36|N|75|18|48|E|}} | align="right" |3585 |Дастогхил | align="center" |1981 | align="center" |2 (4) |- |[[Сурет:Dhaulagiri_-_view_from_aircraft.jpg|60x60px]] |Дхаулагири V | align="center" |7618 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|44|02|N|83|21|41|E|}} | align="right" |340 |Дхаулагири IV | align="center" |1975 | align="center" |2 (3) |- |38 |[[Сурет:Shispare and Ultar Sar aerial.jpg|60x60px]] |<span class="iw" data-title="Шиспар">Шиспар<sup class="noprint">[[:en:Shispare|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Шиспар"></span> | align="center" |7611 |<span class="iw" data-title="Батура-Музтаг">Батура-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Batura Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|26|26|N|74|40|51|E|}} | align="right" |1240 |<span class="iw" data-title="Батура-Шар">Батура-Шар<sup class="noprint">[[:en:Batura Sar|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Шар"></span> | align="center" |1974 | align="center" |3 (1) |- |39 |Тривор | align="center" |7577 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|17|15|N|75|05|10|E|}} | align="right" |980 |Дастогхил | align="center" |1960 | align="center" |2 (5) |- |40 |[[Сурет:GangkharPuensum3.jpg|60x60px]] |Канкар-Пунсум | align="center" |7570 |Кула-Кангри, Гималай |{{Coord|28|02|48|N|90|27|21|E|}} | align="right" |2995 |Канченджанга | align="center" |бағындырылмаған | align="center" |0 (3) |- |41 |[[Сурет:Gonggashan.jpg|60x60px]] |<span class="iw" data-title="Гунгашань">Гунгашань<sup class="noprint">[[:en:Mount Gongga|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Гунгашань"></span> | align="center" |7556 |<span class="iw" data-title="Даксю-Шань">Даксю-Шань<sup class="noprint">[[:en:Daxue Mountain|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Даксю-Шань"></span>, Сычуань |{{Coord|29|35|43|N|101|52|47|E|}} | align="right" |3642 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1932 | align="center" |6 (7) |- |42 |[[Сурет:Annapurna_I.jpg|60x60px]] |Аннапурна III | align="center" |7555 |Аннапурна, Гималай |{{Coord|28|35|05|N|83|59|28|E|}} | align="right" |703 |Аннапурна I | align="center" |1961 | align="center" |10 (17) |- |43 |[[Сурет:Karakul-muztagh-ata-d13.jpg|60x60px]] |Музтагата | align="center" |7546 |Музтагата, Куньлунь |{{Coord|38|16|42|N|75|06|57|E|}} | align="right" |2735 |Конгур | align="center" |1956 | align="center" |көп |- |44 |[[Сурет:Skyang_Kangri.jpg|60x60px]] |Скьянг Кангри | align="center" |7545 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|55|35|N|76|34|03|E|}} | align="right" |1085 |Чогори | align="center" |1976 | align="center" |1 (2) |- |45 |[[Сурет:Changtse-from-KalaPattar.jpg|60x60px]] |Чангзе | align="center" |7543 |Махалангур-Химал, Гималай |{{Coord|28|01|29|N|86|54|31|E|}} | align="right" |520 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1982 | align="center" |9 (9) |- |46 |Кула-Кангри | align="center" |7538 |Кула-Кангри, Гималай |{{Coord|28|13|34|N|90|36|54|E|}} | align="right" |1650 |Канкар-Пунсум | align="center" |1986 | align="center" |3 (2) |- |47 |[[Сурет:Kongur_south.jpg|60x60px]] |Конгуртюбе | align="center" |7530 |Конгур, Куньлунь |{{Coord|38|36|59|N|75|11|55|E|}} | align="right" |840 |Конгур | align="center" |1956 | align="center" |2 (3) |- |48 |Мамастонг-Кангри&nbsp;(ағылш.)русск. | align="center" |7516 |[[:en: Rimo Muztagh|Rimo]], Каракорум |{{Coord|35|08|27|N|77|34|39|E|}} | align="right" |1803 |Гашербрум I | align="center" |1984 | align="center" |5 (0) |- |49 |[[Сурет:Saser_Kangri_III_and_II.jpg|60x60px]] |Сасер-Кангри II&nbsp;(ағылш.)русск.<ref>Более высокая (восточная) вершина <span class="iw" data-title="Сасер-Кангри">Сасер-Кангри II<sup class="noprint">[[:en:Saser Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Кангри"></span> покорена американцами 21 тамыз 2011 ж. Более низкий западный пик, в 2,5 км от восточного, покорён в 1984 и позже ещё раз.</ref> | align="center" |7513 |<span class="iw" data-title="Сасер-Музтаг">Сасер-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Saser Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|34|48|15|N|77|48|18|E|}} | align="right" |1450 |<span class="iw" data-title="Сасер-Кангри">Сасер-Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Saser Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Кангри"></span> | align="center" | 21.08.2011<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.vvv.ru/news/index.php3?news=179113 Американской командой впервые в мире покорен пик Saser Kangri II].&#x20;Тексерілген 14 қыркүйек 2011.&#x20;.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref> | align="center" |1 (0) |- |50 |[[Сурет:USSR-Tajikistan-Peak_Communism.jpg|60x60px]] |Пик Исмоила Сомони | align="center" |7495 |хребет Академии Наук, Памир |{{Coord|38|56|32|N|72|00|57|E|}} | align="right" |3402 |Музтагата | align="center" |1933 | align="center" |көп<br> (нақты мәлімет жоқ) |- |51 |[[Сурет:Saser_Kangri_III_and_II.jpg|60x60px]] |Сасер-Кангри III&nbsp;(ағылш.)русск. | align="center" |7495 |<span class="iw" data-title="Сасер-Музтаг">Сасер-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Saser Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|34|50|44|N|77|47|06|E|}} | align="right" |850 |<span class="iw" data-title="Сасер-Кангри">Сасер-Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Saser Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сасер-Кангри"></span> | align="center" |1986 | align="center" |1 (0) |- |52 |[[Сурет:Noszak.jpg|60x60px]] |Ношак | align="center" |7492 |Гиндукуш |{{Coord|36|26|00|N|71|49|40|E|}} | align="right" |2024 |Тиричмир | align="center" |1960 | align="center" |33 (3) |- |53 |Пумари Киш | align="center" |7492 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|12|40|N|75|15|10|E|}} | align="right" |890 |Кунианг Киш | align="center" |1979 | align="center" |1 (2) |- |54 |[[Сурет:Pasu_glacier.jpg|60x60px]] |Пасу-Сар&nbsp;(ағылш.)русск. | align="center" |7476 |<span class="iw" data-title="Батура-Музтаг">Батура-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Batura Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|29|16|N|74|35|16|E|}} | align="right" |645 |<span class="iw" data-title="Батура-Шар">Батура-Шар<sup class="noprint">[[:en:Batura Sar|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Шар"></span> | align="center" |1994 | align="center" |1 (0) |- |55 |Юкшин-Гардан-Сар(ағылш.)русск. | align="center" |7469 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|15|00|N|75|22|30|E|}} | align="right" |1313 |Пумари Киш | align="center" |1984 | align="center" |4 (1) |- |56 |<span class="iw" data-title="Терам Кангри">Терам Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Teram Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Терам Кангри"></span> | align="center" |7462 |<span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг">Сиачен-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Siachen Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|34|48|N|77|04|42|E|}} | align="right" |1702 |Гашербрум I | align="center" |1975 | align="center" |2 (0) |- |57 |Джонгсонг | align="center" |7462 |Канченджанга, Гималаи |{{Coord|27|52|52|N|88|08|05|E|}} | align="right" |1298 |Канченджанга | align="center" |1930 | align="center" |2 (3) |- |58 |<span class="iw" data-title="Малубитинг">Малубитинг<sup class="noprint">[[:en:Malubiting|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Малубитинг"></span> | align="center" |7458 |<span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош">Ракапоши-Харамош<sup class="noprint">[[:en:Rakaposhi-Haramosh Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош"></span>, Каракорум |{{Coord|36|00|12|N|74|52|31|E|}} | align="right" |2193 |[[:en:Rakaposhi|Rakaposhi]] | align="center" |1971 | align="center" |2 (6) |- |59 |[[Сурет:Gangapurna.JPG|60x60px]] |Гангапурна | align="center" |7455 |Аннапурна, Гималаи |{{Coord|28|36|17|N|83|57|51|E|}} | align="right" |563 |Аннапурна III | align="center" |1965 | align="center" |8 (13) |- |60 |[[Сурет:Peak_Pobeda2.jpg|60x60px]] |Пик Победы | align="center" |7439 |Тянь-Шань |{{Coord|42|02|06|N|80|07|32|E|}} | align="right" |4148 |Пик Исмоила Сомони | align="center" |1938 | align="center" |көп<br> (нақты мәлімет жоқ) |- |61 |К12 | align="center" |7428 |<span class="iw" data-title="Салторо">Салторо<sup class="noprint">[[:en:Saltoro Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Салторо"></span>, Каракорум |{{Coord|35|17|42|N|77|01|18|E|}} | align="right" |1978 |Салторо-Кангри | align="center" |1974 | align="center" |4 (2) |- |62 |<span class="iw" data-title="Янгра">Янгра<sup class="noprint">[[:en:Янгра|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Янгра"></span>(Ганеш I) | align="center" |7422 |Ганеш-Гимал, Гималаи |{{Coord|28|23|28|N|85|07|38|E|}} | align="right" |2352 |Манаслу | align="center" |1955 | align="center" |1 (6) |- |63 |Sia Kangri | align="center" |7422 |<span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг">Сиачен-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Siachen Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|39|48|N|76|45|45|E|}} | align="right" |640 |Гашербрум I | align="center" |1934 | align="center" |6 (0) |- |64 |Момхиль Шар | align="center" |7414 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|19|04|N|75|02|11|E|}} | align="right" |980 |Тривор | align="center" |1964 | align="center" |2 (6) |- |65 |<br> |Kabru N | align="center" |7412 |Канченджанга, Гималаи |{{Coord|27|38|02|N|88|07|00|E|}} | align="right" |780 |Канченджанга | align="center" |1994 | align="center" |1 (2)<ref>Согласно Гималайскому журналу за 1996 год (стр 29-36), высшая точка массива [[:en:Kabru|Кабру]] (Северная вершина) была покорена Индийской армейской экспедицией мамырда 1994 ж</ref> |- |66 |Скил Брум | align="center" |7410 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|51|03|N|76|25|45|E|}} | align="right" |1152 |Чогори | align="center" |1957 | align="center" |2 (1) |- |67 |Харамош | align="center" |7409 |<span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош">Ракапоши-Харамош<sup class="noprint">[[:en:Rakaposhi-Haramosh Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош"></span>, Каракорум |{{Coord|35|50|24|N|74|53|51|E|}} | align="right" |2277 |<span class="iw" data-title="Малубитинг">Малубитинг<sup class="noprint">[[:en:Malubiting|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Малубитинг"></span> | align="center" |1958 | align="center" |4 (3) |- |68 |Istor-o-Nal | align="center" |7403 |Гиндукуш |{{Coord|36|22|35|N|71|53|55|E|}} | align="right" |1040 |[[:en: Noshaq|Noshaq]] | align="center" |1969 | align="center" |4 (5) |- |69 |Ghent Kangri | align="center" |7401 |<span class="iw" data-title="Салторо">Салторо<sup class="noprint">[[:en:Saltoro Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Салторо"></span>, Каракорум |{{Coord|35|31|03|N|76|48|01|E|}} | align="right" |1493 |Салторо-Кангри | align="center" |1961 | align="center" |4 (0) |- |70 |<span class="iw" data-title="Ултар (гора)">Ултар<sup class="noprint">[[:en:Ultar|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Ултар (гора)"></span> | align="center" |7388 |<span class="iw" data-title="Батура-Музтаг">Батура-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Batura Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Батура-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|23|54|N|74|42|32|E|}} | align="right" |700 |<span class="iw" data-title="Шиспар">Шиспар<sup class="noprint">[[:en:Shispare|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Шиспар"></span> | align="center" |1996 | align="center" |2 (5) |- |71 |Римо I | align="center" |7385 |<span class="iw" data-title="Римо-Музтаг">Римо-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Rimo Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Римо-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|21|21|N|77|22|05|E|}} | align="right" |1438 |<span class="iw" data-title="Терам Кангри">Терам Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Teram Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Терам Кангри"></span> | align="center" |1988 | align="center" |1 (3) |- |72 |Churen Himal | align="center" |7385 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|44|06|N|83|12|58|E|}} | align="right" |600 |Дхаулагири IV | align="center" |1970 | align="center" |3 (0) |- |73 |<span class="iw" data-title="Терам Кангри">Терам Кангри III<sup class="noprint">[[:en:Teram Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Терам Кангри"></span> | align="center" |7382 |<span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг">Сиачен-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Siachen Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|35|59|N|77|02|53|E|}} | align="right" |520 |<span class="iw" data-title="Терам Кангри">Терам Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Teram Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Терам Кангри"></span> | align="center" |1979 | align="center" |1 (0) |- |74 |Sherpi Kangri | align="center" |7380 |<span class="iw" data-title="Салторо">Салторо<sup class="noprint">[[:en:Saltoro Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Салторо"></span>, Каракорум |{{Coord|35|27|58|N|76|46|53|E|}} | align="right" |1000 |[[:en: Ghent Kangri|Ghent Kangri]] | align="center" |1976 | align="center" |1 (1) |- |75 |Labuche Kang | align="center" |7367 |[[:en: Labuche|Labuche]], Гималаи |{{Coord|28|18|15|N|86|21|03|E|}} | align="right" |1957 |Чо-Ойю | align="center" |1987 | align="center" |1 (0) |- |76 |Кират-Чули | align="center" |7362 |Канченджанга, Гималаи |{{Coord|27|47|13|N|88|11|40|E|}} | align="right" |1168 |Канченджанга | align="center" |1939 | align="center" |1 (6) |- |Abi Gamin | align="center" |7355 |[[:en:Garhwal Himalaya|Garhwal]], Гималаи |{{Coord|30|55|57|N|79|36|09|E|}} | align="right" |217 |KAmet | align="center" |1950 | align="center" |17 (2) |- |77 |Нангпаи Госум | align="center" |7350 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|28|04|20|N|86|36|52|E|}} | align="right" |500 |Чо-Ойю | align="center" |1996 | align="center" |3 (1) |- |Gimmigela<br> (The Twins) | align="center" |7350 |Канченджанга, Гималаи |{{Coord|27|44|24|N|88|09|28|E|}} | align="right" |432 |Канченджанга | align="center" |1994 | align="center" |3 (1) |- |78 |Saraghrar | align="center" |7349 |Гиндукуш |{{Coord|36|32|51|N|72|06|54|E|}} | align="right" |1979 |Ношак | align="center" |1959 | align="center" |2 (3) |- |79 |Чамланг | align="center" |7321 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|27|46|30|N|86|58|47|E|}} | align="right" |1240 |[[Лхоцзе]] | align="center" |1961 | align="center" |7 (1) |- |80 |Джомолхари<br> <ref>[[Джомолхари]] может быть ниже, чем официальные 7315 м [http://www.sol.co.uk/v/viewfinder/elevmisquotes.html#chomolhari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130725020735/http://www.sol.co.uk/v/viewfinder/elevmisquotes.html#chomolhari |date=2013-07-25 }}.</ref><ref>По данным ''<span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission">Shuttle Radar Topography Mission<sup class="noprint">[[:en:Shuttle Radar Topography Mission|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission"></span>'' высота вершины 7090 метров, с учёток поправки (данные ''<span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission">Shuttle Radar Topography Mission<sup class="noprint">[[:en:Shuttle Radar Topography Mission|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission"></span>'' по вершинам систематически занижены на 10-50 м (в зависимости от крутизны вершины)) действительная высота горы около 7120 метров.</ref> | align="center" |7315 |[[Джомолхари]], Гималаи |{{Coord|27|49|37|N|89|16|28|E|}} | align="right" |2065 |Канкар-Пунсум | align="center" |1937 | align="center" |4 (0) |- |81 |Чонгтар | align="center" |7315 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|54|42|N|76|25|45|E|}} | align="right" |1300 |Скил Брум | align="center" |1994 | align="center" |1 (1) |- |82 |Baltoro Kangri | align="center" |7312 |Машербрум, Каракорум |{{Coord|35|38|21|N|76|40|24|E|}} | align="right" |1200 |Чоголиза | align="center" |1976 | align="center" |1 (0) |- |83 |Сигуанг Ри | align="center" |7309 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|28|08|49|N|86|41|06|E|}} | align="right" |650 |Чо-Ойю | align="center" |1989 | align="center" |2 (1) |- |84 |<br> |The Crown | align="center" |7295 |[[:en: Yengisogat|Yengisogat]], Каракорум |{{Coord|36|06|22|N|76|12|26|E|}} | align="right" |1919 |Скил Брум,<br> Чогори | align="center" |1993 | align="center" |1 (3) |- |85 |Gyala Peri | align="center" |7294 |Ассам, Гималаи |{{Coord|29|48|47|N|94|58|03|E|}} | align="right" |2942 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1986 | align="center" |1 (0) |- |86 |Поронг Ри | align="center" |7292 |Лангтанг, Гималаи |{{Coord|28|23|22|N|85|43|17|E|}} | align="right" |520 |Шишабангма | align="center" |1982 | align="center" |5 (0) |- |87 |Баннтха-Бракк | align="center" |7285 |<span class="iw" data-title="Панмах-Музтаг">Панмах-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Panmah Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Панмах-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|56|51|N|75|45|12|E|}} | align="right" |1891 |Канжут Шар | align="center" |1977 | align="center" |3 (13) |- |88 |Yutmaru Sar | align="center" |7283 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|13|40|N|75|22|05|E|}} | align="right" |620 |[[:en: Yukshin Gardan Sar|Yukshin Gardan Sar]] | align="center" |1980 | align="center" |1 (1) |- |89 |Baltistan Peak | align="center" |7282 |Машербрум, Каракорум |{{Coord|35|25|06|N|76|33|08|E|}} | align="right" |1962 |Чоголиза | align="center" |1970 | align="center" |1 (3) |- |90 |Kangpenqing | align="center" |7281 |[[:en: Baiku|Baiku]], Гималаи |{{Coord|28|33|03|N|85|32|44|E|}} | align="right" |1340 |Шишабангма | align="center" |1982 | align="center" |1 (1) |- |91 |Музтаг-Тауэр | align="center" |7276 |Балторо Музтаг, Каракорум |{{Coord|35|49|38|N|76|21|39|E|}} | align="right" |1710 |Скил Брум | align="center" |1956 | align="center" |4 (2) |- |92 |Mana | align="center" |7272 |[[:en:Garhwal Himalaya|Garhwal]], Гималаи |{{Coord|30|52|51|N|79|36|56|E|}} | align="right" |730 |[[:en:Kamet|Kamet]] | align="center" |1937 | align="center" |7 (3) |- |Дхаулагири VI | align="center" |7268 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|42|29|N|83|16|21|E|}} | align="right" |485 |Дхаулагири IV | align="center" |1970 | align="center" |5 (0) |- |93 |<br> |Diran | align="center" |7266 |<span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош">Ракапоши-Харамош<sup class="noprint">[[:en:Rakaposhi-Haramosh Mountains|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Ракапоши-Харамош"></span>, Каракорум |{{Coord|36|07|19|N|74|39|40|E|}} | align="right" |1325 |<span class="iw" data-title="Малубитинг">Малубитинг<sup class="noprint">[[:en:Malubiting|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Малубитинг"></span> | align="center" |1968 | align="center" |12 (8) |- |94 | Labuche Kang III / East<ref>Точная высота неизвестна, но и на китайских и на российских картах этого района высота вершины указана свыше 7200 м.</ref> | align="center" |7250 |[[:en:Labuche|Labuche]], Гималаи |{{Coord|28|18|01|N|86|23|03|E|}} | align="right" |570 |[[:en:Labuche Kang|Labuche Kang]] | align="center" |бағындырылмаған | align="center" |0 (0) |- |95 |Putha Hiunchuli | align="center" |7246 |Дхаулагири, Гималаи |{{Coord|28|44|50|N|83|08|55|E|}} | align="right" |1151 |Churen Himal | align="center" |1954 | align="center" |11 (5) |- |96 |Aprasarasas Kangri | align="center" |7245 |<span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг">Сиачен-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Siachen Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|32|20|N|77|08|59|E|}} | align="right" |635 |<span class="iw" data-title="Терам Кангри">Терам Кангри I<sup class="noprint">[[:en:Teram Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Терам Кангри"></span> | align="center" |1976 | align="center" |2 (0) |- |97 |Mukut Parbat | align="center" |7242 |[[:en:Garhwal Himalaya|Garhwal]], Гималаи |{{Coord|30|57|01|N|79|34|07|E|}} | align="right" |840 |[[:en: Kamet|Kamet]] | align="center" |1951 | align="center" |2 (1) |- |98 |Rimo III | align="center" |7233 |[[:en: Rimo Muztagh|Rimo]], Каракорум |{{Coord|35|22|29|N|77|21|42|E|}} | align="right" |615 |Римо I | align="center" |1985 | align="center" |1 (0) |- |99 |Langtang Lirung | align="center" |7227 |Лангтанг, Гималаи |{{Coord|28|15|20|N|85|31|02|E|}} | align="right" |1525 |Шишабангма | align="center" |1978 | align="center" |14 (13) |- |100 |Карджианг | align="center" |7221 |Кула-Кангри, Гималаи |{{Coord|28|15|31|N|90|38|43|E|}} | align="right" |880 |Кула-Кангри | align="center" |бағындырылмаған | align="center" |0 (2) |- |101 |Аннапурна Южная | align="center" |7219 |Аннапурна, Гималаи |{{Coord|28|31|04|N|83|48|27|E|}} | align="right" |775 |Аннапурна | align="center" |1964 | align="center" |10 (16) |- |102 |Кхартапху | align="center" |7213 |Махалангур-Химал, Гималаи |{{Coord|28|03|45|N|86|58|39|E|}} | align="right" |712 |[[Джомолунгма]] | align="center" |1935 | align="center" |1 (0) |- |103 |Тонгшанджиабу<ref>Название и информация об этой вершине взяты из ''Japanese Alpine News'' за май 2003 ж.</ref><ref>По данным ''<span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission">Shuttle Radar Topography Mission<sup class="noprint">[[:en:Shuttle Radar Topography Mission|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission"></span>'' высота Тонгшанджиабу составляет 7105 метров и таким образом, она возможно не входит в число высочайших гор (>7200 м)</ref> | align="center" |7207 |[[:en:Lunana|Lunana]], Гималаи |{{Coord|28|11|12|N|89|57|27|E|}} | align="right" |1757 |Канкар-Пунсум | align="center" |бағындырылмаған | align="center" |0 (0) |- |104 |Malangutti Sar | align="center" |7207 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|21|51|N|75|08|52|E|}} | align="right" |515 |Дастогхил | align="center" |1985 | align="center" |1 (0) |- |105 |Ноценкансари | align="center" |7206 |<span class="iw" data-title="Нагарзе">Нагарзе<sup class="noprint">[[:en:Nagarze|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Нагарзе"></span>, Гималаи |{{Coord|28|56|48|N|90|10|42|E|}} | align="right" |2160 |Тонгшанджиабу | align="center" |1986 | align="center" |4 (1) |- |106 |<span class="iw" data-title="Лангтанг Ри">Лангтанг Ри<sup class="noprint">[[:en:Langtang Ri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Лангтанг Ри"></span> | align="center" |7205 |Лангтанг, Гималаи |{{Coord|28|22|53|N|85|41|01|E|}} | align="right" |650 |Поронг Ри | align="center" |1981 | align="center" |4 (0) |- |107 |Кангпху Канг<ref>По данным ''<span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission">Shuttle Radar Topography Mission<sup class="noprint">[[:en:Shuttle Radar Topography Mission|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Shuttle Radar Topography Mission"></span>'' высота Кангпху-Канга составляет ~7207 метров</ref> | align="center" |7204 |<span class="iw" data-title="Лунана (горы)">Лунана<sup class="noprint">[[:en:Lunana|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Лунана (горы)"></span>, Гималаи |{{Coord|28|09|18|N|90|03|45|E|}} | align="right" |1200 |Тонгшанджиабу | align="center" |2002 | align="center" |1 (0) |- |108 |<span class="iw" data-title="Сингхи-Кангри">Сингхи-Кангри<sup class="noprint">[[:en:Singhi Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сингхи-Кангри"></span> | align="center" |7202 |<span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг">Сиачен-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Siachen Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Сиачен-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|35|35|56|N|76|58|58|E|}} | align="right" |790 |<span class="iw" data-title="Терам Кангри">Терам Кангри III<sup class="noprint">[[:en:Teram Kangri|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Терам Кангри"></span> | align="center" |1976 | align="center" |2 (0) |- |109 |Лупгхар Шар | align="center" |7200 |<span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг">Хиспар-Музтаг<sup class="noprint">[[:en:Hispar Muztagh|[en]]]</sup></span><span class="iw" data-title="Хиспар-Музтаг"></span>, Каракорум |{{Coord|36|20|54|N|75|01|33|E|}} | align="right" |730 |Момхиль Шар | align="center" |1979 | align="center" |1 (0) |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Таулы шыңдар]] rqietffsa78kdrghxst125clejfzuv1 Капитан Марвел (DC Comics) 0 557320 3057130 2993784 2022-08-03T10:37:09Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Сурет:WhizComicsNo02.jpg|thumb|right|200px]] '''Капитан Марвел''' ({{lang-en|Captain Marvel}}) немесе '''Шазам''' ([[Ағылшын тілі|ағ]]. [[DC Comics|Shazam]]) атымен әйгілі – ойдан шығарылған суперқаһарман, комикстердің кейіпкері, басында [[Fawcett Comics]] деген баспадан жарияланып, қазір [[DC Comics]] баспасы басып шығарады. 1939 жылы Чарльз Кларенс Бек атты суретші мен жазушы Билл Паркердің ойлап тапқан кейіпкері; ол алғашқы рет Whiz Comics #2 (1940 ж. ақпан) журналында басылып шықты. Капитан Марвел – Билли Бэтсон радиода репортер болып істейтін қиялды жасөспірімнің альтер-эгосы. Оны Шазам атты мейірімді сиқыршы суперқаһарман болу үшін таңдады. Әрдайым Билли сиқыршының атын айтқанда, оған сиқырлы жай түсіп, жасөспірімнен алты [[миф]]<nowiki/>ологиялық кейіпкердің қабілеттерімен ержеткен суперқаһарманға аударады.<ref name="dc-ency"><cite id="CITEREFBeatty2008" contenteditable="false"><span class="citation">''Beatty Scott.'' </span></cite></ref> Оның отбасы мүшелері, әлемге «Марвел отбасы» ретінде танымал,оның ішінде Мэри Марвел мен Капитан –Марвел және кейбір достары Биллидің күшін алып өздері «Марвел» ретінде танылады. Капитан Марвел туралы хикаяларында ол «әлемдегі ең мықты» болып жарияланды, сонымен қатар оған «Big Red Cheese» («Үлкен қызыл ірімшік») деген жалған атты суперзұлым Доктор Сиван қойған: содан соң бұл эпитетті Капитан Марвелдің қастерлеушілер қабылдады. Комикстарды сату бойынша Капитан Марвел 1940 жылдардың ең әйгілі суперқаһарман болып танылды. Осының себебі 1940 жылдары Captain Marvel Adventures ([[Қазақ тілі|қаз]]. Капитан Марвелдің хикаялары) комикстердің сериясы [[Супермен]] мен басқа суперқаһармандардың комикстеріне қарай сатылған даналардың мөлшері үлкенірек болғандықтан.<ref name="TiptonMoviePoopShoot"><span class="citation" contenteditable="false">''Tipton, Scott''&#x20;[http://www.moviepoopshoot.com/comics101/6.html The World's Mightiest Mortal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050614004150/http://www.moviepoopshoot.com/comics101/6.html |date=2005-06-14 }}.&#x20;</span></ref><ref name="ComicSuccessMuseum"><span class="citation" contenteditable="false">[http://comicbookads.leafpublishing.com/hall-of-covers/cover-display2-page2.htm Comic Book Success Stories].&#x20;</span></ref> Капитан Марвел хикаяларын киноға түсірілген тұңғыш суперқаһарман болды: 1941 жылы Republic Pictures студиясы «Капитан Марвелдің хикаялары» атты телехикаясын шығарды. 1953 жылы Fawcett Comics осы кейіпкер туралы басылымды тоқтатты – бір жағынан оның себебі DC Comics екеуінің аралығында кейіпкердің костюмы авторлық құқықтың бұзылуы туралы таласып жүрген. [[DC Comics]] Капитан Марвелдің кейіпкері Суперменнің бейнесінің ерекшеліктерді заңсыз алғанын жариялады. 1972 ж. DC Марвел отбасының кейіпкерлеріне лицензияны алып өз комикстердің әлеміне қайтарды; алайда, кейіпкерлердің толық құқықтарын 1991 ж. сатып алған. Сол кезден бастап DC Капитан Марвел мен Марвел Отбасын DC әлеміне енгізіп, бірнеше рет кейіпкердің әйгілілігін қайтадан әуелгі деңгейіне келтіруге тырысты. Осыған қарамастан Капитан Марвел жас ұрпақтың арасында аты ойлағандай шыққан жоқ, дегенмен 1970 жылдары [[CBS]] арнасында қаһарман туралы Shazam! атты телехикаясы үш маусыммен көрсетілді. Fawcett пен DC [[Marvel Comics|Капитан Марвел]]<nowiki/>дің хикаяларын басылымның аралығында [[Marvel Comics]] өзінің Капитан Марвелін сауда таңбасын тіркеп қойғандықтан, DC Comics Капитан Марвел мен Марвел Отбасыны осы атымен комикстер нарығында қолдануға құқығы болмады. 1972 жылдан бастап оның орнына DC Shazam! сауда таңбасын осы кейіпкердің комикстердің атауын ретінде пайдаланған. Сондықтан Капитан Марвелді жиі қате «Shazam» деп атайды. 2011 ж. DC студиясының барлық комикстердің жаңадан басылғанынан кейін, Капитан Маврел кейіпкері бір жола «Шазам» деп аталды. <ref><span class="citation" contenteditable="false">''Rogers, Vaneta.''&#x20;</span></ref> == Басылымдардың тарихы == === Зерттеме мен шабыттың көзі === [[File:CaptMarvelAdventures6.jpg|thumb|link=Special:FilePath/CaptMarvelAdventures6.jpg]][[National Comics]] баспасының жаңа суперқаһармандардың ([[Бэтмен]] мен [[Супермен]]) табысқа жеткенінен кейін, Fawcett Publications компаниясы 1939 ж. өзінің комикспен айналысатын бөлімін ашты. Fawcett Билл Паркер комикстердің сценарийшісін жұмысқа алып, оған Flash Comics атты сериясына бірнеше кейіпкер – қаһармандарды ойлап табуға тапсырыс берді. Жеңілмейтін Тырнақұтан, Жойқын Тыңшы ([[Ағылшын тілі|ағ]]. [[Spy Smasher]]), Алтын оқ, Лэнс О’Кейси, Скип Смит пен Дэн Дейраның хикаялардан басқа, Паркер алты суперқаһарманнан тұратын топтың хикаясын жазған. Әрбір суперқаһарманда берілген мифологиялық кейіпкерден ерекше күш – қуаты болған. Fawcett Comics компанияның атқарушы директоры Ральф Дайг алты кейіпкерді осы алты күш-қуатымен бір кейіпкерге біріктіруге шешім қабылдады. Паркер осы ұсынысты қабылдап, кейіпкерге «Капитан Гром» есімін берді.<ref name="JohnnyShazam"><span class="citation" contenteditable="false">''Hembeck, Fred''&#x20;[http://www.proudrobot.com/hembeck/shazam2.html Johnny Thunder and Shazam!]</span></ref> Компанияда істейтін суретші Чарльз Кларенс Бек әрленімді жасап, Паркердің хикаясын безендірген. Бұл комикстің ерекшелігі – мультипликация стилі. «1939 жылы мен және Билл Паркер Fawcett тұңғыш комикспен жұмыс істегенде, суперқаһармандардың комикстері қаншама нашар жазғанымен безендіргенін екеуіміз де байқадық » - деп Бек берген сұхбатында атап өткен. «Біз өзіміздің оқырмандарға нағыз комиксті беруді шештік: комик-стрип стилінде бейнеленген және негізінде pulp-журналдардың мезі қылған формулары мен ескі ауыз әдебиеттің әңгімелері және классикалық мифтерді алып көркем хикаяны жаздық».<ref>[http://cartoonician.com/an-interview-with-c-c-beck/ "An Interview with C.C. Beck, " ''Hogan’s Alley'' #3, 1995]</ref> 1939 ж. күз мезгілінде Flash Comics № 1 пен Thrill Comics № 1 баспалардан жарнама болу мақсатымен басылған серияның алғашқы шығуының тиражы аз болған. Басылым шыққан соң Fawcett тез арада «Капитан Гром», «Flash Comics» және «Thrill Comics» [[атаулар]]<nowiki/>ын пайдалануға болмайтынын білді. Сондықтан осы серияның атауы Whiz Comics өзгертіліп, Fawcett суретшісі Пит Костанца Капитан Гром есімі «Таңғажайып Капитан» ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Captain Marvelous ) есіміне ауыстыруға ұсынды, бірақ та редакторлар осы есімді «Ғажап Капитан» ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Captain Marvel) атауына дейін қысқартты. Сөздік көпіршіктер өзгеріліп, хикая мен кейіпкердің аты «Капитан Марвелға» ауыстырып, Whiz Comics № 2 хикаясы (1940 ж, ақпан айымен белгіленіп) 1939 жылдың аяғында жарыққа шыққан. Капитан Марвелдің шабыт көздері әр түрлі адамдар болған. Оның сыртқы түрі [[Фред МакМюррей]]<nowiki/>ден, сол кезде әлемге әйгілі американдық актер<ref name="FC1"><cite id="CITEREFBeck2001" contenteditable="false"><span class="citation">''Beck C. C.'' [http://www.marvelfamily.com/faq/mfinspiration.aspx Fawcett Companion: The Best of FCA (Fawcett Collectors of America)].&nbsp;</span></cite></ref>, алынған, алайда оны [[Кэри Грант]] пен [[Джек Оуки]]<nowiki/>мен салыстырған.<ref name="MarFam"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.marvelfamily.com/faq/mfinspiration.aspx Marvel Family Inspiration].&#x20; </span></ref> Fawcett Publications қалаушысына Уиллфорд Фосеттке «Билли Бэтсон» лақапты беріп, осы лақапты Марвел кейіпкері алды.<ref name="LN"><span class="citation" contenteditable="false">[http://loknar54.com/JLA-CaptainMarvel.html Captain Marvel Earth's Mightiest Mortal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327073940/http://loknar54.com/JLA-CaptainMarvel.html |date=2019-03-27 }}.&#x20;</span></ref> Fawcett тұңғыш комикстары Whiz Comicsпен шабыттандырып [[Captain Billy’s Whiz Bang]] атауымен басылды.<ref name="MF2"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.marvelfamily.com/FunFacts/funfact.aspx?FFID=8 Shazam Fun Facts].&#x20;</span></ref> Fawcett Суперменді әйгілі қылған кейбіреу элементтерін ( алып күш пен шапшандық, ғылыми-фантастикалық әңгімелер, репортердің альтер-эгосы ) алып Капитан Марвелға еңгізді. Fawcett маркетингтің директоры Кент Фосетт өз жұмыскерлеріне : «Маған екінші Суперменді жасап беріңдер, алайда оның альтер-эгосы ер кісі болмай, 10 немесе 12 жастағы ұл бала болсың» айтып берген.<ref name="likeSupes"><cite contenteditable="false"><span class="citation">Fawcett Companion.&nbsp;</span></cite></ref> Нәтижесінде, Капитан Марвелдің альтер-эгосы 12 жастағы Билли Бэтсон атты ұл болды. Whiz Comics түпнұсқалық хикаясында баспанасыз газет қызметкері Билли бейтаныс жұмбақ кісімен құпиялы метроның туннеліне кірген. Жүргізушісіз оғаш көлік екеуін жеті адамдың қанқұйлы жау (Мақтаныш, Қызғаныш, Сараңдық, Өшпенділік, Өзімшілдік, Жалқаулық және Әділетсіздік) мүсіндерінің қасынан Шазам сиқыршының үңгіріне апарады. Сиқыршы Биллиге ересек суперқаһарман болуына күш беріп, оның өмірін көрсетіп, Шазамның басына құлап кетеді.Осыған қарамастан, сиқыршының аруағы мұржасыз темір пеш жаққанда, Биллиге кеңестер беретінін айтты. Капитан Мавер болу үшін Билли сиқыршының атын айтуға тиіс. Сиқыршының аты алты аңызға айналған адамдың дайын болған адамға өз күштерін беруге келіскен [[Шартты белгі|акроним]]<nowiki/>ы: [[Сүлеймен пайғамбар|Соломон]]<nowiki/>ның (Solomon) даналығы, [[Геракл]]<nowiki/>дің (Hercules) күш-қайраты, [[Атлас]]<nowiki/>тың (Atlas) табандылығы, [[Зевс]]<nowiki/>тің (Zeus) қуаты, [[Ахиллес]]<nowiki/>тің (Achilles) батылдығы және [[Меркурий]]<nowiki/>дің (Mercury) жылдамдығы. Шазам сөзі сиқырлы жай шығарып, Билли Капитан Марвелға айналдырады; сөзді қайталап айтуы сиқыр жай қарама-қарсы әрекетті жасап, Капитан Марвелден Биллиге қайта айналдырады. === The New 52-нің қайта басылуы === 2011 ж. DC Comics өз комикстерін қайта басып, жаңа New 52 серияны құрастырды. Қайта басылған сериялардың бірі - Justice League - 2012 ж, наурыз айында № 7 басылымда Shazam! кейіпкердің хикаясын айтып берген.<ref>[http://www.newsarama.com/comics/first-look-curse-of-shazam-preview-120127.html Newsarama.com : Exclusive 1st Look: Johns & Frank CURSE OF SHAZAM Images]</ref> [[Джефф Джонсон]] жазған және [[Гэри Фрэнк]] сурет салған басылысы Билли Бэтсон мен басқа кейіпкерлерді жаңа DC әлеміне әкелді.<ref name="CVShaz"><span class="citation" contenteditable="false">''Guerrero, Tony''&#x20;[http://www.comicvine.com/news/captain-marvel-joins-dcs-the-new-52/143722/ Captain Marvel Joins DC's 'The New 52'].&#x20;</span></ref> Редизайнның ойы бойынша, Капитан Марвел Фрэнктің ойлап тапқан жаңа костюм және капюшоны бар плащты киетін болады.<ref>[http://www.newsarama.com/comics/gary-frank-curse-of-shazam-111017.html Newsarama.com : GARY FRANK (& Geoff Johns) Try to Lift the CURSE OF SHAZAM!]</ref> Джонс ескерткендей: кейіпкердің осы әлемдегі орнында «алдыңғы басылымдарға қарағанда одан да көп сиқыры мен қиялы болады».<ref>[http://www.nypost.com/p/news/international/shazam_electrifies_again_puMbHg6BYwirdrl3U9BYwL DC Comics to relaunch Shazam on March 21 — NYPOST.com]</ref> Кейіпкердің атауы осы кезде «Шазам» атына ресми түрде өзгертілді.<ref>[http://www.newsarama.com/comics/geoff-johns-curse-of-shazam-120126.html Newsarama.com : Exclusive: GEOFF JOHNS Hopes Lightning Strikes SHAZAM!]</ref> Бұл жаңа серияда Билли Бэтсон [[Филадельфия]]<nowiki/>да тұратын шадыр мінезімен 15 жастағы жасөспірім ретінде көрсетілген. Хикаяның басталған сәтінде ол бірнеше асырап алған отбасылармен тұрып, жаңа асырап алған отбасына барып өз тағдыры туралы ештеңе білмейді.<ref>''Justice League'' Том 2 № 7 (март 2012 года)</ref> Жаңа отбасына көшіп келген соң оның ата-анасы мен бауырлары, оның ішінде Мэри Бэтсонның және Фредди Фриманның өзгерген кейіпкерлері, оны өз өмірлеріне қосуға тырысты.  <ref>''Justice League''Том 2 № 8 (сәуір 2012 года)</ref> Ежелгі сиқыр жауынгер Қара Адамның аңызға тым әуестенген Доктор Шивана оның қабірін тауып ашқан кезінде кекшіл және қаңышер жауынгерді босатады.<ref>''Justice League'' Том 2 № 9 (май 2012 года)</ref> Осы оқиға Сиқыршының (бұл комиксте атаусыз және еуропалық адамның орнына австралиялық абориген ретінде көрсетілген) назарын өзіне аударады. Мәңгілік Құз атты бекіністің сиқырын бақылаған жаратылыстардың соңғы қалған Сиқыршы болады; басқаларды Қара Адам қырып салған.<ref name="JL0">''Justice League'' Том 2 № 0 (қыркүйек 2012 года)</ref> Сиқыршы адамдарды бірінен соң бірі сиқырымен ұрлап алып, олардың оның сиқырлы күштерінің мұрагер болу мүмкіншіліктерін бақылад<ref>''Justice League'' Том 2 № 2, 7 (май 2012 года)</ref>, алайда әр адамның жаны бүтіндей таза болмағандықтан, олардан бас тартады.<ref name="JL0"/> Сиқыршы Биллині соңғы үміткер ретінде Мәңгілік Құзына шақырған кезінде оның қаншалықты жаман екенін көріп, одан да бас тартады. Бірақта Билли бұл әлемде мүлде жақсы адам болмайтынын сендіріп, Сиқыршы осындай адамды таппай қалатынын айтты.<ref name="JL0" /> Биллимен келісіп те, өзі жақын арада ажалы келетінін біліп, Билли жақсы адам болуына потенциалы бар екенін көрді. Ол өз күш-қуатын Биллиге беріп, «Шазам» сөзін тек «жақсы ниетпен» айтуды өтінеді, өйткені жай сөздің ешқандай күші жоқ.<ref name="JL0" /> Биллисөзін айтқан соң жай ұрып, оны Шазам алып күші мен ұшу қабілеті бар қаһарманға айналдырады. Шазамды қайтадан жерге қайтарып, Сиқыршы жым-жылас болады. Билли өз құпиясын Фреддиге айтып, екеуі қаланың тұрғындарына ақшалай көмектесу жоспарын ойлаып табады.<ref name="JL0"/> == Басқа басылымдар == Капитан Марвелдің немесе Шазамның «альтернативтік» бейнелерінің бірталайы 1970 ж. DC басылымдарында жарық көрген. === Капитан Гром (Captain Thunder ) 1974 === Суперменде #276 (маусым 1974), «Супермен» «Капитан Гром» басқа жерден және басқа уақыттан келген суперқаһарманмен өзара келісе алмады. Арнайы дуаның арқасында Гром өзінің Құбыжықтың Жамандық Лигасынан қас дұшпанынан алданып болғаны, нәтижесінде Гром мен Суперменнің арасында шайқасына апарды. Капитан Гром капитан Марвелдің түпнұсқалық лақаптан алынған есімі. Оның костюмінде Капитан Марведің стилі көрініп тұр және оның альтер –«Вилли Фосетт» Fawcett Comics Капитан Марвелдің түпнұсқалық хикаяларына сілтеме ретінде байқауға болады. Оның сиқырлы сөзі «Гром!» (түпнұсқалық "Thunder!") 7 күш-қабілетінің акронимы. Айналдыру кезінде оның Т – Торандо (Tornado) күші, қоянның (Hare) жылдамдығы, Юнкастың (Uncas) батылдығы, табиғаттың (Nature) даналығы, алмаздың (Diamond) беріктігі, қыранның (Eagle) ұшуы, қошқардың (Ram) табандылығы қабілеттері пайда болады. Ол дуаға қарсы өз даналығын пайдаланған кезінде Супермен Капитан Громға көмектескен. Суперменнің #276 шыққан басылымның кезінде DC "Shazam!" комикстерді басып шығарды, алайда оның әлемін басқа өз басылымдарының әлемнен 2 жыл бойы бөлек ұстаған. Әйтеуір екі жылдан соң шың Капитан Марвел Суперменмен Американың әділет Лига#137 кездескен, алайда Шазам! #15 1974 Қараша/Желтоқсан ол Лекс Лютормен кездесті. === Капитан Гром (Captain Thunder ) 1982 === 1983 ж. Рой Томас, Дон Ньютон мен Джерри Ордвей Капитан Марвелді жаңартуға ұсыныс жасады.<ref name="autogenerated1">Thomas, Roy; Jerry Ordway (шілде 2001).</ref> Осы кейіпкердің нұсқасында ол басты DC әлемінің Жер-1 тұрғыны болып, Билли Бэтсонның афроамерикандық Вилли Фосетт (1974 ж, сияқты) атты нұсқасы болуға тиіс. Ол "Шазам!" сиқырлы сөзді атап, Жер- 1 ұлы азаматы Капитан Громға айналады.<ref name="autogenerated1" /> Алайда осы альтернативтік бейнесі ешқашан пайдаланбаған. === Капитан Гром (2011): ''Flashpoint'' === 2011 ж, Flashpoint атты комикстердің сериясы шығады. Оның оқиғалары Флэш жасаған альтернативтік уақытта өтеді. Флэш тарихты қалпына келтіру үшін осы әлемнің барлық қаһармандарға көмек көрсетті. Осы қаһармандардың бірі Капитан Гром; оның бір альтер-эго орнына 6 альтер-эгосы бар. Сонымен қатар айырмашылықтардың бірі Капитан Гром бетінде тыртықтарында. Осы тыртықтар оның альтернативтік Ғажап Әйелдің (бұл уақытта қаскүнем) кейіпкерімен соғысында пайда болды. Алты бала - (барлығын бірге алғанда "S. H. A. Z. A. M." атымен әйгілі) – әрқайсысы shazam биліктің алтының бір бөлігіне ие болып, біріктіріп Капитан Громға айналуға үшін сиқырлы сөзді айтуға тиіс. Алты баланың ішінде азиялық ұл бала Юджин Чой, Соломонның даналығымен, латиноамерикандық толық ұл бала Педро Пенья, Геркулестің күшімен, Мэри Бэтсон, Атластың табандылығымен, Фредди Фримэн, Зевстің қуатымен, Билли Бэтсон, Ахиллдің батылдығымен және Дарла Дадди атты афроамерикандық қыз бала, Меркурийдің жылдамдығымен. Сонымен қатар жайдың сиқыры көмегімен жолбарыс – жануар Педро күш-қуаты көбірек өзінің нұсқасына айналуға қабілеті бар.<ref>''Flashpoint'' #1 (мамыр 2011)</ref> Кейінірек алты бала Флэш пен оның одақтастарына Аквамэннің атлант әскерінің мен Ғажап Әйелдің шабандоз әйелдердің арасындағы болған соғысты тоқтатуға көмектесу үшін капитан Громға айналды. Гром аз уақытты Ғажап Әйелмен бірдей соғысып тұрған, әзірше Арбаушы (The Enchantress) сатқын Флэштің көмектесушінің арқасында қайта алты балаға айналған. Капитан Громға қайта айналуға алдында, шабандоз әйелдердің бірі Биллиді өлтірді. <ref>''Flashpoint'' #4 (тамыз 2011)</ref> Осы мини- серия біткен соң Flashpoint комикстен үш жаңа бала Юджин, Педро мен Дарла DC басты әлемінде Билли, Мэри және Фреддидің асырап алған ағалы-қарындастары ретінде "Шазам!" сақтық еліктеу арқылы пайда болған. === ''Elseworld's Finest'' === Elseworld's Finest: Supergirl & Batgirl (1998) кітабының алтернативтік Elseworlds әлемінде Капитан Марвелді афро-американдық жарғақ бас түрінде бейнелеген. == Күш-қуаты мен қабілеттері == Билли Бэтсон сиқырлы "Шазам!" сөзін айтып, Капитан Марвелға айналып, оның мынадай күштері бар: {| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;" |'''S''' |Соломонның даналығын білдіреді ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Solomon) <br> |Капитан Марвел болған кезде Билли қипапсыз университеттердің біліміне, соның ішінде шет тілдер мен ғылымдарды біліміне ие. Ол [[эйдетикалық ес]]<nowiki/>і мен алғыр ақылының арқасында иеролифтерді оқып түсінеді, естігенін есте сақтайды және өте үлкен математикалық теңдеулерді шешіп отырады. Сонымен қатар ол қарапайым адамдардың әлемінде таңғажайып оқиғаларды түсінуге қабілеті бар.[[Сүлеймен пайғамбар|Соломон]]<nowiki/>ның даналығы оған керек жағдайда өз кеңесін береді. Алғашқы хикаяларда Соломонның күші адамдарды бағындырып әкету қабілетін берген. (Соломон осы тізімде грек-рим мифологиясына жатпайтын жалғыз кейіпкер.)<br> |- |'''H''' |Гераклдың күшін білдіреді ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Hercules)<br> |Гераклдің күші Капитанға алып күш беріп, оны DC ең мықты кейіпкерлердің біріне аударады. Ол болтты оңай майыстырады, қабырғаны тесіп шығады және үлкен объектілерді (оның ішінде Оңтүстік Америка сияқты бүтін континенттер) көтере алады. Комикстерде оның күші [[Супермен]]<nowiki/>нің күшімен қатарлас дамыды.<ref name="HE"><span class="citation" contenteditable="false">''Cimino, John''&#x20;[http://hero-envy.blogspot.com/2011/05/superman-vs-captain-marvel.html SUPERMAN VS CAPTAIN MARVEL The Definitive Write Up on the Greatest Rivalry in Comics].&#x20;</span></ref> |- |'''A''' |Атластың табандылығын білдіреді ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Atlas)<br> |[[Атлас]]<nowiki/>тың табандылығын пайдаланып Капитан Марвел төтенше шабуылдың түрлеріне қарсы тұрып, жарақатты шипалану қабілеті бар. Осыған қосымша ол тамақсыз, ауасыз әрі ұйқысыз өмір сүре алады да, ғарышта көмексіз аман қалуға алғырлығы бар. Дағдарысқа дейін Атластың табандылығы оған мығымдылықты беретінін есептеленген<br> |- |'''Z''' |Зевстің қуатын білдіреді ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Zeus)<br> |[[Зевс]]<nowiki/>тің қуаты сиқырлы жайды оқтайды, кейін осы жай Капитан Марвелге айналдырады. Сонымен қатар барлық бұлшық еттің күші мен моральдық қабілеттерін нығайтып, сиқырлы дуаларға және шабуылдарға қарсылықты береді. Марвел сиқырлы жайды қару ретінде пайдаланып, өз мақсатына немесе қарсыласқа жай бастарына түседі. Сиқырлы жайдың бірнеше қолдануының түрлері бар: ол Марвелдің жарақаттарын емдей алады, сиқырлы дуаларды оқтайды және тағы да басқа қабілеттері бар. Мысалы, Биллиді уландырса, Капитан Марвелге айналуы оны сақтап қалады.<ref>''Captain Marvel Adventures'' #8</ref> Дағдарысқа дейінгі бірнеше хикаяларда осы күш-қуаты оған мығымдылықты беретінін мәлімдеген.<ref name="CMA 144">''Captain Marvel Adventures'' #144</ref> Сонымен қатар, ол жайды басқа Марвел отбасының мүшелерін Капитан Марвелға айналдыруға үшін пайдалана алады. Бұл жай басқа өлшемдердің арада Мәңгілік Құзына апарады.<br> |- |'''A''' |Ахиллестің батылдығын білдіреді ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Achilles)<br> |Бұл аспект Капитанға [[Ахиллес]]<nowiki/>тің батылдығын беріп, оны ер жүректі қаһарманға аударады. Бір хикаяда Ахиллестің батылдығы Капитан Марвелге ержүректілік дағдысын беретіні айтылған.<ref name="CMA 144" /> Trials of Shazam! мини-сериясында бұл аспект кейіпкерге шексіз мығымдылық қабілетін бергенін көрсеткен. Сонымен қатар осы аспекті Марвелге психологиялық шабуылдарына қарсы қорғауды береді.<br> |- |'''M''' |Меркурийдің жылдамдығын білдіреді ([[Ағылшын тілі|ағ]]. Mercury) <br> |[[Меркурий]]<nowiki/>дің жылдамдыығын пайдаланып, Капитан Марвел адамның күші жетпейтін жылдамдығымен жүгіре алады әрі ұшады, алайда тым ескі комикстерде ол үлкен қашықтыққа секіре алған. Сонымен қатар, Марвелге Мәңгілік Құзына ұшып келу қабілетін береді, өйткені ол орасан шапшаңдығымен жылжи алады.<br> |} == Комикстерден басқа медиа таралуы == === Фильм === * Adventures of Captain Marvel, 1941 жылы. Капитан Марвелдің рөлін ойнаған Том Тайлер. Билли Батсон рөлі Фрэнг Коглан-кіші ойнаған. * The Good Humor Man, 1950 жылы. Бас кейіпкерді ойнаған Джек Карсон фильм бойынша балмұздақ сатушысы болып, округтың басқа балаларымен қатар дөрекі Капитан Марвелдің клубына мүшесі ретінде кіреді.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.glasshousepresents.com/crimson_cape_review.htm Trying to Fly Without a Crimson Cape: The Beginning of the End].&#x20;</span></ref> Сонымен қатар Fawcett сол жылы фильммен байланысты one-shot комиксті шығарды.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.comics.org/series/29645/ ''Captain Marvel and the Good Humor Man''].&#x20;</span></ref> * 21 ғасырдың басында Капитан Марвел туралы фильмі [[New Line Cinema]] кинокомпанияның дайындалу барысында болған. 2008 ж. тамызында фильм туралы соңғы жаналықтар бойынша [[Los Angeles Times]] бағанасының авторы Джефф Бучер өз сөзінің басында фильм орнына телехикая түсіруге туралы қазір пікірталас өтіп жатқанын айтты.<ref><span class="citation" contenteditable="false">''Boucher, Geoff''&#x20;[http://latimesblogs.latimes.com/herocomplex/2010/08/captain-marvel-dc-shazam.html Captain Marvel Takes Flight But Will He Ever Reach the Big Screen].&#x20;</span></ref> * Капитан Марвел Warner Bros. студиясының екі толық метражды мультфильмінде пайда болды: бірінші рет [[Justice League: The New Frontier]] мультфильмде кішкентай камео-рөлі болып, кейін [[Superman/Batman: Public Enemies]] мультфильмде бірінше ретіне қарағанда маңызды кейіпкер ретінде көрсетілген. * DC Showcase Original Shorts Collection қысқа метражды фильмдер сериясын шығару кезінде Капитан Марвел Superman/Shazam!: The Return of Black Adam атты фильмінде пайда болған. Осы фильмде Капитан Марвелді ойнаған Джерри О’Коннел, ал Билли Бэтсонды Зак Каллисон дыбыстаған.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.comicscontinuum.com/stories/1007/10/ DC Showcase Animated Shorts].&#x20;</span></ref><ref><span class="citation" contenteditable="false">''Collura, Scott''&#x20;[http://bluray.ign.com/articles/110/1108411p1.html SDCC 10: DC Shorts Showcase].&#x20;</span></ref><ref><span class="citation" contenteditable="false">''Harvey, James''&#x20;[http://www.worldsfinestonline.com/news.php/news.php?action=fullnews&id=884 Main Cast, Crew Details for ''Superman/Shazam: The Return of Black Adam''].&#x20;</span></ref> * 2019 ж. Шазам туралы фильмнің шығуы жоспарланған. Осы фильмде Капитан Марвелдің болжалды оның дұшпаны Қара Адам болар. Қара Адамды Дуэйн Джонсон ойнаған актер өз Twitter бетшесінде жазып қалдырған. Бұл фильм DC киноәлемінде 8 фильм болып танылады. === Теледидар === * Алғашқы рет теледидарда Капитан Марвел 1974 жылы Shazam! Телехикаясында пайда болған. * 1978 жылы [[Hanna-Barbera Productions]] Legends of the Superheroes мультсериалының продюсері болып, Капитан Марвелді бірнеше рет қысқа эпизодтарда көрсеткен. * Кейінірек 1981-1982 жылдардың арасында [[NBC]] хабарындаThe Kid Super Power Hour with Shazam бөлігін ретінде Shazam! анимациялық топтамасы көрсетілді. * The Animated Series мультсериалының бір эпизодында Капитан Марвелдің кішкентай дыбыссыз камео – рөлі болған. * Бірінші рет 2005 жылы DC анимациялық әлемінде ресми түрінде Капитан Марвел J[[ustice League Unlimited]] мультсериалында "Clash" атты эпизодта пайда болған. * Содан соң 2011 жылы [[Batman: The Brave and the Bold]] мультсериалында Капитан Марвелді көрсеткен. Осы мультсериалда [[Джефф Беннет]] тағы да Капитан Марвелді дыбыстандырып, Билли Бэтсонді [[Тара Стронг]] дыбыстандырды. * [[Young Justice]] атты мультсериалының тұрақты кейіпкері болды да, осы мультсериалында оны [[Роб Лоу]], содан соң Чад Лов дыбыстандырған, ал Билли Бэтсонды Роберт Окоа дыбыстандырған.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://spinoff.comicbookresources.com/2010/07/22/cci-shazam-rob-lowe-to-voice-captain-marvel-in-young-justice/ CCI: Shazam!]</span></ref> === Ойындар === * Тұңғыш рет Капитан Марвел [[Mortal Kombat vs. DC Universe]] деген ойында пайда болған. Осы ойында оның қимылын Стефан Скалабрино ойнап, дауысын дыбыстаған – Кевин Делейни * Batman: The Brave and the Bold ойынында Капитан Марвел кейіпкер ретінде кішкентай рөл атқарып, бас кейіпкерге көмектесуге келеді. Осы ойында оны [[Джефф Беннет]] дыбыстаған. * Ол [[DC Universe Online]] ойынында кейіпкерлердің бірі, алайда оны кейіпкер ретінде таңдауға болмайды. * • Әйгілі [[Lego Batman 2: DC Super Heroes]] ойын пародиясының [[тиелі контентінде]] Капитан Марвел ойнауға болатын кейіпкерлердің бірі болып, оны Тревис Уиллинхейм дыбыстады.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.comicbookmovie.com/video_games/news/?a=60211 VIDEO GAMES: LEGO Batman 2 - 5 Heroes Character Pack Pre-Order Bonus].&#x20;<small>Тексерілген 29 сәуір 2013.</small>&#x20;<small>.</small></span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref> * Жаңа Шазам атымен Капитан Марвел [[Injustice: Gods Among Us]] [[файтинг]]<nowiki/>те ойнауға болатын кейіпкер ретінде пайда болады. Басында ол қаһармандардың арасында Суперменнің одақтасы болып, оның Құрылысын қолдады. Алайда Супермен Готэм мен Метрополисті жою ойы пайда болғанда, Шазам оны жарақаттады. Сол себептен Супермен оны ойында өлтірді.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.eventhubs.com/news/2013/feb/05/shazam-character-art-found-injustice-gods-among-us-website/ Shazam character art found on the Injustice: Gods Among Us website, Ed Boon confirms DLC characters on Twitter].&#x20;<small>Тексерілген 29 сәуір 2013.</small>&#x20;<small>.</small></span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref> * Сонымен қатар Капитан Марвел Шазам атымен [[Infinite Crisis]] MOBA-ойынында ойнауға келетін кейіпкер ретінде пайда болды == Сын == Капитан Марвел [[Wizard]] журналы жасаған барлық ұрпақтардың арасында танымал ең ұлы комикстердің кейіпкерлерінің тізімінде 55-орнына ие болды.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://herochat.com/forum/index.php?topic=170859.0 Wizard's Top 200 Characters] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608020121/http://herochat.com/forum/index.php?topic=170859.0 |date=2011-06-08 }}.&#x20;</span></ref> Ал [[IGN]] сайты Капитан Марвелді барлық ұрпақтардың арасында танымал ең ұлы комикстердің кейіпкерлерінің тізімінде 50-орынға қойды<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.ign.com/top/comic-book-heroes/50 Captain Marvel is number 50].&#x20;</span></ref>. == Дереккөздер == <div class="references-small" style=""> <references></references> </div> == Әдебиет == * [[:ru:C. C. Beck|Beck, C.C.]]<span>,</span>&#x20;[[:ru:Bill Parker|Bill Parker]]&nbsp;<span>(w).</span>&nbsp;<span>"Capt. </span><span>Marvel"</span> ''Whiz Comics''&nbsp;<span>2</span> <span>(February 1940, reprinted March 2000),</span> <span>Fawcett Publications (reprint by DC Comics)</span> * <span>Beck, C.C.,</span> [[:ru:Denny O'Neil|Denny O'Neil]]&nbsp;<span>(w).</span>&nbsp;<span>"In the Beginning"</span> ''Shazam!''&nbsp;<span>1</span> <span>(February 1973),</span> <span>National Periodical Publications</span> * <cite id="CITEREFOrdway1994" contenteditable="false"><span class="citation">''Ordway Jerry.'' </span></cite><cite id="CITEREFOrdway1994" contenteditable="false"><span class="citation">The Power of Shazam!.&nbsp;— New York: DC Comics, 1994.&nbsp;</span></cite><cite id="CITEREFOrdway1994" contenteditable="false"><span class="citation">— [[:ru:Special:BookSources/1563891530|ISBN 1-56389-153-0]].</span></cite><cite id="CITEREFOrdway1994" contenteditable="false"></cite> * [[:ru:Roy Thomas|Thomas, Roy]]<span>,</span> [[:ru:Tom Mandrake|Tom Mandrake]]&nbsp;<span>(w).</span>&nbsp;''Shazam! The New Beginning''&nbsp;<span>1–4</span> <span>(January–сәуір 1987),</span> <span>DC Comics</span> == Сілтемелер == * [http://www.marvelfamily.com/ The Marvel Family Web] * [http://www.toonopedia.com/capmarv1.htm Captain Marvel] at [[:ru:Don Markstein's Toonopedia|Don Markstein's Toonopedia]] * [http://www.captainmarvelculture.com/ Captain Marvel Culture] A history of the many Captain Marvels * [http://www.dcindexes.com/indexes/indexes.php?character=271 Earth-S Captain Marvel Index]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (недоступная ссылка&nbsp;с 11-05-2013 (995&nbsp;дней)) * [http://www.dcindexes.com/indexes/indexes.php?character=1151 Earth-S Marvel Family Index] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121209230134/http://www.dcindexes.com/indexes/indexes.php?character=1151 |date=2012-12-09 }} (недоступная ссылка&nbsp;с 11-05-2013 (995&nbsp;дней)) * [http://www.dcindexes.com/indexes/indexes.php?character=682 Post-Crisis Captain Marvel Index]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (недоступная ссылка&nbsp;с 11-05-2013 (995&nbsp;дней)) * [http://superman.nu/wiki/index.php/Captain_Thunder Supermanica website entry on Captain Thunder] * [https://web.archive.org/web/20021201201316/http://members.tripod.com/originalvigilante/captainthunder.htm Comic Book Profile: Captain Thunder] [[Санат:DC Comics]] [[Санат:DC Comics кейіпкерлері]] [[Санат:DC Comics суперқаһармандары]] [[Санат:Комикс кейіпкерлері]] [[Санат:1939 жылы пайда болған комикс кейіпкерлері]] 5t22zpsgklzfp1zt4stvpib9h3ko0tw Еуропаның миллионер-қалаларының тізімі 0 557721 3056974 3015725 2022-08-02T23:39:01Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki Бұл жерде халық саны 1 000 000 асатын Еуропаның қалалары берілген:  {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" !Қала !Мемлекет ! data-sort-type="number" |Қаланың халқы ! data-sort-type="number" |Елдің халқы |- | align="left" | '''[[Вена]]''' | align="left" |[[Аустрия]] | 1 714 142<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 8 404 252 |- | align="left" | '''[[Минск]]''' | align="left" |&nbsp;[[Беларусь|Белоруссия]] | 1 938 400<ref><span contenteditable="false"> </span>(рус.) Пресс-релиз О демографической ситуации в январе-июле 2013 г. https://archive.is/20120709022322/belstat.gov.by/homep/ru/indicators/pressrel/demographics.php] ([[Ағылшын тілі|ағылш.]]&nbsp;''<span lang="en"> </span>''</ref> | 9 481 000 |- | align="left" | '''[[София]]''' | align="left" |&nbsp;[[Болгария]] | 1 270 284<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 7 364 570 |- | align="left" | '''[[Лондон]]''' | align="left" |&nbsp;[[Ұлыбритания]] | 8 174 100<ref>[http://www.ons.gov.uk/ons/rel/mro/news-release/census-result-shows-increase-in-population-of-london-as-it-tops-8-million/censuslondonnr0712.html Census result shows increase in population of London as it tops 8 million]</ref> | 61 113 205 |- | align="left" |[[Бирмингем]] | align="left" |&nbsp;[[Ұлыбритания]] | 1 028 701<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 61 113 205 |- | align="left" | '''[[Будапешт]]''' | align="left" |&nbsp;[[Мажарстан|Венгрия]] | 1 721 556<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 10 019 000 |- | align="left" | '''[[Берлин]]''' | align="left" |&nbsp;[[Германия]] | 3 479 740<ref name="ReferenceA"><span contenteditable="false"> </span>(нем.</ref> | 81 757 600 |- | align="left" | Гамбург | align="left" |&nbsp;[[Германия]] | 1 787 220<ref name="ReferenceA"/> | 81 757 600 |- | align="left" | [[Мюнхен]] | align="left" |&nbsp;[[Германия]] | 1 353 186<ref name="ReferenceA"/> | 81 757 600 |- | align="left" |[[Кёльн]] | align="left" |&nbsp;[[Германия]] | 1 007 119<ref name="ReferenceA"/> | 81 757 600 |- | align="left" |'''[[Мадрид]]''' | align="left" |&nbsp;[[Испания]] | 3 273 049<ref><span contenteditable="false"> </span>(исп.</ref> | 47 021 031 |- | align="left" |[[Барселона]] | align="left" |&nbsp;[[Испания]] | 1 619 337<ref name="FRANCE: Major Cities"><span contenteditable="false"> </span>(ағылш.</ref> | 47 021 031 |- | align="left" | '''[[Рим]]''' | align="left" |&nbsp;[[Италия]] | 2 761 477<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 60 605 053 |- | align="left" | [[Милан]] | align="left" |&nbsp;[[Италия]] | 1 324 110<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 60 605 053 |- | align="left" |'''[[Варшава]]''' | align="left" |&nbsp;[[Польша]] | 1 716 855<ref name="GUS (2010)"><span contenteditable="false"> </span>(польск.</ref> | 38 192 000 |- | align="left" |'''Мәскеу''' | align="left" | Ресей | 12 184 000<ref name="gks-2012"><span contenteditable="false"> </span>(рус.</ref> | 146 270 033 |- | align="left" | [[Санкт-Петербург]] | align="left" | Ресей | 5 197 000<ref name="gks-2012"/> | 146 270 033 |- | align="left" |[[Нижний Новгород]] | align="left" | Ресей | 1 263 621<ref name="GKS_BDMO">[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst.htm Росстат.]</ref> | 146 270 033 |- | align="left" |[[Қазан (қала)|Қазан]] | align="left" | Ресей | 1 206 000<ref name="GKS_BDMO"/> | 146 270 033 |- | align="left" |[[Самара]] | align="left" | Ресей | 1 171 000<ref name="GKS_BDMO"/> | 146 270 033 |- | align="left" |[[Ростов-на-Дону]] | align="left" | Ресей | 1 103 700<ref name="GKS_BDMO"/> | 146 270 033 |- | align="left" | [[Үфі|Уфа]] | align="left" |Ресей | 1 116 000<ref>[http://www.ufacity.info/ufa/5170/108433/ Социально-экономические показатели по состоянию на 01.01.2013 г.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121028202049/http://ufacity.info/ufa/5170/108433/ |date=2012-10-28 }}</ref> | 146 270 033 |- | align="left" | [[Волгоград]] | align="left" |Ресей | 1 017 451<ref name="GKS_BDMO"/> | 146 270 033 |- | align="left" | Пермь | align="left" | Ресей | 1 013 679<ref name="GKS_BDMO"/> | 146 270 033 |- | align="left" |Воронеж | align="left" | Ресей | 1 024 000<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://top.rbc.ru/society/17/12/2012/836948.shtml В Воронеже родился миллионный житель :: Общество :: Top.rbc.ru].&#x20;Тексерілген 9 марта 2013.&#x20;.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref> | 146 270 033 |- | align="left" |'''[[Бухарест]]''' | align="left" |&nbsp;Румыния | 1 677 451<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 21 466 174 |- | align="left" |'''[[Белград]]''' | align="left" |&nbsp;Сербия | 1 213 000<ref><span> </span>(серб.</ref> | 9 856 222 |- | align="left" | Стамбул<ref>Еуропада (басым бөлігі) және Азияда орналасқан.</ref> | align="left" |Түркия | 14 377 018<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=18616 The Results of Address Based Population Registration System, 2014] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150901141158/http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=18616 |date=2015-09-01 }}.&#x20; </span></ref><ref>About 1/3 of the population of Istanbul is on the Asian side.</ref> | 74 724 269 |- | align="left" | '''[[Киев]]''' | align="left" |Украина | 2 815 951<ref name="Sz01012011">[http://stat6.stat.lviv.ua/PXWEB2007/ukr/publ/2010/chisel%202010.rar Статистический сборник " Численность населения Украины на 1 января 2011 года ". — Киев, ГКСУ, 2011. — 112с. (rar)]</ref> | 45 745 213 |- | align="left" | Харьков | align="left" |&nbsp;Украина | 1 446 500<ref name="Sz01012011"/> | 45 745 213 |- | align="left" |&nbsp;[[Одесса]] | align="left" |&nbsp;Украина | 1 013 145<ref name="Sz01012011"/> | 45 745 213 |- | align="left" | '''[[Париж]]''' | align="left" |&nbsp;Франция | 2 257 981<ref name="FRANCE: Major Cities"/> | 65 447 374 |- | align="left" | '''[[Прага]]''' | align="left" |&nbsp;Чехия | 1 290 211<ref><span> </span>(чешск.</ref> | 10 532 770 |} == Дереккөздер == <div class="references-small" style="column-count:2;-moz-column-count:2;-webkit-column-count:2;"> <references></references> </div> [[Санат:Еуропа географиясы]] erkvnqjjyvqtyfoyfhkprqk01123a1o Израиль қалалары 0 559320 3057078 2940661 2022-08-03T08:11:51Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Сурет:ISmap.svg|thumb|288x288px|Израильдің картасы]] Израиль мемлекетінде 7 әкімшілік округтарға біріккен 75 қала бар. Израильде қаланың халық тығыздығы өте жоғары, қалаларда халықтың 90% өмір сүреді. Қаланың статусының халық санын айғақтауы міндетті емес, әйтсе де, статус халық саны 20 000 адамнан жоғары елді мекендерге беріледі. Израильде нақты екі қалалық агломерацияларды ажыратуға болады: * ''Гуш-Дан'', мемлекет халқының үштен бір бөлігі жасайды. * ''Хайфа және Крайот'', мемлекет халқының 7 % шоғырланған. Мәліметтер 2010 жылдың маусым айы жағдайы бойынша түзілген, ақпараттар Израильдің Орталық статистикалық бюросының есептемесінен алынған. == Қалалар тізімі == Жалпы алғанда 75 [[муниципалитет]]ке [[Израиль]] ішкі істер министрлігі «Қала» статусын берген, ең жаңа қала болып [[2008 жылы]] Кафр-Касем араб кенті танылды. [[Израиль]]де халық саны 100 000 адамнан жоғары 14 қала бар, оның ішінде халық саны 700 000 адамнан асатын Израильдің елордасы Иерусалим. Тізім [[Иудея]] және [[Самария]] округтарында, [[Иордан]] өзенінің батыс жағалауының аймағында орналасқан төрт өаланы қамтиды. [[Иерусалим]]нің ауданы мен халқы 1967 ж. соғыс нәтижесінде Иерусалиммен аннексияланған және [[1980 жыл]]ғы «Иерусалим жайлы заң» бойынша Иерусалимнің муниципалдық шекараларына енген Шығыс Иерусалимді қамтиды.  {| border="1" cellpadding="3" class="toccolours sortable" style="border-collapse: collapse; margin-bottom: 10px;" ! width="10pt" |№ ! width="45pt" |Елтаңба !Атауы !Округ !Ауданы<br> (км²) !<br> иврит тілінде !<br> арабша ! width="60pt" |Халық саны<br> мың. ад.<br> (2010) !Халықтың өсімі<br> (2010)<ref name="cbs-eoy"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.cbs.gov.il/population/new_2010/table3.pdf Демографические данные по населённым пунктам Израиля, население которых превышает 2000 человек].&#x20; Центральное статистическое бюро Израиля.&#x20;Тексерілген 25 желтоқсан 2011.&#x20;.</span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref> !Құрылған жылы !Қаланың мәртебесі !Қала әкімі |- |1 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Acre, Israel.svg|58x58px]] |Акко |Солтүстік | align="center" | 13,533 | align="right" | עכו | align="right" | عكا | align="center" | 46,3 | align="center" |0,5 % | align="center" |- | align="center" |XIV ғасыр |Шимон Ланкри |- bgcolor="#EEEEEE" |2 | align="center" |[[Сурет:Coat of Arms of Arad.svg|50x50px]] |Арад |Оңтүстік<br> | align="center" |93,140 | align="right" | ערד | align="right" | عراد | align="center" |23,5 | align="center" |1,5 % | align="center" |1962 | align="center" |1995 |Гидон Бар-Лев |- |3 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Ariel.svg|50x50px]] |Ариэль |Иудея және Самария | align="center" |14,677 | align="right" | אריאל | align="right" | أريأل | align="center" |17,7 | align="center" |1,1 % | align="center" |1978 | align="center" |1998 |Рон Нахман |- bgcolor="#EEEEEE" |4 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Afula.svg|67x67px]] |Афула |Солтүстік<br> | align="center" | 26,909 | align="right" | עפולה | align="right" | العفولة | align="center" | 40,6 | align="center" |0,5 % | align="center" |1925 | align="center" |1972 |Ави Элькабец |- |5 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_Arms_of_Ashdod.svg|65x65px]] |Ашдод |Оңтүстік | align="center" |47,242 | align="right" | אשדוד | align="right" | أشدود/إسدود | align="center" |207,8 | align="center" |1,4 % | align="center" |1956<ref>Древний город Ашдод был основан в II тысячелетии до н. э. и существовал до 66 года н.</ref> | align="center" |1968 |Йехиэль Ласри |- bgcolor="#EEEEEE" |6 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Ashqelon.svg|60x60px]] |Ашкелон |Оңтүстік<br> | align="center" |47,788 | align="right" | אשקלון | align="right" | أسكلون/عسقلان/المجدل | align="center" |112,9 | align="center" |1,9 % | align="center" |1949 | align="center" |1951 |Итамар Шимони |- |7 | align="center" | |Бака-Джат |Хайфа | align="center" |16,392 | align="right" | באקה-ג'ת | align="right" | باقة جت | align="center" |34,7 | align="center" |2,4 % | align="center" |- | align="center" |1996<ref>В 1996 году Бака-аль-Гарбия получила статус города, город Бака-Джат, образованный из Бака-аль-Гарбия и деревни Джат, стал городом в 2003 году.</ref> |Ицхак Велед |- bgcolor="#EEEEEE" |8 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Bat-Yam.svg|74x74px]] |Бат-Ям |Тель-Авив | align="center" |8,167 | align="right" | בת ים | align="right" | بات يام | align="center" |130,0 | align="center" |0,0 % | align="center" |1926 | align="center" |1958 |Шломо Лахиани |- |9 | align="center" |[[Сурет:Bet_Shean_COA.png|50x50px]] |Бейт-Шеан |Солтүстік<br> | align="center" |7,330 | align="right" | בית שאן | align="right" | بيسان | align="center" |16,9 | align="center" | -0,2 % | align="center" |1949 | align="center" |1999 |Джеки Леви |- bgcolor="#EEEEEE" |10 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Beit Shemesh.svg|66x66px]] |Бейт-Шемеш |Иерусалим | align="center" |34,259 | align="right" | בית שמש | align="right" | بيت شيمش | align="center" |79,0 | align="center" |4,9 % | align="center" |1950 | align="center" |1991 |Моше Абутбуль |- |11 | align="center" |[[Сурет:Betar_Illit_COA.png|58x58px]] |Бейтар-Илит |Иудея және Самария | align="center" |6,801 | align="right" | ביתר עילית | align="right" | بيتار عيليت | align="center" |36,1 | align="center" |6,5 % | align="center" |1988 | align="center" |2001 |Меир Рубенштейн |- bgcolor="#EEEEEE" |12 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Beersheba.svg|70x70px]] |Беэр-Шева |Оңтүстік<br> | align="center" |52,903 | align="right" | באר שבע | align="right" | بئر السبع | align="center" |194,8 | align="center" |0,5 % | align="center" |Библейский<br> период | align="center" |1950 |Рубик Данилович |- |13 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Bnei-Brak.svg|50x50px]] |Бней-Брак |Тель-Авив | align="center" |7,088 | align="right" | בני ברק | align="right" | بني براك | align="center" |156,8 | align="center" |3,1 % | align="center" |1924 | align="center" |1950 |Ханох Зайберт |- bgcolor="#EEEEEE" |14 | align="center" |[[Сурет:Coat of Arms of Herzliya.svg|63x63px]] |Герцлия |Тель-Авив | align="center" |21,585 | align="right" | הרצליה | align="right" | هرتسليا | align="center" |87,2 | align="center" |0,6 % | align="center" |1924 | align="center" |1960 |Яэль Герман |- |15 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Givatayim.svg|66x66px]] |Гиватаим |Тель-Авив | align="center" |3,246 | align="right" | גבעתיים | align="right" | جبعاتايم/جفعاتايم | align="center" |53,7 | align="center" |2,5 % | align="center" |1922 | align="center" |1950 |Ран Куник |- bgcolor="#EEEEEE" |16 | align="center" |[[Сурет:Coat of Arms of Givat Shmuel.svg|51x51px]] |Гиват-Шмуэль |Орталық | align="center" |2,579 | align="right" | גבעת שמואל | align="right" | جفعات شومئيل | align="center" |22,1 | align="center" |2,7 % | align="center" |1944 | align="center" |2007 |Йоси Бродни |- |17 | align="center" |[[Сурет:Dimona_COA.svg|65x65px]] |Димона |Оңтүстік<br> | align="center" |29,877 | align="right" | דימונה | align="right" | ديمونة | align="center" |32,5 | align="center" |0,2 % | align="center" |1955 | align="center" |1969 |Меир Коэн |- bgcolor="#EEEEEE" |18 | align="center" |[[Сурет:Jerusalem_emblem.svg|69x69px]] |Иерусалим |Иерусалим | align="center" |125,156 | align="right" | ירושלים | align="right" | أورشليم, القدس | align="center" |780,2 | align="center" |1,9 % | align="center" |-.<ref><span class="citation"> ''[https://eleven.co.il/article/15479 Иерусалим.]''</span></ref> | align="center" |1863 |Нир Баркат |- |19 | align="center" |[[Сурет:Yehud_Monoson_COA.png|60x60px]] |Йехуд-Моноссон |Орталық | align="center" |5,014 | align="right" | יהוד-מונוסון | align="right" | يهود مونوسون | align="center" |26,7 | align="center" |1,3 % | align="center" |1948 | align="center" |1995<ref>Год получения статуса городом Йехуд. Объединение местнтых советов произошло в 2003 году.</ref> |Йоси Бен-Давид |- bgcolor="#EEEEEE" |20 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Yoqneam.svg|89x89px]] |Йокнеам |Солтүстік<br> | align="center" |7,390 | align="right" | יקנעם | align="right" | يوقنعم | align="center" |19,2 | align="center" |0,5 % | align="center" |1950 | align="center" |2006 |Симон Альфаси |- |21 | - | Калансуа | align="center" | Оңтүстік | align="right" | 8,417 | align="right" | קלנסווה | align="center" | قلنسوة | align="center" | 18,9 | align="center" | 2,4 % | align="center" |2000 | - | - |- |22 | align="center" |[[Сурет:Karmiel COA.svg|72x72px]] |Кармиэль |Солтүстік<br> | align="center" |19,188 | align="right" | כרמיאל | align="right" | كرميئيل | align="center" |44,2 | align="center" |0,3 % | align="center" |1964 | align="center" |1984 |Ади Эльдар |- |23 | - | Кафр-Касем | align="center" | Орталық | align="right" | 8,745 | align="right" | כפר קאסם | align="center" | كفر قاسم | align="center" |19,1 | align="center" | 2,5 % | align="center" | XVII ғасыр | 2008 |Сами Исса |- bgcolor="#EEEEEE" |24 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Kiryat_Ata.svg|61x61px]] |Кирьят-Ата |Хайфа | align="center" |16,706 | align="right" | קריית אתא | align="right" | كريات آتا | align="center" |50,9 | align="center" |1,1 % | align="center" |1925 | align="center" |1967 |Яаков Перец |- |25 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Kiryat Bialik.svg|58x58px]] |Кирьят-Бялик |Хайфа | align="center" |8,178 | align="right" | קריית ביאליק | align="right" | كريات بياليك | align="center" |37,3 | align="center" |0,2 % | align="center" |1934 | align="center" |1976 |Эли Докурский |- bgcolor="#EEEEEE" |26 | align="center" |[[Сурет:Kiryat Gat COA.svg|55x55px]] |Кирьят-Гат |Оңтүстік<br> | align="center" |16,302 | align="right" | קריית גת | align="right" | كريات جات/كريات غات | align="center" |47,5 | align="center" |0,4 % | align="center" |1954 | align="center" |1972 |Авирам Дахари |- |27 | align="center" |[[Сурет:Kiryat_Malachi_COA.png|65x65px]] |Кирьят-Малахи |Оңтүстік | align="center" |4,632 | align="right" | קריית מלאכי | align="right" | كريات ملاخي | align="center" |20,7 | align="center" |0,8 % | align="center" |1950 | align="center" |1998 |Моти Малка |- bgcolor="#EEEEEE" |28 | align="center" |[[Сурет:Kiryat_Motzkin_COA.png|79x79px]] |Кирьят-Моцкин |Хайфа | align="center" |3,778 | align="right" | קריית מוצקין | align="right" | كريات موتسكين | align="center" |38,0 | align="center" |0,2 % | align="center" |1934 | align="center" |1976 |Хаим Цури |- |29 | align="center" |[[Сурет:סמל קריית אונו.svg|73x73px]] |Кирьят-Оно |Тель-Авив | align="center" |4,112 | align="right" | קריית אונו | align="right" | كريات أونو | align="center" |31,6 | align="center" |3,8 % | align="center" |1939 | align="center" |1992 |Йоси Нишри |- bgcolor="#EEEEEE" |30 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Kiryat_Shmona.png|64x64px]] |Кирьят-Шмона |Солтүстік<br> | align="center" |14,228 | align="right" | קריית שמונה | align="right" | كريات شمونة | align="center" |23,2 | align="center" |0,5 % | align="center" |1950 | align="center" |1974 |Нисим Малка |- |31 | align="center" |[[Сурет:Kiryat_Yam_COA.svg|55x55px]] |Кирьят-Ям |Хайфа | align="center" |4,339 | align="right" | קריית ים | align="right" | كريات يام | align="center" |37,9 | align="center" |0,8 % | align="center" |1941 | align="center" |1976 |Шмуэль Сиссо |- bgcolor="#EEEEEE" |32 | align="center" |[[Сурет:Kfar Saba COA.svg|60x60px]] |Кфар-Сава |Орталық | align="center" |14,169 | align="right" | כפר סבא | align="right" | كفار سابا | align="center" |84,0 | align="center" |0,8 % | align="center" |1903 | align="center" |1962 |Йехуда Бен-Хемо |- |33 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Lod.svg|61x61px]] |Лод |Орталық<br> | align="center" |12,226 | align="right" | לוד | align="right" | اللد | align="center" |70,0 | align="center" |0,5 % | align="center" |Библия кезеңі | align="center" |XII ғасыр |Илан Харари |- bgcolor="#EEEEEE" |34 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Maale Adumim.svg|77x77px]] |Маале-Адумим |Иудея және Самария | align="center" |49,177 | align="right" | מעלה אדומים | align="right" | معلي أدوميم | align="center" |35,0 | align="center" |3,7 % | align="center" |1977 | align="center" |1991 |Бени Кашриэль |- |35 | align="center" |[[Сурет:Maalot_Tarshiha_COA.png|64x64px]] |Маалот-Таршиха |Солтүстік | align="center" |6,832 | align="right" | מעלות-תרשיחא | align="right" | معالوت ترشيحا | align="center" |20,7 | align="center" |1,0 % | align="center" |1957<ref>Год основания города Маалот.</ref> | align="center" |1995 |Шломо Бохбот |- bgcolor="#EEEEEE" |36 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Migdal Haemek.svg|72x72px]] |Мигдаль-ха-Эмек |Солтүстік<br> | align="center" |7,637 | align="right" | מגדל העמק | align="right" | مجدال هعيمق/مغدال هعيمق | align="center" |24,0 | align="center" |0,6 % | align="center" |1953 | align="center" |1988 |Элияху Барда |- |37 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Modiin Ilit.svg|66x66px]] |Модиин-Илит |Иудея және Самария | align="center" |4,746 | align="right" | מודיעין עילית | align="right" | موديعين عيليت | align="center" |48,1 | align="center" |7,9 % | align="center" |1990 | align="center" |2008 |Яаков Гуттерман |- bgcolor="#EEEEEE" |38 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Modiin.svg|65x65px]] |Модиин<br> -Маккабим-Реут |Орталық<br> | align="center" |50,176 | align="right" | מודיעין-מכבים-רעות | align="right" | موديعين-مكابيم-ريعوت | align="center" |74,3 | align="center" |4,4 % | align="center" |1996 | align="center" |2001 |Хаим Бибас |- |39 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Nahariya.svg|62x62px]] |Нагария |Солтүстік<br> | align="center" |10,233 | align="right" | נהריה | align="right" | نهاريا | align="center" |51,3 | align="center" |0,6 % | align="center" |1935 | align="center" |1961 |Джеки Сабаг |- bgcolor="#EEEEEE" |40 | align="center" |[[Сурет:NAZARET_COA.png|50x50px]] |Назарет |Солтүстік<br> | align="center" |14,123 | align="right" | נצרת | align="right" | الناصرة | align="center" |72,5 | align="center" |1,1 % | align="center" |III ғасыр б.з.б | align="center" |1875 |Рамиз Ярайси |- |41 | align="center" |[[Сурет:Coat of Arms of Nazareth Illit.svg|73x73px]] |Нацерет-Иллит |Солтүстік<br> | align="center" |32,521 | align="right" | נצרת עילית | align="right" | الناصرة العليا | align="center" |40,7 | align="center" | -0,6 % | align="center" |1957 | align="center" |1974 |Шимон Гапсо |- bgcolor="#EEEEEE" |42 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Ness Ziona.svg|66x66px]] |Нес-Циона |Орталық<br> | align="center" |15,579 | align="right" | נס ציונה | align="right" | نيس تسيونا | align="center" |38,7 | align="center" |3,5 % | align="center" |1883 | align="center" |1992 |Йоси Шво |- |43 | align="center" |[[Сурет:Netanya_COA.png|71x71px]] |Нетания |Орталық<br> | align="center" |28,954 | align="right" | נתניה | align="right" | نتانيا | align="center" |184,7 | align="center" |1,6 % | align="center" |1928 | align="center" |1948 |Мириам Файрберг |- bgcolor="#EEEEEE" |44 | align="center" |[[Сурет:Netivot_COA.png|58x58px]] |Нетивот |Оңтүстік<br> | align="center" |5,626 | align="right" | נתיבות | align="right" | نتيبوت/نتيفوت | align="center" |27,0 | align="center" |1,9 % | align="center" |1956 | align="center" |2000 |Йехиэль Зохар |- |45 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Nesher.svg|58x58px]] |Нешер |Хайфа | align="center" |12,790 | align="right" | נשר | align="right" | نيشر | align="center" |23,8 | align="center" |2,2 % | align="center" |1921 | align="center" |1995 |Давид Амар |- bgcolor="#EEEEEE" |46 | align="center" |[[Сурет:OR_Akiva_COA.png|56x56px]] |Ор-Акива |Хайфа | align="center" |3,539 | align="right" | אור עקיבא | align="right" | أور عكيفا | align="center" |16,0 | align="center" | -0,5 % | align="center" |1951 | align="center" |2001 |Симха Йосипов |- |47 | align="center" |[[Сурет:Or Yehuda COA.svg|50x50px]] |Ор-Йехуда |Тель-Авив | align="center" |5,141 | align="right" | אור יהודה | align="right" | أور يهودا | align="center" |34,7 | align="center" |1,9 % | align="center" |1949 | align="center" |1988 |Давид Йосеф |- bgcolor="#EEEEEE" |48 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Ofakim.svg|50x50px]] |Офаким |Оңтүстік<br> | align="center" |10,273 | align="right" | אופקים | align="right" | أوفاكيم | align="center" |24,1 | align="center" |1,2 % | align="center" |1955 | align="center" |1995 |Цвика Гринхолд |- |49 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Petah-Tiqua.svg|54x54px]] |Петах-Тиква |Орталық<br> | align="center" |35,868 | align="right" | פתח תקווה | align="right" | بيتح تكفا | align="center" |211,8 | align="center" |2,1 % | align="center" |1878 | align="center" |1937 |Ицхак Охайон |- bgcolor="#EEEEEE" |50 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Raanana.svg|69x69px]] |Раанана |Орталық<br> | align="center" |14,878 | align="right" | רעננה | align="right" | رعنانا | align="center" |68,5 | align="center" |0,4 % | align="center" |1922 | align="center" |1982 |Нахум Хофри |- |51 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Ramat Gan.svg|54x54px]] |Рамат-Ган |Тель-Авив | align="center" |13,229 | align="right" | רמת גן | align="right" | رمات جان/رمات غان | align="center" |145,5 | align="center" |0,6 % | align="center" |1921 | align="center" |1950 |Исраэль Зингер |- bgcolor="#EEEEEE" |52 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Ramat Hasharon.svg|54x54px]] |Рамат-ха-Шарон |Тель-Авив | align="center" |16,792 | align="right" | רמת השרון | align="right" | رمات هشارون | align="center" |41,3 | align="center" |3,4 % | align="center" |1923 | align="center" |2002 |Ицхак Рохбергер |- |53 | align="center" |[[Сурет:Coat of Arms of Ramla.svg|55x55px]] |Рамла |Орталық<br> | align="center" |11,854 | align="right" | רמלה | align="right" | الرملة | align="center" |65,9 | align="center" |0,4 % | align="center" |VIII ғасыр | align="center" |XII ғасыр |Йоэль Лави |- bgcolor="#EEEEEE" |54 | - | Рахат | align="center" | Оңтүстік | align="right" | 19,586 | align="right" | רהט | align="center" | رهط | align="center" | 52,4 | align="center" | 2,6 % | align="center" |1972 | 1994 |Талаль Аль-Кренави |- |55 | align="center" |[[Сурет:Rehovot_COA.svg|55x55px]] |Реховот |Орталық<br> | align="center" |23,041 | align="right" | רחובות | align="right" | رحوبوت/رحوفوت | align="center" |113,6 | align="center" |1,6 % | align="center" |1890 | align="center" |1950 |Рахамим Малуль |- bgcolor="#EEEEEE" |56 | align="center" |[[Сурет:Rishon leZion Coat of Arms.svg|63x63px]] |Ришон-ле-Цион |Орталық<br> | align="center" |58,704 | align="right" | ראשון לציון | align="right" | ريشون لتسيون | align="center" |228,9 | align="center" |0,6 % | align="center" |1882 | align="center" |1950 |Дов Цур |- |57 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Rosh HaAyin.svg|58x58px]] |Рош-ха-Аин |Орталық<br> | align="center" |24,390 | align="right" | ראש העין | align="right" | رأس العين | align="center" |39,1 | align="center" |2,0 % | align="center" |1949 | align="center" |1994 |Моше Синай |- bgcolor="#EEEEEE" |58 | - | Сахнин | align="center" |Солтүстік | align="right" | 9,816 | align="right" | סח'נין | align="center" | سخنين | align="center" | 25,9 | align="center" |2,1 % | align="center" |- | 1995 |Мазен Гнаим |- |59 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Sderot.svg|76x76px]] |Сдерот | align="center" | Оңтүстік | align="right" | 4,472 | align="right" | שדרות | align="center" | سديروت | align="center" |20,8 | align="center" |0,7 % | align="center" |1951 | 1996 |Давид Бускила |- bgcolor="#EEEEEE" |60 | - | Тайбе | align="center" | Орталық | align="right" | 18,662 | align="right" | טייבה | align="center" | الطيبة | align="center" | 36,8 | align="center" | 1,8 % | align="center" | XVII век | 1990 |Хеми Дорон |- |61 | - | Тамра | align="center" |29,259 | align="right" | Солтүстік | align="right" | טמרה | align="center" | طمرة | align="center" | 28,9 | align="center" | 1,8 % | align="center" | - | 1996 |Абу Эль-Хия<br> Адель |- bgcolor="#EEEEEE" |62 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Tiberias.png|63x63px]] |Тверия |Солтүстік<br> | align="center" |10,872 | align="right" | טבריה | align="right" | طبريا | align="center" |41,3 | align="center" |0,0 % | align="center" |17 | align="center" |1877 |Зохар Овед |- |63 | align="center" |[[Сурет:Emblem of Tel Aviv.svg|62x62px]] |Тель-Авив |Тель-Авив | align="center" |51,788 | align="right" | תל אביב | align="right" | تل أبيب يافا | align="center" |404,4 | align="center" |0,3 % | align="center" |1909 | align="center" |1921 |Рон Хульдаи |- bgcolor="#EEEEEE" |64 | - |Тира | align="center" |Орталық<br> | align="right" | 11,894 | align="right" | טירה | align="center" | الطيرة | align="center" |22,7 | align="center" |1,6 % | align="center" |1991 | - |Мамон<br> Абд-Эль Тай |- |65 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Tirat Karmel.svg|69x69px]] |Тират-Кармель |Хайфа | align="center" |5,601 | align="right" | טירת כרמל | align="right" | طيرة الكرمل | align="center" |18,6 | align="center" | -0,6 % | align="center" |1949 | align="center" |1992 |Арье Таль |- bgcolor="#EEEEEE" |66 | - | Умм-эль-Фахм | align="center" |Хайфа | align="right" | 22,253 | align="right" | אום אל-פחם | align="center" | أم الفحم | align="center" | 46,6 | align="center" |2,2 % | align="center" |1265 | 1984 |Халед Агбария |- |67 | align="center" |[[Сурет:Hadera_COA.png|52x52px]] |Хадера |Хайфа | align="center" |49,359 | align="right" | חדרה | align="right" | الخضيرة | align="center" |80,5 | align="center" |0,9 % | align="center" |1891 | align="center" |1952 |Хаим Авитан |- bgcolor="#EEEEEE" |68 | align="center" |[[Сурет:Haifa_coa.svg|76x76px]] |Хайфа |Хайфа | align="center" |63,666 | align="right" | חיפה | align="right" | حيفا | align="center" |266,5 | align="center" |0,6 % | align="center" |1761 | align="center" |1873 |Йона Яхав |- |69 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Hod HaSharon.svg|73x73px]] |Ход-ха-Шарон |Орталық | align="center" |21,585 | align="right" | הוד השרון | align="right" | هود هشارون | align="center" |47,8 | align="center" |2,8 % | align="center" |1964 | align="center" |1990 |Хай Адив |- bgcolor="#EEEEEE" |70 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Holon.svg|67x67px]] |Холон |Тель-Авив | align="center" |18,927 | align="right" | חולון | align="right" | حولون | align="center" |185,7 | align="center" |1,1 % | align="center" |1940 | align="center" |1950 |Моти Сассон |- |71 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Safed.svg|81x81px]] |Цфат |Солтүстік<br> | align="center" |29,248 | align="right" | צפת | align="right" | صفد | align="center" |30,1 | align="center" |4,2 % | align="center" |- | align="center" |XVII ғасыр |Илан Шохат |- bgcolor="#EEEEEE" |72 | align="center" |[[Сурет:Shefaram.jpg|50x50px]] |Шефара |Солтүстік | align="center" |19,766 | align="right" | שפרעם | align="right" | شفا عمرو | align="center" |36,5 | align="center" |1,4 % | align="center" |I ғасыр | align="center" |1987 |Нахед Хазем |- |73 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_arms_of_Eilat.svg|56x56px]] |Эйлат |Оңтүстік | align="center" |84,789 | align="right" | אילת | align="right" | إيلات/أم الرشراش | align="center" |47,6 | align="center" |0,6 % | align="center" |1951 | align="center" |1967 |Меир Ицхак<br> Халеви |- bgcolor="#EEEEEE" |74 | align="center" |[[Сурет:Coat of arms of Elad.svg|50x50px]] |Эльад |Орталық<br> | align="center" |2,756 | align="right" | אלעד | align="right" | أيلعاد | align="center" |37,4 | align="center" |6,2 % | align="center" |1998 | align="center" |2008 |Ицхак Идан |- |75 | align="center" |[[Сурет:Coat_of_Arms_of_Yavne.svg|59x59px]] |Явне |Орталық | align="center" |10,700 | align="right" | יבנה | align="right" | يبنة | align="center" |33,0 | align="center" |0,3 % | align="center" |1949 | align="center" |1986 |Цви Гов-Ари |} == Әкімшілік орталықтар == {| border="1" cellpadding="3" class="toccolours sortable cx-linter-disallow cx-linter-warn" style="border-collapse: collapse; margin-bottom: 10px;" ! width="15pt" |№ !округ !Ауданы(км²) !иврит тілінде !Әкм. орталық ! width="60pt" |Халық саны мың.ад.  (2010) ! width="80pt" |Жылдық халық өсімі<br> |- |1 |Солтүстік округ | align="center" | 3324 | align="right" |<br> | align="center" |Назарет | align="center" | 1266,5 | align="center" | 1,1 % |- bgcolor="#EEEEEE" |2 |Хайф округі | align="center" |854 | align="right" |<br> | align="center" |Хайфа | align="center" | 904,1 | align="center" | 5,7 % |- |3 |Тель-Авив округі | align="center" | 170 | align="right" |<br> | align="center" |Тель-Авив | align="center" | 1284,4 | align="center" | 1,4 % |- bgcolor="#EEEEEE" |4 |Орталық округ | align="center" |1242 | align="right" |<br> | align="center" |Рамла | align="center" | 1833,5 | align="center" | 19,2 % |- |5 |Иерусалим округі | align="center" | 627 | align="right" |<br> | align="center" |Иерусалим | align="center" | 934,5 | align="center" | 2,1 % |- bgcolor="#EEEEEE" |6 |Оңтүстік округ | align="center" |14107 | align="right" |<br> | align="center" |Беэр-Шева | align="center" | 1092,9 | align="center" | 1,4 % |- |7 |Иудея және Самария округтары | align="center" | 5878 | align="right" |<br> | align="center" |Ариэль | align="center" | 303,9 | align="center" | 5,3 % |} == Аңғартпалар == <div class="references-small" style="min-height: 566px;"> </div> == Сілтемелер == * [http://www.cbs.gov.il/population/popul_eng.htm Израильдің Орталық статистикалық бюросы].  * [https://eleven.co.il/article/1902 Еврей электрондық энциклопедиясы]. [[Санат:Израиль қалалары]] [[Санат:Елдер бойынша қала тізімдері]] 07jqw1do0giohcq7vw1ry4pdirnf9h2 Жалсары 0 566730 3056990 3047196 2022-08-02T23:58:32Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жалсары |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =48 |lat_min =45|lat_sec =50 |lon_deg =82|lon_min = 31|lon_sec =45 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Шығыс Қазақстан облысы |кестедегі облыс = Шығыс Қазақстан облысы{{!}}Шығыс Қазақстан |ауданы = Самар ауданы |кестедегі аудан = Самар ауданы{{!}}Самар |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Үлкен Бөкен ауылдық округі{{!}}Үлкен Бөкен |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =159 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жалсары''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Самар ауданы]], [[Үлкен Бөкен ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 66 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 231 адам (132 ер адам және 99 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 159 адамды (98 ер адам және 61 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Самар ауданы елді мекендері}} [[Санат:Самар ауданы елді мекендері]] 8dgbrxr7tgat6spb215v3fdrrg2mhyo Жұмба 0 566826 3057040 3047125 2022-08-03T06:43:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жұмба |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =49 |lat_min =00|lat_sec =32 |lon_deg =82|lon_min= 48|lon_sec =10 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Шығыс Қазақстан облысы |кестедегі облыс = Шығыс Қазақстан облысы{{!}}Шығыс Қазақстан |ауданы = Самар ауданы |кестедегі аудан = Самар ауданы{{!}}Самар |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мариногор ауылдық округі{{!}}Мариногор |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =360 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жұмба''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Самар ауданы]], [[Мариногор ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Самарское (Шығыс Қазақстан облысы)|Самарское]] ауылынан батысқа қарай 40 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 559 адам (283 ер адам және 276 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 360 адамды (189 ер адам және 171 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Самар ауданы елді мекендері}} [[Санат:Самар ауданы елді мекендері]] rywkuaquu62kexxud1wt6go39xeb6v6 Егінбұлақ (Көкпекті ауданы) 0 566839 3056961 3046834 2022-08-02T22:32:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Егінбұлақ |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =48 |lat_min =40|lat_sec =42 |lon_deg =81|lon_min= 46|lon_sec =48 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Абай облысы |кестедегі облыс = Абай облысы{{!}}Абай |ауданы = Көкпекті ауданы |кестедегі аудан = Көкпекті ауданы{{!}}Көкпекті |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Биғаш ауылдық округі{{!}}Биғаш |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =186 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Егінбұлақ}} '''Егінбұлақ''' — [[Абай облысы]] [[Көкпекті ауданы]], [[Биғаш ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Көкпекті (Абай облысы)|Көкпекті]] ауылынан батысқа қарай 45 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 196 адам (101 ер адам және 95 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 186 адамды (101 ер адам және 85 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Көкпекті ауданы елді мекендері}} [[Санат:Көкпекті ауданы елді мекендері]] aynm642ezkuwycq6iwtievxhocu4ck2 Бутаково (Шығыс Қазақстан облысы) 0 568379 3056812 2913323 2022-08-02T13:17:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бутаково |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =50 |lat_min =15|lat_sec = 41 |lon_deg =83|lon_min = 13|lon_sec =47 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Шығыс Қазақстан облысы |кестедегі облыс = Шығыс Қазақстан облысы{{!}}Шығыс Қазақстан |ауданы = Риддер қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Риддер қалалық әкімдігі |мекен түрі = |мекені = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =269 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Бутаково''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Риддер қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл. == Географиялық орны == [[Риддер]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 23 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 335 адам (163 ер адам және 172 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 269 адамды (130 ер адам және 139 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Риддер қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Риддер қалалық әкімдігі елді мекендері]] tudgq8skraih53p7455vl3701sa55gk Жоғарғы Хайрузовка 0 568385 3057014 2916315 2022-08-03T04:12:41Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жоғарғы Хайрузовка |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =50 |lat_min =18|lat_sec = 16 |lon_deg =83|lon_min = 31|lon_sec =27 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Шығыс Қазақстан облысы |кестедегі облыс = Шығыс Қазақстан облысы{{!}}Шығыс Қазақстан |ауданы = Риддер қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Риддер қалалық әкімдігі |мекен түрі = |мекені = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =108 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жоғарғы Хайрузовка''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Риддер қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл. == Географиялық орны == [[Риддер]] қаласынан оңтүстікке қарай 3 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 120 адам (60 ер адам және 60 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 108 адамды (50 ер адам және 58 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Риддер қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Риддер қалалық әкімдігі елді мекендері]] j4gpoj398ixn91lr648n3qrlkgl7sbc Жіңішкеқұм (ауыл) 0 568465 3057029 2916389 2022-08-03T06:26:49Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жіңішкеқұм |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =47|lat_min = 06|lat_sec = 39 |lon_deg =63|lon_min = 15|lon_sec =12 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Арал ауданы |кестедегі аудан = Арал ауданы{{!}}Арал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Атанши ауылдық округі{{!}}Атанши |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =303 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жіңішкеқұм ''' — [[Қызылорда облысы]] [[Арал ауданы]]ндағы ауыл, [[Атанши ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 154 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 453 адам (240 ер адам және 213 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 303 адамды (156 ер адам және 147 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Арал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Арал ауданы елді мекендері]] 4yfruh4dh5cpvrywb8ks1mogz2fhhoq Бөген (Қызылорда облысы) 0 568466 3056844 2913486 2022-08-02T14:08:00Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бөген |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46|lat_min = 08|lat_sec =29 |lon_deg =61|lon_min = 13|lon_sec =20 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Арал ауданы |кестедегі аудан = Арал ауданы{{!}}Арал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Бөген ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Бөген |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =984 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бөген (айрық)}} '''Бөген''' — [[Қызылорда облысы]] [[Арал ауданы]]ндағы ауыл, [[Бөген ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Бөген ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 85 км-дей жерде, [[Арал теңізі]]нен оңтүстік-шығысқа қарай орналасқан. == Атау мәні == Бөген ауылының бастапқы атауы «Қалия» (Ғалия болуы да мүмкін). Қалия ХҮІІІ ғасырда өмір сүрген атақты Нұрбай байдың екінші әйелі. Бөген сөзі су қоймасы дегенді білдіреді. Кеңес өкіметі орнаған соң Бөген атауы «Көнебөген» атауына көшкен. Уақыт өте келе «Қалияға» ел қоныстанып, «Қалия» Бөген ауылы деп аталып кеткен. <ref>« Қызылорда облысының жер-су атаулары», Қызылорда, 2013</ref> == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 944 адам (488 ер адам және 456 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 984 адамды (525 ер адам және 459 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Арал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Арал ауданы елді мекендері]] d7xua8wucr4dd4k1631f35lzuclprdu Ескіұра 0 568470 3056972 2915953 2022-08-02T23:28:18Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Ескіұра |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46|lat_min = 02|lat_sec = 47 |lon_deg =61|lon_min = 46|lon_sec =04 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Арал ауданы |кестедегі аудан = Арал ауданы{{!}}Арал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жетес би ауылдық округі{{!}}Жетес би |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =166 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Ескіұра''' — [[Қызылорда облысы]] [[Арал ауданы]], [[Жетес би ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 101 км-дей жерде, [[Райымкөл]] көлінің оңтүстігінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 157 адам (84 ер адам және 73 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 166 адамды (89 ер адам және 77 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Арал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Арал ауданы елді мекендері]] q1ci6zlrfy64vd7xqtc7hwuja13zkwu Ерімбетжаға 0 568472 3056968 2915936 2022-08-02T23:17:50Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Ерімбетжаға |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =47|lat_min = 03|lat_sec = 45 |lon_deg =62|lon_min = 11|lon_sec =36 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Арал ауданы |кестедегі аудан = Арал ауданы{{!}}Арал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қарақұм ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Қарақұм |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =343 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Ерімбетжаға''' — [[Қызылорда облысы]] [[Арал ауданы]], [[Қарақұм ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Қарақұм ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 53 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 325 адам (166 ер адам және 159 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 343 адамды (176 ер адам және 167 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Арал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Арал ауданы елді мекендері]] 8occ9kzr94648228uozimmj5lz18zk3 Жалаңаш (Қызылорда облысы) 0 568477 3056987 2916065 2022-08-02T23:55:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жалаңаш |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =47|lat_min = 39|lat_sec = 23 |lon_deg =61|lon_min = 08|lon_sec =09 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Арал ауданы |кестедегі аудан = Арал ауданы{{!}}Арал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мергенсай ауылдық округі{{!}}Мергенсай |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =681 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жалаңаш}} '''Жалаңаш''' — [[Қызылорда облысы]] [[Арал ауданы]]ндағы ауыл, [[Мергенсай ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Арал (қала)|Арал]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 59 км-дей жерде, [[Үлкен Сарышығанақ]] көлінен солтүстік-батысқа қарай орналасқан. == Тарихы == Бұл жерді "Жамбыл", "Бірлестік" деп те атайды. Бұрын "Жамбыл", "Бірлестік" балық колхоздары бірігіп, осы жерде "Жамбыл" колхозы құрылған. 1997 жылы Жамбыл өндірістік кооперативі болып қайта құрылған. Жалаңашқа Мергенсайдағы, Үшшоқыдағы, Сарықұмдағы тұрғындар көшіп келіп, Жалаңаш ауылы болып қайта құрылған. Ауыл маңында ешқандай ағаш, өсімдік өспейтіндіктен, «жалаңаш жел өтіндегі мекен» мәнінде қойылған атау. <ref>« Қызылорда облысының жер-су атаулары», Қызылорда, 2013</ref> == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 669 адам (338 ер адам және 331 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 681 адамды (345 ер адам және 336 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Арал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Арал ауданы елді мекендері]] 26j2vk2j6if1bgeenno5qkucci0v0gr Далдабай 0 568724 3056919 2915536 2022-08-02T19:59:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Далдабай |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45|lat_min = 11|lat_sec = 41 |lon_deg =64|lon_min = 25|lon_sec =03 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Жалағаш ауданы |кестедегі аудан = Жалағаш ауданы{{!}}Жалағаш |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қаракеткен ауылдық округі{{!}}Қаракеткен |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Актив'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =391 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Далдабай''' — [[Қызылорда облысы]] [[Жалағаш ауданы]], [[Қаракеткен ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. Бұрынғы атауы – "Актив". == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жалағаш]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 25 км жерде, [[Сырдария]] өзенінің аңғарында. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 406 адам (205 ер адам және 201 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 391 адамды (206 ер адам және 185 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жалағаш ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жалағаш ауданы елді мекендері]] emv1l17drq54se6zxyyj5du2kdnnp88 Жетікөл (Қызылорда облысы) 0 568851 3056997 2916214 2022-08-03T01:41:02Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жетікөл |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 33|lat_sec = 34 |lon_deg =65|lon_min = 38|lon_sec =19 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Сырдария ауданы (Қызылорда облысы) |кестедегі аудан = Сырдария ауданы (Қызылорда облысы){{!}}Сырдария |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жетікөл ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Жетікөл |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1957 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =794 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жетікөл}} '''Жетікөл''' — [[Қызылорда облысы]] [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]]ндағы ауыл, [[Жетікөл ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жетікөл ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 78 км-дей жерде. == Тарихы == Іргесі [[1957 жыл]]ы қаракөл қойын өсіретін Аманкелді атындағы кеңшар бөлімшесінің орталығы ретінде қаланған. <ref>«Қызылорда облысының жер-су атаулары», Қызылорда, 2013</ref> == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 969 адам (520 ер адам және 449 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 794 адамды (420 ер адам және 374 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сырдария ауданы елді мекендері}} [[Санат:Сырдария ауданы (Қызылорда облысы) елді мекендері]] 5i1q01xgs7gkm7yr4eruhapbxrgmryl Бірінші Мамыр (Қызылорда облысы) 0 569061 3056834 2913446 2022-08-02T13:46:37Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірінші Мамыр |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 37|lat_sec = 04 |lon_deg =66|lon_min = 05|lon_sec =40 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Сұлутөбе ауылдық округі{{!}}Сұлутөбе |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =704 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бірінші Мамыр}} '''Бірінші Мамыр''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]], [[Сұлутөбе ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] ауылынан солтүстік–батысқа қарай 70 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 839 адам (435 ер адам және 404 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 704 адамды (351 ер адам және 353 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] ao8x73p6acqq8rdpfuxuhije1a0z8ej Еңбекші (Қызылорда облысы) 0 569063 3056981 2916031 2022-08-02T23:43:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еңбекші |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 14|lat_sec = 08 |lon_deg =66|lon_min = 50|lon_sec =30 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Еңбекші ауылдық округі (Шиелі ауданы){{!}}Еңбекші |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты =1929 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1532 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбекші}} '''Еңбекші''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл, [[Еңбекші ауылдық округі (Шиелі ауданы)|Еңбекші ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] кентінен солтүстік-шығысқа қарай 10 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1401 адам (702 ер адам және 699 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1532 адамды (767 ер адам және 765 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1929 жыл]]ы Еңбекші «ТОЗ» шаруашылығы болып құрылды. [[1933 жыл]]ы Еңбекшіге «Колхоз» деген атақ берілді. [[1950 жыл]]ы Еңбекші, Жиделі, Үлгілі колхоздары бірігіп, ірілендірілді. Жаңа колхоздың атын «Молотов» деп атады. [[1975 жыл]]ы аудан шаруашылықтарында мамандандыру саясаты жүргізілді. «Коммунизм» колхозынан «Еңбекші» бөлімшесі өз алдына отау тігіп, мал шаруашылығымен айналысатын «Еңбекші» қаракөл қой совхозы болды. <ref>«Қызылорда облысының жер-су атаулары», Қызылорда, 2013.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] a9ijjn5slh79gorewy6f95iday9hrvq Жиделіарық 0 569070 3057005 2916250 2022-08-03T02:16:27Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жиделіарық |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 14|lat_sec = 54 |lon_deg =66|lon_min = 47|lon_sec =28 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жиделіарық ауылдық округі{{!}}Жиделіарық |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =905 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |сайт тілі = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = }} '''Жиделіарық''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]ндағы ауыл, [[Жиделіарық ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] кентінен солтүстікке қарай 12 км-дей жерде, [[Шиелі-Телікөл Каналы|Шиелі-Телікөл каналы]] бойында орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 840 адам (449 ер адам және 391 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 905 адамды (475 ер адам және 430 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == Іргесі [[1928 жыл]]ы қаланды. 1928-[[1996 жыл|96]] жылдары күріш өсіретін «Коммунизм» ұжымшары бөлімшесінің орталығы болған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] 7zk3u7r12wapxpuh27x33ne1bm97g54 Жуантөбе (Қызылорда облысы) 0 569098 3057017 2916320 2022-08-03T04:24:10Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жуантөбе |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44 |lat_min = 16|lat_sec =04 |lon_deg =66|lon_min = 18|lon_sec =34 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Шиелі ауданы |кестедегі аудан = Шиелі ауданы{{!}}Шиелі |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жөлек ауылдық округі{{!}}Жөлек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =159 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жуантөбе}} '''Жуантөбе''' — [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]], [[Жөлек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]] ауылынан солтүстік–батысқа қарай 40 км жерде, [[Сырдария]]ның сол аңғарында. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 209 адам (110 ер адам және 99 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 159 адамды (85 ер адам және 74 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Шиелі ауданы елді мекендері}} [[Санат:Шиелі ауданы елді мекендері]] i5kh1k9p5l3tlkoi5dw4x0xne62bryh Жұбан 0 569296 3057033 2916400 2022-08-03T06:36:28Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жұбан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 38|lat_sec = 27 |lon_deg =62|lon_min = 09|lon_sec =13 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қазалы ауданы |кестедегі аудан = Қазалы ауданы{{!}}Қазалы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Сарыкөл ауылдық округі (Қызылорда облысы){{!}}Сарыкөл |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =125 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жұбан''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қазалы ауданы]], [[Сарыкөл ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Сарыкөл ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Әйтеке би кенті]]нен оңтүстікке қарай 23 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 79 адам (49 ер адам және 30 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 125 адамды (51 ер адам және 74 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазалы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қазалы ауданы елді мекендері]] luxa40q8gtpatv1wjvhpt6c4n5itraj Бірлік (Майлыбас ауылдық округі) 0 569546 3056831 2913440 2022-08-02T13:43:06Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірлік |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 44|lat_sec = 41 |lon_deg =62|lon_min = 39|lon_sec =28 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қазалы ауданы |кестедегі аудан = Қазалы ауданы{{!}}Қазалы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Майлыбас ауылдық округі{{!}}Майлыбас |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =9 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бірлік}} '''Бірлік''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қазалы ауданы]], [[Майлыбас ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Әйтеке би кенті]]нен оңтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 90 адам (47 ер адам және 43 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 9 адамды (4 ер адам және 5 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазалы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қазалы ауданы елді мекендері]] hqju66niyv3n9ltlnwsrwagu57g59a8 Диірментөбе 0 569974 3056930 2915684 2022-08-02T21:19:06Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Темір жол бекеті |атауы = Диірментөбе |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min =44|lat_sec = 24 |lon_deg =63|lon_min = 37|lon_sec =58 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =135 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Диірментөбе''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]], [[Жосалы кенттік әкімдігі]] құрамындағы ауыл, темір жол бекеті. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 51 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 129 адам (66 ер адам және 63 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 135 адамды (72 ер адам және 63 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] lpoqen3ii5h42wrpd43s52la5mvosv3 Иіркөл (Қармақшы ауданы) 0 570095 3057103 2916544 2022-08-03T09:24:49Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Иіркөл |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 21|lat_sec = 57 |lon_deg =64|lon_min = 07|lon_sec =31 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Иіркөл ауылдық округі (Қармақшы ауданы){{!}}Иіркөл |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1950 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Октябрь'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =912 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Иіркөл}} '''Иіркөл''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ндағы ауыл, [[Иіркөл ауылдық округі (Қармақшы ауданы)|Иіркөл ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы кенті]]нен оңтүстікке қарай 17 км-дей жерде. == Тарихы == Іргесі [[1950 жыл]]ы «Молотов» атындағы мал және егін шаруашылығымен айналысатын ұжымшар болып құрылған. [[1988 жыл]]ға дейін Байқоңыр полигонына бағынышты «Октябрь» әскери кеңшары болып келді. Ауыл [[1973 жыл|1973]]-[[1996 жыл|96]] жылдары қой өсіруге маманданған өзімен аттас кеңшардың орталығы боған. <ref>«Қызылорда облысының жер-су атаулары», Қызылорда, 2013</ref> == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1172 адам (623 ер адам және 549 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 912 адамды (472 ер адам және 440 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданы елді мекендері]] r6syqd4et3q5w4n7yy4y1ts2ud1n9mf Досан 0 570201 3056941 2915735 2022-08-02T21:40:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Досан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44|lat_min = 53|lat_sec = 41 |lon_deg =65|lon_min = 33|lon_sec =57 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қызылорда қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Қызылорда қалалық әкімдігі{{!}}Қызылорда |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қосшыңырау ауылдық округі{{!}}Қосшыңырау |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =357 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Досан''' — [[Қызылорда облысы]], Қ[[ызылорда қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Қосшыңырау ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == [[Қызылорда]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 5 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 193 адам (100 ер адам және 93 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 357 адамды (173 ер адам және 184 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қызылорда қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Қызылорда қалалық әкімдігі елді мекендері]] 366sr29lhrerbi1i3aemvac0920n4eo Бірқазан (ауыл) 0 570247 3056836 2913448 2022-08-02T13:47:37Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірқазан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =44|lat_min = 46|lat_sec = 02 |lon_deg =65|lon_min = 44|lon_sec =46 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қызылорда қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Қызылорда қалалық әкімдігі{{!}}Қызылорда |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Белкөл кенттік әкімдігі{{!}}Белкөл |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =215 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Бірқазан''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қызылорда қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Белкөл кенттік әкімдігі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == [[Қызылорда]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 27 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 336 адам (178 ер адам және 158 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 215 адамды (114 ер адам және 101 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қызылорда қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Қызылорда қалалық әкімдігі елді мекендері]] 2o4bi98i6y6nt0dt7009k09u1nssfdn Ванга 0 570631 3057101 2746049 2022-08-03T09:24:33Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 /* Алдағы болжамдары */ wikitext text/x-wiki [[Сурет:Vanga.jpg|right|300px|]]'''Вангелия Пандева Гуштерова''' (''қысқаша ВАНГА'', [[1911 жыл|1911]] — [[1996 жыл|1996]]) — 1911 жылы Осман Империясына қарасты Струмица (қазіргі [[Солтүстік Македония|Македония]]) қалашығында өмірген келген көріпкел, ХХ ғасырдың ең әйгілі адамдарының бірі, ерекше қасиет иесі. == Өмірбаяны == Ол үш жасында-ақ анасыз жетім атанған, әкесі [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]қа қатысқан. Соғыстан оралғаннан соң әкесі басқа әйелмен отандасып, Ванга өгей анасының қолында тәрбиеленеді. 1923 жылы бұлардың отбасысы Ново Селоға қоныс аударады. Осы жылы Ванга сұрапыл дауылдың өтінде қалып кетеді де, 12 жасар қызды 100 метрге дейін қалықтатып ұшырып әкетеді. Адамдар оның ағаш бұтақтарының арасында кептеліп, есінен танып қалған жерінен тауып алады. Бұл кезде қыздың екі көзі ағып түсіп, көр соқыр болып қалған еді. Кедей отбасының оны емдететін де жағдайы жоқ-тұғын, сол себепті де Ванга қайтадан жарық дүниені көре алған жоқ. Осы жәйттен екі күн алдын қыз өзінің мәңгілік қараңғыда қалатынын айтып, әкесін шошытқан екен. Мұндай майда-шүйделерін есептеменде Ванганың шын көріпкелдігін қоғам соғыс жылдарында мойындаған көрінеді. Онымен жолығуға 1942 жылы сәуірде Болгария патшасы [[Борис Үшінші]] де келеді. Ол [[1942 жыл|1942 жылы]] тұрмысқа шығады. Бірақ бұл неке сәтсіз болады. [[1967 жыл]]дан бастап ол Мемлекеттік қызметкер ретінде жұмыс жасай бастады. Яғни оған үкімет тарапынан жалақы төленіп тұрады. Алдына келген адам социалистік мемлекеттің өкілі болса 10 левтен төлеп кіреді. Ал, капиталистік елдерден келген әрбір адамға Ванганың қабылдауына кіру құны 50 [[доллар]] боп белгіленеді. Бұл ақшаның бәрі де мемлекеттің қазынасына түседі, Ванга болса ай сайын 200 [[лев]] жалақы алып тұратын болды. Бұған дейін ол ешкімнен ақы алмайтын, тек адамдардың «құр қолға бата жүрмес» деп берген азын-аулақ сыйына риза бола салатын. Ванга 1996 жылы қайтыс болды. == Болжамдары == Білетіндер сендіріп-ақ айтатын болжамдары да жеткілікті. Ол ертеректе ''[[Иосиф Виссарионович Сталин|Сталиннің]] қай күні өлетінін'' дәл тапқан көрінеді. Сондай-ақ, ''Чернобыльдегі апатты, «Курск» кемесінің суға шөгетінін, [[2001 жылдың 11 қыркүйегіндегі лаңкестік актілері|2001 жылы 11 қыркүйек]]тегі қаралы күнді, 1996 жылғы Ресейдегі президенттік сайлауда Б. [[Борис Николаевич Ельцин|Ельциннің]] жеңіске жететінін'' айны-қатесіз болжаған екен. Алайда оның ''"2010 ЖЫЛЫ ҮШІНШІ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК СОҒЫС БАСТАЛЫП, ОЛ ТӨРТ ЖЫЛ БОЙЫ ЖАЛҒАСАДЫ"'' деген болжамы жүзеге аспаған. Және де 1993 жылы ''«[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] ХХІ ғасырдың басында қайтадан қалпына келеді де, құрамына Болгарияны қосып алады»'' деп те болжайды. Сондай-ақ, ''«[[Футболдан 1994 жылғы әлем біріншілігі|1994 жылғы Футболдан Әлем Чемпионатының]] финалына «Б» әрпінен басталатын екі құрама шығады»'' деп те айтқан. Финалға [[Бразилия Ұлттық футбол құрамасы|Бразилия]] шықты да, тағы бір «Б» – Болгария құрамасы жартылай финалда сүрінді. == Аңыз бен Ақиқат == Ванганың туысы Красимир Стояновтың айтуынша, көріпкел әлдебір белгісіз, көзге көрінбейтін, айтып түсіндіруге келмейтін тіршілік иелерімен тілдесіп жататын көрінеді. Ол көрінбейтін тіршілік иелері әлдеқашан жаһаннамға аттанып кеткен адамдардың рухы болуы да мүмкін. Бірақ ол беймәлім рухтар бұған әрдайым жауап бере бермейді, кейде Ванганың өзі де сеанстардан соң өзін өте нашар сезініп, энергиясының бәрін жоғалтып, шаршап құлайды да екен... Әйгілі, аңыз адам болған соң ба, Ванга жайлы қызықты әпсаналар да жетерлік. ''Оның қабылдауына Кеңес актері [[Вячеслав Тихонов]] та барған. Сонда оған Ванга «Гагаринге берген уәдеңді неге орындамадың? Ол өзінің ғарышқа соңғы сапарының алдында «қол сағатымды естелікке алып қал!» деп айтып еді ғой!» деп дүрсе қоя беріпті. Тихонов Гагариннің өлімі естен тандырғандықтан, сағат жайлы ұмытып кеткенін айтады (бұл жайлы Красимир Стоянов өзінің Ванга жайлы естеліктерінде жазған). Бірақ кейін Тихоновпен кинозалда жолыққан «Комсомольская правда» газетінің тілшісі [[Анатолий Строев]] одан Вангамен болған әңгіменің ақиқатын сұрайды. Тихонов оған: «Бір сөзбен ғана түсіндірейін. Ондай ештеңе де болған жоқ. Гагаринге ешқандай қол сағат жайлы уәде берген жоқпын! Ол мені танымайды да! Тек кейбір ресми кездесулерде бірге болғанынымыз болмаса, арамызда ешқандай жақын қарым-қатынас орнаған емес!» деп үзілді-кесілді жауап қайтарады. Расымен солай болған немесе шындықты айтқысы келмеді.'' Анатолий Сторев «Кеңес басылымдары Ванга жайлы көптеген жәйттерді ойдан шығарып, газеттің тиражын өсіру үшін сенсация жасағысы келетін. Сол себепті де ол жайлы жазылған жәйттердің көбі өтірік» дейді. «Ванганың ерекше қасиетін мемлекет өзінің бизнесі үшін де пайдаланған» дейді білетіндер. Кім не десе де ол ерекше дарын иесі. Жиырмасыншы ғасырдағы ең атақты тұлғалардың бірі. Шындығында, «Ванга айтыпты» деген қисынды-қисынсыз болжамдардың бәріне қапысыз сене берудің өзі де күнә шығар. Ойдан қосылғаны бар, жолдан қосылғаны бар, олардың арасынан Ванганың өзінің айтқандарын айырып алу да қарапайым көпшілікке оңайға соқпайды. Себебі ол жайлы аңыздар да, әңгімелер де, шебер фантазерлердің қиялынан туған өтірік-расы белгісіз естеліктер де жетерлік. Біздің бір білетініміз – Ванга тарихта қалатын әйгілі болжаушылардың біреуі. == Алдағы болжамдары == * Ал, алдағы келешек жайлы төмендегілерді айтып кеткен көрінеді. * [[2018 жыл]]ы [[Қытай]] әлемдік жаңа [[держава]] ретінде дүниежүзіне үстемдік жүргізе бастайды. * 2023 жылы [[Жер]] орбитасы өзгеріске ұшырайды. * 2025 жылы [[Еуропа]]ға жұрт аздап болсын қоныстана бастайды. * [[2028 жыл]]ы Энергияның жаңа көзі табылады. Венераға корабль аттандырылады. * 2033 жылы [[Поляр]] мұздары еріп, мұхиттар арнасынан таси бастайды. * 2043 жылы әлемдік экономика гүлдейді. Еуропаны мұсылмандар билеп-төстейді. * 2046 жылы адамның кез келген органын ауыстырып салу іске асады. [[Санат:Алфавит бойынша тұлғалар]] [[Санат:1911 жылы туғандар]] [[Санат:1996 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:31 қаңтарда туғандар]] [[Санат:11 тамызда қайтыс болғандар]] duik89asc3mx5vo659fyi0wapjs3fne Жазықсай 0 570691 3056984 2916048 2022-08-02T23:50:16Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жазықсай |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =52|lat_sec = 59 |lon_deg =68|lon_min = 15|lon_sec =57 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жолдасбай Ералиев ауылдық округі{{!}}Жолдасбай Ералиев |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =162 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жазықсай''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Жолдасбай Ералиев ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 13 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 131 адам (79 ер адам және 52 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 162 адамды (94 ер адам және 68 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] bjzj9c5t100xmq8mzi5f511xame6k10 Бәйтерек (Жетісай ауданы) 0 570711 3056842 2913482 2022-08-02T14:05:12Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бәйтерек |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =54|lat_sec = 23 |lon_deg =68|lon_min = 17|lon_sec =21 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жолдасбай Ералиев ауылдық округі{{!}}Жолдасбай Ералиев |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1226 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бәйтерек}} '''Бәйтерек''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Жолдасбай Ералиев ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. [[2017 жыл]]ға дейін "Жданов" деп аталды. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1099 адам (542 ер адам және 557 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1226 адамды (614 ер адам және 612 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 81cc9egwmq801gis9t2mrhl06ohzboq Жетіқазына 0 570736 3057000 2916221 2022-08-03T01:42:59Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жетіқазына |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =55|lat_sec = 05 |lon_deg =68|lon_min = 19|lon_sec =10 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жолдасбай Ералиев ауылдық округі{{!}}Жолдасбай Ералиев |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =967 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жетіқазына''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Жолдасбай Ералиев ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 670 адам (341 ер адам және 329 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 967 адамды (476 ер адам және 491 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 6vn8hjk2b1ytxpqwi1wn8czeswyev1j Карл Маркс ауылы (Жетісай ауданы) 0 570745 3057151 2916604 2022-08-03T10:54:19Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Карл Маркс ауылы |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40 |lat_min =49|lat_sec =38 |lon_deg =68|lon_min = 22|lon_sec =00 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қазыбек би ауылдық округі{{!}}Қазыбек би |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1129 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Карл Маркс (айрық)}} '''Карл Маркс ауылы''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Қазыбек би ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 5 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 929 адам (466 ер адам және 463 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1129 адамды (562 ер адам және 567 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 190knib0rqt29qs4htq7k3wi94qx8fm Диқан (Түркістан облысы) 0 570839 3056931 2915685 2022-08-02T21:19:14Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Диқан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =39|lat_sec = 46 |lon_deg =68|lon_min = 37|lon_sec =23 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Иіржар ауылдық округі{{!}}Иіржар |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2607 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Диқан}} '''Диқан''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Иіржар ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен шығысқа қарай 3 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2187 адам (1056 ер адам және 1131 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2607 адамды (1300 ер адам және 1307 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] a2907edtk4xesl1dp8kqpkfgcjcdgdj Иіржар 0 570843 3057102 2916543 2022-08-03T09:24:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Иіржар |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =41|lat_sec = 33 |lon_deg =68|lon_min = 35|lon_sec =34 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Иіржар ауылдық округі{{!}}Иіржар |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1644 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Иіржар''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Иіржар ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-шығысқа қарай 3,8 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1314 адам (672 ер адам және 642 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1644 адамды (826 ер адам және 818 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] ihg60alpzylyyvsj58m2k3glkhrtdlg Жұлдыз (Мақтаарал ауданы) 0 570865 3057034 2916402 2022-08-03T06:37:50Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жұлдыз |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =57|lat_sec = 17 |lon_deg =68|lon_min = 30|lon_sec =11 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақтаарал ауылдық округі{{!}}Мақтаарал |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =393 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жұлдыз (айрық)}} ''' Жұлдыз''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Мақтаарал ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 30 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 208 адам (109 ер адам және 99 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 393 адамды (198 ер адам және 195 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] od8u22ky8c8u1f7gjb3sll6gdmnlehu Елқоныс 0 570867 3056965 2915847 2022-08-02T22:53:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Елқоныс |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =53|lat_sec = 58 |lon_deg =68|lon_min = 27|lon_sec =14 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақтаарал ауылдық округі{{!}}Мақтаарал |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =754 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Елқоныс''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Мақтаарал ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 25 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 554 адам (275 ер адам және 279 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 754 адамды (350 ер адам және 404 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] 58vz80b4wmo2btys8yepodhvi21o0r7 Еңбекші (Мақтаарал ауданы) 0 570884 3056980 2916030 2022-08-02T23:43:39Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еңбекші |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =50|lat_sec = 54 |lon_deg =68|lon_min = 28|lon_sec =38 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақтаарал ауылдық округі{{!}}Мақтаарал |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =86 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбекші}} '''Еңбекші''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Мақтаарал ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 19 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 161 адам (79 ер адам және 82 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 86 адамды (48 ер адам және 38 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] jexxqrsafilpw1kyudbar283wbb5otf Жалпаққұм 0 571157 3056989 2916069 2022-08-02T23:57:11Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жалпаққұм |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =00|lat_sec = 40 |lon_deg =68|lon_min = 12|lon_sec =35 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы){{!}}Қызылқұм |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =365 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жалпаққұм''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы)|Қызылқұм ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 28 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 291 адам (158 ер адам және 133 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 365 адамды (179 ер адам және 186 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] jixmdtagv493mxk2ilqd174r3b0xf2n Еңбекші (Жетісай ауданы) 0 571164 3056978 2916028 2022-08-02T23:43:31Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еңбекші |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =01|lat_sec = 28 |lon_deg =68|lon_min = 10|lon_sec =12 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы){{!}}Қызылқұм |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =509 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбекші}} '''Еңбекші''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы)|Қызылқұм ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 32 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 408 адам (195 ер адам және 213 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 509 адамды (271 ер адам және 238 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] ax5zpdzp5m287z3euc2k0g0hzdajl56 Гагарин (Түркістан облысы) 0 571168 3056903 2899767 2022-08-02T17:25:31Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Гагарин |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =00|lat_sec = 57 |lon_deg =68|lon_min = 07|lon_sec =27 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы){{!}}Қызылқұм |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =115 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Гагарин}} '''Гагарин''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы)|Қызылқұм ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 37 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 102 адам (52 ер адам және 50 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 115 адамды (64 ер адам және 51 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 55adbai2ab3nwqh1x6jxlaubs1tw34e Датқа (ауыл) 0 571172 3056922 2915581 2022-08-02T20:13:39Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Датқа |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =57|lat_sec = 10 |lon_deg =68|lon_min = 12|lon_sec =14 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы){{!}}Қызылқұм |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =477 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Датқа''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]]ндағы ауыл, [[Қызылқұм ауылдық округі (Жетісай ауданы)|Қызылқұм ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 21 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 398 адам (210 ер адам және 188 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 477 адамды (255 ер адам және 222 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] r3dr98jeasi7taw24c6hxwewtezw0xy Еркінабад 0 571216 3056967 2915915 2022-08-02T23:08:53Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еркінабад |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =44|lat_sec = 43 |lon_deg =68|lon_min = 32|lon_sec =00 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Алғабас ауылдық округі (Мақтаарал ауданы){{!}}Алғабас |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =788 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Еркінабад''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Алғабас ауылдық округі (Мақтаарал ауданы)|Алғабас ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстікке қарай 6 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 538 адам (276 ер адам және 262 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 788 адамды (406 ер адам және 382 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] gwul5z7memcj1xnfklbkn7oj2x9akcn Жайлаукөл (Түркістан облысы) 0 571221 3056985 2916052 2022-08-02T23:51:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жайлаукөл |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =55|lat_sec = 43 |lon_deg =68|lon_min = 06|lon_sec =32 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақталы ауылдық округі{{!}}Мақталы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =273 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жайлаукөл}} '''Жайлаукөл''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Мақталы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 235 адам (117 ер адам және 118 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 273 адамды (145 ер адам және 128 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] lklwhnrfmqifb6gp946v1swscub8ria Дархан (Жетісай ауданы) 0 571225 3056921 2915579 2022-08-02T20:11:54Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Дархан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =54|lat_sec = 13 |lon_deg =68|lon_min = 12|lon_sec =35 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақталы ауылдық округі{{!}}Мақталы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1358 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дархан}} '''Дархан''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Мақталы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1193 адам (633 ер адам және 560 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1358 адамды (705 ер адам және 653 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] jsi12xsxoss6monum23lir366k7zy7l Жібек Жолы (Жетісай ауданы) 0 571227 3057026 2916386 2022-08-03T06:23:53Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жібек Жолы |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =58|lat_sec = 55 |lon_deg =68|lon_min = 04|lon_sec =45 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Мақталы ауылдық округі{{!}}Мақталы |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =354 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жібек жолы (айрық)}} '''Жібек Жолы''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Мақталы ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 29,5 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 332 адам (180 ер адам және 152 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 354 адамды (189 ер адам және 165 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 9rqt6ly8a6kabzmvr52lu1h7760ycwd Достық (Жетісай ауданы) 0 571315 3056946 2915743 2022-08-02T21:42:49Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Достық |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =54|lat_sec = 48 |lon_deg =68|lon_min = 23|lon_sec =06 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Шаблан Ділдәбеков ауылдық округі{{!}}Шаблан Ділдәбеков |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =916 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Достық (айрық)}} '''Достық''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Шаблан Ділдәбеков ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстікке қарай 20 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 836 адам (413 ер адам және 423 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 916 адамды (469 ер адам және 447 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 345hsjralvhlhop74qj34xonvuz441q Бірлік (Жетісай ауданы) 0 571468 3056829 2913438 2022-08-02T13:43:01Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірлік |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =56|lat_sec = 21 |lon_deg =68|lon_min = 25|lon_sec =06 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Шаблан Ділдәбеков ауылдық округі{{!}}Шаблан Ділдәбеков |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =888 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бірлік}} '''Бірлік''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Шаблан Ділдәбеков ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстікке қарай 25 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 722 адам (362 ер адам және 360 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 888 адамды (442 ер адам және 446 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] rvq63tdugzd8bwh4cil3gwsxpy3syb0 Зерделі 0 571478 3057055 2916434 2022-08-03T07:18:17Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Зерделі |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =58|lat_sec = 31 |lon_deg =68|lon_min = 22|lon_sec =28 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Шаблан Ділдәбеков ауылдық округі{{!}}Шаблан Ділдәбеков |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Большевик'' |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1037 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Зерделі''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Шаблан Ділдәбеков ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстікке қарай 31 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 908 адам (447 ер адам және 461 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1037 адамды (539 ер адам және 498 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] r5aly68xgh9lxhae535dtqb1v3k7oc3 Жүзімдік (Жетісай ауданы) 0 571544 3057030 2916392 2022-08-03T06:28:25Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жүзімдік |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =59|lat_sec = 29 |lon_deg =68|lon_min = 16|lon_sec =05 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Абай ауылдық округі (Жетісай ауданы){{!}}Абай |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1682 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жүзімдік}} '''Жүзімдік''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Абай ауылдық округі (Жетісай ауданы)|Абай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1362 адам (680 ер адам және 682 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1682 адамды (810 ер адам және 872 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] b0815gprbe23n3sqo7yleiynixveizt Жемісті (Жетісай ауданы) 0 571621 3056992 2916183 2022-08-03T00:12:10Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жемісті |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 50|lat_sec = 51 |lon_deg = 68|lon_min = 03|lon_sec = 51 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Атамекен ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Атамекен |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1246 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жемісті}} '''Жемісті''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Атамекен ауылдық округі (Түркістан облысы)|Атамекен ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жетісай]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 25 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1133 адам (539 ер адам және 594 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1246 адамды (642 ер адам және 604 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] nkte0oo94oavaz7p4b9xkxwg906gqbq Жібекші 0 571623 3057028 2916387 2022-08-03T06:24:35Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жібекши |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 52|lat_sec = 06 |lon_deg = 68|lon_min = 07|lon_sec = 15 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Атамекен ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Атамекен |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =4 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жібекши''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Атамекен ауылдық округі (Түркістан облысы)|Атамекен ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жетісай]] қаласынан батысқа қарай 20 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 25 адам (13 ер адам және 12 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 4 адамды (3 ер адам және 1 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] edjd5xfv5ub3io54182f9zfd7j5zvja Жеңіске 40 жыл ауылы 0 571624 3057003 2916238 2022-08-03T01:52:08Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жеңіске 40 жыл ауылы |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 53|lat_sec = 00 |lon_deg = 68|lon_min = 08|lon_sec = 19 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Атамекен ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Атамекен |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 1958 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1610 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жеңіске 40 жыл ауылы''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Атамекен ауылдық округі (Түркістан облысы)|Атамекен ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны және тарихы == Аудан орталығы — [[Жетісай]] қаласынан батысқа қарай 21 км-дей жерде. Округтің орталығымен бірге орналасқан, ауылдың солтүcтік жағы осы "Жеңіске 40 жыл" ауылына қарайды, оңтүстік жағы [[Атамекен (Жетісай ауданы)|орталыққа]] тиесілі. Кезінде "Өзбекстанның 40 жылдығы" кеңшарының төртінші бөлімшесі атанған. [[1992 жыл]]дан бері қазіргі атымен аталады. Ауылдың іргесі шамамен 60-жылдары (кей мәліметтерде — [[1958 жыл]]ы) қаланған. Ол кезде бұл өңір көрші [[Мақталы ауылдық округі|Мақталы]] ауылына қарасты аумақ болған. Кейін "Өзбекстанның 40 жылдығы" кеңшары құрылып, соның құрамына өткен. == Басқа да мәліметтер == Ауыз сумен, газбен, ағын сумен қамтамасыз етілген. Округтік амбулатория осы ауылда орналасқан. Кезінде мал фермасы да болған, кейін талан-талажға ұжырап, қазір орны ғана қалған.<br> Шаруашылыққа пайдаланатын ағын су [[Достық каналы|"Достық" каналының]] тармақтары арқылы келеді.<br> Ауылдың аумағында ешқандай мектеп жоқ. Мектеп жасындағы балалар орталықтағы "Жібек жолы" жалпы білім беру орта мектебіне барып оқиды. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1310 адам (653 ер адам және 657 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1610 адамды (807 ер адам және 803 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> Ұлттық құрамы: қазақтар. Тұрғындар саны Өзбекстаннан көшіп келген оралмандармен толыққан. == Атаулары == Ауылдың өзі бейресми түрде екіге бөлінеді. Орталықтан кіретін ұзын көшенің оң жағы ''Молдакәрім ауылы'' деп аталса, сол жағы ''Әбіт ата'' ауылы деп белгіленген. Бірақ жалпы көпшілік "Атамекен" ауылы деп те атай береді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] boyj8mgun0iu7ttpu2ptpfmuaddh87t Еңбек (Жетісай ауданы) 0 571681 3056976 2916024 2022-08-02T23:41:56Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Еңбек |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 49|lat_sec = 27 |lon_deg = 68|lon_min = 10|lon_sec = 22 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қарақай ауылдық округі{{!}}Қарақай |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =57 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбек}} '''Еңбек''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Қарақай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жетісай]] қаласынан батысқа қарай 14 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы ауылда тұрғылықты тұрғындар болмады, [[2009 жыл]]ы тұрғындар саны 57 адамды (30 ер адам және 27 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] o7un1c6wg7psodqr4upslgd3t40w8e3 Жорабек 0 571682 3057010 2916309 2022-08-03T03:56:30Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жорабек |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 52|lat_sec = 18 |lon_deg = 68|lon_min = 11|lon_sec = 23 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Қарақай ауылдық округі{{!}}Қарақай |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =52 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жорабек''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Қарақай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы ауылда тұрғылықты тұрғындар болмады, [[2009 жыл]]ы тұрғындар саны 52 адамды (27 ер адам және 25 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 84i7ejl3levgk74idqu8q3mjmia2k7l Водное (Түркістан облысы) 0 571741 3056886 2899633 2022-08-02T16:39:38Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Водное |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 41|lat_sec = 50 |lon_deg = 68|lon_min = 19|lon_sec = 57 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы){{!}}Достық |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 296 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Водное}} '''Водное''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы)|Достық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 277 адам (138 ер адам және 139 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 296 адамды (142 ер адам және 154 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] 79eh0ifbbgf5m3f8552qvvdxgluvz8u Гүлістан (Қазақстан) 0 571743 3056917 2915513 2022-08-02T19:51:53Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Гүлістан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 42|lat_sec = 15 |lon_deg = 68|lon_min = 21|lon_sec = 39 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы){{!}}Достық |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2514 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Гүлістан''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Достық ауылдық округі (Мақтаарал ауданы)|Достық ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы — [[Мырзакент]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 13 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1987 адам (961 ер адам және 1026 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2514 адамды (1240 ер адам және 1274 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Тарихы == [[1946 жыл|1946]]–[[1991 жыл|1991]] жылдары «Путь к коммунизму», 1991–[[1997 жыл|1997]] жылдары «Достық» мақта ұжымшарының құрамында болды. [[1999 жыл]]ға дейін «Советабад» ауылы аталып келді. Ауылда ұжымшар негізінде шаруа қожалықтары ұйымдастырылған, мектеп, клуб, дәрігерлік пункт, т. б. мекемелер бар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] asa2yabb0ml4yw0q0cp6hwqtug7izuv Жалын (Түркістан облысы) 0 571746 3056991 2916076 2022-08-02T23:59:16Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жалын |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =53|lat_sec = 45 |lon_deg =68|lon_min = 32|lon_sec =32 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Мақтаарал ауданы |кестедегі аудан = Мақтаарал ауданы{{!}}Мақтаарал |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жамбыл ауылдық округі (Мақтаарал ауданы){{!}}Жамбыл |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =4159 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жалын''' — [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]], [[Жамбыл ауылдық округі (Мақтаарал ауданы)|Жамбыл ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Мырзакент]] кентінен солтүстікке қарай 23 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 223 адам (109 ер адам және 114 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 4159 адамды (2047 ер адам және 2112 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мақтаарал ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мақтаарал ауданы елді мекендері]] qk9z1a78esmb1vp0u1g5x1xujv1ukre Жетіқұбыр 0 571900 3057001 2916223 2022-08-03T01:43:14Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Жетіқұбыр |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg = 40|lat_min = 54|lat_sec = 26 |lon_deg = 68|lon_min = 13|lon_sec = 31 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Жетісай ауданы |кестедегі аудан = Жетісай ауданы{{!}}Жетісай |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жолдасбай Ералиев ауылдық округі{{!}}Жолдасбай Ералиев |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =88 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жетіқұбыр''' — [[Түркістан облысы]] [[Жетісай ауданы]], [[Жолдасбай Ералиев ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жетісай]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 134 адам (70 ер адам және 64 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 88 адамды (45 ер адам және 43 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Жетісай ауданы елді мекендері}} [[Санат:Жетісай ауданы елді мекендері]] 5nds9lnlwrrck2qujsnrtpvk6zajr0r Бұлақ (Түркістан облысы) 0 572365 3056839 2913462 2022-08-02T13:56:21Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Бұлақ |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =42 |lat_min =52|lat_sec = 58 |lon_deg =68|lon_min = 44|lon_sec =24 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы =Түркістан облысы |кестедегі облыс =Түркістан облысы |ауданы = Отырар |кестедегі аудан = Отырар ауданы |мекен түрі = ауылдық округ |мекені = Қожатоғай ауылдық округі |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 118 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бұлақ (айрық)}} '''Бұлақ''' — [[Түркістан облысы]] [[Отырар ауданы]], [[Қожатоғай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Шәуілдір]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 100 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 252 адам (142 ер адам және 110 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 118 адамды (67 ер адам және 51 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Отырар ауданы елді мекендері}} [[Санат:Отырар ауданы елді мекендері]] ny6blkrgohhq187hpf9su2fbnd3vkeo Дихан (Келес ауданы) 0 573006 3056929 2915680 2022-08-02T21:18:13Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Дихан |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41 |lat_min =08|lat_sec = 14 |lon_deg =68|lon_min = 48|lon_sec =23 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Бірлесу ауылдық округі{{!}}Бірлесу |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =257 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дихан}} '''Дихан''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Бірлесу ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 24 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 359 адам (173 ер адам және 186 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 257 адамды (131 ер адам және 126 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] l5fz2zfyygbvqvl9f4glnsloj7dp51k Жуантөбе (Келес ауданы) 0 573019 3057016 2916319 2022-08-03T04:23:44Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жуантөбе |сурет = |әкімшілік күйі =Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41 |lat_min =09|lat_sec = 32 |lon_deg =68|lon_min = 45|lon_sec =08 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ақтөбе ауылдық округі (Келес ауданы){{!}}Ақтөбе |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 825 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жуантөбе}} '''Жуантөбе''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақтөбе ауылдық округі (Келес ауданы)|Ақтөбе ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 24 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 572 адам (295 ер адам және 277 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 825 адамды (428 ер адам және 397 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] hiaj19o9c94lmi7hcnp36ndr2vt4vjq Горький (ауыл) 0 573020 3056914 2899993 2022-08-02T18:57:19Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Горький |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41 |lat_min =10|lat_sec = 09 |lon_deg =68|lon_min = 45|lon_sec =54 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ақтөбе ауылдық округі (Келес ауданы){{!}}Ақтөбе |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =601 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Горький''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Ақтөбе ауылдық округі (Келес ауданы)|Ақтөбе ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 23 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 550 адам (281 ер адам және 269 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 601 адамды (309 ер адам және 292 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] m9bpms05sml1wwbc3c3ry1piux7dpan Ескіқорған 0 573075 3056971 2915952 2022-08-02T23:28:17Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Ескіқорған |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =40|lat_min =58|lat_sec = 38 |lon_deg =68|lon_min = 43|lon_sec =49 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ақтөбе ауылдық округі (Келес ауданы){{!}}Ақтөбе |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1079 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Ескіқорған''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Ақтөбе ауылдық округі (Келес ауданы)|Ақтөбе ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 43 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 766 адам (379 ер адам және 387 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1079 адамды (544 ер адам және 535 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] avp7k96go37m67rc4wocoyab3gp2obw Біртілек 0 573376 3056833 2913443 2022-08-02T13:44:57Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Біртілек |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =20|lat_sec = 24 |lon_deg =68|lon_min = 55|lon_sec =04 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Біртілек ауылдық округі{{!}}Біртілек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1342 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Біртілек''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Біртілек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 1 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1374 адам (694 ер адам және 680 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1342 адамды (655 ер адам және 687 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] c7zh269556rys16dsu08ujigici1rd5 Игілік (Келес ауданы) 0 573377 3057070 2916464 2022-08-03T08:01:07Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Игілік |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =23|lat_sec = 32 |lon_deg =68|lon_min = 53|lon_sec =38 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Біртілек ауылдық округі{{!}}Біртілек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 886 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Игілік}} '''Игілік''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Біртілек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 5 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 584 адам (298 ер адам және 286 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 886 адамды (452 ер адам және 434 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] gtd1nlvtfdnr578ztmhf3jw5s9zddp2 Жабайытөбе 0 573378 3056983 2916035 2022-08-02T23:46:00Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жабайытөбе |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =22|lat_sec = 47 |lon_deg =68|lon_min = 53|lon_sec =48 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Біртілек ауылдық округі{{!}}Біртілек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =571 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жабайытөбе''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Біртілек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 4 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 702 адам (368 ер адам және 334 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 571 адамды (290 ер адам және 281 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] sdu1r7j5l5rp0p35ww1eiuv5952e0ea Еңбекші (Келес ауданы) 0 573380 3056979 2916029 2022-08-02T23:43:36Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еңбекші |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =21|lat_sec = 09 |lon_deg =68|lon_min = 57|lon_sec =51 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Біртілек ауылдық округі{{!}}Біртілек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1422 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбекші}} '''Еңбекші''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Біртілек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылының солтүстік-шығыс іргесінде орналасқан. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1093 адам (557 ер адам және 536 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1422 адамды (706 ер адам және 716 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] 7bzfv4l82b7ds8gwzjf0h6giw12udxp Димитров (Түркістан облысы) 0 573383 3056928 2915654 2022-08-02T21:07:57Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Димитров |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =22|lat_sec = 15 |lon_deg =69|lon_min = 00|lon_sec =20 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Біртілек ауылдық округі{{!}}Біртілек |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1641 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = 160925 |пошта индекстері = 160925 |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Димитров''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Біртілек ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 3 км-дей жерде. == Халқы == [[2009 жыл]]ы 1641 адамды (796 ер адам және 845 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] 14s9q76cu3ozybgggjjjpv0jx576gaq Бірлесу 0 573475 3056827 2913436 2022-08-02T13:42:27Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірлесу |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =14|lat_sec = 15 |lon_deg =68|lon_min = 51|lon_sec =14 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Жүзімді ауылдық округі{{!}}Жүзімді |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 63 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Бірлесу''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Жүзімді ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 12 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 78 адам (46 ер адам және 32 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 63 адамды (34 ер адам және 29 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] nfkzdy7dcwlray0dvctu481221qlqxv Жиделі (Келес ауданы) 0 573534 3057004 2916248 2022-08-03T02:16:04Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жиделі |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =17|lat_sec = 24 |lon_deg =68|lon_min = 39|lon_sec =40 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ошақты ауылдық округі{{!}}Ошақты |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 1194 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Жиделі}} '''Жиделі''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Ошақты ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 23 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 936 адам (515 ер адам және 421 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1194 адамды (616 ер адам және 578 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] aofia3u53qkmh2yq5h7bn6xjkv4yob3 Жетітөбе 0 573540 3056999 2916220 2022-08-03T01:42:52Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Жетітөбе |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =22|lat_sec = 26 |lon_deg =68|lon_min = 51|lon_sec =19 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ошақты ауылдық округі{{!}}Ошақты |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 943 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Жетітөбе''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Ошақты ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 8 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 1306 адам (664 ер адам және 642 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 943 адамды (496 ер адам және 447 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] ogztjfdza9f00uqe181ri9zh1imn7nk Еңбек (Келес ауданы) 0 573542 3056977 2916025 2022-08-02T23:41:58Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Еңбек |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41|lat_min =23|lat_sec = 50 |lon_deg =68|lon_min = 51|lon_sec =57 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ошақты ауылдық округі{{!}}Ошақты |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 360 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Еңбек}} '''Еңбек''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Ошақты ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 8 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 214 адам (97 ер адам және 117 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 360 адамды (185 ер адам және 175 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] n6ep59mf1e8970l7uanlijbd2547owf Бірлік (Келес ауданы) 0 573644 3056830 2913439 2022-08-02T13:43:03Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Бірлік |сурет = |әкімшілік күйі =Ауылдық округ |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41 |lat_min =13|lat_sec = 44 |lon_deg =68|lon_min =37|lon_sec =06 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Бірлік ауылдық округі (Түркістан облысы){{!}}Бірлік |алғашқы дерек = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =2447 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бірлік}} '''Бірлік''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]]ндағы ауыл, [[Бірлік ауылдық округі (Түркістан облысы)|Бірлік ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2312 адам (1168 ер адам және 1144 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2447 адамды (1233 ер адам және 1214 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] s55bpts2qn808m77x9j6rrtd0pduj7x Достық (Келес ауданы) 0 573816 3056947 2915744 2022-08-02T21:42:51Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Достық |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =41 |lat_min =15|lat_sec = 47 |lon_deg =68|lon_min = 58|lon_sec =05 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Түркістан облысы |кестедегі облыс = Түркістан облысы{{!}}Түркістан |ауданы = Келес ауданы |кестедегі аудан = Келес ауданы{{!}}Келес |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Ұшқын ауылдық округі{{!}}Ұшқын |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =1559 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Достық (айрық)}} '''Достық''' — [[Түркістан облысы]] [[Келес ауданы]], [[Ұшқын ауылдық округі]] құрамындағы ауыл. == Географиялық орны == Аудан орталығы – [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 7 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 809 адам (408 ер адам және 401 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1559 адамды (814 ер адам және 745 әйел адам) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Келес ауданы елді мекендері}} [[Санат:Келес ауданы елді мекендері]] h5e8fdn5mzwx8h9o9m1vqpe53fa5sw8 Викингтер (телехикая) 0 579194 3056868 2899418 2022-08-02T15:45:03Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=сәуір 2017}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Телесериал | Қазақша атауы = Викингтер | Шынайы атауы = Vikings | суреті = | тақырыбы = | сурет ені = | жанры = Тарихи драма<ref>[https://www.film.ru/movies/vikingi-1]</ref> | формат = | авторы = | желісі = | өндіріс = | рөлдерде = Трэвис Фиммел Кэтрин Винник Клайв Стэнден Джессалин Гилсиг Густаф Скарсгорд Джордж Благден Гэбриэл Бирн Александр Людвиг Алисса Сазерленд Донал Лог Бен Робсон Кевин Дюранд Лотер Блюто Лайнас Роуч Джон Кавана Петер Францен Яспер Пяаккёнен Алекс Хог Марко Илсо Дэвид Линдстрём Джордан Патрик Смит | баяндаушы = | бет басы = | композиторы = Тревор Моррис | мемлекет = {{IRL}} {{CAN}} | тілі = ағылшын | маусымдар = | сериялар саны = | сериялардың тізімі = | атқарушы продюсері = Майкл Хёрст Джон Уэбер Джеймс Флинн Шерри Марш Алан Гасмер Шейла Хокин Морган О’Салливан | продюсері = Стив Уайкфилд Кит Томпсон Элиза Меллор | режиссёрі = Йохан Ренк Ciaran Donnelly Кен Джиротти Джефф Вулнаф Кари Скогланд Келли Макин Хелен Шейвер Daniel Grou | операторы = Джон С. Бартли | сценарист = Майкл Хёрст | түсірілім орны = | ұзақтығы = 45 минут | студия = MGM Television | статусы = | телеарна = History | бейне форматы = 16:9 | дыбыс форматы = | көрсете бастады = 3 наурыз 2013 | соңғы рет көрсетілді = | алдыңғы = | келесі = | байланысы бар шоу = | imdb_id = | tv_com_id = | сайт = }} '''«Викингтер»''' (ағыл. Vikings)—Майкл Херстың арнайы History<ref>[http://www.irishfilmboard.ie/irish_film_industry/news/VIKINGS_Tops_The_Ratings_With_83_Million_Viewers/2149] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130328133730/http://www.irishfilmboard.ie/irish_film_industry/news/VIKINGS_Tops_The_Ratings_With_83_Million_Viewers/2149 |date=2013-03-28 }}</ref> телеарнасы үшін дайындаған канада-ирландиялық тарихи драма. Тұсаукесері 2013 жылдың 3 наурызына<ref>[http://www.history.com/shows/vikings]</ref> сәйкес келді. Алғашқы тек бір ғана маусым болады деп жоспарланған. Бірақ кейін көрермендердің қолдауымен екінші маусым түсіріле бастады. Әр бөліммен танымалдылығы да артып келеді. Соған орай бесінші, тіпті алтыншы маусымдар жоспарлануда. == Сюжеті == Фильмнің сюжеті тікелей тарихқа қатысты емес, скандинавиялық дастандар мен викингтердің Британия мен Франктердің жерлеріне шапқыншылықтары туралы. Басты кейіпкер викингтердің аңыз көсемі Рагнар Лодброк болып саналады. ===== 1 маусым (2013) ===== 793-жыл, Скандинавия. Каттегат шығанағындағы Каттегат қалашығы. Жас болса да соғысқұмар дандықтар тайпасының ярлы Рагнар ярл Харльдсонға шығысқа шабуды доғарып, теңіз асып әлі барып көрмеген Англияға бару туралы айтады. Рагнарды қандас бауыры батыр Ролло қолдайды. Ролло Рагнарды әйелі Лагертаға сырттай ғашық болады. Дарынды ұста Флокидің көмегімен олар жылдам кеме жасап ярлдың рұқсатынсыз Англияға аттанады. Толқындар жауынгерлерді Британия Нортумбрия атты жерінің жағалауына әкеледі. Онда викингтер жергілікті шіркейлерді тонайды. Жорықтан кейін Рагнар өзімен бірге тұтқынға түскен оқымысты монахты ала кетеді. Ярл Харльдсонмен Рагнардың арасындағы араздық арта түсті және ол ярлдың өлімімен аяқталды. Осылайша Рагнар Лодброк жаңа ярл атанып өзіне көп қолдау тапты. Кейін викингтер Англияға шапқыншылықтарын жалғастырды. == Дереккөздер == {{Дереккөздер|2}} ==Сілтемелер== *[http://vikingi-online.com/ Сериал сайты] lebyqwom1jv4bdwavf60a1w7qp4gd84 Көктал (Панфилов ауданы) 0 584381 3057126 3050768 2022-08-03T10:34:15Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан|статусы=Ауыл|тұрғыны=10360|мекен түрі=ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі|мекені=Көктал ауылдық округі (Панфилов ауданы){{!}}Көктал|ішкі бөлінісі=|әкімі=|құрылған уақыты=|алғашқы дерек=|бұрынғы атаулары=|статус алуы=|жер аумағы=|климаты=|санақ жылы=2009|ауданы=Панфилов|тығыздығы=|шоғырлануы=|ұлттық құрамы=|конфессионалдық құрамы=|этнохороним=|телефон коды=|пошта индексі=|пошта индекстері=|ортаққордағы санаты=|сайты=|кестедегі аудан=Панфилов ауданы{{!}}Панфилов|кестедегі облыс=Алматы облысы{{!}}Алматы|атауы=Көктал|lat_sec=15|сурет=|әкімшілік күйі=Ауылдық округ орталығы|елтаңба=|ту=|елтаңба сипаттамасы=|ту сипаттамасы=|елтаңба ені=|ту ені=|lat_deg=44|lat_min=08|lon_deg=79|облысы=Алматы облысы|lon_min=48|lon_sec=44|CoordAddon=type:city(1226000)_region:KZ|CoordScale=|ел картасы=|облыс картасы=|аудан картасы=|ел картасының өлшемi=|облыс картасының өлшемi=|аудан картасының өлшемi=|сайт тілі=}} {{мағына|Көктал}} '''Көктал''' — [[Алматы облысы]] [[Панфилов ауданы]]ндағы ауыл, [[Көктал ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Көктал ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жаркент]] қаласынан батысқа қарай 18 км-дей жерде. == Халқы == [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 10814 адам (5328 ер адам және 5486 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 10360 адамды (5148 ер адам және 5212 әйел адам) құрады.<ref name="source1222">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}}{{Панфилов ауданы елді мекендері}} [[Санат:Панфилов ауданы елді мекендері]] [[Санат:Жетісу казак әскерінің елді мекендері]] q4k38dwvojtb1voiu0tht4vhwm1qq0m Насьональ (футбол клубы, Монтевидео) 0 584694 3056853 2822457 2022-08-02T14:47:18Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы |атауы = {{ту|Уругвай}} Насьональ ФК |логотипі = Escudo del Club Nacional de Football.svg |толық атауы = Насьональ Футбол Клубы |лақап аты = Қалтасымен, Үштүсті |құрылған = [[1899 жыл]] |стадионы = ''Gran Parque Central'' стадионы («Ұлы Орталық Парк»), [[Монтевидео]] |сыйымдылығы = 34 000 адам |президенті = {{ту|Уругвай}} Хосе Луис Родригес |жаттықтырушы = {{ту|Уругвай}} Мартин Ласарте |капитаны = {{ту|Уругвай}} Диего Полента |рейтинг = |жарыс = Уругвай Премьер Лигасы |маусым = 2021 |орын = 2-орын |сайты = {{URL|www.nacional.uy}} |pattern_la1 = _CNacional22h |pattern_b1 = _CNacional22h |pattern_ra1 = _CNacional22h |pattern_sh1 = _CNacional22h |pattern_so1 = _CNacional22h |leftarm1 = FFFFFF |body1 = FFFFFF |rightarm1 = FFFFFF |shorts1 = 035383 |socks1 = 035383 |pattern_la2 = _CNacional22a |pattern_b2 = _CNacional22a |pattern_ra2 = _CNacional22a |pattern_sh2 = _CNacional22a |pattern_so2 = _CNacional22a |leftarm2 = ED1C24 |body2 = ED1C24 |rightarm2 = ED1C24 |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF |pattern_la3 = _CNacional21t |pattern_b3 = _CNacional21t |pattern_ra3 = _CNacional21t |pattern_sh3 = _CNacional21t |pattern_so3 = _CNacional21h |leftarm3 = 203A97 |body3 = 203A97 |rightarm3 = 203A97 |shorts3 = 203A97 |socks3 = 203A97 }} '''«Насьонал Футбол Клубы»''' — ([[Испан тілі|исп.]] '''Club Nacional de Footbal''') — Уругвай Премьер Лигасында ойнайтын [[Уругвай]] футбол клубы. 2009 жылы «Уругвай Спорт Клубы» мен «Монтевидео Футбол Клубы» клубтарының қосылуымен пайда болды. [[Монтевидео]] қаласының «Ұлы Орталық Парк» (исп. ''Gran Parque Central'') стадионы клубтың базасы болып табылады. Уругвай Премьер Лигасының қырық алты рет. Клуб бірде-бір рет төменгі дивизионда өнер көрсетпеді. == Жетістіктері == === Ұлттық === * '''Уругвай Премьер Лигасында Жеңімпазы (46)''': ** 1902, 1903, 1912, 1915, 1916, 1917, 1919, 1920, 1922, 1923, 1924, 1933, 1934, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1950, 1952, 1955, 1956, 1957, 1963, 1966, 1969, 1970, 1971, 1972, 1977, 1980, 1983, 1992, 1998, 2000, 2001, 2002, 2005, 2005-06, 2008-09, 2010-11, 2011-12, 2014-15 y 2016. === Халықаралық === * '''Либертадорес Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. * '''Интерконтиненталь Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. == Атақты ойыншылары == {| |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Луис Суарес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Абреу]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Коатес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Диего Годин]] |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Эктор Скароне]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Педро Сеа]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Хулио Перес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Кастро, Эктор|Эктор Кастро]] |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.nacional.uy Ресми сайты] [[Санат:Уругвай футбол клубтары]] [[Санат:1899 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Насьонал ФК ойындары]] [[Санат:Монтевидео футбол клубтары]] [[Санат:Уругвай мини-футблл клубтары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК]] 8inx6gpm2y7qfwgd9fzxfalizzcwliv 3056854 3056853 2022-08-02T14:48:46Z Ұлы Тұран 120792 /* Сыртқы сілтемелер */ wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы |атауы = {{ту|Уругвай}} Насьональ ФК |логотипі = Escudo del Club Nacional de Football.svg |толық атауы = Насьональ Футбол Клубы |лақап аты = Қалтасымен, Үштүсті |құрылған = [[1899 жыл]] |стадионы = ''Gran Parque Central'' стадионы («Ұлы Орталық Парк»), [[Монтевидео]] |сыйымдылығы = 34 000 адам |президенті = {{ту|Уругвай}} Хосе Луис Родригес |жаттықтырушы = {{ту|Уругвай}} Мартин Ласарте |капитаны = {{ту|Уругвай}} Диего Полента |рейтинг = |жарыс = Уругвай Премьер Лигасы |маусым = 2021 |орын = 2-орын |сайты = {{URL|www.nacional.uy}} |pattern_la1 = _CNacional22h |pattern_b1 = _CNacional22h |pattern_ra1 = _CNacional22h |pattern_sh1 = _CNacional22h |pattern_so1 = _CNacional22h |leftarm1 = FFFFFF |body1 = FFFFFF |rightarm1 = FFFFFF |shorts1 = 035383 |socks1 = 035383 |pattern_la2 = _CNacional22a |pattern_b2 = _CNacional22a |pattern_ra2 = _CNacional22a |pattern_sh2 = _CNacional22a |pattern_so2 = _CNacional22a |leftarm2 = ED1C24 |body2 = ED1C24 |rightarm2 = ED1C24 |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF |pattern_la3 = _CNacional21t |pattern_b3 = _CNacional21t |pattern_ra3 = _CNacional21t |pattern_sh3 = _CNacional21t |pattern_so3 = _CNacional21h |leftarm3 = 203A97 |body3 = 203A97 |rightarm3 = 203A97 |shorts3 = 203A97 |socks3 = 203A97 }} '''«Насьонал Футбол Клубы»''' — ([[Испан тілі|исп.]] '''Club Nacional de Footbal''') — Уругвай Премьер Лигасында ойнайтын [[Уругвай]] футбол клубы. 2009 жылы «Уругвай Спорт Клубы» мен «Монтевидео Футбол Клубы» клубтарының қосылуымен пайда болды. [[Монтевидео]] қаласының «Ұлы Орталық Парк» (исп. ''Gran Parque Central'') стадионы клубтың базасы болып табылады. Уругвай Премьер Лигасының қырық алты рет. Клуб бірде-бір рет төменгі дивизионда өнер көрсетпеді. == Жетістіктері == === Ұлттық === * '''Уругвай Премьер Лигасында Жеңімпазы (46)''': ** 1902, 1903, 1912, 1915, 1916, 1917, 1919, 1920, 1922, 1923, 1924, 1933, 1934, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1950, 1952, 1955, 1956, 1957, 1963, 1966, 1969, 1970, 1971, 1972, 1977, 1980, 1983, 1992, 1998, 2000, 2001, 2002, 2005, 2005-06, 2008-09, 2010-11, 2011-12, 2014-15 y 2016. === Халықаралық === * '''Либертадорес Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. * '''Интерконтиненталь Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. == Атақты ойыншылары == {| |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Луис Суарес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Абреу]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Коатес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Диего Годин]] |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Эктор Скароне]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Педро Сеа]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Хулио Перес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Кастро, Эктор|Эктор Кастро]] |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.nacional.uy Ресми сайты] [[Санат:Уругвай футбол клубтары]] [[Санат:1899 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Монтевидео футбол клубтары]] [[Санат:Уругвай мини-футблл клубтары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК]] gmaaied0c312z9288m79k5uwqltd6bz 3056856 3056854 2022-08-02T14:50:00Z Ұлы Тұран 120792 /* Сыртқы сілтемелер */ wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы |атауы = {{ту|Уругвай}} Насьональ ФК |логотипі = Escudo del Club Nacional de Football.svg |толық атауы = Насьональ Футбол Клубы |лақап аты = Қалтасымен, Үштүсті |құрылған = [[1899 жыл]] |стадионы = ''Gran Parque Central'' стадионы («Ұлы Орталық Парк»), [[Монтевидео]] |сыйымдылығы = 34 000 адам |президенті = {{ту|Уругвай}} Хосе Луис Родригес |жаттықтырушы = {{ту|Уругвай}} Мартин Ласарте |капитаны = {{ту|Уругвай}} Диего Полента |рейтинг = |жарыс = Уругвай Премьер Лигасы |маусым = 2021 |орын = 2-орын |сайты = {{URL|www.nacional.uy}} |pattern_la1 = _CNacional22h |pattern_b1 = _CNacional22h |pattern_ra1 = _CNacional22h |pattern_sh1 = _CNacional22h |pattern_so1 = _CNacional22h |leftarm1 = FFFFFF |body1 = FFFFFF |rightarm1 = FFFFFF |shorts1 = 035383 |socks1 = 035383 |pattern_la2 = _CNacional22a |pattern_b2 = _CNacional22a |pattern_ra2 = _CNacional22a |pattern_sh2 = _CNacional22a |pattern_so2 = _CNacional22a |leftarm2 = ED1C24 |body2 = ED1C24 |rightarm2 = ED1C24 |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF |pattern_la3 = _CNacional21t |pattern_b3 = _CNacional21t |pattern_ra3 = _CNacional21t |pattern_sh3 = _CNacional21t |pattern_so3 = _CNacional21h |leftarm3 = 203A97 |body3 = 203A97 |rightarm3 = 203A97 |shorts3 = 203A97 |socks3 = 203A97 }} '''«Насьонал Футбол Клубы»''' — ([[Испан тілі|исп.]] '''Club Nacional de Footbal''') — Уругвай Премьер Лигасында ойнайтын [[Уругвай]] футбол клубы. 2009 жылы «Уругвай Спорт Клубы» мен «Монтевидео Футбол Клубы» клубтарының қосылуымен пайда болды. [[Монтевидео]] қаласының «Ұлы Орталық Парк» (исп. ''Gran Parque Central'') стадионы клубтың базасы болып табылады. Уругвай Премьер Лигасының қырық алты рет. Клуб бірде-бір рет төменгі дивизионда өнер көрсетпеді. == Жетістіктері == === Ұлттық === * '''Уругвай Премьер Лигасында Жеңімпазы (46)''': ** 1902, 1903, 1912, 1915, 1916, 1917, 1919, 1920, 1922, 1923, 1924, 1933, 1934, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1950, 1952, 1955, 1956, 1957, 1963, 1966, 1969, 1970, 1971, 1972, 1977, 1980, 1983, 1992, 1998, 2000, 2001, 2002, 2005, 2005-06, 2008-09, 2010-11, 2011-12, 2014-15 y 2016. === Халықаралық === * '''Либертадорес Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. * '''Интерконтиненталь Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. == Атақты ойыншылары == {| |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Луис Суарес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Абреу]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Коатес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Диего Годин]] |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Эктор Скароне]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Педро Сеа]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Хулио Перес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Кастро, Эктор|Эктор Кастро]] |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.nacional.uy Ресми сайты] [[Санат:Уругвай футбол клубтары]] [[Санат:1899 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Монтевидео футбол клубтары]] [[Санат:Уругвай мини-футбол клубтары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК]] d6pq6x2zhfifwpy6pxkb5yeypj9m87p 3057064 3056856 2022-08-03T07:47:27Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы |атауы = {{ту|Уругвай}} Насьональ |логотипі = Escudo del Club Nacional de Football.svg |толық атауы = Club Nacional de Football |лақап аты = ''Bolsos'', ''Tricolores'' (Үштүсті), ''Bolsilludos'' (Қалталар), ''Albos'' (Ақтар) |құрылған = {{Start date and age|df=yes|1899|5|14}} |стадионы = [[Гран Парке Сентраль|Парк Сентраль]], [[Монтевидео]], [[Уругвай]] |сыйымдылығы = 34 000 адам |президенті = {{ту|Уругвай}} Хосе Фуэнтес |жаттықтырушы = {{ту|Уругвай}} Пабло Репетто |капитаны = {{ту|Уругвай}} Серхио Рочет |рейтинг = |бюджеті = 4,2 млн [[АҚШ доллары|$]] |жарыс = [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай Премьер Лигасы]] |маусым = 2021 |орын = 2-орын |сайты = {{URL|www.nacional.uy}} |pattern_la1 = _CNacional22h |pattern_b1 = _CNacional22h |pattern_ra1 = _CNacional22h |pattern_sh1 = _CNacional22h |pattern_so1 = _CNacional22h |leftarm1 = FFFFFF |body1 = FFFFFF |rightarm1 = FFFFFF |shorts1 = 035383 |socks1 = 035383 |pattern_la2 = _CNacional22a |pattern_b2 = _CNacional22a |pattern_ra2 = _CNacional22a |pattern_sh2 = _CNacional22a |pattern_so2 = _CNacional22a |leftarm2 = ED1C24 |body2 = ED1C24 |rightarm2 = ED1C24 |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF |pattern_la3 = _CNacional21t |pattern_b3 = _CNacional21t |pattern_ra3 = _CNacional21t |pattern_sh3 = _CNacional21t |pattern_so3 = _CNacional21h |leftarm3 = 203A97 |body3 = 203A97 |rightarm3 = 203A97 |shorts3 = 203A97 |socks3 = 203A97 }} '''«Насьонал Футбол Клубы»''' — ([[Испан тілі|исп.]] '''Club Nacional de Footbal''') — Уругвай Премьер Лигасында ойнайтын [[Уругвай]] футбол клубы. 2009 жылы «Уругвай Спорт Клубы» мен «Монтевидео Футбол Клубы» клубтарының қосылуымен пайда болды. [[Монтевидео]] қаласының «Ұлы Орталық Парк» (исп. ''Gran Parque Central'') стадионы клубтың базасы болып табылады. Уругвай Премьер Лигасының қырық алты рет. Клуб бірде-бір рет төменгі дивизионда өнер көрсетпеді. == Жетістіктері == === Ұлттық === * '''Уругвай Премьер Лигасында Жеңімпазы (46)''': ** 1902, 1903, 1912, 1915, 1916, 1917, 1919, 1920, 1922, 1923, 1924, 1933, 1934, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1950, 1952, 1955, 1956, 1957, 1963, 1966, 1969, 1970, 1971, 1972, 1977, 1980, 1983, 1992, 1998, 2000, 2001, 2002, 2005, 2005-06, 2008-09, 2010-11, 2011-12, 2014-15 y 2016. === Халықаралық === * '''Либертадорес Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. * '''Интерконтиненталь Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. == Атақты ойыншылары == {| |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Луис Суарес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Абреу]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Себастьян Коатес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Диего Годин]] |valign="top"| * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Эктор Скароне]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Педро Сеа]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Хулио Перес]] * {{Мемлекет туы|Уругвай|жоқ}} [[Кастро, Эктор|Эктор Кастро]] |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.nacional.uy Ресми сайты] [[Санат:Уругвай футбол клубтары]] [[Санат:1899 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Монтевидео футбол клубтары]] [[Санат:Уругвай мини-футбол клубтары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК]] k5y8v2dg677xy7dr1kb38a76xsnnhpr 3057068 3057064 2022-08-03T07:58:14Z Ұлы Тұран 120792 wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы |атауы = {{ту|Уругвай}} Насьональ |логотипі = Escudo del Club Nacional de Football.svg |толық атауы = Club Nacional de Football |лақап аты = ''Bolsos'', ''Tricolores'' (Үштүсті), ''Bolsilludos'' (Қалталар), ''Albos'' (Ақтар) |құрылған = {{Start date and age|df=yes|1899|5|14}} |стадионы = [[Гран Парке Сентраль|Парк Сентраль]], [[Монтевидео]], [[Уругвай]] |сыйымдылығы = 34 000 адам |президенті = {{ту|Уругвай}} Хосе Фуэнтес |жаттықтырушы = {{ту|Уругвай}} Пабло Репетто |капитаны = {{ту|Уругвай}} Серхио Рочет |бюджеті = 4,2 млн [[АҚШ доллары|$]] |жарыс = [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай Премьер Лигасы]] |маусым = 2021 |орын = 2-орын |сайты = {{URL|www.nacional.uy}} |pattern_la1 = _CNacional22h |pattern_b1 = _CNacional22h |pattern_ra1 = _CNacional22h |pattern_sh1 = _CNacional22h |pattern_so1 = _CNacional22h |leftarm1 = FFFFFF |body1 = FFFFFF |rightarm1 = FFFFFF |shorts1 = 035383 |socks1 = 035383 |pattern_la2 = _CNacional22a |pattern_b2 = _CNacional22a |pattern_ra2 = _CNacional22a |pattern_sh2 = _CNacional22a |pattern_so2 = _CNacional22a |leftarm2 = ED1C24 |body2 = ED1C24 |rightarm2 = ED1C24 |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF |pattern_la3 = _CNacional21t |pattern_b3 = _CNacional21t |pattern_ra3 = _CNacional21t |pattern_sh3 = _CNacional21t |pattern_so3 = _CNacional21h |leftarm3 = 203A97 |body3 = 203A97 |rightarm3 = 203A97 |shorts3 = 203A97 |socks3 = 203A97 }} '''«Насьонал Футбол Клубы»''' — ({{lang-es|Club Nacional de Footbal}}) — [[Футболдан Уругвай чемпионаты|Уругвай Премьер Лигасында]] ойнайтын [[Монтевидео]] қаласындағы [[уругвай]]лық [[футбол]] [[клуб]]ы. 2009 жылы «Уругвай Спорт Клубы» мен «Монтевидео Футбол Клубы» клубтарының қосылуымен пайда болды. [[Монтевидео]] қаласының «[[Гран Парке Сентраль]]<nowiki/>» (исп. ''Gran Parque Central'') стадионы клубтың базасы болып табылады. Клуб бірде-бір рет төменгі дивизионда өнер көрсетпеген. == Жетістіктері == === Ұлттық === * '''Уругвай Премьер Лигасында Жеңімпазы (48)''': ** 1902, 1903, 1912, 1915, 1916, 1917, 1919, 1920, 1922, 1923, 1924, 1933, 1934, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1950, 1952, 1955, 1956, 1957, 1963, 1966, 1969, 1970, 1971, 1972, 1977, 1980, 1983, 1992, 1998, 2000, 2001, 2002, 2005, 2005/06, 2008/09, 2010/11, 2011/12, 2014/15, 2016, 2019, 2020 === Халықаралық === * '''Либертадорес Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. * '''Интерконтиненталь Кубогының Жеңімпазы (3)''': ** 1971, 1980, 1988. == Атақты ойыншылары == * {{ту|Уругвай}} [[Луис Суарес]] * {{ту|Уругвай}} [[Себастьян Абреу]] * {{ту|Уругвай}} [[Себастьян Коатес]] * {{ту|Уругвай}} [[Диего Годин]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.nacional.uy Ресми сайты] [[Санат:Уругвай футбол клубтары]] [[Санат:1899 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Монтевидео футбол клубтары]] [[Санат:Уругвай мини-футбол клубтары]] [[Санат:Насьональ Монтевидео ФК]] e1u75jjxjfaaa863fptl5fy2gbpbjae Баскетбол жазғы Азия ойындарында 2014 0 593215 3056883 2585319 2022-08-02T16:30:24Z Kas77777 100404 /* Медалистер */ wikitext text/x-wiki [[Баскетбол]] бойынша жарыстар [[Жазғы Азия ойындары 2014]]-те 36 жүлде ұсынды, олар үшін сыйлықтар берілді. Олар [[20 қыркүйек]]тен [[3 қазан]]ға дейін 2014 жылы өтті. [[Инчхон]]дағы [[Самсан халықаралық аренасы]]ның сыйымдылығы 7406 адам<ref>{{cite web|title=Samsan World Gymnasium|url=http://www.incheon2014ag.org/venues/stadium/overview/index?item=SSG|work=IAGOC|publisher=Incheon2014ag.org|accessdate=14 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140421064156/http://www.incheon2014ag.org/venues/stadium/overview/index?item=SSG|archivedate=2014-04-21}}</ref>, сондай-ақ [[Хвацеун (қала) | Хвацеун]], 5,158 адам болатын [[Хвасон спорт комплексі]]<ref>{{cite web|title=Hwaseong Sports Complex Gymnasium|url=http://www.incheon2014ag.org/venues/stadium/overview/index?item=HSG|work=IAGOC|publisher=Incheon2014ag.org|accessdate=14 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140701110743/http://incheon2014ag.org/venues/stadium/overview/index?item=HSG|archivedate=2014-07-01}}</ref>. == Медальдар == === Жалпы есеп === {| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}} |- |1||align=left|{{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Оңтүстік Корея]]||| 2 || 0 || 0 || 2 |- |rowspan=2|2||align=left|{{flagicon|Иран}} [[Иран]]||| 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{flagicon|Қытай}} [[ҚХР]]||| 0 || 1 || 0 || 1 |- |3||align=left|{{flagicon|Жапония}} [[Жапония]]||| 0 || 0 || 2 || 2 |- !colspan=2|Всего || 2 || 2 || 2 || 6 |} === Медалистер=== {|{{MedalistTable|type=Пән}} |- |Ерлер |{{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Оңтүстік Корея]] Мун Тхэ Джон<br /> Пак Чхан Хи<br /> Ян Дон Гын<br /> Ким Тхэ Суль<br /> Ли Джон Хён<br /> Ким Сон Хён<br /> Чо Сон Мин<br /> Ян Хи Джон<br /> Ким Джу Сон<br /> Хо Иль Ён<br /> О Се Гын<br /> Ким Джон Гю |{{flagicon|Иран}} [[Иран]] Розбех Аргаван <br /> Саджад Машаехи <br /> Бехнам Яхчали <br /> Махди Камрани <br /> Арман Зангеен <br /> Фарид Аслани <br /> Хамед Афах <br /> Ошин Саакян <br /> Асхар Кардаст <br /> Мохаммад Джамшиди <br /> Самад Найккх Бахрами <br /> Hamed Haddadi |{{flagicon|Жапония}} [[Жапония]]<br /> Такуми Ишизаки <br /> Ryumo Оно <br /> Макото Хиджима <br /> Такатоши Фурукава <br /> Атсуйя Ота <br /> Наото Цудзи <br /> Косуке Такеучи <br /> Даики Танака <br /> Тенкетсу Харимото Юки Тогаси <br /> Косуке Косуке <br /> Джоджи Такеучи |- |Әйелдер |{{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Оңтүстік Корея]]<br /> Ким Дан Би<br /> Ли Ми Сон<br /> Ли Гён Ын<br /> Пак Хйе Джин<br /> Квак Джу Ён<br /> Ян Джи Хи<br /> Пён Ён Ха<br /> Лим Ён Хи<br /> Ха Ын Джу<br /> Ким Джон Ын<br /> Кан Ён Сук<br /> Син Джон Джа<br /> |{{flagicon|Қытай}}[[Қытай]]<br /> Лю Дань<br /> Цзинь Вэйна<br /> Юй Дун<br /> Ши Шуйфэн<br /> Сунь Сяоюй<br /> Шэнь Биньбинь<br /> Ма Сюэя<br /> Дин Юань<br /> Чжан Фань<br /> Ян Баньбань<br /> Ян Хэнъюй<br /> Цзинь Цзябао<br /> |{{flagicon|Жапония}} [[Жапония]]<br /> Эвелин Мавули<br /> Хироми Сува<br /> Санаэ Мотокава<br /> Мутуа Мори<br /> Майя Кавахара<br /> Юри Юсида<br /> Руи Мачида<br /> Нахо Миёши<br /> Руи Като<br /> Микото, Онума<br /> Ая Ватанабэ<br /> Сакура Акахо |} == Нәтижелер == === Ерлер=== ==== Командалар ==== {|class=wikitable |- ! width="50%" |Еленбеген !!width=50%|Еленген |- | {{байрақ|HKG}}<br /> {{байрақ|IND}}<br /> {{байрақ|KAZ}}<br /> {{байрақ|KUW}}<br /> {{байрақ|MDV}}<br /> {{байрақ|MGL}}<br /> {{байрақ|PLE}}<br /> {{байрақ|KSA}} | {{байрақ|CHN}} (чемпион)<br /> {{байрақ|KOR}} (қабылдаушы ел)<br /> {{байрақ|IRI}}<br /> {{байрақ|JPN}}<br /> {{байрақ|QAT}}<br /> {{байрақ|PHI}}<br /> {{байрақ|JOR}}<br /> {{байрақ|TPE}} |} ==== Өнер көрсету нәтижесі ==== {|class=wikitable style="text-align:center;" !width=40|Место !width=180|Команда |- |-bgcolor=gold |align=center|1 |align=left|{{байрақ|KOR}} |- |-bgcolor=silver |align=center|2 |align=left|{{байрақ|IRI}} |- |-bgcolor="#cc9966" |align=center|3 |align=left|{{байрақ|JPN}} |- |4 |align=left|{{байрақ|KAZ}} |- |5 |align=left|{{байрақ|CHN}} |- |6 |align=left|{{байрақ|QAT}} |- |7 |align=left|{{байрақ|PHI}} |- |8 |align=left|{{байрақ|MGL}} |} === Әйелдер=== ==== Командалар ==== {|class=wikitable |- ! width="50%" |Бағалау!!width=50%|Еленген |- | {{байрақ|HKG}}<br /> {{байрақ|KAZ}}<br /> {{байрақ|MGL}}<br /> {{байрақ|NEP}}<br /> {{байрақ|QAT}} | {{байрақ|CHN}} (чемпионы)<br /> {{байрақ|KOR}} (қабылдаушы ел)<br /> {{байрақ|JPN}}<br /> {{байрақ|TPE}}<br /> {{байрақ|THA}}<br /> {{байрақ|IND}} |} ==== Өнер көрсету нәтижесі ==== {|class=wikitable style="text-align:center;" !width=40|Место !width=180|Команда |- |-bgcolor=gold |align=center|1 |align=left|{{байрақ|KOR}} |- |-bgcolor=silver |align=center|2 |align=left|{{байрақ|CHN}} |- |-bgcolor="#cc9966" |align=center|3 |align=left|{{байрақ|JPN}} |- |4 |align=left|{{байрақ|TPE}} |- |5 |align=left|{{байрақ|KAZ}} |- |6 |align=left|{{байрақ|IND}} |- |7 |align=left|{{байрақ|THA}} |- |8 |align=left|{{байрақ|MGL}} |} == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:2014 жыл баскетболда]] 48epk75cl7kfvi0ql31xn6knr97h5ma Футболдан 1984 жылғы Еуропа біріншілігі 0 594388 3057019 2833401 2022-08-03T04:37:56Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 wikitext text/x-wiki {{Футбол құрамаларының жарысы | | өткізу орыны = {{Flagicon|Франция}} [[Франция]] | қалалар = 7 | стадиондар = 7 | финал мерзімі = [[1984 жыл]] | финалдағы қатысушылар = 8 | чемпион = {{Футбол|Франция}} | рет = 1 | 2 орын = {{Футбол|Испания}} | 3 орын = {{Футбол|Дания}}<br>{{Футбол|Португалия}} | ойналған мачтар саны = 15 | голдар саны = 41 |алд = [[Футболдан 1980 жылғы Еуропа біріншілігі|1980]] |кел = [[Футболдан 1988 жылғы Еуропа біріншілігі|1988]] }} '''Футболдан Еуропа чемпионаты 1984''' — футболдан ерлер арасындағы 7-ші Еуропа чемпионаты. [[12 маусым|12]]-[[27 маусым]] аралығында [[Франция]]да өтіп, алаң иелері — [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция]] құрамасы тұңғыш рет Еуропа чемпионы атанды. Француз футболшысы [[Мишел Платини]] 9 доп соғып, рекорд жасады. Сондай-ақ, ол Еуропа чемпионаттары тарихында екі рет [[хет-трик]] жасаған жалғыз футболшы. == Топтық турнир == === А тобы === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=165|Команда !width=20|Ұпай !width=20|Ойын !width=20|Жеңіс !width=20|Тең !width=20|Ұтылыс !width=20|Соққан голдары !width=20|Жіберген голдары |- style="background:#ccffcc;" |style="text-align:left;"|{{Футбол|Франция}} |'''6'''||3||3||0||0||9||2 |- style="background:#ccffcc;" |style="text-align:left;"|{{Футбол|Дания}} |'''4'''||3||2||0||1||8||3 |- |style="text-align:left;"|{{Футбол|Бельгия}} |'''2'''||3||1||0||2||4||8 |- |style="text-align:left;"|{{Футбол|Югославия}} |'''0'''||3||0||0||3||2||10 |} {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[12 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Парк де Пренс]], [[Париж]]<br />'''Көрермендер:''' 47&nbsp;570 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Германия}} Фолькер Рот |команда1={{Футбол|Франция}} |команда2={{Футбол|Дания}} |шот=1 : 0 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Мишел Платини]] {{гол|78}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[13 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Феликс Боллар (стадион)|Феликс Боллар]], [[Ланс (Франция)|Ланс]]<br />'''Көрермендер:''' 40&nbsp;000 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Швеция}} [[Эрик Фредрикссон]] |команда1={{Футбол|Бельгия}} |команда2={{Футбол|Югославия}} |шот=2 : 0 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Эрвин Ванденберг]] {{гол|28}}<br />[[Жорж Грюн]] {{гол|44}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[16 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Божуар]], [[Нант]]<br />'''Көрермендер:''' 51&nbsp;359 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Шотландия}} Роберт Валентайн |команда1={{Футбол|Франция}} |команда2={{Футбол|Бельгия}} |шот=5 : 0 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Мишел Платини]] {{гол|4||74|пен.|89}}<br />[[Ален Жиресс]] {{гол|31}}<br />[[Луис Фернандес]] {{гол|44}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[16 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Жерлан (стадион)|Стад де Жерлан]], [[Лион]]<br />'''Көрермендер:''' 34&nbsp;745 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Испания}} Аугусто Ламо Кастильо |команда1={{Футбол|Дания}} |команда2={{Футбол|Югославия}} |шот=5 : 0 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Франк Арнесен]] {{гол|8||69|пен.}}<br />[[Клаус Берггреен]] {{гол|16}}<br />[[Пребен Элькьер-Ларсен]] {{гол|82}}<br />[[Йон Лауридсен]] {{гол|84}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[19 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Жоффруа Гишар (стадион)|Жоффруа Гишар]], [[Сент-Этьен]]<br />'''Көрермендер:''' 45&nbsp;789 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Швейцария}} Андре Дайна |команда1={{Футбол|Франция}} |команда2={{Футбол|Югославия}} |шот=3 : 2 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Мишел Платини]] {{гол|59||61||76}} |голдар2=[[Милош Шестич]] {{гол|31}}<br />[[Драган Стойкович]] {{гол|80|пен.}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[19 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Стад де ла Мено|Ла Мено]], [[Страсбург]]<br />'''Көрермендер:''' 36&nbsp;911 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|ГДР}} Адольф Прокоп |команда1={{Футбол|Дания}} |команда2={{Футбол|Бельгия}} |шот=3 : 2 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Франк Арнесен]] {{гол|41|пен.}}<br />[[Кеннет Брилль]] {{гол|60}}<br />[[Пребен Элькьер-Ларсен]] {{гол|84}} |голдар2=[[Ян Кулеманс]] {{гол|26}}<br />[[Франк Веркотерен]] {{гол|38}} }} === В тобы === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=165|Команда !width=20|Ұпай !width=20|Ойын !width=20|Жеңіс !width=20|Тең !width=20|Ұтылыс !width=20|Соққан голдары !width=20|Жіберген голдары |- style="background:#ccffcc;" |style="text-align:left;"|{{Футбол|Испания}} |'''4'''||3||1||2||0||3||2 |- style="background:#ccffcc;" |style="text-align:left;"|{{Футбол|Португалия}} |'''4'''||3||1||2||0||3||2 |- |style="text-align:left;"|{{Flagicon|Германия}} [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] |'''3'''||3||1||1||1||2||2 |- |style="text-align:left;"|{{Футбол|Румыния}} |'''1'''||3||0||1||2||2||4 |} {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[14 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Стад де ла Мено|Ла Мено]], [[Страсбург]]<br />'''Көрермендер:''' 47&nbsp;950 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|КСРО}} [[Ромуальдас Юшка]] |команда1={{Flagicon|Германия}} [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] |команда2={{Футбол|Португалия}} |шот=0 : 0 |bg=#EBF5FF }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[14 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Жоффруа Гишар (стадион)|Жоффруа Гишар]], [[Сент-Этьен]]<br />'''Көрермендер:''' 17&nbsp;012 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Бельгия}} Алексис Понне |команда1={{Футбол|Румыния}} |команда2={{Футбол|Испания}} |шот=1 : 1 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Ласло Болони]] {{гол|35}} |голдар2=[[Франсиско Хосе Карраско]] {{гол|22|пен.}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[17 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Феликс Боллар (стадион)|Феликс Боллар]], [[Ланс (Франция)|Ланс]]<br />'''Көрермендер:''' 31&nbsp;803 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Нидерланд}} Ян Кейзер |команда1={{Flagicon|Германия}} [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] |команда2={{Футбол|Румыния}} |шот=2 : 1 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Руди Феллер]] {{гол|25||66}} |голдар2=[[Марсель Кораш]] {{гол|46}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[17 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Велодром (Марсель)|Велодром]], [[Марсель]]<br />'''Көрермендер:''' 30&nbsp;000 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Франция}} Мишель Вотро |команда1={{Футбол|Португалия}} |команда2={{Футбол|Испания}} |шот=1 : 1 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Антониу Соуза]] {{гол|52}} |голдар2=[[Сантильяна (футболшы)|Сантильяна]] {{гол|73}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[20 маусым]], [[1984 жыл|1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Парк де Пренс]], [[Париж]]<br />'''Көрермендер:'''47&nbsp;691 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Чехословакия}} Войтех Христов |команда1={{Flagicon|Германия}} [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] |команда2={{Футбол|Испания}} |шот=0 : 1 |bg=#EBF5FF |голдар1= |голдар2=[[Антонио Маседа]] {{гол|90}} }} <br /> {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[20 маусым]], [[1984]] |стадион='''Стадион:''' [[Божуар]], [[Нант]]<br />'''Көрермендер:''' 24&nbsp;266 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Аустрия}} Хайнц Фанлер |команда1={{Футбол|Португалия}} |команда2={{Футбол|Румыния}} |шот=1 : 0 |bg=#EBF5FF |голы1=[[Таманьини Нене]] {{гол|81}} }} == Плей-офф == === Жартылай финал === {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[23 маусым]], [[1984 жыл]] |стадион='''Стадион:''' [[Велодром (Марсель)|Велодром]], [[Марсель]]<br>'''Көрермендер:''' 54&nbsp;848 <br>'''Төреші:''' {{Flagicon|Италия}} Паоло Бергамо |команда1={{Футбол|Франция}} |команда2={{Футбол|Португалия}} |шот=3 : 2 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Жан-Франсуа Домерг]] {{гол|24||114}}<br>[[Мишел Платини]] {{гол|119}} |голдар2=[[Руй Жордао]] {{гол|74||98}} }} ------- {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[24 маусым]], [[1984 жыл]] |стадион='''Стадион:''' [[Жерлан (стадион)|Стад де Жерлан]], [[Лион]]<br>'''Көрермендер:''' 47&nbsp;483 <br>'''Төреші:''' {{Flagicon|Англия}} Джордж Куртни |команда1={{Футбол|Дания}} |команда2={{Футбол|Испания}} |шот=1 : 1 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Сорен Лербю]] {{гол|7}} |голдар2=[[Антонио Маседа]] {{гол|67}} }} ----- === Финал === {{Матч туралы есептеме |мерзімі=[[27 маусым]], [[1984 жыл]] |стадион='''Стадион:''' [[Парк де Пренс]], [[Париж]]<br />'''Көрермендер:''' 47&nbsp;368 <br />'''Төреші:''' {{Flagicon|Чехословакия}} Войтех Христов |команда1={{Футбол|Франция}} |команда2={{Футбол|Испания}} |шот=2 : 0 |bg=#EBF5FF |голдар1=[[Мишел Платини]] {{гол|57}}<br />[[Бруно Беллон]] {{гол|90}} |голадр2= }} {{Футболдан Еуропа чемпионаттары}} [[Санат:Футболдан 1984 жылғы Еуропа біріншілігі]] [[Санат:1984 жылғы футбол]] n6dowlbwuanbc4naacwx08a2yngd2jq Екібастұз қалалық әкімдігі 0 604325 3056952 2827033 2022-08-02T22:07:08Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Әкімшілік құрамы */ wikitext text/x-wiki '''Екібастұз қалалық әкімдігі''' – [[Павлодар облысы]]ндағы әкімшілік бірлік. == Әкімшілік құрамы == Құрамындағы 28 елді мекен 1 қалалық, 2 кенттік әкімдігі, 9 ауылдық округтерге біріктірілген: * [[Ақкөл ауылдық округі (Павлодар облысы)|Ақкөл ауылдық округі]] * [[Әлкей Марғұлан ауылдық округі]] * [[Бәйет ауылдық округі]] * [[Екібастұз ауылдық округі]] * [[Қоянды ауылдық округі (Павлодар облысы)|Қоянды ауылдық округі]] * [[Сарықамыс ауылдық округі]] * [[Солнечный кенттік әкімдігі]] * [[Теміржол ауылдық округі (Павлодар облысы)|Теміржол ауылдық округі]] * [[Төртқұдық ауылдық округі]] * [[Шиқылдақ ауылдық округі]] * [[Шідерті кенттік әкімдігі]] Орталығы - Екібастұз қаласы. == Халқы == [[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 142511 адамды құрады.<ref>[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Павлодар облысы ауылдық округтері]] [[Санат:Екібастұз қалалық әкімдігі ауылдық округтері]] [[Санат:Павлодар облысы қалалық әкімдіктері]] r53ldvrqwrw1ert9z9dfaum8lmsmd7o Халидон-Хилл түбіндегі шайқас 0 606125 3057158 2672193 2022-08-03T11:42:12Z Madi Dos 18369 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс|қақтығыс=Халидон-Хилл түбіндегі шайқас|бөлім=''[[Шотландия тәуелсіздігі үшін соғыс]]''|сурет=Charge of the Scots at Halidon Hill.jpg|сурет атауы=Шотландықтар Халидон-Хилл түбіндегі шайқас кезінде ағылшын әскеріне шабуыл жасауда|дата=[[19 шілде]] [[1333 жыл|1333]]|нәтиже=Англияның толық жеңісі|қарсылас1=Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|қарсылас2=Сурет:Royal Arms of England.svg [[Англия]]|командир1=[[Арчибальд Дуглас (рыцарь)|Арчибальд Дуглас]] †|командир2=[[Эдуард III]]|күштер1=13000|күштер2=9000|шығындар1=4500 қаза тапты|шығындар2=14 қаза тапты}} '''Халидон-Хилл түбіндегі шайқас''' ([[Ағылшын тілі|ағыл]]. ''Halidon Hill''; [[19 шілде]] [[1333 жыл|1333 жылы]]) — [[Шотландия патшалығы|Шотландия]] тәуелсіздігі үшін соғысындағы шайқастардың бірі. Бұл шайқаста шотланд әскерінің жеңіліске ұшырауы [[Англия Патшалығы|Англияға]] уақытша бағынуға әкелді. == Шайқас алдындағы әскери іс-әрекеттер == [[Эдуард Баллиол|Эдуард Баллиолдің]] экспедициясының алғашқы табысы, 1332 жылы Шотландия королі оны тәж кигізу жорасымен нығайтылған, жақын арада Дәуіт II-нің тарапкерлерінің іс-әрекеттері тоқтатылды: Шотландия регенті, [[Арчибальд Дуглас (рыцарь)|Арчибальд Дуглас]] [[Дәуіт II (Шотландия королі)|Дәуіт II-нің]] кәмелет жасына томаған кезінде [[1332 жыл|1332 жылы]] [[17 желтоқсан|17 желтоқсанда]] [[Аннан түбіндегі шайқас|Аннан түбіндегі шайқаста]] Баллиолдың күшін жеңіп, оны көп ұзамай елден қуып шықты. Ақшасыз және армиясыз қалған Эдуард Баллиол Англия патшасы [[Эдуард III|Эдуард III-нің]] көмегіне жүгінді. Англия осы уақытта Шотландиямен бейбітшілік орнатқанына қарамастан, Эдуард III мүмкіндікті пайдалана отырып, [[Нортгемптондық келісімсөз|Нортгемптондық келісімсөзді]] бұзды. 1333 жылдың көктемінде ағылшын әскерін Эдуард III-нің басшылығымен Шотландияға шабуыл жасап, Шотландияның ең маңызды шекара бекінісі және елдің ең үлкен теңіз порты - [[Берик-апон-Туид|Берик-апон-Туидты]] қоршауға алды. Арчибальд Дугластың ([[Нортумберленд|Нортумберлендтің]] басып кіру және ағылшын патшайымының тұтқындау қаупі) шатастыратын әрекеттері ешқандай нәтиже бермеді: Эдуард III Берикті қоршауын жалғастырды. Екі айлық қорғаудан кейін, Бериктің гарнизоны, егер 20 шілдеге дейін шотланд әскері қамаудан босата алмаса, капитуляцияға келісті. Арчибальд Дуглас Берикді босатуға мәжбүр болды. == Екі жақтың ұстанымдары == [[1333 жыл|1333 жылы]] [[19 шілде|19 шілдеде]] шотланд әскері Берикке келді. Эдуард III-нің әскері Халидон-Хилл белесінде, қалаға апаратын жолдың үстінде, төрт баталия құрылған лагерде орналасты. Арчибальд Дугластың ағылшындарға шабуылдан басқа ешқандай амалы болған жоқ, әйтпесе Берик гарнизоны келісімге сәйкес келесі күні берілуге дайын болды. Шотланд әскері де регент Дуглас басқарған төрт баталияға бөлінді; Роберт, Шотландияның стюарды (ол небәрі он жеті жаста еді), оның ағасы сэр Джеймс Стюарттың көмегімен; Морей графы, ұлы Рэндолфтың ұлы, екі ардагер Джеймс және Саймон Фрейзерлер көмектесті; және Росс графы. == Шайқастың барысы == [[Сурет:Halidon Hill.jpg|thumb|right|250px|Халидон-Хилл түбіндегі шайқас алаңындағы ескерткіш]] Шотландықтарға алдымен батпақтан өтіп, сосын жаяу жүріп белестің баурайындағы ағылшындарға шабуылдауға тура келді. [[Ағылшындық ұзын садақ|Ағылшын садақшылары]] шабуылға шыққан жау әскерін тез тырқыратып тастады, ал Эдуард III-нің жаяу әскерінің шабуылы шотландықтарды талқандауды аяқтады. Арчибальд Дуглас пен бірнеше шотландық графтар қаза тапты. Шотландықтардың әскери шығыны апатты болды: қаза тапқандар 4,5 мыңнан астам адамды құрады, ағылшындарда 14-15 ғана. Келесі күні Берик берілді. == Халидон-Хилл түбіндегі шайқастың маңызы == Шотландиядағы билік Эдуард Баллиолға ауысты, ал елдің бүкіл оңтүстік бөлігін ағылшын әскері басып алды. Бұл шайқастың маңыздылығы 100 жылдан астам уақыт бойы Шотландияның оңтүстік аймақтарын басқаруға мүмкіндік беретін ағылшын әскері мен флотының негізіне айналған Берикті ағылшындардың жаулап алуы болды. Ағылшын королдерінің Берикті иелену шотланд тағына деген талаптарының белгісі болды. [[Санат:Шайқастар]] [[Санат:Шотландия шайқастары]] [[Санат:Англия шайқастары]] 70gkd2n6j9ri8zsc64h6x2nyv4dcmez 3057159 3057158 2022-08-03T11:44:41Z Madi Dos 18369 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс|қақтығыс=Халидон-Хилл түбіндегі шайқас|бөлім=''[[Шотландия тәуелсіздігі үшін соғыс]]''|сурет=Charge of the Scots at Halidon Hill.jpg|сурет атауы=Шотландықтар Халидон-Хилл түбіндегі шайқас кезінде ағылшын әскеріне шабуыл жасауда|дата=[[19 шілде]] [[1333 жыл|1333]]|нәтиже=Англияның толық жеңісі|қарсылас1=Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|қарсылас2=Royal Arms of England.svg [[Англия]]|командир1=[[Арчибальд Дуглас (рыцарь)|Арчибальд Дуглас]] †|командир2=[[Эдуард III]]|күштер1=13000|күштер2=9000|шығындар1=4500 қаза тапты|шығындар2=14 қаза тапты}} '''Халидон-Хилл түбіндегі шайқас''' ([[Ағылшын тілі|ағыл]]. ''Halidon Hill''; [[19 шілде]] [[1333 жыл|1333 жылы]]) — [[Шотландия патшалығы|Шотландия]] тәуелсіздігі үшін соғысындағы шайқастардың бірі. Бұл шайқаста шотланд әскерінің жеңіліске ұшырауы [[Англия Патшалығы|Англияға]] уақытша бағынуға әкелді. == Шайқас алдындағы әскери іс-әрекеттер == [[Эдуард Баллиол|Эдуард Баллиолдің]] экспедициясының алғашқы табысы, 1332 жылы Шотландия королі оны тәж кигізу жорасымен нығайтылған, жақын арада Дәуіт II-нің тарапкерлерінің іс-әрекеттері тоқтатылды: Шотландия регенті, [[Арчибальд Дуглас (рыцарь)|Арчибальд Дуглас]] [[Дәуіт II (Шотландия королі)|Дәуіт II-нің]] кәмелет жасына томаған кезінде [[1332 жыл|1332 жылы]] [[17 желтоқсан|17 желтоқсанда]] [[Аннан түбіндегі шайқас|Аннан түбіндегі шайқаста]] Баллиолдың күшін жеңіп, оны көп ұзамай елден қуып шықты. Ақшасыз және армиясыз қалған Эдуард Баллиол Англия патшасы [[Эдуард III|Эдуард III-нің]] көмегіне жүгінді. Англия осы уақытта Шотландиямен бейбітшілік орнатқанына қарамастан, Эдуард III мүмкіндікті пайдалана отырып, [[Нортгемптондық келісімсөз|Нортгемптондық келісімсөзді]] бұзды. 1333 жылдың көктемінде ағылшын әскерін Эдуард III-нің басшылығымен Шотландияға шабуыл жасап, Шотландияның ең маңызды шекара бекінісі және елдің ең үлкен теңіз порты - [[Берик-апон-Туид|Берик-апон-Туидты]] қоршауға алды. Арчибальд Дугластың ([[Нортумберленд|Нортумберлендтің]] басып кіру және ағылшын патшайымының тұтқындау қаупі) шатастыратын әрекеттері ешқандай нәтиже бермеді: Эдуард III Берикті қоршауын жалғастырды. Екі айлық қорғаудан кейін, Бериктің гарнизоны, егер 20 шілдеге дейін шотланд әскері қамаудан босата алмаса, капитуляцияға келісті. Арчибальд Дуглас Берикді босатуға мәжбүр болды. == Екі жақтың ұстанымдары == [[1333 жыл|1333 жылы]] [[19 шілде|19 шілдеде]] шотланд әскері Берикке келді. Эдуард III-нің әскері Халидон-Хилл белесінде, қалаға апаратын жолдың үстінде, төрт баталия құрылған лагерде орналасты. Арчибальд Дугластың ағылшындарға шабуылдан басқа ешқандай амалы болған жоқ, әйтпесе Берик гарнизоны келісімге сәйкес келесі күні берілуге дайын болды. Шотланд әскері де регент Дуглас басқарған төрт баталияға бөлінді; Роберт, Шотландияның стюарды (ол небәрі он жеті жаста еді), оның ағасы сэр Джеймс Стюарттың көмегімен; Морей графы, ұлы Рэндолфтың ұлы, екі ардагер Джеймс және Саймон Фрейзерлер көмектесті; және Росс графы. == Шайқастың барысы == [[Сурет:Halidon Hill.jpg|thumb|right|250px|Халидон-Хилл түбіндегі шайқас алаңындағы ескерткіш]] Шотландықтарға алдымен батпақтан өтіп, сосын жаяу жүріп белестің баурайындағы ағылшындарға шабуылдауға тура келді. [[Ағылшындық ұзын садақ|Ағылшын садақшылары]] шабуылға шыққан жау әскерін тез тырқыратып тастады, ал Эдуард III-нің жаяу әскерінің шабуылы шотландықтарды талқандауды аяқтады. Арчибальд Дуглас пен бірнеше шотландық графтар қаза тапты. Шотландықтардың әскери шығыны апатты болды: қаза тапқандар 4,5 мыңнан астам адамды құрады, ағылшындарда 14-15 ғана. Келесі күні Берик берілді. == Халидон-Хилл түбіндегі шайқастың маңызы == Шотландиядағы билік Эдуард Баллиолға ауысты, ал елдің бүкіл оңтүстік бөлігін ағылшын әскері басып алды. Бұл шайқастың маңыздылығы 100 жылдан астам уақыт бойы Шотландияның оңтүстік аймақтарын басқаруға мүмкіндік беретін ағылшын әскері мен флотының негізіне айналған Берикті ағылшындардың жаулап алуы болды. Ағылшын королдерінің Берикті иелену шотланд тағына деген талаптарының белгісі болды. [[Санат:Шайқастар]] [[Санат:Шотландия шайқастары]] [[Санат:Англия шайқастары]] 7rul6grhlu8uddf0sjfhxd4cpfy1mxb 3057160 3057159 2022-08-03T11:45:56Z Madi Dos 18369 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс|қақтығыс=Халидон-Хилл түбіндегі шайқас|бөлім=''[[Шотландия тәуелсіздігі үшін соғыс]]''|сурет=Charge of the Scots at Halidon Hill.jpg|сурет атауы=Шотландықтар Халидон-Хилл түбіндегі шайқас кезінде ағылшын әскеріне шабуыл жасауда|дата=[[19 шілде]] [[1333 жыл|1333]]|нәтиже=Англияның толық жеңісі|қарсылас1=[[Сурет:Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|25px]] [[Шотландия]]|қарсылас2=[[Сурет:Royal Arms of England.svg|25px]]|командир1=[[Арчибальд Дуглас (рыцарь)|Арчибальд Дуглас]] †|командир2=[[Эдуард III]]|күштер1=13000|күштер2=9000|шығындар1=4500 қаза тапты|шығындар2=14 қаза тапты}} '''Халидон-Хилл түбіндегі шайқас''' ([[Ағылшын тілі|ағыл]]. ''Halidon Hill''; [[19 шілде]] [[1333 жыл|1333 жылы]]) — [[Шотландия патшалығы|Шотландия]] тәуелсіздігі үшін соғысындағы шайқастардың бірі. Бұл шайқаста шотланд әскерінің жеңіліске ұшырауы [[Англия Патшалығы|Англияға]] уақытша бағынуға әкелді. == Шайқас алдындағы әскери іс-әрекеттер == [[Эдуард Баллиол|Эдуард Баллиолдің]] экспедициясының алғашқы табысы, 1332 жылы Шотландия королі оны тәж кигізу жорасымен нығайтылған, жақын арада Дәуіт II-нің тарапкерлерінің іс-әрекеттері тоқтатылды: Шотландия регенті, [[Арчибальд Дуглас (рыцарь)|Арчибальд Дуглас]] [[Дәуіт II (Шотландия королі)|Дәуіт II-нің]] кәмелет жасына томаған кезінде [[1332 жыл|1332 жылы]] [[17 желтоқсан|17 желтоқсанда]] [[Аннан түбіндегі шайқас|Аннан түбіндегі шайқаста]] Баллиолдың күшін жеңіп, оны көп ұзамай елден қуып шықты. Ақшасыз және армиясыз қалған Эдуард Баллиол Англия патшасы [[Эдуард III|Эдуард III-нің]] көмегіне жүгінді. Англия осы уақытта Шотландиямен бейбітшілік орнатқанына қарамастан, Эдуард III мүмкіндікті пайдалана отырып, [[Нортгемптондық келісімсөз|Нортгемптондық келісімсөзді]] бұзды. 1333 жылдың көктемінде ағылшын әскерін Эдуард III-нің басшылығымен Шотландияға шабуыл жасап, Шотландияның ең маңызды шекара бекінісі және елдің ең үлкен теңіз порты - [[Берик-апон-Туид|Берик-апон-Туидты]] қоршауға алды. Арчибальд Дугластың ([[Нортумберленд|Нортумберлендтің]] басып кіру және ағылшын патшайымының тұтқындау қаупі) шатастыратын әрекеттері ешқандай нәтиже бермеді: Эдуард III Берикті қоршауын жалғастырды. Екі айлық қорғаудан кейін, Бериктің гарнизоны, егер 20 шілдеге дейін шотланд әскері қамаудан босата алмаса, капитуляцияға келісті. Арчибальд Дуглас Берикді босатуға мәжбүр болды. == Екі жақтың ұстанымдары == [[1333 жыл|1333 жылы]] [[19 шілде|19 шілдеде]] шотланд әскері Берикке келді. Эдуард III-нің әскері Халидон-Хилл белесінде, қалаға апаратын жолдың үстінде, төрт баталия құрылған лагерде орналасты. Арчибальд Дугластың ағылшындарға шабуылдан басқа ешқандай амалы болған жоқ, әйтпесе Берик гарнизоны келісімге сәйкес келесі күні берілуге дайын болды. Шотланд әскері де регент Дуглас басқарған төрт баталияға бөлінді; Роберт, Шотландияның стюарды (ол небәрі он жеті жаста еді), оның ағасы сэр Джеймс Стюарттың көмегімен; Морей графы, ұлы Рэндолфтың ұлы, екі ардагер Джеймс және Саймон Фрейзерлер көмектесті; және Росс графы. == Шайқастың барысы == [[Сурет:Halidon Hill.jpg|thumb|right|250px|Халидон-Хилл түбіндегі шайқас алаңындағы ескерткіш]] Шотландықтарға алдымен батпақтан өтіп, сосын жаяу жүріп белестің баурайындағы ағылшындарға шабуылдауға тура келді. [[Ағылшындық ұзын садақ|Ағылшын садақшылары]] шабуылға шыққан жау әскерін тез тырқыратып тастады, ал Эдуард III-нің жаяу әскерінің шабуылы шотландықтарды талқандауды аяқтады. Арчибальд Дуглас пен бірнеше шотландық графтар қаза тапты. Шотландықтардың әскери шығыны апатты болды: қаза тапқандар 4,5 мыңнан астам адамды құрады, ағылшындарда 14-15 ғана. Келесі күні Берик берілді. == Халидон-Хилл түбіндегі шайқастың маңызы == Шотландиядағы билік Эдуард Баллиолға ауысты, ал елдің бүкіл оңтүстік бөлігін ағылшын әскері басып алды. Бұл шайқастың маңыздылығы 100 жылдан астам уақыт бойы Шотландияның оңтүстік аймақтарын басқаруға мүмкіндік беретін ағылшын әскері мен флотының негізіне айналған Берикті ағылшындардың жаулап алуы болды. Ағылшын королдерінің Берикті иелену шотланд тағына деген талаптарының белгісі болды. [[Санат:Шайқастар]] [[Санат:Шотландия шайқастары]] [[Санат:Англия шайқастары]] stfj1a7nhq6tlzqgr1m3u3ahb9aw9zd Денилсон 0 607836 3056926 3038394 2022-08-02T20:29:06Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Денилсон |толық аты = Денилсон де Оливейра Араужо |сурет = Denílson de Oliveira Araújo 01.jpg |туған күні = 24.8.1977 |туған жері = Сан-Паулу, [[Бразилия]] |азаматтығы = {{flagicon|Бразилия|20px}} [[Бразилия]] |бойы = 178 |салмағы = 68 |позиция = жартылай қорғаушы |қазіргі клуб = карьерасын аяқтады |жастар клубы = {{футбол карьерасы |1994|{{flagicon|Бразилия|20px}} [[Сан-Паулу (футбол клубы)|Сан-Паулу]]|}} |клубтары = {{футбол карьерасы |1994—1998|{{flagicon|Бразилия|20px}} [[Сан-Паулу (футбол клубы)|Сан-Паулу]]|110 (8) |1998—2005|{{flagicon|Испания|20px}} [[Реал Бетис]]|186 (13) |2000|{{аренда}}{{flagicon|Бразилия|20px}} [[Фламенго]]|11 (3) |2005—2006|{{flagicon|Франция|20px}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|31 (3) |2006—2007|{{flagicon|Сауд Арабиясы|20px}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср (Эр-Рияд)]]|15 (3) |2007—2008|{{flagicon|АҚШ|20px}} [[Даллас (футбол клубы)|Даллас]]|8 (1) |2008|{{flagicon|Бразилия|20px}} [[Палмейрас]]|27 (3) |2009|{{flagicon|Бразилия|20px}} [[Итумбиара (футбол клубы)|Итумбиара]]|? (?) |2009|{{flagicon|Вьетнам|20px}} [[Хайфон (футбол клубы)|Хайфон]]|1 (1) |2010|{{flagicon|Грекия|20px}} [[Кавала (футбол клубы)|Кавала]]|0 (0)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |1996—2003|{{футбол|Бразилия}}|66 (10)}} }} '''Денилсон де Оливейра Араужо''' ({{lang-pt|Denílson de Oliveira Araújo}}; [[24 тамыз]] [[1977 жыл]], [[Сан-Паулу]]) — бразилиялық футболшы, шабуылшы. == Карьерасы == === Ұлттық құрамада === 1996-2003 жылдары [[Бразилия Ұлттық футбол құрамасы|Бразилия ұлттық футбол құрамасында]] ойнаған. [[Футболдан 2002 жылғы әлем біріншілігі|2002 жылғы]] әлем чемпионы, [[Футболдан 1998 жылғы әлем біріншілігі|1998 жылғы әлем чемпионатының]] күміс жүлдегері. 2003 жылы ақпан айында [[Қытай Ұлттық футбол құрамасы|Қытаймен]] жолдастық кездесуде ұлттық құрамадағы соңғы ойынын өткізді. [[Луиз Фелипе Сколари|Сколари]] құрама бапкерлігінен кеткен соң оны ешкім қайтадан құрамаға шақырған жоқ. == Жетістіктері == === Клубтық === * Сан-Паулу штатының чемпионы: 1998, 2008 * КОНМЕБОЛ кубогы: 1994 * Испания кубогы: 2004/05 * АҚШ кубогының финалисі: 2007 === Ұлттық құрама === * Екі әлем чемпионатына қатысты: 1998, 2002 * '''Әлем чемпионы: 2002''' * '''Әлемнің вице-чемпионы: 1998''' * Америка чемпионы: 1997 * Конфедерациялар кубогының жеңімпазы 1997 === Жеке === * Конфедерациялар кубогының үздік ойыншысы: 1997 == Қатысқан турнирлері == * Конфедерациялар кубогы: 1997 * Америка кубогы: 1997, 2001 * Әлем чемпионаттары: 1998, 2002 * КОНКАКАФ Алтын кубогы: 1998 == Сілтемелер == *[http://fc.dallas.mlsnet.com/players/es/bio.jsp?team=t104&player=deoliveira_d&playerId=deo386216&statType=current Профилі]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080316102452/http://fc.dallas.mlsnet.com/players/es/bio.jsp?team=t104&player=deoliveira_d&playerId=deo386216&statType=current |date=2008-03-16 }} *[http://www.footballdatabase.com/index.php?page=player&Id=1047&pn=Den%C3%ADlson_de_Oliveira_Ara%C3%BAjo Статистикасы] [[Санат:Бразилия футболшылары]] [[Санат:Сан-Паулу ФК ойыншылары]] [[Санат:Реал Бетис ФК ойыншылары]] [[Санат:Фламенго ФК ойыншылары]] [[Санат:Даллас ФК ойыншылары]] [[Санат:Бордо ФК ойыншылары]] [[Санат:Палмейрас ФК ойыншылары]] [[Санат:Бразилия Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан әлем чемпиондары]] [[Санат:Футболдан Оңтүстік Америка чемпиондары]] hp96kv21flx5bft2xah3vjis0ufje8g Гүлшат 0 614682 3056916 2915512 2022-08-02T19:51:34Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Кент |атауы = Гүлшат |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46|lat_min =37|lat_sec =44 |lon_deg =74|lon_min =21|lon_sec =23 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қарағанды облысы |кестедегі облыс = Қарағанды облысы |ауданы = Балқаш қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Балқаш қалалық әкімдігі |мекен түрі = |мекені = |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны = 503 |санақ жылы = 2018 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Гүлшат''' — [[Қарағанды облысы]] [[Балқаш қалалық әкімдігі]]не қарасты кент, [[Гүлшат кенттік әкімдігі]] орталығы. == Географиялық орны == [[Балқаш (қала)|Балқаш]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 49 км-дей жерде орналасқан. == Халқы == [[2009 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 625 адам болса, [[2018 жыл]]ы (01.01.) 503 адамды (274 еркек және 229 әйел) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Балқаш қалалық әкімдігі елді мекендері}} [[Санат:Балқаш қалалық әкімдігі елді мекендері]] 63luc5cy00rf07xhks58uswbbjvf003 Вааль 0 616258 3056846 2976735 2022-08-02T14:15:34Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=ақпан 2019}}{{Тексерілмеген мақала|'''Вааль''' (Африка. Vaalrivier, Фалрифир; ағылш. Vaal River) - Оңтүстік Африкада орналасқан өзен. Өзен бастауы Мпумалангтағы Айдаһар тауларында, Йоханнесбургтен шығысқа қарай, Эрмелодан солтүстікке қарай 30 км жуық және Үнді мұхитынан 240 км жуық жерде орналасқан. Кимберли оңтүстік-батысына қарай Оранжевое өзеніне құяды. Өзеннің солтүстік жағасында Мпумаланга, Гаутенг және Солтүстік-Батыс провинция, ал оның оңтүстік жағасында Фри — Стейт провинциясы жатыр. Өзен сағасына өзен сағасы Стандертон, Филипс, Феринихинг, Парейс, Оркни, Блумхоф, Кристиана, Уоррентон, Уинсортон, Баркли-Уэст, Делпортсхуп, Дуглас қалалары орналасқан. === Гидрологиясы === Жоғарғы ағысында өзен Айдаһар таулары мен биік Велд платосы арқылы ағып өтеді,бұл учаскеде терең далада ағады. Өзен сағасы Вилге, Фет, рит, Хартс, Клип, Фалрифир, Сейкербосранд, Тайбосспрейт, Кромелмбухспрейт, Оуверспрейт, Муйрифир, Реностеррифир, Валс, Занд. Өзендегі су тасқыны қараша — ақпанда (жазда) байқалады. Өзенде бірнеше су қоймалары бар, олардың ең ірілері — Блумхофдам, Фалдам, Хрутдрайдам. === Сілтемелер === * [http://www.ngo.grida.no/soesa/nsoer/issues/water/state2.htm]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120314020815/http://www.ngo.grida.no/soesa/nsoer/issues/water/state2.htm |date=2012-03-14 }} {{ref-en}} * [http://www.parys.info Parys.info] * [http://www.parys.co.za Parys on the Vaal] * [http://www.vaalmeander.co.za Vaal Meander] [[Санат:Алфавит бойынша өзендер]] c9fn4jb72e2s8gzwed93xy21rnrpmhv Жеңілтек (сериал) 0 619569 3057006 2801150 2022-08-03T02:25:53Z Gatitaol 122204 /* Кейіпкерлер */ wikitext text/x-wiki '''Жеңілтек''' ([[Түрік тілі|түрік]]. hercai) - [[2019 жыл]]ы ATV телеарнасында жарыққа шыққан түрік сериалы. Тұсаукесері 2019 жылдың [[15 наурыз]]ында өтті. Режиссері - [[Джем Карчи]], басты рөлдерді [[Акын Акынёзю]], [[Эбру Шахин]], [[Гюлчин Сантурджуодлу]], [[Серхат Тутумлуер]] сияқты актерлер сомдады. Сериалдың слоганы - "Кек туралы мүмкін емес махаббат дастаны". == Сюжеті == Миранды 27 жыл бойы кек алу үшін өсіреді. Ол ешкімді сүймейді және бақытты болудың не екенін білмейді. Ал Рейян ғажайыпқа және мәңгілік махаббатқа сенеді. Бір күні олардың жолдары қиылысып, олар бір-біріне ғашық болады. Алайда Рейян - кек алуға уәде берген Миранның қас жауы. == Кейіпкерлер== {| class="wikitable" |+ ! Актер !! Рөлі |- | Акын Акынозю || Миран Асланбей |- |Эбру Шахин |Рейян Шадоглу |- |Маджит Сокан |Насух Шадоглу |- |Илай Эркёк |Ярен Шадоглу |- |Гюльчин Сантыроглу |Султан Асланбей |- |Серхат Тутумлуер |Хазар Шадоглу |- |Айда Аксель |Азизе Асланбей |- |Ойя Унустасы |Гёнуль Асланбей |- |Тансу Ташанлар |Азат Шадоглу |- |Гюльчин Хатыхан |Хандан Шадоглу |- |Фериде Четин |Зехра Шадоглу |- |Инджи Шен |Нигар Катарджы |- |Эда Башламышлы |Элиф Асланбей |- |Сердар Озер |Джихан Шадоглу |- |[[Сера Құтлубей]] |Азра |- |} == Сілтемелер == * [https://www.kinopoisk.ru/film/1236515/ Ветреный (сериал 2019 – ...) Кинопоиск] * [https://www.imdb.com/title/tt9721776/ Hercai | Drama, Romance | TV Series (2019– )] * [https://kino-teka.com/series/tureckie_serialy/4026-tureckiy-serial-vetrenyy-hercai-2019.html ТУРЕЦКИЙ СЕРИАЛ: ВЕТРЕНЫЙ / HERCAI (2019)] [[Санат:2019 жылғы Түркия фильмдері]] [[Санат:Түркия телесериалдары]] [[Санат:Түркия романтикалық телесериалдары]] [[Санат:2010 жж. Түркия телесериалдары]] [[Санат:ATV (Түркия) өнімдері]] [[Санат:Түркия телевизиялық бағдарламалары]] [[Санат:Стамбулдағы телевизиялық шоулар]] hhuhqvf58cx2jsht7jqeks850tgq5ci Дмитрий Николаевич Бальтерманц 0 621307 3056933 2900405 2022-08-02T21:21:36Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Николаевич Бальтерманц''' ([[13 мамыр]] [[1912 жыл|1912]] — [[11 маусым]] [[1990 жыл|1990]]) — кеңестік фотокорреспондент, [[Ұлы Отан соғысы]] жылдарында [[Известия|«Известия»]] және «На разгром врага» атты газеттердің әскери тілшісі. == Биография == === Жас шағы === Патшалық армияның офицері Григорий Столовицкийдің отбасында, [[Варшава]] қаласында [[13 мамыр]] [[1912 жыл|1912 жылы]] өмірге келді. Дмитрий 3 жасқа толғанда, ата-анасы ажырасып, анасы адвокат Николай Бальтерманцқа тұрмысқа шықты. Анасы бірнеше шет тілдерде тіл табыса алды. [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]] басталғандықтан, [[1915 жыл|1915 жылы]] [[Мәскеу|Мәскеуге]] көшті. Бірақ, екі жылдан кейін, [[1917 жыл|1917 жылы]] [[Ресей|Ресейде]] революция басталып, бай әлеуметтік топтардың кедейе түсуіне әкелді. [[Қазан төңкерісі|Қазан төңкерісінен]] кейін Бальтемеранцтардың үйіне адамдарды көшіртіп, отбасыға тек бір бөлме қалдырды, Дмитрий ода өмір бойы сүрді. Өгей әкесі қайтыс болған соң, анасы шетелдік көркем әдебиет баспасына жүргізуші жұмысына орналасты. Он төрт жастағы Дмитрий еңбек қызметін бастады. Түрлі салаларда жұмыс істегенімен, оған ең ұнағаны - фотосурет болды. Бірнеше жылда танымал фотосуретшілердің ассистенті болып, [[Известия|«Известия»]] баспада көрме-сөрелерін безендіруге көмектесіп, баспаханада теруші, киномеханик, архитектор көмекшісі ретінде жұмыс істеді. === Шығармашылық жолының басталуы === [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетінде]] механико-математикалық факультетті  [[1939 жыл|1939 жылы]] аяқтап, капитан атағында [[Жоғарғы әскери академия|Жоғарғы әскери академияға]] математика мұғалімі мамандығына қабылданды. [[Известия|«Известия»]] газетінің тапсырысымен [[Жұмысшы-шаруа қызыл әскері|Жұмысшы-шаруа қызыл әскерінің]] Батыс [[Украина|Украинаға]] кіруін түсіріп алды. Бұның нәтижесінде штатқа қосылып, кәсіби фотожурналистке айналды. Оның қызы, Татьяна Бальтерманц айтуынша, ғылыми академиялық мансап мүмкіндіктерінен женіл бас тартып : «Ойлануы көп уақытқа созылған жоқ—жаны фотосуретпен уланған болатын, қалғаны тек фотоаппаратты қолына алу еді». === Ұлы Отан соғысы (1941—1945) === [[Ұлы Отан соғысы]] басталуымен, Дмитрий Бальтерманц майданға [[Известия|«Известия»]] газетінің фотокорреспонденті ретінде жіберілді. Газеттің беттерінде оның [[Мәскеу]] түбегіндегі танктарға қарсы бекіністер салуына, қорғанысқа, [[Қырым|Қырымдағы]] соғыс ісіне, [[Волгоград|Сталинградтағы]] шайқасқа қатысты репортаждары жарық көрді. [[1942 жыл|1942 жылы]] [[Известия|«Известия»]] газетімен байланысы үзілген. Ол оның айып батальонына жіберілуіне себеп болды. [[1943 жыл|1943 жылы]] [[4 қаңтар|4 қаңтарда]] аяғын ауыр жаралаған, бірақ ампутацияны жасамауға мүмкіндік туды. Госпитальдарда [[1944 жыл|1944 жылға]] дейін емделіп, «На разгром врага» газетінің фотокорреспонденті ретінде қайтадан майданға аттанды. === Соғыстан кейнгі жылдар === Айып ботольонында жұмыс істеуі, космополитизмге қарсы күрес жүргізілген уақытта шығу тегі еврей болуы фотографқа  жұмыс табуға кедергі болды. «Огонек » газетінің басты редакторы - Алексей Сурков оны жұмысқа қабылдады. [[1965 жыл|1965 жылдан]] бастап, журналдың фотобөлімін басқарып,сол жерде өмірінің соңына дейін қызмет атқарды. [[1950 жыл|1950]]-[[1960 жыл|1960]] жылдары шығармашылығы аса танымал болды. Осы кезде сурет әуесқойлары көптеген шығарылмаған соғыс фотосуреттерін көріп, түсіріліп алынған ерліктерді, өлімдерді, соғыстың қиышылықтарын, мұңын жеткізгенін жоғары бағалады. Дмитрий Бальтерманц шетелде де әйгілі бола бастаған. Жеке көрмелері [[Лондон|Лондонда]]([[1964 жыл|1964]]) және [[Нью-Йорк|Нью-Йоркта]]([[1965 жыл|1965]]) орын алып, оның дүниежүзінде атын шығаруға түрткі болды. [[1977 жыл|1977 жылы]] Планета баспасы Дмитрий Бальтерманцтың таңдамалы 100 фотосуреті 20000 дана таралымымен альбомын шығарды. == Жеке көрмелері == [[1975 жыл|1975]] - «Дмитрий Бальтерманц. Люди и События». [[Мәскеу]]. [[2004 жыл|2004]] - «Dmitri Baltermants. Images of The Soviet Union». Hatton Gallery, Colorado State University. [[Форт Коллинс (Колорадо)|Fort Collins]]. [[Америка Құрама Штаттары|USA]]. [[2005 жыл|2005]] - «Дмитрий Бальтерманц». [[Мәскеу]] фотосурет үйі. [[2012 жыл|2012]] - «РЕТРОСПЕКТИВА». Мультимедиа Арт Музейі, [[Мәскеу]]. == Сілтемелер == * [http://baltermants.ru/#/ Сайт, посвященный биографии, творчеству и наследию фотографа] * [https://club.foto.ru/classics/36/ Жизнь и творчество] * [http://2002.novayagazeta.ru/nomer/2002/56n/n56n-s28.shtml Новая газета о творчестве Дмитрия Бальтерманца] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929111149/http://2002.novayagazeta.ru/nomer/2002/56n/n56n-s28.shtml |date=2007-09-29 }} * [https://web.archive.org/web/20161018162132/http://cameralabs.org/10397-sovetskaya-istoriya-v-fotografiyakh-legendarnogo-dmitriya-baltermantsa Советская история в фотографиях легендарного Дмитрия Бальтерманца] * [https://expert.ru/expert/2012/29/zhizn-s-ogonkom/ Жизнь с огоньком] * [https://club.foto.ru/classics/life/36/ Дмитрий Бальтерманц - Жизнь и творчество] [[Санат:Фотографтар]] [[Санат:КСРО фотографтары]] [[Санат:Журналистер]] [[Санат:КСРО журналистері]] fjj4etogf27y7f9ztl32omoeoshsos3 Густав Веттерстрём 0 626499 3056915 2953911 2022-08-02T19:40:42Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Густав Веттерстрём |туған күні = 15.10.1911 |туған жері = |қайтыс болған күні = 16.11.1991 |азаматтығы = {{flagicon|Швеция|20px}} [[Швеция]] |бойы = 176<ref name="WorldFootball">{{cite web|url=http://www.worldfootball.net/spieler_profil/gustav-wetterstroem/|title=Gustav Wetterström|author=|date=|work=|publisher=''WorldFootball''|accessdate=2011-01-27|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/696I4Fzux?url=http://www.worldfootball.net/spieler_profil/gustav-wetterstroem/|archivedate=2012-07-12}}</ref> |позиция = шабуылшы |клубтары = {{футбол карьерасы|1932—1938|{{flagicon|Швеция|20px}} [[Слейпнер (футбол клубы)|ИК Слейпнер]]|? (?)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы|1934—1938|{{Футбол|Швеция}}|7 (7)}} }} '''Густав Веттерстрём''' ({{lang-sv|Gustav Wetterström}}; {{туғанкүні|15|10|1911}} — {{қайтысболғанкүні|16|11|1991}}) — швециялық футболшы, шабуылшы. [[Швеция Ұлттық футбол құрамасы]] сапында 1938 жылғы әлем чемпионатына қатысқан. 1938 жылғы әлем чемпионатының ширек финалында Куба құрамасының қақпасына үш гол соқты. Бұл ойында Швеция 8:0 есебімен жеңіске жетті. Бүкіл карьерасында бір ғана клубта — "ИК Слейпнер" командасында доп тепті. == Жетістіктері == === Командалық === * Швеция чемпионы: 1937/38 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == *[https://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=59912/index.html Футболшының профилі]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111220002511/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=59912/index.html |date=2011-12-20 }} [[Санат:Швеция футболшылары]] [[Санат:Швеция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] el88wvckvm319wo6gf55aoaog1tuc3f Бурхан Саргын 0 626526 3056809 2950615 2022-08-02T13:14:44Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |есімі = Бурхан Саргын |туған күні = 11.2.1929 |туған жері = {{туғанжері|Анкара|Анкарада}}, [[Түркия]] |азаматтығы = {{flagicon|Түркия|20px}} [[Түркия]] |бойы = 172<ref name="WorldFootball">{{cite web|url=http://www.worldfootball.net/spieler_profil/sargin-burhan/|title=Sargin Burhan|author=|date=|work=|publisher=''WorldFootball''|accessdate=2011-02-03|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/697c7n7Ok?url=http://www.worldfootball.net/spieler_profil/sargin-burhan/|archivedate=2012-07-13|deadlink=no}}</ref> |салмағы = 72<ref name="WorldFootball" /> |позиция = шабуылшы |қазіргі клуб = ''карьерасын аяқтады'' |клубтары = {{футбол карьерасы|1946—1951|{{flagicon|Түркия|20px}} [[Хаджеттепе (футбол клубы)|Хаджеттепе]]|? (?) |1951—1961|{{flagicon|Түркия|20px}} [[Фенербахче (футбол клубы)|Фенербахче]]|176 (112)}} |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы|1953—1954|{{Футбол|Түркия||20px}}|8 (7)}} }} '''Бурхан Саргын'''<ref>http://www.worldfootball.net/spieler_profil/sargin-burhan/</ref> ({{lang-tr|Burhan Sargın}}; [[12 ақпан]] [[1929 жыл]], [[Анкара]], [[Түркия]]) — түрік футболшысы, шабуылшы. [[Футболдан 1954 жылғы әлем біріншілігі|1954 жылғы әлем чемпионатына]] қатысып, [[Корея Республикасы Ұлттық футбол құрамасы|Корея құрамасының]] қақпасына үш гол соқты. Әлем чемпионатынан соң құрама сапында бір ғана ойын өткізді. == Жетістіктері == ; «Фенербахче» * Түркия чемпионы (2): 1959, 1960/61 * Түркия чемпионатының күміс жүлдегері: 1959/60 * Ыстанбұл Лига кубогы (3): 1953, 1957, 1959 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == *[https://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=47074/index.html Статистикасы]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120206100840/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=47074/index.html |date=2012-02-06 }} [[Санат:Түркия футболшылары]] [[Санат:Түркия Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Фенербахче ФК ойыншылары]] ffvfqjk4gqij74k7sah8fx1f0xgt878 Бірлік (Қармақшы ауданы) 0 631390 3056832 2913441 2022-08-02T13:43:44Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Бірлік |сурет = |әкімшілік күйі = |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =45 |lat_min = 13|lat_sec = 24 |lon_deg =64|lon_min = 08|lon_sec =06 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Қызылорда облысы |кестедегі облыс = Қызылорда облысы{{!}}Қызылорда |ауданы = Қармақшы ауданы |кестедегі аудан = Қармақшы ауданы{{!}}Қармақшы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Үшінші интернационал ауылдық округі{{!}}Үшінші интернационал |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны =0 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Бірлік}} '''Бірлік''' — [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]], [[Үшінші интернационал ауылдық округі]] құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратлыған. == Географиялық орны == Аудан орталығы - [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы кенті]]нен оңтүстікке қарай 28 км жерде. == Халқы == [[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 132 адам (73 ер адам және 59 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы тұрғылықты тұрғындары болмады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf |date=2013-05-13 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қармақшы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Қармақшы ауданының таратылған елді мекендері]] oxhj9te1ixzxzxvy7351lvme2b1i2qv Гүлнар Сәрсенова 0 634306 3056948 2742110 2022-08-02T21:44:02Z EmausBot 5055 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Гүлнар Болатқызы Сәрсенова]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Гүлнар Болатқызы Сәрсенова]] i5ohpl0vu0f54dy2aftlcaeb81sbdvr Донецк облысы 0 636056 3056937 2900491 2022-08-02T21:36:48Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік|lat_dir=N|lat_deg=48.14|lat_min=|lat_sec=|lon_dir=E|lon_deg=37.74|lon_min=|lon_sec=|Карта=Donetsk in Ukraine (claims hatched).svg|Аббревиатура=|ISO=UA-14|FIPS=}} '''Донецк облысы''' ( {{Lang-uk|Доне́цька о́бласть}} ) - [[Украина|Украинаның]] оңтүстік-шығысындағы облыс. Ол [[1932 жыл|1932 жылы]] [[2 шілде|2 шілдеде]] Бүкіл Украиналық ОСК қаулысымен құрылды. 1932 жылдың 17 шілдесінен 1961 жылдың 9 қарашасына дейін ол '''Сталин облысы''' деп аталды. Ол өзінің соңғы шекарасын 1938 жылы 3 маусымда, Ворошиловград облысы құрамынан бөлінген кезде алды <ref>{{Cite web|url=http://police.dn.ua/news/view/donechchani-pidtrimuyut-politsiyu-vlasniki-mariupolskoi-kavyarni-doluchilisya-do-ruhu-tonka-sinya-liniya|title=Донеччани підтримують поліцію: власники маріупольської кав’ярні долучилися до руху «Тонка синя лінія»|work={{URL|police.dn.ua}}|accessdate=2018-10-08|lang=uk}}</ref> . 2014 жылғы сәуірде Украинадағы саяси дағдарыстың ушығуы нәтижесінде Донецк халық республикасы болып жарияланды <ref name="S2">{{Cite web|url=https://slon.ru/world/chto_navoevali_na_donbasse_za_pervuyu_nedelyu_posle_vyborov-1107028.xhtml|title=Что навоевали в Донбассе за первую неделю после выборов|publisher=[[Slon.ru]]|date=2014-06-02|lang=ru}}</ref> <ref name="ЪВ">{{Cite web|url=http://kommersant.ru/doc/2481931|title=Самовооруженная республика|publisher=[[Коммерсантъ-Власть]]|date=2014-06-02|lang=ru}}</ref> . [[Донецк]] қаласымен бірге облыс аумағының бір бөлігі КХДР бақылауында болғандықтан, облыстық әкімшілік және облыстық Кеңес -[[Мариуполь|Мариуполда,]] көптеген мемлекеттік мекемелер Краматорскіде орналасқан. Облыстық мекемелер сонымен қатар Славянск, Мариуполь, Константиновка, [[Бахмут (Донецк облысы)|Бахмут]] және Мирноградта орналасқан. Облыс аумағының бір бөлігінде жергілікті өзін-өзі басқарудың арнайы тәртібі енгізілді. == Әкімшілік аумақтық құрылысы == Көбінесе көмір өнеркәсібі, қара металлургия және машина жасау басым. Тәуелсіз шахталар мен миналарды басқару: Елдің ең ірі экспорттық үлесі,%: Облыста Донецк көмір бассейнінің көптеген кәсіпорындары бар. Донбасс қорын игеру шығыстан батысқа қарай жүрді, сондықтан ең перспективті көмір кен орындары батыста ( Покровск, Доброполие, Угледар ) орналасқан. Антрацит облыстың шығыс аймақтарында ( Торез, Снежное, Шахтерск ) өндіріледі. Импорттың ел бойынша ең үлкен үлесі,%: == Географиясы == === Физикалық-географиялық орналасуы === Оңтүстік-батыста және батыста облыс Украинаның Днепропетровск және Запорожье облыстарымен, солтүстік-батыста - Украинаның Харьков облысымен, солтүстік-шығыста - Украинаның Луганск облысымен, оңтүстік-шығыста - [[Ресей|Ресейдің]] Ростов облысымен, оңтүстіктен [[Азов теңізі|Азовскиймен]] жуылады. Облыстың солтүстіктен оңтүстікке дейінгі ұзындығы - 255 км, батыстан шығысқа қарай - 180 км. Облыстың шекараларының жалпы ұзындығы - 1526 км, оның ішінде: құрлық - 1376 км, теңіз - 140 км. Аймақтың ең биік жері - аты аталмаған биіктігі 336 м, Дебальцевтегі №3 платформа және метеорологиялық платформаның жанында орналасқан; ең төменгі жер (.40,4 м) - Азов теңізіндегі су деңгейі. [[2015 жыл|2015]] [[1 сәуір|жылғы 1 сәуірдегі]] жағдай бойынша облыс халқы 4 288 258 адамды құрады <ref>[http://donetskstat.gov.ua/region/detailed/chyselnist-naselennia-za-otsinkoiu/20150401/ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 квітня 2015 року]</ref> (бұл 2014 жылдың 1 қыркүйегінен 32 563 адамға аз). [[2015 жыл|2015]] [[1 қаңтар|жылғы 1 қаңтардағы]] жағдай бойынша облыстың 4,997,200 тұрғынының 3895,600 адамы (90,84%) қалалық жерлерде, ал 401,600 адам (9,16%) ауылдық жерлерде өмір сүрді <ref>[http://donetskstat.gov.ua/express/20150520035.doc Чисельність населення (за оцінкою) на 1 січня 2015 року]</ref> . Тұрақты халық саны - 4 284,4 мың адам, оның ішінде қала халқы - 3879,700 адам (90,55%), ауыл халқы - 404,700 адам (9,45%). Облыс орталығының тұрғындары 952 100 адамды құрады (облыс халқының 22,16%) . 2001 жылғы халық санағы бойынша, облыс халқының 74,9% -ы [[Орыс тілі|орыс тілін]] өз ана [[Орыс тілі|тілі]] деп атады. 1989 жылғы алдыңғы халық санағымен салыстырғанда, өздерін этникалық орыс деп санайтын адамдар санының азаюына қарамастан, бұл көрсеткіш 7,2 пайыздық тармаққа өсті. Өз кезегінде облыс тұрғындарының 24,1% [[Украин тілі|украин тілін]] ана [[Украин тілі|тілі деп]] санады, бұл алдыңғы санақ бойынша 6,5 пайыздық тармаққа аз. Санақ жүргізу кезеңінде ана тілі ретінде көрсетілген басқа тілдердің үлесі 1,7% -дан 1,0% -ға дейін төмендеді <ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/general/language/lugansk/ Всеукраїнський перепис населення 2001]</ref> . 2012 жылы мемлекеттік тіл саясатының негіздері туралы заң қабылданғаннан кейін [[орыс тілі]] аймақта аймақтық мәртебеге ие болды. 2018 жылғы 28 ақпанда заң конституциялық емес деп танылды және күші жойылды <ref name="CCU">[http://www.ccu.gov.ua/sites/default/files/docs/2-p_2018.pdf Рішення Конституційного суду України у справі за конституційним поданням 57 народних депутатів України щодо відповідності Конституції України (конституційності) Закону України «Про засади державної мовної політики»]</ref> . == Халық саны == [[Сурет:Donetsk_dynamics.png|нобай|330x330 нүкте| Қазіргі Донецк облысы аумағында халықтың этникалық және тілдік құрамының динамикасы ]] <div align="center"> {| style="margin: 0 2em 0 2em" | bgcolor="#CDC1C5" |<center> '''30,0 мыңнан астам халқы бар қалалық елді мекендер''' <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Мемстат бойынша <ref>[http://www.ukrstat.gov.ua/ Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2014 року», — Київ, Державна служба статистики України, 2014]</ref> <ref>При определении динамики народонаселения учитывалось изменение за период с января 2013 по январь 2014 года</ref> </center> |- | {| border="0" cellpadding="0" cellspacing="1" width="600" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" width="35%" | [[Донецк]] | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" width="15%" | ↘ 949.8 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Дружковка | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 59,6 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | [[Мариуполь]] | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 458.5 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" width="35%" | Харцызск | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" width="15%" | ↘ 58,6 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Макеевка | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 351.8 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Чистяково | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 57,0 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Хорливка | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 254.4 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Шахтерск | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 50.5 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Краматорск | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 162.8 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Мырноград | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 49.5 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Славянск | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 116,7 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Қарлы | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 48,0 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Енакеево | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 81.1 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Ясиноватая | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 35,7 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | [[Бахмут (Донецк облысы)|Бахмут]] | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 77,5 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | [[Авдеевка]] | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 35.1 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Константиновка | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 76.1 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Торецк | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 34,8 |- align="left" | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Покровск | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 64.5 | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;" | Доброполь | style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;" | ↘ 30.9 |} |} </div> === Тілдері === == Экономика == === Әкімшілік-аумақтық бөліну === Облыстың әкімшілік-аумақтық құрылымына облыстық бағыныстағы 28 қала және 18 аудан кіреді. Жалпы әкімшілік бірліктер (2014 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша <ref>[http://donetskstat.gov.ua/statinform/chisl_ruh3.php Количество административно — территориальных единиц в Донецкой области на 1 января 2014 года]</ref> ): * аудандар - 18, * қалалары ({{Lang-uk|міста, міські ради}}) - 52, ** оның ішінде облыстық маңызы бар қалалар - 28, * ауылдар, қалалық елді мекен ({{Lang-uk|селища, селищні ради}}) - 131, * ауыл ({{Lang-uk|села, сільські ради}}) - 1 118, * қалалардағы аудандар - 4 қалада 21. Донецк облысы - Украинаның ең ірі өнеркәсіптік аймағы, мемлекеттің өндірістік өнімінің шамамен 20% қамтамасыз етеді. Экономиканың негізгі салалары: көмір (Донбасс), металлургия, кокс, химия, ауыр машина жасау, құрылыс материалдары, электр энергиясы, көлік. === Кокс өнеркәсібі === === Өнеркәсіп === 1984 жылы облыста 12 (24-тен) бағдарламалық жасақтама компанияларына, өндірістік бірлестіктерге (қазір - Тау-химия комбинаты, мемлекеттік холдингтер мен мемлекеттік кәсіпорындар, мемлекеттік кәсіпорындар) біріктірілген 122 ірі механикаландырылған шахта (Украина КСР-нің 248 шахтасының) жұмыс істеді. Сонымен қатар, қайта құрудан кейінгі кезеңде кейбір шахталар бағдарламалық жасақтамадан бас тартты, кейінірек жалға беріліп, жекешелендірілді немесе мемлекеттің қолында қалды. ТМК және БК көмірі: Донецк облысының қалалары мен аудандары бойынша өнеркәсіп өнімінің көлемі 2014 ж. <ref>{{Cite web|url=http://donoda.gov.ua/?lang=ru&sec=04.01.03.03&iface=Public&cmd=view&args=id:22484|deadlink=yes|title=Сводный рейтинг городов и районов области по уровню социально-экономического развития за 9 месяцев 2014 года (рассчитано из 9 месяцев 2014 года)}}</ref> . === Қара металлургия === * Ильич атындағы Мариуполь металлургиялық зауыты - «Метинвест» холдингінің құрамына кіреді * «Азовсталь» темір-металлургия зауыты ( [[Мариуполь]] ) - «Метинвест» холдингінің құрамына кіреді ** оның ішінде [[2005 жыл|2005]] жылдан [[2005 жыл|бастап]] - Мариуполь кокс-химия зауыты («Маркогим») * Энакиево металлургиялық зауыты - Metinvest холдингінің құрамына кіреді ** соның ішінде Макеевский филиалы - 2000 ж. басында жойылған С.Макеевский металлургиялық зауытының бөлігі М. Киров * Донецк металлургиялық зауыты ( Донецксталды қосқанда) - Донецксталь холдингінің құрамындағы металлургиялық зауыт * Харцызск құбыр зауыты - Metinvest холдингінің құрамына кіреді * Куйбышев атындағы Краматорск металлургиялық зауыты - [[2012 жыл|2012]] жылдың соңынан банкроттыққа ұшырады * Донецк металл прокаты зауыты * Константиновский темір құю (бұрынғы М. атындағы металлургия зауыты). Б. Фрунзе) - жұмыс істемейді * Куйбышев атындағы Макеев құбырлары құю зауыты жұмыс істемейді === автомобиль === * Авдеев кокс-химия зауыты - Метинвест холдингінің құрамына кіреді * Ясинов кокс-химия зауыты - Донецкстал құрамында * Макеев кокс-химия зауыты - Донецксталдың құрамында * Енаевский кокс химиясы * Донецк кокс-химиялық зауыты ( Донецккокс ) * Дзержинский кокс зауыты * Горловка кокс-химия зауыты - жұмыс істемейді * Краматорск кокс-химия зауыты - жұмыс істемейді === Көмір өнеркәсібі === Аймақтың негізгі су жолы - [[Северский Донец|Северский Донец өзені]] . [[Азов теңізі|Азов теңізінің]] порты - [[Мариуполь]] қаласы. # Артёмуголь ( Горловка қаласы) # Dobropolyeugol (қала Dobropole ) - құрамында ДТЭКа # Донецкуголь ( [[Донецк]] қаласы) # Донуголь ( [[Донецк]] қаласы) # Красноармейскуголь ( Мирноград қаласы) # Макеевуголь ( Макеевка қаласы) # Қазан көмірі ( Киров қаласы) # Орджоникидзеуголь ( Енаево қаласы) # Selidovugol (қала Selidovo ) # Snezhnoeantratsit (қала қарлы ) # Торезантратит ( Торез қаласы) # Toretskugol (қала Toretsk ) # Shahtorskantratsit (қала кеншілері ) # № 17-17бис шахтасы # № 4-21 шахтасы (бұрынғы Петровская шахтасы, [[Донецк]] қаласы) # «Бутовка-Донецк» шахтасы ( [[Донецк]] қаласы) # «Капитал» шахтасы ( [[Донецк]] қ.) # «Комсомолец Донбасс» шахтасы ( Кировское қаласы) - ДТЭК құрамында # «Красноармейская-Западная» шахтасы ( Удачное кенті, Покров ауданы ) # « Краснолиманская » шахтасы ( Родинск қаласы, Покровск қаласы) # Оларға менікі. Мәскеудің Әулие Матронасы ( Торецк қаласы) # «Октябрь» шахтасы ( [[Донецк]] қ.) # «Рассыпнянская» шахтасы ( Рассыпное қаласы, Торез қаласы) # «Южнодонбасская №1» шахтасы ( Угледар қ.) # «Южнодонбасская № 3» шахтасы (Угледар қаласы) # Гаевой атындағы шахта ( Горловка қ.) # Засядко атындағы шахта ( [[Донецк]] қаласы) # Поченков атындағы шахта ( Макеевка қаласы) # «Кировское» кен басқармасы (Кировское қ.) # Скочинский атындағы шахта (Донецк қаласы) # === Сыртқы сауда <ref>[http://donetskstat.gov.ua/statinform1/zed_balans4.php Географічна структура зовнішньої торгівлі товарами за 2014 рік]</ref> === 2014 жылы экспорт 8,4 миллиард долларды құрады (Украинаның жалпы санының 15,6%), импорт - 2,1 млрд (3,9%). Донецк облысында темір жол мемлекеттік әкімшілігі «Ukrzaliznytsia » және байланысты Донецк темір . [[2015 жыл|2015]] жылдың қаңтар айының ортасынан бастап Украинаның бақылауындағы Донецк облысының солтүстік бөлігіне оңтүстік теміржол, оңтүстік бөлігінде Днепр және Донецк темір жолымен КХДР басқаратын аумақ қызмет етті. Италия - 15,4, Ресей - 13,3, Түркия - 10,4, Египет - 8,2, Сауд Арабиясы - 4,1. Ресей - 31,1, АҚШ - 12,2, Литва - 7,1, Қытай - 6,4, Германия - 6,2. == Транспорт == === Су === Донецк облысының аумағында: <ref>Атлас «Автомобильные дороги» — Россия, страны СНГ, Прибалтика, 2006 г.</ref> * автожол E  40 ; * автожол E  50 ; * автожол E  58 . === Теміржол === == Дереккөздер == {{Дереккөздер|2}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.donoda.gov.ua/ Донецк облыстық мемлекеттік әкімшілігінің ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121201110508/http://www.donoda.gov.ua/ |date=2012-12-01 }} * [https://web.archive.org/web/20130307083452/http://www.citylife.donetsk.ua/ Донецк қаласына туристер мен келушілер үшін ресми нұсқаулық] * [http://maps.vlasenko.net/ukraine-region/donetska.html Украина картасынан елді мекендерді іздеңіз] * [http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/6/ Донецк облысының пошта индексінің анықтамалығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080421190516/http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/6/ |date=2008-04-21 }} * [http://www.dkr.com.ua/ Донецк байланыс ресурсы] [[Санат:Донецк облысы]] jqdntmimnaljyfox64nxcij96kw1kfa Дмитрий Львович Ортенберг 0 636555 3056932 2814049 2022-08-02T21:21:25Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=наурыз 2020}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Ортенберг Дмитрий Львович''' ([[1885]] - [[1941]] жылдан кейін) - ресейлік және кеңестік [[геолог]] және тау-кен инженері, елдегі магнитометриялық зерттеулердің бастамашыларының бірі, Геолкомның [[Мәскеу]] өкілдігінің басшысы. == Өмірбаяны == Дмитрий Львович Ортенберг [[1885]] жылы Харьков губерниясында дүниеге келген. Харьков технологиялық институтында оқыды ([[1907]] жылға дейін), оны аяқтамай, шетелде оқуын жалғастырды. Ол Леобендегі ([[Аустрия]]-[[Венгрия]]) тау-кен академиясында оқыды, [[1911]] ж. Бітіріп, [[1911]]-[[1912]] жж. Мюнхен университетінде «тау-кен өндірісінің микроскопиясы» бойынша тәжірибеден өтті. Ресейге оралғаннан кейін ол Геолкомнан жұмыс табуға тырысты, бірақ нәтиже шықпады, [[1913]] жылы Лисичанскідегі көмір шахтасында инженер болып жұмысқа орналасты. Сол жылы ол В.И.Вернадскийге жүгініп, жұмыс табуға көмек сұрады, хат АКК-да сақталды. Кейін ол Оралда жұмыс істеді, ол жерде магнитометрияға қызығушылық пайда болды және 1916 жылы 30 сәуірде Орал табиғи тарихын ұнатушылар қоғамы жиналысында «магниттік кендерді іздеудің жаңа әдісі туралы» баяндама жасады. «Зауральский край» газеті «спикер тыңдаушыларды магниттік темір кенінің тереңдігі мен қалыңдығын анықтауға болатын« магнитометр »жаңа аппаратымен таныстырды» деп жазды. Баяндамашы құрылғы мен сызбаларды көрсетті. Ортенбергтен кейін қарсыластар сөз сөйледі. Пікірталас түнгі 12-ге дейін созылды ». [[1919]] жылы 26 қазанда ол Орал тау-кен институтына конкурстан өтіп, [[Орал]] аймақтық бөлімінің инспекторы болып жұмыс істей отырып, магнитометрия бойынша доцент атағын алады. [[1920]] жылы 30 сәуірде УГИ Геологиялық барлау бөлімі Кеңесінің отырысында ол магнитометрия курсын оқыту нәтижелері туралы мәлімдеме жасады. Кеңес мүшелері Ортенбергтің жұмысын мақұлдады және оны «Тиберг-Тален магнитометрін қолдану арқылы магниттік рудаларды іздеу туралы практикалық эссе» деп жариялауға шешім қабылдады. Сонымен қатар, Кеңес оған Швецияға іссапармен баруды, магнитометрия мен электрометрияны қолдану бойынша тәжірибелерді зерделеуді, жазда [[Мәскеу]]ге Курск магниттік аномалиясы (КМА) аймағындағы геофизикалық зерттеулердің нәтижелерімен таныстыруды қажет деп санады. [[1920]] жылдан бастап - Мәскеуде, Мәскеу тау-кен академиясының геологиялық барлау бөлімінің пайдалы қазбаларды іздеу және барлау кафедрасының оқытушысы, доцент. Мен интеллект курсында сабақ бердім. [[1921]] жылы магнитометрия маманы ретінде профессор Г.В. Ключанскиймен бірге Мәскеу тау академиясының Курск магниттік аномалиясын зерттеу жөніндегі комиссия құрамына кірді. В.А.Костициннің естеліктеріне сәйкес, Г.В.Ключанскиймен және Жоғарғы [[экономика]]лық кеңестің тау-кен басқармасының өкілі Кисельников П.П.Лазаревпен және А.Д.Архангельскиймен қақтығысқан.<ref>[http://Д.%20Л.%20Ортенберг%20в%20проекте%20«Открытый%20список» Д. Л. Ортенберг в проекте «Открытый список»]{{Deadlink|date=August 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[1920]] жылдардың аяғында Жоғарғы экономикалық кеңестің тау-кен өнеркәсібінің ғылыми-техникалық кеңесінде аға инженер, Геолкомның Мәскеу өкілдігінің басшысы болды. Ол Мәскеуде мына мекен-жайда тұрған: Малы Кисловский тұйық көшесі, д. 5. [[1928]] жылы 13 желтоқсанда Геологиялық комитетте революцияға қарсы және тыңшылық ұйымға қатысы бар деген айыппен қамауға алынды («Геолком ісі»). Ол кінәсін мойындамады. ОГПУ коллегиясының қаулысымен [[1929]] ж. 9 тамызда Өнер бойынша сотталған. 58, 7-ден 3 жылға дейін [[Сібір]]ге жер аударылды. ОГПУ коллегиясының [[1931]] жылғы 23 қазандағы шешімімен ол Қазақстанға қалған мерзімге Алмалыкстройда жұмыс істеуге жіберілді. Қуғын-сүргін мерзімін өтеген соң, [[1932]] жылғы 2 қаңтардағы коллегияның шешімімен ол 12 пунктте және Орал аймағында тұру құқығынан айырылды. «Қазақстанға қосылуымен» 3 жылға. Бұл шешім [[1932]] жылы 5 қаңтарда еркін тұру құқығын ауыстырумен жойылды.<ref>[http://Д.%20Л.%20Ортенберг%20в%20проекте%20«Репрессированные%20геологи» Д. Л. Ортенберг в проекте «Репрессированные геологи»]{{Deadlink|date=August 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[1941]] жылдың қазан айында оған № 526088 (Мәскеу облысының ЮНКВД) ісі бойынша айып тағылды, содан кейін Д. Л. Ортенберг туралы ақпарат жоқ. == Таңдамалы шығармалар == * 1923 және 1924 жылдардағы магнитометриялық түсірілім деректері бойынша Ортенберг Д. Л. : 5 карточкамен. - М.-Л .: Геол. Баспа үйі, 1930 ж. * Кен орындарын іздеу және барлау / Per. 2-ші ағылшын тілінен ред. мүйіз Ing. Д. Л. Ортенберг; Өңдеуде және бұрын. проф. A. I. Гиммельфарба. - М.-Л.: OGIZ - Мемлекет. ғылыми-техникалық Баспа үйі, 1931. == Дереккөздер == [[Санат:1885 жылы туғандар]] 0eiuzl1wr80gy7fcgglfo74wim4iksm ТМД мемлекет басшыларының кеңесі 0 650525 3056802 2820638 2022-08-02T12:14:57Z Malik Nursultan B 111493 wikitext text/x-wiki '''ТМД мемлекет басшыларының кеңесі''' — [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД-ға]] қатысушы мемлекеттердің барлық басшылары кіретін [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]]ның жоғары органы. Кеңесте ТМД [[жарғы]]сының өзгерістерімен және ТМД органдары құрылымының өзгеруі мәселелері қозғалады. Кеңес жиналысы жыл сайын өткізіледі. Кеңес шешімі тек жалпы келісіммен қабылданады, бірақ кеңес қатысушыларының шешімді талқылаудан бас тартуға құқығы бар. [[1991 жыл]]ы құрылған.<ref> https://www.akorda.kz/kz/events/international_community/foreign_visits/memleket-basshysy-tmd-ga-mushe-elder-basshylarynyn-kenesine-katysty</ref> == Кеңес құрамы == {| class="wikitable sortable" |+ |- ! Мемлекет !! Өкілі !! Лауазымы !! Өкілеттіктерінің басталуы |- | '''{{UZB}}''' || '''[[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев]]''' || '''ТМД мемлекет басшылары кеңесінің төрағасы'''. [[Өзбекстан президенті]] || [[14 желтоқсан]] [[2016 жыл|2016 ж.]] |- | {{AZE}} || [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев]] || [[Әзірбайжан президенті]] || [[31 қазан]] [[2003 жыл|2003 ж.]] |- | {{ARM}} || [[Армен Варданович Саргсян]] || [[Армения президенті]] || [[9 сәуір]] [[2018 жыл|2018 ж.]] |- | {{BLR}} || [[Александр Григорьевич Лукашенко]] || [[Беларусь президенті]] || [[20 шілде]] [[1994 жыл|1994 ж.]] |- | {{KAZ}} || [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев]] || [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]|| [[20 наурыз]] [[2019 жыл|2019 ж.]] |- | {{KGZ}} || [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров]]|| [[Қырғызстан президенті]]|| [[28 қаңтар]] [[2021 жыл|2020 ж.]] |- | {{ту|Молдова}} [[Молдова]] || [[Игорь Николаевич Додон]] || [[Молдова президенті]] || [[23 желтоқсан]] [[2016 жыл|2016 ж.]] |- | {{RUS}} || [[Владимир Владимирович Путин]] || [[Ресей президенті]]|| [[7 мамыр]] [[2012 жыл|2012 ж.]] |- | {{TJK}} || [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон]] || [[Тәжікстан президенті]] || [[16 қараша]] [[1994 жыл|1994 ж.]] |- | {{TKM}} || [[Құрбанқұлы Мәлікқұлыұлы Бердімұхамедов]] || [[Түрікменстан президенті]] || [[14 ақпан]] [[2007 жыл|2007 ж.]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://e-cis.info/index.php?id=19 ТМД интернет порталы] {{ТМД}} [[Санат:ТМД]] f23o16tpcai2q3tgzty9decj008qnc3 Баскетболдан Азия кубогы 0 666783 3056878 2919472 2022-08-02T16:16:03Z Kas77777 100404 wikitext text/x-wiki {{infobox football tournament | founded = 1960 | logo = | pixels = | region = Халықаралық ([[FIBA Asia]]) | number of teams = 16 | current champions = {{AUS}} (1-ші рет) | most successful team = {{CHN}} (16 рет) | website = [https://http://www.fiba.com/asia/ http://www.fiba.com/asia] | current = [[Баскетболдан Азия Кубогы 2022]] }} '''Баскетболдан Азия Кубогы''' ({{Lang-en|FIBA Asia Cup}}) — [[Азия Баскетбол Конфедерациясы]]мен өткізілетін құрамалар арасындағы басты [[баскетбол]] турнирі. Азия Кубогы [[1960 жыл]]дан бастап әр төрт жылда бір рет өткізіліп тұрады. Басқаларынан көбірек, он алты рет кубокты [[Қытай Ұлттық баскетбол құрамасы|Қытай құрама командасы]] жеңді. == Жеңімпаздары және жүлдегерлері == {| border=1 style="border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center" cellpadding=3 cellspacing=0 width=100 % |- bgcolor=#C1D8FF !rowspan=2 width=5 %|Жыл !rowspan=2 width=10 %|Өткізілу орны !width=1 % rowspan=36 bgcolor=ffffff| !colspan=3|Финалдық матч !width=1 % rowspan=36 bgcolor=ffffff| !colspan=3|Қола үшін матч |- bgcolor=#EFEFEF !width=15 %|Алтын !width=8 %|Есеп !width=15 %|Күміс !width=15 %|Қола !width=8 %|Есеп !width=15 %|4-ші орын |- align=center bgcolor=#F5FAFF |- bgcolor=#F5FAFF |[[1960]] |{{PHI}} |'''{{PHI}}''' | |{{TPE}} |{{JPN}} | |{{KOR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1963]] |{{TPE}} |'''{{PHI}}''' |'''91:77''' |{{TPE}} |{{KOR}} | |{{THA}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1965]] |{{MYS}} |'''{{JPN}}''' | |{{PHI}} |{{KOR}} | |{{THA}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1967]] |{{KOR}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{IDN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1969]] |{{THA}} |'''{{KOR}}''' | |{{JPN}} |{{PHI}} | |{{TPE}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1971]] |{{JPN}} |'''{{JPN}}''' | |{{PHI}} |{{KOR}} | |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1973]] |{{PHI}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{TPE}} | |{{JPN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1975]] |{{THA}} |'''{{PHI}}''' | |{{JPN}} |{{KOR}} | |{{IND}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1977]] |{{MYS}} |'''{{CHN}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{MYS}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1979]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' | |{{JPN}} |{{KOR}} | |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1981]] |{{IND}} |'''{{CHN}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{PHI}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1983]] |{{HKG}} |'''{{CHN}}''' |'''95:71''' |{{JPN}} |{{KOR}} |'''83:60''' |{{KWT}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1985]] |{{MYS}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{CHN}} | |{{MYS}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1987]] |{{THA}} |'''{{CHN}}''' |'''86:79''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''89:75''' |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1989]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''102:72''' |{{KOR}} |{{TPE}} |'''69:58''' |{{JPN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1991]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' |'''104:88''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''63:60''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1993]] |{{IDN}} |'''{{CHN}}''' |'''93:72''' |{{PRK}} |{{KOR}} |'''86:70''' |{{IRI}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1995]] |{{KOR}} |'''{{CHN}}''' |'''87:78''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''69:63''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1997]] |{{SAU}} |'''{{KOR}}''' |'''78:76''' |{{JPN}} |{{CHN}} |'''94:68''' |{{SAU}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1999]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' |'''63:45''' |{{KOR}} |{{SAU}} |'''93:67''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2001]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''97:63''' |{{LBN}} |{{KOR}} |'''95:94''' |{{SYR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2003]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''106:96''' |{{KOR}} |{{QAT}} |'''77:67''' |{{LBN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2005]] |{{QAT}} |'''{{CHN}}''' |'''77:61''' |{{LBN}} |{{QAT}} |'''89:77''' |{{KOR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2007]] |{{JPN}} |'''{{IRI}}''' |'''74:69''' |{{LBN}} |{{KOR}} |'''80:76''' |{{KAZ}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2009]] |{{CHN}} |'''{{IRI}}''' |'''70:52''' |{{CHN}} |{{JOR}} |'''80:66''' |{{LBN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2011]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''70:69''' |{{JOR}} |{{KOR}} |'''70:68''' |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2013]] |{{PHI}} |'''{{IRI}}''' |'''85:71''' |{{PHI}} |{{KOR}} |'''75:57''' |{{TPE}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2015]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''78:67''' |{{PHI}} |{{IRI}} |'''68:63''' |{{JPN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2017]] |{{LBN}} |'''{{AUS}}''' |'''79:56''' |{{IRI}} |{{KOR}} |'''80:71''' |{{NZL}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2022]] |{{IDN}} |'''{{AUS}}''' |'''75:73''' |{{LBN}} |{{NZL}} |'''83:75''' |{{JOR}} |} == Жалпы медальдар саны == {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- |- align=center |'''1'''||align=left|{{CHN}} |16||1||2||'''19''' |- |- align=center |'''2'''||align="left"|{{PHI}} |5||4||1||'''10''' |- |'''3'''||align=left|{{IRI}} |3||1||1||'''5''' |- |'''4'''||align="left"|{{KOR}} |2||11||12||'''25''' |- |'''5'''||align="left"|{{JPN}} |2||5||7||'''14''' |- |'''6'''||align="left"|{{AUS}} |1||0||0||'''1''' |- |'''7'''||align="left"|{{LBN}} |0||3||0||'''3''' |- |'''8'''||align="left"|{{TPE}} |0||2||2||'''4''' |- |'''9'''||align="left"|{{JOR}} |0||1||1||'''1''' |- |'''10'''||align="left"|{{PRK}} |0||1||0||'''1''' |- |'''11'''||align="left"|{{QAT}} |0||0||2||'''2''' |- |'''12'''||align="left"|{{SAU}} |0||0||1||'''1''' |- |} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.fiba.com/asia ФИБА Азия ресми сайты] [[Санат:Азия чемпионаттары]] [[Санат:Баскетбол]] p0qhh0ctnhpgvf4x1f5xisw1hqjrio2 3056879 3056878 2022-08-02T16:17:07Z Kas77777 100404 /* Жалпы медальдар саны */ wikitext text/x-wiki {{infobox football tournament | founded = 1960 | logo = | pixels = | region = Халықаралық ([[FIBA Asia]]) | number of teams = 16 | current champions = {{AUS}} (1-ші рет) | most successful team = {{CHN}} (16 рет) | website = [https://http://www.fiba.com/asia/ http://www.fiba.com/asia] | current = [[Баскетболдан Азия Кубогы 2022]] }} '''Баскетболдан Азия Кубогы''' ({{Lang-en|FIBA Asia Cup}}) — [[Азия Баскетбол Конфедерациясы]]мен өткізілетін құрамалар арасындағы басты [[баскетбол]] турнирі. Азия Кубогы [[1960 жыл]]дан бастап әр төрт жылда бір рет өткізіліп тұрады. Басқаларынан көбірек, он алты рет кубокты [[Қытай Ұлттық баскетбол құрамасы|Қытай құрама командасы]] жеңді. == Жеңімпаздары және жүлдегерлері == {| border=1 style="border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center" cellpadding=3 cellspacing=0 width=100 % |- bgcolor=#C1D8FF !rowspan=2 width=5 %|Жыл !rowspan=2 width=10 %|Өткізілу орны !width=1 % rowspan=36 bgcolor=ffffff| !colspan=3|Финалдық матч !width=1 % rowspan=36 bgcolor=ffffff| !colspan=3|Қола үшін матч |- bgcolor=#EFEFEF !width=15 %|Алтын !width=8 %|Есеп !width=15 %|Күміс !width=15 %|Қола !width=8 %|Есеп !width=15 %|4-ші орын |- align=center bgcolor=#F5FAFF |- bgcolor=#F5FAFF |[[1960]] |{{PHI}} |'''{{PHI}}''' | |{{TPE}} |{{JPN}} | |{{KOR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1963]] |{{TPE}} |'''{{PHI}}''' |'''91:77''' |{{TPE}} |{{KOR}} | |{{THA}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1965]] |{{MYS}} |'''{{JPN}}''' | |{{PHI}} |{{KOR}} | |{{THA}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1967]] |{{KOR}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{IDN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1969]] |{{THA}} |'''{{KOR}}''' | |{{JPN}} |{{PHI}} | |{{TPE}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1971]] |{{JPN}} |'''{{JPN}}''' | |{{PHI}} |{{KOR}} | |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1973]] |{{PHI}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{TPE}} | |{{JPN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1975]] |{{THA}} |'''{{PHI}}''' | |{{JPN}} |{{KOR}} | |{{IND}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1977]] |{{MYS}} |'''{{CHN}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{MYS}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1979]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' | |{{JPN}} |{{KOR}} | |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1981]] |{{IND}} |'''{{CHN}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{PHI}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1983]] |{{HKG}} |'''{{CHN}}''' |'''95:71''' |{{JPN}} |{{KOR}} |'''83:60''' |{{KWT}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1985]] |{{MYS}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{CHN}} | |{{MYS}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1987]] |{{THA}} |'''{{CHN}}''' |'''86:79''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''89:75''' |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1989]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''102:72''' |{{KOR}} |{{TPE}} |'''69:58''' |{{JPN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1991]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' |'''104:88''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''63:60''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1993]] |{{IDN}} |'''{{CHN}}''' |'''93:72''' |{{PRK}} |{{KOR}} |'''86:70''' |{{IRI}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1995]] |{{KOR}} |'''{{CHN}}''' |'''87:78''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''69:63''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1997]] |{{SAU}} |'''{{KOR}}''' |'''78:76''' |{{JPN}} |{{CHN}} |'''94:68''' |{{SAU}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1999]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' |'''63:45''' |{{KOR}} |{{SAU}} |'''93:67''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2001]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''97:63''' |{{LBN}} |{{KOR}} |'''95:94''' |{{SYR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2003]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''106:96''' |{{KOR}} |{{QAT}} |'''77:67''' |{{LBN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2005]] |{{QAT}} |'''{{CHN}}''' |'''77:61''' |{{LBN}} |{{QAT}} |'''89:77''' |{{KOR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2007]] |{{JPN}} |'''{{IRI}}''' |'''74:69''' |{{LBN}} |{{KOR}} |'''80:76''' |{{KAZ}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2009]] |{{CHN}} |'''{{IRI}}''' |'''70:52''' |{{CHN}} |{{JOR}} |'''80:66''' |{{LBN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2011]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''70:69''' |{{JOR}} |{{KOR}} |'''70:68''' |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2013]] |{{PHI}} |'''{{IRI}}''' |'''85:71''' |{{PHI}} |{{KOR}} |'''75:57''' |{{TPE}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2015]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''78:67''' |{{PHI}} |{{IRI}} |'''68:63''' |{{JPN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2017]] |{{LBN}} |'''{{AUS}}''' |'''79:56''' |{{IRI}} |{{KOR}} |'''80:71''' |{{NZL}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2022]] |{{IDN}} |'''{{AUS}}''' |'''75:73''' |{{LBN}} |{{NZL}} |'''83:75''' |{{JOR}} |} == Жалпы медальдар саны == {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- |- align=center |'''1'''||align=left|{{CHN}} |16||1||2||'''19''' |- |- align=center |'''2'''||align="left"|{{PHI}} |5||4||1||'''10''' |- |'''3'''||align=left|{{IRI}} |3||1||1||'''5''' |- |'''4'''||align="left"|{{KOR}} |2||11||12||'''25''' |- |'''5'''||align="left"|{{JPN}} |2||5||7||'''14''' |- |'''6'''||align="left"|{{AUS}} |2||0||0||'''2''' |- |'''7'''||align="left"|{{LBN}} |0||4||0||'''4''' |- |'''8'''||align="left"|{{TPE}} |0||2||2||'''4''' |- |'''9'''||align="left"|{{JOR}} |0||1||1||'''1''' |- |'''10'''||align="left"|{{PRK}} |0||1||0||'''1''' |- |'''11'''||align="left"|{{QAT}} |0||0||2||'''2''' |- |'''12'''||align="left"|{{SAU}} |0||0||1||'''1''' |- |||align="left"|{{NZL}} |0||0||1||'''1''' |} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.fiba.com/asia ФИБА Азия ресми сайты] [[Санат:Азия чемпионаттары]] [[Санат:Баскетбол]] c8op0ja5l0cjtnsdcku74snb0ujng8o 3056880 3056879 2022-08-02T16:18:58Z Kas77777 100404 wikitext text/x-wiki {{infobox football tournament | founded = 1960 | logo = | pixels = | region = Халықаралық ([[FIBA Asia]]) | number of teams = 16 | current champions = {{AUS}} (2-ші рет) | most successful team = {{CHN}} (16 рет) | website = [https://http://www.fiba.com/asia/ http://www.fiba.com/asia] | current = [[Баскетболдан Азия Кубогы 2022]] }} '''Баскетболдан Азия Кубогы''' ({{Lang-en|FIBA Asia Cup}}) — [[Азия Баскетбол Конфедерациясы]]мен өткізілетін құрамалар арасындағы басты [[баскетбол]] турнирі. Азия Кубогы [[1960 жыл]]дан бастап әр төрт жылда бір рет өткізіліп тұрады. Басқаларынан көбірек, он алты рет кубокты [[Қытай Ұлттық баскетбол құрамасы|Қытай құрама командасы]] жеңді. == Жеңімпаздары және жүлдегерлері == {| border=1 style="border-collapse:collapse; font-size:90%; text-align:center" cellpadding=3 cellspacing=0 width=100 % |- bgcolor=#C1D8FF !rowspan=2 width=5 %|Жыл !rowspan=2 width=10 %|Өткізілу орны !width=1 % rowspan=36 bgcolor=ffffff| !colspan=3|Финалдық матч !width=1 % rowspan=36 bgcolor=ffffff| !colspan=3|Қола үшін матч |- bgcolor=#EFEFEF !width=15 %|Алтын !width=8 %|Есеп !width=15 %|Күміс !width=15 %|Қола !width=8 %|Есеп !width=15 %|4-ші орын |- align=center bgcolor=#F5FAFF |- bgcolor=#F5FAFF |[[1960]] |{{PHI}} |'''{{PHI}}''' | |{{TPE}} |{{JPN}} | |{{KOR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1963]] |{{TPE}} |'''{{PHI}}''' |'''91:77''' |{{TPE}} |{{KOR}} | |{{THA}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1965]] |{{MYS}} |'''{{JPN}}''' | |{{PHI}} |{{KOR}} | |{{THA}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1967]] |{{KOR}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{IDN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1969]] |{{THA}} |'''{{KOR}}''' | |{{JPN}} |{{PHI}} | |{{TPE}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1971]] |{{JPN}} |'''{{JPN}}''' | |{{PHI}} |{{KOR}} | |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1973]] |{{PHI}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{TPE}} | |{{JPN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1975]] |{{THA}} |'''{{PHI}}''' | |{{JPN}} |{{KOR}} | |{{IND}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1977]] |{{MYS}} |'''{{CHN}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{MYS}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1979]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' | |{{JPN}} |{{KOR}} | |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1981]] |{{IND}} |'''{{CHN}}''' | |{{KOR}} |{{JPN}} | |{{PHI}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1983]] |{{HKG}} |'''{{CHN}}''' |'''95:71''' |{{JPN}} |{{KOR}} |'''83:60''' |{{KWT}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1985]] |{{MYS}} |'''{{PHI}}''' | |{{KOR}} |{{CHN}} | |{{MYS}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1987]] |{{THA}} |'''{{CHN}}''' |'''86:79''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''89:75''' |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1989]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''102:72''' |{{KOR}} |{{TPE}} |'''69:58''' |{{JPN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1991]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' |'''104:88''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''63:60''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1993]] |{{IDN}} |'''{{CHN}}''' |'''93:72''' |{{PRK}} |{{KOR}} |'''86:70''' |{{IRI}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1995]] |{{KOR}} |'''{{CHN}}''' |'''87:78''' |{{KOR}} |{{JPN}} |'''69:63''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[1997]] |{{SAU}} |'''{{KOR}}''' |'''78:76''' |{{JPN}} |{{CHN}} |'''94:68''' |{{SAU}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[1999]] |{{JPN}} |'''{{CHN}}''' |'''63:45''' |{{KOR}} |{{SAU}} |'''93:67''' |{{TPE}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2001]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''97:63''' |{{LBN}} |{{KOR}} |'''95:94''' |{{SYR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2003]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''106:96''' |{{KOR}} |{{QAT}} |'''77:67''' |{{LBN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2005]] |{{QAT}} |'''{{CHN}}''' |'''77:61''' |{{LBN}} |{{QAT}} |'''89:77''' |{{KOR}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2007]] |{{JPN}} |'''{{IRI}}''' |'''74:69''' |{{LBN}} |{{KOR}} |'''80:76''' |{{KAZ}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2009]] |{{CHN}} |'''{{IRI}}''' |'''70:52''' |{{CHN}} |{{JOR}} |'''80:66''' |{{LBN}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2011]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''70:69''' |{{JOR}} |{{KOR}} |'''70:68''' |{{PHI}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2013]] |{{PHI}} |'''{{IRI}}''' |'''85:71''' |{{PHI}} |{{KOR}} |'''75:57''' |{{TPE}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2015]] |{{CHN}} |'''{{CHN}}''' |'''78:67''' |{{PHI}} |{{IRI}} |'''68:63''' |{{JPN}} |- bgcolor=#F5FAFF |[[2017]] |{{LBN}} |'''{{AUS}}''' |'''79:56''' |{{IRI}} |{{KOR}} |'''80:71''' |{{NZL}} |- bgcolor=#D0E7FF |[[2022]] |{{IDN}} |'''{{AUS}}''' |'''75:73''' |{{LBN}} |{{NZL}} |'''83:75''' |{{JOR}} |} == Жалпы медальдар саны == {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- |- align=center |'''1'''||align=left|{{CHN}} |16||1||2||'''19''' |- |- align=center |'''2'''||align="left"|{{PHI}} |5||4||1||'''10''' |- |'''3'''||align=left|{{IRI}} |3||1||1||'''5''' |- |'''4'''||align="left"|{{KOR}} |2||11||12||'''25''' |- |'''5'''||align="left"|{{JPN}} |2||5||7||'''14''' |- |'''6'''||align="left"|{{AUS}} |2||0||0||'''2''' |- |'''7'''||align="left"|{{LBN}} |0||4||0||'''4''' |- |'''8'''||align="left"|{{TPE}} |0||2||2||'''4''' |- |'''9'''||align="left"|{{JOR}} |0||1||1||'''1''' |- |'''10'''||align="left"|{{PRK}} |0||1||0||'''1''' |- |'''11'''||align="left"|{{QAT}} |0||0||2||'''2''' |- |'''12'''||align="left"|{{SAU}} |0||0||1||'''1''' |- |||align="left"|{{NZL}} |0||0||1||'''1''' |} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.fiba.com/asia ФИБА Азия ресми сайты] [[Санат:Азия чемпионаттары]] [[Санат:Баскетбол]] lfyzmmce364sug67yhj1mpn1mkf8g9p PayPay 0 671827 3057038 2939486 2022-08-03T06:41:31Z Talgautb 91847 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы=PayPay Corporation |логотипі=Paypay logo.png |құрылды=[[15 маусым]], [[2018 жыл|2018]]; 3 жыл бұрын |орналасуы=[[Токио]], [[Жапония]] |өнімі=Електронды төлем жүйесі |басшы компания=Z Holdings |сайты=https://paypay.ne.jp/}} '''PayPay корпорациясы''' PayPay {{lang-ja|株式会社}} – электронды төлем қызметтерін дамытатын жапониялық компания. Ол 2018 жылы Z Holdings [[Холдинг|холдингтік компаниясы]] арқылы SoftBank Group және Yahoo Japan арасындағы бірлескен кәсіпорын ретінде құрылды. <ref>{{Cite news|author=Jacky Wong|title=How to Read Japan's Big Internet Merger|url=https://www.wsj.com/articles/how-to-read-japans-big-internet-merger-11573733813|work=Wall Street Journal|date=2019-11-14|accessdate=2020-11-15}}</ref> <ref name="Ito2021-05-16">{{Cite news|author=Ito|date=2021-05-16|title=Z Holdings' Margin Expansion to Be Slower Because of Increasing Costs; Revise FVE to JPY 500|url=https://www.morningstar.com/stocks/xtks/4689/quote|accessdate=2021-06-06}}</ref> 38 миллион пайдаланушысы бар PayPay - ең үлкен жапондық мобильді төлем қолданбасы. <ref name="Ito2021-05-16" /> 2018 жылдың қазан айынан бастап ол Үндістанда орналасқан Paytm төлем қызметі компаниясымен бірлесіп әзірленген QR коды мен штрих-код негізіндегі төлем қызметін бастады. <ref>{{Cite news|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=PayPay、バーコードを使った実店舗でのスマホ決済サービス「PayPay」を提供開始|url=https://www.nikkei.com/article/DGXLRSP492522_V01C18A0000000/|work=Nikkei Shinbun|date=2018-10-05|accessdate=2020-10-06}}</ref> Смартфон қолданбасынан пайдаланушылар банк шотын байланыстырады және PayPay аккаунтына ақша қосады. Сату орнындарында пайдаланушы QR кодын сканерлеу арқылы немесе кеңсе қызметкеріне смартфондағы штрих-кодты сканерлеу арқылы төлем жасайды. <ref>{{Cite news|title=SoftBank wants to burn money|url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-wants-to-burn-money|author=Suzuki|work=Nikkei Asia|date=2020-09-09|accessdate=2020-10-06}}</ref> == 2020 жылғы киберқауіпсіздік оқиғасы == 2020 жылдың 28 қарашасында Бразилияда пайда болған PayPay сервері бұзылды. PayPay операторының айтуынша, оның бүкіл пайдаланушы базасының жеке және қаржылық ақпараты бар сервер бұзылған. Компания конфигурациядағы кемшіліктер ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткізуге әкелгенін мойындады. Оқиға туралы кейін қызмет көрсетуші операторға хабарланып, алдын алу шаралары жүргізілді. <ref>{{Cite web|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2020/12/07/business/corporate-business/payment-service-paypay-hacked/|title=Payment service PayPay hacked|date=7 December 2020}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}}   [[Санат:Төлем жүйелері]] 8xy2ogo6g7exb3c25oyugpc9akrpian Дейв Тейлор 0 672125 3056924 2940313 2022-08-02T20:21:04Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |азаматтығы = {{байрақ|Жаңа Зеландия}} |толық аты = David Alexander Taylor }} '''Дейв Тэйлор''' ([[Ағылшын тілі|ағыл]]. ''Dave Taylor'') — жаңа Зеландиялық футболшы, [[ОФК Ұлттар кубогы 1973|1973 жылғы Океания чемпионы]]. == Карьерасы == [[Жаңа Зеландия Ұлттық футбол құрамасы]] сапында 1967-81 жылдары ойнап, 47 кездесуде 10 гол соқты<ref>https://web.archive.org/web/20090501185855/http://www.ultimatenzsoccer.com/NZRepSoccer/id1708.htm</ref>. "Маунт Веллингтон" клубы сапында бірнеше жыл (1972-76, 1980-81) ойнады. Одан бөлек "Бай Олимпик", "Курьер Рейнджерс" клубтарында доп тепкен. == Жетістіктері == * ОФК Ұлттары кубогы жеңімпазы: 1973 == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://timetravel.mementoweb.org/memento/20150905/http://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=58807/index.html Ғifa.com] {{бастама}} [[Санат:Жаңа Зеландия футболшылары]] [[Санат:Жаңа Зеландия Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Футболдан Океания чемпиондары]] 1cd83sg06t8cqfb2dmm92ft8kipmwi1 Атырау облысы мектептері 0 678500 3056923 3054630 2022-08-02T20:13:47Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Құрманғазы ауданы */ wikitext text/x-wiki == Атырау қалалық әкімшілігі == # № 1 [[Мағжан Жұмабай|Мағжан Жұмабаев]] (бұр. Ленин) орта мектебі ([[Атырау]])<ref name="Д1">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}</ref> # № 2 [[Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов|Жұмекен Нәжімеденов]] орта мектебі (Атырау)<ref name="Д1" /> # № 3 мектеп-гимназия (Атырау) # № 4 [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі (Атырау) # № 5 [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] орта мектебі (Атырау) # № 6 [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі (Атырау)<ref name="Д1" /> # № 7 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі (Атырау, Химпосёлок ы/а) # № 8 Өтешқали Атамбаев орта мектебі (Атырау) # № 9 [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі (Атырау) # № 10 [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі (Атырау) # № 11 [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау) # № 12 Фаина Досымова орта мектебі (Атырау) # № 13 Дүйсенғали Байбосынов мектеп-гимназиясы (Атырау) # № 14 [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]] орта мектебі (Атырау) # № 15 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Атырау) # № 16 Жапақ Қаражігітов мектеп-лицейі (Атырау) # № 17 мектеп-лицей (Атырау, Орталық ы/а) # № 18 [[Хиуаз Қайырқызы Доспанова|Хиуаз Доспанова]] (бұр. Крупская) орта мектебі (Атырау)<ref>{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000152|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарын қайта атау туралы|date=2018-04-03}}</ref> # № 19 [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Авангард-2 ы/а) # № 20 [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]] мектеп-лицейі (Атырау, Жилгородок ы/а) # № 21 [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі (Атырау) # № 22 [[Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|Әлия Молдағұлова]] орта мектебі (Атырау)<ref name="Д1" /> # № 23 [[Ахмет Байтұрсынұлы|Ахмет Байтұрсынов]] орта мектебі (Атырау, СМП-163 ы/а)<ref name="Д1" /> # № 24 орта мектеп (Атырау, Привокзальный-5 ы/а) # № 25 [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Ақсай (Атырау облысы)|Ақсай]]) # № 26 [[Сырым Датұлы|Сырым Датов]] орта мектебі ([[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]]) # № 27 [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, Привокзальный-3 ы/а) # № 28 орта мектеп (Атырау, Лесхоз ы/а) # № 30 мектеп-гимназия (Атырау) # № 31 мектеп-гимназия (Атырау, Атырау ы/а) # № 32 орта мектеп (Атырау, [[Көкарна (Атырау қалалық әкімдігі)|Көкарна]] ы/а) # № 33 [[Қасым Қайсенов]] орта мектебі (Атырау, Сарықамыс ы/а)<ref name="Д1" /> # № 34 көпбейінді мектеп-гимназия (Атырау, Алмагүл ы/а) # № 35 [[Хамит Ерғалиев]] мектеп-гимназиясы (Атырау, Өркен ы/а)<ref name="Д1" /> # № 36 мектеп-гимназия (Атырау, Мирас ы/а) # № 37 [[Салық Зиманов]] орта мектебі<ref>{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000785|title="Жалпы білім беретін № 37 орта мектеп" коммуналдық мемлекеттік мекемесіне Салық Зимановтың есімін беру туралы|date=2021-11-04}}</ref> (Атырау, Нұрсая ы/а) # № 38 мектеп-лицей (Атырау) # № 39 орта мектеп (Томарлы, Жұлдыз ы/а) # № 40 орта мектеп (Атырау, Нұрсая ы/а) # № 41 мектеп-гимназия (Атырау, Самал ы/а) # № 42 орта мектеп (Атырау, Береке ы/а) # Алмалы орта мектебі ([[Алмалы (Атырау облысы)|Алмалы]]) # [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Дамба (ауыл)|Дамбы]]) # [[Әліби Тоқжанұлы Жанкелдин|Әліби Жангелдин]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а) # Береке орта мектебі ([[Береке (Атырау облысы)|Береке]]) # Бесікті орта мектебі ([[Бесікті (ауыл)|Бесікті]]) # [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Бірлік (Атырау қалалық әкімдігі)|Бірлік]] ы/а) # [[Ғани Мұратбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а) # Еркінқала орта мектебі ([[Еркінқала]]) # [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Жаңаталап (Атырау облысы)|Жаңаталап]]) # [[Исатай Тайманұлы|Исатай Тайманов]] орта мектебі (Атырау, [[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]] ы/а) # [[Қайырғали Смағұлов]] орта мектебі ([[Томарлы]]) # [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Сәтбаев]] орта мектебі (Атырау, [[Геолог (ауыл)|Геолог]] ы/а) # [[Мақаш Шолтырұлы Бекмұхамедов|Мақаш Бекмұхамбетов]] (бұр. Абай) орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а)<ref name="Д1" /> # Марат Отаралиев орта мектебі (Атырау, [[Ақжайық (Атырау қалалық әкімдігі)|Ақжайық]] ы/а) # [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет Өтемісов]] орта мектебі ([[Ракуша]]) # [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі (Атырау, [[Балықшы кенті|Балықшы]] ы/а) # Талғайран негізгі мектебі ([[Талқайран|Талғайран]]) # [[Тауман Салықбайұлы Амандосов|Тауман Амандосов]] орта мектебі ([[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]) # [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі (Атырау, [[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]] ы/а) # [[Фариза Оңғарсынова]] орта мектебі ([[Қызыл балық (ауыл)|Қызылбалық]] ауылы) == Жылыой ауданы == # № 1 орта мектеп ([[Құлсары]]) # № 2 орта мектеп ([[Қосшағыл]]) # № 3 орта мектеп ([[Шоқпартоғай]]) # № 4 [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Тұрғызба (Жем ауылдық округі)|Тұрғызба]]) # № 5 [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі (Құлсары) # № 6 орта мектеп (Құлсары) # № 7 Есқайыр Халықов орта мектебі (Құлсары) # № 8 орта мектеп (Құлсары) # № 9 орта мектеп (Құлсары) # № 10 [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді]] орта мектебі ([[Ақкиізтоғай]]) # № 13 орта мектеп (Құлсары) # № 15 Сүлеймен Қарабалин орта мектебі (Құлсары) # № 16 [[Далабай Жазықбаев]] орта мектебі (Құлсары) # № 17 орта мектеп ([[Майкөмген]]) # № 18 [[Меңдекеш Сатыбалдиев]] орта мектебі (Құлсары) # № 19 орта мектеп (Құлсары) # № 20 орта мектеп (Құлсары) # № 21 орта мектеп (Құлсары) # № 22 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]]) # № 23 орта мектеп ([[Жаңа Қаратон]]) # Жылыой лицей-интернаты (бұр. № 24 мектеп-гимназия) (Құлсары) == Индер ауданы == # Аққала орта мектебі ([[Аққала (Атырау облысы)|Аққала]]) # [[Әбіш Кекілбайұлы]] (бұр. Гребенщик) орта мектебі ([[Ынтымақ (Атырау облысы)|Ынтымақ]])<ref name="Д3">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}</ref> # [[Боран Нысанбаев]] орта мектебі ([[Көктоғай (Атырау облысы)|Көктоғай]]) # Бөдене орта мектебі ([[Бөдене (Атырау облысы)|Бөдене]]) # Есбол орта мектебі (бұр. Кулагин ұлттық гимназиясы) ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]]) # [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]]) # Көктем орта мектебі ([[Индербор]]) # Қабижан Абаханов орта мектебі ([[Өрлік]]) # Қалам Есқалиев (бұр. Кулагин) орта мектебі ([[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]])<ref>{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1600000662|title=Атырау облысының кейбір мемлекеттік білім беру мекемелерін қайта атау туралы|date=2016-11-05}}</ref> # [[Махамбет Өтемісұлы|Махамбет]] орта мектебі ([[Жарсуат (Атырау облысы)|Жарсуат]]) # Мұқанғазы Сиранов орта мектебі ([[Елтай (Атырау облысы)|Елтай]]) # [[Мұрат Мөңкеұлы]] орта мектебі ([[Құрылыс (Атырау облысы)|Құрылыс]]) # [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Индербор]]) # [[Сәкен Сейфуллин]] орта мектебі ([[Индербор]]) # [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Индербор]]) == Исатай ауданы == # [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Аққыстау]]) # Аққыстау орта мектебі ([[Аққыстау]]) # Ғибатолла Мәсәлімов орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]]) # [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл]] (бұр. Чапаев) бастауыш мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]])<ref name="Д3">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}</ref> # Жаңа Жанбай бастауыш мектебі ([[Жаңа Жанбай]]) # Жасқайрат бастауыш мектебі ([[Жасқайрат (Исатай ауданы)|Жасқайрат]]) # Жұмабай Мырзағалиев орта мектебі ([[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]]) # [[Исатай Тайманұлы|Исатай]] орта мектебі ([[Исатай (Атырау облысы)|Исатай]]) # Қызылүй негізгі мектебі ([[Қызылүй (Атырау облысы)|Қызылүй]]) # Новобогат орта мектебі ([[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]]) # Өркен орта мектебі ([[Өркен (Атырау облысы)|Өркен]]) # Томан бастауыш мектебі ([[№17-темір жол айрығы (Атырау облысы)|17-разъезд]]) # [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Нарын) орта мектебі ([[Нарын (Атырау облысы)|Нарын]])<ref name="Д2">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}</ref> # Хамидолла Нәубетов орта мектебі ([[Жанбай]]) # [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Зинеден]]) == Құрманғазы ауданы == # № 80 бастауыш мектеп ([[Афанасьев (разъезд)|Афанасьев]] разъезі) # [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]) # Азғыр негізгі мектебі ([[Азғыр]]) # Ақкөл орта мектебі ([[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]]) # [[Аманкелді Үдербайұлы Иманов|Амангелді Иманов]] негізгі мектебі ([[Амангелді (Құрманғазы ауданы)|Амангелді]]) # [[Әбу Сәрсенбаев]] орта мектебі ([[Алға (Құрманғазы ауданы)|Алға]]) # Балқұдық орта мектебі ([[Балқұдық]]) # Батырбек бастауыш мектебі ([[Батырбек]]) # Бауыржан Бегалиев орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]) # [[Бауыржан Момышұлы]] орта мектебі ([[Асан (Атырау облысы)|Асан]]) # [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] (бұр. Гоголь) орта мектебі ([[Кудряшов]])<ref name="Д2">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000124|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет объектілеріне атау беру және қайта атау туралы|date=2020-03-19}}</ref> # Ғизат Алипов бастауыш мектебі (Ниетбай) # [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] орта мектебі ([[Жыланды (Атырау облысы)|Жыланды]]) # Еңбекші орта мектебі ([[Жұмекен]]) # [[Жұмекен Нәжімеденов]] негізгі мектебі ([[Ғизат Әліпов ауылы|Ғизат Әліпов]]) # [[Иван Васильевич Панфилов|Иван Панфилов]] орта мектебі ([[Жамбыл (Атырау облысы)|Жамбыл]]) # [[Қадыр Мырза Әлі|Қадыр Мырза Әли]] (бұр. Энгельс) орта мектебі ([[Сафоновка]])<ref name="Д2" /> # Қиғаш орта мектебі ([[Қиғаш (Атырау облысы)|Қиғаш]]) # Қоңыртерек бастауыш мектебі ([[Қоңыртерек]]) # [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] орта мектебі ([[Үштаған (Атырау облысы)|Үштаған]]) # Лабай орта мектебі ([[Жалғызапан]]) # [[Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Ломоносов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]) # [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|Мұхтар Әуезов]] орта мектебі ([[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]) # [[Нұғман Сәрсенұлы Манаев|Нұғыман Манаев]] орта мектебі ([[Орлы]]) # Нұржау орта мектебі ([[Нұржау]]) # [[Саттар Нұрмашұлы Имашев|Саттар Имашев]] орта мектебі ([[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік]]) # [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] орта мектебі ([[Көптоғай (Атырау облысы)|Көптоғай]]) # Сүйіндік орта мектебі ([[Сүйіндік (ауыл)|Сүйіндік]]) # [[Фариза Оңғарсынова]] (бұр. Крупская) орта мектебі ([[Котяевка]])<ref name="Д2" /> # Шәден Тұржанов бастауыш мектебі ([[Егінқұдық]]) # [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] орта мектебі ([[Жасталап (Алматы облысы)|Жасталап]]) # Шортанбай орта мектебі ([[Шортанбай (ауыл)|Шортанбай]]) # [[Ыбырай Алтынсарин]] орта мектебі ([[Хиуаз]]) # [[Юрий Алексеевич Гагарин|Юрий Гагарин]] орта мектебі ([[Приморье (Атырау облысы)|Приморье]]) == Қызылқоға ауданы == # № 2 орта мектеп ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]]) # № 9 орта мектеп ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]]) # № 75 бастауыш мектеп ([[Жантерек]]) # [[Берқайыр Сәлімұлы Аманшин|Берқайыр Аманшин]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]) # [[Ғабдол Сланов]] орта мектебі ([[Тайсойған (Атырау облысы)|Тайсойған]]) # Жамансор бастауыш мектебі ([[Жамансор]]) # Жаңашаруа орта мектебі ([[Қоныстану (Көздіқара ауылдық округі)|Қоныстану]]) # Кенбай орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]]) # Қарабау орта мектебі ([[Қарабау (Атырау облысы)|Қарабау]]) # Қаракөл орта мектебі ([[Қаракөл (Қызылқоға ауданы)|Қаракөл]]) # Миялы орта мектебі ([[Жангелдин]]) # Мұқыр орта мектебі ([[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]]) # Сағыз орта мектебі ([[Сағыз (ауыл)|Сағыз]]) # Тасқұдық бастауыш мектебі ([[Тасқұдық (Атырау облысы)|Тасқұдық]]) # Тасшағыл орта мектебі ([[Тасшағыл]]) # Тасым Жанұзақов бастауыш мектебі ([[Кенбай (Сағыз ауылдық округі)|Кенбай]]) # [[Халел Досмұхамедов]] орта мектебі ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]) # [[Шүкір Таңатарұлы Еркінов|Шүкір Еркінов]] орта мектебі ([[Жасқайрат (Қызылқоға ауданы)|Жасқайрат]]) # [[Ығылман Шөрекұлы|Ығылман Шөреков]] (бұр. №1 мектеп-гимназия) мектеп-гимназиясы ([[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]])<ref name="Д1">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}</ref> == Мақат ауданы == # № 2 бастауыш мектеп ([[Мақат]]) # [[Абай Құнанбайұлы|Абай Құнанбаев]] орта мектебі ([[Доссор]]) # Бәйгетөбе орта мектебі ([[Бәйгетөбе]]) # Бержан Қанатбаев орта мектебі ([[Доссор]]) # Ләтип Шахатов орта мектебі ([[Мақат]]) # [[Мұса Баймұханұлы Баймұханов|Мұса Баймұханов]] орта мектебі ([[Мақат]]) # [[Ораз Сарғұнанов]] орта мектебі ([[Доссор]]) # Хамза Санбаев орта мектебі ([[Мақат]]) == Махамбет ауданы == # Ақтоғай орта мектебі ([[Ақтоғай (Атырау облысы)|Ақтоғай]]) # Алға орта мектебі ([[Алға (Махамбет ауданы)|Алға]]) # [[Ахмет Байтұрсынұлы]] (бұр. Чкалов) орта мектебі ([[Бейбарыс (ауыл)|Бейбарыс]])<ref name="Д3">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000009|title=Атырау облысының кейбір білім беру және мәдениет ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2019-01-24}}</ref> # Дүйсенғали Төленов мектеп-гимназиясы ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]) # Еңбекшіл негізгі мектебі ([[Еңбекшіл (Атырау облысы)|Еңбекшіл]]) # Есбол орта мектебі ([[Есбол (Махамбет ауданы)|Есбол]]) # [[Есенбай Ағелеуов]] орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]])<ref>{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P990000441_|title=Қазақстан Республикасының білім және мәдениет мекемелеріне есімдер беру және оларды қайта атау туралы|date=1999-04-21}}</ref> # Жалғансай орта мектебі ([[Жалғансай]]) # Қазмұхамбед Қарашаұлы орта мектебі ([[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]]) # Қарабай Қалыбеков орта мектебі ([[Сарытоғай (Атырау облысы)|Сарытоғай]]) # [[Қаршыға Ахмедьяров|Қаршымбай Ахмедияров]] (бұр. Таңдай) орта мектебі ([[Таңдай (ауыл)|Таңдай]])<ref name="Д1">{{cite web|url=https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000369|title=Атырау облысының кейбір білім беру ұйымдарына атау беру және қайта атау туралы|date=2017-06-15}}</ref> # Қосарал орта мектебі ([[Ортақшыл (Атырау облысы)|Ортақшыл]]) # Қызылүй орта мектебі ([[Ақжайық (Махамбет ауданы)|Ақжайық]]) # Оңай Шонаев орта мектебі ([[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]) # Талдыкөл орта мектебі ([[Талдыкөл (Атырау облысы)|Талдыкөл]]) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан мектептері]] i9n3isclb1sc0fyau2fdpvq1wrctjna Үлгі:Әлем халықтары 10 680664 3057096 3056092 2022-08-03T09:04:23Z Мағыпар 100137 үлгі, нақтылау wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте | аты = Әлем халықтары | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | тақырып = [[Әлем халықтарының тізімі|Әлем халықтары]] | бөлім1 = [[Азия]] халықтары | тізім1 = [[Абунгтер]] • [[Айндар]] • [[Алас (халық)|Алас]] • [[Алоро-Пантар халықтары]] • [[Алорлар]] • [[Алтайлықтар]] • [[Алундар]] • [[Алюторлар]] • [[Амбелаундар]] • [[Амбон-Тимор халықтары]] • [[Амбондықтар]] • [[Андамандықтар]] • [[Апайо]] • [[Апатани]] • [[Арабтар]] • [[Армяндар]] • [[Ассамдықтар]] • [[Ассириялықтар]] • [[Асуралар]] • [[Ауғандықтар]] • [[Афридилер]] • [[Ачандар]] • [[Ачех]] • [[Аэталар]] • [[Әзірбайжандар]] • [[Багоболар]] • [[Бадагалар]] • [[Баджолар]] • [[Бадуйлар]] • [[Бай (халық)|Бай]] • [[Байга (халық)|Байга]] • [[Балантак]] • [[Балиліктер]] • [[Балти]] • [[Банар]] • [[Банджарлар]] • [[Баоань]] • [[Бартангтар]] • [[Батиндер]] • [[Батуаса]] • [[Бахрейндіктер]] • [[Бахтиарлар]] • [[Белудждер]] • [[Бенгалдықтар]] • [[Бесая]] • [[Биак]] • [[Бикол (халық)|Бикол]] • [[Билаан]] • [[Бима-Сумбан халықтары]] • [[Бирхорлар]] • [[Бихарлықтар]] • [[Болаанг-монгондоу]] • [[Бонток]] • [[Брагуи]] • [[Бру]] • [[Бугистер]] • [[Буи]] • [[Буид (халық)|Буид]] • [[Букиднон]] • [[Булан]] • [[Бунак]] • [[Бунгку]] • [[Буриш]] • [[Буруандар]] • [[Бутунг]] • [[Буряттар]] • [[Бхилдер]] • [[Бхумидж]] • [[Ва]] • [[Вандамен]] • [[Варопен]] • [[Ватубелдер]] • [[Вахандар]] • [[Веддалар]] • [[Вемал (халық)|Вемал]] • [[Ветарлар]] • [[Висайя]] • [[Вьетнамдықтар]] • [[Вьеттер]] • [[Гадаба]] • [[Гаддандар]] • [[Гайо]] • [[Галела]] • [[Галештер]] • [[Гаошань]] • [[Гаро (халық)|Гаро]] • [[Гилзай]] • [[Гиляндар]] • [[Гондтар]] • [[Горонтало]] • [[Грузиндер]] • [[Гуджар]] • [[Гуджараттар]] • [[Гурунг]] • [[Гэлао]] • [[Дархаттар]] • [[Даур]] • [[Дафла]] • [[Даяктар]] • [[Дан (халық)]] • [[Дербеттер]] • [[Джакун]] • [[Джат]] • [[Джарава (халық)|Джарава]] • [[Джемшид]] • [[Джуанг]] • [[Догра]] • [[Долғандар]] • [[Донголар]] • [[Друкпа]] • [[Дулун]] • [[Дұң ұлты]] • [[Дүңгендер]] • [[Дунсян]] • [[Еврейлер]] • [[Жапондар]] • [[Захчиндер]] • [[Зярай]] • [[Ибандар]] • [[Иватандар]] • [[Инибалои]] • [[Иорданиялықтар]] • [[Ирактықтар]] • [[Ирула]] • [[Исамал]] • [[Ителмендер]] • [[Ифугао]] • [[Ицзу]] • [[Ишкашими]] • [[Йемендіктер]] • [[Кадазан]] • [[Каджарлар]] • [[Кайелдер]] • [[Калинга]] • [[Канканаи]] • [[Каннара]] • [[Капауку]] • [[Карендер]] • [[Катарлықтар]] • [[Катулар]] • [[Качарлар]] • [[Качин]] • [[Кашмирліктер]] • [[Каялар]] • [[Каян]] • [[Кей]] • [[Келабиттер]] • [[Кемактар]] • [[Керинчилер]] • [[Кет]] • [[Клемантан]] • [[Кодагу]] • [[Конкандар]] • [[Корейлер]] • [[Корку]] • [[Коряктар]] • [[Кота]] • [[Кубу]] • [[Куи]] • [[Кулу]] • [[Күрдтер]] • [[Курумба]] • [[Кусунда]] • [[Кхамти]] • [[Кханг]] • [[Кхаси]] • [[Кхмерлер]] • [[Кхму]] • [[Кхо]] • [[Кхонд]] • [[Қазақтар]] • [[Қалмақтар]] • [[Қарақалпақтар]] • [[Қытайлар]] • [[Қырғыздар]] • [[Ладакхи]] • [[Лактар]] • [[Ламахолот]] • [[Ламет]] • [[Лао]] • [[Лати]] • [[Лахалар]] • [[Лаху]] • [[Лепча]] • [[Летилер]] • [[Лимбу]] • [[Лио]] • [[Лису]] • [[Лобалар]] • [[Лоинанг]] • [[Лубу]] • [[Лы]] • [[Ма]] • [[Мааньян]] • [[Магарлар]] • [[Магинданао]] • [[Мадурлар]] • [[Макасар]] • [[Малайлар]] • [[Малаяли]] • [[Малер]] • [[Мальдивтер]] • [[Мамак]] • [[Манг]] • [[Манггараи]] • [[Мангиан]] • [[Мандайя]] • [[Мандар]] • [[Манипури]] • [[Манобо]] • [[Мансилер]] • [[Манусела]] • [[Маньчжурлар]] • [[Маонань]] • [[Маранао]] • [[Маратхи]] • [[Маринд-Аним]] • [[Маронене]] • [[Меланау]] • [[Ментавайлар]] • [[Месхетин түріктері]] • [[Мизо]] • [[Микир]] • [[Минангкабау]] • [[Минахас]] • [[Мнонг]] • [[Моголдар]] • [[Моңғолдар]] • [[Монгорлар]] • [[Мондар]] • [[Мулао]] • [[Муна]] • [[Мундалар]] • [[Мунжандар]] • [[Мыонг]] • [[Мэньба]] • [[Мяо]] • [[Нага]] • [[Наге]] • [[Нанайлар]] • [[Наси]] • [[Нгада]] • [[Нгаджу]] • [[Нганасандар]] • [[Ндау]] • [[Неварлар]] • [[Негидалдар]] • [[Ненецтер]] • [[Непалдықтар]] • [[Ниастар]] • [[Нивхтар]] • [[Никобарлар]] • [[Ну]] • [[Нунг]] • [[Нұрыстандықтар]] • [[Ойраттар]] • [[Омандықтар]] • [[Ониндер]] • [[Ораондар]] • [[Ориялар]] • [[Ороктар]] • [[Орочтар]] • [[Орочондар]] • [[Отданум]] • [[Өзбектер]] • [[Палавеньо]] • [[Палаунг]] • [[Палестиналық арабтар|Плестиналықтар]] • [[Памир халқы]] • [[Пампанган]] • [[Пангасинан ]] • [[Пенджабдықтар]] • [[Парсылар]] • [[Пасемах]] • [[Пахарилер]] • [[Пашаи]] • [[Пуми]] • [[Пунан]] • [[Реюньондар]] • [[Ротиандықтар]] •[[Савара]] • [[Саларлар]] • [[Самаль]] • [[Самбал]] • [[Сангирлер]] • [[Санзиу]] • [[Санталдар]] • [[Сантяй]] • [[Сасактар]] • [[Саудиялықтар]] • [[Сахалар]] • [[Солтүстік Халмахер халықтары]] • [[Седанг]] • [[Сейшелдіктер]] • [[Селькуптар]] • [[Семангтар]] • [[Сеноилар]] • [[Сибо]] •[[Сикка]] • [[Сикхи]] • [[Сингалдар]] • [[Синдхи]] • [[Синьмун]] • [[Сириялықтар]] • [[Сихуле]] • [[Срэ]] • [[Стиенг]] • [[Суай]] • [[Субанон]] • [[Суи]] • [[Сула]] • [[Сулу]] • [[Сумбавтар]] • [[Сумбандар]] • [[Сунварлар]] • [[Сундтар]] • [[Тагакаоло]] • [[Тагал]] • [[Тагбануа]] • [[Тәжіктер]] • [[Тай]] • [[Таи (Вьетнам)]] • [[Таймендер]] • [[Талыштар]] • [[Тамангилер]] • [[Тамилдер]] • [[Тамангилер]] • [[Таойлар]] • [[Таттар]] • [[Теймури]] • [[Теленгиттер]] • [[Телеуіттер]] • [[Телугулер]] • [[Тенгерлер]] • [[Тернатандар]] • [[Тетумдер]] • [[Тёро]] • [[Тибеттіктер]] • [[Тидорлықтар]] • [[Тингиан]] • [[Типпера]] • [[Тит]] • [[Тоала]] • [[Тобело]] • [[Тогутил]] • [[Тода]] • [[Томини]] • [[Тораджи]] • [[Торгуттар]] • [[Тофалар]] • [[Тулу]] • [[Тубалар]] • [[Туцзя]] • [[Түріктер]] • [[Түрікмендер]] • [[Тхай]] • [[Тхакали]] • [[Тхару]] • [[Тхо]] • [[Тывалар]] • [[Тям]] • [[Удиндер]] • [[Узумчиндер]] • [[Урали]] • [[Ұйғырлар]] • [[Үдэгей]] • [[Филиппиндіктер]] • [[Фирузкухтер]] • [[Хаву]] • [[Хазарлар (Ауғанстан)|Хазарлар]] • [[Хакастар]] • [[Халха]] • [[Хамнигандар]] • [[Хандар]] • [[Ханты]] • [[Хелонги]] • [[Хиндустандықтар]] • [[Хо]] • [[Хотогойттар]] • [[Хошуттар]] • [[Хрэ]] • [[Хуэй]] • [[Хиналугтар]] • [[Хэчжэ]] • [[Цахуры]] • [[Цзино]] • [[Цзяжун]] • [[Цян]] • [[Чакма]] • [[Чантель]] • [[Аймақ (Ауғанстан)|Чараймактар]] • [[Чахарлар]] • [[Чепанг]] • [[Чжуан]] • [[Чин]] • [[Чувандар]] • [[Чукчалар]] • [[Чуру]] • [[Шан]] • [[Шахсевендер]] • [[Шерпа]] • [[Шина]] • [[Шорлар]] • [[Шугнандар]] • [[Шуй]] • [[Шұлымдар]] • [[Шэ]] • [[Эвенкілер]] • [[Эвендер]] • [[Эде (халық)|Эде]] • [[Эйну]] •м[[Энггандар]] • [[Энде]] • [[Энцы]] • [[Эстондар]] • [[Юан]] • [[Юйгу]] • [[Юкагирлер]] • [[Юте]] • [[Ючи]] • [[Явалықтар]] • [[Ягнобилер]] • [[Язгулям (халық)|Язгулям]] • [[Яо]] • [[Яунде]] | бөлім2 = [[Африка]] халықтары | тізім2 = [[Ағаулар]] • [[Адангмелер]] • [[Акандар]] • [[Аквапимдер]] • [[Алжирлықтар]] • [[Алурлар]] • [[Амбунду]] • [[Амхаралар]] • [[Ангас]] • [[Англоафрикалықтар]] • [[Ануак]] • [[Аргоббалар]] • [[Данакиль|Афарлар]] • [[Африканерлер]] • [[Ачемдер]] • [[Ачоли]] • [[Ашантилар]] • [[Ашантилар]] • [[Багалар]] • [[Багирмилер]] • [[Баделер]] • [[Бадуйлар]] • [[Бакве]] • [[Баланте]] • [[Бамбара]] • [[Бамилеке]] • [[Бамум]] • [[Бангилер]] • [[Банда (халық)|Банда]] • [[Банди]] • [[Бантулар]] • [[Барбалар]] • [[Бари (Африка)]] • [[Басалар]] • [[Бассарлар]] • [[Батақтар]] • [[Бауле]] • [[Беджа]] • [[Бемба]] • [[Бена]] • [[Берберлер]] • [[Берберлер]] • [[Берберлер]] • [[Бете]] • [[Биафада]] • [[Бидього]] • [[Бини (халық)|Бини]] • [[Биралар]] • [[Биром]] • [[Бисалар]] • [[Боа]] • [[Бобо]] • [[Бозо]] • [[Боки]] • [[Болева]] • [[Бонголар]] • [[Бони]] • [[Буби]] • [[Буллом]] • [[Буралар]] • [[Бурун]] • [[Буса]] • [[Бутунг]] • [[Бушмендер]] • [[Ваи]] • [[Вала]] • [[Венда]] • [[Видекум]] • [[Волоф]] • [[Вуте]] • [[Га (халық)|Га]] • [[Гандалар]] • [[Гбайя]] • [[Гбари]] • [[Гвере]] • [[Герелер]] • [[Гереро]] • [[Гибралтарлықтар]] • [[Гимирра]] • [[Гишу]] • [[Гого]] • [[Гола]] • [[Гонга (халық)|Гонга]] • [[Гонжа]] • [[Грустар]] • [[Гуан]] • [[Гураге]] • [[Гурма]] • [[Гусилер]] • [[Дагари]] • [[Даго]] • [[Дагомба]] • [[Дамара]] • [[Дани]] • [[Дасанеч]] • [[Джагга]] • [[Джанджэро]] • [[Джерава]] • [[Джукун]] • [[Диалонке]] • [[Динка]] • [[Диола]] • [[Догон]] • [[Дуала]] • [[Дюла]] • [[Загава]] • [[Занде]] • [[Зарамо]] • [[Зенага]] • [[Зулу]] • [[Ибибио]] • [[Ивбиосакон]] • [[Игала]] • [[Игбира]] • [[Игбо]] • [[Иджо]] • [[Идома]] • [[Ила (халық)|Ила]] • [[Илоктар]] • [[Инеме]] • [[Ираку]] • [[Ирамба]] • [[Итсекири]] • [[Ишан]] • [[Йеен]] • [[Йорубалар]] • [[Кабилдер]] • [[Кабовердтер]] • [[Кабие]] • [[Каколе]] • [[Календжин]] • [[Камба]] • [[Камбари]] • [[Карамоджонг]] • [[Каре]] • [[Катаб]] • [[Кваву]] • [[Квени]] • [[Кемант]] • [[Кикуйю]] • [[Кинга]] • [[Кисси ]] • [[Коалиб]] • [[Комолар]] • [[Баконго|Конго]] • [[Конзо]] • [[Конкомба]] • [[Коно]] • [[Консо]] • [[Кордофандар]] • [[Коса]] • [[Котоко]] • [[Кпелле]] • [[Креолдар]] • [[Кру (халық)|Кру]] • [[Кубалықтар]] • [[Кувейттіктер]] • [[Куки]] • [[Куланго]] • [[Кунама]] • [[Куранко]] • [[Куриа]] • [[Кусаси]] • [[Кушиттер]] • [[Ланго]] • [[Ландума]] • [[Либериялықтар]] • [[Ливиялықтар]] • [[Лимба]] • [[Лоби]] • [[Лози]] • [[Лома]] • [[Лотуко]] • [[Луба]] • [[Лундалар]] • [[Луо]] • [[Лур]] • [[Лухя]] • [[Лучази]] • [[Луэна]] • [[Маба]] • [[Маврикийлер]] • [[Маврлар]] • [[Мазендерандар]] • [[Мака]] • [[Маконде]] • [[Макуа]] • [[Малагасилер]] • [[Малинке]] • [[Мампрустер]] • [[Мандара]] • [[Манджак]] • [[Мандинго]] • [[Мандинка]] • [[Мано]] • [[Марги]] • [[Мароккалықтар]] • [[Маса]] • [[Масаи]] • [[Матабеле]] • [[Мба]] • [[Мбете]] • [[Мбоши]] • [[Мбунда]] • [[Менде]] • [[Мерулер]] • [[Миджикенда]] • [[Моба]] • [[Монго]] • [[Мори]] • [[Моро]] • [[Моси]] • [[Мпонгве]] • [[Муби]] • [[Мумуйе]] • [[Мурле]] • [[Набдам]] • [[Налу]] • [[Нанайлар]] • [[Нанкансе]] • [[Нанумба]] • [[Нгбанди]] • [[Нгонилер]] • [[Нгунди]] • [[Нзима]] • [[Нилоттар]] • [[Нубиялықтар]] • [[Нупе]] • [[Нуэр]] • [[Нуэр]] • [[Ньоро]] • [[Ньямвези]] • [[Ньянколе]] • [[Ньятуру]] • [[Овамбо]] • [[Овимбунду]] • [[Огони]] • [[Огони]] • [[Омето]] • [[Оромо]] • [[Педи]] • [[Пигмеи]] • [[Пуну]] • [[Рега]] • [[Руанда (ньяруанда)]] • [[Рунди]] • [[Саката]] • [[Само]] • [[Самуко]] • [[Сандаве]] • [[Сантомилер]] • [[Сара (халық)|Сара]] • [[Сахо]] • [[Свазилер]] • [[Сенуфо]] • [[Сере-мунду]] • [[Серер]] • [[Сидамо]] • [[Сисала]] • [[Собо]] • [[Сога]] • [[Сомалиліктер]] • [[Сомбалар]] • [[Сонгайлар]] • [[Сонинке]] • [[Суахилилер]] • [[Суба]] • [[Судандықтар]] • [[Сукума]] • [[Сусу]] • [[Суто]] • [[Таита]] • [[Талленси]] • [[Теке (халық)|Теке]] • [[Тем (халық)|Тем]] • [[Темне]] • [[Тенда]] • [[Тесо]] • [[Тетела]] • [[Тив]] • [[Тиграи]] • [[Тигре]] • [[Тикар]] • [[Торолар]] • [[Тсаанги]] • [[Тсвана]] • [[Тсонга]] • [[Туареги]] • [[Тубу]] • [[Тукулер]] • [[Тунистіктер]] • [[Туркана]] • [[Ұдмұрттар]] • [[Фанг]] • [[Фанти]] • [[Фернандино]] • [[Фипа]] • [[Фон]] • [[Фульбе]] • [[Фур]] • [[Ха]] • [[Хадза]] • [[Хасонке]] • [[Хауса]] • [[Хехе]] • [[Хопи]] • [[Чамба]] • [[Чанга]] • [[Челкандар]] • [[Чига]] • [[Чокве]] • [[Шамбала]] • [[Шиллук]] • [[Шона]] • [[Эве]] • [[Экои]] • [[Этсако]] • [[Эфик]] • [[Якё]] | бөлім3 = [[Солтүстік Америка]] халықтары | тізім3 = [[Агуакатектер]] • [[Алгонкиндер]] • [[Алеуттер]] • [[Америкалықтар]] • [[Амусго]] • [[Англоканадалықтар]] • [[Антигуандар]] • [[Антильдіктер]] • [[Апачилер]] • [[Аргоббалар]] • [[Арикаралар]] • [[Ассинибоиндер]] • [[Атапасклер]] • [[Афроамерикалықтар]] • [[Ацтектер]] • [[Багамдықтар]] • [[Барбадостықтар]] • [[Белиздер]] • [[Бороро]] • [[Борука]] • [[Брибри]] • [[Вашо]] • [[Вийот]] • [[Винту]] • [[Гавайлықтар]] • [[Гаитилықтар]] • [[Гарифуна]] • [[Гватемалалықтар]] • [[Гондурастар]] • [[Гуаими]] • [[Гуатусо]] • [[Гурондар]] • [[Делаварлар]] • [[Доминикандықтар]] • [[Доминиктер]] • [[Зуни]] • [[Ирокез (тайпа)|Ирокездер]] • [[Ишили]] • [[Йокутс]] • [[Кабекар]] • [[Кайова]] • [[Какчикели]] • [[Канадалықтар]] • [[Канза]] • [[Канхобали]] • [[Квакиутл]] • [[Кикапу]] • [[Килиуа]] • [[Киче]] • [[Команчилер]] • [[Кора]] • [[Костарикалықтар]] • [[Кри]] • [[Крики]] • [[Кроу]] • [[Куапо]] • [[Куикатектер]] • [[Куна]] • [[Кэддо]] • [[Лакандондар]] • [[Луисено]] • [[Майду]] • [[Майо]] • [[Майя]] • [[Маках]] • [[Маме]] • [[Мандандар]] • [[Масатеки]] • [[Масахуа]] • [[Мексикалықтар]] • [[Меномини]] • [[Мивок]] • [[Микмаки]] • [[Михе]] • [[Миштектер]] • [[Могикандар]] • [[Мочо]] • [[Мурле]] • [[Мускоги]] • [[Навахо]] • [[Натчи]] • [[Не-персе]] • [[Никарагуалықтар]] • [[Нутка]] • [[Огони]] • [[Опата]] • [[Оседж]] • [[Отоми]] • [[Пайют]] • [[Панамалықтар]] • [[Папаго]] • [[Пауни]] • [[Пима]] • [[Пипили]] • [[Покомандар]] • [[Покомчи]] • [[Помо]] • [[Понка]] • [[Пополоктар]] • [[Пополуктар]] • [[Пуэбло]] • [[Пуэрторикандықтар]] • [[Рама]] • [[Салиш]] • [[Сальвадорлықтар]] • [[Сапотектер]] • [[Сахаптиндер]] • [[Семинолдар]] • [[Сери]] • [[Сиу]] • [[Слэйвилер]] • [[Соке]] • [[Танаина]] • [[Тараски]] • [[Тарахумара]] • [[Тепехуа]] • [[Тепехуано]] • [[Тлапанеки]] • [[Тлинкиттер]] • [[Тотонактар]] • [[Тохолабали]] • [[Уичита]] • [[Уичоли]] • [[Успантектер]] • [[Үндістер]] • [[Хайда]] • [[Хакалтектер]] • [[Хикаке]] • [[Хока]] • [[Хопи]] • [[Хуаве]] • [[Хуастектер]] • [[Хупа]] • [[Цельтали]] • [[Цимшиан]] • [[Цоцили]] • [[Цутухили]] • [[Чатиныдер]] • [[Чейенны]] • [[Чикасо]] • [[Чилкотиндер]] • [[Чинантектер]] • [[Чинук]] • [[Чипевайан]] • [[Чероки]] • [[Чоко]] • [[Чокто]] • [[Чоли]] • [[Чонтали]] • [[Чорти]] • [[Чочо]] • [[Чухи]] • [[Шайендер]] • [[Шауни]] • [[Шошондар]] • [[Эскимостар]] • [[Яки]] • [[Ямайкалықтар]] | бөлім4 = [[Оңтүстік Америка]] халықтары | тізім4 = [[Аймаралар]] • [[Алакалуфтар]] • [[Амауака]] • [[Андоке]] • [[Аравактар]] • [[Араукандар]] • [[Аргентиналықтар]] • [[Банива]] • [[Бари (Оңтүстік Америка)]] • [[Боливиялықтар]] • [[Боралар]] • [[Ботокуда]] • [[Бразилиялықтар]] • [[Вай-вай]] • [[Ваорандар]] • [[Вапишана]] • [[Варрау]] • [[Венесуэлалықтар]] • [[Гуамбиа]] • [[Гуарайю]] • [[Гуарайю]] • [[Гуато]] • [[Гуахибо]] • [[Гуахиро]] • [[Гуаяки]] • [[Итонама]] • [[Кайнганг]] • [[Кайнгуа]] • [[Кайтаггтар ]] • [[Кампа]] • [[Канела]] • [[Каража]] • [[Карибтіктер]] • [[Карихона]] • [[Кашинауа]] • [[Каяпо]] • [[Кечуа (халық)|Кечуа]] • [[Кильясинга]] • [[Коайкер]] • [[Кокама]] • [[Колумбиялықтар]] • [[Корегуахе]] • [[Кофан]] • [[Кофан]] • [[Кубео]] • [[Ленгуа]] • [[Ленка]] • [[Майоруна]] • [[Макиритаре]] • [[Макуши]] • [[Матако]] • [[Мачигенга]] • [[Мискито]] • [[Мосетене]] • [[Мохо]] • [[Мундуруку]] • [[Намбиквара]] • [[Она]] • [[Панаре]] • [[Пано]] • [[Паэс]] • [[Пемон]] • [[Перуліктер]] • [[Пиароа]] • [[Пуинаве]] • [[Рапануи]] • [[Самуко]] • [[Самуко]] • [[Сирионо]] • [[Суринамдар]] • [[Суя]] • [[Такана]] • [[Техуэльче]] • [[Тирийо]] • [[Тукано]] • [[Тукуна]] • [[Тунебо]] • [[Тупи-гуарани]] • [[Уаяна]] • [[Уитото]] • [[Уру-чипайа]] • [[Уругвайлықтар]] • [[Хакару]] • [[Хибаро]] • [[Хоти]] • [[Чама]] • [[Чибча]] • [[Чилиліктер]] • [[Чиригуано]] • [[Чулуптар]] • [[Шаванте]] • [[Шеренте]] • [[Шингуано]] • [[Эквадорлықтар]] • [[Юпа]] • [[Юракаре ]] • [[Ягандар]] • [[Яномама]] • [[Яруро]] | бөлім5 = [[Еуропа]] халықтары | тізім5 = [[Абазиндер]] • [[Абхаздар]] • [[Аварлар]] • [[Агулдер]] • [[Ағылшындар]] • [[Адыгейлер]] • [[Албандар]] • [[Андийлер]] • [[Андорралықтар]] • [[Андий-цез халықтары]] • [[Аромундар]] • [[Аршиндер]] • [[Аустриялықтар]] • [[Багулалдар]] • [[Малқарлар|Балқарлар]] • [[Баскілер]] • [[Башқұрттар]] • [[Бежтиндер]] • [[Беларустар]] • [[Бесермяне]] • [[Бұлғарлар]] • [[Босниялықтар]] • [[Ботлихтер]] • [[Бретондықтар]] • [[Валлиліктер]] • [[Валлондар]] • [[Вепстер]] • [[Вод]] • [[Галисиялықтар]] • [[Гинухтар]] • [[Годобериндер]] • [[Голландтар]] • [[Гректер]] • [[Гунзибтер]] • [[Гаэльдер]] • [[Ғағауыздар]] • [[Даргиндер]] • [[Даттықтар]] • [[Дидой]] • [[Ижорлықтар]] • [[Ингуштар]] • [[Ирландықтар]] • [[Ирландықтар]] • [[Исландиялықтар]] • [[Испандар]] • [[Италиялықтар]] • [[Кабардалар]] • [[Каратиндер]] • [[Карельдер]] • [[Каталондар]] • [[Коми-зыряндар|Коми]] • [[Коми-пермяктар]] • [[Корсикалықтар]] • [[Кряшендер]] • [[Кубачиндер]] • [[Қарайымдар]] • [[Қарақашандар]] • [[Қарашайлар]] • [[Қашқайлар]] • [[Қытайлар]] • [[Қырымшақтар]] • [[Құмықтар]] • [[Ладиндер]] • [[Латыштар]] • [[Лезгиндер]] • [[Литвандар]] • [[Ливтер]] • [[Лихтенштейндіктер]] • [[Люксембургтер]] • [[Мажарлар]] • [[Македондықтар]] • [[Мальталықтар]] • [[Марилер]] • [[Молдовандар]] • [[Монегаски]] • [[Мордвалар]] • [[Нагайбаки]] • [[Немістер]] • [[Ноғайлар]] • [[Норвегтер]] • [[Олстерлер]] • [[Орыстар]] • [[Осетиндер]] • [[Поляктар]] • [[Португалдар]] • [[Реторомандықтар]] • [[Романшилар]] • [[Румындар]] • [[Рутулдар]] • [[Саамдар]] • [[Санмариналықтар]] • [[Сардиниялықтар]] • [[Сербтер]] • [[Словактар]] • [[Словендер]] • [[Сығандар]] • [[Табасарандар]] • [[Татарлар]] • [[Тиндиндер]] • [[Кавказ түрікмендері|Трухмендер]] • [[Украиндар]] • [[Улчилер]] • [[Фарерліктер]] • [[Финдер]] • [[Фламандтықтар]] • [[Француздар]] • [[Фриздер]] • [[Фриулдар]] • [[Хваршины]] • [[Хорваттар]] • [[Чамалалдар]] • [[Черкестер]] • [[Черногориялықтар]] • [[Чехтар]] • [[Чуваштар]] • [[Шапсугтер]] • [[Шведтер]] • [[Швейцариялықтар]] • [[Шешендер]] • [[Шотландтықтар]] • [[Эльзастықтар]] | бөлім6 = [[Аустралия]] және [[Океания]] халықтары | тізім6 = [[Абеламдар]] • [[Англоаустралиялықтар]] • [[Англо Жаңазеландиялықтар]] • [[Атони]] • [[Аустралиялықтар]] • [[Бенабена]] • [[Бонгу]] • [[Канаки]] • [[Киваи]] • [[Кирибати]] • [[Косраэ]] • [[Макасаи]] • [[Мамбаилар]] • [[Мангарева]] • [[Маори]] • [[Маркиздер]] • [[Маршалдықтар]] • [[Медлпа]] • [[Меланезиялықтар]] • [[Микронезиялықтар]] • [[Наурулар]] • [[Ниуэ]] • [[Ниуэ]] • [[Папуастар]] • [[Паумоту]] •[[Питкэрндіктер]] • [[Полинезия тұрғындары мен мұхиттықтар|Полинезиялықтар]] • [[Понапе]] • [[Ротума]] • [[Самоалықтар]] • [[Таитилықтар]] • [[Токелауандықтар]] • [[Тробиандықтар]] • [[Труктер]] • [[Тубуайлар]] • [[Увеа]] • [[Фаталуку]] • [[Фиджилықтар]] • [[Форе]] • [[Футуна]] • [[Чаморро]] • [[Чимбу]] • [[Яп]] • [[Ятмул]] | бөлім7 = [[Түркілер|Түркі тілдес халықтар]] | тізім7 = [[Алтайлықтар]] • [[Әзірбайжандар]] • [[Малқарлар|Балқарлар]] • [[Башқұрттар]] • [[Ғағауыздар]] • [[Долғандар]] • [[Қаджарлар]] • [[Қазақтар]] • [[Қарайымдар]] • [[Қарақалпақтар]] • [[Қарашайлар]] • [[Қашқайлар]] • [[Қырғыздар]] • [[Қырым татарлары]] • [[Қырымшақтар]] • [[Құмықтар]] • [[Месхетин түріктері]] • [[Ноғайлар]] • [[Өзбектер]] • [[Саларлар]] • [[Сахалар]] • [[Татарлар]] • [[Теленгиттер]] • [[Телеуіттер]] • [[Тофалар]] • [[Кавказ түрікмендері|Трухмендер]] • [[Тубалар]] • [[Түріктер]] • [[Түрікмендер]] • [[Тывалар]] • [[Ұйғырлар]] • [[Хакастар]] • [[Челкандар]] • [[Чуваштар]] • [[Шорлар]] • [[Шұлымдар]] }} <noinclude>[[Санат:Навигациялық үлгілер:Халықтар|Әлем халықтары]]</noinclude> l6rnk4pu7t2ugbziy87drj7kjm83qke Қатысушы талқылауы:Hulged 3 683640 3056949 3042378 2022-08-02T21:44:12Z EmausBot 5055 Бот: Шынжырлы айдатуды түзетті → [[Қатысушы талқылауы:Ratekreel]] wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Қатысушы талқылауы:Ratekreel]] 8pyvdzdit4josj7ijh6s8hog9aza6dp Қатысушы:Білгіш Шежіреші/зертхана 2 684569 3056805 3056796 2022-08-02T12:22:40Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' hsrx540ljhhbvr2fapnx6wife1b6wcy 3056816 3056805 2022-08-02T13:35:21Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # Байсерке — 15 124 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Текес — 4 406 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Сарыбастау — 3 129 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' 55d5itqhf0vzjsncwk5lupu97rujm8e 3056845 3056816 2022-08-02T14:14:44Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Алматы облысы */ wikitext text/x-wiki == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' h77c5tr1p27c0lxcytbcq6zca9usq04 3056953 3056845 2022-08-02T22:07:42Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Жетісу облысы */ wikitext text/x-wiki == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' 0wsu9lcte812a0d38jt4f80q6gmqqz8 3056955 3056953 2022-08-02T22:16:19Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Ақмола облысы == # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' 5yfo3fnewdk29m6whns8fq0xbr6uave 3056956 3056955 2022-08-02T22:24:50Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Ақмола облысы == # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' pd6fougytqdomeq51gku6k2ir9kw7s4 3056958 3056956 2022-08-02T22:31:34Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Жамбыл облысы */ wikitext text/x-wiki == Ақмола облысы == # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' qdnlkdhr2fqny3kyxxer4xqwwkqcq0y 3056959 3056958 2022-08-02T22:32:24Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Абай облысы == == Ақмола облысы == # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' i2zv74rxxkav3onuh2nngk82dqljf0v 3057099 3056959 2022-08-03T09:21:53Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Ақмола облысы */ wikitext text/x-wiki == Абай облысы == == Ақмола облысы == # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' 0jj4qq3zc987a03htg3439l4i7irnsr 3057100 3057099 2022-08-03T09:24:30Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Ақмола облысы */ wikitext text/x-wiki == Абай облысы == == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' du0hydzakzyw14zvyidt5a4cdftqpmt 3057106 3057100 2022-08-03T09:37:50Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Солтүстік Қазақстан облысы */ wikitext text/x-wiki == Абай облысы == == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' jnyalz96eokl3256hoalhjnlfi9hek2 3057113 3057106 2022-08-03T10:10:32Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Абай облысы */ wikitext text/x-wiki == Абай облысы == # '''Үржар''' — 17 320 адам # Мақаншы — 12 242 адам # '''Қалбатау''' — 10 214 адам # Жезкент — 9 888 адам # Ақтоғай — 6 251 адам # '''Ақсуат''' — 6 126 адам # '''Бородулиха''' — 5 226 адам # '''Қарауыл''' — 5 010 адам # Қабанбай — 4 396 адам # '''Бесқарағай''' — 4 377 адам # '''Көкпекті''' — 4 189 адам # Науалы — 3 421 адам # Шүлбі — 3 149 адам # Жаңа Шүлбі — 3 073 адам # Жаңғызтөбе — 3 002 адам == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Қоғалы — 3 322 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' je0isvgeuvh4goug1x8a8dmwxffdmo5 3057134 3057113 2022-08-03T10:42:27Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Жетісу облысы */ wikitext text/x-wiki == Абай облысы == # '''Үржар''' — 17 320 адам # Мақаншы — 12 242 адам # '''Қалбатау''' — 10 214 адам # Жезкент — 9 888 адам # Ақтоғай — 6 251 адам # '''Ақсуат''' — 6 126 адам # '''Бородулиха''' — 5 226 адам # '''Қарауыл''' — 5 010 адам # Қабанбай — 4 396 адам # '''Бесқарағай''' — 4 377 адам # '''Көкпекті''' — 4 189 адам # Науалы — 3 421 адам # Шүлбі — 3 149 адам # Жаңа Шүлбі — 3 073 адам # Жаңғызтөбе — 3 002 адам == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # Еркін — 11 465 адам # Көктал — 10 360 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Өтенай — 7 118 адам # Қабанбай — 6 049 адам # Бақтыбай Жолбарысұлы — 5 858 адам # Пенжім — 5 081 адам # Достық — 4 698 адам # Үлкен Шыған — 4 682 адам # Үшарал — 4 194 адам # Қапал — 3 869 адам # Матай — 3 778 адам # Алтыүй — 3 697 адам # Алдабергенов — 3 669 адам # Шолақай — 3 407 адам # Алмалы — 3 361 адам # Қоғалы — 3 322 адам # Бастөбе — 3 316 адам # Қойлық — 3 257 адам # Қоңырөлең — 3 031 адам # Алмалы — 3 007 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' 7nnxt84puxm4t3b3nvapb8f2nyt7ep5 3057135 3057134 2022-08-03T10:42:53Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # Еркін — 11 465 адам # Көктал — 10 360 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Өтенай — 7 118 адам # Қабанбай — 6 049 адам # Бақтыбай Жолбарысұлы — 5 858 адам # Пенжім — 5 081 адам # Достық — 4 698 адам # Үлкен Шыған — 4 682 адам # Үшарал — 4 194 адам # Қапал — 3 869 адам # Матай — 3 778 адам # Алтыүй — 3 697 адам # Алдабергенов — 3 669 адам # Шолақай — 3 407 адам # Алмалы — 3 361 адам # Қоғалы — 3 322 адам # Бастөбе — 3 316 адам # Қойлық — 3 257 адам # Қоңырөлең — 3 031 адам # Алмалы — 3 007 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' 1bjcpko3gnkajqjr5ssqk68rbd8sd17 3057137 3057135 2022-08-03T10:43:50Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # Еркін — 11 465 адам # Көктал — 10 360 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Өтенай — 7 118 адам # Қабанбай — 6 049 адам # Бақтыбай Жолбарысұлы — 5 858 адам # Пенжім — 5 081 адам # Достық — 4 698 адам # Үлкен Шыған — 4 682 адам # Үшарал — 4 194 адам # Қапал — 3 869 адам # Матай — 3 778 адам # Алтыүй — 3 697 адам # Алдабергенов — 3 669 адам # Шолақай — 3 407 адам # Алмалы — 3 361 адам # Қоғалы — 3 322 адам # Бастөбе — 3 316 адам # Қойлық — 3 257 адам # Қоңырөлең — 3 031 адам # Алмалы — 3 007 адам == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' ra6rm12v370uw2e1qs8b3bes8kvi7u8 3057139 3057137 2022-08-03T10:44:48Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' m531c3xm0czg891v6fv0ha0pmx4zadu 3057142 3057139 2022-08-03T10:45:34Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki == Алматы облысы == # '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам # Боралдай — 28 142 адам # Шелек — 26 688 адам # '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам # '''Шонжы''' — 18 008 адам # Жетіген — 15 616 адам # Бесағаш — 15 458 адам # [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам # Байсерке — 15 124 адам # Шамалған — 13 616 адам # Түрген — 12 116 адам # Абай — 10 439 адам # Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам # Бәйдібек би — 9 802 адам # Бәйтерек — 9 679 адам # Панфилово — 9 575 адам # '''Кеген''' — 9 049 адам # Белбұлақ — 8 510 адам # Кеңдала — 8 474 адам # Көксай — 7 769 адам # '''Нарынқол''' — 7 731 адам # Казцик — 7 704 адам # Чапаев — 7 307 адам # Жәпек батыр — 7 238 адам # Гүлдала — 7 104 адам # Междуреченское — 6 972 адам # Өрікті — 6 735 адам # Қызылқайрат — 6 582 адам # Покровка — 6 532 адам # Іргелі — 6 284 адам # Қорам — 5 979 адам # Азат — 5 848 адам # Ават — 5 670 адам # Ақши — 5 646 адам # Қараой — 5 577 адам # Шарын — 5 572 адам # Жандосов — 5 425 адам # Малыбай — 5 198 адам # Қаракемер — 5 045 адам # '''Бақанас''' — 5 004 адам # Ақши — 4 923 адам # Шеңгелді — 4 601 адам # Тескенсу — 4 443 адам # Текес — 4 406 адам # Бөлек — 4 355 адам # Саймасай — 4 341 адам # Нұра — 4 327 адам # Қарабұлақ — 4 208 адам # Нұра — 4 102 адам # Хұсайын Бижанов — 4 085 адам # Қайназар — 4 058 адам # Бақбақты — 4 048 адам # Сарыжаз — 4 011 адам # Еркін — 3 924 адам # Қызылшарық — 3 758 адам # Қаражота — 3 728 адам # Қызылжар — 3 709 адам # Жалаңаш — 3 691 адам # Байсейіт — 3 635 адам # Көктөбе — 3 623 адам # Қошмәмбет — 3 582 адам # Райымбек — 3 572 адам # Қаратұрық — 3 565 адам # Жаңашар — 3 561 адам # Қызылту — 3 552 адам # Сүмбе — 3 545 адам # Үлкен Ақсу — 3 534 адам # Ащысай — 3 526 адам # Береке — 3 511 адам # Заречное — 3 477 адам # Қырбалтабай — 3 466 адам # Ынтымақ — 3 441 адам # Қайнар — 3 241 адам # Бекболат Әшекеев — 3 222 адам # Сарыбастау — 3 129 адам # Достық — 3 091 адам # Шалқар — 3 089 адам # Әйтей — 3 081 адам # Қазақстан — 3 050 адам # Балтабай — 3 049 адам == Жамбыл облысы == == Қарағанды облысы == == Қостанай облысы == == Ұлытау облысы == == Шығыс Қазақстан облысы == == Атырау облысы == === Атырау қаласы === # Аманкелді Иман мешіті (Береке ы/а) # Анашым мешіті (Мирас ы/а) # Ат-Тақуа мешіті (Рембаза ы/а) # ''Геолог ауылдық мешіті'' # Иманғали мешіті # Қажымұқан Мұңайтпасұлы мешіті (Жұлдыз ы/а) # Құспан молла мешіті # Қызылбалық ауылдық мешіті # Мәулімберген мешіті (Тасқала) # Сұлтан Бейбарыс мешіті === Жылыой ауданы === # Жылыой аудандық мешіті (Құлсары) # Есенгелді Нұршайұлы мешіті (Ақкиізтоғай) # Қапан қажы мешіті (Шоқпартоғай) # Қосшағыл ауылдық мешіті # Майкөмген ауылдық мешіті # Нұрқас-Сатыбалды мешіті (Жаңа Қаратон) # Тұрғызба ауылдық мешіті === Индер ауданы === # Әйіп қажы мешіті (Индербор) # Есбол ауылдық мешіті # Жарсуат ауылдық мешіті # ''Өрлік ауылдық мешіті'' # ''Елтай ауылдық мешіті'' # ''Бөдене ауылдық мешіті'' === Исатай ауданы === # Әйтеке би мешіті (Жанбай) # Зинеден Құрасұлы мешіті (Аққыстау) # Қамысқала мешіті (Хамит Ерғалиев) === Құрманғазы ауданы === # Балқұдық ауылдық мешіті # Бекмұханбет Халпе мешіті (Сүйіндік) # Темірәлі мешіті (Құрманғазы) # ''Шортанбай ауылдық мешіті'' === Қызылқоға ауданы === # Абай Құнанбайұлы мешіті (Қоныстану) # Абдолла хазрет мешіті (Сағыз) # Аманияз ата мешіті (Мұқыр) # Бәйтерек мешіті (Миялы) # Бөкен би мешіті (Қаракөл) # ''Жамансор ауылдық мешіті'' # ''Жангелдин ауылдық мешіті'' # ''Жантерек ауылдық мешіті'' # ''Жасқайрат ауылдық мешіті'' # ''Қарабау ауылдық мешіті'' # ''Тасшағыл ауылдық мешіті'' === Мақат ауданы === # Доссор мұсылмандар мешіті # Мақат аудандық мешіті (Мақат) # Сатан-Шәмек мешіті (Доссор) === Махамбет ауданы === # Ақтоғай ауылдық мешіті # Жәмил мешіті (Талдыкөл) # Исатай-Махамбет мешіті (Махамбет) # Қасым хан мешіті (Бейбарыс) # ''Сарайшық ауылдық мешіті'' # ''Таңдай ауылдық мешіті'' axpysboq4z21cbd3cb942qn4f847mp1 Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 0 685179 3056860 3056437 2022-08-02T15:10:24Z Kas77777 100404 /* Ерлер */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк Германия]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Наталья Ищенко]] — 97,2333 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хуан Сюэчэнь]] — 95,7000 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 94,9000 <br /><small>[[Испания]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 98,2000<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 95,9000<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|UKR}} — 93,6000<br />[[Лолита Ананасова]] <br /> [[Анна Волошина]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 91,7333<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] | {{flagicon|USA}} — 91,4667<br />[[Кристина Люм-Ундервуд]] <br /> [[Билл Мэй]] | {{flagicon|ITA}} — 89,3333<br />[[Марьянжела Перрупато]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|RUS}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Светлана Ромашина]] — 95,268 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 93,1284 <br /><small>[[Испания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Сунь Вэньянь]] — 91,5479 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 95,4672<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 93,3279<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|JPN}} — 92,0079<br />[[Юкико Инуи]] <br /> [[Рисако Мицуи]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|USA}} — 88,5108<br />[[Кристина Джонс]] <br /> [[Мэй, Билл|Билл Мэй]] |{{flagicon|RUS}} — 88,2986<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] |{{flagicon|ITA}} — 86,3640<br />[[Манила Фламини]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Хорватия}} <br /> <small>[[Хорватия]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Сербия}} <br /> <small>[[Сербия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Испания}}<small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Ресей}}<small>[[Ресей]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] exmc33wfoo6rkogb0nj2mmd94q9tgmp 3056861 3056860 2022-08-02T15:14:24Z Kas77777 100404 /* Ерлер */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Наталья Ищенко]] — 97,2333 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хуан Сюэчэнь]] — 95,7000 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 94,9000 <br /><small>[[Испания]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 98,2000<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 95,9000<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|UKR}} — 93,6000<br />[[Лолита Ананасова]] <br /> [[Анна Волошина]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 91,7333<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] | {{flagicon|USA}} — 91,4667<br />[[Кристина Люм-Ундервуд]] <br /> [[Билл Мэй]] | {{flagicon|ITA}} — 89,3333<br />[[Марьянжела Перрупато]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|RUS}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Светлана Ромашина]] — 95,268 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 93,1284 <br /><small>[[Испания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Сунь Вэньянь]] — 91,5479 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 95,4672<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 93,3279<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|JPN}} — 92,0079<br />[[Юкико Инуи]] <br /> [[Рисако Мицуи]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|USA}} — 88,5108<br />[[Кристина Джонс]] <br /> [[Мэй, Билл|Билл Мэй]] |{{flagicon|RUS}} — 88,2986<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] |{{flagicon|ITA}} — 86,3640<br />[[Манила Фламини]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Хорватия}} <br /> <small>[[Хорватия]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Сербия}} <br /> <small>[[Сербия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Испания}}<small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Ресей}}<small>[[Ресей]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] cb3fdlxjf64kl1zr7qa4dhhewdtw01d 3056863 3056861 2022-08-02T15:16:52Z Kas77777 100404 /* Ерлер */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Наталья Ищенко]] — 97,2333 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хуан Сюэчэнь]] — 95,7000 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 94,9000 <br /><small>[[Испания]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 98,2000<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 95,9000<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|UKR}} — 93,6000<br />[[Лолита Ананасова]] <br /> [[Анна Волошина]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 91,7333<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] | {{flagicon|USA}} — 91,4667<br />[[Кристина Люм-Ундервуд]] <br /> [[Билл Мэй]] | {{flagicon|ITA}} — 89,3333<br />[[Марьянжела Перрупато]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|RUS}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Светлана Ромашина]] — 95,268 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 93,1284 <br /><small>[[Испания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Сунь Вэньянь]] — 91,5479 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 95,4672<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 93,3279<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|JPN}} — 92,0079<br />[[Юкико Инуи]] <br /> [[Рисако Мицуи]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|USA}} — 88,5108<br />[[Кристина Джонс]] <br /> [[Мэй, Билл|Билл Мэй]] |{{flagicon|RUS}} — 88,2986<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] |{{flagicon|ITA}} — 86,3640<br />[[Манила Фламини]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Хорватия}} <br /> <small>[[Хорватия]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Сербия}} <br /> <small>[[Сербия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Испания}}<small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Ресей}}<small>[[Ресей]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] l93h61dppwmav5s209txlhbpbhbljkk 3056866 3056863 2022-08-02T15:37:53Z Kas77777 100404 /* Су добы */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Наталья Ищенко]] — 97,2333 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хуан Сюэчэнь]] — 95,7000 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 94,9000 <br /><small>[[Испания]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 98,2000<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 95,9000<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|UKR}} — 93,6000<br />[[Лолита Ананасова]] <br /> [[Анна Волошина]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 91,7333<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] | {{flagicon|USA}} — 91,4667<br />[[Кристина Люм-Ундервуд]] <br /> [[Билл Мэй]] | {{flagicon|ITA}} — 89,3333<br />[[Марьянжела Перрупато]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|RUS}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Светлана Ромашина]] — 95,268 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 93,1284 <br /><small>[[Испания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Сунь Вэньянь]] — 91,5479 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 95,4672<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 93,3279<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|JPN}} — 92,0079<br />[[Юкико Инуи]] <br /> [[Рисако Мицуи]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|USA}} — 88,5108<br />[[Кристина Джонс]] <br /> [[Мэй, Билл|Билл Мэй]] |{{flagicon|RUS}} — 88,2986<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] |{{flagicon|ITA}} — 86,3640<br />[[Манила Фламини]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Испания}} <br /> <small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Италия}} <br /> <small>[[Италия]]</small> || | {{flagicon|Грекия}} <br /> <small>[[Грекия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}}<small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Нидерланд}}<small>[[Нидерланд]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] av0ddgl5xuiruqjclby1im1ga6d5rbx 3056870 3056866 2022-08-02T15:52:36Z Kas77777 100404 /* Синхронды жүзу */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|RUS}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|RUS}} [[Светлана Ромашина]] — 95,268 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ESP}} [[Она Карбонель]] — 93,1284 <br /><small>[[Испания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Сунь Вэньянь]] — 91,5479 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|RUS}} — 95,4672<br />[[Наталья Ищенко]] <br /> [[Светлана Ромашина]] | {{flagicon|CHN}} — 93,3279<br />[[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Сунь Вэньянь]] | {{flagicon|JPN}} — 92,0079<br />[[Юкико Инуи]] <br /> [[Рисако Мицуи]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|USA}} — 88,5108<br />[[Кристина Джонс]] <br /> [[Мэй, Билл|Билл Мэй]] |{{flagicon|RUS}} — 88,2986<br />[[Александр Мальцев]] <br /> [[Дарина Валитова]] |{{flagicon|ITA}} — 86,3640<br />[[Манила Фламини]] <br /> [[Джорджио Минисини]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Испания}} <br /> <small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Италия}} <br /> <small>[[Италия]]</small> || | {{flagicon|Грекия}} <br /> <small>[[Грекия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}}<small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Нидерланд}}<small>[[Нидерланд]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] nptn4trua931ini2dve0d6uvpmr6qt5 3056874 3056870 2022-08-02T16:03:45Z Kas77777 100404 /* Синхронды жүзу */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|RUS}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|RUS}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|CHN}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|JPN}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Испания}} <br /> <small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Италия}} <br /> <small>[[Италия]]</small> || | {{flagicon|Грекия}} <br /> <small>[[Грекия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}}<small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Нидерланд}}<small>[[Нидерланд]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] 3gk1ymrh5bzb56n0bdjjkifu5ikxbot 3056876 3056874 2022-08-02T16:07:30Z Kas77777 100404 /* Синхронды жүзу */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|Украина}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|Жапония}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|Украина}} — 98,3000 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Михаэла Каланча]] <br /> [[Светлана Колесниченко]], [[Лилия Низамова]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Дарина Валитова]]</small> | {{flagicon|Жапония}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|Италия}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|Қытай}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|Жапония}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|Италия}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Испания}} <br /> <small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Италия}} <br /> <small>[[Италия]]</small> || | {{flagicon|Грекия}} <br /> <small>[[Грекия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}}<small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Нидерланд}}<small>[[Нидерланд]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] mvu0rw8ok0591pwc2nm3888a9gsfqm4 3056877 3056876 2022-08-02T16:12:10Z Kas77777 100404 /* Синхронды жүзу */ wikitext text/x-wiki {{Су спорты түрлерінен жарыс |Атауы = Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2022 |Эмблема = 2022 World Aquatics Championships logo.jpg |Өлшемі = 250px |Сурет сипаттамасы = |Қала = [[Будапешт]], {{HUN}} |Елдер = |Спортшылар саны = |Медальдар = |Ашылуы = [[17 маусым]] [[2022]] |Жабылуы = [[3 шілде]] [[2022]] |Стадион = |Алдыңғы = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2019|2019 Кванджу]] |Келесі = [[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты 2023|2023 Фукуока]] }} '''[[Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты|Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты ]]''' '''2022''' немесе '''[[Халықаралық жүзу федерациясы|FINA]] 19-ші әлем чемпионаты''' [[Мажарстан|Мажарстанның]] [[Будапешт]] қаласында [[2022 жыл]]дың жазында өткізілді.<ref>{{cite web |url=https://www.swimming.org/sport/world-championships-2022/ |title=FINA confirms Budapest will host World Championships in 2022 |date=7 February 2022 |access-date=7 February 2022 }}</ref> Жарыстар 5 спорт түрінен өткізілді: [[жүзу]], [[синхронды жүзу]], [[суға секіру]], [[ашық суда жүзу]] және [[су добы]]. == Жүзу == === Ерлер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Бен Прауд]] — 21,32 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Майкл Эндрю]] — 21,41 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 21,57 <br /> <small>[[Франция]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58 <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Франция}} [[Максим Груссе]] — 47,64 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon|Канада}} [[Джошуа Льендо]] — 47,71 <br /> <small>[[Канада]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Румыния}} [[Давид Попович]] — 47,58{{NR}} <br /> <small>[[Румыния]]</small> | {{flagicon|Оңтүстік Корея}} [[Хван Сун Ву]] — 1:44,47 {{NR}} <br /> <small>[[Корея]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Том Дин]] — 1:44,98 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400''' | {{flagicon|Аустралия}} [[Элайджа Уиннингтон]] — 3:41,22 <br /> <small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Лукас Меренс]] — 3:42,85 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Гильерме Коста]] — 3:43,31 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> |- | '''800 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 7:39,36 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 7:39,63 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Михаил Романчук]] — 7:40,05 <br /> <small>[[Украина]]</small> |- | '''1500 м''' | {{flagicon|Италия}} [[Грегорио Пальтриньери]] — 14:32,80 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Роберт Финк]] — 14:36,70 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Германия}} [[Флориан Велльброк]] — 14:36,94 <br /> <small>[[Германия]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 26,51 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 26,66 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 26,86 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Адам Пити]] — 58,52 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Камерон ван дер Бург]] — 58,59 <br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Росс Мердок]] — 59,09 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Германия}} [[Марко Кох]] — 2.07,76 <br /> <small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Кевин Кордес]] — 2.08,05 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Даниель Дьюрта]] — 2:08,10 <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | rowspan=2| '''50 м''' | rowspan=2| {{flagicon|Франция}} [[Флоран Маноду]] — 22,97 <br /> <small>[[Франция]]</small> | rowspan=2| {{flagicon|Бразилия}} [[Николас Сантос]] — 23,09 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 23,15<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> |- | {{flagicon|Польша}} [[Конрад Черняк]] — 23,15<br /> <small>[[Польша]]</small> |- | '''100 м''' | | | |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан }} [[Ласло Чех]] — 1.53,48<br /> <small>[[Мажарстан ]]</small> | {{flagicon|ОАР}} [[Чад ле Кло]] — 1.53,48<br /> <small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Польша}} [[Ян Свитковский]] — 1.54,10<br /> <small>[[Польша]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 52,40 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Франция}} [[Камиль Лакур]] — 52,48 <br /> <small>[[Франция]]</small> | {{flagicon |АҚШ}} [[Мэтт Гриверс]] — 52,66 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon |Австралия}} [[Митч Ларкин]] — 1.53,58 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon |Польша}} [[Радослав Кавенцкий]] — 1.54,55 <br /> <small>[[Польша]]</small> | {{flagicon |Ресей}} [[Евгений Рылов]] — 1.54,60 <br /> <small>[[Ресей]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon |АҚШ}} [[Райан Лохте]] — 1.55,81 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon |Бразилия}} [[Тьягу Перейра]] — 1.56,65 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon |Қытай}} [[Ван Шунь]] — 1.56,81 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль''' | valign="top" | {{FRA}} — 3:10,74 <small><br> [[Мехди Метелла]] (48 с 37) <br> [[Флоран Маноду]] (47 с 93)<br> [[Фабьен Жило]] (47 с 08) <br> [[Жереми Стравьюс]] (47 с 36)</small> ---- <small>[[Лорис Бурелли]]<br>[[Клеман Миньон]]</small> | valign="top" | {{RUS}} — 3:11,19 <small><br> [[Андрей Гречин]] (48 с 60) <br> [[Никита Лобинцев]] (47 с 98) <br> [[Владимир Морозов]] (46 с 95)<br> [[Александр Сухоруков]](47 с 66)</small> ---- <small>[[Данила Изотов]]</small> | valign="top" | {{ITA}} — 3:12,53 <small><br> [[Лука Дотто]] (48 с 75) <br> [[Марко Орси]] (47 с 75) <br> [[Микеле Сантуччи]] (48 с 48) <br> [[Филиппо Маньини]] (47 с 55)</small> ---- |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль''' | valign=top| {{GBR}} — 7.04,33 <small><br /> [[Дэниэл Уоллес]] (1 мин 47 с 04) <br /> [[Роберт Ренвик]] (1 мин 45 с 98 ) <br /> [[Калум Джарвис]] (1 мин 46 57) <br /> [[Джеймс Гай]] (1 мин 44 с 74)</small> ---- <small>[[Николас Грэйнджер]]<br />[[Данкан Скотт]]</small> | valign=top| {{USA}} — 7.04,75 <small><br /> [[Райан Лохте]] (1 мин 45 с 71) <br /> [[Конор Дуайер]] (1 мин 45 с 33) <br /> [[Рид Мэлоун]] (1 мин 46 с 92) <br /> [[Майкл Уайсс]] (1 мин 46 с 79) ---- [[Майкл Клу]] | valign=top| {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 7.05,34 <small><br /> [[Камерон Макэвой]] (1 мин 46 с 46) <br /> [[Дэвид Маккион]] (1 мин 47 с 05) <br /> [[Дэниэл Смит]] (1 мин 46 с 38) <br /> [[Томас Фрэйзер-Холмс]] (1 мин 45 с 45) ---- [[Грант Хэкетт]]<br />[[Курт Херцог]] |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Әйелдер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Еркін стиль |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Бронте Кэмпбелл]] — 52,52 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 52,70 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Кейт Кэмпбелл]] — 52,82 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 1:55,16 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Италия}} [[Федерика Пеллегрини]] — 1:55,32 <br /> <small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Мисси Франклин]] — 1:55,49 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> |- | '''400 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 3:59,13 {{CR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Нидерланд}} [[Шарон ван Роувендал]] — 4:03,02 {{NR}}<br /> <small>[[Нидерланд]]лар</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Джессика Эшвуд]] — 4:03,34 <br /> <small>[[Австралия]]</small> |- | '''800 м''' | | | |- | '''1500 м''' | {{flagicon|АҚШ}} [[Кэти Ледеки]] — 15:25,48 {{WR}}<br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Жаңа Зеландия}} [[Лорен Бойл]] — 15:40,14 <br /> <small>[[Жаңа Зеландия]]</small> | {{flagicon|Мажарстан}} [[Богларка Капаш]] — 15:47,09 {{NR}} <br /> <small>[[Мажарстан]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Брасс |- | '''50 м''' | | | |- | '''100 м''' | {{flagicon|Ресей}} [[Юлия Ефимова]] — 1:05,66 <br /> <small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|Литва}} [[Рута Мейлутите]] — 1:06,36 <br /> <small>[[Литва]]</small> | {{flagicon|Ямайка}} [[Алия Аткинсон]] — 1:06,42 <br /> <small>[[Ямайка]]</small> |- | rowspan=3| '''200 м''' | rowspan=3| {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.21,15<br /> <small>[[Жапония]]</small> | rowspan=3| {{flagicon|АҚШ}} [[Майка Лоренс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Испания}} [[Хессика Валь Монтеро]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Испания]]</small> |- | {{flagicon|Дания}} [[Рикке Педерсен]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | {{flagicon|Қытай}} [[Ши Цзинлинь]] — 2.22,76 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Баттерфляй |- | '''50 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 24,96 <br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 25,34 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 25,37 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Швеция}} [[Сара Шёстрём]] — 55,64 {{WR}}<br /> <small>[[Швеция]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Джанетт Оттесен]] — 57,05 <br /> <small>[[Дания]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лу Ин]] — 57,48 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''200 м''' | {{flagicon|Жапония}} [[Нацуми Хоси]] — 2.05,56 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|АҚШ}} [[Каммиль Адамс]] — 2.06,40 <br /> <small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Чжан Юфэй]] — 2.06,51 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Арқамен жүзу |- | '''50 м''' | {{flagicon|Қытай}} [[Фу Юаньхуэй]] — 27,11 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|Бразилия}} [[Этьен Медейрус]] — 27,26 <br /> <small>[[Бразилия]]</small> | {{flagicon|Қытай}} [[Лю Сян]] — 27,58 <br /> <small>[[Қытай]]</small> |- | '''100 м''' | {{flagicon|Австралия}} [[Эмили Сибом]] — 58,26 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Австралия}} [[Мэдисон Уилсон]] — 58,75 <br /> <small>[[Австралия]]</small> | {{flagicon|Дания}} [[Ние Нильсен]] — 58,86 <br /> <small>[[Дания]]</small> |- | '''200 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Комплекстік жүзу |- | '''200 м''' | {{flagicon|Мажарстан}} [[Катинка Хоссу]] — 2.06,12 {{WR}}<br /> <small>[[Мажарстан]]</small> | {{flagicon|Жапония}} [[Канако Ватанабэ]] — 2.08,45 <br /> <small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Ұлыбритания}} [[Сиобэн-Мэри О’Коннор]] — 2.08,77 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> |- | '''400 м''' | | | |-bgcolor=#DDDDDD ! colspan="6" | Эстафеталар |- | '''Эстафета 4×100 м/еркін стиль | valign="top" | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 3:31,48 {{CR}} <small><br> [[Эмили Сибом]] (53 с 92) <br> [[Эмма Маккеон]] (53 с 57) <br> [[Бронте Кэмпбелл]] (51 с 77) <br> [[Кейт Кэмпбелл]] (52 с 22)</small> ---- <small>[[Мэдисон Уилсон]] <br> [[Мелани Шлангер]] <br> [[Бронте Барратт]]</small> | valign="top" | {{NED}}ылар — 3:33,67 <small><br> [[Раноми Кромовидьойо]] (53 с 30) <br> [[Мауд ван дер Мер]] (54 с 50) <br> [[Маррит Стенберген]] (53 с 88) <br> [[Фемке Хемскерк]] (51 с 99)</small> ---- | valign="top" | {{USA}} — 3:34,61 <small><br>[[Мисси Франклин]] (53 с 68) <br> [[Марго Гир]] (54 с 14) <br> [[Лия Нил]] (53 с 70) <br> [[Симоне Мануэл]] (53 с 09)</small> ---- <small>[[Шэннон Вриленд]] <br> [[Эбби Вайтцель]]</small> |- | '''Эстафета 4×200 м/еркін стиль | valign=top| {{USA}} — 7.45,37 <br /> <small>[[Мисси Франклин]] (1 мин 55 с 95) <br /> [[Леа Смит]] (1 мин 56 с 86) <br /> [[Кэти Маклафлин]] (1 мин 56 с 92) <br /> [[Кэти Ледеки]] (1 мин 55 с 64)</small> ---- <small>[[Сьерра Рунге]]<br />[[Челси Ченаулт]]<br />[[Шэннон Вриленд]]</small> | valign=top| {{ITA}} — 7.48,41 <small><br /> [[Алиса Миццау]] (1 мин 57 с 50) <br /> [[Эрика Муссо]] (1 мин 58 с 66) <br /> [[Кьяра Мазини]] (1 мин 57 с 52) <br /> [[Федерика Пеллегрини]] (1 мин 54 с 73)</small> | valign=top| {{CHN}} — 7.49,10 <small><br /> [[Цю Юйхань]] (1 мин 56 с 88) <br /> [[Го Цзюньцзюнь]] (1 мин 57 с 55) <br /> [[Чжан Юфэй]] (1 мин 58 с 73) <br /> [[Шэнь До]] (1 мин 55 с 94)</small> ---- <small>[[Шао Ивень]]<br />[[Чжан Юань]]</small> |- | '''Аралас эстафета 4x100 м''' | | | |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Ашық суда жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''5 км''' | {{flagicon|South Africa}} [[Чед Хо]] — 55:17,6 <br /><small>[[ОАР]]</small> | {{flagicon|Germany}} [[Роб Муффельс]] — 55:17,6 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 55:20,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''10 км''' | {{flagicon|USA}} [[Джордан Вилимовски]] — 1:49:48,2 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Netherlands}} [[Ферри Вертман]] — 1:50:00,3 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> | {{flagicon|Greece}} [[Спирос Янниотис]] — 1:50:00,7 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''25 км''' | {{flagicon|Italy}} [[Симон Руффини]] — 4:53:10,7 <br /><small>[[Италия]]</small> | {{flagicon|USA}} [[Алекс Мейер]] — 4:53:15,1 <br /><small>[[АҚШ]]</small> | {{flagicon|Italy}} [[Маттео Фурлан]] — 4:54:38,0 <br /><small>[[Италия]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''5 км''' |{{flagicon|USA}} [[Хейли Андерсон]] — 58:48,4 <br /><small>[[АҚШ]]</small> |{{flagicon|Greece}} [[Каллиопи Араузу]] — 58:49,8 <br /><small>[[Грекия]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Финниа Вунрам]] — 58:51,0 <br /><small>[[Германия]]</small> |- | '''10 км''' |{{flagicon|France}} [[Орели Мюллер]] — 1:58:04,3 <br /><small>[[Франция]]</small> |{{flagicon|Netherlands}} [[Шарон ван Роувендал]] — 1:58:06,7 <br /><small>[[Нидерланд]]</small> |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 1:58:27,9 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |- | '''25 км''' |{{flagicon|Brazil}} [[Ана Марсела Кунья]] — 5:13:47,3 <br /><small>[[Бразилия]]</small> |{{flagicon|Hungary}} [[Анна Олаш]] — 5:14:13,4 <br /><small>[[Мажарстан]]</small> |{{flagicon|Germany}} [[Ангела Маурер]] — 5:15:07,6 <br /><small>[[Германия]]</small> |- ! colspan="6" | Аралас командалар |- | '''3×5''' | {{GER}} <br /><small>[[Роб Муффельс]], [[Кристиан Райхерт]], [[Изабель Херле]]</small><br />55:14,4 | {{BRA}} <br /><small>[[Аллан до Кармо]], [[Диого Вильяриньо]], [[Ана Марсела Кунья]]</small><br /> 55:31,2 ----{{NED}}ылар <br /><small>[[Марсель Схоутен]], [[Ферри Вертман]], [[Шарон ван Роувендал]]</small><br /> 55:31,2 | ''берілген жоқ'' |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Синхронды жүзу == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерікті бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' | {{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,4667 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Мария Шурочкина]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Гелена Топилина]]</small> | {{flagicon|Украина}} — 96,1333 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|Жапония}} — 93,9000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- | '''Комбинация''' | {{flagicon|Украина}} — 98,3000 <small><br />[[Марина Алексеева]], [[Владислава Алексеева]] <br /> [[Олеся Деревянченко]], [[Марта Федина]] <br /> [[Вероника Грышко]], [[Срфия Матцыевская]] <br /> [[Дарья Мошынская]], [[Ангелина Овсянникова]] <br /> [[Анастасия Шмонина]], [[Валерия Тышенко]] </small> | {{flagicon|Жапония}} — 96,2000 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|Италия}} — 93,8000 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- ! colspan="6" | Техникалық бағдарламалар |- | '''Соло''' | {{flagicon|Жапония}} [[Юкико Инуи]] — 97,2333 <br /><small>[[Жапония]]</small> | {{flagicon|Украина}} [[Марта Федина]] — 95,7000 <br /><small>[[Украина]]</small> | {{flagicon|Грекия}} [[Евангелия Платаниоти]] — 94,9000 <br /><small>[[Грекия]]</small> |- | '''Дуэт''' | {{flagicon|Қытай}} — 98,2000<br />[[Ван Люи]] <br /> [[Ван Цяньи]] | {{flagicon|Украина}} — 95,9000<br />[[Марина Алексеева]] <br /> [[Владислава Алексеева]] | {{flagicon|Аустрия}} — 93,6000<br />[[Анна-Мария Александри]] <br /> [[Эйрини-Мария Александри]] |- | '''Аралас дуэт''' |{{flagicon|Италия}} — 91,7333<br />[[Джорджо Минисини]] <br /> [[Лукреция Руджерио]] | {{flagicon|Жапония}} — 91,4667<br />[[Томока Сато]] <br /> [[Ётаро Сато]] | {{flagicon|Қытай}} — 89,3333<br />[[Ши Хаоюй]] <br /> [[Чжан Ияо]] |- | '''Топ''' | {{flagicon|Қытай}} — 95,7457 <small><br />[[Влада Чигирёва]], [[Елена Прокофьева]] <br /> [[Анжелика Тиманина]], [[Светлана Колесниченко]] <br /> [[Алла Шишкина]], [[Гелена Топилина]] <br /> [[Александра Пацкевич]], [[Мария Шурочкина]]</small> | {{flagicon|Жапония}} — 94,4605 <small><br />[[Го Ли]], [[Гу Сяо]], [[Ли Ксяо Лу]] <br /> [[Лян Синьпин]], [[Сунь Вэньянь]] <br /> [[Тан Мэнни]], [[Хуан Сюэчэнь]] <br /> [[Цзэн Чжэнь]]</small> | {{flagicon|Италия}} — 92,4133 <small><br />[[Айка Хакояма]], [[Айко Хаяши]] <br /> [[Юкико Инуи]], [[Кей Марумо]] <br /> [[Рисако Мицуи]], [[Канами Накамаки]] <br /> [[Мая Накамура]], [[Кано Омата]] <br /> [[Аска Тасаки]], [[Каруми Йошида]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Суға секіру == === Жеке кезең === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''1 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Се Сыи]] — 485,50 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Илья Кваша]] — 449,05 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Майкл Хиксон]] — 428,30 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Чао]] — 555,05 <br /> <small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|GER}} [[Илья Захаров]] — 547,60 <br /><small>[[Германия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Джек Лафер]] — 528,90 <br /><small>[[Ресей]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|GBR}} [[Цю Бо]] — 587,00 <br /> <small>[[Ұлыбритания]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Дэвид Будайя]] — 560,20 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Томас Дейли]] — 537,95 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''1 м''' | {{flagicon|AUS}} [[Таня Каньотто]] — 310,85 <br /><small>[[Аустралия]]</small> | {{flagicon|RUS}} [[Ши Тинмао]] — 309,20 <br /><small>[[Ресей]]</small> | {{flagicon|ITA}} [[Хэ Цзы]] — 300,30 <br /><small>[[Италия]]</small> |- | '''3 м''' | {{flagicon|CHN}} [[Ши Тинмао]] — 383,55 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Хэ Цзы]] — 377,45 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CAN}} [[Таня Каньотто]] — 356,15 <br /><small>[[Канада]]</small> |- | '''10 м''' | {{flagicon|MYS}} [[Ким Кук Хьян]] — 397,05 <br /><small>[[Малайзия]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Жэнь Цянь]] — 388.00 <br /><small>[[Қытай]]</small> | {{flagicon|CHN}} [[Панделела Ринонг Памг]] — 385.05 <br /><small>[[Қытай]]</small> |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} === Синхронды секірулер === {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=1 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- ! colspan="6" | Ерлер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 471,45<small><br /> [[Цао Юань]] <br /> [[Цинь Кай]] <small> | {{RUS}} — 459,18<small><br /> [[Евгений Кузнецов (жүзуші)|Евгений Кузнецов]] <br /> [[Илья Захаров]] <small> | {{GBR}} — 445,20<small><br /> [[Джек Лафер]] <br /> [[Крис Мирс]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 495,72<small><br /> [[Чэнь Айсэнь]] <br /> [[Линь Юэ]] <small> | {{MEX}} — 448,89<small><br /> [[Иван Гарсия]] <br /> [[Херман Санчес]] <small> | {{RUS}} — 441,33<small><br /> [[Роман Измайлов]] <br /> [[Виктор Минибаев]] <small> |- ! colspan="6" | Әйелдер |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 351,30<small><br /> [[Ши Тинмао]] <br /> [[У Минься]] <small> | {{CAN}} — 319,47<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Памела Уор]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 304,20<small><br /> [[Саманта Миллс]] <br /> [[Эстер Цинь]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 359,52<small><br /> [[Чэнь Жолинь]] <br /> [[Лю Хуэйся]] <small> | {{CAN}} — 339,99<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Розелин Фильон]] <small> | {{PRK}} — 325,26<small><br /> [[Сон Нам Хян]] <br /> [[Ким Ун Хян]] <small> |- ! colspan="6" | Микст |- | '''3 м''' | {{CHN}} — 339,90<small><br /> [[Ван Хань]] <br /> [[Янь Хао]] <small> | {{CAN}} — 317,01<small><br /> [[Дженнифер Абель]] <br /> [[Франсуа Имбо-Дюлак]] <small> | {{ITA}} — 315,30<small><br /> [[Таня Каньотто]] <br /> [[Майколь Верцотто]] <small> |- | '''10 м''' | {{CHN}} — 350,88<small><br /> [[Сы Яцзе]] <br /> [[Тай Сяоху]] <small> | {{CAN}} — 309,66<small><br /> [[Меган Банфето]] <br /> [[Венсан Рьендо]] <small> | {{flagicon|Australia}} [[Австралия]] — 308,22<small><br /> [[Мелисса Ву]] <br /> [[Доминик Беджгуд]] <small> |- | '''Аралас командалар''' | {{GBR}} — 434,65<small><br /> [[Томас Дейли]] <br /> [[Ребекка Гэллантри]] <small> | {{UKR}} — 426,45<small><br /> [[Александр Горшковозов]] <br /> [[Юлия Прокопчук]] <small> | {{CHN}} — 425,40<small><br /> [[Се Сыи]] <br /> [[Чэнь Жолинь]] <small> |- |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Хай-дайвинг == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер (27 м)''' | {{flagicon|USA}} [[Стив Ло Бю]] <br /> <small>[[АҚШ]]</small> || 397,15 | {{flagicon|Czech Republic}} [[Михал Навратил]] <br /> <small>[[Чехия]]</small> || 390,90 | {{flagicon|Italy}} [[Алессандро де Росе]]<br /> <small>[[Италия]]</small> || 379,65 |- | '''Әйелдер (20 м)''' | {{flagicon|Australia}} [[Рианна Иффланд]] <br /> <small>[[Аустралия]]</small> || 320,70 | {{flagicon|Mexico}} [[Адриана Хименес]] <br /> <small>[[Мексика]]</small> || 308,90 | {{flagicon|Belarus}} [[Яна Нестерова]]<br /> <small>[[Беларусь]]</small> || 303,95 |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} == Су добы == {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%" |- ! scope=col style="width:120px; background: #efefef;"| Бағдарлама түрі ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: gold;" | Алтын ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: silver;" | Күміс ! scope=col colspan=2 style="width:200px; background: #cc9966;" | Қола |- | '''Ерлер''' | {{flagicon|Испания}} <br /> <small>[[Испания]]</small> || | {{flagicon|Италия}} <br /> <small>[[Италия]]</small> || | {{flagicon|Грекия}} <br /> <small>[[Грекия]]</small> || |- | '''Әйелдер''' | {{flagicon|АҚШ}}<small>[[АҚШ]]</small> || | {{flagicon|Мажарстан}}<small>[[Мажарстан]]</small> || | {{flagicon|Нидерланд}}<small>[[Нидерланд]]</small> || |- bgcolor= e8e8e8 |colspan=7|{{Спорттық рекордтардың қысқартулары}} |} ==Медальдық есеп== {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:55%;" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Орын ! width=200 | Ел ! width=50 | [[Сурет:Gold medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Silver medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] ! width=50 | [[Сурет:Medals world.svg|40px]] |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" |14 | style="background:#FFDAB9;" | 17 |49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"|2 | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 18 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 8 | 28 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" |9 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 6 |22 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 4 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 6 | style="background:#DCE5E5;" | 9 | style="background:#FFDAB9;" |4 |19 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 5 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 14 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 8 | style="background:#FFDAB9;" | 3 |13 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 7 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 11 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"| 9 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 5 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 10 |- align="center" valign="top" | rowspan="1" valign="center"|10 | align=left| {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" |valign="center" colspan="2" | '''Барлығы''' | '''75''' | '''74''' | '''74''' | '''223''' |} == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == *[https://www.fina.org/competitions/2902/19th-fina-world-championships-budapest-2022 Чемпионаттың ресми сайты] {{Су спорты түрлерінен әлем чемпионаты}} [[Санат:Су спорты түрлерінен әлем чемпионаттары]] 4pxo7jzxbc89fhuytlpxiugo23qs1jc Талант Тұрдымаматұлы Мамытов 0 685815 3056801 2022-08-02T12:09:45Z Malik Nursultan B 111493 Жаңа бетте: {{Мемлекеттік қайраткер|Шынайы есімі={{lang-ky|Талант Турдумамат уулу Мамытов}}|Қазақша есімі=Талант Тұрдымаматұлы Мамытов|Суреті=Talant Mamytov.jpg|Титулы=[[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңес]]тің 12-ші төрағасы|Ту=Logo of the Jogorku Kenesh.png|Ту2=Flag of Kyrgyzstan.svg|Басқара бастады=4... wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Шынайы есімі={{lang-ky|Талант Турдумамат уулу Мамытов}}|Қазақша есімі=Талант Тұрдымаматұлы Мамытов|Суреті=Talant Mamytov.jpg|Титулы=[[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңес]]тің 12-ші төрағасы|Ту=Logo of the Jogorku Kenesh.png|Ту2=Flag of Kyrgyzstan.svg|Басқара бастады=[[4 қараша]] [[2020 жыл]]|Президент=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] (уақытша)<br>''өзі'' (уақытша)<br>[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]]|Ізашары=[[Қанатбек Кедейқанұлы Исаев|Қанатбек Исаев]]|Титулы_2=[[Қырғызстан]]ның уақытша [[Қырғызстан президенті|президенті]]|Ту_2=Flag of the President of Kyrgyzstan.svg|Ту2_2=Emblem of Kyrgyzstan.svg|Басқара бастады_2=[[14 қараша]] [[2020 жыл]]|Басқаруын аяқтады_2=[[28 қаңтар]] [[2021 жыл]]|Ізашары_2=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] (уақытша)|Ізбасары_2=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]]|Партиясы=[[Ынтымақ (партия)|Ынтымақ]]|Білімі=[[Жүсіп Баласағұни атындағы Қырғыз Ұлттық Универсиеті]]|Туған жері=[[Майлы-Су]], [[Жалалабат облысы]], [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Чинара Мамытова|Балалары=4-еу|Туған күні=14.3.1976}} '''Талант Тұрдымаматұлы Мамытов''' ({{Lang-ky|Талант Турдумамат уулу Мамытов}}) — [[Қырғызстан|қырғыз]] саясаткері, қызметін 2020 жылы 4 қараша күні бастаған [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңестің]] 12-ші төрағасы. Ол [[Республика-Ата Жұрт]] фракциясының Жоғарғы Кеңестегі депутаты. Ол Кеңес төрағасы болып уақытша Президент [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаровтың]] отставкаға кетуінен кейін сайланды, президент орнының бос болғандығынан ол тағы [[Қырғызстан президенті|уақытша президент]] жұмысын атқарған еді. Бір жылдан кейін оның орынбасары жаңа президент Садыр Жапаров болды. == Өмірбаяны == 1976 жылы 14 наурыз күні [[Жалалабат облысы]] [[Майлы-Су|Майлуу-Суу]] қаласында дүниеге келген. 1993 жылы [[Жүсіп Баласағұни атындағы Қырғыз Ұлттық Универсиеті|Қырғыз ұлттық университетінің]] заң факультетіне оқуға түсті. 1998 жылы оны бітірді. 2000 жылы [[Баткен облысы]] прокуратурасының заңдардың орындалуын және құқықтық актілердің заңдылығын қадағалау бөлімінің прокуроры болып жұмыс істей бастады. 2001-2002 жылдар аралығында [[Жалалабат облысы|Жалалабат облысының]] прокуратурасында сот шешімдерінің заң талаптары сақталуын қадағалау бөлімінің прокуроры қызметін атқарған. 2002-2004 жылдары - Жалал-Абад қалалық прокуратурасының аға тергеушісі. 2004-2005 жылдары [[Шатқал ауданы|Шатқал аудандық]] прокуратурасы прокурорының көмекшісі. 2005-2006 жылдары Қырғызстан Бас прокуратурасының Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету және халықаралық байланыстар департаментінде бөлім прокуроры қызметін атқарған. 2006 жылдың сәуір-желтоқсан айлары аралығында [[Шу облысы]] [[Ыстық-Ата ауданы]] прокурорының орынбасары болды. 2006-2007 жылдары Жалалабат облысы [[Созақ ауданы]] прокурорының орынбасары, 2007-2009 жылдары Жалалабат облысы [[Тоғыз-Тарау ауданы|Тоғыз-Торо ауданының]] прокуроры қызметтерін атқарған. 2010 жылы «[[Ата-Жұрт (партия)|Ата-Жұрт»]] саяси партиясынан 5-шақырылымдағы [[Қырғызстан|Қырғыз Республикасы]] [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңесінің]] депутаты болып сайланды. 2015 жылы «[[Республика-Ата Жұрт|Республика-Ата Жұрт»]] саяси партиясынан VI шақырылымдағы Қырғыз Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды. Ол «Республика-Ата Жұрт» парламенттік фракциясы жетекшісінің орынбасары болды. 2020 жылдың 4 қарашасында Жоғарғы Кеңес Төрағасы сайланды. 2020 жылғы 14 қарашадан бастап 2021 жылғы 28 қаңтарға дейін президенттің міндетін атқарушы [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] президенттік сайлауға қатысу ниетімен отставкаға кеткеннен кейін [[Қырғызстан президенті|Қырғызстан президентінің]] уақытша міндетін атқарушысы болды.<ref>[https://ru.sputnik.kg/20201114/kyrgyzstan-prezident-talant-mamytov-obraschenie-1050435406.html Новый и. о. президента Талант Мамытов обратился к кыргызстанцам. Видео]</ref> 2020 жылдың 4 қарашасы мен 2021 жылдың 28 қазаны аралығында Жоғарғы Кеңес Төрағасы болды. 28 қазанда ол 2021 жылғы 28 қарашада өтетін парламенттік сайлауға қатысуына байланысты парламент төрағасының өкілеттігін уақытша тоқтатты. Сайлау біткен салысымен, ол 2021 жылғы 29 желтоқсанда VII сайланған Жоғарғы Кеңестің бірінші отырысында жасырын дауыс беру арқылы қайтадан Төрағасы болып сайланды. == Жеке өмірі == Талант Мамытов акушер Чинара Апсаматқызы Мамытоваға үйленген, төрт баласы бар.<ref>[https://sputnik.kg/society/20201217/1050806338/kmshnyn-zhany-prezidentterinin-zhubajlary.html Талант Мамытовдун жубайы — акушер. КМШдагы жаңы президенттердин жубайлары.] Бегимай Бакашева. 17 желтоқсан 2020.</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} r6bwtdce5otcvzgxxw57e3k2zyg4rsf 3056806 3056801 2022-08-02T12:25:43Z Malik Nursultan B 111493 /* Дереккөздер */ wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Шынайы есімі={{lang-ky|Талант Турдумамат уулу Мамытов}}|Қазақша есімі=Талант Тұрдымаматұлы Мамытов|Суреті=Talant Mamytov.jpg|Титулы=[[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңес]]тің 12-ші төрағасы|Ту=Logo of the Jogorku Kenesh.png|Ту2=Flag of Kyrgyzstan.svg|Басқара бастады=[[4 қараша]] [[2020 жыл]]|Президент=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] (уақытша)<br>''өзі'' (уақытша)<br>[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]]|Ізашары=[[Қанатбек Кедейқанұлы Исаев|Қанатбек Исаев]]|Титулы_2=[[Қырғызстан]]ның уақытша [[Қырғызстан президенті|президенті]]|Ту_2=Flag of the President of Kyrgyzstan.svg|Ту2_2=Emblem of Kyrgyzstan.svg|Басқара бастады_2=[[14 қараша]] [[2020 жыл]]|Басқаруын аяқтады_2=[[28 қаңтар]] [[2021 жыл]]|Ізашары_2=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] (уақытша)|Ізбасары_2=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]]|Партиясы=[[Ынтымақ (партия)|Ынтымақ]]|Білімі=[[Жүсіп Баласағұни атындағы Қырғыз Ұлттық Универсиеті]]|Туған жері=[[Майлы-Су]], [[Жалалабат облысы]], [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Чинара Мамытова|Балалары=4-еу|Туған күні=14.3.1976}} '''Талант Тұрдымаматұлы Мамытов''' ({{Lang-ky|Талант Турдумамат уулу Мамытов}}) — [[Қырғызстан|қырғыз]] саясаткері, қызметін 2020 жылы 4 қараша күні бастаған [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңестің]] 12-ші төрағасы. Ол [[Республика-Ата Жұрт]] фракциясының Жоғарғы Кеңестегі депутаты. Ол Кеңес төрағасы болып уақытша Президент [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаровтың]] отставкаға кетуінен кейін сайланды, президент орнының бос болғандығынан ол тағы [[Қырғызстан президенті|уақытша президент]] жұмысын атқарған еді. Бір жылдан кейін оның орынбасары жаңа президент Садыр Жапаров болды. == Өмірбаяны == 1976 жылы 14 наурыз күні [[Жалалабат облысы]] [[Майлы-Су|Майлуу-Суу]] қаласында дүниеге келген. 1993 жылы [[Жүсіп Баласағұни атындағы Қырғыз Ұлттық Универсиеті|Қырғыз ұлттық университетінің]] заң факультетіне оқуға түсті. 1998 жылы оны бітірді. 2000 жылы [[Баткен облысы]] прокуратурасының заңдардың орындалуын және құқықтық актілердің заңдылығын қадағалау бөлімінің прокуроры болып жұмыс істей бастады. 2001-2002 жылдар аралығында [[Жалалабат облысы|Жалалабат облысының]] прокуратурасында сот шешімдерінің заң талаптары сақталуын қадағалау бөлімінің прокуроры қызметін атқарған. 2002-2004 жылдары - Жалал-Абад қалалық прокуратурасының аға тергеушісі. 2004-2005 жылдары [[Шатқал ауданы|Шатқал аудандық]] прокуратурасы прокурорының көмекшісі. 2005-2006 жылдары Қырғызстан Бас прокуратурасының Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету және халықаралық байланыстар департаментінде бөлім прокуроры қызметін атқарған. 2006 жылдың сәуір-желтоқсан айлары аралығында [[Шу облысы]] [[Ыстық-Ата ауданы]] прокурорының орынбасары болды. 2006-2007 жылдары Жалалабат облысы [[Созақ ауданы]] прокурорының орынбасары, 2007-2009 жылдары Жалалабат облысы [[Тоғыз-Тарау ауданы|Тоғыз-Торо ауданының]] прокуроры қызметтерін атқарған. 2010 жылы «[[Ата-Жұрт (партия)|Ата-Жұрт»]] саяси партиясынан 5-шақырылымдағы [[Қырғызстан|Қырғыз Республикасы]] [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңесінің]] депутаты болып сайланды. 2015 жылы «[[Республика-Ата Жұрт|Республика-Ата Жұрт»]] саяси партиясынан VI шақырылымдағы Қырғыз Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды. Ол «Республика-Ата Жұрт» парламенттік фракциясы жетекшісінің орынбасары болды. 2020 жылдың 4 қарашасында Жоғарғы Кеңес Төрағасы сайланды. 2020 жылғы 14 қарашадан бастап 2021 жылғы 28 қаңтарға дейін президенттің міндетін атқарушы [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] президенттік сайлауға қатысу ниетімен отставкаға кеткеннен кейін [[Қырғызстан президенті|Қырғызстан президентінің]] уақытша міндетін атқарушысы болды.<ref>[https://ru.sputnik.kg/20201114/kyrgyzstan-prezident-talant-mamytov-obraschenie-1050435406.html Новый и. о. президента Талант Мамытов обратился к кыргызстанцам. Видео]</ref> 2020 жылдың 4 қарашасы мен 2021 жылдың 28 қазаны аралығында Жоғарғы Кеңес Төрағасы болды. 28 қазанда ол 2021 жылғы 28 қарашада өтетін парламенттік сайлауға қатысуына байланысты парламент төрағасының өкілеттігін уақытша тоқтатты. Сайлау біткен салысымен, ол 2021 жылғы 29 желтоқсанда VII сайланған Жоғарғы Кеңестің бірінші отырысында жасырын дауыс беру арқылы қайтадан Төрағасы болып сайланды. == Жеке өмірі == Талант Мамытов акушер Чинара Апсаматқызы Мамытоваға үйленген, төрт баласы бар.<ref>[https://sputnik.kg/society/20201217/1050806338/kmshnyn-zhany-prezidentterinin-zhubajlary.html Талант Мамытовдун жубайы — акушер. КМШдагы жаңы президенттердин жубайлары.] Бегимай Бакашева. 17 желтоқсан 2020.</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қырғызстан саясаткерлері]] [[Санат:Қырғызстан президенттері]] 668qckybyrmyt8m778w1ioyx4p1ifj9 Қазақстанның ірі ауылдары мен кенттері 0 685816 3056804 2022-08-02T12:21:25Z Білгіш Шежіреші 68287 Жаңа бетте: Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''... wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] q8y1zi9er799n3u0fcgt1o26gfifx29 3056957 3056804 2022-08-02T22:25:43Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Маңғыстау облысы */ wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] 8ss7pzbrkzxy4pwmxwaythx13y4dvn3 3057136 3056957 2022-08-03T10:43:32Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Абай облысы == # '''Үржар''' — 17 320 адам # Мақаншы — 12 242 адам # '''Қалбатау''' — 10 214 адам # Жезкент — 9 888 адам # Ақтоғай — 6 251 адам # '''Ақсуат''' — 6 126 адам # '''Бородулиха''' — 5 226 адам # '''Қарауыл''' — 5 010 адам # Қабанбай — 4 396 адам # '''Бесқарағай''' — 4 377 адам # '''Көкпекті''' — 4 189 адам # Науалы — 3 421 адам # Шүлбі — 3 149 адам # Жаңа Шүлбі — 3 073 адам # Жаңғызтөбе — 3 002 адам == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] 0bzmxoqgf7488yyj7ufmyf1c9lphfor 3057138 3057136 2022-08-03T10:44:04Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Абай облысы */ wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Абай облысы == # '''Үржар''' — 17 320 адам # Мақаншы — 12 242 адам # '''Қалбатау''' — 10 214 адам # Жезкент — 9 888 адам # Ақтоғай — 6 251 адам # '''Ақсуат''' — 6 126 адам # '''Бородулиха''' — 5 226 адам # '''Қарауыл''' — 5 010 адам # Қабанбай — 4 396 адам # '''Бесқарағай''' — 4 377 адам # '''Көкпекті''' — 4 189 адам # Науалы — 3 421 адам # Шүлбі — 3 149 адам # Жаңа Шүлбі — 3 073 адам # Жаңғызтөбе — 3 002 адам == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] fdaj6adnzoik9fpkv359e8ksprmjql7 3057141 3057138 2022-08-03T10:45:02Z Білгіш Шежіреші 68287 wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Абай облысы == # '''Үржар''' — 17 320 адам # Мақаншы — 12 242 адам # '''Қалбатау''' — 10 214 адам # Жезкент — 9 888 адам # Ақтоғай — 6 251 адам # '''Ақсуат''' — 6 126 адам # '''Бородулиха''' — 5 226 адам # '''Қарауыл''' — 5 010 адам # Қабанбай — 4 396 адам # '''Бесқарағай''' — 4 377 адам # '''Көкпекті''' — 4 189 адам # Науалы — 3 421 адам # Шүлбі — 3 149 адам # Жаңа Шүлбі — 3 073 адам # Жаңғызтөбе — 3 002 адам == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # Еркін — 11 465 адам # Көктал — 10 360 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Өтенай — 7 118 адам # Қабанбай — 6 049 адам # Бақтыбай Жолбарысұлы — 5 858 адам # Пенжім — 5 081 адам # Достық — 4 698 адам # Үлкен Шыған — 4 682 адам # Үшарал — 4 194 адам # Қапал — 3 869 адам # Матай — 3 778 адам # Алтыүй — 3 697 адам # Алдабергенов — 3 669 адам # Шолақай — 3 407 адам # Алмалы — 3 361 адам # Қоғалы — 3 322 адам # Бастөбе — 3 316 адам # Қойлық — 3 257 адам # Қоңырөлең — 3 031 адам # Алмалы — 3 007 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] 9ztwyo4w3r06s6znntsvwja1el68ukl 3057143 3057141 2022-08-03T10:45:47Z Білгіш Шежіреші 68287 /* Павлодар облысы */ wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Абай облысы == # '''Үржар''' — 17 320 адам # Мақаншы — 12 242 адам # '''Қалбатау''' — 10 214 адам # Жезкент — 9 888 адам # Ақтоғай — 6 251 адам # '''Ақсуат''' — 6 126 адам # '''Бородулиха''' — 5 226 адам # '''Қарауыл''' — 5 010 адам # Қабанбай — 4 396 адам # '''Бесқарағай''' — 4 377 адам # '''Көкпекті''' — 4 189 адам # Науалы — 3 421 адам # Шүлбі — 3 149 адам # Жаңа Шүлбі — 3 073 адам # Жаңғызтөбе — 3 002 адам == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''Зеренді''' — 7 083 адам # '''Аршалы''' — 7 051 адам # '''Астраханка''' — 6 313 адам # '''Шортанды''' — 6 268 адам # Бестөбе — 6 201 адам # '''Ақмол''' — 5 711 адам # Қабанбай батыр — 5 181 адам # '''Жақсы''' — 5 097 адам # '''Балкашино''' — 4 907 адам # Қараөткел — 4 310 адам # Жолымбет — 4 258 адам # Бурабай — 4 225 адам # Шаңтөбе — 4 214 адам # '''Қорғалжын''' — 4 161 адам # Жібек жолы — 3 873 адам # Ақсу — 3 779 адам # Еркіншілік — 3 708 адам # Заводской — 3 504 адам # '''Егіндікөл''' — 3 285 адам # Талапкер — 3 111 адам == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Жетісу облысы == # '''Қарабұлақ''' — 16 037 адам # '''Сарыөзек''' — 12 912 адам # '''Балпық би''' — 12 654 адам # Еркін — 11 465 адам # Көктал — 10 360 адам # '''Жансүгіров''' — 8 288 адам # Өтенай — 7 118 адам # Қабанбай — 6 049 адам # Бақтыбай Жолбарысұлы — 5 858 адам # Пенжім — 5 081 адам # Достық — 4 698 адам # Үлкен Шыған — 4 682 адам # Үшарал — 4 194 адам # Қапал — 3 869 адам # Матай — 3 778 адам # Алтыүй — 3 697 адам # Алдабергенов — 3 669 адам # Шолақай — 3 407 адам # Алмалы — 3 361 адам # Қоғалы — 3 322 адам # Бастөбе — 3 316 адам # Қойлық — 3 257 адам # Қоңырөлең — 3 031 адам # Алмалы — 3 007 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Павлодар облысы == # Майқайың — 8 761 адам # Ленинский — 8 619 адам # '''Шарбақты''' — 7 915 адам # '''Ертіс''' — 7 772 адам # '''Тереңкөл''' — 7 355 адам # '''Баянауыл''' — 5 893 адам # '''Железинка''' — 5 190 адам # Солнечный — 4 892 адам # '''Успенка''' — 4 067 адам # '''Ақтоғай''' — 4 000 адам # Кенжекөл — 3 978 адам # '''Көктөбе''' — 3 815 адам # Шідерті — 3 557 адам # Ақсу — 3 533 адам # Қалқаман — 3 145 адам == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''Саумалкөл''' — 10 234 адам # '''Бескөл''' — 8 805 адам # '''Кішкенекөл''' — 6 814 адам # '''Смирново''' — 5 796 адам # '''Пресновка''' — 5 725 адам # '''Явленка''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # Рузаевка — 4 420 адам # '''Талшық''' — 3 754 адам # Ленинградское — 3 509 адам # Чкалово — 3 274 адам # Благовещенка — 3 106 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] 2bzll86mbaye3t3cr4447q6t9vq0jr4 3057165 3057143 2022-08-03T11:56:22Z Білгіш Шежіреші 68287 уикилендіру wikitext text/x-wiki Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.<ref>'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген</ref> == Абай облысы == # '''[[Үржар (ауыл)|Үржар]]''' — 17 320 адам # [[Мақаншы]] — 12 242 адам # '''[[Қалбатау]]''' — 10 214 адам # [[Жезкент]] — 9 888 адам # [[Ақтоғай (Абай облысы)|Ақтоғай]] — 6 251 адам # '''[[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]]''' — 6 126 адам # '''[[Бородулиха]]''' — 5 226 адам # '''[[Қарауыл (Абай ауданы)|Қарауыл]]''' — 5 010 адам # [[Қабанбай (Қабанбай ауылдық округі)|Қабанбай]] — 4 396 адам # '''[[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]]''' — 4 377 адам # '''[[Көкпекті (Абай облысы)|Көкпекті]]''' — 4 189 адам # [[Науалы]] — 3 421 адам # [[Шүлбі]] — 3 149 адам # [[Жаңа Шүлбі]] — 3 073 адам # [[Жаңғызтөбе]] — 3 002 адам == Ақмола облысы == # [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам # '''[[Зеренді]]''' — 7 083 адам # '''[[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]]''' — 7 051 адам # '''[[Астраханка (Ақмола облысы)|Астраханка]]''' — 6 313 адам # '''[[Шортанды (Шортанды ауданы)|Шортанды]]''' — 6 268 адам # [[Бестөбе (Ақмола облысы)|Бестөбе]] — 6 201 адам # '''[[Ақмол]]''' — 5 711 адам # [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — 5 181 адам # '''[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]]''' — 5 097 адам # '''[[Балкашино]]''' — 4 907 адам # [[Қараөткел (Ақмола облысы)|Қараөткел]] — 4 310 адам # [[Жолымбет]] — 4 258 адам # [[Бурабай (кент)|Бурабай]] — 4 225 адам # [[Шаңтөбе (кент)|Шаңтөбе]] — 4 214 адам # '''[[Қорғалжын (кент)|Қорғалжын]]''' — 4 161 адам # [[Жібек Жолы (Ақмола облысы)|Жібек жолы]] — 3 873 адам # [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — 3 779 адам # [[Еркіншілік]] — 3 708 адам # [[Заводской (Ақмола облысы)|Заводской]] — 3 504 адам # '''[[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл]]''' — 3 285 адам # [[Талапкер (Ақмола облысы)|Талапкер]] — 3 111 адам == Ақтөбе облысы == # [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам # '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам # '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам # '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам # [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам # '''[[Темірбек Жүргенов ауылы|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам # '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам # '''[[Бадамшы|Бадамша]]''' — 5 359 адам # '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам # '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам # [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам # [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам # [[Шұбарши]] — 3 736 адам # [[Сарыжар]] — 3 531 адам # [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам # ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам == Атырау облысы == # '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам # ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам # '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам # '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам # [[Доссор]] — 11 470 адам # ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам # ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам # '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам # '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам # [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам # '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам # [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам # [[Томарлы]] — 5 036 адам # [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам # [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам # [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам # [[Қосшағыл]] — 3 935 адам # [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам # [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам # [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам # [[Еркінқала]] — 3 333 адам # ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам # [[Жанбай]] — 3 036 адам # [[Хиуаз]] — 3 009 адам == Батыс Қазақстан облысы == # [[Зашаған]] — 27 065 адам # [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам # '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам # '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам # '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам # '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам # '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам # [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам # [[Дарьинское]] — 5 329 адам # '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам # '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам # [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам # [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам # '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам # [[Жалпақтал]] — 4 562 адам # '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам # [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам # '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам # '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам # [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам == Жетісу облысы == # '''[[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]]''' — 16 037 адам # '''[[Сарыөзек (Алматы облысы)|Сарыөзек]]''' — 12 912 адам # '''[[Балпық би (ауыл)|Балпық би]]''' — 12 654 адам # [[Еркін (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Еркін]] — 11 465 адам # [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] — 10 360 адам # '''[[Жансүгіров ауылы|Жансүгіров]]''' — 8 288 адам # [[Өтенай (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Өтенай]] — 7 118 адам # [[Қабанбай (Алматы облысы)|Қабанбай]] — 6 049 адам # [[Бақтыбай Жолбарысұлы ауылы|Бақтыбай Жолбарысұлы]] — 5 858 адам # [[Пенжім]] — 5 081 адам # [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] — 4 698 адам # [[Үлкен Шыған]] — 4 682 адам # [[Үшарал (Панфилов ауданы)|Үшарал]] — 4 194 адам # [[Қапал (Алматы облысы)|Қапал]] — 3 869 адам # [[Матай]] — 3 778 адам # [[Алтыүй]] — 3 697 адам # [[Алдабергенов ауылы|Алдабергенов]] — 3 669 адам # [[Шолақай]] — 3 407 адам # [[Алмалы (Сарқан ауданы)|Алмалы]] — 3 361 адам # [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] — 3 322 адам # [[Бастөбе]] — 3 316 адам # [[Қойлық (ауыл)|Қойлық]] — 3 257 адам # [[Қоңырөлең]] — 3 031 адам # [[Алмалы (Панфилов ауданы)|Алмалы]] — 3 007 адам == Қызылорда облысы == # '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам # '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам # '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам # '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам # [[Тасбөгет]] — 18 875 адам # '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам # [[Төретам]] — 9 548 адам # [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам # '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам # [[Қызылжарма]] — 5 484 адам # [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам # [[Төменарық]] — 4 069 адам # [[Махамбетов]] — 3 780 адам # [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам == Маңғыстау облысы == # '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам # [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам # [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам # [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам # '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам # [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам # '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам # [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам # '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам # [[Боранқұл]] — 6 310 адам # [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам # [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам # [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам # [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам # [[Баутин|Баутино]] — 4 344 адам == Павлодар облысы == # [[Майқайың]] — 8 761 адам # [[Ленинский (Павлодар облысы)|Ленинский]] — 8 619 адам # '''[[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]]''' — 7 915 адам # '''[[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]]''' — 7 772 адам # '''[[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]]''' — 7 355 адам # '''[[Баянауыл]]''' — 5 893 адам # '''[[Железинка]]''' — 5 190 адам # [[Солнечный (Павлодар облысы)|Солнечный]] — 4 892 адам # '''[[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]]''' — 4 067 адам # '''[[Ақтоғай (Павлодар облысы)|Ақтоғай]]''' — 4 000 адам # [[Кенжекөл]] — 3 978 адам # '''[[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]]''' — 3 815 адам # [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] — 3 557 адам # [[Ақсу (кент, Павлодар облысы)|Ақсу]] — 3 533 адам # [[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — 3 145 адам == Солтүстік Қазақстан облысы == # '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам # '''[[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]]''' — 10 234 адам # '''[[Бескөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бескөл]]''' — 8 805 адам # '''[[Кішкенекөл]]''' — 6 814 адам # '''[[Смирново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Смирново]]''' — 5 796 адам # '''[[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]]''' — 5 725 адам # '''[[Явленка]]''' — 5 630 адам # '''[[Тимирязевка|Тимирязево]]''' — 4 601 адам # [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] — 4 420 адам # '''[[Талшық]]''' — 3 754 адам # [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] — 3 509 адам # [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] — 3 274 адам # [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенка]] — 3 106 адам == Түркістан облысы == # [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам # '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам # [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам # '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам # '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам # '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам # '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам # '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам # [[Қарамұрт]] — 10 538 адам # '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам # '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам # '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам # ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам # ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам # [[Ақсуабат]] — 3 572 адам # [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам == Ескертпелер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тізімдер]] pegtule84r9wr9r98eqtrfw4aami0iv Дезоксирбоза 0 685817 3056811 2022-08-02T13:15:52Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Дезоксирбоза]] бетін [[Дезоксирибоза]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Дезоксирибоза]] pl2mlbv6fjc54blk254ifn4v4z8lh6u Қатысушы талқылауы:Наймандық 3 685818 3056851 2022-08-02T14:33:46Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Наймандық}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 20:33, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) 4qqbsgznl2ibjrrag65jvcutq5u79ip Қатысушы талқылауы:Samgar0075 3 685819 3056864 2022-08-02T15:18:40Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Samgar0075}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 21:18, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) qv0zpya3qa5n669haua0t9wbzorr62y Қатысушы талқылауы:Gordongordon42 3 685820 3056871 2022-08-02T15:57:52Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Gordongordon42}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 21:57, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) rh6psj0movnlfcjxpgyurqzcb0zascr Үлгі:Генетика 10 685821 3056881 2022-08-02T16:22:45Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: {{Навигациялық кесте |аты = Генетика |state = collapsed |тақырып = [[Генетика]] |үсті = [[Генетика негіздері]] • [[Генетика тарихы]] • [[Генетикалық терминдер мен символдар]] |бөлім1 = Негізгі ұғымдар |тізім1 = [[Тұқым қуалаушылық]] • [[Тұқым қуалайтын өзгергіштік|Өзгергіштік]] •... wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Генетика |state = collapsed |тақырып = [[Генетика]] |үсті = [[Генетика негіздері]] • [[Генетика тарихы]] • [[Генетикалық терминдер мен символдар]] |бөлім1 = Негізгі ұғымдар |тізім1 = [[Тұқым қуалаушылық]] • [[Тұқым қуалайтын өзгергіштік|Өзгергіштік]] • [[Ген]] • [[Генотип]] • [[Фенотип]] • [[Аллель]] • [[Мутация]] • [[Хромосомалар]] • [[Дезоксирибонуклеин Қышқылы|ДНҚ]] • [[Нуклеотидтер]] • [[Рибонуклеин қышқылы|РНҚ]] • [[Генетикалық код]] • [[Геном]] |бөлім2 = Салалары |тізім2 = [[Молекулалық генетика]] • [[Цитогенетика]] • [[Эпигенетика]] • [[Популяциялық генетика]] • [[Өсімдіктер генетикасы]] • [[Жануарлар генетикасы]] • [[Адам генетикасы]] • [[Медициналық генетика]] • [[Иммунды генетика]] • [[Фармакогенетика]] • [[Геногеография]] • [[Археогенетика]] |бөлім3 = Заңдылықтары |тізім3 = [[Тұқым қуалаушылық]] • [[Мендель заңдылықтары]] • [[Хромосомалық теория]] • [[Гендердің өзара әрекеттесуі]] • [[Гендердің тіркесуі]] • [[Мутагенез]] |бөлім4 = Тағы қараңыз |тізім4 = [[Геномика]] • [[Генофонд]] • [[Гендік инженерия]] • [[Генетикалық карталар]] • [[ДНҚ-тестілеу]] • [[Гаплотоптар]] }}<noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Техника]] </noinclude> ezvnzuzwfy97glez357tzqca8fjlxet 3056893 3056881 2022-08-02T16:55:44Z Ерден Карсыбеков 3744 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Генетика |state = collapsed |тақырып = [[Генетика]] |үсті = [[Генетика негіздері]] • [[Генетика тарихы]] • [[Генетикалық терминдер мен символдар]] |бөлім1 = Негізгі ұғымдар |тізім1 = [[Тұқым қуалаушылық]] • [[Тұқым қуалайтын өзгергіштік|Өзгергіштік]] • [[Ген]] • [[Генотип]] • [[Фенотип]] • [[Аллель]] • [[Мутация]] • [[Хромосомалар]] • [[Дезоксирибонуклеин Қышқылы|ДНҚ]] • [[Нуклеотидтер]] • [[Рибонуклеин қышқылы|РНҚ]] • [[Генетикалық код]] • [[Геном]] |бөлім2 = Салалары |тізім2 = [[Молекулалық генетика]] • [[Цитогенетика]] • [[Популяциялық генетика]] • [[Өсімдіктер генетикасы]] • [[Жануарлар генетикасы]] • [[Адам генетикасы]] • [[Медициналық генетика]] • [[Иммунды генетика]] • [[Фармакогенетика]] • [[Эпигенетика]] • [[Археогенетика]] |бөлім3 = Заңдылықтары |тізім3 = [[Тұқым қуалаушылық]] • [[Мендель заңдылықтары]] • [[Хромосомалық теория]] • [[Гендердің өзара әрекеттесуі]] • [[Гендердің тіркесуі]] • [[Мутагенез]] |бөлім4 = Тағы қараңыз |тізім4 = [[Геномика]] • [[Генофонд]] • [[Гендік инженерия]] • [[Генетикалық карталар]] • [[ДНҚ-тестілеу]] • [[Гаплотоптар]] }}<noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Биология]] </noinclude> twcr3ify721k57tielobkr0oy2vbfm8 Қатысушы талқылауы:Churcv Obama 3 685822 3056882 2022-08-02T16:29:30Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Churcv Obama}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 22:29, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) cyz5ju05fsja8dofmvy04kq1zeytzn5 Қатысушы талқылауы:IpsumVelit 3 685823 3056885 2022-08-02T16:35:04Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=IpsumVelit}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 22:35, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) 97fhyhxb9skn3e4h38keflja7p9dqvn Генетика және селекция негіздері 0 685824 3056895 2022-08-02T17:01:59Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Генетика және селекция негіздері]] бетін [[Генетика тарихы]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Генетика тарихы]] 8l0eb4kaz26610oq2xkahkv3u1k6r09 Қатысушы талқылауы:Алихан9628 3 685825 3056896 2022-08-02T17:05:00Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Алихан9628}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 23:05, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) lqfbbxe4kq6a90zpwybqxo59gcphtg7 Қатысушы талқылауы:Типуля 3 685826 3056905 2022-08-02T17:31:38Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Типуля}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 23:31, 2022 ж. тамыздың 2 (+06) ncoixe991zjjtgzytfrv3ssovgzht5r Тіркесу және кроссинговер 0 685827 3056910 2022-08-02T17:37:23Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Тіркесу және кроссинговер]] бетін [[Гендердің тіркесуі]] бетіне жылжытты wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Гендердің тіркесуі]] ndsvsjzzc3z3nks9tj9nnzgcajlhjrn Қатысушы талқылауы:Komissaarien jahtaama 3 685828 3056934 2022-08-02T21:25:06Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Komissaarien jahtaama}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 03:25, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) m2e83s3zhg39xu4byxxne8mrh6cfewe Қатысушы талқылауы:Iqweq0 3 685829 3056951 2022-08-02T22:06:05Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Iqweq0}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 04:06, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) tkuaomux2oi3elnw7x741336osdrhgv Қатысушы талқылауы:Вадик Литов 3 685830 3056960 2022-08-02T22:32:28Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Вадик Литов}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 04:32, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) bxq9c9t0ctzhudxbbs18busnn6whv49 Қатысушы талқылауы:Ibeat1477 3 685831 3056966 2022-08-02T22:53:27Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ibeat1477}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 04:53, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) g5lvm82r8ikpet6i7476lmxwhfag7ey Қатысушы талқылауы:Gatitaol 3 685832 3056993 2022-08-03T00:36:06Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Gatitaol}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 06:36, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) setg00gxatk9vbk3ervzojh5ug9mdkb Қатысушы талқылауы:Riley1012 3 685833 3056995 2022-08-03T01:19:35Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Riley1012}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 07:19, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) qpvl7pks3ubnhs4q0qxx0t7xtcfvod3 Қатысушы талқылауы:Kurdian 3 685834 3056996 2022-08-03T01:22:05Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kurdian}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:22, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) 0zbj89gq0s1gt1rdt93pkiazbx4epz8 Қатысушы талқылауы:ElSuperFua 3 685835 3057007 2022-08-03T02:44:55Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ElSuperFua}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 08:44, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) h294k4p32afx9as5hgco8du9l2qmyq7 Қатысушы талқылауы:Alta190981 3 685836 3057012 2022-08-03T04:09:52Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Alta190981}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 10:09, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) m3wc2uri5d00iovn4rst38rqotogkxh Ибандар 0 685837 3057037 2022-08-03T06:39:24Z Мағыпар 100137 Жаңа бетте: ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 0nqn25r3uvz0a0brufcdrhcesv9n15w 3057039 3057037 2022-08-03T06:41:45Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} se7fmeii0n9nitfufa6ud2pxda2lyt8 3057042 3057039 2022-08-03T06:44:54Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref><ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 4tb9won7j5o5aa8uo14lelfihr2qzrp 3057043 3057042 2022-08-03T06:46:12Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref><ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} hihnh12i87lb5ek6jzj0ea8ven4kfwb 3057046 3057043 2022-08-03T06:53:34Z Мағыпар 100137 толықтыру, дереккөз wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref><ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} tow2ghseh2g0bbul0xeqt5kk9ske763 3057060 3057046 2022-08-03T07:33:51Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref><ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді. == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} snqt3p2m1rok3938dx0n392kmj7pk77 3057062 3057060 2022-08-03T07:37:24Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref><ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} qghhpni6cyirnvtu5mibr6gaxwsyvw4 3057063 3057062 2022-08-03T07:39:55Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} g7xd0pt4azlxy4wducrof81n8mrb733 3057065 3057063 2022-08-03T07:48:09Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 0v3gby2tlts0ka4ynff28mp3bep104e 3057067 3057065 2022-08-03T07:49:22Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ran29oxvfh5x1gi9vqvyzgtlqfrfhnu 3057069 3057067 2022-08-03T07:58:35Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} qgeby7x52eg7siqt1evio6rxmglgrs4 3057072 3057069 2022-08-03T08:03:09Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 3gaj4hrim3jhtglrjxocxyp3ou5fn4e 3057073 3057072 2022-08-03T08:04:50Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру, дереккөз wikitext text/x-wiki ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 2w0perknvjfg170h25ya1sn98lpd5oh 3057074 3057073 2022-08-03T08:07:33Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} or19wjmhvrlraf0qs2b4z6o6o0md5pp 3057076 3057074 2022-08-03T08:10:55Z Мағыпар 100137 үлгі, сурет қою wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} qcidhcmyggn37oanzpvy7d607bl0cnj 3057079 3057076 2022-08-03T08:12:00Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} bhldwkq1wqvbyxmhwril6gn084ajkn0 3057080 3057079 2022-08-03T08:13:18Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} om42a4bdtcn2gk32u927nzd86ez9joy 3057084 3057080 2022-08-03T08:36:31Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]] , бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 72bklr106blb6zk6uc14seww4tol5ve 3057085 3057084 2022-08-03T08:37:45Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[ибан тілі]] |діні = [[Христиандық|христиандар]], дәстүрлі нанымдар |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]], бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 6p489nbgkvw7hiq2d0qt5ezo4itwyfy 3057091 3057085 2022-08-03T08:58:59Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ сурет қою wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[ибан тілі]] |діні = [[Христиандық|христиандар]], дәстүрлі нанымдар |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]], бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Dayak2 2008New.jpg|нобай|оңға|200px|Ибандар]] Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} s4zyzjr20nkb9gfpsr3s5rrzc2nefl7 3057092 3057091 2022-08-03T08:59:48Z Мағыпар 100137 «[[Санат:Индонезия этникалық топтары|Индонезия этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[ибан тілі]] |діні = [[Христиандық|христиандар]], дәстүрлі нанымдар |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]], бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Dayak2 2008New.jpg|нобай|оңға|200px|Ибандар]] Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] q01ofwrgdfz3k58xarqr4hcusbotcax 3057093 3057092 2022-08-03T09:00:14Z Мағыпар 100137 «[[Санат:Малайзия халықтары|Малайзия халықтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[ибан тілі]] |діні = [[Христиандық|христиандар]], дәстүрлі нанымдар |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]], бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Dayak2 2008New.jpg|нобай|оңға|200px|Ибандар]] Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] [[Санат:Малайзия халықтары]] 5aeszhp0nmwzjzffllalbon2puarfnl 3057094 3057093 2022-08-03T09:00:46Z Мағыпар 100137 «[[Санат:Бруней халықтары|Бруней халықтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[ибан тілі]] |діні = [[Христиандық|христиандар]], дәстүрлі нанымдар |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]], бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Dayak2 2008New.jpg|нобай|оңға|200px|Ибандар]] Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] [[Санат:Малайзия халықтары]] [[Санат:Бруней халықтары]] 09e23mzkcpd51s5t8uhnwvc2etuymqw 3057095 3057094 2022-08-03T09:03:43Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Ибандар |төл атауы = Suku Dayak Hivan |сурет = Tarian Penyambutan Gadis Dayak Iban Kalimantan Perbatasan Indonesia.jpg |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = {{MAS}} |саны1 = 530 000 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Индонезия}} |саны2 = 10 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Бруней}} |саны3 = 10 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[ибан тілі]] |діні = [[Христиандық|христиандар]], дәстүрлі нанымдар |этникалық топтары = |ескертпелер = }} ''' Ибандар''' — Шығыс [[Малайзия]]дағы, [[Индонезия]]дағы және [[Бруней]]дегі Даяк тобының халқы.<ref>Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Аралдың ішкі аймақтарындағы өзен аңғарларында орналасқан, аз бөлігі Саравак штатының жағалауларын және Кахаян мен Капуас өзендерінің сағаларын мекендейді.<ref>Значение слова ибаны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> Жалпы саны 550 мың адамды құрайды. Малайзияда – 530 мың, Индонезияда – 10 мың, Брунейде – 10 мың адам мекендейді.<ref>Значение слова ИБАНЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839393.html</ref> == Тілі == Олар [[ибан тілі]]нде сөйлейді.<ref>Современная энциклопедия ИБАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4175-%D0%98%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> == Діні == Бір бөлігі [[Христиандық|христиандар]], бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды.<ref>Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі шаруашылығының негізін қолмен атқарылатын [[күріш]] егу құрайды. Өзенде [[балық аулау]], сонымен қатар ұсталық, тоқымашылық, ағаш өңдеу, соның ішінде қайық пен кеме жасау дамыған. Олар [[Бруней]]дің мұнай кәсіпшіліктерінде, темекі плантацияларында, т.б. маусымдық жұмыстармен айналысып, қалаларға қоныс аударуда.<ref name="Reference1">народы мира / Ибаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IBNY</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Dayak2 2008New.jpg|нобай|оңға|200px|Ибандар]] Дәстүрлі елді мекені - ашық жалпы верандасы бар және бір бөлмелі үй-жайларға бөлінген ұзын үй (300 м дейін). Қабырғалары мен шатырлары пальма жапырақтарынан жасалған. Үйде үш ұрпақтан тараған 10-нан астам көп балалы отбасы (билек) мекендеді. Ұзын үйлердегі бірнеше туыстық билектер [[эндогамия]]лық қауымдастықтар құрды, олардың ішінде соғыс пен [[бас аулау]]ға тыйым салынды. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокалды]]. Дәстүрлі киімдері – әйелдерге арналған ротанг корсеттері, ерлерге арналған белдемше тәрізді жабынды маталар – еуропалық және малайлық киімдерге ауыстырылуда. Ерлер де, әйелдер де зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағамдары [[күріш]] пен [[балық]]қа негізделген.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Әлем халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] [[Санат:Малайзия халықтары]] [[Санат:Бруней халықтары]] k4u2byrv32h0xuigh00z9qnzt9fxtfm Қатысушы талқылауы:Карлыгашш 3 685838 3057087 2022-08-03T08:48:05Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Карлыгашш}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 14:48, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) 1vkabxb9s4j926nni9q039us4n660j8 Иватандар 0 685839 3057097 2022-08-03T09:14:12Z Мағыпар 100137 Жаңа бетте: '''Иватандар''' [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} d8gvyxnb0i0msjixnk5g60sf687u0ae 3057098 3057097 2022-08-03T09:17:36Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 8h5v51lqts5cdmlisoap6y0nwnvdsow 3057109 3057098 2022-08-03T09:48:09Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ock878x3d46qo71ltl9l0ceo37z5f4p 3057110 3057109 2022-08-03T09:49:35Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} j610npjqnmrghsyjq7vm9y7th5n2zh0 3057112 3057110 2022-08-03T09:52:31Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} j9tl4bmzwdjnw5f8woq9snm6g5bm1t8 3057115 3057112 2022-08-03T10:13:10Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} evau61hms1mpd051hspiqkabk7w5pho 3057116 3057115 2022-08-03T10:15:53Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі. Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} m27xgj2ywcgnu2igyf5poupmagexck3 3057117 3057116 2022-08-03T10:17:15Z Мағыпар 100137 дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} qd142cx354zmmtum3wb5lagoaygcx2x 3057118 3057117 2022-08-03T10:18:22Z Мағыпар 100137 /* Діні */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} oi51ntfhjlj6oby94vi6toa6r8bc4kt 3057119 3057118 2022-08-03T10:20:43Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 0hbah6hi6nu2ac81firqlph3dpkwa6b 3057120 3057119 2022-08-03T10:23:20Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} mh64peiz45xoiik0ixmda0cd866llxm 3057124 3057120 2022-08-03T10:32:31Z Мағыпар 100137 толықтыру wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} sm2z7uv5bk4ljcuxc2jms9wlejiq1tl 3057127 3057124 2022-08-03T10:35:10Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – жейде мен шалбар, әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын белдемше; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген зергерлік бұйымдарды пайдаланады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} p38d6ndqlbegwrxufqorzbneajpykvc 3057140 3057127 2022-08-03T10:44:59Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ толықтыру wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Басым туыстық топ-киндред. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған. Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – жейде мен шалбар, әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын белдемше; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ba1zecc28ued1k006tzy7fsutj2m6dx 3057144 3057140 2022-08-03T10:45:52Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ дереккөз wikitext text/x-wiki '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – жейде мен шалбар, әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын белдемше; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген зергерлік бұйымдарды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} cr7wzfawexue5yqnds2k8id47w4dyh5 3057146 3057144 2022-08-03T10:48:22Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Иватандар |төл атауы = батан |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – [[жейде]] мен [[шалбар]], әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын [[белдемше]]; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген [[зергерлік бұйымдар]]ды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 06qoomm4pkbjl7b0gorn40nrfm3y6pm 3057147 3057146 2022-08-03T10:49:06Z Мағыпар 100137 «[[Санат:Филиппин этникалық топтары|Филиппин этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Иватандар |төл атауы = батан |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – [[жейде]] мен [[шалбар]], әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын [[белдемше]]; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген [[зергерлік бұйымдар]]ды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Филиппин этникалық топтары]] iz9drgadzameh9444ywxtr6vgytjgu3 3057148 3057147 2022-08-03T10:49:52Z Мағыпар 100137 үлгі, сурет қою wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Иватандар |төл атауы = батан |сурет = Ivatan Woman.png |сурет тақырыбы = |саны = |аймақ = |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – [[жейде]] мен [[шалбар]], әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын [[белдемше]]; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген [[зергерлік бұйымдар]]ды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Филиппин этникалық топтары]] jkdyaw1hnuuj1whalhalptp4chymwc9 3057149 3057148 2022-08-03T10:50:40Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Иватандар |төл атауы = батан |сурет = Ivatan Woman.png |сурет тақырыбы = |саны = 25 000 |аймақ = {{PHI}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = |діні = |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – [[жейде]] мен [[шалбар]], әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын [[белдемше]]; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген [[зергерлік бұйымдар]]ды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Филиппин этникалық топтары]] hgm8u9v7q9ycr2a97t1pg2st4w05472 3057150 3057149 2022-08-03T10:52:37Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Иватандар |төл атауы = батан |сурет = Ivatan Woman.png |сурет тақырыбы = |саны = 25 000 |аймақ = {{PHI}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[Иватан тілі]], [[ағылшын тілі]], [[тагал тілі]] |діні = [[Католицизм]], дәстүрлі сенімдер |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – [[жейде]] мен [[шалбар]], әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын [[белдемше]]; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген [[зергерлік бұйымдар]]ды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Филиппин этникалық топтары]] ooqxafocmgnek6ogylbaydiuiylbw3y 3057152 3057150 2022-08-03T10:54:59Z Мағыпар 100137 үлгі, толықтыру wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Иватандар |төл атауы = батан |сурет = Ivatan Woman.png |сурет тақырыбы = |саны = 25 000 |аймақ = {{PHI}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[Иватан тілі]], [[ағылшын тілі]], [[тагал тілі]] |діні = [[Католицизм]], дәстүрлі сенімдер |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Иватандар''' (өз атауы: ''батан'')<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B</ref> — [[Филиппин]]дегі [[этнолингвистика]]лық топ, Филиппин таулы халықтарының бөлігі.<ref>Современная энциклопедия ИВАТАНЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4205-%D0%98%D0%92%D0%90%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%AB</ref> Жалпы саны 25 мың адамды құрайды.<ref>Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839419.html</ref> == Тілі == [[Иватан тілі]]нде сөйлейді, диалектілері: Батан (Солтүстік Иватан), итбаят және сабтан (Оңтүстік Иватан). Олар сондай-ақ [[тагал тілі|тагал]] және [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.<ref>Иватаны https://handcent.ru/stati/16983-ivatany.html</ref> == Діні == Сенушілердің діни құрамы: [[Католицизм|католиктер]], бір бөлігі дәстүрлі сенімдерді ұстанады.<ref>Современная энциклопедия - иватаны http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ivatany</ref><ref>Иватаны https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200583-ivatany/</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы жаңбырлы егіншілік (таудағы [[күріш]], тамыржемісті дақылдар, [[жүгері]], қант қамысы, [[көкөністер]]), мал шаруашылығы ([[буйвол]], карабао бұқалары), [[балық аулау]]. Тоқу, керамика, өсімдік талшықтарынан тоқу, қайық жасау, балық аулау құралдарын жасау дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Иватаны http://www.etnolog.ru/people.php?id=IVAT</ref> == Өмір салты == Дәстүрлі әлеуметтік құрылым - бұл ауылдық қауымдастық. Туыстық есеп екі жақты. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|билокальды немесе неолокальды]]. Қалыңдық бағасы мен күйеу жігіттің мүлкін көрсету әдет-ғұрыптары, рухтарға деген дәстүрлі нанымдар, отбасылық рәсімдер сақталған.<ref name="Reference1"/> Дәстүрлі елді мекендері жинақы, тұрғын үйлері жиі тайфундар мен жер сілкіністеріне бейімделген: тас (негізінен жағалауда), бір немесе екі бөлмелі және тік төбесі бар қамыстан жасалған, ол ұзын тіректермен нығайтылған. Дәстүрлі ерлер киімі – [[жейде]] мен [[шалбар]], әйелдердікі – ұзын жеңі бар кең күртеше және ұзын [[белдемше]]; бас киімдері – шөптен тоқылған конус тәрізді қалпақ. Әйелдер көптеген [[зергерлік бұйымдар]]ды пайдаланады. Дәстүрлі тағам өсімдік негізінде: ([[күріш]], тәтті картоп, [[көкөністер]], [[балық]]). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Әлем халықтары}} [[Санат:Филиппин этникалық топтары]] jkyk6aea7ewcvxcramlq25nincniqgf Қатысушы талқылауы:Taryhshy 3 685840 3057108 2022-08-03T09:41:32Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Taryhshy}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 15:41, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) oymp41wzmdpep7c2gqs8usffs2hlbln Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі 0 685841 3057153 2022-08-03T10:56:56Z Ерден Карсыбеков 3744 Тұқым қуалаушылық мақаласынан көшірілді wikitext text/x-wiki Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің 4 типі бар: [[комплементарлық]], [[эпистаз]]дық, [[полимерия]]лық және гендердің көп жақты әсері. ==Комплементарлық әсер== Комплементарлы жағдайда доминантты гендер бір [[генотип]]те болса (AaBb; ААВВ), олар бірін-бірі толықтыра отырып, жаңа белгінің дамуын қамтамасыз етеді. Ал гендер әр генотипте (ААbb және ааВВ) жеке болатын болса, жаңа белгінің түзілуі жүрмейді. Сонымен гендердің [[комплементарлық]] әсері деп өздері генотипте бірге болған кезде жаңа белгінің дамуын қамтамасыз ететін доминантты гендердің әсерін айтады. Бұл құбылыс өсімдіктер мен жануарларда жиі кездеседі. Гендердің комплементарлы әсері кезінде Ғ<sub>2</sub> ұрпақ белгілерінің ажырауы мынадай сан қатынасында 9 : 7; 9 : 3 : : 4; 9 : 3 : 3 : 1 немесе 9:6:1 болады. ===Белгілердің 9:7 қатынасында ажырауы=== Бұл құбылысты алғаш рет [[Уильям Бэтсон|Бэтсон]] мен [[Пеннет]] 1906 жылы хош иісті бұршақ өсімдігінің гүлінің түсі бойынша тұқым қуалауын зерттегенде ашты. Гүлінің түсі ақ екі [[гетерозигота]]лы бұршақ өсімдігін бір-бірімен будандастырғанда, бірінші ұрпақтағы будан өсімдіктердің барлығының гүлінің түсі қызылға айналған. Ал қызыл гүлді [[будан]] өсімдіктерін өздігінен тозаңдандырғанда, екінші ұрпақта (Ғ<sub>2</sub>) 9/16 өсімдік гүлінің түсі қызыл және 7/16 өсімдік гүлінің түсі ақ болған. Сонда белгілердің ажырауы 9 : 7 қатынасында жүрген. Белгілердің ажырау ерекшелігі — қызыл белгі екі комплементарлы [[Доминанттылық|доминантты]] гендердің (А-В) әсерінен түзіледі. ==Эпистаздық әсер== '''Аллельді емес гендердің''' өзара әрекеттесуі нәтижесінде бір геннің әсерінен екінші ген тұншығады. Мысалы, А>В және В>А; а>В немесе b>А, т.б. Осындай құбылыс [[эпистаз]] деп аталады. Тұншықтырушы гендерді [[супрессор]] немесе [[басытқы]] ([[ингибитор]]) деп атайды. Оны S немесе I әрпімен белгілейді. Эпистаз екі типке белінеді: [[Доминанттылық|доминантты]] және [[рецессивтік|рецессивті]]. Мысалы, жуаның бояусыз жуашықты екі түрін [[будандастыру]] нәтижесінде алынған буданның жуашығы да бояусыз болады. Бірінші [[ұрпақ]]тың буданын бір-бірімен тозандандырғанда, екінші ұрпақта боялмаған жуашығы бар өсімдік, боялған жуашығы бар өсімдік алынады. Доминантты эпистаз кезінде белгілердің [[фенотип]] бойынша ажырауы 12:3:1 қатынасына тең. Мысалы, жылқының терісінің түсі екі түрлі болып келеді: сұр түсті доминантты С гені бақылайды, ал қара түсі доминантты [[ген]] В анықтайды. Будандастырғанда ата-аналық [[жылқы]]лардың генотипі ССbb (сұр) х ссВВ (қара), ал бірінші ұрпақ буданының генотипі F, СсВb болады. Доминантты С — гені қара түсті анықтайтын В генінің көрінуін басып тастайтындықтан, бірінші ұрпақ фенотип жағынан сұр болады. Сұр түсті бірінші ұрпақ буданын бір-бірімен будандастыру (СсВb х СсВb) жүргізгенде, екінші ұрпақта белгілердің фенотип бойынша ажырауы 12 сұр : 3 қара : 1 жирен түсті құлындар алынады. Кейбір белгілердің тұқым қуалауы [[рецессивті ген]]дердің рецессивті эпистаздың әсерінен жүруі мүмкін. Ондай жағдайда екінші ұрпақта белгілердің ажырауы 9 : 7 немесе 9:3:4 сан қатынасына дәл келеді. #Организмдердің [[генотип]]інде гендер өзара тығыз байланыста және езара әрекеттестікте болады. Гендердің комплементарлық әсері кезінде, ұрпақта бұрын байқалмаған жаңа белгілер мен қасиеттер көрінеді. Белгілердің екінші ұрпақта ажырау сипаты да өзгереді. #Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі нәтижесінде бір ген екінші геннің көріну әсерін басады. Оны [[эпистаз]] деп атайды. Ол гендер доминантты немесе рецессивті (A > a; a > А) болуы мүмкін.<ref>Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-634-2</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Генетика}} [[Санат:Генетика]] ch403dmy3yx7civjmd0i0xmgcn3bfkv Ерлан Әлімжанұлы Байдәулет 0 685842 3057154 2022-08-03T11:13:25Z AlibiKazken 97544 Жаңа бетте: '''Ерлан Әлімжанұлы Байдәулет''' ([[7 тамыз]] [[1971 жыл]])– қазақстандық қаржыгер, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директоры. == Өмірбаяны == 1992 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетін біт... wikitext text/x-wiki '''Ерлан Әлімжанұлы Байдәулет''' ([[7 тамыз]] [[1971 жыл]])– қазақстандық қаржыгер, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директоры. == Өмірбаяны == 1992 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетін бітірді (Тарих және саяси экономика). 1992-1993 жж- Қазақстан ғылым академиясының экономикалық институтындағы докторантура (08.00.01 - Саяси экономика). 1993-1994жж- MAPOW Сент-Галлен университетінің аспирантурасы, Швейцария. 1995-1997 жж- КИМЭП Университетінің «Банк ісі және қаржы саласындағы менеджмент» мамандығы бойынша экономика магистрі, Алматы, Қазақстан Республикасы. === Жұмыс тәжірибесі: === * 1993-1994 жж. – [[Талғар]] әкімінің көмекшісі. * 1994-2000 жж. – Жеке компанияларда консалтинг/басқару (JSC Alemsystem, JSC EximBank,Швейцария-Қазақстан экономикалық даму орталығы, IMPEX International, ProfitInvest Ltd.) * 2001-2005 жж. – [[Ислам даму банкі|Ислам Даму Банкінің]] Қазақстандағы өкілі. * 2005-2006 жж. – «Инженерлік-технологиялық трансферт орталығы» ААҚ президенті * 2006-2010 жж. – Еуразиялық банк, Астанадағы өкілдіктің басшысы. * 2010-2019 жж. – [[Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі|ҚР Инвестициялар және даму министрлігінде]] ИЫҰ министрінің кеңесшісі, міндеттері: «KAZNEX INVEST» ААҚ (2010-2016 жж.) Басқарушы директор, Ислам даму банкімен ынтымақтастық жөніндегі арнайы өкіл, атқарушы директор, ИДБ-ға мүше 7 мемлекет үшін жауапты (2011-2014 жж.), ИДБ басшысының міндетін атқарушы (Жылдық кездесулердің 39 және 41 сессияларында (Мозамбик / Индонезия), ИЫҰ елдеріне өнеркәсіптік тауарларды экспорттау жөніндегі ведомствоаралық агенттік, «КазГеология» АҚ, кеңесші. * 2018 ж. қарашасынан - 2019 ж. сәуіріне дейін Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі аға сарапшысы. * 2019 ж. мамырынан - тамызына дейін [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директорының міндетін атқарушы. * 2019 жылдың қыркүйек айынан бастап қазіргі уақытқа дейін, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|АҚИҰ]] Бас директоры.<ref>https://www.inform.kz/kz/erlan-baydaulet-azyk-tulik-kauipsizdigi-zhonindegi-islam-uyymynyn-bas-direktory-boldy_a3561112</ref> tgibun8mx7ukv1ikqnzf67lsqpfmfki 3057155 3057154 2022-08-03T11:13:41Z AlibiKazken 97544 wikitext text/x-wiki '''Ерлан Әлімжанұлы Байдәулет''' ([[7 тамыз]] [[1971 жыл]])– қазақстандық қаржыгер, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директоры. == Өмірбаяны == 1992 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетін бітірді (Тарих және саяси экономика). 1992-1993 жж- Қазақстан ғылым академиясының экономикалық институтындағы докторантура (08.00.01 - Саяси экономика). 1993-1994жж- MAPOW Сент-Галлен университетінің аспирантурасы, Швейцария. 1995-1997 жж- КИМЭП Университетінің «Банк ісі және қаржы саласындағы менеджмент» мамандығы бойынша экономика магистрі, Алматы, Қазақстан Республикасы. === Жұмыс тәжірибесі: === * 1993-1994 жж. – [[Талғар]] әкімінің көмекшісі. * 1994-2000 жж. – Жеке компанияларда консалтинг/басқару (JSC Alemsystem, JSC EximBank,Швейцария-Қазақстан экономикалық даму орталығы, IMPEX International, ProfitInvest Ltd.) * 2001-2005 жж. – [[Ислам даму банкі|Ислам Даму Банкінің]] Қазақстандағы өкілі. * 2005-2006 жж. – «Инженерлік-технологиялық трансферт орталығы» ААҚ президенті * 2006-2010 жж. – Еуразиялық банк, Астанадағы өкілдіктің басшысы. * 2010-2019 жж. – [[Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі|ҚР Инвестициялар және даму министрлігінде]] ИЫҰ министрінің кеңесшісі, міндеттері: «KAZNEX INVEST» ААҚ (2010-2016 жж.) Басқарушы директор, Ислам даму банкімен ынтымақтастық жөніндегі арнайы өкіл, атқарушы директор, ИДБ-ға мүше 7 мемлекет үшін жауапты (2011-2014 жж.), ИДБ басшысының міндетін атқарушы (Жылдық кездесулердің 39 және 41 сессияларында (Мозамбик / Индонезия), ИЫҰ елдеріне өнеркәсіптік тауарларды экспорттау жөніндегі ведомствоаралық агенттік, «КазГеология» АҚ, кеңесші. * 2018 ж. қарашасынан - 2019 ж. сәуіріне дейін Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі аға сарапшысы. * 2019 ж. мамырынан - тамызына дейін [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директорының міндетін атқарушы. * 2019 жылдың қыркүйек айынан бастап қазіргі уақытқа дейін, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|АҚИҰ]] Бас директоры.<ref>https://www.inform.kz/kz/erlan-baydaulet-azyk-tulik-kauipsizdigi-zhonindegi-islam-uyymynyn-bas-direktory-boldy_a3561112</ref> == Сілтемелер == pzbs2kzr9kbm8jfgq8s0hj8fyhyrh93 3057156 3057155 2022-08-03T11:21:25Z AlibiKazken 97544 wikitext text/x-wiki '''Ерлан Әлімжанұлы Байдәулет''' ([[7 тамыз]] [[1971 жыл]]) – қазақстандық қаржыгер, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директоры. {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Ерлан Әлімжанұлы Байдәулет|Басқара бастады=[[30 тамыз]] [[2019 жыл]]дан бастап|Титулы=[[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымының]] Бас директоры|Білімі=[[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]|Суреті=Iofs dg.jpg|Туған күні=07.08.1971}} == Өмірбаяны == 1992 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетін бітірді (Тарих және саяси экономика). 1992-1993 жж- Қазақстан ғылым академиясының экономикалық институтындағы докторантура (08.00.01 - Саяси экономика). 1993-1994жж- MAPOW Сент-Галлен университетінің аспирантурасы, Швейцария. 1995-1997 жж- КИМЭП Университетінің «Банк ісі және қаржы саласындағы менеджмент» мамандығы бойынша экономика магистрі, Алматы, Қазақстан Республикасы. === Жұмыс тәжірибесі: === * 1993-1994 жж. – [[Талғар]] әкімінің көмекшісі. * 1994-2000 жж. – Жеке компанияларда консалтинг/басқару (JSC Alemsystem, JSC EximBank,Швейцария-Қазақстан экономикалық даму орталығы, IMPEX International, ProfitInvest Ltd.) * 2001-2005 жж. – [[Ислам даму банкі|Ислам Даму Банкінің]] Қазақстандағы өкілі. * 2005-2006 жж. – «Инженерлік-технологиялық трансферт орталығы» ААҚ президенті * 2006-2010 жж. – Еуразиялық банк, Астанадағы өкілдіктің басшысы. * 2010-2019 жж. – [[Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі|ҚР Инвестициялар және даму министрлігінде]] ИЫҰ министрінің кеңесшісі, міндеттері: «KAZNEX INVEST» ААҚ (2010-2016 жж.) Басқарушы директор, Ислам даму банкімен ынтымақтастық жөніндегі арнайы өкіл, атқарушы директор, ИДБ-ға мүше 7 мемлекет үшін жауапты (2011-2014 жж.), ИДБ басшысының міндетін атқарушы (Жылдық кездесулердің 39 және 41 сессияларында (Мозамбик / Индонезия), ИЫҰ елдеріне өнеркәсіптік тауарларды экспорттау жөніндегі ведомствоаралық агенттік, «КазГеология» АҚ, кеңесші. * 2018 ж. қарашасынан - 2019 ж. сәуіріне дейін Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі аға сарапшысы. * 2019 ж. мамырынан - тамызына дейін [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымы]] Бас директорының міндетін атқарушы. * 2019 жылдың қыркүйек айынан бастап қазіргі уақытқа дейін, [[Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы|АҚИҰ]] Бас директоры.<ref>https://www.inform.kz/kz/erlan-baydaulet-azyk-tulik-kauipsizdigi-zhonindegi-islam-uyymynyn-bas-direktory-boldy_a3561112</ref> == Сілтемелер == <references /> igkqv8ozfvfpyhqcjrdo0dxzu1htplv Қатысушы талқылауы:Kinghoooo 3 685843 3057157 2022-08-03T11:28:03Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kinghoooo}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 17:28, 2022 ж. тамыздың 3 (+06) 0w09mtgt18j8fxfs8kz177rj8qo7oi9 Дәулет Тазабекұлы Ембердиев 0 685844 3057162 2022-08-03T11:51:05Z AlibiKazken 97544 Жаңа бетте: '''Дәулет Тазабекұлы Ембердиев''' (24 желтоқсан 1970, [[Қасқасу]], [[Түркістан облысы]]) – қазақстандық мемлекет қайраткері, дипломат. II сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Өмірбаяны == 1970 жылы 24 желтоқсанда қазіргі Түркістан облысының Қасқасу ауылында дүниеге кел... wikitext text/x-wiki '''Дәулет Тазабекұлы Ембердиев''' (24 желтоқсан 1970, [[Қасқасу]], [[Түркістан облысы]]) – қазақстандық мемлекет қайраткері, дипломат. II сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Өмірбаяны == 1970 жылы 24 желтоқсанда қазіргі Түркістан облысының Қасқасу ауылында дүниеге келген. 1993 жылы "қазақ тілі мен әдебиеті, араб тілі оқытушысы" мамандығы бойынша [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетін]] бітірді. * 1993-2008 жылдары – Қазақстанның [[Өзбекстан|Өзбекстандағы]], [[Израиль|Израильдегі]] елшіліктерінде-атташе, үшінші хатшы, [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|СІМ]] орталық аппаратының екінші хатшысы, бірінші хатшы, кеңесші; [[Иран|Иранда]] - кеңесші, Қазақстанның Горгандағы Бас консулы, Қазақстанның [[Ливан|Ливандағы]] дипломатиялық миссиясының істеріндегі уақытша сенімді өкіл (1993-2008); * 2008-2009 жылдары – [[Президентінің Әкімшілігі|ҚР Президенті Әкімшілігінің]] Сыртқы саясат орталығының сектор меңгерушісі.; * 2009-2010 жылдары — "Самұрық-Қазына Инвест" ЖШС Басқарушы директоры; * 2010-2011 жылдары – ҚР Иран Ислам Республикасындағы Елшілігінің кеңесшісі, бас консулы; * 2011-2016 жылдары – ҚР [[Ливан|Ливан Республикасындағы]] уақытша сенімді өкілі.; * 2016-2019 жылдары – [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] жанындағы ҚР Тұрақты өкілдігінің кеңесшісі, [[Нью-Йорк]] қаласы; * 2019 жылдан 2020 жылға дейін Қазақстан Республикасының [[Кувейт|Кувейт Мемлекетіндегі]] Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарды.<ref>https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/daulet-emberdiev-kazakstannyin-kuveytteg-elshs-bolyip-299116/</ref> ok9yu6om19x1xe5z3ge7756df0nma55 3057163 3057162 2022-08-03T11:51:32Z AlibiKazken 97544 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ wikitext text/x-wiki '''Дәулет Тазабекұлы Ембердиев''' (24 желтоқсан 1970, [[Қасқасу]], [[Түркістан облысы]]) – қазақстандық мемлекет қайраткері, дипломат. II сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Өмірбаяны == 1970 жылы 24 желтоқсанда қазіргі Түркістан облысының Қасқасу ауылында дүниеге келген. 1993 жылы "қазақ тілі мен әдебиеті, араб тілі оқытушысы" мамандығы бойынша [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетін]] бітірді. * 1993-2008 жылдары – Қазақстанның [[Өзбекстан|Өзбекстандағы]], [[Израиль|Израильдегі]] елшіліктерінде-атташе, үшінші хатшы, [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|СІМ]] орталық аппаратының екінші хатшысы, бірінші хатшы, кеңесші; [[Иран|Иранда]] - кеңесші, Қазақстанның Горгандағы Бас консулы, Қазақстанның [[Ливан|Ливандағы]] дипломатиялық миссиясының істеріндегі уақытша сенімді өкіл (1993-2008); * 2008-2009 жылдары – [[Президентінің Әкімшілігі|ҚР Президенті Әкімшілігінің]] Сыртқы саясат орталығының сектор меңгерушісі.; * 2009-2010 жылдары — "Самұрық-Қазына Инвест" ЖШС Басқарушы директоры; * 2010-2011 жылдары – ҚР Иран Ислам Республикасындағы Елшілігінің кеңесшісі, бас консулы; * 2011-2016 жылдары – ҚР [[Ливан|Ливан Республикасындағы]] уақытша сенімді өкілі.; * 2016-2019 жылдары – [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] жанындағы ҚР Тұрақты өкілдігінің кеңесшісі, [[Нью-Йорк]] қаласы; * 2019 жылдан 2020 жылға дейін Қазақстан Республикасының [[Кувейт|Кувейт Мемлекетіндегі]] Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарды.<ref>https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/daulet-emberdiev-kazakstannyin-kuveytteg-elshs-bolyip-299116/</ref> == Сілтемелер == <references /> m1gwqraclzkrwi26f2gdy65obxi2gf5 3057164 3057163 2022-08-03T11:53:53Z AlibiKazken 97544 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ wikitext text/x-wiki '''Дәулет Тазабекұлы Ембердиев''' ([[24 желтоқсан]] [[1970 жыл|1970]], [[Қасқасу]], [[Түркістан облысы]]) – қазақстандық мемлекет қайраткері, дипломат. II сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Өмірбаяны == 1970 жылы 24 желтоқсанда қазіргі Түркістан облысының Қасқасу ауылында дүниеге келген. 1993 жылы "қазақ тілі мен әдебиеті, араб тілі оқытушысы" мамандығы бойынша [[Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетін]] бітірді. * 1993-2008 жылдары – Қазақстанның [[Өзбекстан|Өзбекстандағы]], [[Израиль|Израильдегі]] елшіліктерінде-атташе, үшінші хатшы, [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|СІМ]] орталық аппаратының екінші хатшысы, бірінші хатшы, кеңесші; [[Иран|Иранда]] - кеңесші, Қазақстанның Горгандағы Бас консулы, Қазақстанның [[Ливан|Ливандағы]] дипломатиялық миссиясының істеріндегі уақытша сенімді өкіл (1993-2008); * 2008-2009 жылдары – [[Президентінің Әкімшілігі|ҚР Президенті Әкімшілігінің]] Сыртқы саясат орталығының сектор меңгерушісі.; * 2009-2010 жылдары — "Самұрық-Қазына Инвест" ЖШС Басқарушы директоры; * 2010-2011 жылдары – ҚР Иран Ислам Республикасындағы Елшілігінің кеңесшісі, бас консулы; * 2011-2016 жылдары – ҚР [[Ливан|Ливан Республикасындағы]] уақытша сенімді өкілі.; * 2016-2019 жылдары – [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] жанындағы ҚР Тұрақты өкілдігінің кеңесшісі, [[Нью-Йорк]] қаласы; * 2019 жылдан 2020 жылға дейін Қазақстан Республикасының [[Кувейт|Кувейт Мемлекетіндегі]] Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарды.<ref>https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/daulet-emberdiev-kazakstannyin-kuveytteg-elshs-bolyip-299116/</ref> == Сілтемелер == <references /> hm0edpbzijnfbcaw8stkv3olebys80y